yalova ili armutlu-mecidiye ilçeleri arova res rüzgar

Transkript

YALOVA İLİ ARMUTLU-MECİDİYE İLÇELERİ
AROVA RES RÜZGAR ENERJİSİNDEN ELEKTRİK ÜRETİM
SANTRALİ LTD. ŞTİ.
YALOVA RÜZGAR SANTRALI
ORNİTOLOJİK ETKİLEŞİM RAPORU Yrd. Doç. Dr. E. Omca Çobanoğlu
ve
Murat F. Özçelik
3 ŞUBAT 2014
Özet:
Bu rapor ülkemizin enerji açığına yılda 210.000 MWh elektriği, yenilenebilir ve temiz bir
kaynak olan Rüzgar potansiyelini kullanarak katkıda bulunacak, 54 MW kapasiteli
“Yalova Rüzgar Enerji Santrali” ile, santralin bulunduğu bölgeyi göç için kullanan ve
bölgenin yerlisi ve konakçısı olan kuş varlığının olası etkileşimi hakkında yazılmış bir
değerlendirme raporudur. Bu rapor, proje sahasında yapılan gözlemler ve dolaylı
yollardan proje sahası yakınındaki göç hareketi ile ilgili edinilen veriler ve çıkarımlar ile,
bölgeyi göç amaçlı kullanan ve bölgede yerleşik olan kuşların bilinen davranışları ile
karşılaştırmakta ve kurulacak olan santralın bölgedeki kuş varlığına olası etkisini
değerlendirmektedir.
Yalova İli Armutlu-Mecidiye İlçesi AROVA RES, Rüzgar Enerjisinden Elektrik Üretim Santrali Ltd.
Şti. Yalova Rüzgar Santrali Ornitolojik Etkileşim Raporu
Bu rapor ve içeriği aşağıda imzası bulunan kişilerce hazırlanmıştır:
Adı - Soyadı:
Ünvanı:
E. Omca Çobanoğlu
ve
Yrd. Doç. Dr.
İmzası:
Tarih:
3 Şubat 2014
Adı - Soyadı:
Murat F. Özçelik
Ünvanı:
Araştırmacı –Serbest Kuş Bilimci
İmzası:
Tarih:
3 Şubat 2014
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER _________________________________________________________ 3
Tablolar Dizini_________________________________________________________ 4
Şekiller Dizini _________________________________________________________ 5
1
Giriş __________________________________________________________________ 6
1.1 Rüzgar Türbinleri ve Kuşlar Konusunda Yapılmış Çalışmalar __________________________ 6
1.1.1 Kuşların Uçuş Davranışları ve Türbinler ________________________________________ 9
1.1.2 Kuşların Hangi Amaçla Uçtuğu _______________________________________________ 9
1.1.3 Hava Durumunun Kuşların Uçuş Karakteristiği Üzerinde Etkisi _____________________ 10
1.1.4 Kuşlar ve Rüzgar Türbinlerinin Etkileşimine Dair Diğer Faktörler ____________________ 11
1.1.5 Gelişen Rüzgar Santrali Teknolojisi Ve Kuşlar __________________________________ 11
1.1.6 Kuşları Tehdit Eden Diğer Unsurların Ölüm Oranlarına Katkısının Kıyaslanması _______ 13
2
Türkiye’nin Batı Palearktik Kuşları Açısından Önemi _________________________ 13
2.1
3
Proje Sahası ile İlgili Yapılan Tespit Ve Gözlemler ____________________________ 17
3.1
3.2
3.3
3.4
4
Türkiye ve Kuş Göç Yolları ____________________________________________________ 14
Proje Sahasının Avifaunası ____________________________________________________
Yalova Bölgesinde Gözlenen Kuş Türleri _________________________________________
Proje Sahasında Bulunan Habitat Çeşitleri ________________________________________
Proje Sahasında Yapılan Gözlemler Sonucu Görülen Kuş Türleri ______________________
18
18
24
26
Proje Sahasının Göç Yolları ile Etkileşimi: __________________________________ 27
4.1 Kuş Bank Göç ile İlgili Gözlem Noktaları __________________________________________
4.1.1 UEDAŞ işletmesi Leyleklere bağlı elektrik kesintisi haberi: ________________________
4.1.2 Kartal – Yalova Hızlı Feribot Seferinde Duraklama Haberi: ________________________
4.2 Süzülerek Uçan Kuşların Rotası: _______________________________________________
4.3 Göç sırasında populasyonu yoğun olan bazı türlerin uçuş karakteristikleri________________
4.4 Proje Alanında Görülebilecek Kuş Gruplarının Değerlendirilmesi _______________________
28
28
29
29
30
31
5
Yalova Rüzgar Santrali’nin Kuşlar Açısından Yaratabileceği Riskin İrdelenmesi ___ 33
6
Sonuç ve Öneriler ______________________________________________________ 34
7
Referanslar ____________________________________________________________ 37
3
Tablolar Dizini
Tablo 1: Karasal rüzgar enerjisi santrali yatırımlarının biyolojik çeşitlilik üzerindeki olası etkileri ve bu etkileri
iyileştirmek ve telafi etmek için yapılabilecekler (Bowyer, et al., 2009’dan uyarlanmıştır). _______ 8
Tablo 2: Yalova il Çevre Durum Raporu’a (Anonim, 2009) göre Yalova ili ve civarında görülebilecek kuş
türlerinin listesi. _______________________________________________________________ 18
Tablo 3: Kuş Bank (www.kusbank.org) verilerine göre tüm Yalova genelinde gözlenen kuş türlerinin listesi:
____________________________________________________________________________ 18
Tablo 4:Proje sahasında yapılan doğrudan gözlemler sırasında görülen kuş türleri ve görüldükleri uçuş
seviyesi. (0 kademesi yer seviyesini ifade eder, 1’den 4’e kadar olan kademeler yer seviyesinden
ufuk çizgisine kadar olan mesafenin 4’e bölünmesi ile elde edilir). ________________________ 26
Tablo 5: Yalova-Armutlu ilçesinde deniz seviyesine yakın bir noktada Nisan 2004’de kaydedilen türler. Kuş
Bank’tan alınan bu verilerden kırmızı ile gösterilenler onaylanmamıştır. ___________________ 27
Tablo 6: Kuşların rüzgar türbinleri yakınındaki uçuş davranışlarını özetleyen tablo.(Osborn et al, 1998) _ 30
4
Şekiller Dizini
Şekil 1 Türkiye’de 1971-2000 ortalama sisli günler sayısı (Şensoy et al., 2001) ____________________ 11
Şekil 2: Kuşların rüzgar türbinleri inşa edildikten sonra uçuş rotalarını değiştirdikleri radar izleme
çalışmalarıyla saptanmıştır. ______________________________________________________ 12
Şekil 3: Palm Springs ABD’de yer alan, 1980’lerdeki teşviklerle yerleştirilmiş, eski teknoloji düşük kapasiteli,
sık aralıklı rüzgar türbinlerinden oluşan rüzgar santrali. ________________________________ 12
Şekil 4: Balıkesir Bandırma’da yer alan her biri 1.5 MW kapasiteli 20 türbinden oluşan toplam 30 MW
kapasiteli Bandırma-2 Rüzgar santralı, 2005 yılında devreye girdi. _______________________ 13
Şekil 5: Kuşların ölüm sebepleri ile ilgili tahminlerin kıyaslanması.
(http://www.sibleyguides.com/mortality.htm) _________________________________________ 13
Şekil 6: Batı Palearktik Bölgesi ve Türkiye üzerinde kuşların izlediği göç yolları ____________________ 14
Şekil 7: Süzülen göçmen kuşların Ortadoğu ve Türkiye’deki göç rotaları. _________________________ 15
Şekil 8: Projenin Türkiye üzerindeki konumu ve türbinlerin yerleşimi. ____________________________ 17
Şekil 9: Yalova ili Arazi Örtüsü verileri. ___________________________________________________ 25
Şekil 10: Yalova ili genelinde kabul edilen göç faaliyeti gözlem raporlarının dağılımını gösteren Google
Earth uydu görüntüsü. __________________________________________________________ 28
Şekil 11: İstanbul –Yalova arası göç rotasını işaret eden Kuş Bank Gözlem Raporlarının Lokasyonlarının
işaretlendiği Google Earth uydu görüntüsü. _________________________________________ 30
Şekil 12: Proje sahası ile olası kuş göç yollarının ilişkisini gösteren bulgu ve değerlendirmelerimize dair
Google Earth uydu görüntüsü.____________________________________________________ 34
5
1
Giriş
Türkiyenin elektrik enerjisi talebinde ortalama yılda %7,5 oranında hızlı bir artış eğilimi vardır.
Türkiye’de 2007 yılı verilerine göre kurulu güç 40.836 MW, elektrik tüketimi ise yılda 191,6 milyar
kWh olarak gerçekleşmiştir. Elektrik talebinin 2020 yılında 406 ile 500 milyar kWh düzeyinde
olacağı tahmin edilmektedir. Elektrik üretimindeki birincil enerji kaynaklarının başında %47,3 ile
dışa bağımlı bir kaynak olan doğalgaz, %20,7 ile iklim değişikliğine neden olan sera gazı salınımı
açısından yoğun bir birincil enerji kaynağı olan kömür ve %18,2 ile yenilenebilir bir kaynak olduğu
halde son yıllarda karşı karşıya olduğumuz kuraklıklar nedeniyle elektrik üretimindeki payı sürekli
azalan hidroelektrik kaynakları gelmektedir1. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı düzenli olarak
artan elektrik enerjisi talebi nedeniyle 2020 yılına kadar kurulu güç kapasitemizin iki katına
çıkarılması gerektiğini vurgulamaktadır.
Bilindiği gibi güneşin, yer yüzeyini ve atmosferi farklı derecede ısıtmasından kaynaklanan hava
akımı ve rüzgar, elektrik enerjisi üretmede kullanılabilecek en ucuz yenilenebilir enerji
kaynaklarından biridir. Rüzgarın ülkemiz elektrik üretimindeki payının artması elektriğin, sürekli,
ucuz ve dışa bağımlılığı azaltan bir kaynaktan sağlanmasının yanısıra, iklim değişikliğine ve
çevre kirliliğine yol açmadan üretilmesine de katkı sağlayacaktır.
Bu çerçevede, “Yalova Rüzgar Santralı", Yalova ili Armutlu ilçesinin Odunyolu, Baklab, Soğanlı
Tepe, Ayvalık Tepe, Karasu, Tozdağı, Bayramtarla Mevkiileri ile Mecidiye ilçesinin KuzeyKuzey
Batısında kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Tesisin toplam kurulu gücü 54 MW olacak
şekilde ve ortalama olarak 210 000 000 kWh/yıl yenilenebilir elektrik enerjisi üretileceği
hesaplanmıştır. Bu kurulu güç üzerinden EPDK‟ya müracaat edilmiş ve “Üretim Lisansı”
alınmıştır. Santral parkı, her biri 1500 kW kurulu gücünde toplam 36 adet türbinden oluşacaktır,
Rüzgar Türbinlerinden elde edilecek olan elektrik enerjisi her bir ünite için tesis edilecek olan
0.69/34,5kV, 1600kVA gücündeki transformatörler vasıtası ile yüksek gerilime dönüştürülecektir.
Proje kapsamında yer alacak olan 36 adet türbinden üretilecek enerji 154/33 kV Demirtaş Trafo
Merkezinin orta gerilim barası üzerinden Ulusal Elektrik Sistemine aktarılacaktır
Ancak, tüm olumlu özelliklerine rağmen, 1990’lı yılların başından beri yaygınlaşan rüzgar enerjisi
santralleri, sebep olabildikleri kuş ölümlerinden dolayı, özellikle Rüzgar enerjisi projelerinin
geliştirilmesi potansiyeline sahip sahaların yakınında yer alan “göç darboğazları” gibi kuşların da
kullandığı alanlara yakın geliştirildikleri takdirde, santralin kuşların doğal yaşamı ile olan ilişkisinin
irdelenmesi gereklidir. Kuşların, rüzgar türbinlerinin kanatları ile çarpışması, kuş populasyonları
üzerinde olumsuz bir etki yaratması ve biyolojik çeşitliliği olumsuz yönde etkilemesinin ötesinde
bu çarpışmaların, türbinlerde de ciddi maddi hasarlara ve elektrik üretim kayıplarına neden
olmasından dolayı türbinlerin kuşlarla etkileşimlerinin belirlenmesi, hem biyolojik çeşitliliğin
korunması hem de yatırımla ilgili önemli risklerin bertarafı için gereklidir.
1.1
Rüzgar Türbinleri ve Kuşlar Konusunda Yapılmış Çalışmalar
Kuşlar ve Rüzgar santralleri arasında sorun yaşanmasının başlıca sebebi santrallerin yer
seçiminde rol oynayan uygun rüzgar durumunun kuşlar için de uygun göç rotaları oluşturuyor
olmasıdır.
Kuşlar ve rüzgar türbinleri arasındaki etkileşime dair yapılan bazı çalışmalar, rotor kanatlarıyla
çarpışma vakalarından bahsederken, bazı çalışmalar da rüzgar santrallerinin kuşların üreme,
beslenme ve kışlama alanları üzerine etkilerinden bahsetmektedir (Orloff ve Flannery 1992;
Winkelman 1992; Barrios ve Aguilar 1995). Öte yandan her bir rüzgar santralindeki olası kuş
probleminin, santralin bulunduğu sahaya özgü olması nedeniyle, çalışmaların sonucuna
1
http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=elektrik&bn=219&hn=219&nm=384&id=386
6
dayanarak bir genelleme yapılması doğru olmayacağı yapılan çalışmalarda vurgulanmaktadır
(NWCC, 2004).
