suco basınç şalteri

İRTİBAT ELEMANLARI
İRTİBAT ELEMANLARI
Genel anlamda irtibat elemanlarının görevi, güç kaynağı olan motor veya döndüren eleman ile döndürülen
eleman arasında irtibat sağlamak ve bu şekilde hareketi iletmektir. Mekanik irtibat elemanları olarak
pratikte kaplinler ve kavramalar kullanılmaktadır. Kaplinlerde bağlantı, mekanik bağ ile gerçekleştirilir.
Bu nedenle iki mil arasındaki irtibatı sağlamak
sökülmesi ile yapılır; bu da ancak
veya kesmek, mekanik bağlantı elemanının takılıp
döndüren mil dururken mümkündür. Kavramalarda ise irtibat,
mekanik veya fiziksel bir olaya (genellikle sürtünme olayına) dayanmaktadır; şöyle ki döndüren mil
döndüğü halde istenildiği zaman irtibat sağlanabilir veya kesilebilir.
2
KAVRAMALAR
 Milleri birbirine bağlayarak dönme hareketini ve dönme momentini dolayısıyla güç naklini sağlayan
elemanlara kavrama denir.
Kavramaların temel görevi iki mili birbirine bağlamaktır. Bu temel görevin yanında şartlara göre
kavramaya daha başka görevler de verilebilir. Bazen uzun millerin taşınma gibi problemlerden dolayı
parça parça yapılarak kavramalarla birleştirilebilir. Yine eksenleri çakışmayan miller de bir başka
kavrama türü ile birleştirilir. Ayrıca bir mile gelen darbe ve titreşimlerin diğer mile geçmesini önlemek
gibi görevler istenebilir.
3
 Bu mekanizmalarda bir kavrayan eleman birde kavranan elaman mevcuttur. Kavramalar makinelerde
birçok amaç için kullanılırlar. Bunlar;

Motor-pompa bağlantılarında,

Radyal, eksenel veya açısal temaslı mil bağlantılarında,

Eksantrik pres, şahmerdan gibi darbeli iş makinelerinde, darbeli yükün makinelerin birinden
diğerine iletilmesinde veya mekanik esneklik temin etmek amacıyla,
 Aşırı yüklemelere karşı emniyet sağlamak için,

Dönen elemanların titreşim karakteristiğini değiştirerek kritik frekansı yok etmek amacıyla,

