birincilik ödülü

Yarýna
bir ‘deðer’
býrak
TURÝZM SEKTÖRÜ
BÝRÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ
Mehmet Kemal Dedeman
Araþtýrma ve Geliþtirme
SAÐLIK TURÝZMÝNDE KOLEKTÝF ÖNCÜ EYLEM ÝÇÝN TOPLUMSAL ÖRGÜTLENME PROJESÝ
HAZIRLAYAN
MÜMTAZ PEKER
ÝZMÝR, 2006
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
ÖZET
Modern toplumda birikimin neden olduðu deðiþim sonucu, toplam nüfus içinde artan
oraný kararlý bir duruma gelen yaþlý nüfusun baþta saðlýk olmak üzere yeni sorun alaný
oluþturan yaþam biçimi için farklý örgütlenme ve hizmet aðlarý geliþtirilmeye baþlanmýþtýr.
Deðiþik coðrafi alanlarda oluþturulan hizmet aðlarý konusunda bilgilenme, buralara ulaþým
ve hizmetten yararlanma günümüz teknolojik koþullarý çerçevesinde modern toplumun sýradan
insanlarýnýn talebi haline gelmiþtir.
Saðlýk turizmi ve bölgesel kalkýnma iliþkisinde yanýtlanmasý gereken soru, birikim ve
sýradan insanlarýn oluþturduðu bu tarihi fýrsatý güvenilir ve sürdürülebilir biçimde nasýl
deðerlendirmek gerektiðidir. Bunun için yatýrým kararý oluþtururken, bu insanlarýn halen
yaþadýklarý mekandaki sorunlarýna getirilen çözümlerden farklý, yaþadýklarý yaþýn psikolojik
sorunlarýna yanýt verecek dinsel, kültürel, görsel ve beslenmelerine yönelik eylemleri içeren
temelde onlarýn artýk bizler için özel kiþiler olduklarýný her an duyumsamalarýný saðlayacak
bütünsel bir hizmet aðý yaklaþýmýndan hareket etmemiz gerekmektedir.
Ýzmir ve çevresinin sözünü ettiðim hizmet aðýný oluþturacak düzeyde olan coðrafi koþullar,
dinsel-tarihi kültürel miras ve insangücü birikimi ile saðlýk turizmi alanýnda bölgesel kalkýnma
için ötekinden farklý olduðunu gören yöredeki öncü eylemciler deðiþik ortamlarda konuyu
tartýþmaya açmýþ, somut ve yapýlabilir öneriler üretmiþlerdir. Ýzmir’i saðlýk alanýnda bir dünya
kenti konumuna getirmeyi amaçlayan proje önerilerinin ortak amacý kent için yeni bir vizyon
oluþturmaktýr.
Öncü eylemcilerin örgütlülüðünü temel alan projemiz amaçlarý doðrultusunda bu zincire
bir halka olarak düþünülmüþ ve vizyon için gerekli olan; ufuk açýcý, eyleme yönelik, çekici,
güvenilir ve sürdürülebilir olma konularýna yanýt aramýþ, halkýn bu vizyona sahip çýkabileceðine
iliþkin bulgularla deðerlendirmesini tartýþmýþtýr. Amaçlanan vizyon baðlamýnda projemizin
Ýzmir’in yeni bir kimlik kazanmasýna ve saðlýk turizmi gelirlerini artýrmasýna yönelik katkýsý
olacaðý düþünülmüþtür.
Anahtar Sözcükler: Saðlýk turizmi, Öncü eylem
1
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
ÖNSÖZ
Ýki dünya savaþý ve bunlarýn doðurduðu ekonomik baský nedeni ile nüfusun yaþ yapýsýnýn
önemli ölçüde bozulduðu Avrupa ülkeleri, günümüzde bu etkiyi arýndýrmayý baþardý. Ne var
ki doðum tarihleri bu savaþ dönemine rastlayan nüfusun çalýþma yaþamýna baþladýðý yýllarda
kuþak nüfusunun bu kadar uzun yaþayacaðýný ve yaþlý nüfusun saðlýk bakýmýnýn bu denli
pahalýlaþacaðýný ve zorlaþacaðýný yaþanmýþ uzun yýllarýn deneyimlerine göre kimse tahmin
etmemiþti.
Nüfusbilim tarihinde ilk kez karþýlaþýlan ve süreklilik kazanan yaþlý nüfus olgusu, kýsa
zamanda bu ülkelerin saðlýk sektöründe yeni sorun alanlarýný yarattý. Güçlü sosyal güvenlik
kurumu geleneði olan bu ülkeler, nüfusbilimin hayat tablosu çalýþmalarý bulgularý ile sosyal
güvenlik kurumlarýnda radikal çözümlere yöneldiler. Bu çözümleri, benzer sorunlarý kýsa ve
orta dönemde yaþayacak çevre ülkelerin sosyal güvenlik kurumlarýnda da uluslar arasý
örgütlerin baskýsý ile hayata geçirmeye baþladýlar. Çevre ülkelerde de farklý nedenlerle bir
yaþlý nüfus oluþmaya baþladý ve bunlarýn saðlýk alanýndaki talepleri çaðdaþlarýndan farklý
deðildi.
Yaþlý nüfus için ülkesinde zorlaþan ve pahalýlaþan saðlýk hizmetleri seçeneði çevre
ülkelerde benzer kalite düzeyinde fakat emek ve mal ücretleri baskýlamasýndan ötürü daha
ucuza sunulabiliyordu. Ýletiþim araçlarýnýn yatak odasýna bile girdiði günümüzde, yaþlý nüfus
alternatif hizmetten bu kanalla haberdar olmaya baþladý. Böylece Avrupa ülkelerinin yaþlý
nüfusu ile çevre ülkelerin saðlýk örgütleri bire bir iliþkiye girerek karþýlýklý ekonomik çýkarlarý
artýran bir sürecin içine girdiler. Çapý küçük bu iliþkilerin kuramsal dayanaðý olan rekabetçi
ve tepkici biçimlerin yerini günümüzde kolektif öncü eylemler almaya baþladý. Ortak çýkarlar
uðruna birlikte hareket eden öncü insanlarýn eylemi sonucu farklý bölgelerde farklý büyüme
saðlanýrken, örgütlenme, kurumlaþma önemli bir faktör konumuna geldi. Liberal demokrasi
sýnýfsal kutuplaþma yerine sýnýfsal uzlaþma ve birlikteliðin koþullarýný hazýrladýðý için, öncü
eymelciler günümüzde daha kitlesel, birlikçi, yerel odaklý, örgütlü ve yenilik iktisadýnýn
olanaklarýný kullanarak kolektif eylemin planlanmasýný, yatýrýmýnýn gerçekleþmesini ve tüm
hizmetleri en düþük hata payý ile gerçekleþtirme baþarýsýný gösterdi.
Yetiþkin saðlýk insangücü, coðrafi koþullarý, çevre ülkelerde olmayan dinsel ve kültürel
miras ile ulaþýmýn çok rahat yapýlabildiði Ýzmir’de bölgesel yarýþ için nelerin yapýlmasý gerektiði
tartýþýlmaya baþlandý. Merkezi ve yerel yönetim ile sivil toplum örgütleri birlikteliði kentin yeni
bir vizyon kazanmasý için ulusal ve uluslar arasý boyutta ciddi projeler hazýrladýlar ve bu
sürecin devamý içinde gerekli çalýþmalarý farklý kanallardan yürütmeye baþladýlar. Bu
çalýþmalardan bazýlarýnda katkým olduðu için sivil toplum kuruluþlarý benden sonbahar dönemi
konuþmalarý içinde olmak üzere TTB’e hazýrladýðým saðlýkta dönüþüm ve yeni sorun alanlarý
konusu üzerine bir konuþma yapmamý istediler. Konuþmamý hazýrlama okumalarýný yaparken
Dedeman Topluluðu’nun proje yarýþmasý ilaný ile karþýlaþtým. Yapacaðým konuþmanýn içeriði
ile ilan edilen proje konusu örtüþtüðü için ekteki projeyi hazýrladým. Proje için çalýþtýðým kýsa
dönemde benimle tartýþma özverisi gösteren herkese teþekkür ederim. Böyle sancýlý bir
süreçte tüm kaprislerimi çeken eþim Nur’un desteðini unutamam.
2
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
ÝÇÝNDEKÝLER
Özet
..................................................................................................................................1
Önsöz ..................................................................................................................................2
Giriþ ve Sorunun Tanýtýmý .....................................................................................................4
I- Projenin Gerekçesi.............................................................................................................8
1- Dýþ Dinamikler.......................................................................................................8
2- Ýç Dinamikler .........................................................................................................9
II- Projenin Tanýtýmý.............................................................................................................11
1- Amaç ...................................................................................................................12
2- Projenin Hedef Nüfusu........................................................................................14
3- Proje Yatýrýmý ve Yatýrýmýn Finansmaný..............................................................15
4- Projenin Deðerlendirmesi....................................................................................16
III- Projenin Kültürel Etkinlikleri ...........................................................................................19
1- Adnan Saygun Kültür Merkezi ............................................................................19
2- Müze ve Ören Yerlere Geziler ............................................................................20
3- Dini Mekanlara Geziler........................................................................................20
4- Ýzmir Evi Uygulamasý ..........................................................................................21
IV- Projenin Yazýlým ve Tanýtýmý .........................................................................................22
Sonuç ................................................................................................................................24
Kaynakça ............................................................................................................................26
3
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
GÝRÝÞ VE SORUNUN TANITIMI
Dünyanýn geçirdiði ve geçirmekte olduðu deðiþimi evrimci okul taraftarlarý modernleþme
kuramlarý ile açýklamaya çalýþmýþlardýr. 500-600 yüzyýllýk dönemin deðiþimini açýklama
çabalarýný günümüz modernleþme kuramcýlarý yaptýklarý tarihi karþýlaþtýrmalar ile sýnýflandýrýrken;
“rekabetçi eylemler, tepkici biçimler ve kolektif öncü eylem” kavramlarýný kullanmaktadýrlar.
Bilindiði gibi 15. ve 16. yüzyýlda rekabetçi eylemler toplumda aðýrlýðýný hissettirmiþ ve ancak
18. yüzyýlda duraðan bir konuma gelirken yerini tepkici biçimlere býrakmýþtýr. 20. yüzyýlda
ise tepkici biçimler gitgide azalýrken, kolektif öncü eylemler filiz vermeye baþlamýþtýr.
Kolektif öncü eylemler; ekonomik, siyasal, sosyal ve toplumsal yapýlardaki temel
deðiþimlere yanýt vermek üzere ardýþýk olarak 20. yüzyýlda görülmeye baþlamýþ ve günümüzde
küreselleþme baðlamýnda hýzýný artýrmýþtýr. Eyleme katýlanlarýn ortak özelliði rekabetçi ve
tepkici tiplere olan üstünlüðüdür. Bunun nedeni deðiþim sürecinde bir önceki sistemde
olmayan ya da sýradan görülen mesleklerin, bölgesel, ulusal ve uluslar arasý alanda etkin
bir iþbirliði içinde örgütlenmeleri sonucu toplumun talebi yeni olana yönlendirilmiþ ve eðrinin
elastikiyeti hýzla farklýlaþmýþtýr. Bu baðlamda kolektif eylem “sýnýf mücadelesi, ayak takýmý
þiddeti ve toplumsal sapma” kadar yüklü bir kavram deðildir. Çaðdaþ modernleþme
kuramcýlarýndan C. Tilly kavramý “ortak çýkarlar uðruna birlikte hareket eden insanlarýn
eylemi” olarak tanýmlamaktadýr (1). Öncü eylem, deðiþen koþullara basit bir yanýt olmayýp,
sistemin olanaklarýný, koþullarýný, amaçlý öngörülü bir þekilde nedensel olarak biçimlendirmekte
ve deðiþimi hýzlandýrmaktadýr. Burada amaç; bireyin ya da grubun örtük ve açýk biçimde
sosyal sistemdeki yeni kurallarý belirlemeleri, buna göre seçim yaparak hareket etmeleridir.
Grup üyelerinin güçlerini, olanaklarýný birleþtirerek bölgesel deðiþimi ve büyümeyi
saðlayabilmeleri grubun eylemi ile oluþmaktadýr. Bu nedenle kolektif eylemin geliþmesinde
toplumsal parçalanma, daðýlma deðil, grubun her biriminin özgürlüðü temelinde yenilik
iktisadýnýn olanaklarý çerçevesinde örgütlenmesi önem kazanmaktadýr. Kýsaca kolektif öncü
aktörlere aktif ve yaratýcý rol eþliðinde yeni bir yol haritasý çizildiðinde sosyal sistemde yeni
orta sýnýf içinde tanýmlanan meslek sahiplerinin oraný ve gücü artmaktadýr.
Ülkemizde ve dünyada bunun son otuz-kýrk yýl içinde ilginç örnekleri görülmektedir.
Küçük burjuvazi olarak tiplendirdiðimiz kolektif öncü eylemcileri, yarý özerk ücretliler, bilgihüner ve yaratýcýlýk satanlar ile küçük-orta boy iþverenler oluþturmaktadýr. Kapitalizmin, liberal
demokrasi ile sýnýfsal kutuplaþma yerine “sýnýfsal uzlaþma- uyum koþullarýný” hazýrladýðý
bu süreçte iþletme yönetiminde sermaye sahipleri yerine yönetici teknokratlar egemen olmakta
ve sýnýflarý ayýran çizgiler kýrýlmaktadýr. Mühendis ve mimarlarýn yeni bir anlayýþ içinde
öncülüðünü yaptýðý bu oluþumun ülkemizde de baþarýlý örnekleri bulunmaktadýr (2).