Bu durum, özellikle İngiltere gibi, 17. yy’da ve endüstriyel devrim sırasında kendi doğal yaşam
alanlarını büyük ölçüde tahrip edip, doğa koruma çalışmalarına İkinci Dünya Savaşı sonrasında
verdiği ağırlığa rağmen, sadece az sayıda yaban hayatının doğal alanlarına dönmesi başarısını
yeni yeni elde etmiş ülkelerde rüzgar santralleri dendiğinde, akla kuş ölümleriyle ilgili soruların
gelmesine neden olmaktadır. Rüzgar santrallerinin hassas kuş türlerinin kayda değer sayılarda
kaybına sebep olduğuna dair önemli kayıtlar içeren çalışmalar mevcuttur. (Crockford 1992; de
Lucas et al. 2007; Drewitt ve Langston 2008; Drewitt ve Langston 2006; Huppop et al., 2006;
Langston ve Pullan 2003). Öte yandan çarpışma sonucu ölümler irdelendiğinde, yüksek çarpışma
oranlarının nadir olduğu, yakın zamanda Drewitt ve Langston (2006) tarafından yapılan literatür
taramasında ortaya konmuştur. Araştırmacılar çarpışma kayıtlarının olduğu durumlarda bir yılda
rüzgar türbini başına düşen çarpışma sayısının genellikle düşük olduğunu, ancak çarpışma
sayısının türbin başına yıllık 0.01 kuş ile 23 kuş arasında değişebileceğini saptamışlardır. Dahası,
aynı araştırmacıların yaptığı başka bir çalışma da, kuşların türbinlere çarpma sonucu ölüm
oranlarının, yılda her bir km’si başına 2.95 ile 489 kuşun ölümüne sebep olan elektrik iletim
hatlarına çarpma sonucu ölümlerden çok daha az olduğunu ortaya koymuştur (Drewitt ve
Langston 2008). Söz konusu araştırma ve yayınlardan çıkarılabilecek sonuçlardan en önemlisi,
türbinlerle ortalama çarpışma oranı olarak verilen rakamların, türbinin nerede olduğu, hangi kuş
türlerinin söz konusu türbinlerle karşı karşıya kaldığı, kuşların sayısı ve davranışlarına göre
değişeceği göz önüne alınarak, son derece dikkatlice değerlendirilmesinin gerekliliğidir.
Bazı araştırmacılar, en büyük kayıpların daralan göç yolları, sulak alanlar gibi çok sayıda martı ya
da benzeri büyük kuşları kendisine çeken alanların yakınında yer alan rüzgar santralleri
bünyesinde gerçekleştiğini kaydetse de çarpışma olaylarındaki önemli bir faktör de rüzgar
santralinin teknolojisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan kuşların türleri, büyüklükleri,
manevra kabiliyetleri ve uçuş davranışları da çarpışma vakalarında rol oynayan bir faktördür
(Garthe ve Huppop 2004; Langston ve Pullan 2003). Buna ek olarak bazı hava koşulları, örneğin
görüşün azaldığı sisli havalar ya da kuşun uçuşu sırasında kontrolü zor sağladığı ya da
normalden çok enerji harcamasını gerektiren şiddetli rüzgarların olduğu durumlar da kuşların
türbinlere çarpması olaylarında etken bir faktör olarak belirtilmektedir (Langston and Pullan 2003,
de Lucas et al. 2007).
Rüzgar santralleri için yer seçimi ve planlama çalışmaları konusunda, biyolojik çeşitliliği de
koruyarak pozitif yaklaşımları öne çıkaran Avrupa Çevre Politikaları Komisyonu için (İngiliz)
Kraliyet Kuşları Koruma Derneği tarafından hazırlanan çalışma, karasal rüzgar enerjisi santrali
yatırımlarının biyolojik çeşitlilik üzerindeki olası etkileri ve bu etkileri önlemek ve telafi etmek için
yapılabilecekleri sistematik olarak Tablo 1’de görüldüğü şekilde özetlemiştir.
7
Tablo 1: Karasal rüzgar enerjisi santrali yatırımlarının biyolojik çeşitlilik üzerindeki olası etkileri ve bu etkileri iyileştirmek
ve telafi etmek için yapılabilecekler (Bowyer, et al., 2009’dan uyarlanmıştır).
Etki tipi
Olası etkiler
Olası önlemler
Olası telafi yolları
Doğrudan
ölüm
Hassas kuş ve yarasa türlerinin
doğrudan türbinlere (ya da bunlarla
ilişkili güç hatlarına), çarpması
sonucu ölümü. Özellikle türbinler
uygunsuz
bir
biçimde
yerleştirildiğinde.
Hassas
türlerin
bulunabileceği
alanlardan uzak durulması ve
türbinler için uygun tasarım ve
yerleşim paterni seçilmesi.
Hassas türlerin yaşamlarını ve
üremelerini
destekleyecek
önlemlerin çalışma sahası dışında
alınması.
Doğrudan
habitat
kaybı
Türbin oturum alanının doğal
alanlarda tahrip edeceği alanlar
küçük olsa da servis yollarının etkisi
önemli boyutta olabilir.
Turbalık, bataklık gibi hassas, nadir
ya da tehdit altındaki habitatlardan
kaçınılması.
Çalışma sahası dışında habitat
onarımına yönelik çalışmalar ya da
hidrolojik iyileştirme ve otlatmanın
azaltılması
gibi
geliştirme
tedbirlerinin alınması.
Habitat
parçalanması
Türbinlerin yerleştirildiği hatlar bazı
türler için, bazı habitat parçalarının
kullanımını engelleyecek şekilde
bariyerler oluşturabilir.
Türbinlerin daha düşük yoğunlukta
ve/veya
daha
dikkatlice
yerleştirilmesi.
Saha dışında habitat iyileştirilmesi
ya da onarımı çalışmaları yapılıp
kuşlara
alternatif
alanlar
oluşturulması.
Rahatsızlık
verilmesi
İnşaat ya da işletme sırasında bazı
türler
rahatsız
olup
türbin
yakınlarında
olan
üreme
alanlarından uzak durabilir.
Üreme
dönemi
gibi
hassas
dönemlerde
inşaatların
durdurulması
ya
da
hassas
alanlardan uzak durulması. Türbin
yoğunluğunun düşük tutulması.
ya
da
onarımı
çalışmaları
yapılması, ayrıca hasas türlerin
üreme oranlarını arttıracak ya da
yaşama
şanslarını
arttıracak
önlemler alınması.
Dolaylı
habitat
kaybı
Özellikle turbalık topraklarda su
rejiminin bozulması ya da erozyon,
su kaynaklarında siltasyona neden
olabilir.
Başta turbalık alanlar olmak üzere
hassas bölgelerden uzak durulması
ve turbin ve yol inşaatlarında
mümkün olan en iyi teknolojinin
kullanılması.
Gerek görülürse nehir aşağı
(mansab) (Proje öncesi ve sonrası
bölümler)kısımlar da dahil olmak
üzere,
saha
dışında
habitat
iyileştirilmesi
ya
da
onarımı
çalışmaları yapılması
İkincil
etkiler
Bakım yolları nedeniyle bölgeye
halkın
ulaşımının
kolaylaşmış
olması nedeniyle artan bozulma,
çöpler, yangınlar ve av baskısı.
Yeni yapılan yollara erişimle ilgili
kuralların konması ve zararı
olabilecek davranışların önlenmesi
için
bilinçlendirme
ve
eğitim
çalışmaları yapılması.
ya
da
onarımı
çalışmaları
yapılması, ayrıca hasas türlerin
üreme oranlarını arttıracak ya da
yaşama
şanslarını
arttıracak
önlemler alınması.
Rüzgar türbinlerinin kuşlar üzerine etkileri konusunda gene bir göç yolu üzerinde olan,
İspanya’nın Cebelitarık boğazı yakınlarındaki Tarifa şehrinde yer alan Rüzgar Santrali ile ilgili
çalışma, konunun daha iyi anlaşılması için oldukça önemlidir. Bu çalışma rüzgar santrali
kurulduktan sonra gerçekleştirilmiş bir çalışmadır. İdeal olarak “öncesi-sonrası” karşılaştırması
yapılabilecek bir çalışmanın daha sağlıklı sonuçlar vermesi beklenir. Ancak, bu çalışmada
araştırmacı rüzgar santralini benzer habitatlar içeren iki kontrol sahasıyla kıyaslayarak gözlemler
yapmış ve sonuçlarını, Amerika’da gerçekleştiren 3. Ulusal Kuş - Rüzgar Enerjisi Planlama
toplantısında sunmuştur. Aynı çalışmadan elde edilen veriler, üreyen kuş türlerinin
kompozisyonuna bakıldığında, rüzgar santrali ile civarındaki alanlarda tür çeşitlerinde farklılıklar
olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, santral yapılmadan önceki durum bilinemediği için, bu
durumun santralden kaynaklanıp kaynaklanmadığını kesin olarak söylemek mümkün değildir. Öte
yandan, rüzgar santralinin yapımının habitatlarda bozulmaya yol açtığı, bunun da üreyen türlerin
çeşitlerinde farklılık yarattığı düşünülebilir. Ancak, inşaat öncesi veri olmaksızın böyle bir yorum
yapmanın spekülatif olarak değerlendirilebileceği, çalışmanın kendi araştırmacısı tarafından da
ifade edilmiştir. Üreyen kuşlar üreme alanlarına yüksek bağlılık sergilediklerinde, kuşların insan
eliyle oluşan rahatsızlık verici durumu algılamaları ancak bir jenerasyon sonrasında
gerçekleşebilmektedir (Janss, 2000).
8
1.1.1
Kuşların Uçuş Davranışları ve Türbinler
Kuşların uçuş davranışları ile ilgili Tarifa-İspanya’da yapılan gözlemler, kuşların rüzgar
tribünlerinin farkında olduğunu hatta muhtemelen türbinlerden uzak durduğunu göstermiştir
(Janss, 2000). Kuşların, diğer iki kontrol sahasına kıyasla, rüzgar türbinlerinin üzerinden
geçerken uçuş yönlerini değiştirdikleri, hatta uçuş yüksekliklerini arttırdıkları kaydedilmişdir. Bu
veri göç halindeki kuşların türbinleri fark edip uzaklaştığını gösterirken, bölgenin yerli kuşları
arasında yer alan başta kızıl akbaba (Gyps fulvus) gibi türlerin uçuşları sırasında rüzgar santrali
civarında uçuş yüksekliklerini değiştirmedikleri gözlenmiştir. Bu durum, yerel kuşların, bölgede
daha fazla vakit geçirdikleri için, türbinlere biraz daha aşina olabileceği şeklinde yorumlanmıştır.
Öte yandan yerel kuşların türbinlerin olduğu bölgede uçuş yüksekliğini değiştirmediği ve bölgede
daha çok vakit geçirdiği düşünülürse yerel kuşların türbinlerle çarpışma riskinin daha fazla
olabileceği öne sürülebilir. Buna karşın, Tarifa Rüzgar Santralı civarında ölü bulunan kuşların
sayısı oldukça azdır. Türbin başına yılda 0.03 kuşun öldüğü düşünülmektedir (bu sayı peşin
hükümlere karşı düzeltilmemiştir2). Göç sırasında her yıl 45,000 akbaba ve 2,500 yılan kartalının
rüzgar santralı üzerinden uçtuğu tahmin edilmektedir. Buna rağmen 14 ay süren ve iki sonbahar
göçünü içine alan çalışma dönemi sırasında sadece bir adet yılan kartalı ve bir adet kızıl akbaba
ölüsüne rastlanılmıştır (Janss, 2000).
Kuşların görüş keskinliği üzerine çalışmalar yapan Morison (2000), tarafından da belirtildiği gibi
en azından yırtıcı kuşlar başta olmak üzere diğer pek çok kuş grubu, bir rüzgar türbininin
kanatlarını algılayabilecek görme keskinliğine sahiptir. Dr. Morrison (2000) Avrupa’da yapılan
çalışmaların sonucunda kartalların, Dr McIsaac tarafından çalışılmış olan kerkenezlerden daha
keskin görüşe sahip olduğu sonucuna varıldığını belirtmiştir. Ancak, yırtıcılar ve diğer kuşlar yine
de türbin kanatlarına çarpabilmektedir. Bu da kuşun karşısına çıkan fiziksel bir engeli
algılamasının önüne geçen başka etmenler olduğunu göstermektedir. “ En başta kuşun kanatlara
doğru bakmasını sağlayan unsur nedir?” sorusunun cevabı ciddi olarak araştırılmamış
konulardan biridir. Benzer şekilde, harekete duyarlılık ve görme keskinliği arasındaki ilişkiyi
irdeleyen bir araştırma da yoktur (Morrison, 2000).
1.1.2
Kuşların Hangi Amaçla Uçtuğu
Daha önce de belirttiğimiz gibi yırtıcıların görüş kabiliyetleri son derece gelişmiş ve keskindir.
Ancak buna rağmen yırtıcıların gene de türbin kanatlarına çarptığı görülmüştür. Bu durum kuşun
karşısına çıkabilecek bir engelle başa çıkmak için sahip olduğu fiziksel özelliklerin dışında başka
faktörlerin olabileceği düşüncesine yönlendirmektedir (Morison 2000), Morison’ın çalışmasını
sunduğu Amerikan Ulusal Kuşlar ve Rüzgar Enerjisi Planlama konferansında katılımcılardan biri
yırtıcıların avlanırken avlarına kilitlendikleri için türbin kanatlarını algılayamıyor olabileceği
durumunu hatırlatmış ve böyle bir kilitlenme halinde algılama ve görme kabiliyeti çok iyi olmasına
rağmen türbin kanatlarını algılayamıyor olabileceği düşünülse de aynı uzman yorumcu, yırtıcıların
avlarına kilitlenmeden önce ava ulaşabilecekleri en az engelli yolu seçtiklerini de belirtmiştir
(Morison, 2000).
Diğer kuş gruplarında olduğu gibi küçük su kuşları söz konusu olduğunda uçuş yüksekliği ve uçuş
amacı arasında bir ilişki olduğunu görebiliyoruz. Örneğin yağmurcunlar (çulluk, cılıbıt vb. kuşlar)
beslenme davranışları sırasında yere çok yakın uçarken, gece ve gündüz beslenme alanları olan
gel-git düzlükleri arasında farklı uçuş paternleri ve yüksekliklerini takip ettikleri gözlenmiştir.
(Dirksen et al., 2000).
2
Ölü bulunan kuş(lar)ın birincil ölüm sebebi çarpışma olmayabilir. Çarpışma kuş zaten hasta olduğu için gerçekleşmiş olabilir, ya da
kurşun zehirlenmesi gibi bir duruma maruz kalıp görüşünde bozulma yaşadığı için oluşmuş olabilir. “Peşin hüküme göre düzeltme”den
kastedilen araştırma amacı çarpışma sonucu ölen kuşları bulmak olduğu için peşin hükümle bulunan her karkasın çarpışma sonucu
ölüm olarak düşünülebileceği peşin hükmüne karşı yapılması gereken bir istatiksel düzeltmedir.
9
Öte yandan, göç amacıyla uçan kuş gruplarına baktığımızda da, gündüz oluşan termallere
bağımlı olmadan göç eden gece göçmenlerinin gündüz göçmenlerine kıyasla daha da yüksek
irtifalardan geçiş yaptığı gözlenmiştir, dolayısıyla da gece beslenme alanları arasında gidip gelen
kuşlara kıyasla türbinlerle çarpışma risklerinin daha az olacağı varsayımı hakimdir (Dirksen et al.,
2000).
