lng - Eppen

 EppeN
Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ
(LNG)’NİN DÜNYA DOĞAL GAZ
TİCARETİNDEKİ YERİ
VOLKAN ÖZDEMİR EPPEN3 MAYIS 2014 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ........................................................................................................................ 2. LNG ENDÜSTRİSİNİN GELİŞİMİ....................................................................... 3. LNG TİCARETİNİN COĞRAFİ KONUMU......................................................... 4. ULUSLARARASI LNG TİCARETİ....................................................................... 5. LNG VE KAYA GAZI: KÜRESELLEŞME Mİ YERELLEŞME Mİ?................... 6. SONUÇ..................................................................................................................... 7. NOTLAR.................................................................................................................. Not: Bu makalede yazılanların içeriği tamamen yazara aittir. EPPEN’in ya da makale yazarının görev yaptığı herhangi bir yerin kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. The contents of this paper are the author’s sole responsibility. They do not
necessarily represent the views of the EPPEN, or of the author’s other
affiliations.
YÖNETİCİ ÖZETİ LNG, birbirinden ayrı gelişen ve yalıtılmış vaziyette bulunan bölgesel gaz piyasalarını birbirine bağlaması nedeniyle henüz oluşum safhasında bulunan ‘Dünya doğal gaz piyasasının’ temel katalizörüdür. 1970 yılında LNG ile yapılan ticaretin uluslararası gaz ticaretine oranı %6,6 iken bu oran 2013 yılında % 30’lara çıkmıştır. 2008 Dünya iktisadi krizi öncesi yapılan yatırımların devreye girmesiyle LNG üretimi ve ticaretinde 2008-­‐12 arasında birinci küresel arz dalgası yaşanmış, 2012 tarihinden sonra ise bu eğilim durağanlaşmıştır. Fakat 2015-­‐20 arasında dünya gaz piyasaları, mevcut kapasiteyi neredeyse ikiye katlayacak 250 milyon tonluk ikinci küresel LNG arz dalgasına tanıklık edecek, bu da gaz fiyatlarını aşağıya çekecektir. 2008 öncesi net gaz ithalatçısı olan ABD’de başlayan kaya gazı devrimi neticesinde Kuzey Amerika kendine yeter hale gelip, dünyanın geri kalanından fiyat ve ticaret olarak ayrışmıştır. Ne var ki bu durum 2020’lere gelince değişecek ve bölge, dünya gaz piyasalarına bu sefer LNG ihracatçısı olarak eklemlenecektir. Kuzey Amerika’nın ihracatçı olmaya başlaması ve Panama kanalı inşaatının bitmesiyle birlikte Amerikan menşeli ve Henry Hub spot fiyatlarına endeksli LNG, Asya-­‐Pasifik piyasalarına rahatlıkla erişerek bölgesel piyasalardaki entegrasyonu pekiştirecektir. LNG ticaret yapısı değişime uğramaktadır. 2005 yılında dünya LNG alım-­‐satımının ancak 10’da 1’i spot ve kısa vadeli kontratlarla yapılırken bu oran 2013’te 4’te 1’e kadar yükselmiştir. Bölgesel gaz piyasalarının birbiriyle entegrasyonu tamamlayıp tek bir dünya doğal gaz piyasasından bahsetmek için uluslararası gaz ticaretinin en az %50 oranında LNG ile yapılması gerekmektedir, bu orana ancak 2030’lara doğru ulaşılabilecektir. 2008 sonrası LNG’nin Avrupa ithalatı içerisindeki oranı yükselmiş fakat son bir kaç yıldır Asya talebinin etkisi ve buradaki yüksek fiyatlar nedeniyle Avrupa LNG ithalatı sert bir düşüş yaşamıştır. Bu durumun artan Ukrayna-­‐Rusya krizi ve birkaç yıl sonra başlayacak ikinci küresel LNG arz dalgasıyla birlikte tersine dönmesi oldukça kuvvetli bir ihtimaldir. Kaya gazı devriminin dünyanın her yerine yayılması uzun erimde uluslararası gaz ticaretini ve dolayısıyla LNG gelişimini olumsuz etkileyebilecektir. Böyle bir durumda dünya gaz piyasasının “küreselleşmesi” değil, aynı piyasanın 2030’lardan sonra ‘yerelleşmesi’ olgusunu tartışmaya açacaktır. Ancak ABD’de başarıya ulaşan kaya gazı devriminin dünyanın her tarafında başarıya ulaşması en az 10-­‐15 yıllık bir süre gerektirmekte, bu da LNG ve kaya gazı devriminin 2030’lara kadar dünya gaz piyasası oluşumunu birlikte sağlayacağına işaret etmektedir. Uzun vadede gaz piyasalarının yerelleşerek uluslararası ticaretin darbe yemesinden ise avantajlı çıkacak olan güç; ne LNG ticaretini teşvik eden Anglo-­‐Sakson modeli ne de boru gazı ticaretiyle pozisyon kazanan Rusya değil, tarihin her döneminde dünyanın geri kalanıyla sınırlı iletişimi olan ve kendi içinde kendine yeterli bir yerel medeniyet tasavvuru bulunan Çin olacaktır. SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ (LNG)’NİN DÜNYA DOĞAL GAZ
TİCARETİNDEKİ YERİ
GİRİŞ
Son yıllarda kayda değer büyüme kaydeden sıvılaştırılmış doğal gaz ”liquefied
natural gas” (LNG) endüstrisi uluslararası gaz ticaretinde giderek daha fazla rol
oynamaya başlamıştır. Dünyada gerek üretici, gerekse tüketici ülke sayısının artış
göstermesiyle birlikte LNG değer zincirindeki küresel ticaret ağı artık olgunlaşmıştır.