Türkiye’de 1960’lý yýllarda yurt dýþýna iþçi göçü olarak baþlayan eylem son on yýlda özde
farklýlaþarak beyin göçüne dönüþmüþtür. Baþta ABD ve farklý AB ülkelerinin uyguladýðý, teþvik
ettiði ve tüm çevre ülkeleri içeren yeni göç politikasýnýn arkasýnda yatan neden kolektif öncü
eylemci grubu ve onlarýn olanaklarýný büyütmektir. Yeni göç kanallarý, bilgi iþleme (bilgi
mühendisliði), yazýlým, elektronik, bilgisayar, piyasa düzenleyiciliði çalýþmalarý, ulaþým,
haberleþme, beslenme, týp ve tüm mühendislik alanlarý gibi mesleklerde eðitim görmek,
(1)
(2)
Charles Tilly: From Mobilization to Revolution, Cambridge, Mass. Addison Wesley 1978.
“Türkiye’de Sosyal Deðiþim ve Mesleki Hareketlilik”, Kimlik, Meþruiyet, Etik içinde, Ankara. TBMMOB Mimarlar Odasý Yayýný, s:98-107, 1995.
4
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
çalýþmak isteyen seçkin sosyal bilim ve mühendislik kökenlilere kolektif öncü eylemci
gruplar/birimler aracýlýðý ile yeni fýrsatlar sunmaktadýr (3). Günümüzde gerek ABD’de gerekse
AB ülkelerinde birbiriyle mücadele eden sýnýf üyeleri yerine, iþletmelerin yöneticileri ve
teknokratlarý kendi çýkarlarý için kolektif eyleme girerek bunun seçkin örneklerini vermektedirler.
Burada asýl olan üretim iliþkileri deðil, ortak hak ve yükümlülük kavrayýþýnýn kolektif eylemin
temelini oluþturmasýdýr. Bu tür eylemler günümüzde daha kitlesel, birlikçi, yerel odaklý ve
oldukça örgütlü biçimde sürdürülmektedir. Öte yandan günümüzde örgütlü olmanýn önemli
tanýmsal boyutu, her þeyi ile geniþ bir kayýt aðý oluþturmak ve bunu uluslar arasý denetime
açmaktýr. Her ne kadar M.Weber’in bürokrasi analizinde kayýt tutmak kamunun bir iþi olarak
gösterilse de, yerel birliklerin birlikselliði geniþ tabanlý kayýt aðýna büyük önem atfetmektedir.
Zira pek çok kolektif eylemin iyi planlanmasý ve tüm hizmetin en düþük hata ile yönetilmesi
buna baðlýdýr.
Kabaca öncü eylemci biçimlerle, daha önce yerine getirilmemiþ olan talepleri karþýlamak
mümkündür. Günümüzde sýradan insanlarýn yeni talepleri sosyal sistemde hýzla artarken,
sistemin amacý kayýplarý önlemekten çok kazanç artýrma þeklinde biçimlenmektedir. O halde
kolektif eylem, daðýnýklýk sayesinde deðil örgütlenme yolu ile modernleþmenin tetikleyicisi
olacaktýr. Modelimize göre bu grubun harekete geçmesinin temel belirleyenleri, þüphesiz
öteki öncüleri de olasý etkileþim içine sokacaktýr. Modelin önemli kabullenmesi belli fýrsatlar
karþýsýnda bilgisi ve gücü olanlarýn birleþerek eylem yapabilecekleridir.
“Ýsyankar Yýllar” kavramýný sosyal bilimciler deðiþik toplumlardaki deðiþim ve içeriðini
açýklamak için kullanmaktadýr. Modelimizin Türkiye ve bölgesel açýklamasý için bu kavramý
ödünç almakta bir sakýnca yoktur. Türkiye’de 1980’den günümüze baþta siyasi ve idari yapý,
ekonomik düzen, eðitim, saðlýk, sosyal güvenlik sistemi olmak üzere bir çok kurumsal
düzenleme, modernleþme baðlamýnda isyankar bir anlayýþla yeniden yapýlandýrýlmýþtýr.
Projemiz açýsýndan bunun ilginç örneði ekonomik düzen, saðlýk ve eðitim sisteminde
belirginleþmektedir.
Ülkemizde isyankar yýllarda, mühendislerin öncü olduðu kolektif eylemler yeni ve farklý
meslek mensuplarý tarafýndan ekonomik düzende getirilen teþvik ve destekler nedeni ile hýzlý
bir geliþme göstermiþtir. Dünyadaki deðiþime uyum saðlamak üzere ülkemizde bankacýlýk,
turizm, haberleþme, ulaþým, eðitim, saðlýk, sosyal güvenlik, sigorta ve bilgi analizi gibi
konularda tahmin edilenden hýzlý bir geliþme yaþanmýþtýr. Bu geliþim bir yönü ile ülkemizde
hizmetler sektörünün hem üretimini hem de milli gelirden aldýðý payý ilk sýraya taþýmýþtýr.
“Ýsyankar Yýllar”ýn uygulamasýnýn saðlýk sektöründe getirdiði ise 1960’lý yýllarýn, “Kamu;
vatandaþ nerede olursa olsun, saðlýk hizmetini onun ayaðýna eþit ve ücretsiz götürmek
zorundadýr (4)” anlayýþýný terk ederek hýzla þehirleþen sosyal yapýdaki saðlýk hizmetlerini yeni
anlayýþ çerçevesinde örgütleyerek, kamu hizmeti olarak sunmaktan vazgeçmek olmuþtur.
Kamu, geliþen týp teknolojisi ve bunun saðlýkta uygulamasý için ekonomik düzende
getirdiði teþvikler ile kolektif öncüleri yerbilimcilerin kavramý ile adeta tetiklemiþtir. Özellikle
(3)
(4)
“The Changing Structure of the Turkish External Emigration, Population Challenges International Migration and Reprodective Health in Turkey
and European Union içinde, Ýstanbul, Turkish Family Health and Planning Foundation, s. 183-192, 2005
Devlet Planlama Teþkilatý: Birinci Beþ Yýllýk Kalkýnma Planý, Ankara, 1963.
5
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
isyankar yýllar içinde olmak üzere 1980 sonrasýnda Türkiye Üniversiteleri içinde en büyük
tahribata Ege Üniversitesi Týp Fakültesi mensuplarý uðraþmýþtýr. Saðlýk sektöründe uzun
eðitim yýllarýndan sonra bu dönem yönetiminin getirdiði bir dizi uygulamalar ve ücretlendirme
sistemi ile yapamayacaðýný anlayan týp öncüleri, mühendis ve mimarlarý taklit ederek ve
getirilen teþviklerden yararlanarak hýzla büyüyen kentsel nüfusun saðlýk sorunlarý için hizmet
sunacak iþletmelerle piyasada yer almaya baþlamýþlardýr.
Saðlýk sektöründe kolektif eylemcileri, dönemin üniversite mezuniyet sonrasý eðitim
biçimi de desteklemiþtir. Eski sistemde uzmanlýk eðitimine giren kiþi, uzmanlýk eðitimi
sonrasýnda kurumda kalacaðýnýn güvencesi içindedir. Yeni eðitim sistemi tüm sorumluluðu
Saðlýk Bilimleri Enstitülerine býrakarak, uzman adaylarý için uzmanlýðýn alýndýðý ayýn sonunda
kurumla iliþkiyi kesen bir uygulamayý baþlatmýþtýr. Bu nedenle uzman adaylarý uzmanlýk
eðitimlerinin deðiþik aþamalarýnda kolektif öncü örgütler ile tanýþma, burada çalýþma, ek gelir
saðlama gibi nedenlerle piyasada tutunma arayýþýna girmiþlerdir.
Saðlýk sektöründe kamunun deðiþen hizmet anlayýþýndan ötürü bir yandan saðlýkta
piyasalaþma süreci hýz kazanýrken bir yandan da bu anlayýþ biçimi rekabetçi ve tepkici
anlayýþlarý sistemden silme çabasý içine girmiþtir. Ne var ki bu anlayýþýn sosyal sistemdeki
tüm giriþimciler tarafýndan eþ zamanlý ve benzer þekilde yorumlandýðýný söylemek güçtür.
Sözgelimi kýsa zamanda önemli baþarýlara imza atýlan turizm sektöründe gelir artýþý “denizkum-güneþ” turizminden beklenmiþtir. Deniz, kum ve güneþ turizmi için gerekli otel yatýrýmlarý
ve yatak sayýlarý hýzlý bir þekilde artýrýlmýþtýr. Sektörde herkesin ortak kabullenmesi ise yatak
arzý artýrýldýðý zaman, talebin kendiliðinden olacaðýdýr. Hizmet sektöründe orta ve uzun
dönemde bunun olmayacaðýný tüketim kuramlarý açýklamakta ve tüketici davranýþlarý
göstermektedir. Benzer davranýþ biçimi saðlýk yatýrýmlarýna da yansýdý ve 2004’te 167 olan
hastane sayýsý son iki yýlda 295’e yükselmiþtir. Türkiye genelinde son iki yýlda 524 özel saðlýk
kuruluþu hizmet vermeye baþlamýþtýr (5).
Saðlýk sektöründe hizmet açýsýndan önemli olan iþletme bazýnda nitelikli insan kaynaðýndaki
devir-dönüþüm hýzýnýn alt düzeyde olmasý yaný sýra, çalýþanlarýn eðitimi, yeterli teknik becerileri,
sorumluluk bilinci, hedeflerin farkýnda olma, kendine güven, iletiþim becerileri, enerjileri ve
takým oyuncusu olmalarý önemlidir. Bu sektörde çalýþanlarýn sürekli iþyeri deðiþtirmesi, belli
bir dönem iþsiz kalmalarý iþletme açýsýndan maliyet artýþý ve hizmet kalitesinde düþüþe neden
olmaktadýr. Ülkemizde özel saðlýk kuruluþlarýnýn artmasý, çalýþanlarýn ücret, kariyer ve sosyal
olanaklar açýsýndan seçeneklerinin artýrýlmasýný da gündeme getirmektedir. Günümüzde bu
konuda yapýlmasý gereken artýk farklýdýr. Deðiþen ekonomik, siyasal, sosyal ve toplumsal
yapýdaki sorunlarý ardýþýk kolektif çözümleyen anlayýþý temel almamýz kaçýnýlmazdýr. Öte
yandan saðlýk sektöründe yalnýzca arzýn deðil, talebin nasýl artýrýlacaðý ve talebin esnekliðinin
nasýl bir ivme kazanacaðýný düþünmemiz gerekmektedir.
Talebin artýrýlmasý için Türkiye’nin hedef nüfus bölgesi AB ülkeleri, Rusya ve çevre
ülkeler olmalýdýr. Bunun nedeni açýktýr. Çalýþma dönemine girildiði yaþtaki hayat beklentisi
son otuz yýlda hýzla artan ve daha uzun bir emekli dönemine girilen AB ülkeleri ile yaþlý nüfusa
gerekli hizmeti sunamayan komþu ülkelerin insaný farklý arayýþ içindedir.
(5)
T.C. Saðlýk ve Sosyal Yardým Bakanlýðý: Saðlýk Ýstatistikleri, Ankara, 2006.
6
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
AB ülkelerini ele aldýðýmýzda ilk olarak bu ülkelerde saðlýk hizmeti çok pahalý ve hizmete
ulaþma süresi yaþlý nüfus için uzundur. Ayrýca genel saðlýk sigortalarý bazý tedavileri
içermemektedir. Yaþlý nüfusun istediði hizmet alanlarý ise göz hastalýklarý, diþeti ve diþ
hastalýklarý, damar ve kalp hastalýklarý ile romatizma, þeker ve yüksek tansiyondan
kaynaklananlar olarak belirginleþmektedir.
Ülkemizin deðiþik kentlerinde gerek bu hastalýklar, gerekse gençlere yönelik üreme, tüp
bebek v.b. konularda hizmet veren deðiþik saðlýk birimleri kurulmuþtur. Örneðin Dünya Göz
Hastanelerinin son üç yýl içinde ciddi bir yabancý hasta potansiyeli oluþmuþtur. Bunlarýn büyük
çoðunluðu Hollanda ve Almanya’dan gelmektedir. Hastanenin teknolojik alt yapýsý, hizmet
kalitesi ve tüm harcamalarýn (fiyatlarýn) uygunluðu yabancýlar açýsýndan önemli bir tercih
nedeni olmaktadýr (6).
Türkiye saðlýk alanýndaki bilgi birikimi ve olanaklarýný hedef nüfusun ilgisine kolektif
öncü eylemler ile hizmet sunmanýn yollarýný aramalýdýr. Projemiz açýsýndan bu fýrsatlardan
biri de EXPO 2015’e aday olan Ýzmir’in baþvurusu olan “Daha Ýyi Bir Dünya Ýçin Yeni Yollar:
Herkese Saðlýk” temasýdýr. EXPO protokolünde temanýn evrensel amaç ve iþlevi “halkýn
eðitimine yönelik olma, tüm insanlara yeniliðin bir parçasý olduðunu hissettirme, insanlýðýn
daha iyi bir dünya için taþýdýðý potansiyeli gösterebilme ve temsil ettikleri toplumlarýn kültür,
tarih ve sahip olduklarý varlýklarý ortaya çýkarabilme” olarak belirtilmektedir (7).
Yeni hizmet türevlerini belirleyecek ve sunacak Ýzmir için projemiz alt tema olarak
“SMYRNA’DA SAÐLIÐINIZA KAVUÞUN” vurgusunu yapacaktýr. Hedef nüfus açýsýndan
ülkemizin evrensel kavramlarla yarýþa katýlmasý gerekliliði açýktýr. Yaþlý nüfusun saðlýklý
yaþamýný sürdürebilmesi için yeni öðrenme ve uygulama ortamlarýnýn mekansal düzlemde
oluþturulmasý kaçýnýlmazdýr.