Bu çalışmaların tümünden de anlaşılabileceği gibi kuşun türbin alanı yakınından geçerken ne için
uçtuğu (göç, beslenme, avlanma, kaçış vb.), çarpışma riskinin değerlendirilmesinde rol
oynayabilecek unsurlardan biridir.
1.1.3
Hava Durumunun Kuşların Uçuş Karakteristiği Üzerinde Etkisi
Evrimsel gelişimleri sırasında uçma özelliğini diğer canlılarla paylaştıkları yaşam alanlarında bir
stratejik üstünlük olarak kullanan kuşların uçma davranışları hava durumu ile yakından ilişkilidir.
Kuşların yüksekten mi alçaktan mı uçtuklarına bakarak barometrik basınç hakkında fikir
yürütülebilir (Elkins, 1996).
Özellikle süzülerek uçan kuşlar göç hareketi sırasında, mevsimsel dürtüleri onları harekete
geçirse dahi en uygun termallerin oluştuğu açık ve sıcak günleri tercih ederler. Böyle günlerde
görüş mesafesi de çok daha iyidir. Oysa kuşlar ve türbin çarpışma vakalarına daha sık
rastlanabildiği İngiltere’de görüş mesafesini olumsuz etkileyen sis ve uçmayı zorlaştıran yüksek
nemli yoğun ve ağır hava akımları daha fazladır (Elkins, 1996).
Yalova ilinde ise yıllık ortalama sisli günler sayısı 1 gün olarak kaydedilmiş, (Yalova il Çevre
Durum Raporu, 2009 sf. 69). Yalova ilinde şiddetli rüzgarlı yani orajlı günlerin ortalama sayısına
baktığımızda, Yalova ili için yıllık orajlı gün sayısı 2006 yılında 6 gün olarak kaydedilmiştir. Bu
günler Ocak, Şubat ve Mart ayında görülmektedir. Orajlı gün kayıtlarının ilkbahar göç olayına
rastlama ihtimali olmakla beraber, bu tip olayların tek günlük olaylar olmaları nedeniyle göçe
olumsuz etkisinin çok yüksek olmaması beklenir. Öte yandan, orajlı günlerin sonbahar göç
aylarına denk gelmediği de görülmektedir.
Türkiye iklimi ile ilgili yapılan bir çalışmada ise, 1971-2000 yılları ortalamasına göre Yalova ilinin
0.3 gün ile 10 gün arasında (Şekil 1) en az sis görülen iller arasında yer aldığı belirtilmiştir
(Şensoy, 2001).
10
Şekil 1 Türkiye’de 1971-2000 ortalama sisli günler sayısı (Şensoy et al., 2001)
1.1.4
Kuşlar ve Rüzgar Türbinlerinin Etkileşimine Dair Diğer Faktörler
Amerika’da yer alan bazı rüzgar santrallerinde birbirine yakın ve karşılaştırılabilir ölüm oranları
olduğu rapor edilmiştir (Barrios ve Aguilar 1995). Orloff ve Flannery (1992) Orta Kalifornia içinde
0.04 kuş/türbin/yıl olarak verdiği bu rakamlar Hollanda’nın kıyı kesimlerinde büyük kuşlar için 2.456.2 ve küçük ötücüler içinse 2.1-63.8 kuş/türbin/yıl olarak arttığı belirtilmiştir (Winkelman 1992).
Fakat araştırmacılar, kuş ölüm oranlarının ancak santralın üzerinden geçme ihtimali olan kuşların
sayısı bilinip karşılaştırılabilir olduğunda kıyaslanabilir olduğunu vurgulamaktadır. Çarpışmaya
maruz kalma ihtimali arasındaki farkın da, ancak belirli bir rüzgar santralindeki kuş uçuş sıklığı ve
kuş ölümleri kıyaslanarak bulunabileceği belirtilmiştir. (Orloff and Flannery 1992).
Çalışma alanları arasında ölüm oranları arasında da farklılıklar olduğunu belirten Jenss (2000),
kendilerinin 0.3 kuş/türbin/yıl olarak tahmin ettikleri ölüm oranını, gene Güney İspanya’da yer alan
ve 87 türbinden oluşan çeşitli rüzgar santrallerini çalışmış olan Barrios ve Aguilar’ın(1995) peşin
hüküm faktörüne göre düzelttiği ölüm oranı rakamlarını 0.05 ile 0.45 kuş/türbin/yıl olarak tahmin
ettiklerini belirtmiştir.
1.1.5 Gelişen Rüzgar Santrali Teknolojisi Ve Kuşlar
Rüzgar gücüne, iş yaptırılması yel değirmenleri kadar eski bir tarihe sahiptir. İlk kez 1960’lı
yıllarda bugünkü teknolojinin temeli sayılabilecek rüzgar türbünleri Avrupa’da görülmeye
başlamıştır. Sürekli artan bir hızla gelişen rüzgar yoluyla elektrik elde etme teknolojisi, son 25
yılda çok yol katetmiştir. Önceki dönemlerde kullanılan “kafes/lattice” şeklinde tasarlanmış rüzgar
kuleleri kuşları özellikle kanatlara doğru çekebilecek tünekleme yerleri oluşturmaktaydı. Yeni
türbinlerin kanat konfigürasyonu, boyutu ve düşürülmüş hızları kuşların çarpışma sonucu ölmeleri
ile ilgili ölüm oranlarının büyük ölçüde düşmesini sağlamıştır.3
3
http://www.centreflow.ca/2009/03/23/bird-proof-wind-turbines-under-development/
11
Danimarka Rüzgar Türbini Üreticileri Birliği’ne göre, kuşlar, rüzgar türbinleri ile pek az etkileşime
girer. Rotor çapları 60 metre olan 2 MW kapasiteli türbinleri olan bir rüzgar santralinde yapılan bir
radar çalışmasının sonuçlarına göre, kuşlar, –gece ya da gündüz olsun- rüzgar santraline
gelmeden 100-200 m öncesinde uçuş rotalarında değişiklik yapıp santralin üstünden, güvenli bir
yükseklikten geçmektedir4(Şekil 2).
Rüzgar Santrali
Su kuşu uçuş izi
Gözlem noktası
Şekil 2: Kuşların rüzgar türbinleri inşa edildikten sonra uçuş rotalarını değiştirdikleri radar izleme çalışmalarıyla
saptanmıştır.
Bilinen en fazla ve başlıca kuş çarpması problemi olan bölge Kaliforniya’daki Altamont geçididir.
Bu bölge çok sayıdaki kafes-tipi kuleleri olan ve kuşların geçiş yolunu kapatan rüzgar türbinleri
pek çok kuş ölümünün kayda geçmesine sebep olmuştur (Erickson et al., 2001).
Eski teknoloji rüzgar türbinlerinin, daha düşük güç kapasitesinde olmaları nedeniyle daha çok
sayıda ve yenilerine kıyasla daha hızlı dönen türbinlerin yanyana dizilmesi sonucu daha fazla kuş
ölümü vakasına neden oldukları düşünülmektedir (Şekil 3).
Şekil 3: Palm Springs ABD’de yer alan, 1980’lerdeki teşviklerle yerleştirilmiş, eski teknoloji düşük kapasiteli, sık aralıklı
rüzgar türbinlerinden oluşan rüzgar santrali.
Oysa, yeni teknoloji türbinlerin daha az sayıda türbin kullanılarak daha fazla elektrik üretilmesine
imkan verdiği gibi, daha yavaş dönmeleri ve daha geniş aralıklarla yerleştirilmeleri nedeniyle de
kuşlar açısından daha az tehdit oluşturdukları söylenebilir (Şekil 4).
4
http://www.ifr.ac.uk/CSC/CSC%20Ch2%20pp1-5.doc
12
Şekil 4: Balıkesir Bandırma’da yer alan her biri 1.5 MW kapasiteli 20 türbinden oluşan toplam 30 MW kapasiteli
Bandırma-2 Rüzgar santralı, 2005 yılında devreye girdi.
1.1.6
Kuşları Tehdit Eden Diğer Unsurların Ölüm Oranlarına Katkısının Kıyaslanması
Kuşlarda ölüme neden olan diğer kaynaklarla karşılaştırıldığında, kuşların rüzgar türbinleri ile
çarpışmasının kuş ölümlerine etkisinin görece çok daha az olduğu gözlenmiştir. Bu ölüm
sebepleri arasında pencereye ve baz istasyonlarına çarparak ölme, pestisitlerden dolayı
zehirlenme ve sokak kedileri tarafından öldürülme kuşlar için başlıca ölüm sebepleri olarak
karşımıza çıkmaktadır5 (Şekil 5).
Sokak kedileri
kurşun zehirlenmesi
petrol sızması
pestisitlerce zehirlenme
Avlanma
Rüzgar türbinleri
Araba çarpması
Elektrik çarpması
Yüksek Gerilim Hatlarıyla çarpışma
Baz İstasyonlarına çarpma
Cama çarpma
-‐ 200 400 600 800 1,000 Şekil 5: Kuşların ölüm sebepleri ile ilgili tahminlerin kıyaslanması. (http://www.sibleyguides.com/mortality.htm)
2
Türkiye’nin Batı Palearktik Kuşları Açısından Önemi
Türkiye, Afrika-Asya ve Avrupa kıtalarının arasında yer alması ve yedi farklı coğrafi bölgesi
bünyesinde barındırdığı farklı habitatlar nedeniyle, Batı Palearktik kuşlarının, kışlamak, üremek
5
http://www.wisconsinbirds.org/WindPowerandBirds.htm
13
ve beslenmek için yaptıkları hareketlerde en önemli kuş göçü trafiklerinden birine, iki ana kuş göç
yolu vasıtasıyla maruz kalan bir ülkedir. Bu trafik, özellikle kuşların toplandığı bazı dar boğazlarda
Batı Palearktik kuşlarının çok çeşitli ve büyük sayılarda izlenebilmesi ve Türkiye sınırları içinde
460 civarında farklı kuş türünün ve pek çok alt türün gözlenebilmesine imkan tanır.
2.1
Türkiye ve Kuş Göç Yolları
Türkiye üzerinden geçtiği bilinen ana göç yolları ve bunların kolları Şekil 6’da belirtilmiştir. Bu göç
yolları pek çok kuş türünün en son buzul çağından bu yana geçirdikleri evrimsel süreç boyunca
geliştirdikleri rotalardır. Popüler bir makalede Bilgin’in6 de belirttiği gibi yapılan araştırmalar, göç
yollarının, göçmen kuşların ya göç boyunca harcadıkları toplam enerjiyi, ya göç sırasında
harcadıkları süreyi, ya da göç yolunda av olma riskini en aza indiren bir optimizasyon sonucu
seçtiği rotalar olduğunu ortaya koymuştur. Günümüzün değişen iklim şartları ve arazi kullanım
önceliklerinin doğal alanlarda yaptığı tahribat nedeniyle bu göç rotalarının zaman içinde değişim
gösterebileceği de bilinmektedir. Örneğin Türkiye'deki en önemli kuş göç darboğazlarından biri
olan Hatay ili, Belen ilçesi, Halil Bey Mahallesi'ne yapılan bir ziyarette Mahalle Muhtarı Sn. Ekrem
Kaplan, kuşların eskiden Belen üzerinden geçtiğini, günümüzde ise kuşların onlarca kilometre
farklı yollar izlediğini belirtmiştir. Bilimsel gözlemlerle kontrol edilmesi gereken bu görüşün
doğruluğu iklim değişikliğinin göç üzerindeki etkileri ile ilişkilendirilebilir.
Şekil 6: Batı Palearktik Bölgesi ve Türkiye üzerinde kuşların izlediği göç yolları
Kuş göç yolları haritası incelendiğinde kuşların, büyük su kütlelerinden ve dağ silsilelerinden
kaçınmak için göç rotaları üzerinde bazı noktalarda dar boğazlarda yoğun sayılarda toplanıp, bu
noktalardan topluca geçiş yaptıkları bilinmektedir. Bilgin’in de (2001) belirttiği gibi, Türkiye’de
kuşların yoğunlaştığı üç göç darboğazı bulunmaktadır (Şekil 7).
6
http://www.turkiyedogasi.org/dmdocuments/k_gocu.pdf
14
A)
B)
Şekil 7: Süzülen göçmen kuşların Ortadoğu ve Türkiye’deki göç rotaları. A) sonbahar, B) ilkbahar göçü. Göç sırasında
Türkiye üzerindeki başlıca üç darboğaz: 1. İstanbul Boğazı 2. Çoruh Vadisi, 3. Belen Geçidi. (Shirihai et al.
2000).
Bu darboğazların en bilineni İstanbul Boğazı’dır. İstanbul Boğazı civarında göç Şile’den
Çanakkale’ye kadar geniş bir alanda gerçekleşmesine rağmen en fazla İstanbul üzerinde
yoğunlaşır. Orta ve Doğu Avrupa’dan yola çıkan binlerce kartal, şahin ve yüzbinlerce leylek
özellikle sonbahar göçü sırasında Çamlıca sırtları üzerinden süzülerek Afrika’ya doğru gitmek
üzere Anadolu yarımadasının iç kesimlerine doğru yollarına devam eder (Bilgin, 2001).
Diğer bir darboğaz “Borçka” ise Doğu Karadeniz’de Gürcistan sınırı yakınlarında yer alan, Artvin
ilindedir. Bu darboğaz Doğu Avrupa’nın doğusundaki ve Batı Sibirya’daki ormanlardan,
Kazakistan bozkırlarından gelen arışahini, şahin ve bozkır kartalı gibi yırtıcılar için hayati önem
taşır. Sonbahar göçünde Gürcistan sınırından İspir yaylalarına kadar göç eden bu yırtıcılar birey
ve topluluklar halinde gözlenebilir (Bilgin, 2001). Daha sonra her iki darboğazdan ülkemize doğru
giriş yapan, süzülerek uçan göçmen kuşlar7 Türkiye’nin güney sınırından çıkarken Hatay’ın Belen
Geçidi dolaylarında yoğunlaşırlar. Bu darboğaz, diğer iki darboğazdan gelen kuşların birleştiği
7
Göç darboğazları yaygın alanları kısa mesafelerde uçup dinlenerek geçen küçük ötücü kuşlardan ziyade geniş kanat açıklığına sahip
süzülerek uçan kuşlar tarafından daha sık kullanılmaktadır.