Sıvılaştırma ve yeniden gazlaştırma kapasitelerinin artmasına paralel olarak LNG
tankerleri/kargo trafiği de deniz ticaretinde yaygınlaşmıştır. Fakat unutulmamalıdır ki,
yeni teknolojilerin kullanımıyla önceden çok pahalı olan LNG yatırımları enerji
şirketleri için giderek daha az maliyetli olmaya başlasa da LNG değer zincirinin her
üç safhası da (sıvılaştırma, tanker taşımacılığı ve yeniden gazlaştırma) büyük sermaye
ve işletim maliyeti içermektedir.
1. LNG ENDÜSTRİSİNİN GELİŞİMİ
Yeryüzünde boru hattı inşasının zor ve maliyetli olduğu birçok noktaya
doğalgazın ulaşması ancak LNG ile mümkün olabilmekte ve bu da üretici ülkelerin
talep güvenliğine katkı sunmaktadır. Aynı sebeple tüketici ülkeler için de LNG, boru
gazına nazaran önemli bir kaynak çeşitlendirme imkanı sağlaması hasebiyle arz
güvenliğinin vazgeçilmez bir boyutudur. Deniz yollarının karasal ulaşıma kıyasla
sağladığı esneklik sayesinde LNG, birbirinden ayrı gelişen ve yalıtılmış vaziyette
bulunan bölgesel gaz piyasalarını birbirine bağlaması nedeniyle henüz oluşum
safhasında bulunan ‘Dünya doğal gaz piyasasının’ temel katalizörü olarak
addedilmektedir. Öyle ki, 1970 yılında LNG ile yapılan ticaretin uluslararası gaz
ticaretine oranı %6,6’dan 2013 yılında % 30’lara kadar çıkmıştır (Bir başka ifadeyle
240 milyon ton yani yaklaşık 330 milyar metre küpe ulaşmıştıri). Bu, boru gazına
oranla aynı periyodda ortalama üç kat fazla talep artışını göstermektedirii. Ancak
küresel ölçekte bir piyasanın oluşumu açısından petrol endüstrisini takip eden doğal
gazda, bu yolda alınması gereken bir hayli mesafe olduğu da açıktır. Öyle ki, tek bir
dünya piyasasının varlığından bahsedebileceğimiz petrolde uluslararası ticaret
%70’ler oranında denizler üzerinden tanker taşımacılığıyla yapılmaktadır. Görüldüğü
gibi manzara doğal gaz sektöründe bunun tam tersidir. Bunun yanında, sektörün
tarihsel gelişimi incelendiğinde temel eğilimin bu farkı hızla kapatma yönünde olduğu
da görülecektir.
LNG sektöründeki sıvılaştırma kapasitesi 2008’den sonra daha önce
görülmemiş derecede yüksek seviyelere ulaşmıştır. Bu hızlı gelişime giden yol ise
LNG sektörü açısından hiç de kolay kat edilmemiştir. Son yıllarda sıvılaştırma
kapasitesine
Katar’da
92 milyar metre küp (mmk.), Endonezya’da 10 mmk.,
Rusya’da 12.8 mmk., Yemen’de 9 mmk., ve Peru’da 6 mmk. olmak üzere kayda
değer ilaveler yapılmıştıriii. Dünyada mevcut durumda var olan LNG sıvılaştırma
kapasitesinin 4’te 3’ü Pasifik Okyanusu ve Orta Doğu’dayken, geri kalanı da Atlantik
Okyanusu alanlarındadır. Dünya LNG üretiminde ağırlığın Orta Doğu’ya doğru
kaymasının temel nedeni Katar’ın bu alanda kaydettiği muazzam gelişmedir.