EXPO 2015’e seçildiðinde ev sahipliði yapacak Ýzmir’i saðlýk alanýnda dünya kentleri
arasýna sokabilmek için toplumsal örgütlenme modeli ile öncü giriþimleri þimdiden belirlediðimiz
hedef nüfusun hizmetine sunmamýz gerekmektedir. Hiç þüphesiz “SMYRA”nýn yöreyi dünyada
daha tanýtýcý, benimsetici bir kavram olduðu unutulmamalý ve bunu kullanmaktan çekinmemeliyiz.
Sorun bizim deðil, “Anadolu Bozgunu’nu” her þeyi ile yaratanlarýndýr. Bizim amacýmýz
tarihsel bütünlüðü bir süreklilik içinde geliþtirmek ve yörede yaþayanlar olarak buna bir
eklentimiz olduðunu ispat etmektir. Artýk “alýn teri” deðil “akýl teri” dökerek iþ yapma zamaný
gelmiþtir.
(6)
Selin Yýldýrým Peker: (Özel Görüþme) Dünya Göz Hastanesi Ýþ Geliþtirme Direktörü, Ýstanbul, 2006.
(7)
Ýzmir Ticaret Odasý: EXPO 2015 Ýzmir, Ýzmir, 2006.
7
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
I - PROJENÝN GEREKÇESÝ
Günümüzde turizm yatýrýml arýna ayrýlan pay yaklaþýk olarak 140-150 milyar dolarý
bulmaktadýr. Turizme bu denli yüksek bir pay ayrýlmasýnýn nedeni, geleceðin hizmet ve turizm
sektöründe olduðunun kabullenmesidir. Ancak turizmde farklýlaþarak yeni olaný gündeme
taþýyabilirsek pastadan daha fazla yap alýnacaðý açýktýr. Farklýlýðý hem kaynak hem de müþteri
temelinde yakalamak ve bunu sürdürülebilir kýlmak kaçýnýlmazdýr. Öne sürdüðümüz projeye
kaynaklýk etmek üzere Ýzmir açýsýndan dýþ ve iç dinamikteki geliþmeler projemizin gerekçesini
oluþturmaktadýr.
1) Dýþ Dinamikler
Günümüzde Ýzmir için daha çok dýþ dinamiklere dayanan ve onlarýn yatýrým desteði,
müþteri talebi ile oluþacak iki önemli projeyi geniþ katýlýmlý biçimde hayata geçirme çalýþmalarý
hýz kazanmýþtýr.
a) Proje merkezi olarak düþündüðümüz Ýzmir ili için önümüzdeki on yýlýn altyapý projeleri
taslak olarak Turizm Bakanlýðý ve Ýzmir sivil toplum örgütleri tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Buna
göre Bakanlýðýn tahsislere baþlayacaðý Çeþme yarýmadasýnýn 10-12 milyar dolarlýk yatýrým
ve 80 bin yataklý termal turizm adý altýndaki projeleri sermaye piyasalarýna açýklanacaðý
Bakanlýk Ýþletmeler Genel Müdürlüðü tarafýndan basýna bildirilmiþtir. Bu yatýrýmlar için amaç,
nüfusun yaþ yapýsýnda iki dünya savaþýnýn etkisinin arýndýðý ve kararlý bir yapýya ulaþan
Avrupa’nýn 65 yaþ üstü nüfusunun istemi olan etkinliklerden pay kapmaktýr. Öte yandan Orta
Doðu sermayesinin girmesine kesinlikle inanýlan bu yatýrýmlar ile çevre ülkelerin alým gücü
yüksek nüfusunun da Çeþme’ye gelecekleri beklentisi unutulmamalýdýr. Böylece Çeþme
yarýmadasý yýla yayýlan turizmin üssü ve bir destinasyonu var eden deðiþik almaþýklarý içeren
iþletmelerin merkezi konumuna gelebilecektir. Hiç þüphesiz bu nüfus önemli saðlýk sorunlarýný
da bölgeye taþýyacak ve çaðdaþ bir hizmet beklemeyecektir. Projemiz farklý almaþýklarý içeren
bu alt yapýyý þimdiden hazýrlama sürecine girmeyi amaçlamaktadýr.
b) Dünyanýn kültür, tarih, eðitim olimpiyatlarý olarak tanýmlanan sergi ya da fuar EXPO
için Ýzmir merkezi, yerel yönetim ve sivil toplum birlikteliði Ýzmir’in 2015’e aday baþvurusunu
“Daha Ýyi Bir Dünya Ýçin Yeni Yollar: Herkese Saðlýk” temasý ile yapmýþtýr.allarý, bilgi iþleme
(bilgi Beþ yýlda bir düzenlenen EXPO en az 3, en fazla 6 ay sürekli olmakta ve dünyanýn dört
bir yanýndan on milyonlarca ziyaretçiyi kucaklamaktadýr. EXPO giriþimi bir kent ve çevresi
için önemli deðiþim fýrsatlarý yaratmanýn yanýnda aday kentin “Dünya Kenti” olarak tanýnmasý
ve bölge için modelliðinin öne çýkarýlmasý çalýþmasýdýr. Geçmiþte EXPO düzenleyen kentlere
baktýðýmýzda gerçekten bu kentlerin hem temalarý hem bu süreçte alt yapýlarý açýsýndan
önemli kazanýmlar elde ettiði görülmektedir. Örneðin EXPO 1992 Sevilla bu sergi ile yöresine
42.5 milyon ziyaretçiyi çekmiþtir. Sevilla kenti baþta düþünülen;
· Ýspanya’yý Avrupalý, modern ve geliþmiþ bir ülke olarak tanýmlamak;
· Uluslararasý iliþkileri saðlamlaþtýrmak;
· Bölgesel bir geliþme planý uygulamak;
· Endülüs-Sevilla’yý turistik bir yere dönüþtürmek;
8
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
· Þehri baþtan þekillendirmek;
· Gelecekteki geliþmeler için EXPO 1992’yi bir katalizatör olarak kullanmak(8) hedeflerinin
çoðunu son on yýlda gerçekleþtirmiþtir.
Bu hedeflerin gerçekleþmesi için merkezi, yerel ve uluslar arasý olmak üzere yaklaþýk
10 milyar dolar civarýnda bir yatýrým ile nehir kýyýlarýnýn ve limanýn restorasyonu, eski þehrin
yenilenmesi, on yeni köprünün yapýlmasý, yeni park ve rekreasyon alanlarýnýn yaratýlmasý
sonucu yeni bir mekan yaratýlmýþtýr.
Benzer deðiþim EXPO 1998 ile Lizbon’da yaþanmýþtýr. Kent aday olduðunda EXPO için
düþünülen alan, kullanýlmayan bir sanayi bölgesi ile etrafýndaki gecekondularda dýþlananlarýn,
kentle bütünleþemeyenlerin yaþadýðý çöküþ bölgesi idi. Lizbonlular bu alan için yeni tasarýmlar
geliþtirerek çok farklý bir mekan düzenlemesi yaparak þehrin yeniden canlandýrýlmasýný,
geliþtirilmesini saðlarken, oluþan mekanda yeni kent yaþam biçimlerinin olabileceðini dünyaya
gösterdiler. Yaratýlan yeni mekan nedeni ile Portekiz’e girin doðrudan vergi gelirleri 4.4 milyon
avroya ulaþmýþtýr (9).
Ýzmir için EXPO’yu gerçekleþtirmek bölgesel, ulusal ve uluslar arasý bir gösteri fýrsatý
anlamýna gelmektedir. Ýletiþim çaðýnda iletiþim fýrsatý olarak görülen EXPO’dan çaðdaþ bir
tasarýmla yeni mekanlar kazanarak hizmete sunulmasý halinde dünyanýn dört bir yanýndan
ziyaretçi çekilebilmektedir.
2) Ýç Dinamikler
Büyümenin dinamiðini saðlayan emek faktörü, ulusal düzeyde tüm alt yerleþimlerde
benzer deðildir. Ýzmir’in mekan organizasyon dönüþümünü saðlayan nüfus dinamiklerinin
ulusaldan farklý olan bir yapýsý vardýr. Baþka bir anlatýmla ulusalda 30 yýl sonrasý için hedeflenen
bebek ölümleri, toplam doðurganlýk hýzý ve her yaþta beklenen ortalama ömür gibi hayati
olaylara Ýzmir günümüzde ulaþmýþtýr. Ýzmir nüfusunun günümüz ve gelecekteki yapýsýný
kabaca tanýmlayacak olursak;
· 2000 yýlý Ýzmir nüfusunu göçten arýndýrdýðýmýzda nüfusun yaþ yapýsý durulmuþ/kararlý
bir nüfusun özelliklerini göstermektedir. Nüfusun yaþ yapýsýnýn böyle bir konuma gelmesini
bebek ve çocuk ölümlerinin azalmasý, doðurganlýðýn düþmesi ve doðuþtaki yaþam umudunun
artmasý belirlemektedir. Ýzmir için bunlarý sayýsal olarak tanýmladýðýmýzda toplam doðurganlýk
hýzýnýn (TDH) = 1.75 çocuk, (nüfusun kendisini yenileyebilmesi için TDH’nýn 2.1 olmasý gerekir),
bebek ölüm hýzýnýn binde 16 ve doðumdaki yaþam umudunun 80 yýla ulaþtýðý görülmektedir.
· Önümüzdeki 25 yýl için yaptýðýmýz tahminlerde binde 6-8 düzeyine düþecek bebek
ölümleri, bu süre içinde TDH’nýn 1.5 düþmesi sonucu toplam nüfus için yaþlýlarýn oraný yüzde
18-20 düzeyine ulaþacaktýr. Kabaca Ýzmir’in nüfusu saðlýk turizmi ile pay kapmak istediðimiz
AB ülkelerinin nüfus yapýsý ve onlarýn yaþlýlýk sorunlarý ile örtüþmektedir.
Birleþmiþ Milletler öncülüðünde üye ülkelerin katkýsý ile “Binyýl Kalkýnma Hedefleri” 2000
yýlýnda konulmuþtur (10). Bu hedeflere 2015 yýlýna kadar küresel düzeyde ulaþýlmasý ve tüm
(8)
(9)
(10)
Ýzmir Ticaret Odasý: a.g.e., Ýzmir s.3-4, 2006.
Ýzmir Ticaret Odasý: a.g.e., Ýzmir s.5-6, 2006.
UNFPA: Achieving the Millennium Development Goals, Population and Reproductive Health as Critial Determinants, Population and Development
Strategies Series, No: 10 New York, 2003.
9
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
insanlarýn yaþam düzeylerinin iyileþtirilmesi beklenmektedir. Somut göstergelere dayanan
bu hedefler içinde yaþlý nüfusun sorunlarýna çözüm getirme seti önemli bir yer tutmaktadýr.
Ýzmir’in çözüm üretmek zorunda kalacaðý yeni sorun alaný 65 ve yukarý yaþlardaki
nüfusun çoðalmasýdýr. Sayýlarý artan ve yaþam süreleri uzayan bu nüfus için gerek saðlýk
hizmeti sunmak gerekse çaðdaþ refah toplumuna özgü yeni kurumlarý oluþturmak kaçýnýlmazdýr.
Kentsel çekirdek aile yapýmýzýn deðerlerinin deðiþmesi yaný sýra zorlaþan kentsel yaþam
koþullarýndan ötürü yaþlý nüfusun kendine bakýmý, saðlýðý ve hayata baðlýlýðýný sürdürmek
konusundaki yetersizliðini yeni kurumlaþtýrma ile gidermek gerekmektedir.
Yaþlanan Ýzmir nüfusunun hastalýk örüntüsü ve bu hastalýklara yönelik pratisyen hekimlere
ve týp öðrencilerine nasýl saðlýk eðitimi verilmesi gerektiði konusunda Ýzmir’de DPT destekli
geniþ çaplý bir saðlýk araþtýrmasý yapýlmýþtýr (11). Toplum odaklý eðitim kavramý, tüm çaðdaþ
ülkelerde program geliþtirme sürecine ýþýk tutan bir yaklaþýmdýr. Bu yaklaþýmda hekimin
hizmet vereceði kentin, bölgenin, ulusun gereksinimleri ve öncelikleri eðitim programýnda
karþýlýðýný bulmaktadýr. Ýzmir’de yapýlan araþtýrma ile, Ýzmir Büyükþehir Belediye sýnýrlarý
içinde yaþayanlarýn öncelikli semptom, hastalýk ve baþvuru nedenlerinin belirlenmesi yapýlmýþtýr.
Daha sonra oluþturulan uzman panellerinde saðlýk sorunlarýnýn fatalite görülme sýklýðý,
eðitimdeki prototip deðeri gibi özellikleri üzerinden eðitsel açýdan aðýrlýklarý deðerlendirilmiþtir.
Elde edilen veriler týp eðitimi program geliþtirme sürecine kentsel yararlýlýk için eklemlenmiþtir.
Bu kurgu ülkemizde ilk kez gerçekleþtirilen özgün bir çalýþmadýr. Öte yandan Ýzmir odaklý
olmak üzere deðiþen kentsel aile yapýsý ile birlikte yaþlý nüfusun bakýmý ve hayata baðlýlýðýný
artýrma için çözümler üretilmeye baþlanmýþtýr. Üniversite týp eðitimi mevcut sistem içinde
soruna çözüm üretme çabasýný sürdürürken, daha önce deðindiðimiz gibi Ýzmir’de özellikle
son 20 yýl içinde hýzla büyüyen saðlýk kuruluþlarýnýn çoðunun hizmet alaný yaþlý hastalýklarýna
yöneliktir. Bu nedenle proje hizmet içi eðitim ve hizmetinin niteliðini artýrma açýsýndan önemli
ipuçlarýný þimdiden saðlamaya baþlamýþtýr.