15
nokta olması nedeniyle, sayıca diğer iki göç darboğazından daha çok kuşun geçişine sahne olur
(Bilgin, 2001).
Yalova RES projesi bu üç göç darboğazından İstanbul Boğazı dar boğazına görece oldukça
yakındır. Ancak, İstanbul’da kuşların geçiş için kullandıkları Çamlıca tepesi ve civarından sonra
Çanakkale boğazına kadar izledikleri rotalar detaylı olarak bilinmemektedir. Ancak bu çalışmada
elde edilen ve derlenen verilerin sistematik ve coğrafik değerlendirilmesi ile en azından Yalova ili
geneli için durum genel hatları ile ortaya konmuştur. Öte yandan bu rotaların daha detaylı
belirlenmesi için önümüzdeki yıllarda, özellikle göç dönemlerinde gözlemlerin sürdürülmesi
tavsiye edilmektedir. Bu gözlemler, zaten Gold Standard kurumu tarafından yapılması tavsiye
edilen, Yalova RES projesinin kuşlar ile ilişkileri hakkındaki bulguları detaylandıracak ve
güçlendirecektir.
16
3
Proje Sahası ile İlgili Yapılan Tespit Ve Gözlemler
Yalova Rüzgar Santrali projesi Yalova ilinin Armutlu ve Mecidiye ilçeleri yakınlarında, yer alır.
Projenin en önemli yapılarını oluşturan rüzgar türbinleri proje sahasının topografik yapısına uygun
şekilde, rüzgar akışından en fazla yararlanabilecek şekilde yerleştirilmiştir.
Aşağıdaki şekilde ise projenin konumu ve türbinlerin yerleşimi detaylı olarak gösterilmektedir
(Şekil 8):
Şekil 8: Projenin Türkiye üzerindeki konumu ve türbinlerin yerleşimi.
Proje sahası süzülerek geçiş yapan kuşların göç sırasında kullandığı varsayılan uçuş koridoru
yakınlarında yer almakla birlikte kuşların proje sahası üzerinde izledikleri yol çok detaylı olarak
bilinmemektedir. Ancak, Bu çalışmada elde edilen ve derlenen bilgiler ile süzülerek göçen kuş
türlerinin izlediği rota ile ilgili daha fazla detaya da ulaşılmıştır.
17
3.1
Proje Sahasının Avifaunası
3.2
Yalova Bölgesinde Gözlenen Kuş Türleri
Proje sahasının da içinde bulunduğu Yalova ili ve civarı için, Yalova il Çevre Durum Raporu’nda
(Anonim, 2009), verilen listeye proje sahasında görülmesi muhtemel kuş türleri açısından bir fikir
vermesi açısından burada yer verilmiştir (Tablo 2).
Tablo 2: Yalova il Çevre Durum Raporu’a (Anonim, 2009) göre Yalova ili ve civarında görülebilecek kuş türlerinin
listesi.
Familya
Latince ismi
Türkçe ismi
COLUMBIDAE
ALAUDIDAE
HIRUNDINIDAE
TURDIDAE
Steptopelia turtur
Melanocorypha calandra
Hirundo rustica
Turdus pilaris
Üveyik
Boğmaklı toygar
Kır kırlangıcı
Tarla ardıcı
STURNIDAE
Pica pica
Corvus monedula
Sturnus vulgaris
Saksağan
Küçük karga
Sığırcık
LARIDAE
Larus argentatus
Gümüşi martı
PASSERIDAE
Passer domesticus
Serçe
CORVIDAE
Yalova ili genelini değerlendirildiğinde, ormanlık, makilik alanların, çayırları, tarım alanları, baraj
gölleri, lagün ve limanları ile oldukça zengin ve farklı habitatlara sahip bir bölgede bu kadar az
sayıda kuş türü olması beklenemez. Bu bakış açısıyla “Kuş Bank” verilerine baktığımızda, Yalova
bölgesi genelinde toplam 1054 kayıt ile tespit edilmiş 239 tür olduğu görülür. Bu gözlemler dikkatli
incelendiğinde, özellikle, proje sahasının Kuzey Doğusuna doğru yer alan Hasanbaba-Çınarcık
Orman Yolu civarındaki ormanlık alanla ilgili şu not dikkat çekicidir: “...Ormanların içinden giden
bu uzun parkurda saatlerce yürümemize rağmen sadece 11 tane kuş türü görebildik. Zirveye iyice
yaklaştığımız yolda bazı bölgelerde hiç kuş görmememiz ve hiç kuş sesi duymamamız ilginçti.
Ormandan çıkıp, Çınarcık'ın tepelerinden Çınarcık-Merkez'e doğru indiğimiz patikada ise 13 tane
tür gördük. Bazı kuş sesleri tanımlanamadı…”. Kuşların sağlıklı bir çevrenin göstergesi olduğu
düşünülürse 2009 yılı Haziran ayında düşülen bu not düşündürücüdür. Öte yandan Kuş Bank’ta
Yalova bölgesinde 54 ayrı lokasyonda yapılan gözlemler sonucunda tespit edilen kuş türleri tablo
3’de listelenmiştir.
8
Tablo 3: Kuş Bank (www.kusbank.org) verilerine göre tüm Yalova genelinde gözlenen kuş türlerinin listesi :
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
Kaç kez
Gözlendiği
1
Tachybaptus ruficollis
Küçük Batağan
72
Gözlenen
maksimum
birey sayısı
95
2
Podiceps cristatus
Tepeli Batağan
79
57
LC
3
Podiceps nigricollis
Karaboyunlu Batağan
22
21
LC
4
Puffinus yelkouan
Yelkovan Kuşu
5
Phalacrocorax carbo
Karabatak
6
Phalacrocorax aristotelis
7
8
Statüsü
LC
6
100
VU
133
76
LC
Tepeli Karabatak
17
18
LC
Phalacrocorax pygmeus
Cüce Karabatak
80
100
LC
Pelecanus onocrotalus
Pelikan, Kutan
3
191
LC
8
Tabloda verilen statüler, IUCN Kırmızı Listeye göre (http://www.iucnredlist.org), listede adı geçen türlerin Dünya uzerindeki
popülasyon trendlerine göre durumlarını belirtmektedir. LC:Least Concern, NT: Near Threatened, VU: Vulnerable ve EN:Endangered.
18
Bilimsel Adı
9
Türkçe Adı
Kaç kez
Gözlendiği
Gözlenen
maksimum
birey sayısı
Statüsü
Ixobrychus minutus
Cüce Balaban
3
1
LC
10
Nycticorax nycticorax
Gece Balıkçılı
33
3
LC
11
Ardeola ralloides
Alacak Balıkçıl
3
3
LC
12
Egretta garzetta
Küçük Akbalıkçıl
82
80
LC
13
Casmerodius albus
Büyük Akbalıkçıl
74
20
LC
14
Ardea cinerea
Gri Balıkçıl
118
78
LC
15
Ardea purpurea
Erguvani Balıkçıl
1
1
LC
16
Ciconia nigra
Kara Leylek
27
19
LC
17
Ciconia ciconia
Leylek
190
8500
LC
18
Platalea leucorodia
Kaşıkçı
25
8
LC
19
Phoenicopterus roseus
Flamingo
65
588
LC
20
Cygnus olor
(Sessiz) Kuğu
34
23
LC
21
Cygnus cygnus
Ötücü Kuğu
5
5
LC
22
Anser albifrons
Sakarca (Kazı)
3
20
LC
23
Tadorna ferruginea
Angıt
6
10
LC
24
Tadorna tadorna
Suna
46
500
LC
25
Anas penelope
Islıkçın, Fiyu
59
500
LC
26
Anas strepera
Boz Ördek
30
48
LC
27
Anas crecca
Çamurcun, Kirik
55
430
LC
28
Anas platyrhynchos
Yeşilbaş
88
500
LC
29
Anas acuta
Kılkuyruk
59
195
LC
30
Anas querquedula
Çıkrıkçın
5
9
LC
31
Anas clypeata
Kepçel, Kaşıkgaga
54
178
LC
32
Netta rufina
Macar Elmabaş
8
10
LC
33
Aythya ferina
Elmabaş (Patka)
55
530
LC
34
Aythya nyroca
Pasbaş (Patka)
2
1
NT
35
Aythya fuligula
Tepeli Patka
20
262
LC
36
Aythya marila
Karabaş Patka
6
4
LC
37
Bucephala clangula
Altıngöz
9
12
LC
38
Mergus serrator
19
22
39
Oxyura leucocephala
Tarakdiş,
Testereburun
Dikkuyruk
2
1
EN
40
Pernis apivorus
Arı Şahini
13
100
LC
41
Milvus migrans
(Kara) Çaylak
5
5
LC
42
Gyps fulvus
Kızıl Akbaba
2
1
LC
43
Circaetus gallicus
Áilan Kartalı
19
5
LC
44
Circus aeruginosus
Saz Delicesi
35
3
LC
45
Circus cyaneus
Gökçe Delice
22
3
LC
46
Circus macrourus
Bozkır Delicesi
1
1
NT
47
Circus pygargus
Çayır Delicesi
3
1
LC
48
Accipiter gentilis
Çakır (Kuşu)
4
1
LC
49
Accipiter nisus
Atmaca
121
3
LC
LC
19
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
19
Gözlenen
maksimum
birey sayısı
100
208
74
LC
46
6
LC
4
2
LC
33
168
LC
5
2
VU
Bozkır Kartalı
4
2
LC
Aquila chrysaetos
Kaya Kartalı
1
1
LC
Hieraaetus pennatus
Küçük Kartal
7
2
LC
59
Pandion haliaetus
Balık Kartalı
2
1
LC
60
Falco naumanni
Küçük Kerkenez
1
1
LC
61
Falco tinnunculus
Kerkenez
41
4
LC
62
Falco vespertinus
1
1
63
Falco subbuteo
Ala Doğan, Kızıl Ayaklı
Doğan
Delice Doğan
7
2
LC
64
Falco peregrinus
Gök Doğan
2
1
LC
65
Alectoris chukar
(Kınalı) Keklik
1
1
LC
66
Perdix perdix
Çil (Keklik)
1
1
LC
67
Coturnix coturnix
Bıldırcın
9
2
LC
68
Rallus aquaticus
Su Klavuzu
2
2
LC
69
Crex crex
Bildırcın Klavuzu
1
1
LC
70
Gallinula chloropus
Su Tavuğu
26
9
LC
71
Fulica atra
Sakar Meke
108
6160
LC
72
Grus grus
Turna
1
1
LC
73
Haematopus ostralegus
Poyraz Kuşu
9
4
LC
74
Himantopus himantopus
Uzun Bacak
13
32
LC
75
Recurvirostra avosetta
Kılıç Gaga
12
14
LC
76
Burhinus oedicnemus
Koca Göz
1
1
LC
77
Glareola pratincola
Bataklık Kırlangıcı
1
1
LC
78
Charadrius dubius
Halkalı Küçük Cılıbıt
9
7
LC
79
Charadrius hiaticula
Halkalı Cılıbıt
23
52
LC
80
Charadrius alexandrinus
Akça Cılıbıt
23
15
LC
81
Pluvialis apricaria
Altın Yağmurcun
12
11
LC
82
Pluvialis squatarola
Gümüş Yağmurcun
50
180
LC
83
Vanellus vanellus
Kız Kuşu
11
16
LC
84
Calidris canutus
Büyük Kum Kuşu
14
10
LC
85
Calidris minuta
Küçük Kumkuşu
6
80
LC
86
Calidris temminckii
Sarıbacaklı Kumkuşu
1
35
LC
87
Calidris ferruginea
Kızıl Kumkuşu
2
2
LC
88
Calidris alpina
Kara Karınlı Kumkuşu
54
500
LC
89
Philomachus pugnax
Döğüşken kuş
10
8
LC
90
Lymnocryptes minimus
Küçük Suçulluğu
13
4
LC
50
Accipiter brevipes
Yaz Atmacası
51
Buteo buteo
Şahin
52
Buteo rufinus
Kızıl Şahin
53
Buteo lagopus
Paçalı Şahin
54
Aquila pomarina
Küçük Örman Kartalı
55
Aquila clanga
Büyük Orman Kartalı
56
Aquila nipalensis
57
58
Kaç kez
Gözlendiği
Statüsü
LC
NT
20
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
45
Gözlenen
maksimum
birey sayısı
35
2
1
LC
Çamur Çulluğu
10
28
NT
Numenius arquata
Kervan Çulluğu
58
40
NT
Tringa erythropus
Kara Kızılbacak
16
5
LC
96
Tringa totanus
Kızılbacak
69
121
LC
97
Tringa stagnatilis
Bataklık Düdükçünü
2
3
LC
98
Tringa nebularia
Yeşilbacak
34
7
LC
99
Tringa ochropus
Yeşil Düdükçün
1
1
LC
100
Tringa glareola
Orman Düdükçünü
2
3
LC
101
Actitis hypoleucos
Dere Düdükçünü
7
10
LC
102
Arenaria interpres
Taş Çeviren
103
Larus melanocephalus
Akdeniz Martısı
104
Larus ridibundus
Karabaş Martı
105
Larus genei
106
107
91
Gallinago gallinago
Suçulluğu
92
Scolopax rusticola
Çulluk
93
Limosa limosa
94
95
Kaç kez
Gözlendiği
Statüsü
LC
9
7
LC
29
108
LC
140
1000
LC
İnce Gagalı Martı
54
50
LC
Larus canus
Küçük Gümüşi Martı
10
5
LC
Larus fuscus
Kara Sırtlı Martı
13
4
LC
108
Larus michahellis
Gümüşi Martı
243
500
LC
109
Larus cachinnans
Hazar Martısı
52
150
LC
110
Sterna nilotica
Gülen Sumru
111
Sterna sandvicensis
Karagagalı Sumru
112
Sterna hirundo
113
2
12
LC
29
52
LC
Sumru
7
21
LC
Chlidonias hybrida
Bıyıklı Sumru
3
3
LC
114
Chlidonias niger
Kara Sumru
2
1
LC
115
Chlidonias leucopterus
Akkanatlı Sumru
2
24
LC
116
Columba livia
Güvercin
28
35
LC
117
Columba oenas
7
6
118
Columba palumbus
Gökçeli, Gökçe
güvercin
Tahtalı
6
70
LC
119
Streptopelia decaocto
Kumru
129
11
LC
120
Streptopelia turtur
Üveyik
18
15
LC
121
Küçük Kumru, Gülen
Kumru
Guguk, Gugukkuşu
71
8
122
Stigmatopelia
senegalensis
Cuculus canorus
12
4
123
Psittacula krameri
16
4
124
Otus scops
Yeşil (Halkalı)
Papağan
İshak Kuşu
13
1
LC
125
Athene noctua
Kukumav
103
2
LC
126