Uzak mesafelere güç veya moment taşınmasında milleri aynı doğrultuda birleştirmek amacıyla…
4
KAVRAMA SEÇİMİ VE TASARIMDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKENLER
 Kavramanın montaj ve demontajı bağlı oldukları milleri eksenel yönde harekete zorlamadan
mümkün olmalıdır.
 Kavramanın kendi ağırlığı ne kadar az olursa, millere getireceği eğilme zorlaması da o kadar
az olur.
 Kütlesel balans sağlanmalıdır.
 Ataletleri tutma açısından Savurma momenti=G.D2 küçük tutmalıdır.
5
KAVRAMALARIN SINIFLANDIRILMASI
 Mil şalteri adı verilen kavramalar hareketli sürekli veya isteğe bağlı olarak aralıklı iletmelerine göre
çözülemeyen ve çözülebilen kavramalar şeklinde iki ana grupta toplanabilirler.
 Çözülemeyen kavramalar; mil eksenlerinin konumlarına göre rijit, oynak (esnek) veya elastik
şekilde yapılırlar. Bu nedenle de rijit kavramalar ve esnek kavramalar adını alırlar.
 Çözülebilir kavramalar ise moment nakil şekline göre şekil bağlı ve kuvvet bağlı olmak üzere iki
gruba ayrılır.
*** Kavramlar, yay rijitlikleri, sönümleme kabiliyetleri, kütleleri, konum sapmalarını
dengeleyebilmeleri gibi özellikleriyle bağlantı sağladıkları sistemin özelliklerini etkilerler. Hem
bu özellikleri hem de montajda zorluk ve kolaylıkları dikkate alarak kavrama türünü seçmek
gerekir.
6
Çözülemeyen kavramalar
Rijit Kavramalar
Rijit kavramalar, iki mil ucunu rijit (katı) bir şekilde birbirine bağlayan elemanlardır. Bazı uzun şaftların
gerektiği uygulamalarda bu şaftların birkaç parçanın uç uca bağlanması ile
oluşturulması,
gerek imalat gerekse montaj kolaylığı açısından daha uygundur Darbesiz çalışan, nakledilebilecek momentin
sabit olduğu veya çok az oranda değiştiği sistemlerde kullanılırlar. Bu kavramadan herhangi kinematik ve
dinamik özellik istenmez.
Örnek Uygulamalar
 Gemilerde motor ile pervane arasında kullanılan şaftlar
 Köprülü krenlerin tahrik sistemlerinde kullanılan bazı şaftlar
 Bazı tekstil makinalarında birbirine benzer bir dizi ünitenin tek motorla tahriki durumunda
kullanılan uzun şaftlar
7
Çözülemeyen kavramalar
Rijit Kavramalar
 Rijit
kavramalar,
bağladıkları
mil
uçlarının
eksenlerini
üst
üste
getirecek
(merkezleyecek) bir yapıya sahiptir.
 Rijit kavramalar döndürme momentini değil aynı zamanda sistemde oluşan eğilme
momenti ve eksenel kuvveti de herhangi bir sönüm olmaksızın iletirler.
 Çok parçalı uzun şaftların kullanılması durumunda bu çok parçalı mili yataklamak için
kullanılan yatak sayısı birçok halde ikiden fazladır ve statik belirsiz bir sistem oluşur.
 Kavramanın mil uçlarının eksenlerini üst üste getirecek şekilde merkezlemesi, bu milde
bazı hallerde aşırı elastik şekil değiştirmeler ve oldukça büyük yatak kuvvetlerine neden
olabilir.
8
A) Flanşlı (Diskli) Kavramalar
 Bu tip bağlantılar, bağlanacak millerin iki ucuna takılan iki diskten oluşurlar. Genellikle dökme demirden
yapılmış diskler uygu kaması ile mile ve çevredeki uyar cıvatalarla (şaft çapı delik çapına eşit) birbirine
bağlanırlar.
9
A) Flanşlı Kavramalar
 Kavramanın iki parçası birbirine uyar cıvatalarla ile bağlandıysa iletilecek olan döndürme
momenti
M d  zFç
Dd
2
Dd ↔ Cıvata deliklerinin oluşturduğu dairenin çapı
Fç ↔ Bir cıvatanın ilettiği çevre kuvveti
Z ↔ Cıvata sayısı
Çevre kuvveti ise Fç  Ac em formülü ile hesaplanabilir.  em 
 ak
EK

0,67 ak
EK
 Eğer kavramada merkezleme kavrama parçalarının girinti çıkıntısı ile sağlanıyor ve sadece normal
cıvata kullanılıyorsa nakledilebilecek moment
D0 ↔ Kavrama parçalarının temas yüzeylerinin ortalama çapı (Dd+Di)/2
D0
M d  zFc 
2
Fç ↔ Somunun sıkılmasıyla oluşan cıvata kuvveti
Z ↔ Cıvata sayısı
μ ↔ Yüzeyler arasındaki sürtünme katsayısı
10
B) Zarflı Kavramalar
 Küçük ve orta büyüklükteki döndürme momentlerinin iletilmesinde zarflı kavramalar kullanılır. Bu
kavramalar eksen boyunca bölünmüş iki yarım zarftan oluşur. Her iki zarf yarısı mil uçlarına takıldıktan
sonra cıvatalar sıkılarak mil uçlarına bastırılır. Mil çapının 55 mm geçtiği durumlarda uygu kaması ile
sistem emniyete alınır.
Zarflı kavrama
11
B) Zarflı Kavramalar
 Cıvata kuvvetlerinin bütün yüzeye düzgün yayıldığı düşünüldüğünde, bu kavramanın
iletebileceği moment;
d ↔ mil çapı
M k  zFön 
d
2
Fön↔ Bir cıvatanın sıkılmasıyla elde edilen eksenel yönde kuvvet
z ↔ Konstrüksiyondaki toplam cıvata çifti sayısı (Toplam/2)
 Her bir mil ucuna düşen cıvata sayısı z ise, bağlantıda meydana gelen normal kuvvet;
p.d .l  zFön
p ↔ Ortalama yüzey basıncı
l ↔ L/2 her bir mil ucunun kavrama zarfı ile temas uzunluğu
 Momentin emniyetli bir şekilde iletilebilmesi için;
M k  k.M d gerekir.
T
Fön tan(    )d 2
2
Cıvatayı sıkma momenti
12
Örnek 1
 İki milin bağlantısı, 4.6 kalitesinde 8 adet cıvata kullanılarak, toplam uzunluğu 160 mm olan bir zarflı
kavrama ile yapılmıştır. Cıvatalara uygun ön gerilme kuvveti 1250 daN olup çapı 50 mm olan milin devri
1000 dev/dk’dır. Mil ile kavrama zarfı ve vida ile somun dişleri arasındaki sürtünme katsayısı 0,15
alınabileceğine göre;
a) Mil ile kavrama arasında ortalama basınç farkı nedir?
b) Kavramanın 1,5 emniyetle iletilebileceği güç ne kadardır?
c) Bu bağlantı için uygun cıvata çapı ne olmalıdır? Emniyetli gerilme değeri: 500 daN/cm2
d) Gereken ön gerilmeyi temin etmek için somuna uygulanması gereken moment ne olmalıdır?
T
Fön tan(    )d 2
2
tan  ' 