ExxonMobile gibi dünya enerji devlerinin de yatırımlarıyla Qatargas ve RasGas
firmaları Katar’ı dünyanın en büyük LNG üreticisi ve ihracatçısı konumuna getirmeyi
başarmıştır. Önümüzdeki dönemde ise Katar’ı hem Pluto LNG projesinin tam
kapasiteye çıkması hem de kömür bazlı metan gazının LNG’ye dönüşümünü de içeren
ilave projelerle Avusturalya’nın geçmesi beklenmektedir.
Tablo 1: LNG’nin Son Yıllardaki Gelişimi
1995
2000
2005
2013
Gaz Sıvılaştırma Tesis Sayısı
44
56
68
91
LNG Üretim Kapasitesi (mt)
89
122
171
290
Yeniden Gazlaştırma Terminal
Sayısı
Yeniden gazlaştırma
Kapasitesi (mt)
LNG Tanker Sayısı
31
40
51
103
280
334
380
700
66
104
167
378
LNG Ticaret Hacmi (mt)
74
92
130
240
LNG'nin Uluslararası Gaz
Ticaretindeki Payı
% 21
% 26
% 26
%30
KAYNAK: Cedizgaz, PFC, GIIGNL
2005 yılındaki senelik 170 milyon tonluk kapasiteye dikkate alındığında, 2008
sonrası piyasada yaşanan gelişmelerin akabinde 2011 yılına gelindiğinde küresel
sıvılaştırma kapasitesinin senelik 283 milyon tona (375 mmk.) ulaşması kayda
değerdir, dahası aynı yılda küresel ticaretin % 64’ünü, 2013’te ise % 75’ini AsyaPasifik bölgesinin yapması da dikkat çekicidir iv . Bu Ancak, 2008 krizi sonrası
sektördeki yatırımların birkaç yıl durması nedeniyle LNG ticareti ve üretimi 2012
itibariyle yerinde saymıştır ve önümüzdeki birkaç yılda da
dünya sıvılaştırma
kapasitesinde ciddi bir artış beklenmemektedir. Özellikle Asya-Pasifik bölgesinden
kaynaklı artan taleple birlikte bu durum piyasanın sıkılaşmasına yol açsa da 2016
senesinden itibaren, mevcut yatırımların tamamlanmasıyla ikinci küresel LNG arz
patlaması yaşanacak ve halihazırdaki sıvılaştırma kapasitesine ek olarak 70 milyon
tonluk kapasite kullanıma açılacaktır. Bu durumda 2016’da 400 milyon tonluk bir
LNG sıvılaştırma kapasitesine yaklaşılacak, dahası bu eğilim 2020 yılına kadar hız
kesmeden devam edecek ve 550 milyon tona kadar çıkacaktır. Bununla birlikte dünya
yeniden gazlaştırma kapasitesi de son yıllarda büyük bir artış göstermiş 2015 yılı
itibariyle 680 milyon tonu bulacaktırv. İnşa halinde olan kapasite artırımlarıyla birlikte
yine 2016-20 yıllarında yeniden gazlaştırma hacminin senelik toplam 1 trilyon metre
küpe yaklaşması beklenmektedir.