Sorunun ikinci boyutu ise daha önemlidir. Kentsel mekan oluþumunda aileler için mimarlarýn
getirdiði çözüm farklý kat seçeneðinde bloklara ve bölümlere yönelmiþ, sosyal hareketliliði
iliþkileri sýnýrlandýran konut üretimidir. Böyle konutlarýn üretildiði mekanlarda yaþlýlar hem hayata
baðlýlýklarýný kaybetmekte hem de bakýmlarý zorlaþmaktadýr. Çaðdaþ yaklaþýmlarýn yaþlý nüfusun
bakýmý için geliþtirdiði çözümler Ýzmir’in þimdiki mekan örgütlenmesi ile çeliþmektedir. Kendi
coðrafi alanýmýzda saðlýk sektöründe oluþan yeni sorunlarýmýza yönelik mekanlar oluþturmamýz
kaçýnýlmazdýr. Bu mekanlar benzer sorunlarý yaþayan hedef nüfusumuz için de zenginleþtirilmiþ
sosyal katýlým ve saðlýk hizmeti bütünlüðünde seçenek olabilmelidir.
Proje Ýzmir’in ve hedef ülkelerin yaþlý nüfusunun saðlýk sorunlarýna olduðu kadar, bunlarýn
yaþlýlýk ve rehabilitasyon sorunlarýna da çözüm getirmek, farklý kültürdeki insanlarý birbirleri
ile ayný mekanda etkileþimde bulundurmak amacýndadýr. Hiç þüphesiz AB ülkelerinin yaþlý
nüfusuna Ýzmir ilindeki kültürel birikimleri farklý bir anlayýþla sunarak yýl temelinde Ýzmir’de
konaklamalarýný, saðlýklarýna burada kavuþmalarýný ve bunu bir model olarak benimseterek
benzer örgütlenmenin zincirin bir halkasý olarak Ýzmir’in farklý yerleþmelerinde büyümesini
saðlamak amacýmýz olmalýdýr.
(11
Ege Üniversitesi Týp Fakültesi Halk Saðlýðý Anabilim Dalý: Týp Fakültesi Eðitim Programý Geliþtirmede Öncelikli Saðlýk Sorunlarýnýn Belirlenmesi,
Ýzmir, 2005.
10
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
II - PROJENÝN TANITIMI
Projenin tanýtýmýna baþlamadan önce önerimizin yapýlabilirliliðini destekleyen iki örnek
olay aktarmak istiyorum.
a) Ýzmir Belediyesi adýna yaptýðýmýz bir çalýþmada Ýzmir’linin tüketim davranýþýnýn kaba
bir örüntüsünü saptadýk. Ýzmir ailesi; bakkal, pazar yeri ve Konak – Kemeraltý aðýrlýklý olmak
üzere Konak - Alsancak arasýndaki mekanda gereksiniminin büyük çoðunluðunu karþýlýyordu.
Kentin nüfusunun artmasýna karþýn kentsel mekanda bakkal ve pazaryerinden baþka yeni
bir þey oluþmuyordu.
Kente göç ile gelen ailenin tüketim davranýþýný deðiþtirecek ve onun sosyalleþmesini
saðlayacak mekanlarýn, ulaþým sorununu çözmüþ Batý’da olduðu gibi kent dýþýnda deðil kent
bitiþiðinde mümkünse saçaklanarak büyüyen Ýzmir’de “saçaklanma boþluklarýnda” düzenlenmesi
kaçýnýlmazdý.
Deðiþik ortamlardaki tartýþmalar ilk meyvesini yerel yönetimde günün moda akýmý olan
“üretici belediyecilik” anlayýþý çerçevesinde kent içi tüketimi düzenleyecek Tansaþ’larýn
doðmasý ile verdi. Ýkincisi ise projemize modellik edebilecek bir ruh ve örgütlenme ile oluþan
KÝPA oldu. Ege Üniversitesinin kullanýlmayan arazisinin bir parçasýný uzun yýllýðýna kiralayan
100 öncü eylemcinin belli miktardaki katýlýmý sonucu oluþan sermaye ile kurulan alýþveriþ
merkezi hýzla büyüdü. Yapýlan araþtýrma bulgularý ile satýþ noktalarýnýn kentin ana çýkýþ
yollarýnda saçaklanmasý ve deðiþik meslek mensuplarýný baðrýna almasý ile model geniþledi.
Hýzla büyüyen sistemi giriþimciler belli bir süre sonra uzmanlýðý bu alanda olan uluslar arasý
bir gruba büyük kar ederek sattýlar.
b) Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nde çalýþtýðým dönemde Prof. Dr.
Ýhsan Doðramacý ekibindekilerin hekim olmalarýna karþýn sosyal bilimle uðraþan Enstitü’ye
müdür ya da yönetim kurulu üyesi olma gibi önlenemez bir eðilimleri vardý. Enstitünün 197481 döneminde müdürlüðünü çocuk doktoru ve Hacettepe Hastaneleri yönetmeni olan Prof.
Dr. Mithat Çoruh yürüttü. Sevgili Mithat Hocanýn iþ yoðunluðundan ötürü Enstitünün çoðu
iþlerini saat 17.00’den sonra onun Çocuk Hastanesindeki mütevazi odasýnda yapmaya
çalýþýrdýk. Hacettepe Hastanelerinde yönetmen görevlerinden biri de Ankara bürokrasisine
siyasilere ve onlarýn yakýnlarýna yatak ayarlamak ile hasta olarak yatmakta olan bürokrat ve
parlamenterlere ziyarete gelen Bakanlara eþlik etmektir.
Karanlýðýn erken bastýðý soðuk ve puslu bir Ankara gününde ziyaret saatleri dýþýnda bir
yakýnýný ziyaret için hastaneye gelen dönemin Çalýþma ve Sosyal Güvenlik bakanýnýn gerek
boyunu gerekse giyimini kafasýndaki bakan imajý ile uyuþturmayan hastane güvenlik sorumlusu
gereksiz ve istenmeyen bir tartýþma baþlatýr. Hastane giriþinde herkesin ilgi ile izlediði
tartýþmayý kýsa bir süre içinde duyan Dr. Çoruh sonlandýrýr. Bakana gerekli ilgiyi gösterdikten
sonra bizimle çalýþmasýna ancak saat 19.00 civarýnda gelebilen Dr. Çoruh tüm içtenliði ile
günün özetini yaptý ve önerisini söyledi: “Hastane yönetimi gerçekten çok zor ve pahalý bir
uðraþý. Ancak Hacettepe Hastanelerinden bürokrat ve siyasilerin yararlanmalarýný sivil
vatandaþlar düzeyine indirelim. Hastanelerin olanaklarýnýn yarýsýný Orta Doðu insanýna açalým.
Sizleri temin ederim ki iki üç yýlda kazanýlan para ile Ankara civarýnda yepyeni bir hastane
11
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
kurmak iþten bile deðil” dedi. Prof. Dr. Mithat Çoruh’un ne denli haklý olduðunu söylediklerinin
bazýlarý yapýlmadýðý halde Hacettepe Hastaneleri Vakfý’nýn önemli aktarýmlarý ile oluþan
Bilkent Üniversitesi’nin kuruluþu gösterdi.
1) Amaç : Çoklu sektörel iþbirliðini öngören, özde yaþlýlýk hastalýklarýna hizmet sunan
uzmanlaþmýþ saðlýk birimlerinin birlikteliðinin oluþmasý sonucu çaplarýnýn büyümesini temel
alan yaþlý bakýmý ve beslenmesini saðlayacak “yaþlý rehabilitasyon köyü”nü hayata geçirmeyi
hedefleyen proje Ýzmir’de yenilik iktisadýnýn bulgularý çerçevesinde oluþturduðu mekanda
hedef aldýðý yaþlý nüfusa yýl temelinde hasta memnuniyetini çoklaþtýracak saðlýk hizmeti ile
yaþama sarýlmayý hedefleyen sosyal ve kültürel hizmeti sunmayý amaçlamaktadýr.
Amacý gerçekleþtirmek için aþaðýdakiler yapýlacaktýr:
i) Tüm yaþlý hastalýklarý ile gençlerin üreme sorunlarýna geliþen týp teknolojisi ve ilerleyen
saðlýk bilgisi ile “hasta-uzmanlaþmýþ saðlýk birimi” ölçeðinde bire bir hizmet veren saðlýk
birimlerinin örgütlenerek hizmet aðý çapýnýn büyümesi ve bunlar arasýndaki uzman hekim
(özellikle üniversite-saðlýk birimi arasýnda) hizmeti akýþkanlýðýnýn en çoða çýkarýlmasýna
çalýþýlacaktýr.
Ýzmir’de yaptýðým gözlem ve Ýzmir Tabib Odasý’nda yaptýðýmýz tartýþmalarda: günümüzdeki
iþleyiþte gerekli saðlýk hizmetini veren kuruluþun tüm iliþki tanýtým ve hizmeti kendi gücü çapý
ölçeðinde sürdürmekte olduðu saptanmýþtýr. Öte yandan bu iþletmelerin verdikleri saðlýk hizmeti
sonrasý uzun süreli bakým, beslenme , sosyal amaçlý hizmet sunmadýklarý da görülmüþtür.
Verilen saðlýk hizmetini AB ülke standardýnda sürdüren bu iþletmelerin, AB ülkelerine göre
fiyatlarý düþüktür. Örneðin Kaþkaloðlu Göz Hastanesi Halkla Ýliþkiler sorumlusu Serap
Kadiroðlu’nun aktarýmýna göre; “AB ülkelerinde dörtbin avroya çýkan lasik operasyonlarý,
hastanemizde son teknoloji ile 525 avroya gerçekleþtirilmektedir. Bu nedenle AB ülkelerinden
her ay çok sayýda ve düzenli bir hasta akýþý ile karþýlaþýyoruz ve bunlarý saðlýðýna kavuþturuyoruz”
dedi(12). Benzer iliþki ve iþleyiþ diðer saðlýk birimleri için de geçerlidir. Ancak burada temel olan
tekli iliþkidir. Bilindiði gibi hedef nüfusun yaþadýðý yaþtan baþlamak üzere saðlýk sorunu artmakta,
beslenmesi önem kazanmakta dahasý ulaþýlan yaþýn gereði olarak kiþide kutsalý yaþamak,
kültürel ve sosyal etkinliklere daha fazla katýlým isteði oluþmaktadýr. Ayrýca birikimi ve düzenli
geliri olan bu kiþilerin çocuklarýna kaynak aktarmak gibi bir sorunlarý da kalmamýþtýr.
Proje yüz-yüze süren bu iliþkileri her bir iþletmenin baðýmsýzlýðýný koruyarak; “iþletmeüniversite-uzman hekim” akýþkanlýðýný saðlayarak; hizmet aðýný büyütmek ve saðlýk hizmeti
sonrasý bakýmý gerçekleþtirmek üzere Balçova Termal Tesisleri ve Otelini, Ýzmir Özel
Ýdaresinden uzun yýllýðýna kiralayarak proje merkezi haline getirecektir. Hasta turistin programý
tanýmasý, Ýzmir’e ulaþmasý, saðlýk hizmeti ile hizmet sonrasý bakýmý, kültürel etkinliklere
katýlýmý ve ülkesine uðurlanmasý buradan planlanacaktýr.
ii) Saðlýk hizmetinden yararlanacaklara bu süreçte butik otel hizmeti, iyileþme süreçlerinde
ise yaþlý rehabilitasyon köyünde saðlýk bakýmý, beslenmesi ve moralini yükseltici hizmet
sunulacaktýr.
(12)
Serap Kadiroðlu: Özel Görüþme, Ýzmir 2006.
12
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
Sürdürülmekte olan iliþkide yapýlmayan, hastalýkta ve saðlýkta beslenme-diyet programýný
düzenleyerek, diyetisyen uzmanlarýndan oluþan bir ekiple köyün yaþlý nüfusuna hizmet
verilecektir. Yaþlý turistlerin hastalýk semptomlarýna, antropometik ölçümlerine, laboratuar
bulgularýna ve yapýlan tedavi türüne uygun olarak bireyin enerji ve besin öðesi gereksinimine
uygun diyet tedavi hizmeti sunulacaktýr. Böylece hasta turistlere yaþamlarýna özgü tedavi
hizmeti verilirken diyet ve beslenme mesleðindeki uzmanlarýn saðlýk ekibinin bir üyesi olarak
çoklu sektörel çalýþmayý amaçlayan projede önemli bir yeri olacaktýr.
Ýzmir Oteller Tarihi adlý yapýtýnda Kayýn, kentteki konaklama yerlerinin geliþimini kentin
ulusal ve uluslar arasý ekonomik iliþkisi, ulaþýmý v.b. deðiþkenler ile açýklamaktadýr. Bu
nedenle Ýzmir’de çaðdaþ konaklama birimlerinin geliþimi son otuz kýrk yýl içinde olmuþtur.
Saðlýk alanýndaki butik otellerin mekana yansýmasý ise daha yenidir ve bunlar bir elin parmak
sayýsý kadardýr(13).
Proje bu oteller yanýnda proje merkezi olarak düþünülen “Balçova Termal Tesisleri ve
Oteli ile Dokuz Eylül Týp Fakültesi yerleþkesine yakýn, termal kaynaklarý bol olan Seferihisar
yöresinde kamudan 49 ya da 99 yýllýðýna kiralanacak alanda “yaþlý rehabilitasyon köyü” olarak
tanýmladýðýmýz bir ve iki odalý 1000 konut ile deðiþik sosyal tesisleri, saðlýk-beslenme
iþletmesini içeren yapýlardan oluþan bir mekan yaratacaktýr.
Mekanda oluþacak tüm birimlerin mimari özelliði Ýzmir, sakýz evleri biçiminde tasarlanacak,
ýsýnma sorunu termal enerji ile çözümlenecek; her konutun yine termal enerji ile ýsýnan küçük
alanlý hobi bahçesi olacaktýr.