Strix aluco
Alaca Baykuş
1
1
LC
127
Asio flammeus
Kır Baykuşu
3
2
LC
128
Tyto alba
Peçeli Baykuş
2
1
LC
129
Apus apus
Ebabil
80
40
LC
130
Apus pallidus
Boz Ebabil
7
3
LC
LC
LC
LC
LC
21
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
Kaç kez
Gözlendiği
131
Tachymarptis melba
Akkarınlı Ebabil
52
Gözlenen
maksimum
birey sayısı
35
132
Alcedo atthis
Yalı Çapkını
62
3
LC
133
Merops apiaster
Arı Kuşu
82
80
LC
134
Coracias garrulus
Gök Kuzgun
3
1
NT
135
Upupa epops
İbibik
14
2
LC
136
Jynx torquilla
Boyunburan
11
2
LC
137
Picus canus
2
1
138
Picus viridis
Kücük Yeşil
Ağaçkakan
Yeşil Ağaçkakan
45
5
LC
139
Dryocopus martius
Kara Ağaçkakan
4
1
LC
140
Dendrocopos major
Orman Ağaçkakanı
3
1
LC
141
Dendrocopos syriacus
Alaca Ağaçkakan
69
3
LC
142
Dendrocopos medius
Ortanca Ağaçkakan
7
2
LC
143
Dendrocopos minor
Kücük Ağaçkakan
36
2
LC
144
Galerida cristata
Tepeli Toygar
102
33
LC
145
Alauda arvensis
Tarlakuşu
25
85
LC
146
Lullula arborea
Orman Toygarı
23
32
LC
147
Riparia riparia
Kum Kırlangıcı
1
25
LC
148
Hirundo rustica
Kır Kırlangıcı
135
200
LC
149
Hirundo daurica
Kızıl Kırlangıç
16
10
LC
150
Delichon urbicum
Ev Kırlangıcı
150
150
LC
151
Anthus campestris
Kır İncirkuşu
21
6
LC
152
Anthus trivialis
Ağaç İncirkuşu
10
7
LC
153
Anthus pratensis
Çayır İncirkuşu
52
75
LC
154
Anthus cervinus
Kızılgerdanlı İncirkuşu
1
3
LC
155
Anthus spinoletta
Dağ İncirkuşu
34
36
LC
156
Motacilla flava
Sarı Kuyruksallayan
11
10
LC
157
Motacilla citreola
Limoni Kuyruksallayan
1
2
LC
158
Motacilla cinerea
Dağ Kuyruksallayanı
32
10
LC
159
Motacilla alba
Ak Kuyruksallayan
80
175
LC
160
Cinclus cinclus
Dere Kuşu
1
1
LC
161
Troglodytes troglodytes
Çıtkuşu
59
10
LC
162
Prunella modularis
Dağ Bülbülü
9
1
LC
163
Turdus torquatus
Boğmaklı Ardıç
1
1
LC
164
Turdus merula
Karatavuk, Karabakal
151
20
LC
165
Turdus pilaris
Tarla ardıçkuşu
11
35
LC
166
Turdus philomelos
56
30
167
Turdus iliacus
Öter ardıçkuşu, şarkıcı
ardıçkuşu
Kızıl ardıçkuşu
8
10
LC
168
Turdus viscivorus
Ökseotu ardıçkuşu
4
1
LC
169
Cettia cetti
Kamış Bülbülü
74
6
LC
170
Acrocephalus
schoenobaenus
Kındıra Kamışçını
2
1
Statüsü
LC
LC
LC
LC
22
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
Kaç kez
Gözlendiği
Gözlenen
maksimum
birey sayısı
Statüsü
171
Acrocephalus palustris
Çalı Kamışçını
2
1
172
Saz Kamışçını
17
7
2
1
174
Acrocephalus
scirpaceus
Acrocephalus
arundinaceus
Hippolais pallida
49
10
LC
175
Sylvia cantillans
Bıyıklı ötleğen
1
1
LC
176
Sylvia melanocephala
Maskeli ötleğen
20
5
LC
177
Sylvia nisoria
Çizgili ötleğen
1
1
LC
178
Sylvia curruca
11
3
179
Sylvia communis
Küçük akgerdanlı
ötleğen
Akgerdanlı ötleğen
31
5
LC
180
Sylvia atricapilla
Karabaşlı ötleğen
44
5
LC
181
Phylloscopus collybita
Çıvgın
70
50
LC
182
Phylloscopus trochilus
Söğüt Bülbülü
19
8
LC
183
Regulus ignicapilla
Surmeli Çalıkuşu
5
2
LC
184
Regulus regulus
Çalıkuşu
8
3
LC
185
Erythropygia galactotes
Çalıbülbülü
4
1
LC
186
Erithacus rubecula
140
21
187
Luscinia luscinia
6
2
188
Luscinia megarhynchos
Kızılgerdan,
Narbülbülü
Benekli Bülbül,
Alacagöğüs
Bülbül
109
10
LC
189
Phoenicurus ochruros
Kara Kızılkuyruk
41
8
LC
190
Kızılkuyruk
6
1
191
Phoenicurus
phoenicurus
Saxicola rubetra
Çayır Taşkuşu
29
30
LC
192
Saxicola torquatus
Taşkuşu
47
50
LC
193
Oenanthe isabellina
Boz Kuyrukkakan
4
1
LC
194
Oenanthe oenanthe
Kuyrukkakan
55
6
LC
195
Monticola saxatilis
Taşkızılı
1
1
LC
196
Muscicapa striata
Benekli Sinekkapan
35
12
LC
197
Ficedula parva
Küçük Sinekkapan
2
1
LC
198
Ficedula semitorquata
Alaca Sinekkapan
4
1
NT
199
Ficedula albicollis
Halkalı Sinekkapan
3
2
LC
200
Ficedula hypoleuca
Kara Sinekkapan
2
3
LC
201
Aegithalos caudatus
39
15
202
Parus palustris
Uzunkuyruklu
baştankara
Kayın baştankarası
11
13
LC
203
Parus ater
Çam baştankara
13
30
LC
204
Parus caeruleus
Gök baştankara
71
12
LC
205
Parus major
Büyük baştankara
149
30
LC
206
Sitta europaea
Sıvacı Kuşu
21
12
LC
207
Sitta neumayer
Kaya Sıvacı Kuşu
2
3
LC
208
Certhia familiaris
Orman Tırmaşıkkuşu
1
173
Büyük Kamışçın
Ak Mukallit
Var
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
23
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
Kaç kez
Gözlendiği
Gözlenen
maksimum
birey sayısı
Statüsü
209
Certhia brachydactyla
Bahçe tırmaşıkkuşu
9
2
LC
210
Remiz pendulinus
Çulha kuşu
1
8
LC
211
Oriolus oriolus
Sarı asma
29
6
LC
212
Lanius collurio
67
12
213
Lanius minor
5
2
214
Lanius senator
6
3
215
Lanius nubicus
Kızıl sırtlı
örümcekkuşu
Kara Alınlı
örümcekkuşu
Kızılbaşlı
örümcekkuşu
Maskeli örümcekkuşu
8
2
LC
216
Garrulus glandarius
Alakarga
127
8
LC
217
Pica pica
Saksağan
226
138
LC
218
Corvus monedula
Küçük Karga
242
400
LC
219
Corvus frugilegus
Ekin Kargası
65
300
LC
220
Corvus cornix
(Gri) Leşkargası
209
75
LC
221
Corvus corax
Kuzgun
40
3
LC
222
Sturnus roseus
Pembe Sığırcık
1
1
LC
223
Sturnus vulgaris
Sığırcık
166
1000
LC
224
Passer domesticus
Serçe
253
50
LC
225
Passer hispaniolensis
Söğüt serçesi
25
8
LC
226
Passer montanus
Ağaç serçesi
43
10
LC
227
Fringilla coelebs
İspinoz
162
50
LC
228
Fringilla montifringilla
Dağ ispinozu
11
10
LC
229
Serinus serinus
10
3
230
Carduelis chloris
Hatuncuk, Avrupa
Yaban Kanaryası
Florya
86
18
LC
231
Carduelis carduelis
Saka (Kuşu)
215
200
LC
232
Carduelis spinus
İskete
16
7
LC
233
Carduelis cannabina
Fanyata, Ketenkuşu
14
34
LC
234
Kocabaş, Çekirdek
ısıranı
Bahçe kirazkuşu
16
15
235
Coccothraustes
coccothraustes
Emberiza cirlus
95
17
LC
236
Emberiza hortulana
Kirazkuşu
6
3
LC
237
Emberiza schoeniclus
Bataklık Kirazkuşu
15
4
LC
238
Emberiza
melanocephala
Miliaria calandra
Karabaşlı kirazkuşu
94
10
Tarla kirazkuşu
84
30
239
3.3
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
Proje Sahasında Bulunan Habitat Çeşitleri
Proje sahası genel olarak ormanlık yapıda olmakla beraber, bu ormanlık alanların pek çoğu insan
faaliyetleri nedeniyle bozulmuş durumdadır. Ormanlardan açılan alanlarda yapılan faaliyetler
genellikle tarım, bahçecilik ve dar alanlarda yürütülen hayvan otlatmadır. Proje sahasındaki
başlıca habitatlar şöyle sıralanabilir:
24
1) Ormanlık Alanlar: Proje sahasındaki ormanlık alanlar genellikle karışık ormanlardır. Sahada
başlıca Subpontik Meşe ve Gürgen Ormanları, Anadolu Meşesi ve Macar Meşesi karışık
ormanları ve Anadolu-Pırnal Meşesi karışık ormanlırı görülür. Bu ormanlar özellikle ötücüler ve
yarasa türleri için önemli habitatlardır.
2) Bahçeler: Proje sahası ve yakınlarında yer alan yerleşim bölgelerinde zeytinlikler ve
meyvelikler mevcuttur. Bu bahçeler genellikle evlerin kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik
küçük çaplı aynı zamanda ağaçların arasında sebzelerinde yetiştirildiği alanlardır. Bu alanlar
ulusal arazi kullanım veri tabanında “Sulanmayan Karışık Tarım Alanları” olarak ayırt edilmiştir.
(Bkz.Şekil 9-Dipnot 9).
3) Hayvan Otlatılan Alanlar: Bu alanlar hayvan otlatmakta ya da kuru tarım maksatlı kullanılan
üzerinde genellikle otlar bulunan ancak ağaçsız alanlardır. Bu alanlarda eğim arttıkça toprak
derinliği azalmaktadır.
T.C. Orman ve su İşleri Bakanlığı Arazi Örtüsü Veritabanından alınan bilgilere göre, Proje
alanının da içinde yer aldığı Yalova-Armutlu bölgesinde yukarıda sıralanan habitatların dağılımı
aşağıdaki şekilde verilmiştir (Şekil 9):
9
Şekil 8: Yalova ili Arazi Örtüsü verileri. [1]-Orman Yeri ve yarı doğal alanlar [2]-Doğal bitki örtüsüyle beraber bulunan
10
11
tarım alanları [3]-Sulanmayan Karışık Tarım Alanları [4]-Mera Alanları [5]-Sürekliliği Olmayan (Kesikli)
12
13
Kırsal Yerleşim Alanları [6]-Sürekliliği olmayan (kesikli) kentsel yerleşim alanları . [7]-Endüstriyel ve Ticari
14
Birimler .[8]-Sulanmayan karışık tarım alanları
9
Geniş yapraklı, iğne yapraklı, Sklerofil bitki örtüsü (Makileri ve garrigleri içeren alanlardan oluşur. Her bir türün görülebilir bir
çoğunluğunun olmadığı; Juniperus oxycedrus (Katran Ardıcı) gibi sklerofil türlerden ve Buxus (Şimşir) türlerinden veya Ostrya
carpinifolia (Kayacık) gibi çalı formasyonlarından oluşan kırsal bitki örtüsü alanlarıdır). Bitki değişım alanları, karışık ormanlar ve doğal
çayırlar
10
Düzenli sulama gerektirmeyen ve sürekli ürün karma parsellerinin (meyve ağaçları, böğürtlen plantasyonları, üzüm bağları ve
zeytinlikler) bulunduğu alanlardır. Parçalı yapının içindeki dağınık evleriyle birlikte bulunan karışık tarım alanlarıdır.
11
Sık çayırla kaplı, çiçek kompozisyonunun içinde, rotasyon sisteminde olmayan, esasen otlatma amaçlı, hayvan yemlerinin mekanik
hasatının yapılabildiği, çalı ve ağaçlardan oluşan çitle çevrili alanları da içerir.
12
Büyükşehirlerin kenarında bulunmayan ilçeler ve kasaba özelliğine sahip yerleşimleri kapsar. Yerleşim dokusu tam kapalı olmayan,
aralarda boş parsellerin rahatlıkla görüldüğü yerleşim alanlarını ifade eder.
25
3.4
Proje Sahasında Yapılan Gözlemler Sonucu Görülen Kuş Türleri
Proje sahasına sonbahar göç dönemi olan Ağustos-Eylül aylarında yapılan ziyaretler sırasında
aşağıda listelenen kuş türleri görülmüştür.
Tablo 4:Proje sahasında yapılan doğrudan gözlemler sırasında görülen kuş türleri ve görüldükleri uçuş seviyesi. (0
kademesi yer seviyesini ifade eder, 1’den 4’e kadar olan kademeler yer seviyesinden ufuk çizgisine kadar olan
mesafenin 4’e bölünmesi ile elde edilir).
Tür
Türkçe Adı
Kaç Farklı Grupta
Gözlendiği
4
Toplam
Sayı
27
Uçuş
Seviyesi
1 ve 4
Merops apiaster
Arı kuşu
Turdus sp.
Ardış türü
1
2
1
Garrulus glandarius
Ala karga
5
6
0 ve 1
Parus major
Büyük baştankara
2
A
0
Motacilla Alba
Ak kuyruksallayan
1
1
0
Oriolus oriolus
Sarı Asma
1
1
1
Falco sp.
Doğan türü
1
1
0
Columba livia
Kaya güvercini
1
3
0
Oenanthe spp.
Kuyrukkakan türü
1
1
0
Passer domesticus
Serçe
1
B
0
Bülbül
1
1
1
Tachymarptis melba
Akkarınlı sağan
1
3
2
Hippolais pallida
Ak mukallit
1
1
1
Cardeulis cardeulis
Saka
1
1
1
Lanius collurio
Kızılsırtlı örümcek kuşu
1
2
1
Gözlenen kuş türlerine ek olarak Armutlu sırtlarından denize doğru dik inenen maki ve çalılarla
kaplı derin vadilerden akşam saatlerinde havalanan çok sayıda yarasa gözlenmiştir.