2. LNG TİCARETİNİN COĞRAFİ KONUMU
Teknolojik gelişmelerin hız kazanarak yüzen LNG terminallerinin (floating
LNG ve floating storage regasification) ortaya çıkması sektöre önemli bir dinamizm
katmaktadır. LNG trafiğinin bu denli hızlı bir şekilde artması piyasalarda yeni
oyuncuların da belirmesini sonucunu doğurmuştur. 2000’li yıllarda LNG ithalatçısı
ülkelerin sayısında gözle görülür bir artış yaşanmıştır. Orta Doğu ve Güney
Amerika’daki bazı ülkeler de Asya ve Avrupa piyasalarındaki geleneksel LNG
ithalatçısı ülkeler kervanına katılmıştır. Böylece LNG’nin bölgelerarası piyasalarda
ticaret hacmi artmış ve ticaret yolları da genişlemiştir. 2013 yılı itibariyle dünyada
LNG ihracatı yapan 18, ithalatı yapan ise 23 ülke bulunmaktadır. Son 5 yıl içerisinde
ihracatçı Cezayir, Avustralya, Bruney, Mısır, Endonezya, Libya, Malezya, Nijerya,
Umman, Katar, T. Tobakko, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Amerika Birleşik
Devletleri (ABD)’ne Gine, Norveç, Peru, Rusya, ve Yemen de katılmıştır. İthalat
kısmında ise Belçika, Dominik Cumhuriyeti, Fransa, Yunanistan, Hindistan, İtalya,
Portekiz, Japonya, Portoriko, Güney Kore, İspanya, Tayvan, Türkiye, Britanya ve
yine ABD’ye son yıllarda Arjantin, Brezilya, Kanada, Şili, Çin, Kuveyt, Meksika ve
BAE eklenmiştir.
LNG ticaretinin coğrafi güzergahlarında bazı değişiklikler vuku bulmuştur.
Eskiden olduğu gibi en büyük LNG tüketicileri yine Asya-Pasifik bölgesindeki
ülkelerdir. Geleneksel olarak LNG ithalatının liderliğini yapan Japonya ve Güney
Kore’ye son yıllarda Hindistan ve Çin de katılmaktadır. Bunlar arasında bilhassa Çin,
gelecekte de yüksek iktisadi büyümesi nedeniyle LNG üreticileri için büyük
potansiyel sunmaktadır. 2013 yılı sonunda Çin’deki LNG terminallerinin sayısı 3’ten
8’e çıkmıştır. Japonya’da Fukuşima nükleer kazasının ardından elektrik üretiminde
gaza olan talebin artmasının yanında ileride Tayland, Singapur ve hatta şu an için
üretici olmasına rağmen Malezya ve Endonezya’nın da katılımıyla Asya-Pasifik
Bölgesi LNG ithalatı yükseliş trendini sürdürecektirvi. Aynı zamanda Güney Amerika
ülkeleri de artan LNG üretimi için yükselen piyasa özelliği taşımaktadır. Bunların
yanında Avrupa pazarı da Orta Doğu, Avustralya ve Doğu Afrika’dan gelecek LNG
üretimini peyderpey kendine çekecektir. Önümüzdeki on yıl içerisinde LNG
ithalatında düşüş yaşayacak yegane bölge yerli kaya gazı üretimi patlaması nedeniyle
Kuzey Amerika olarak gözükmektedir. Ancak aynı bölge yakın zamanda uluslararası
gaz ticaretinin serbestleşmesiyle LNG ithalatçısından büyük bit LNG ihracatçısı
haline dönüşecektir.
Grafik 1: LNG ticaretinin bölgeler arası işleyişi
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı
3. ULUSLARARAI LNG TİCARETİ
2011 senesine gelindiğinde küresel LNG ticareti 223 milyon tonu aşmıştır.
LNG ticaretinin asıl yükselişi 2009 yılından 2010 yılına geçişte 53 mmk.lük artışla
yaşanmıştırvii. 2008 krizinden sonra LNG ticaretindeki bu artış sayesinde dünya gaz
piyasasına giden yolun açıldığına dair yorumlar sektörde sıkça dile getirilmektedir.
Krizden sonraki ikinci küresel LNG arz dalgasının da bilhassa 2015-2020 yılları
arasında gerçekleşip, küresel gaz piyasasının oluşumuna gidecek yolu hızlandırması
beklenmektedir. Bununla birlikte, değişik bölgesel piyasalardaki farklı LNG fiyatları
varlığını sürdürmekte ve fiyat farklılaşması dikkat çekmektedir. Örneğin aşağıdaki
grafikte de görüldüğü gibi Avrupa piyasalarında 2012 için spot LNG fiyatları 9-10
$/mmBtu seviyesindeyken bu oran Asya-Pasifik için 15-16 $/mmBtu düzeyine kadar
yükselmektedir. Kuzey Amerika’da ise kaya gazı devriminden sonra gaz, petrol
fiyatlarından tamamen kopup fiyatların çok düşük seviyelere gerilemesi neticesinde
bu bölgenin dünyanın geri kalanından ayrıştığı gözlemlenmektedir. Ne var ki bu
durum 2020’lere gelince değişecek ve bölge dünyaya LNG ihracatçısı olarak
eklemlenecektir.