Mekandaki tüm konutlarýn ýsý geçirgenliði, yalýtýmý ön planda tutulurken malzeme olarak
“taþ-ahþap ve demir” üçlüsünden yararlanma yoluna gidilecektir. Konutlarýn tanýmlanmasý
için dýþ duvarlarý Balýklýova’nýn albenili taþý, Alaçatý’nýn kemik rengi taþý ve Yaðcýlar’ýn parlak
siyah taþlarý ile kaplanacaktýr. Konutlarýn ahþap ve demir aksamý ile geçmiþ kültürler arasýnda
iliþki kurgusu yapýlacaktýr. Ýç düzenlemede ise yöre evlerine özgü þömine, sedir vb. objelere
yaþlýlýk hareketliliði açýsýndan mutlaka yer verilecektir.
Konutlar ýsý geçirgenliðini temel alacaklarý için yaþlý nüfusun mevsimsel geçiþ
dönemlerindeki sýcaklýk farklýlýðýndan etkilenmelerini çok alt düzeyde tutmalý turiste özel
olduklarýný deðiþik kültürlere gönderme yapan mekanda yaþadýklarýný ve saðlýklarýna
kavuþtuklarý hissini her an vermelidir.
iii) Turistlere iyilik hallerinde Ýzmir içi ve çevresi kültürel birikimleri tanýmalarý için farklý
bir hizmet sunulacaktýr. Rehabilitasyon Köyünden, Ýzmir’e ve çevresine ulaþým otoyol-çift
yol baðlantýsý ile saðlanacaðý, ulaþým süresi kýsa olacaðý için, saðlýk, sosyal-kültürel etkinliklere
eriþimde bir sorun yaþanmayacaktýr. Günübirlik düzenlenecek sosyal ve kültürel etkinlikler
ile projenin kültürel boyutunda açýkladýðýmýz konularý yaþamak kolaylaþacaktýr.
Kent ortamýnýn doðurduðu bir dizi baský ve sorunlardan uzak fakat kent hizmetlerine
eriþimin çok kolay olacaðý, deðiþik hizmetlerin birleþtirilerek sunulacaðý rehabilitasyon köyünün
yaþlý nüfus tarafýndan yýl temelinde tercih edilirliði artacaktýr.
(13)
Emel Kayýn: Ýzmir Oteller Tarihi, Ýzmir, Ýzmir Büyükþehir Belediyesi Kent Kitaplýðý, 2000.
13
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
2- Projenin Hedef Nüfusu: Sosyal güvenlik alanýnda ciddi geliþme saðlamýþ olan AB
ülkeleri ile yaþlý nüfusun saðlýk sorunlarýna gereken hizmeti sunamayan çevre ülkelerin
günümüzdeki sorunu 65 ve üzeri yaþlardaki nüfusun toplam nüfus içindeki aðýrlýðýnýn
artmasý ve bunun kazandýðý sürekliliktir. Ulaþýlan yeni denge bu ülkelerin saðlýk sektöründe
yeni bir sorun alaný yaratmýþtýr. AB ülkeleri ve Rusya’nýn ikilemi burada baþlamaktadýr. 65
yaþ ve üzeri nüfusun toplam içindeki oraný hem yüksek hem kararlý bir düzeye ulaþýrken,
bu nüfusa sunulan saðlýk hizmetleri geliþen ve pahalýlaþan týbbi teknolojiye dayanmaktadýr.
Bu durumda ortaya çýkan maliyet sorunu AB ülkelerinde sosyal güvenlik kurumlarýný
ve özel sigortalarý zora sokmaktadýr. Çünkü günümüzdeki yaþlý nüfusun, çalýþma yaþamýna
baþladýðýnda ne bu kadar yaþayacaðý ne de saðlýk hizmetlerinin bu denli pahalýlaþacaðý
bekleniyordu.
Küreselleþme kuramýnda çok tartýþýlan ve bölgesel kalkýnma projelerine atfedilen
üstünlükler bu noktada doðmaktadýr. AB ülkeleri ve ülkemizde yaþlýlýk hastalýklarýnýn tedavi
süresinde kullanýlan alet ve ilaçlar ile bunlarýn fiyatlarý bölge bazýnda önemli bir farklýlýk
göstermemektedir. Farklýlýðý, çalýþanlarýn ücreti ve diðer girdilerin maliyeti belirlemektedir.
Özellikle ameliyat sonrasý iyileþme dönemi gün olarak uzadýðý zaman AB ülkeleri ile çevre
ülke farký açýlmaktadýr.
Proje hedef nüfusa saðlýk hizmeti sunumunu, AB ülkeleri ile hekim hizmeti ve kullanýlan
týbbi teknoloji standartlarýnda bir farklýlýk olmaksýzýn diðer hizmetleri hastanýn kendi
ülkesinden hem daha kaliteli, hem de daha ucuza sunarak toplam maliyeti düþürmeyi
hedeflemektedir. Burada önemli olan diðer hizmetlerin nasýl verileceðidir. Ýyileþme sürecinde
butik otelde aðýrlanacak turist hasta, yardýmcý saðlýk personeline her an ulaþabilecektir.
Bunlarýn maliyeti beklenildiði gibi ülkesinden düþük olacaktýr. Tüketici tercihi açýsýndan
önemli nokta burada belirmektedir. “Herhangi bir yaþlýlýk hastalýðý için kiþi t zamanda
M miktar paraya kendi ülkesinde mi tedavi olacak”? yoksa “ayný zaman diliminde
daha az bir harcama yaparak burada mý tedavi olacaktýr?” . Tüketici kuramý açýsýndan
hasta ülkemizi tercih ettiðinde (M-n) farký ile görmek ve yaþamak istediði kutsalý barýndýran
Ýzmir’de belli bir dönem iyileþme süresini geçirebilecektir.
Proje (M-n) farký için olayýn sosyal-kültürel boyutuna özel bir önem atfetmektedir.
Ýyileþme dönemlerini yine saðlýðýn ayrýlmaz parçasý olan beslenme-diyet programýný sunacak
“yaþlý rehabilitasyon köyü”nde geçirecek turistlere bu dönemde Ýzmir ve çevresine iliþkin
sosyal-kültürel etkinlik programlarý sunulacaktýr. Böylece hastanýn iyileþme ve saðlýðýna
kavuþma dönemini yataða - eve baðlayan yaklaþým yerine, moralini yükselten “rehabilitasyon
- kültürel alan etkisi” olan yaklaþým ile yaþamasý saðlanacaktýr.
Tüm bu hizmet süresince insanýn en önemli unsur olduðuna inanarak onun
saðlýðýný yükseltecek hizmet verileceði, hizmet süresince hastanýn gizlilik ve
mahremiyetinin korunacaðý, hastaya yaþ, ýrk, din, dil, renk farký gözetilmeden hizmet
verileceði, hizmet süresince ticari amaç saðlayacak hiçbir eylemin yapýlmayacaðý,
basýn ve internet bilgi aðý içeriðinde yalnýzca gerçek güvenli doðrulanabilir bilgi
kullanýlacaðý, sektörün saygýnlýðýný, güvenirliðini ve geleceðini zedeleyici hiçbir
faaliyeti hiçbir elemanýn yapmayacaðý garantisi verilecektir.
14
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
3- Proje Yatýrýmý ve Yatýrýmýn Finansmaný: Proje; saðlýk personeli, týbbi teknoloji, butik
hastane-otel ve yaþlý rehabilitasyon köyü için bölgede nasýl bir yatýrým örüntüsü izleyecek
ve bunun maliyeti ne olacaktýr?
Ülkemizde 20 yýldýr saðlýk sektörüne tanýnan yatýrým teþvikleri Ýzmir’de çok iyi
deðerlendirilmiþtir. Bu nedenle baþta göz, kalp-damar ve diþ hastalýklarý olmak üzere yaþlý
nüfusun hastalýklarý ile üreme sorunlarý (tüp bebek) konusunda hizmet veren orta boy saðlýk
örgütleri butik hastane temelinde hizmete girmiþtir. Bu iþletmelerle iliþkisini bilgi birikimi ve
uzman hekim temelinde sürdürmekte olan üç üniversite hastanesi ile orta boy saðlýk birimlerinin
Ýzmir’de tahmin edilenden öte büyük bir týbbi teknoloji malzeme ve makina parký oluþmuþtur.
Bu genel çerçeve içinde hedef nüfus ile bölgenin yaþlý nüfusuna hizmet sunma açýsýndan
yetiþkin insangücü, týbbi teknoloji ve bina olarak projenin yeni bir yatýrým sorunu yoktur. Sorun
bunlarý ve proje halkasý içinde gördüðümüz öteki öncü eylemcileri tüm güçleri - olanaklarý
ile yenilik iktisadi çerçevesinde örgütlemektir. Çünkü sözünü ettiðim yaþlýlýk hastalýklarý
konusunda hizmet veren hastaneler tek amaçlý olarak AB ülkeleri yurttaþlarý ile kendi çaplarý
ölçüsünde iliþki kurmaya çalýþmaktadýrlar. Burada önemli olan hem çapý büyütmek hem de
öteki öncü giriþimcilerin katkýsý ile yaratýlan toplam hizmetin AB üye ülkelerinden farklý olmasýný
saðlamaktýr. Böylece hedef nüfusun yalnýzca tedavi için kendi ülkesinde harcayacaðý M para
miktarýný, kültürel tanýtým boyutu eklenmiþ bölgesel çoklu saðlýk hizmetine aktarýlmasýna
çalýþýlacaktýr.
Hizmetin yýl temelinde iþlemesi için rehabilitasyon köyünde yaþlý yaþam biçimine özgü
hizmetler sunulacaktýr. Böylece kendi ülkesinde aile yapýsý gereði yalnýzlýða itilmiþ olan yaþlý
nüfusa farklý kültürlerden gelmiþ insanlarla özel bir mekanda saðlýðýna kavuþma fýrsatý
sunulurken, Avrupa’ya göre daha ýlýman bir iklime sahip olan Ýzmir’de yeni yaþam mekanýnda
kendi kültürlerinin temelini oluþturan nesneleri tanýtacak sosyal programla yaþamýný sürdürmesi
saðlanacaktýr.
Projenin iþletme temelinde referansýný ise hizmetten yararlanan yaþlý nüfusun ülkesine
döndüðünde, yaþadýklarýný benzer sorunlarý olan kendi kuþak nüfusuna iletmesi yanýnda,
hizmetten yararlananlarýn müþteri profili ve hizmetten memnuniyet verilerini internet ortamýna
aktaracak yeni aðlar saðlayacaktýr.
Proje yukarýda anlatýlanlar çerçevesinde yatýrým olarak;
· Yaþlý rehabilitasyon köyünü oluþturma,
· Deðiþik hizmet alýmý için yapýlacak kiralama,
· Projeyi; hizmet içeriði, sosyal-kültürel boyutu açýsýndan tanýtým için gerekli kitap
– broþür basýmý, internet aðlarý düzenleme ve bilgisayar yazýlýmý.
Bunlar için tasarlanan toplam yatýrým miktarý 100 milyon ABD dolarýdýr. Bunun daðýlýmý
ise þöyle olacaktýr.
i) Yaþlý rehabilitasyon köyünün tek ve iki odalý bin konutu, sosyal ve saðlýk binalarý (Türk
hamamý, çok yönlü bir SPA merkezi, kafeterya, dinlenme, eðlenme, saðlýk birimleri ile yürüyüþ
parkuru ve ibadet evleri) için 60 milyon dolar harcanacaktýr. Eþ sayýda villayý Ýzmir-MenemenSeyrekte yapan Ege-Koop, anahtar teslim töreninde toplam maliyeti 75 milyon
15
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
dolar olarak açýkladý. Proje arsayý uzun dönem kiralama yolu ile kazanacaðý fakat konutlarýn
dýþ ve iç donatýlarýný yaþlý nüfusu hareketliliðe özendiren yaþamý öne çýkaran detaylarla
mekanda yapýlandýrmanýn getireceði masraflara karþýn bu miktarýn yeterli olacaðýný EgeKoop yetkilileri belirtmiþlerdir.
ii) Konutlar ile sosyal ve saðlýk birimlerinin iç donatýmlarý için 15 milyon dolar harcanacaktýr.
iii) Kiralama, tanýtým, kitap tercüme-basýmý, bilgisayar yazýlýmý, internet sitesi aðlarý
oluþturmak ve örgütlenme çalýþmalarý için 20 milyon dolar harcama yapýlacaktýr.
iv) Deðiþik hizmet alýmlarý ve kiralama için 5 milyon dolar ayrýlacaktýr. Sözgelimi proje
ulaþým ve lojistik hizmetler için herhangi bir yatýrýmý deðil sorunu kurumsal müþteriden kiralama
yoluna giderek çözümlemeyi amaçlamaktadýr. Bölgede turistlere özel olduklarýný hissettirecek
ulaþým hizmetleri kurumsal müþterinin kontrollü çözümüne býrakýlacaktýr. Turiste özel olduðunu
hissettirecek ulaþýmda karþýlaþýlacak her türlü sorunu anlaþmalý ulaþým þirketi çözümleyecektir.
Böylece hizmet süresinde aracýn çalýnmasý, kaza ya da bakýmýn uzamasý, personel yetersizliði
gibi durumlarda gerekli seçenekler ulaþým þirketi tarafýndan anýnda saðlanarak hizmette bir
aksama olmayacaktýr.