Proje sahasında gözlene kuş türleri, tür çeşitleri olarak, 15 tür ile Yalova genelinde gözlenen kuş
türlerinden görece daha az olmakla beraber, proje sahasının çok rüzgarlı ve habitat çeşitliliği
açısından özellikle sulak alanlardan yoksun ve az çeşitlilikte olması bu durumu açıklamaktadır.
Buna rağmen Yalova kuş türleri listesine bakıldığında özellikle Tablo 3’de 115-239 arası
listelenen türlerin bir bölümününe de proje sahasında rastlanan habitatlarda bulunması beklenir.
Kuşların uçuş yükseklikleri dikkate alındığında, göç sırasında alanı kulandığı gözlenen Arıkuşları
(Merops apiaster15) ve Akkarınlı Sağan (Tachymarptis melba) haricinde gözlenen tüm kuşların 0
ila 1 seviyesinde uçtuğu görülmüştür. Bu seviyeler, türbinlerin kanat yüksekliğinin en alt
seviyesinde kalmakla beraber, türbinlerin üreme döneminde kur ötüşü için daha yüksek
seviyelere çıkabilecek ve dikkatsiz olabilecek tarla kuşları gibi türler açısından bir çarpışma riski
13
Büyük şehirlerin kenarlarında kalan banliyöler
Endüstriyel ve ticari kuruluşlara ait yapıların oluşturduğu alanları içerir. Bitki örtüsü alanının çok olmadığı yapay olarak kaplanmış
alanlardır
15
Arıkuşu’nun özellikle göç sırasında bir hayli yüksek irtifalardan geçiş yaptığı bilinmektedir. Literatürdeki çoğu gözlem bu kuşları 130
m üstünde kaydetmiştir (http://www.birdsongs.it/songs/merops_apiaster/merops_apiaster.html).
14
26
yaratması olasıdır. Ancak bu türlerin populasyon dinamiklari dikkate alındığında, bunların
etkilenmesi beklenmez.
Öte yandan daha yüksek seviyelerde uçan Akkarınlı Sağan ve Arıkuşlarının ise zaten riskli seviyenin
üzerinden geçtiği ya da türbinleri fark edip yön değiştirecekleri düşünülmektedir.
4
Proje Sahasının Göç Yolları ile Etkileşimi:
Proje sahasında göç dönemlerinde gözlem yapılmış olmasına rağmen süzülerek uçan kuşlara
rastlanmamış sadece Arıkuşlarına rastlamıştır. Kuş Bank kayıtları incelendiğinde ise Armutlu
ilçesinde, sadece Nisan ayında bir gözlem yapıldığı, gözlem yapılan lokasyonun ise deniz
kıyısına daha yakın, fakat proje sahasından daha uzak olduğu görülmüştür.
Armutlu ilçesinde yapılan gözlemde şu kuş türlerinın göç faaliyetinde bulunduğu kayıt edilmiş,
gözlendiği belirtilen 1500 bireylik leylek sürüsü Kuşbank tarafından onaylanmamıştır. Armutlu
ilçesine ait veriler şu şekilde özetlenebilir (Tablo 5):
Tablo 5: Yalova-Armutlu ilçesinde deniz seviyesine yakın bir noktada Nisan 2004’de kaydedilen türler. Kuş Bank’tan
alınan bu verilerden kırmızı ile gösterilenler onaylanmamıştır.
Bilimsel isim
Türkçe Adı
Sayı
Phalacrocorax carbo
Karabatak
12
Ciconia nigra
Karaleylek
1
Ciconia ciconia
Leylek
Milvus migrans
(Kızıl)Çaylak
1
Accipiter nisus
Atmaca
1
Aquila pomarina
Küçük Örman Kartalı
Hieraaetus pennatus
Küçük Kartal
Larus cachinnans
Hazar Martısı
Streptopelia decaocto
Kumru
3
Tachymarptis melba
Akkarınlı sağan
4
Hirundo rustica
Kır Kırlangıcı
30
Delichon urbicum
Ev kırlangıcı
150
Motacilla flava
Sarı kuyruksallayan
1
Motacilla alba
Akkuyruksallayan
5
Turdus merula
Karatavuk
9
Sylvia melanocephala
Maskeli ötleğen
2
Sylvia communis
Akgerdanlı ötleğen
3
Bülbül
4
Saxicola rubetra
Çayır Taşkuşu
1
Aegithalos caudatus
Uzunkuyruklu baştankara
4
Parus major
Büyük baştankara
5
Lanius collurio
Kızılsırtlı örümcek kuşu
3
Garrulus glandarius
Alakarga
2
Corvus corax
Kuzgun
1
Carduelis chloris
Florya
3
1500
38
1
100
27
4.1
Kuş Bank Göç ile İlgili Gözlem Noktaları
Yalova ili geneli ile ilgili Kuş Bank alan raporları incelendiğinde, özellikle göç davranışı olarak
ayırt edilmiş ve kabul edilmiş gözlemler incelendiğinde, göç faaliyetinin 23 farklı noktada
raporlandıği görülmüştür. Kuşbank tüm raporlama noktaları ile ilgili koordinatları vermektedir. Bu
noktalar harita üzerine işaretlendiğinde, göçün proje alanının Doğu-Kuzey-Doğusunda yer alan
Süpergelik geçidine doğru, Batıda en fazla Çınarcık Cemos Plajı ile Yalova-Altınova arasına
dağıldığı görülmektedir (Şekil 10).
Şekil 9: Yalova ili genelinde kabul edilen göç faaliyeti gözlem raporlarının dağılımını gösteren Google Earth uydu
görüntüsü. (Mavi nokta proje sahasının merkezini tek tek rakamlar ise türbinlerin yerlerini göstermektedir.),
turuncu renkli “G” harfi verilmiş damla işaretleri göç gözlemlerini ifade eder. Armutlu göleti civarında Nisan
ayına ait tek bir rapor bulunmaktadır. “M” harfi ile işaretlenen noktalar ise, gazete ve televizyon haberleri ile
medyadan alınan ikincil verilerin işaret ettiği lokasyonlardır.
Yalova ili geneli ile ilgili Kuş Bank alan raporları incelendiğinde, proje alanına en yakın raporun
Armutlu ilçesinden geldiği görülmektedir. Yukarıda Tablo 5’de verilen bu rapora ait gözlem
noktası proje sahasının batısında, Armutlu göleti yakınlarındadır (Şekil 10). Bu raporda belirtilen
1500’lük leylek sürüsüne ait kayıt onaylanmamıştır. Bu durumda kayıt şüpheli olabileceği gibi,
kuşlar hava durumuna yada dönüş rotalarına göre, sulak alan varlığından dolayı Armutlu göleti
civarını kullanıyor olabilir. Ancak türbinlerin yerleştirileceği bölgelerde göç eden türlerin tercih
edebileceği sulak alan ya da beslenme, duraklama noktaları yoktur.
Buna ek olarak ikincil veriler olarak değerlendirilebilecek basında çıkan haberlere göre belirlenen
bazı köyler de haritada gösterilmiştir. Bu haberlerden iki tanesine burada yer verilmiştir:
4.1.1
UEDAŞ işletmesi Leyleklere bağlı elektrik kesintisi haberi:
Yenişafak gazetesinin haberine göre:
karanlikta-kaldilar-17.08.2011-335458)
(http://yenisafak.com.tr/aktuel-haber/leylekler-icin-
“UEDAŞ Yalova İşletmesi Müdürlüğü, göç esnasında enerji nakit hatlarına konarak geceleyen
leyleklerin zarar görmemesi için 7 köyde gece boyunca elektrik kesintisi uyguladı. Yaz aylarında
28
Türkiye'ye gelen ve sonbaharda ise sıcak ülkelere kanat açan leylekler en çok da elektrik nakil
hatlarına konmaları sebebiyle yüksek gerilime kapılarak ölüyor. Leyleklerin telef olması üzerine
harekete geçen UEDAŞ Yalova İşletme Müdürlüğü leyleklerin göç esnasında enerji nakil
hatlarına konarak geceyi geçirdikleri göç yolu üzerindeki 7 köyü belirledi.
Ardından hayvanları takibe alan UEDAŞ yetkilileri Kabaklı, Denizçalı, İlyasköy, Ahmediye,
Örencik, Sugören, ve Güneyköy'de havanın kararmaya başlaması ile birlikte elektrik kesintisi
yaptı. Leylekler ise yüksek gerilim taşıyan tellere konup geceyi tehlikeden uzak bir şekilde
geçirdiler. Sabah saatlerinde Leyleklerin yola koyulması ile birlikte bu köylere enerji taşıyan
hatlara yeniden akım verildi. UEDAŞ akımın verilemediği 7 köyün halkına ise anlayışından dolayı
teşekkür etti.”
4.1.2
Kartal – Yalova Hızlı Feribot Seferinde Duraklama Haberi:
Hürriyet
gazetesinin,
2
Eylül
2013
(http://www.hurriyet.com.tr/gundem/24639736.asp):
tarihli
haberine
göre
“…Dün Kartal’dan yola çıkıp Yalova’ya gitmeye çalışan İDO’ya bağlı Temel Reis-II isimli deniz
otobüsü, Marmara denizi ortasındayken, yavaş yavaş hızını düşürmeye başladı.
Deniz otobüsü bir süre sonra tamamen durdu. Yolcular, aracın bozulmuş olabileceğini düşündü.
Ancak durum çok kısa bir süre içinde anlaşıldı. Deniz otobüsünün sol tarafından, 10 metre
yükseklikte uçan çok sayıda leyleğin olduğu görüldü. Yolcular, birkaç dakika, leylek sürüsünün,
deniz otobüsünün önünden arkasından geçip gitmelerini bekledi.
…Murat Küçükçaylı hurriyet com.tr'ye o anları anlattı. 12 yıllık kaptan olduğunu aktaran
Küçükçaylı: "EĞER DURMASAYDIM..." “Daha önce de bir kez aynı durum ile karşılaştım.
Leyleklerin göç mevsimi. Çanakkale’den gelip Arap Yarımadası’na gidiyor. Tüm Avrupa’da gelen
leylekler var sürüde. Rotaları hep aynı. Belli yerlerde toplanıyorlar. Dün de Marmara Denizi’nin
tam ortasına geldiğimizde sürü ile karşılaştık. Sürünün bir başı Kartal’a bir başı bizim
bulunduğumuz yerde bulunuyordu. İkili sıra halinde uçuyorlar. Ancak o kadar alçakta uçuyorlar ki,
neredeyse deniz otobüsüne çarpacaklardı. Belli ki yorgunlardı. Yavaş yavaş aracın hızını
düşürdüm. Ancak yine araca bitişik uçuyorlardı. Bir süre sonra aracı tamamen durdurdum. Eğer
durmamış olsaydım en az 50-60 leylek ölürdü. Ki paramparça olurlardı.…”
4.2
Süzülerek Uçan Kuşların Rotası:
Yukarıdaki veriler ışığında sonbahar göçü sırasında İstanbul Boğazı, darboğazını geçen kuşların,
dinlenip beslenebilecekleri, tarlalar, baraj göletleri, gibi alanları takip ederek, İzmit körfezini
Yalova-Altınova-Hersek lagünü civarında ve Adalar- Kartal-Yalova Hattı boyunca Kuzey –Güney
istikametinde geçiş yaptıkları tespit edilmiştir (Şekil 11).
29
Şekil 10: İstanbul –Yalova arası göç rotasını işaret eden Kuş Bank Gözlem Raporlarının Lokasyonlarının işaretlendiği
Google Earth uydu görüntüsü.
4.3
Göç sırasında populasyonu yoğun olan bazı türlerin uçuş karakteristikleri
Kuşların rüzgar türbinleri yakınındaki uçuş davranışlarını araştıran Osborn ve arkadaşları (1998)
türbinler ve kuşlar arasındaki etkileşimi değerlendirmek üzere Amerika’nın Minesota eyaletinde
Bufallo Ridge rüzgar kaynağı alanında yaptıkları detaylı çalışma ile kuşların rüzgar türbinlerinden
uzak durduklarını istatistiksel olarak ortaya koymuştur.
Osborn ve arkadaşlarının (1998) çalışmasından Türkiye’de de görülebilecek kuşlar dikkate
alınarak, bu kuşların uçuş yükseklikleri ve Türbinlerin yakınına yaklaşma davranışları aşağıdaki
tabloda (Tablo 3) örnek olarak özetlenmiştir.
Tablo 6: Kuşların rüzgar türbinleri yakınındaki uçuş davranışlarını özetleyen tablo.(Osborn et al, 1998)
En Sık (m)
Tür
Anas platyrhychos
(Yeşilbaş Ördek)
Columba livia
(Kaya Güvercini)
Eremophila alpestris
(Kulaklı toygar)
Hirundo rustica
(Kırlangıç)
Sturnus vulgaris
(Sığırcık)
Maximum
(m)
Minimum
(m)
Uçuş Yüksekliği
Türbinden Uzaklık
Türbine 31m ve
daha yakın
mesafede
gözlenen kuşlar
(%)
22
305
61
146
1
153
15
23
893
1
5
365
1
46
8
13
676
0
32
22
1
183
3
4
1297
2
13
91
1
107
15
3
935
5
7
155
Adet
1072
Türbine 15m ve
daha yakın
mesafede
gözlenen kuşlar
(%)
10
Adet
0
Pervane
Süpürme
Alanı’nda
gözlenen
kuş (%)
28
Tablo 6’dan da anlaşılabileceği gibi, kulaklı toygar gibi ötücüler türbin kanadının altında kalan
mesafeyi aşmayacak şekilde alçaktan uçarken, ördekler daha yüksekten, güvercin, sığırcık gibi
türler ise gene türbin kanadının ulaşabileceği en yüksek noktadan daha yüksek olabilecek
irtifalarda uçmaktadır.
30
Her ne kadar Osborn ve arkadaşları, (1998), bu değerlendirmede süzülerek uçan Leylek ve
yırtıcılardan bahsetmemiş olsa da, bu türlerle ilgili hatırlanması gereken, göç hareketi sırasında,
tıpkı planörler gibi ısınarak yükselen hava akımlarından (termal akımlar) yararlanarak yükseklik
kazandıkları ve sonra bu yüksekliği harcayarak kanat çırpmadan mesafe kat ettikleridir.