Grafik 2: 2012 Senesi karşılaştırmalı LNG fiyatları ($/mmBtu)
Kaynak: US Federal energy regulatory commission/market oversight 2012
Bütün bu yaşanan gelişmeler neticesinde LNG ticaretindeki kontrat
yapılanmasında değişiklikler ortaya çıkmaya başlamıştır. Yıllardan beri devam eden
uzun erimli ve ağırlıkla petrol ile petrol ürünlerine endeksli kontratlarla yapılan ticaret
sürse de son yıllardaki ek LNG kapasitesinin önemli bir bölümü spot piyasalarda
işlem görmeye başlamıştırviii. Öyle ki 2005 yılında dünya LNG alım-satımının ancak
10’da 1’i spot ve kısa vadeli kontratlarla yapılırken bu oran 2013’te 4’te 1’e kadar
yükselmiştir. İthalatçılar arasında her geçen gün daha fazla şirket ellerinde uzun
dönemli kontratlar olmaksızın yeniden gazlaştırma terminali inşaatı için yatırım
yapmaktadır. Spot LNG’nin esnek yapısı sayesinde kargolar bir pazardan diğerine
rahatlıkta yönlendirilebilmekte, bu da arz-talep ilişkisine farklı bir boyut kazandırarak
ithalatçı ülkeler için bile re-export imkanı doğurmaktadır. LNG’nin ulaştığı
pazarlarda rekabeti artırıcı bir yönü olduğu muhakkaktır. Bu da küresel gaz piyasasına
doğru evrilen süreçte uluslararası gaz piyasalarındaki serbestleşme ve entegrasyon
konusunda LNG’nin katalizör etkide bulunmasını sağlamıştır. 2008 sonrası bu gidişat
ancak piyasaların 2012’de sıkılaşması ile durabilmiş ve ilk defa dünya LNG ticareti
bu senede yerinde saymıştır. Ancak bu durum yukarıda anlatılan nedenlerden ötürü
geçici olup, 2016 ile birlikte LNG trafiği yeniden hız kazanacak, ikinci küresel arz
dalgası boru gazıyla alım-satım yapan piyasa kıyılarına vuracaktır. İkinci LNG arz
dalgası neticesinde 2008 Krizinin meydana getirdiği etkiye benzer bir fiyat kırılması
başta Asya uzun vadeli ve spot LNG fiyatları olmak üzere tüm gaz sektörünü
beklemektedir. Arz-talep dengesinde yaşanan geçmiş olayların fiyatları nasıl
etkilediği aşağıdaki grafikte yer almaktadır.
Grafik 3: Dünya Gaz Piyasası’nda Karşılaştırmalı Fiyatlar
Gas and
LNG prices
25
Global
recession
Asia
recovery
Fukushima
earthquake
20
$/mmbtu
Oil parity
15
Asia longterm proxy
Asia spot
NBP
10
5
0
2008
HH
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Source: Platts, Heren,
Japan and Bloomberg
KAYNAK:
BGPetroleum
GroupAssociation
LNGofRaporu,
2014(as of Mar 6, 2014)
Note: Asia long-term proxy = 14.85% JCC + 0.50
Oil parity = JCC = Japanese average crude price
10
4. LNG VE KAYA GAZI: KÜRESELLEŞME Mİ YERELLEŞME Mİ?
LNG ticaretinde 2015 sonrası için beklenen artışın bir zamanlar birbirinden
tamamen kopuk işleyen farklı bölgesel gaz piyasaları arasında daha sıkı bağlantılar
kurmak suretiyle, bu bölgelerdeki farklı doğalgaz fiyatlarını birbirine yakınlaştırma
potansiyeli vardır. Bu nedenle aşağıdaki üç soru geleceğe dair öngörüler açısından
kritik konumdadır:
1. Doğal gaz petrol fiyatlarına endekslenmekten kurtulup, fiziki arz-talep ve vadeli
işlemler-opsiyonlar borsasında kendi başına fiyatlanması yapılan küresel bir emtia
olabilecek midir?
2. Petrol piyasalarında olduğu gibi LNG sayesinde genel anlamda oturmuş bir dünya
gaz piyasasından bahsetmek mümkün olabilecek midir?
3. Amerika’da başlayan kaya gazı devrimi bu sürecin tamamlayıcısı mı yoksa uzun
vadede LNG ticaretini de hedef alan uluslararası gaz ticaretinin sonlandırıcısı mı
olacaktır?