Benzer þekilde lojistik hizmetlerini saðlayacak yerli yabancý kurumsal müþteriler ile de
gerekli kurumsal iliþki kurulacaktýr. Özellikle yaþlý insanlarýn kendi ülkelerine olmak üzere
deðiþik mal gönderimleri için lojistik firma seçimi yapýlacak ve her bir hizmet proje bilgi sayar
yazýlýmý ile firma ulaþým aðý bütünlüðü içinde izlenmeye alýnacak gönderim adrese ulaþtýðýnda
müþteriye haber verilecektir. Böylece turistlerin ülkemizden satýn aldýklarý hiçbir malýn ülkelerine
ulaþtýrýlmasýnda sorun yaþamamalarý saðlanacaktýr.
Toplam yatýrýmýn finansmanýnýn saðlanmasý ise KÝPA örnek olayýnda olduðu gibi proje
halkasýna eklenecek öncü eylemcileri belirleyen temel araþtýrma (base-line survey) ile üyeortak katýlýmýnýn nasýl ve ne miktarda olacaðý saptanacaktýr. Finansmanýn oluþumuna göre
proje örgütlenme ve karar vericiler biçimi ortaya konulacaktýr. Ancak projeye herhangi bir
saðlýk biriminin aðýrlýklý sahipliði tercih edilen bir yol kesinlikle olmayacaktýr.
4- Projenin Kaba Deðerlendirmesi : Saðlýk turizminin ülke turizmine katkýsýný artýrmayý
amaçlayan projemizin ekonomik öncelikleri aþaðýdaki gibidir.
·
·
·
·
·
Ýzmir ilindeki kaynaklarýn optimal kullanýmýný saðlamak;
Çoklu sektörel iþbirliðine gidilerek iþgücünün tam zamanlý çalýþmasýný gerçekleþtirmek;
Proje bazýnda çalýþanlarýn yaþama standardýný ve refahýný yükseltmek;
Proje halkasýndaki firmalarýn büyümesini maksimum kýlmak;
Projeye katýlacak sektör temsilcileri için ekonomide görülecek dalga hareketlerinin
etkisini en alt düzeye indirmektir.
Önerdiðimiz yatýrým, kullanýlacak kaynaklar ve çoklu sektörel iþbirliðine katýlan iþletmelerin
yukarýda belirtilen hedeflere göre yapacaklarý katký baðlamýnda analiz edilmelidir.
Proje sermayesi öncü eylemcilerin mevcut yatýrýmlarýna orantýlý olarak proje halkasýna
katýlým payý ile oluþturulmasý üzerinde düþünülmektedir.
16
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
Bu nedenle deðerlendirmede üç nokta karþýmýza çýkmaktadýr:
i) Kamusal yatýrýmlarýn getireceði faydalar,
ii) Firmalarýn mevcut yatýrýmlarýn bu süreçte etkin kullanýmýnýn getireceði faydalar,
iii) Rehabilitasyon köyü yatýrýmý ile diðer yatýrýmlarýn getireceði faydalar.
Proje deðerlendirmesi açýsýndan bizim üzerinde duracaðýmýz konu üçüncü noktadýr.
Deðerlendirme dýþý býraktýðýmýz kamusal yatýrýmlar ile proje halkasýndaki öncü eylemcilerin
mevcut yatýrýmlarýnýn bu süreçte getireceklerini, nitelikli iþgücünün etkin kullanýmýndan
baþlamak üzere kamusal yatýrýmýn faydalarýna kadar uzatmak ve bunlarý gölge fiyatlar ile
deðerlendirmek gerekir. Bu durumda firmalarýn yýl temelinde mevcut yatýrým/gelir oranlarýnýn
proje ile iþbirliði süresinde daha üst düzeyde bir karlýlýða ulaþacaklarý ve biraz sonra
hesaplayacaðýmýz R’nin deðerinin hýzla yükseleceði açýktýr (14).
Ýlk iki konudaki yatýrýmlarýn faydasýnýn, bizim temel proje yatýrýmýný tetikleyeceði ve
bunun salt bir merkeze özgü olarak kalmayýp, Ýzmir’in benzer koþullarý olan deðiþik
yerleþmelerinde yeni zincirler oluþturacaðý kabullenmesini yapabiliriz.
Çoklu sektörel iþbirliði için düþünülen sermaye miktarý 100 milyon dolardýr. Bunun 60
milyon dolarý sabit yatýrým, 40 milyon dolarý yenilenebilir yatýrým olarak düþünülmektedir.
Yenilenebilir yatýrýmlarýn hýzla deðiþen dünyamýzda yenilenme süresi oldukça kýsadýr. Ayrýca
bunlarýn getirisini ölçmek ve deðerlendirme için yapýlacak kabullenmeler tartýþmalý biçimdedir.
Proje baþýnda tasarlanan sermayenin sýfýr risk ile deðerlendirileceði alan olarak ABD
hazine kaðýtlarý düþünülmüþtür. ABD hazine kaðýtlarýnýn günümüzde yýllýk yüzde 5 getirisi
altýnda baþlangýç sermayesi olan Po (100 miyon) nýn Pt=Po(1+r)t eþitliðinden hareketle Po’nýn
iki katýna yani Pt’nin 200 milyona ulaþmasý için gerekli zaman yukarýdaki eþitliðin çözümüne
göre 14 yýldýr.
Deðerlendirmemizi birbirine benzeyen net bugünkü deðer ve fayda/masraf oraný
tekniklerine göre kabaca yapabiliriz. Burada yararlanacaðýmýz eþitlik þudur:
Eþitlik bize, projenin fayda-masraf oraný ile projenin ekonomik ömrü boyunca yaratacaðý
gelirlerin, belli bir faiz oraný ile iskonto edilmiþ bugünkü deðerleri arasýndaki iliþkiyi vermektedir.
Kuramsal olarak R’nin 1’den büyük olmasý hali projenin kabul edilmesi, R’nin 1’den küçük
olmasý hali projenin reddi anlamýna gelmektedir (15). Bu ölçüt paranýn zaman deðeri ile projenin
kýsa dönem ekonomik ömrünü dikk ate aldýðý için ödeme devresi ve ortalama karlýlýk gibi
deðerlendirme ölçütlerinden üstündür.
(14)
(15)
E.J.Mishan: Cost-Benefit Analysis, London, George Allen Unwin Brothers Lim. 1975.
Erdem Öney: Ýktisadi Planlama, Ankara. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi yayýný. 1980. s:213-228.
17
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
Deðerlendirmeyi sabit yatýrým miktarý ile yapmamýzýn nedeni ise sürekli yenilenecek
yatýrýmlarýn (40 milyon) deðerlendirme süresinde sýfýrlanacaðý varsayýma dayanmaktadýr.
Formüldeki tanýmlamalarý ve deðerlerini açýklayacak olursak; Gn: n inci yýldaki gelirdir.
Ýzmir’de deniz kýyýsýnda kendi evinde oturan fakat gerekli saðlýk hizmetine ulaþma ve sosyal
kültürel faaliyetlere katýlma zorluðu çekenlerin evlerini kiraya vererek bu konutlara
ödeyebilecekleri kira miktarýndan yýllýk gelire ulaþýlmýþtýr. Buna göre yýllýk gelir : 1000 konut
x 1000 dolar kira x 12 ay = 12 milyon dolar (x).
H: Rehabilitasyon köyündeki konutlarýn yatýrýmdan sonraki 12 yýl sonundaki hurda
deðeridir. Konutlarýn hiç deðer kazanmayacaklarý (!) varsayýmýna göre baþlangýç deðeri olan
60 milyon kabul edilmiþtir.
m: Yatýrýmýn iki yýlda tamamlanacaðý ve iþletmeye açýlacaðý varsayýlmýþtýr.
i: Faiz haddi olan yüzde 5’in önümüzdeki 14 yýl boyunca süreceði ve bir riskin olmayacaðý
kabul edilmiþtir.
I: Baþlangýç sermayesinin mevcut faiz haddi ile iki katýna ulaþmasý halidir. Buna göre
yüzde 5 faiz haddi 14 yýl (iki yýl yatýrým süresi olduðu için deðerlendirme için 12 yýl alýnmýþtýr)
sonunda baþlangýç sermayemiz 200 milyona ulaþmaktadýr.
Deðerleri eþitlikte yerine koyduðumuzda;
R = 12 yýl X 12 milyon dolar yýllýk gelir + 60 milyon hurda deðeri
200 milyon (ulaþýlan baþlangýç deðeri)
Buna göre R’nin deðeri 1’den büyüktür. Ayrýca baþlangýçta sözünü ettiðimiz yatýrýmlarýn
getirisinden ötürü R’nin daha büyük deðere ulaþacaðý varsayýmý altýnda projenin mevcut
faize göre herhangi bir risk taþýmadýðý sonucuna ulaþabiliriz.
(x)
Hedef nüfus için bu miktar ülkesinde herhangi bir ameliyat için butik otelde geçirdiði kýsa süreli konaklama ücretinin altýndadýr. Bu nedenle
rehabilitasyon köyünün doluluðu sürekli olacak kabullenmesini yapabiliriz.
18
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
III - PROJENÝN KÜLTÜREL ETKÝNLÝKLERÝ
Saðlýk turizmi açýsýndan hedef kitlemiz, emeklilik dönemine yaklaþmýþ ya da ulaþmýþ,
Batý toplumunda temel eðitimi almýþ, kültürlenme eðilimi olan ve bunu yaþamak isteyen
kiþilerden oluþmaktadýr. Günümüzde bu insanlarýn yatak odasýna kadar giren iletiþim araçlarý
her türlü bilgiyi sürekli olarak onlara aktarmaktadýr. Bu yönü ile iletiþim araçlarý, kiþilerin
kültürlenme güdüsüne, yaþayarak anlama fikrini sokmuþtur. Öteki ve ötekinin yarattýðý kültürel
birikimleri, öteki ile birlikte onun mekanýnda yaþayarak anlama güdüsü, kolay, rahat, ucuz
ve çoðalan ulaþým hizmetleri eþliðinde giderilmeye çalýþýlmaktadýr. Giderek bu anlayýþý içeren
konularda AB ile Akdeniz ülkeleri arasýnda iþbirliðini geliþtirmeye özel bir önem verilmeye
baþlanmýþtýr. Öte yandan AB içinde kültür baþkenti ve EXPO deneyimleri ise bunun deðiþik
örneklerini oluþturmaktadýr.
Burada öncelikli amaç bir arada yaþamayý öðrenmeyi özendirmek ve kültürler arasý
iþbirliðini oluþturmak þeklinde ortaya çýkmaktadýr. Bu anlayýþ çerçevesinde Ýzmir ve çevresinin
coðrafi koþullarý, kültürel birikimi ve ulaþým kolaylýðý veri kabul edilerek baþta saðlýk olmak
üzere yeni hizmet aðlarý ile hedef nüfusun tercihi için piyasaya aþmak kaçýnýlmazdýr.
Daha önce de deðindiðimiz gibi kültürel boyutta ele aldýðýmýz konular, proje baðlamýnda
bir yatýrým gerektirmeyen konularda yoðunlaþmalýdýr. Saðlýk hizmetinden yararlanmak için
Ýzmir’e gelen ve kültürlenme güdüsü içinde olan turisti kültürel þoka uðratacak bir hizmet ve
tanýtým aðý oluþturulmalýdýr.
Yaþadýðýmýz dönemde bilgi, bilginin örgütlenmesi, sermaye ve zenginlik yaratan kaynak
konumundadýr. Bilindiði gibi hedef nüfusumuz bir ülkeye gitmeden önce gideceði yer ile ilgili
kendi anadiline aktarýlmýþ kitaplarý okumakta ve bunlarý yanýna alarak yola çýkmaktadýr.
Günümüzde buna CD ve internet kanalý ile bilgi de eklenmiþtir. Proje sunacaðý saðlýk
hizmetleri ve rehabilitasyon köyü yaþamý baþta olmak üzere kiþiye bu hizmetlerden yararlanacaðý
süredeki sosyal ve kültürel etkinlikler ile Ýzmir’le ilgili yayýnlarý özenle sunmalýdýr. Tüm yayýnlar
(kitaplar ve internet dosyalarý)’ýn çevirisi kusursuz, yazýlý anlatýmý hatasýz ve baský gösterimi
albenili olmalýdýr. Turizmin baþlangýç ilkesi bu tür tanýtýmdan geçmektedir. Saðlýk hizmetinden
yararlanma ve rehabilitasyon süresinde turiste mümkünse ana dili, deðilse kendini ifade
edebildiði dilde hizmet sunma temel ilke olmalýdýr. Turist yabancý bir ülkede, ana dilini
duyduðunda kendini rahat ve güvende hissetmektedir.
Projenin kültürel ayaðý aþaðýdaki gibi düþünülmektedir.
1- Adnan Saygun Kültür Merkezi: Ýzmir Belediyesinin proje merkezine ve rehabilitasyon
köyüne yakýn olan Güzelyalý’da yaptýrmakta olduðu bina, proje yönetimi tarafýndan 49 yýllýðýna
kiralanarak kültür evi konumuna getirilecektir. Kültür evi gündüz kültürel çalýþmalarýn,
eðitimlerin, sergilerin yuvasý gece ise deðiþik gösterilerin sunulduðu, farklý gruplarýn sahne
aldýðý bir mekan iþlevini yüklenecektir. Özellikle tiyatro, bale, opera, sinema ve söyleþilerin
yapýlacaðý bu mekan saðlýk hizmetinden yararlananlar ile Ýzmirli için bütünlük içinde birlikte
yaþayacaklarý ortamý yaratmayý amaç edinecektir. Mekan iþlevsel olarak eðitim ve birlikbütünlük içinde yaþama yanýnda, kentin gece-gündüz yaþam biçimine farklý bir anlayýþ
getirmeye çalýþacaktýr.
19
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
2- Müze ve Ören Yerlere Geziler: Ýzmir’de çaðdaþ müzecilik yapýlan yerler
tanýnmamaktan ve örgütsüzlükten ötürü beklenen ziyaretçi sayýsýna kavuþamamaktadýr.