Dolayısıyla bu türlerin türbinlerin yerleştirileceği rüzgar alan yüksek tepelerden uzak durmaları
beklenmektedir.
4.4
Proje Alanında Görülebilecek Kuş Gruplarının Değerlendirilmesi
Yalova ili geneli ve Proje sahasında görülebilecek kuş gruplarının Yalova rüzgar santrali
civarındaki yaşam ortamları ile etkileşimleri şu şekilde özetlenebilir:
Batağanlar (Dalgıçkuşları): Yalova bölgesinde üç tür batağan listelenmiştir (Tablo 3).
Batağanların yaşam ortamı deniz, göller ve sulak alanlardır. Proje sahası yakında bu kuşlar için
uygun yaşam ortamı bulunmamaktadır. Herhangi bir göç hareketinde bu türlerin Hersek Lagünü,
Taşliman vb. gibi sahilleri ve baraj gölleri ve sulama göletleri gibi büyükçe su kütlelerini kullanarak
hareket etmesi beklenir.
Büyük su kuşları: Kaşıkçı, balıkçıllar ve leylekler gibi büyük gövdeli, geniş kanatlı olan bu kuşlar,
ilkbahar ve sonbahar göçü sırasında süzülerek uçarlar. Uzun ya da geniş kanatlara sahiptirler ve
kanat yüzey alanları uçurtma gibi süzülmelerine olanak tanıyacak şekilde geniştir. Göç sırasında
beslenme ihtiyaçlarını rahatça karşılayabilecekleri sulak alanları takip ederek Anadolu
yarımadasını geçer ve Belen geçidinden topluca güneye doğru geçiş yaparlar. Bu geçiş sırasında
yükselen hava akımlarını kullanırlar ve 300 m ile 1500 m arasındaki yüksekliklerden geçerler
(Bilgin et al., 1999).
Ördekler: Sulak alanlara bağımlı canlılar olan ördekler daha kısa kanatlara sahiptir ve uçarken
hızlı ve düzenli kanat çırparlar. Yalova ili civarında listelenen 17 ördek türünün proje alanı
yakınında yaralanabileceği yaşam ortamı bulunmamakla birlikte, göç dönemlerinde ördek
sürülerinin V formasyonunda, kanat çırparak, 150 m-1500 m yükseklik arasında, doğrudan ve
hızlı uçarak (Bilgin et al., 1999) Kuş Bank tarafından raporlanan alanlar üzerinden geçebileceği
düşünülmektedir. Sıcak hava akımlarına ihtiyaç duymaksızın günün her saatinde geçiş yapabilen
ördeklerin, gece geçiş yapıyor olması da olasıdır. Bu geçiş sırasında Yalova RES projesine ait
türbinlerin kuşların göç için aktif olarak kullandığı koridora oldukça uzak ve göç rotası dışında
olduğu düşünülmektedir. Osborn ve diğerlerinin (1998) Minesota yakınlarında kuşların rüzgar
türbinleri yakınlarındaki uçuş karakteristikleri hakkında yaptıkları detaylı çalışmaya göre
ördeklerin genellikle 300 m’ye kadar olan yüksekliklerden uçtukları ve rüzgar türbinlerinden uzak
durdukları gözlenmiştir. Ancak Minesota’da yürütülen çalışma göç davranışından çok normal
yaşam alanlarını kullanan ördeklerle ilgilidir. Göç sırasında ördeklerin yolları üzerinde olmaması
nedeniyle rüzgar santraliyle etkileşime girmeyecekleri tahmin edilmektedir.
Küçük su kuşları: Yalova ili civarında listelenen, çulluklar, yağmurcunlar gibi küçük su kuşlarının
yaşamı ve göç sürecini tamamlayabilmeleri yolları üzerindeki sulak alanlarda beslenerek, yağ
olarak depolayacakları enerjiye bağlıdır. Yalova rüzgar santralı projesi alanında bu kuşların
yararlanabileceği yaşam alanı bulunmamaktadır. Bu kuşların da, sulak alanlara olan
bağımlılıklarından ötürü batağanlar gibi, Hersek Lagünü, Taşliman vb. gibi sahilleri ve baraj gölleri
ve sulama göletleri gibi büyükçe su kütlelerini kullanarak hareket etmesi beklenir.
Martılar ve sumrular: Yalova ili civarında 7 martı ve 6 sumru türü listelenmiştir. Bu türler de
küçük su kuşları ve batağanlar gibi sulak alanlara bağımlıdır. Bu gruplardaki kuşlardan martılar,
yerleşim yerleri yakınlarındaki çöplükleri de beslenme alanı olarak kullandıkları için kıtalar arası
31
göçe katılmayıp mevsimsel olarak doğu-batı doğrultusunda lokal hareketler gösterebilir. Martı ve
sumruların yaşam alanlarına Yalova rüzgar santrali civarında rastlanmayacağından, bu kuşların
türbinlerle etkileşime girmesi beklenmemektedir.
Guguksular: Yalova ili civarında guguksular grubu altında listelenen turaç, bıldırcın, keklik gibi 13
farklı tür vardır. Karasal yaşam ortamlarını tercih eden bu kuşlar, kısa kanat yapıları nedeniyle
hızlı kanat çırparak uçarlar ve genellikle yerden çok yükselmeden uçarlar. Yalova ili için listelenen
guguksu türlerinden kıtalararası göç eden türler bıldırcın, guguk ve üveyik olarak sıralanabilir. Bu
kuşlar büyük rakamlar halinde toplu olarak göç etmek yerine birey olarak ya da küçük ve orta
ölçekli gruplar halinde ve daha geniş alanlar üzerinden göç ederler. Listelen diğer guguksular ise
daha çok mevsimsel değişimleri daha rahat tolere edebilecekleri şekilde lokal göç hareketleri
sergilerler. Kara habitatlarına bağımlı olan guguksuların Yalova -RES proje sahası yakınlarında
yaşam ortamları mevcuttur, ancak santralin inşaatı sırasıda rahatsız olabilecek olsalar da,
çevrede aynı yaşam ortamlarını bulacakları için çok fazla etkilenmeyecekleri düşünülmektedir.
Gece yırtıcıları: Yalova ili civarında listelenen 4 gece yırtıcısı (bkz. Tablo 3 124-127 arası türler)
karasal yaşama ortamlarına bağımlıdır. Kıtasal göçe katılmayan bu türler, mevsimsel olarak yanal
veya irtifaya bağlı yer değiştirme hareketleri sergileyebilir.
Gündüz yırtıcıları: Yalova ili civarında listelenen ve gündüz yırtıcısı olarak tanımlayabileceğimiz
24 türün tamamı kıtalararası göçe katılan ve karasal yaşam ortamlarına bağımlı kuşlardır. Bu
kuşlardan, atmaca ya da akbaba gibi iri yırtıcılar, yüksek kaldırma kapasiteli, geniş yüzeyli
kanatlara sahiptir ve göç sırasında büyük su kuşları gibi ısınan hava akımlarını kullanarak irtifa
kazanır ve süzülerek göçlerine devam ederler. Bu kuşlar uzun mesafeleri süzülerek aşabilir. Bu
kuşların manevra kabiliyeti, büyüklüklerine, kanat açıklıklarına ve kanat yüzeyi genişliği ile ters
orantılı olarak azalır. Kuş ne kadar iriyse, kanatları da o kadar geniş olmalıdır. Bu nedenle bu
gruptaki kuşların manevra kabiliyetleri görece düşüktür, buna karşın görme duyuları iyi gelişmiştir.
Göç sırasında Yalova üzerinden önemli bir beslenme alanı olan İznik gölü istikametine doğru
geçen hattı kullanan bu kuşların, Yalova rüzgar santrali projesinin türbinlerinin göç koridoru
dışında ve göç yoluna engel teşkil etmemesi nedeniyle, santralin varlığından etkilenmemesi
beklenmektedir. Ayrıca gündüz yırtıcılarından olan doğan grubu yırtıcıların yüksek hız
yapmalarına imkan veren, ince ve sivri uçlu kanatları nedeniyle yüksek manevra kabiliyeti ve
keskin görüşe sahip oldukları için daha fazla kanat çırparak katılacakları göç sürecinde türbinlerin
varlığından etkilenmeyecekleri düşünülmektedir.
Egzotik türler: Yalova ili civarında listelenen egzotik türlerden ağaçkakan dışındakilerin
kıtalararası göçe katıldığı bilinmektedir. Ancak bunların süzülerek değil, daha çok küçük ötücüler
ya da küçük su kuşları gibi alçaktan uçarak ve karadaki geniş alanları ve farklı alternatifleri
kullanarak göçe katılmaları beklenir. Karasal yaşam ortamlarına bağımlı olan bu kuşların inşaat
sırasında, proje alanı yakınındaki alternatif yaşam alanlarından yararlanabileceği, proje işletmeye
alındıktan sonra da türbinler arasındaki alanları kullanmaya devam edecekleri düşünülmektedir.
Passeres (Ötücüler): Yalova ili civarında listelenen yaklaşık 106 tür ötücü kuş, Yalova RES
projesi yakınındaki karasal yaşam alanlarını kullandığı halde alçaktan uçan kuşlardır. Passeres
grubu kuşlar eliptik kanat yapısına sahiptir, kısa mesafeleri, kanat çırparak uçarlar. Çalılık ve
ormanlık alanlardaki dar aralıklar arasında uçmaya adapte oldukları için manevra kabiliyetleri
yüksek ve kesindir. Ancak cam yüzeyleri algılayamadıkları için cama çarparak ölüm, bu tarz
kanat yapısındaki kuşlarda çok yaygındır. Bunun dışında çoğu küçük tohumlarla beslenen
ötücüler, pestisitlerden zehirlenerek ve tohum tanelerine benzemeleri nedeniyle suni gübreleri
yeme sonucu ölme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu kuşlar arasında kıtalararası göçe katılan
32
türlerin, küçük su kuşları gibi kanat çırparak, karayı takipederek düşük irtifadan ve daha geniş
alanlara yayılarak göçü gerçekleştirdiği düşünülmektedir.
5
Yalova Rüzgar Santrali’nin Kuşlar Açısından Yaratabileceği Riskin İrdelenmesi
Yalova Rüzgar Santrali’nin özellikleri, dünyada rüzgar santralleri ve kuş etkileşimleri ile ilgili
yapılmış çalışmalar, Türkiye’nin kuş göç yolları açısından önemi ve göç yollarının tahmini
pozisyonunun Yalova Rüzgar Santrali projesine göre konumu, proje alanının avifaunası, proje
alanına benzer nitelikte bir göç dar boğazı olan Cebelitarık boğazında yapılmış kuşlar ve rüzgar
santralleri arasındaki etkileşimlerle ilgili çalışmalar, kuşların ölümüne yol açan diğer unsurların
türbinlerle çarpışmalara bağlı ölümlere oranı gibi konular yukarıda detaylı olarak anlatılmıştır.
Bu doğrultuda, Avrupa Çevre Komisyonu’nun rüzgar türbinlerinin biyolojik çeşitlilik üzerindeki
olası etkileri (Bowyer et al., 2009) konusundaki değerlendirmeleri (Bkz. Tablo 1) temel alınarak
Yalova Rüzgar Santrali’nin Armutlu ve Mecidiye İlçeleri ve civarındaki kuş yaşamı üzerinde
yaratabileceği olası etkiler göz önüne alındığında şu değerlendirmeler yapılabilir:
Doğrudan Ölüm Riski: Yukarıda da açıklandığı gibi projede kullanılacak türbinlerin her biri 1,5
MW kapasiteli ve yeni teknoloji türbinlerdir. Rüzgar hızı 25m/sn üzerine çıktığında otomatik olarak
duran bu türbinler, proje sahasında birbirlerine en az 250 m aralıkla yerleştirilecektir. Türbinler
civarında zengin yaşam alanları bulunmamaktadır.
Ayrıca Yalova ili, sisli gün olaylarının en az görüldüğü illerimizden olduğu için, kuşlarla çarpışma
olaylarının dünyadaki en düşük frekanslı örnekler olan 0.01 kuş/türbin/yıl sayısını geçmeyeceği
tahmin edilmektedir. Bunun göç üzerindeki etkisinin ise ihmal edilebilir sınırların çok altında
olması beklenmektedir.
Doğrudan Habitat Kaybı: Türbinlerin kaplayacağı alanın mevcut habitattan ciddi bir alan
kaybına neden olması beklenmemektedir.
Habitat Parçalanması: Yalova Rüzgar Santralinin yerleşimi, habitatların fragmantasyonuna yol
açmayacak şekilde tasarlanmıştır. Santralin ana yapılarını oluşturan türbinler insan sağlığı da
gözetilerek teker teker tel örgülerle çevrileceği için, türbinlerin arasında kalan alanlar kuşların ve
diğer yaban hayatı öğelerinin yaşamlarını rahatça sürdürebileceği şekilde düzenlenecektir.
Rahatsızlık Verilmesi: Yalova Rüzgar Santrali projesinin inşaatı sırasında, inşaat alanında geçici
bir rahatsızlık oluşabilir. Öte yandan, toplam 10 ay sürmesi planlanan inşaat sürecinde oluşacak
rahatsızlığın kuşların kullandıkları habitatın alternatif noktalarına çekilmesine neden olacağı
düşünülebilir. Bu etkinin yerel populasyonlara stres unsuru oluşturmayacak düzeyde ve ihmal
edilebilir olacağı tahmin edilmektedir.
Dolaylı Habitat Kaybı: Yalova Rüzgar Santralinin inşaatı ya da işletmesi sırasında her hangi bir
dolaylı habitat kaybı oluşmasının söz konusu olmadığı düşünülmektedir.
İkincil Etkiler: Yalova Rüzgar Santrali, Avrupa’daki örneklerinden farklı olarak otomatik bir
santral değil, sürekli güvenlik görevlileri ve işletmenin sağlıklı yürüdüğünü gözleyen mühendis ve
operatörlerin çalıştığı bir tesis olacağından, normalde sahayı av ve benzeri amaçlarla ziyaret
eden kimselerin gelip kuş ya da diğer fauna öğelerine zarar verebilecek davranışlara yol açmaları
söz konusu olmayacaktır. Tam tersine santralin varlığının bölgedeki yaban hayatının korunması
için kolaylaştırıcı bir unsur olabileceği düşünülmektedir.