Birbiriyle ilintili olan bu üç sorunun ortak cevabı dünyadaki kaya gazı
devriminin yaygınlaşması ve LNG endüstrisinde yaşanacak gelişmelerin akıbetine
bağlıdır. Henüz istenilen noktaya ulaşmasa da, dünyada bugün LNG ticareti gelişimi
itibariyle yatırımların geri dönüm süresi, projelerin karlılığı, alternatif yakıt ticareti
çeşitlerine göre rekabet avantajı, ulaşım esnekliği açısından artık dünya enerji
sektöründe geri döndürülemez bir büyüklüğe ulaşmıştır. Doğalgaz sektöründe en
büyük ve teknoloji dostu yatırımların da LNG sektöründe olması bu nedenle son
derece makuldür. Bu gidişatın sektörü önümüzdeki 10-15 yıl içerisinde çok daha
derinleşmiş bir noktaya taşıyacağı şimdiden fark edilebilir. Bununla birlikte, sektörün
değer zincirindeki her üç noktada yatırım maliyetini düşürecek yenilikler LNG’nin
cazibesini arttırmak durumundadır. Konvansiyonel olmayan gazın üretim maliyetinde
yaşanacak gelişmeler, ileride gazın gazla rekabetinde yüksek maliyetlere sahip LNG
yatırımlarını dezavantajlı duruma sürükleyebilecektir.
Bölgelerarası gaz tedariğinin LNG vasıtasıyla artması, ayrık piyasalardaki
farklı gaz fiyatlarının da birbirine yakınlaşması sonucunu doğuracaktır. Bu durum
esnekleşen piyasa yapısında arbitraj farkından yararlanmak isteyen alıcıların daha
karlı pazarlara yönelmesiyle yeni bir ticaret modelini de gündeme getirecektir. Günün
sonunda arbitraj farkları da minimum düzeye inecek ve dünya genelinde gaz
fiyatlandırmaları da aynen petrol örneğinde olduğu gibi spot piyasalarda finansal
işlemler üzerinden kendi başına belirlenebilecektir. Fakat şu an itibariyle LNG
ticaretinin hacimsel boyutunun bu aşamada olduğunu iddia etmek güçtür. Dünyadaki
bölgesel gaz piyasalarının birbiriyle entegrasyonunu tamamlayıp tek bir dünya doğal
gaz piyasasından bahsetmek için uluslararası gaz ticaretinin en az %50 oranında LNG
ile yapılması gerekmektedir. Yapılan projeksiyonlar her şey yolunda giderse ancak
2030’larda dünya LNG ticaretinin 500-550 milyon tonluk yani yaklaşık 750 mmk.’lük
ix 2013
June
Development
of a global LNG Market:
Challenges
and Opportunities
for Russia ortaya koymaktadır
birThehacme
yaklaşmasıyla
bunun
mümkün
olabileceğini
. Yani
LNG ticaretindeki artış trafiği günün sonunda doğal gazı da fiyatı başka bir ürüne
endekslenmeyen ve petrol gibi piyasası dünya ölçeğinde kendi başına işleyen bir
GLOBAL DEMAND FOR LNG
From the point of view of global demand for LNG, based on
by Ernst &2008
Youngekonomik
it is expected
that by 2030
emtia haline dönüştürecektir. an
Buevaluation
durum, dünyada
krizinden
sonra
it will more than double, and will reach about 500 million
yaşanan gaz piyasalarının daha
entegrasyonu
ve serbestleşmesi eğilimleriyle
tonssıkı
a year
(fig. 20).
paralel bir şekilde ilerlemektedir.
Figure 20. LNG demand trends and forecasts
Grafik 4: LNG Talebinin Gelişimi 2000-2030
600
mtpa
500
400
300
200
100
0
2000
2005
Asia OECD
2010
Asia Other
2015F
America
2020F
Europe
2025F
2030F
Other
Source: Ernst &
Young 2013
KAYNAK:
Earnst
and Young 2013, LNG Talebi 2030'a gelindiğinde 500 mt.u aşacak
Demand
LNG in Europe
will almost
triple,konuma
from the current
Aslında ABD’nin kaya
gazı fordevrimiyle
kendine
yeter
gelerek
47 million tons to 130 million tons a year. The developed
countries
of Asia
(primarily
Japan
and South
Korea) aregaz
dünyanın geri kalanından izole
bir hale
bürünmesi,
diğer
bölgeler
arasındaki
expected to increase their consumption of LNG by 40% in
ticaretinin gelişmesine dolaylı this
katkı
sunmuştur.