cos
tan  

2
h
d 2
13
14
C) Konik Bilezikli Zarflı Kavramalar
 Kolay sökülüp takılması ve paslanabilecek cıvata somun gibi elemanları olmadığından dolayı
korozyonlu ortamlarda tercihen kullanılan bir kavrama türüdür. İki tarafı konik olan iki parçalı
zarf ve iç
yüzeyi buna uygun koniklikte iki bilezikten oluşmaktadır. Herhangi bir sebeple
meydana gelebilecek kayma hareketine karşılık bağlantıda feder kullanılmalıdır. =2-30
arasındadır.
 Bu kavramalarda taşınabilecek olan moment
M k  Fe
d
2
15
D) Basınçlı Yağ Kavraması
 Bu kavrama, içi silindirik dışı ise konik olan bir gömlek ile bu gömleği dıştan saracak bir
kovan ile bağlantı sağlanır. Gemi milleri gibi büyük moment taşıyan yerlerde kullanılabilirler.
 Bu kavramalarda taşınabilecek olan moment;
d 2L
M k  p
4
16
Sürtünme Yüzeyli Kavramalar
 Bu kavramalar, sadece kuvvet etkisi ile moment taşıyan sürtünme plakalı kavramalardır. Çalışma şekli
nedeniyle sürtünmeli kavramalar olarak ta bilinirler. Döndüren ve döndürülen miller arasında devir sayısı
farklı olduğundan kolaylıkla devreye girip çıkabilirler.
 Bir çok kavramada tek ya da arkalı önlü iki komşu yüzey olarak disk şeklindeki sürtünme yüzeyi söz
konusudur. Temas noktasının her noktasında aynı basıncın oluştuğu ve sürtünme katsayısının kayma
hızından etkilenmediği varsayımı ile kavrama momenti;

2
3
3
M k  M s  p rd  ri
3

Temas basıncı, disk şeklinde bir parçanın diğerine eksen yönünde bir Fe kuvveti ile bastırılması sonucu
oluşuyorsa bu kuvvet;
Fe= Kavramayı devreye sokmak veya kapamak için gerekli olan kuvvet (Yüzeye dik olan kuvvet)
rd = Dış yarıçap
ri= İç yarıçap
17
Sürtünme Yüzeyli Kavramalar
Sürtünme momenti eksenel kuvvet cinsinden yazacak olursak;