Tanýtým ve örgütlülük ile canlýlýðý hedef alan projemiz çaðdaþ hizmet veren müzelere ziyareti
çoklaþtýrmak amacýndadýr.
Ziyaretine Ýzmir Kent Tarihi ve Arþivi Müzesi ile baþlayacak turist burada tarihsel
süreçte Ýzmir’in geliþimini görecektir. Müzeyi gezen turist müze bahçesinde soluklanacak,
içkisini yudumlayacak ve Ýzmir yemeklerinden kendi beslenmesine göre istediðini yiyebilecektir.
Benzer hizmet sunumu Ýzmir Arkeoloji ve Etnografya Müzesi ziyaretleri ile sürdürülecektir.
Ýzmir Kültürparkta 3820 metrekare kapalý 9500 metrekare açýk alanda üç ayrý bölümden (taþ
eserler, seramik eserler ve deðerli eþyalar) oluþan müzede Ýzmir’in Arkeik, Klasik, Helenistik,
Roma dönemi yontu ve gömü anýtlarý, Prehistorik dönemden, Bizans dönemi sonuna kadar
olan seramik eserlerin nadide örnekleri ile Arkeik dönemden, Ýslami döneme kadar uzun
sürede kullanýlan sikke, taký, bronz ve cam eserler sergilenmektedir.
Tarihte deðiþik medeniyetlerin kültürel birikimlerini burada gören turiste, Kültürparkýn
güzelliði içinde yöre mutfaðýnýn yemek-içki bütünlüðü farklý bir ortamda sunulacaktýr.
Ýzmir ören yer olarak Agora, Bayraklý ve Kadifekale olmak üzere deðiþik medeniyetlerin
somut kültürel eserlerini barýndýrmaktadýr. Bu mekanlarda yukarýdaki anlayýþ içinde Ýzmir’e
ciddi profil kazandýracak çalýþmalar dýþ dinamikte belirtilen amaçlar doðrultusunda
projelendirilmiþtir. Bunlar kaba tanýmlarý ile;
· Kadifekale’nin Deniz Kuvvetleri Komutanlýðý tarafýndan “Deniz ve Denizcilik Müzesi”
haline getirilmesi,
· Kadifekale’nin kale ve tiyatrosunun ÝTO tarafýndan restore edilmesi
· Agora antik yerleþimi, Havra Sokaðý, Hisar Camii, Kestane Pazarý ve Konak Meydaný
baðlantýsý yerel yönetim ve sivil toplum kuruluþlarý tarafýndan bilimsel veriler ýþýðýnda
restore edilmektedir. Bu alanda tüm eski Ýzmir ve pazar iliþkisine yönelik han, dini
yapý ve ticari mekanlar turizme yönelik yeni iþlev için düzenlendiðinde projenin hedef
nüfusu için burasý vazgeçilmez ziyaret noktasý olacaktýr.
3- Dini Mekanlara Geziler: Hedef nüfus için öncelikli olarak Meryem Ana Evi, Yedi
Uyurlar Maðarasý, Efes Harabeleri(*) ve Selçuk Müzesi, ikinci olarak Ýslam mimarisi açýsýndan
Tire-Birgi yöresi gezi programýna alýnacaktýr.
Tüm dinlerde yaþlý nüfusun huzur bulduðu konularýn baþýnda, inandýðý dinin kurucusu
ve ilk taraftarlarýn mezarlarýný ziyaret etme ve dinsel görevini yerine getirme gelmektedir.
Bilindiði gibi Hz. Ýsa çarmýha gerilmeden önce anasý Meryem’i havarisi Yuhanna’ya (St Jean)
teslim ederek Kudüs’ten kaçmalarýný istemiþtir. Meryem ve Yuhanna, Ý.S.37-42 yýllarýnda
Anadolu’da Ýncil’de sözü edilen 7 kilisenin kurulduðu pagan kentlere gelmiþlerdir. Meryem,
Ý.S. 45 yýlýnda 60 yaþýnda iken Bülbüldaðý’ndaki evinde ölmüþtür. Havariler bazý Ýsevi sýrlarý
kapsayan biçimde cenazeyi buraya gömmüþlerdir.
(*)
Efes harabeleri gezisi öncesi Selahattin Türkoðlu’nun, Efes’in tarihi geliþimini, arkeolojiyi sevdiren, kenti bir röportaj kurgusu ile sunan “Efes’in
Öyküsü” adlý eseri okumalarý saðlanmalýdýr. Efesi bu okuma eþliðinde gezen ziyaretçi, kalýntýlarýn ardýndaki yaþamý çok daha iyi anlayacak ve
bundan büyük bir zevk alacaktýr.
20
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
Hýristiyan kamuoyu yüzyýllarca Meryem’in Kudüs’te öldüðüne inandýrýlmýþtýr. 1774-1824
yýlllarý arasýnda Almanya’da yaþayan Anna Katerich Emenerich, ruhsal transa geçtiði
zamanlarda Meryem’in son günlerini anlatmaya ve yaþadýðý evi tarif etmeye baþlamýþtýr.
Anlatýmlarý dinleyen Clement Brentano, “Hz. Meryem’in Hayatý” adlý yapýtýný 1878 yýlýnda
yayýmlamýþtýr. Brentano, Meryem’in Efes’teki evini ayrýntýlarý ile tarif etmiþtir. 29 Temmuz
1891’de Lazarist rahip Eugene Poulin, Bülbüldaðý’na yaptýðý inceleme gezisinde evi buldu
ve Hýristiyan dünyasýna bulgusunu iletti. Hýristiyan aleminde “Efes Tezi” yaygýn kabul görmeye
baþladý. Efes’e 1967’de gelen Papa 6. Paul ve 1979’da gelen Papa 2. Jean Paul, Meryem’in
evinde, Meryem heykeli önünde diz çökerek burasýný hac yeri ilan ettiler. Hýristiyan dünyasýndaki
büyük tartýþma Efes Tezi’nin onaylanmasý ile sonuçlanmýþtýr.
Bu bilgiler çerçevesinde yöre, hedef nüfusun dinsel kökeni ve inançlarý baðlamýnda
mutlaka görülmesi, ziyaret edilmesi ve bilgilenilmesi gereken yerlerin baþýnda gelmektedir.
Her dinde olduðu gibi Hýristiyan kökenli nüfus özellikle yaþlý ve hasta olduðu bir dönemde
burayý mutlaka görmek, ziyaret etmek, kendi kutsalýný yaþamak istemektedir. Kendi kutsalýný
yaþayan kiþiyi kültürel þoka sokmak için Efes antik kenti ile buradan bulunan deðerli eserlerin
sergilendiði Selçuk Müzesi ziyareti saðlanacaktýr. Müzedeki eserler içinde yer alan Artemis
ve Dinlenen Savaþçý heykelleri herkesi þaþýrtmaya yetecektir.
Efes-Selçuk gezisi St Jean Kilisesi, Artemis Tapýnaðý ve son olarak Sevgi Yolu üzerindeki
Selçuklu dönemi eseri olan Ýshak Bey Camii ile sonlanacaktýr.
Dini mekanlar ziyaret aðýnýn ikinci noktasýný ise adým baþý Ýslam kültürünün dini ve
sosyal yapýlarý ile oya gibi iþlenmiþ evlerin çok anlamlý bir mekan oluþturduðu Tire-Birgi ikilisi
oluþturacaktýr.
Bütün bu ziyaretlerde, yemek kültürü yöreye özgü olanaklar çerçevesinde sunulacaktýr.
Birbirine kuþ uçumu mesafede bulunan Selçuk-Tire’de yerel iþletmelerin kendilerine özgü
yemekler ile markalaþmalarý saðlanacaktýr. Küçük, þirin iþletme olacak bu tür yerlerin temel
özelliði, otel lokantasýna alternatif olarak geliþtirilmeleri ve mutfaðýn bir kültür birikimi olduðunu
gösterecek iþlevsellikte donatýlmalarýdýr. Selçuk-Tire ikilisinde saðlýklý beslenmeye özen
gösteren yaþlý nüfusun beðenisi için þifalý taze otlar ile yapýlmýþ geniþ bir yemek kültürünü
sunan ve proje halkasýnda düþünülen Tire’nin Kaplan köyündeki Kaplan Restaurant tipi
iþletmeler öne çýkarýlacaktýr. Yukarýda belirttiðimiz yemek türlerini sunan Kaplan Restaurant,
asýrlýk aðaçlarýn sere serpe uzandýðý ormanlýk alanýn giriþinde yer almaktadýr. Yemek sonrasý
yürüyüþ olanaðý da bulunan iþletme, projenin vazgeçilmez tadýmýný; kuzukulaðý, radika,
turpotu, çitlembik filizi, kabakçiçeði, kuþkonmaz, börülce, pazý, ýsýrgan otu ve mevsimine göre
deðiþen otlarla saðlayacaðý için, gurme gezginleri kýsa zamanda projenin bu boyutuna ilgi
gösterecekler ve tanýtýma katkýda bulunacaklardýr.
4- Ýzmir Evi Uygulamasý: Yöreye iliþkin bilgi sahibi olmak isteyen hedef nüfusa yöreyi
tanýtan bilimsel, kültürel, aný, biyografi, gezi, sosyal ve edebi eserleri topluca sergileyen,
satýþýný yapan bir mekan olarak Ýzmir Evi uygulamasý yapýlacaktýr. Uygulama için Güzelyalý’da
mülkiyeti Belediye ve Valiliðe ait restore edilmiþ fakat uzun süredir atýl durumda olan birbirine
komþu iki yalýnýn kiralanarak birinin Ýzmir kitaplarý sergi ve satýþý için diðerinin ise Balçova
Tesisleri destekli diyet-beslenme evi halinde kullanýmýna gidilecektir.
21
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
Ýzmir kitapevinde, Ýzmir ve yöresine özgü tüm kitaplar orijinal baskýnýn týpký basýmlarý,
deðiþik dillere tercüme edilmiþ biçimleri ile hedef nüfusla birlikte ilgilenenlerin ziyaretine, satýn
alýmýna, okumasýna yenilik iktisadýnýn tüm olanaklarý çerçevesinde sunulacaktýr. Týpký ve
tercüme basýmlarda bir sayfa orijinal metin bir sayfa ise deðiþik dile tercüme edilmiþ olarak
somut ve bilgisayar ortamýnda sunulacaktýr. Ýzmir’i geçmiþten günümüze tanýmak isteyen
Ýzmir Evinde bilgisayar ortamýnda okuduðu, beðendiði kitaplarý satýn alabilecektir. Kitabevine
bitiþik konakta ise hem bahçe hem konak içi düzenlemesi yaþlý nüfusun dinlenmesine,
beslenmesine yönelik olarak yapýlacaktýr. Konaðýn mutfak desteði ise Balçova Tesislerinden
saðlanacaðý için konak içi ve bahçesinde mutfak kokusu ve yemek hazýrlýðý olmayacaðý için
zevkli bir ortam oluþacaktýr.
Günümüzde popüler yayýnlar hem daha fazla tercih edilmekte hem de böyle kitaplarda
geçen olayýn mekansal boyutu okuyucunun ilgisini çekmekte ve bu ilgi söz konusu mekaný
ziyaret ile sonlanmaktadýr. Bu nedenle Ýzmir’e iliþkin popüler yayýnlarý izleyecek bir kurul
oluþturulacak ve kurulun önerdiði popüler yayýn hedef nüfusun konuþtuðu tüm dillere
çevrilerek basýmý yapýlacaktýr. Bu konudaki örneðimizi “Benden Selam Söyleyin Anadolu’ya”,
“Ýzmir’de Aþk” gibi geçmiþin baþucu kitaplarý ile günümüzde bizden olan ve Hýristiyan
gizemini anlatan Mehmet Coral’ýn Doðan Kitapçýlýktan yayýmlanan (2005) “Týmarhane
Adasý” oluþturacaktýr. Coral romanýnda, Hýristiyan kültürünün eðitim (Ayvalýk) ve hac (Efes)
mekaný eksenli mistik olayý farklý etnik yapýdan iki gencin aþkýndan hareketle Meryemana’nýn
mezarýný araþtýrmaya dönük bir vasiyeti kurgulamaktadýr. Evrensel sýrlar ve bilmeceler ile
birlikte gömülen Meryem’in mezarýný kim ne zaman ortaya çýkaracak? M.Coral bu mistik
olayýn görsel bir kurgusunu yapmýþ. Kitap popüler yayýn baðlamýnda hedef nüfusun dillerine
çevrilecek ve yayýmlanacaktýr. Kanýmca Türkiye’de bir kenti her þeyi ile tanýtan, tarih bilincini
geliþtiren, köklerini araþtýran bu tür ilklere baþlamanýn zamaný gelmiþtir. Böylece Ýzmir
üzerine hem çalýþanlarýn yapýtlarý geniþ bir kitleye aktarýlacak hem de Ýzmir üzerine çalýþmak
isteyenler özendirilecektir.
IV- Projenin Yazýlým ve Tanýtýmý: Anadolu’da kervan ticaretinin önemli olduðu dönemde
Anadolu insanýnýn söylemi çok açýktýr: Topal eþekle kervana katýlýnmaz!
Bilginin üretimi, aktarýlmasý, depolanmasý ve eriþiminin çok hýzlý olduðu günümüzde,
hedef nüfusu farklý uluslardan oluþan projemiz tanýtým, haberleþme, planlama, hizmetin
denetlenmesi ve deðerlendirilmesi için yazýlým programýna gereksinim duyacaktýr.