öncenew
ABD
period.The
leader2008’den
in growthitibaren
will be adaha
relatively
player in the LNG market: Southeast Asia – China, India,
için sözleşmeye bağlanan LNG
projeleri üretim safhasına geldiklerinde Avrupa ve
Pakistan, Vietnam, Indonesia, Malaysia and Thailand. Their
of LNG by 2012’de
2030 will increase
eightfold.
Asya pazarlarına yönelmek consumption
zorunda kalmıştır.
ise Avrupa’daki
LNG
26 countries worldwide have regasification facilities today,
and they are currently being constructed in another five.
About 30 countries have announced their intent to build such
facilities. If all the terminals announced for construction are
actually completed, by 2020 about another 250 million tons of
regasification capacity can be added to the existing 668 million
talebinin Asya’ya kaymaya başladığı görülmektedir. 2000’li yılların ortalarından
itibaren nihai anlaşmaları yapılan LNG projelerinin çoğu 2012’ye kadar devreye
girmiş, 2008 kriz döneminden sonraki birkaç yılda ise dünyadaki krize paralel olarak
LNG projeleri durdurulmuştur. Fakat, dünya ekonomisindeki toparlanmayla birlikte
yeni LNG projeleri için yeniden nihai yatırım kararları alınmıştır. Uluslararası gaz
ticaretinde LNG sektöründeki kaymalardan Avrupa’nın da etkilenmesi bu nedenle
şaşırtıcı değildir. 2008 sonrası LNG’nin Avrupa ithalatı içerisindeki oranı yükselmiş
fakat son bir kaç yıldır Asya talebinin etkisi ve yüksek fiyatlar nedeniyle Avrupa
LNG ithalatı sert bir düşüş yaşamıştır. Bu durumun artan Ukrayna-Rusya krizi ve
birkaç yıl sonra başlayacak ikinci küresel LNG arz dalgasıyla birlikte tersine dönmesi
oldukça kuvvetli bir ihtimaldir. Bu temel eğilime paralel olarak Avrupa ülkeleri LNG
ithalat terminali (regazifikasyon) kapasitelerini 2015 senesi itibariyle 304.9 mmk’e
çıkartacak yatırımlar gerçekleştirmektedirx. 2015 yılından sonra devreye girecek olan
söz konusu LNG projeleriyle birlikte (Avusturalya, Rusya Yamal, Doğu Afrika,
ileride ABD ve diğerleri), LNG arzında ikinci bir küresel genişleme dalgası
yaşanacak
ve Avrupa gaz The
piyasası
da ofyeni
LNG
yatırımlarıyla
bu forfazla
Development
a global
LNG terminali
Market: Challenges
and Opportunities
Russia
June 2013
kapasiteyi rahatlıkla emebilecektir.
Grafik 5: 2015 sonrası başlayacak ikinci küresel LNG arz dalgasının kaynağı
Figure 25. LNG production capacities forecast
800
Mt
700
600
500
400
300
200
100
0
2010
2011
2012
Existing facilities
2013
2014
Russia
2015
2016
Australia
2017
2018
East Africa
2019
2020
Canada
2025
All Others
2030
USA
KAYNAK:
Energy Center,
2013
Source: MoscowSkolkovo
School of Management
SKOLKOVO
Energy Centre, Enerdata, IEA
Aslında kaya gazının LNG ticaretine darbe vurup bu iki gelişimin aslında
birbirleriyle rekabetinin kaçınılmaz olduğunu uzun vadede iddia etmek mümkündür.
Burada uzun vadede üzerinde düşünülmesi gereken konu, dünyadaki kanıtlanmış gaz
rezervlerini yükselten ve yaygınlaştıran geleneksel olmayan gaz kaynaklarının
keşfiyle birlikte yaşanan ‘kaya gazı devrimi’nin akıbetidir. Doğalgazın dünyanın
hemen hemen her yerinde bulunup işlenebilir hale gelmesi ileride uluslararası gaz
ticaretini ve dolayısıyla LNG ticaretini olumsuz etkileyebilecektir. Böyle bir durumda
dünya gaz piyasasının küreselleşmesi yerini aynı piyasanın ‘yerelleşmesi’ olgusuna
bırakabilir. Fakat yapılan tahminlere göre ABD’de başarıya ulaşan kaya gazı
devriminin dünyanın her tarafına aynı çapta başarıya ulaşması en az 10-15 yıllık bir
süre gerektirmekte, bu da LNG ve kaya gazı devriminin 2030’lara kadar kol kola
gideceğini işaret etmektedir. En nihayetinde LNG ticareti dünya gaz piyasasında her
geçen gün etkinliğini daha da hissettirmekte ve bu da küresel gaz piyasasına giden
yolda LNG ticaretinin kilit konumunu teyit etmektedir. Üstelik Kuzey Amerika’nın
ihracatçı olmaya başlaması ve Panama kanalı inşaatının bitmesiyle birlikte Amerikan
menşeli ve Henry Hub spot fiyatlarına endeksli LNG, Asya-Pasifik piyasalarına
rahatlıkla erişerek bölgesel piyasalardaki entegrasyonu pekiştirecektir.