r r
2
M k  Ms  Fe d 2 i 2
3
rd  ri
3
3


A) Düz Sürtünme Yüzeyli Kavrama
Bu tip kavramalarda kavramayı kapamak veya devreye sokmak için gerekli olan eksenel kuvvet etkisiyle
temas yüzeylerinde bir p basıncı ve buna bağlı olarak ta bir sürtünme momenti oluşur.
18
Sürtünme Yüzeyli Kavramalar
B) Konik Kavrama
 Aynı eğimli konik iç ve dış iki yüzeyin birbirine sürtünmesiyle tasarlanan kavramalardır. Yüzeyler
arasında bir blokaj olmaması için koniklik açısı 20…250 arası seçilir.
 Küçük α açıları daha büyük sürtünme momentleri verir. Ancak, α’nın küçük değerlerinde bir konik
geçmede olduğu gibi bir otoblokaj tehlikesi vardır. Bu nedenle, tanα > μ koşulunu her zaman sağlayacak bir
α açısı seçilmelidir. Devreye girme sırasında ilk temastan sonra basınç etkisiyle dış konide genişleme, iç
konide ise büzülme olur ve hareketli parça eksen Fe istikametinde bir miktar ilerler ve böylece gerekli
basınç oluşur.
r r
d 0  2(ri  d i )
2
p
Fe d 0
Mk 
2 sin 
Fe
 pem
d 0btg
19
Sürtünme Çifti Malzemeleri ve Özellikleri
Sürtünme Malzemeleri
 Kavramanın boyutlarının küçük kalması için seçilen malzeme çiftinden büyük sürtünme katsayısı
beklenir.
 Aynı şekilde yüksek temas basınçlarında çalışabilmelidir.
 Sürtünme katsayısının kayma hızından ve basınçtan etkilenmemesi diğer bir istektir.
 Devreye girme sırasında temas yüzeyinde ve kavramanın bütününde oluşan sıcaklıklardan fazla
etkilenmeme, yüksek bir aşınma direnci ve ısıyı iyi iletme gibi istekler desıralanabilir.
 Bu isteklerin tamamını iyi bir şekilde karşılayan malzeme çifti henüz söz konusu değildir.
 Sinter bronz oldukça uzun bir süredir yağlı ortamlarda çalışan kavrama ve frenlerde en fazla kullanılan
sürtünme malzemesidir.
 Çeliğe karşı çelik de geçmişte oldukça fazla kullanılan bir malzemedir. Yağlı ortamlarda çalışan birçok
lamelli kavramada bu çift kullanılmıştır.
 Kavramalarda henüz uygulama alanı bulunmasa da preslenmiş karbon ya da karbon‐grafit karışımları da
uçak ya da yarış otomobilleri frenlerinde sürtünme malzemesi olarak kullanılmaktadır.
20
Sürtünme Çifti Malzemeleri ve Özellikleri
21
Örnek ↔ (Konik Kavrama)
 Aşağıda şekli ve özellikleri verilen konik kavrama kuru bir ortamda, bir iş makinesi ve bir motor
arasında güç aktarımını sağlayacaktır. Kavrama malzemesi olarak dökme demir, mil malzemesi olarak ise
ıslah çeliği düşünülmüştür. İş makinesinin çalışması için gerekli olan maksimum moment (yük momenti)
M2=300Nm olduğuna göre bu kavrama uygun mudur? Neden? Yorumlayınız.
 Ortalama çap d0=80 mm, Genişlik b=26 mm, koniklik açısı α=200, Emniyet basıncı 6N/mm2,
22
Örnek ↔ (Konik Kavrama)
 Şekildeki çözülebilir konik kavrama n=3000 dev/dk hızda P=15kW güç nakledebilecek şekilde
tasarlanmıştır. I. Nolu konik disk 2 nolu milin üzerinde eksenel yönde kayarak hareket etmektedir. rd=90 mm,
ri=60 mm, μ=0,3, α=700 ,a=350 mm, b=50 mm verildiğine göre;
Kumanda kolunu, kavramayı devreden çıkarmak için hareket ettirecek kuvveti hesaplayınız.
23
Sürtünme Yüzeyli Kavramalar
C) Lamelli Kavrama
 Lamelli kavramada çok sayıda sürtünme yüzeyi çifti mevcuttur. Bu nedenle nakledilebilecek olan
döndürme momenti de büyük olur. İç lamellerin iç kısmında mile kama veya sıkı geçme yöntemiyle
bağlanmış kovanın girintilerine girecek şekilde çıktılar bulunur. Buraya takılan iç lameller eksenel yönde
hareket edebilirler ancak kovanla birlikte dönebilirler.
 Dış lameller ise dış çevrelerindeki çıktıları, döndürülecek kısma bağlı göbeğin iç yüzeyindeki yuvalarak
oturacak şekilde tasarlanmıştır.
Dış Lameller
24
Sürtünme Yüzeyli Kavramalar
Lameller ya sertleştirilmiş çelikten yada sinter bronz kaplanmış çelikten imal edilirler. Sertleştirilmiş çelik
lamele sahip kavramalarda lamel yüzeyleri yağlanır. Bu nedenle sürtünme katsayısı bir miktar küçük
seçilebilir.
 Lamelli kavramada sürtünmeyle aktarılabilecek sürtünme momenti;
Tek lamelli kavramalarda
Çok lamelli kavramalarda


r
2
 z F
3
r
r r
2
M k  M s  Fe d 2 i 2
3
rd  ri
Mk  Ms
e
3
3
d  ri
2
2
d  ri
3
3




Z=lamel sayısı
 Yüzey basıncı p, lamelleri birbirine bastıran ve lamelli kavramayı devreye alan eksenel yöndeki kumanda
kuvvetinden kaynaklanan baskı kuvvetinin lamel temas alanına bölünmesiyle bulunur.
p
Fe
F