Kaynaklarý kýsýtlý olan saðlýk birimleri ile proje halkasýnda yer almasýný düþündüðümüz
öteki öncülerin bir araya getirilmeleri ile oluþacak örgütlenmenin geleceðini þansa býrakmayacak
bir tanýtým yapýlmalýdýr. Halen iþleyen sistemde her bir saðlýk birimi bireysel tanýtýmýný kendisi
yapmakta ve gemisini yüzdürmeye çalýþmaktadýr. Ne var ki günümüzde sosyolojik, ekonomik,
siyasal, kültürel ve politik geliþmeler ýþýðýnda birleþtirilmiþ güçlere hýzla hareket edebilecek,
profesyonel kadrosu ile her türlü etkinliði yapabilecek yeni stratejiler oluþturacak ve uygulayacak
bir tanýtýma büyük gereksinim vardýr.
EXPO deneyimleri ve bilgisayar-internet dünyasýndaki geliþmelerin ýþýðýnda gerekli
esnekliði ve hareketliliði göstermediðimiz zaman yukarýda belirttiðim Anadolu söyleminin acý
gerçeði ile karþýlaþýrýz. Bu nedenle projemiz tanýtým ve yazýlým için aþaðýdakileri yapacaktýr.
22
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
i) EXPO’da baþarýlý deneyimi olan Ýspanya ve Portekiz kentlerinin tanýtým çabalarý ve
bunun örgütlenmesi çok iyi analiz edilerek kolektif öncü eylem projemiz için yeni tanýtým
aðlarýný içeren örgütlenme modeli oluþturulacaktýr.
ii) Saðlýk birimleri, rehabilitasyon köyü ve proje halkasýnda yer alacak iþletmeler ile
bunlarýn sunacaðý hizmetten yararlanacak m sayýdaki müþterinin izlenmesi, kararlarýn hýzla
alýnmasý, müþteri iliþkilerinin düzenlenmesi, proje yönetimi katýlýmcý firmalar arasýndaki her
türlü parasal iliþkiyi kayda geçirme ve muhasebeleþtirme vb. sorunlarý çözecek geniþ veri
tabanlý, özellikle tanýtýmý çok dilli olacak bir yazýlým programý geliþtirilecektir.
Bilgisayar ve internet ortamýnda Ýngilizce için 1990’larda ileri sürülen görüþler günümüzde
gerçekleþmedi. Sözgelimi 1990’lara kadar internet ortamýnda yüzde 80 düzeyinde egemenliði
olan Ýngilizce’nin egemenlik oraný günümüzde %25 düzeyine inmiþtir. Kültür kuramcýlarýna
göre bilgi, basit, anlaþýlabilir, tasnif edilmiþ olarak yerel dille sunulduðu zaman ulaþýmý
artmaktadýr. Öte yandan her ulusun halký, kendi dili yanýnda, kültürü, zevki, tüketim örüntüsü
ve gelir düzeyine göre tutumunu, davranýþýný belirlemektedir. Bu nedenle farklý coðrafyalara
göre uzmanlaþan ama birbirlerine baðlý bir að oluþturan parçalarýn toplamýný oluþturmamýz
günümüz gerçekleri açýsýndan zorunludur. Ulusal pazarlarýn varlýðýný önemseyerek
gerçekleþtirilecek yazýlým, yapý ve geliþtirilen aðlar, verili siyasi coðrafyalara, ulusal yasalara
uygun olarak düzenlenmiþ parçalý yapý bütünlüðünden oluþacaðý için iþbirliði ve baþarý
þansý yüksek olacaktýr.
23
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
SONUÇ
Ýzmir’in bir dünya kenti olmasý için düþünülen projeler çerçevesinde “kentin nasýl bir vizyonu
olmalý?” sorusu önem kazanmaktadýr. Yerel ve merkezi yönetim ile sivil toplum kuruluþlarý
tarafýndan geliþtirilen projeler, ilin olanaklarýnýn deðerlendirilmesi ve kentin yeniden
yapýlandýrýlmasýný iç ve dýþ dinamikler çerçevesinde ele alýrken, kentin daha çok saðlýk alanýndaki
iþlevi ile öne çýkarýlmasýna vurgu yapmaktadýr. Bu çerçevede olmak üzere Ýzmir’de saðlýk
turizmine farklý bir ivme kazandýrmayý hedefleyen projemiz Ýzmir’in vizyonunu gerçekleþtirecek
projelerin alt öðesi olarak vizyon oluþturma açýsýndan aþaðýdakileri hedef alacaktýr.
Birleþtirilmiþ ve uzman hekim akýþkanlýðý saðlanmýþ saðlýk hizmetleri, rehabilitasyon köyü
ve kültürel etkinlikler baðlamýnda örgütlenecek proje, gerek Ýzmirlinin gerekse hedef nüfusun
ufkunu açmaya yönelecektir. Sunulacak hizmet ve yapýlacak sosyal ve kültürel etkinlikler
eþliðinde SMYRNA’da saðlýða kavuþmanýn özel, farklý ve duygusal bir boyutu olduðu, bunlarýn
benzer sorunlarý olan kuþak nüfusuna tavsiye edilebilirliði herkese yaþatýlarak gösterilmelidir.
Saðlýk hizmetinden yararlanmak için gelen turist çok amaçlý bir hizmet aðý sunumu ile
karþý karþýya kalacaðý için kendisini bu süreçte proje ile bir eylem bütünlüðü içinde bulacaktýr.
Böylece ayný hastalýðýn tedavi süresini kendi ülkesinde hastane-ev arasýndaki yalnýzlýða
baðlý iliþki ile geçirmeye alternatif olarak farklý eylemleri içeren, hastanýn moralini yükselten,
kültürlenmesini saðlayan ve bütün bunlarýn tüketici açýsýndan tercih edilir bir ücret üzerinden
gerçekleþtirme projesi sunulacaktýr.
Proje temelinde sunulacak saðlýk ve rehabilitasyon hizmeti ile sosyal-kültürel etkinlik
eylemlerinin vizyon açýsýndan tutarlý olmasý gereklidir. Özellikle saðlýk ve rehabilitasyon hizmetlerinin
güvenirliði sayesinde kentin vizyon tutarlýlýðý büyük öçlükte gerçekleþtirilmeye çalýþýlacaktýr.
Proje bütünlüðü, hedef nüfus için mekansal özellikler, saðlýk hizmetleri kompleksi yörenin
coðrafi koþullarý ile baðrýnda barýndýrdýðý dini ve kültürel mirasý çekici kýlacak etkin bir tanýtým
yapýlacaktýr. Turist kalkýþ noktasýnda bu çekicileri tanýma, SMYRNA’da saðlýðýna kavuþma
ve mümkünse kýsa-orta dönem proje mekanlarýnda yaþayabilmenin yollarýný kendi bütçesi
açýsýndan araþtýrmaya yöneltilmelidir.
Ýzmir için geliþtirilmeye çalýþýlan vizyonun, oluþturucularýnýn alt öðesi konumundaki projeye
kim sahip çýkacaktýr? Modernleþme kuramcýlarýnýn geliþtirdiði görüþler doðrultusunda Ýzmir’de
öncü eylemci grup olarak gördüðümüz baþta saðlýk sektörü çalýþanlarý, bunlarla sektörün
tamamlayýcýsý olan beslenme-diyet ve fizyoterapist uzmanlarý ile butik otel, rehabilitasyon köyü,
ulaþým, lokanta, sosyal-kültürel etkinlik saðlayanlarýn yenilik iktisadýnýn olanaklarý ile donanmalarý
ve örgütlenmeleri sonucu projeye sahip çýkacaklarý varsayýlmaktadýr. Projenin deðerlendirmesi
için öne sürdüðümüz ekonomik önceliklerin gerçekleþme sürecinde, güç ve olanaklarýnýn boyutu
yükselecek olan öncü eylemciler birliði, Ýzmir’de yeni jeotermal alanlarda farklý, özelleþmiþ
rehabilitasyon köyleri oluþturmaya, zincire yeni halkalar eklemeye çalýþacaklardýr.
Projeye sahiplenme salt proje bütünlüðü içinde olan öncüler ile sýnýrlý olmayacaktýr.
Ýzmir’in bir dünya kenti vizyonunu oluþturmaya çalýþan merkezi ve yerel yönetim özelliklekiralama
ve kentin vizyonunun oluþturulmasý baðlamýndaki yatýrýmlarý ile dolaylý katký saðlayarak,
projeye sahiplenmeye çalýþacaklardýr.
24
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
Hedef nüfus yanýnda “Ýzmirli bu projeye nasýl bakar”? sorusu da önemlidir. Yapýlan
saðlýk araþtýrmasý bulgularý ve farklý kiþilerin gözlemleri, Ýzmir’in en iyi mekanlarýnda oturmakta
olan yaþlýlarýn kendileri için gerekli saðlýk hizmetine ulaþma, yaþlý beslenme konusunda
bilgilenme, sosyal ve kültürel etkinliklere katýlmaya istekli olduklarý fakat çaresizlikten kendi
söylemleri ile “evde can alýcýyý bekledikleri” þeklindedir. Proje daha saðlýklý bir yaþlý yaþamý
açýsýndan Ýzmirliyi çekecek hizmetleri sunacaktýr. Bu nedenle yaþlý ve aile yapýsý gereði
bakýma muhtaç hale gelmiþ Ýzmirlilerden, deniz kýyýsýndaki evini kiraya vererek, kira geliri
ile saðlýklý bir yaþlý yaþamýný tercih edeceklerin sayýsýnýn, yapýlacak rehabilitasyon köyü
konutlarýndan çok olacaðý tahmin edilmiþtir (*). Mevcut sistemde gerekli saðlýk hizmetine
ulaþma ve hizmet sonrasý bakýmýný özellikle Moldovya, Türkmenistan ve diðer Türk ülke
kadýnlarýnýn konuþabildikleri Türkçe eþliðindeki hizmetleri ile ne kadar zor olduðunu kendileri
ya da yaþadýklarý mekandaki kuþak nüfusunun deneyimlerinden görmektedirler. Öte yandan
böyle bir durum ayný ailenin genç fakat ayrý bir çekirdek aile kurmuþ nüfusunu da çok zor
duruma düþürmektedir. Yetiþtiði dönem boyunca ailede otoritesini tanýdýðý, rol olarak takdir
ettiði, sevip saydýðý büyüðünün acizliði karþýsýnda, kurumsal yetersizliðe, örgütsüzlüðe adeta
isyan etmektedir. Yaþlý nüfusun sorunlarýný güvenilir saðlýk hizmetleri ve bakýmý ile giderilmesi,
iyilik halinde ise sosyal-kültürel etkinliklere katýlýmýný saðlayacak kurumsallaþmaya genç
nüfus taraftar olduðunu yine araþtýrma sýrasýnda belirtmiþtir.
Proje Ýzmir’deki olanaklar çerçevesinde somut bir þeyler söyleyerek saðlýk turizmi için
yapýlmasý gerekeni ifade ederken, özellikle dünyaya açýklýða büyük önem vermektedir. Saðlýða
kavuþma süresinde yaþamýn farklý olduðunu, içeriði doldurulmuþ SMYRNA kelimesini saðlýkta
marka haline getirmeye ve baþarmaya çalýþacaktýr. Tarihte Bergama Krallýðýnda ulaþýlan ruh
hastalýklarý örgütlenmesi tekil örneðini çoklaþtýrma fýrsatý elimizdedir.
(*)
Saðlýk Araþtýrmasý için yaptýðýmýz ön çalýþma ve gözlemler sýrasýnda deniz kýyýsýnda oturan nüfusun kabaca %60’nin yaþlý olduklarý ve gelir
açýsýndan üst ve üst orta gelir grubunda olduklarý görülmüþtür.
25
MEHMET
S A ÐL I K
KEMAL
DEDEMAN
T U R Ý Z M Ý N D E
ARAÞTIRMA
K O L E K T Ý F
Ö N C Ü
VE
E Y L E M
GELÝÞTÝRME
Ý Ç Ý N
PROJE
TO P L U M SA L
YARIÞMASI
Ö R G Ü T L E N M E
-
2006
P R O J E SÝ
KAYNAKÇA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Devlet Planlama Teþkilatý: Birinci Beþ Yýllýk Kalkýnma Planý, Ankara, 1963.
Ege Üniversitesi Týp Fakültesi Halk Saðlýðý Anabilim Dalý: Týp Fakültesi Eðitim Programý
Geliþtirmede Öncelikli Saðlýk Sorunlarýnýn Belirlenmesi, Ýzmir, 2005.
Ýzmir Ticaret Odasý: EXPO 2015 Ýzmir, Ýzmir, 2006.
Serap Kadiroðlu: Özel Görüþme, Ýzmir 2006.
Emel Kayýn: Ýzmir oteller Tarihi, Ýzmir, Ýzmir Büyükþehir Belediyesi Kent Kitaplýðý, 2000.
E.J.Mishan: Cost-Benefit Analysis, London, George Allen Unwin Brothers Lim. 1975.
Erdem Öney: Ýktisadi Planlama, Ankara. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
ya. 1380. s:213-228.
“Türkiye’de Sosyal Deðiþim ve Mesleki Hareketlilik”, Kimlik, Meþruiyet,
Etik içinde, Ankara. TBMMOB Mimarlar Odasý Yayýný, s: 98-107, 1995.
“The Changing Structure of the Turkish External Emigration, Population
Challenges International Migration and Reprodective Health in Turkey an European
Union içinde, Ýstanbul, Turkish Family Health and Planning Foundation, s. 183-192,
2005
Selin Yýldýrým Peker: (Özel Görüþme) Ýstanbul, 2006.
UNFPA: Achieving the Millennium Development Goals, Population and Reproductive
Health as Critial Determinants, Population and Development Strategies Series, No:
10 New York, 2003.
Charles Tilly: From Mobilization to Revolution, Cambridge, Mass. Addison Wesley
1978.
T.C. Saðlýk ve Sosyal Yardým Bakanlýðý: Saðlýk Ýstatistikleri, 8 Ankara, 2006.
26
TURÝZM SEKTÖRÜ
BÝRÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