Dünya gaz piyasalarında ancak 2030’lardan sonra LNG ile yeterince
yaygınlaşmayı başarırsa kaya gazı birbirlerine ters etkide bulunabilecektir. Bu
tarihlerde gaz piyasasının küreselleşmesinin katalizörü olan LNG aynı piyasanın
yerelleşmesinin katalizörü
olan kaya gazıyla sert bir rekabete girebilir. Bu da
Amerika’da başlayan kaya gazı devriminin Çin, Avrupa gibi önemli gaz ithalatçısı
bölgelerde eğer yaygınlaşırsa LNG ve dolayısıyla uluslararası gaz ticaretini
baltalayacağı sonucunu kaçınılmaz olarak doğuracaktır. Kaya gazı devrimi akıbetinin
geleceği net değilken net olan ise 2030’a kadar dünyada LNG ve kaya gazı birbirini
tamamlayacağıdır.
SONUÇ
Bu tartışmaların ileriye yönelik stratejik öngörü açısından bir başka boyutu ise
şudur: Kaya gazı devriminin fazla yaygınlaşmamasıyla yaşanacak LNG artışıyla
birlikte yeryüzündeki hegemonyasını deniz ticaretinin kontrolüyle sürdüren Amerika
merkezli su jeopolitiği, karasal jeopolitik gereği gaz imparatorluğunu boru hatlarıyla
sağlayan Rusya’nın elinden bu silahı almış olacaktır. Uzun vadede gaz piyasalarının
yerelleşerek uluslararası ticaretin darbe yemesinden ise avantajlı çıkacak olan güç; ne
LNG ticaretini teşvik eden Anglo-Sakson modeli ne de boru gazı ticaretiyle pozisyon
kazanan Rusya değil, tarihin her döneminde dünyanın geri kalanıyla sınırlı iletişimi
olan ve kendi içinde kendine yeterli bir medeniyet tasavvuru bulunan Çin olacaktır.
KAYNAKÇA
i
BG Group LNG Report, 2014
ii
Sibgatullina L., Tendentsii i Perspektivi Razvitiya Mirovogo Rinka Czhizhennogo
Prirodnogo Gaza: avtoreferat dis. K.E.N : 08.00.14 – M.2010, s.10
iii
Simonija N. A., Stal li SPG Globalnim Tovarom? / Mirovoy Rinok Prirodnogo
Gaza: Noveyshie Tendensii/ Ruk. Avt. C.V. Zhukov, Moskva: IMEMO RAN, 2009,
s.6
iv
Umbach, F. Asia’s growing share in global LNG market, 2014: URL
http://www.worldreview.info/content/asias-growing-share-global-lng-market, (erişim
tarihi 09.05.2014)
v
International Gas Union – World LNG Report 2010 : URL http://www.igu.org/igupublications-2010/IGU%20World%20LNG%20Report%202010.pdf s.35
vi
Energy vision Update 2011: A new era for Gas. URL
www.weforum.org/reports/energy-vision-update-2011-new-era-gas, с. 29 (erişim tarihi
07.03.2014)
vii
International Gas Union – World LNG Report 2010 : (сайт) URL http://www.igu.org/igupublications-2010/IGU%20World%20LNG%20Report%202010.pdf s.12-13
viii
Dorigoni S., Graziano C., Pontoni F. Can LNG increase competitiveness in the natural gas market?,
IEFE Working Paper N.18, April 2009, s.2
ix
Earnst & Young, Global LNG: Will new LNG demand and new supply mean new
pricing? 2013, s.5
http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/Global_LNG_New_pricing_ahead/$FIL
E/Global_LNG_New_pricing_ahead_DW0240.pdf
x
Fostering LNG Trade: Developments in LNG trade and pricing, A Report to the
Energy Charter Secretariat. Brussells 2009, s.103