33
6
Sonuç ve Öneriler
Yukarıda ortaya konan bulgular ışığında Yalova Rüzgar Enerjisi Santralının, kuşlarla etkileşimi
değerlendirilmiş ve şu sonuçlar elde edilmiştir:
1. Proje alanı süzülerek uçan kuşların göç güzergahı yakınında olmasına rağmen birebir
güzergah üzerinde yer almamaktadır. Bunun yanısıra, görece daha yüksek irtifalardan
göç yapan arıkuşları gibi türlerin proje sahası ve civarından göç maksatlı geçiş yapabildiği
tespit edilmiştir. Ancak, göç esnasında alanı kullanan bu türlerin uçuş yükseklikleri,
türbinlerin etki alanından yüksekte olduğu için, türbinlerin çarpışma riski yaratmayacağı
öngörülmektedir. (Şekil 12)
2. Her ne kadar proje alanı özellikle süzülerek göçen kuşların birincil tercih olarak geçiş
yaptığı rota üzerinde yer almasa da, özellikle sisli ve uygunsuz hava şartlarının olduğu
günlerde kuşların proje sahasını ya da yakınındaki alanları da geçiş sırasında kullanması
olasıdır. Bu olasılık, armutlu yakınlarında raporlanan kuş bank verileri ve yöre halkıyla
yapılan görüşmeler ile desteklenmektedir. Bir başka deyişle özellikle, ilkbahar ve
sonbahar göç döneminde havanın sisli olduğu durumlarda leylek ve benzeri süzülerek
göçen kuşlar alanı ve civarını geçiş için kullanabilir. Ancak, hava şartlarının etkisiyle ana
rotadan ayrılan bu bireylerin, büyük kuş göç akımının göreceli olarak küçük bir kısmını
oluşturduğu düşünülmektedir. (Şekil 12)
Şekil 11: Proje sahası ile olası kuş göç yollarının ilişkisini gösteren bulgu ve değerlendirmelerimize dair Google Earth
uydu görüntüsü.
3. Proje alanında yer alan habitatlar değerlendirildiğinde alanın küçük ötücüler tarafından
yerel irtifa göçleri ve kıtalararası göç geçişlerinde de kullanılması kuvvetle muhtemeldir.
Ancak, proje sahası ve civarındaki, küçük ötücüler, göç sırasında daha yaygın alanları
kullanan ve göç faaliyetlerini genellikle, daha uzatılmış zamana yayan türlerdir. Bu durum
da göz önünde bulundurularak, proje sahasındaki habitat çeşitliliği Yalova ili genelindeki
habitatlar ile kıyaslandığında, bu yaygın türlerin popülasyonlarının, Yalova ilinin daha az
rüzgarlı ve daha düşük rakımlı alanlarında daha yüksek sayılarda olması beklenir. Küçük
ötücülerin alanı göç maksatlı kullanmasının, göç sırasında bu kuşların daha alçaktan
uçması nedeniyle çarpışma riskine yol açmayacağı düşünülmektedir. Fakat, alandaki
34
4.
5.
6.
7.
ormanlık ve bahçelik alanları, ya da çayırları bahar aylarında üreme maksatlı
kullanabilecek tarla kuşu ve benzeri kuşların kur ötüşü sırasında türbinlerin kanatlarının
döndüğü seviyeleri tercih etmesi sonucu çarpışmaya bağlı kuş ölümleri gözlenmesi
olasıdır. Görece nadir olabilecek, bu ölümlerin populasyon dinamiklerini etkilemeyeceği
düşünülmektedir.
Proje alanına erişim yollarının yapımı sırasında bölgeyi göç amaçlı kullanan ya da alanda
sürekli bulunan yerli kuş türleri göz önüne alındığında bir rahatsızlık söz konusu olabilir.
Ancak sahada zaten mevcut ve kullanılan yollar vardır ve bunların iyileştirilmesi söz
konusudur. Dolayısıyla bakir bir alana yepyeni bir yol açılması gibi bir etki
beklenmemektedir.
Rüzgar türbinlerinin yerleşimi sırasında gerçekleşecek temel kazılarında ya da ulaşım
yollarının inşaası sırasında habitatlarda bozulmalar söz konusu olabilir ancak bu
habitatlar, yaygın habitatlar olduğu için olası bozulmaların kuş populasyonları üzerine
olumsuz bir etki yapmayacağı sonucuna varılmıştır.
Proje her hangi bir habitat bölünmesine yol açmayacaktır.
Proje alanı ve civarındaki yolların iyileştirilmesi dolaylı bir etki olarak daha fazla insan ve
avcının proje sahasına erişimini sağlayabilir.
Varılan bu sonuçlardan hiç biri proje sahasında gözlenen ya da gözlenmesi olası kuş türlerinin
varlığını ya da populasyonunu tehdit eder nitelikte değildir. Ancak şu tedbirlerin alınması yerinde
olacaktır:
1. Proje alanını göç esnasında kullanabilecek kuşların türbinlerden uzak tutulması için,
türbinlerden uzak, ancak olası göç rotası yakınında, böğürtlen, kuşburnu gibi meyvesi
olan çalı ve ağaççıkların dikilmesi.
2. İlkbahar ve sonbahar göç dönemi boyunca, sisli ve görüş mesafesinin düşük olduğu
havalarda ana göç rotasından şaşan kuşların dinlenebileceğı yapay tüneklerin uygun
alanlara yerleştirilmesi.
3. Proje alanını kullanabilecek kuşların olması durumunda oluşabilecek bir çarpışma riskini
en aza indirmek için, yöre halkına kuşlar, kuş göçleri hakkında eğitim verilerek, yolunu
şaşıran sürülerin türbin güzergahlarına girdiğinin görülmesi durumunda santral
operasyonunun kısa süreli olarak durdurulması için haber verilebileceği bir izleme ekibi
oluşturulması.
4. Kuşların üreme döneminde tarla kuşları vb. kuşların türbin yakınlarına gelmesini önlemek
için türbinlerin kanatlarının iz düşümündeki alanlardaki çayır ve otlar temizlenerek tarla
kuşlarının bu alanları kullanması engelenmelidir.
5. Projenin inşası sırasında oluşabilecek tahribatın, proje sahası ve civarındaki habitatlarla
uyumlu bir şekilde onarılması.
6. İnşaat sırasında alana yerleştirilecek şantiye binalarının camları ve daha sonra işletme
binası olarak kullanılacak binanın camları kuşların algılayabileceği şekilde düzenlenmeli
ve cama kuş çarpması olaylarının önüne geçilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.
7. Güvenlik görevlileri saha yakınına gelebilecek avcılara karşı bilgilendirilmeli ve avcıların
caydırılması ya da ziyaretçilerin kuşlara ve doğal çevreye zarar vermesinin önlenmesi için
tedbirler alınmalıdır.
Yalova Rüzgar Santrali, yenilenebilir bir enerji kaynağı olması sebebiyle, eğer
gerçekleştirilebilirse, her yıl yaklaşık 100 bin ton16 CO2 eşleniği sera gazının oluşumuna engel
olarak, aynı anda kuşlar da dahil, çok daha fazla canlı türünün yok olmasına neden olabilecek
küresel ısınma problemiyle mücadele konusuna, ihtiyacımız olan elektrik enerjisini, asit
16
Gold Standard Enstitüsüne kayıtlı, Türkiye’de yapımı süren bir Rüzgar Santrali projesinin bileşik emisyon faktöründen yola çıkılarak
hesaplanmıştır.
35
yağmurlarına yol açmadan, fosil yakıtlarda dışa bağımlılığımızı azaltarak, radyoaktif atık
üretmeden, sürekli ve sonsuz bir enerji kaynağından, ekonomik olarak elde etmemizi sağlayacak
bir projedir.
36
7
Referanslar
Anonim, 2009, Yalova il Çevre Durum Raporu, Yalova Valiliği, Çevre ve Orman İl Müdürlüğü yayını.
(http://www2.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/yalovaicd2008.pdf). Barrios, L. and E. Aguilar. 1995. Incidencia de las plantas de aerogeneradores sobre la avifauna en la
comarca del campo de gibraltar. Draft report. R. Marti (ed). Sociedad Española de Ornitología
(SEO/ BirdLife), Madrid.110 p.
Bilgin et al,1999, Sulak Alanların Yönetimi Projesi: Türkiye’deki Kuş Göçlerinin Araştırılması Alt Projesi (1.
Aşama) Sonuç Raporu, Kuş Araştırmaları Derneği, Bayt Ltd. Haziran 1999.
Bilgin, C., 2001, “Kuş Göçü”, http://www.turkiyedogasi.org/dmdocuments/k_gocu.pdf
Bowyer, C., Baldock, D., Tucker, G., Valsecchi, C., Lewis, M., Hjerp, P. And Gantioler,S., 2009, Positive
Planning for Onshore Wind, Expanding Onshore Wind Energy Capacity While Conserving Nature,
A report by the institute for European Environmental Policy Commissioned by the Royal Society
For
the
Protection
of
Birds
(http://www.rspb.org.uk/Images/Positive%20Planning%20for%20Onshore%20Wind_tcm9213280.pdf)
Crockford, N. J. 1992. A review of the possible impacts of wind farms on birds and other wildlife. Joint
Nature Conservation Committee, Peterborough.
de Lucas, M., G. F. E. Janss, and M. Ferrer, 2007, Birds and wind farms. Quercus, Madrid.
Dirksen et al., 2000, Nocturnal Flight Paths ve Altitudes of Waterbirds / National Avian-Wind Power
Planning Meeting III Proceedings San Diego, California, May 1998 Proceedings Prepared byLGL
Ltd., Environmental Research Associates King City, Ontario Canada June 2000
Drewitt, A. L., and R. H. W. Langston. 2006. Assessing the impacts of wind farms on birds. Ibis 148:29-42.
Drewitt, A., and R. H. W. Langston. 2008. Collision effects of wind-power generators and other obstacles
on birds. Annuals of the New York Academy of Sciences 1134:233-266.
Elkins, N.,1996, Les oiseaux et la météo (Broché, 4éme Couv.), Broché: 214 pages Delachaux & Niestle
(eds). ISBN-10: 260301014X ISBN-13: 978-2603010143
Erickson, W.P., Johnson, G.D.,Strickland , M.D.,Young, Jr.,D.P., Sernka, K.J., and Good, R.E., 2001, Avian
Collisions with Wind Turbines: A Summary of Existing Studies and Comparisons to Other
Sources
of
Avian
Collision
Mortality
in
the
United
States,
NWCC,
(http://www.nationalwind.org/publications/wildlife/avian_collisions.pdf)
Garthe, S., and O. Huppop. 2004. Scaling possible adverse effects of marine wind farms on seabirds:
developing and applying a vulnerability index. Journal of Applied Ecology 41:724-734.
http://www.centreflow.ca/2009/03/23/bird-proof-wind-turbines-under-development/
http://www.ifr.ac.uk/CSC/CSC%20Ch2%20pp1-5.doc
http://www.wisconsinbirds.org/WindPowerandBirds.htm
Huppop, O., J. Dierschke, K.-M. Exo, E. Fredrich, and R. Hill. 2006. Bird migration studies and potential
collision risk with offshore wind turbines. Ibis 148:90-109.
37
Kılıç, D.T. ve Eken G. 2004. Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları 2004 Güncellemesi. Doğa Derneği, Ankara.
Langston, R. H. W., and J. D. Pullan. 2003. Windfarms and birds: an analysis of the effects of windfarms on
birds, and guidance on environmental assessment criteria and site selection issues. Council of
Europe, Strasbourg.
Morison, M.L., (2000), “The Role of Visual Acuity in Bird-Wind Turbine Interactions”;National Avian-Wind
Power Planning Meeting III Proceedings San Diego, California, May 1998 Proceedings Prepared
byLGL Ltd., Environmental Research Associates King City, Ontario Canada June 2000
NWCC (National Wind Coordinating Committee),2004, Wind Turbine Interactions With Birds and Bats: A
summary of research results and Remaining Questions, Fact Sheet:Second Eddition, November
2004 (www.nationalwind.org/publications/wildlife/wildlife_factsheet.pdf).
Orloff, S. and A. Flannery. 1992. Wind turbine effects on avian activity, habitat use, and mortality in
Altamont Pass and Solano County Wind Resource Areas. Rep. from BioSystems Analysis Inc.,
Tiburon, CA, for Calif. Energy Commis. [Sacramento, CA], and Planning Depts, Alameda, Contra
Costa and Solano Counties, CA.
Osborn,R.G., Dieter, C.D., Higgins, K. F. ve Usgaard R. E., 1998, Bird Flight Characteristics Near Wind
Turbines in Minnesota, The American Midland Naturalist 139(1):29-38. 1998 doi: 10.1674/00030031(1998)139[0029:BFCNWT]2.0.CO
SGS Environment. 1996. A review of the impacts of wind farms on birds in the UK. Siemens, 2004, Wind
Power 2004
Shirihai, H., Yosef, R., Alon, D., Kirwan, G. M. and Spaar, R., 2000, “Raptor Migration in Israel and the
Middle East”: A Summary of 30 Years of Field Research. International Birding and Research
Center, Eilat.
Sutherland, W. J. and Brooks, D. J. 1981. Autumn migration of raptors, storks, pelicans and spoonbills at
Belen Pass, southern Turkey. Sandgrouse 3: 1–21.
Şensoy, S., Demircan, M. , Ulupınar, Y., Balta, İ.,2005 “Türkiye İklimi”, Devlet Meteoroloji İşleri Genel
Müdürlüğü, yayınları (www.dmi.gov.tr/FILES/iklim/turkiye_iklimi.pdf -)
Wind Power and Birds: A Wisconsin Bird Conservation Initiative “White Paper”W. Mueller, N. Cutright, S.
Diehl, K. Etter Hale, J. Trick http://www.wisconsinbirds.org/WindPowerandBirds.htm)
Winkelman, J.E. 1992. De invloed van de Sep-proefwindcentrale te Oosterbierum (Fr.) op vogels, 1:
aanvaringsslachtoffers. RIN-rapport 92/2. DLO-Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek, Arnhem,
Netherlands. 71 p. + Appendices. [Dutch with Engl. summ.]. English summary was reprinted as p.
127-128 in Winkelman, J.E. 1995. Bird/wind turbine investigations in Europe. p. 110-140 in Proc.
Nat. Avian – Wind Power Planning Meeting, Denver, CO, July 1994.
38

yalova ili armutlu-mecidiye ilçeleri arova res rüzgar

Transkript

Benzer belgeler

Rüzgar hızı kontrolü

Whisper 200

gündem - Sakarya SMMM Odası

Mart sayımızda atık malzemeler kullanarak bir kuş

Midilli, Sisam Doğusundan mı Batısından mı? Tekneyle güneye

rüzgar enerji santrali işletme ve bakımı