A  rd 2  ri 2


25
Kavrama Momenti Hesabı (Devam)
C) Lamelli Kavrama (Devam)
Mekanik Kumandalı lamelli kavrama
Örnek (Lamelli Kavrama)
 Bir lamelli kavramada iç lamel sayısı 8, iç lamellerin dış yarıçapı 120 mm, dış lamel sayısı 8, dış
lamellerin iç yarıçapı 80 mm, sürtünme katsayısı 0,1 ve yüzey basıncı p= 50 N/cm2olduğuna göre, en büyük
moment değeri için; Kavramanın 250 dev/dk’da iletebileceği gücü hesaplayınız.
26
Örnek (Lamelli Kavrama)
 Şekilde verilen çözülebilir lamelli kavramanın Mk=630 Nm’lik döndürme momenti nakletmesi isteniyor.
a) Döndürme momentinin emniyetle iletilebilmesi için kaç tane lamel gereklidir.
Verilenler; rd=92,5 mm, ri=67,5 mm, μ=0,1 pem=0,8 N/mm2,
Bu kavramanın kütlesel atalet momenti 0,8 kgm2 olan ve M2=230Nm=sbt momentle çalışacak bir iş makinesi
16 dev/sn hıza yükseltebilmesi için devreye girme süresi (ts) ne kadar olur
27
Kavramalarda Devreye Girme Olayı
Devreye girme olayı için iki rijit taraftan oluşturulan basit fiziksel model
Rejim halinde M1= M2= Mk= Md=Mm
Hareket denklemleri
Çözüm sonucu açısal hızlar
28
Kavramalarda Devreye Girme Olayı
 Motorun ürettiği moment M1, kütlesel atalet momenti J1 , kavramanın nakledebileceği moment Mk , iş
makinesinin gereksinimi olan moment M2 kütlesel atalet momenti ise J2 kabul edilirse;
M M  f (1 )
M k  sabit
M 2  f (2 )
 Devreye girmeden önce motor yüksüz çalışıyor, iş makinesi duruyor ise;   0
2
 Dinamik denge denklemleri yazılırsa 1. Motor Tarafı
1 
MM  MK
0
J1
Motor yavaşlıyor
29
Çözülebilir Kavramaların Devreye Giriş Süreci (Devam)
2. İş makinesi Tarafı
2 
MK  M2
0
J2
İş makinesi hızlanıyor.
 Motor ve iş makinesinin açısal hızları;
t0
1  10   1dt
0
1
2 
J2
t0
 M
K
t
1 0
1  10   M M  M K dt
J1 0
 M 2 dt
0
 Senkron dönmede yani
1  2  başladıktan sonra devir sayısı her iki tarafta da artmaya
1  2     M M  M 2

10  Motorun başlangıç hızı
MM  M2
0
J1  J 2
başlar.
Motor ve iş makinesi nominal devre doğru hızlanıyor
30
Çözülebilir Kavramaların Devreye Giriş Süreci (Devam)
  0 olduğunda rejim halinde ivmeleme bitmiştir. İki tarafta sabit hızla dönmektedir. O halde;
MM  M2
 Çok basite indirgediğimizde açısal hızlar için;
M M  sbt  1  10 
M M  M K  t
s
J1
M K  M 2  t
M 2  sbt  2  20 
s
J2
t s  devreye giriş süresi
formülleri elde edilir.
O halde kavrama momenti ile yük momenti M2 arasındaki ivmelendirme momenti aşağıdaki formülle
elde edilir.
Mb  Mk  M2 
J 210
ts
31
Çözülebilir Kavramaların Devreye Giriş Süreci (Devam)
t  0  1  2 olan zamana kadar geçen süre; devreye giriş süresi ts;
ts 
10  20
MK  M2 MM  MK

J2
J1
I mili ω1 = sbt hızıyla ve Md1 momentiyle dönüyor. II mili ise ω2 hızında ve Md2 dönme momentiyle
gösterilmiştir. Başlangıçta durmakta olan II mili, kavramanın devreye girmesiyle dönmeye başlar.
32
Örnek
Biri düz, diğeri konik iki sürtünme yüzeyine sahip çözülebilen bir kavramada konik ve düz sürtünme
yüzeylerinin küçük çapları di=125 mm, büyük çapları da=175 mm ve konik yüzeyin eğim açısı α=15° dir.
Sürtünme yüzeylerine uygulanan eksenel basma kuvveti Fe=500 daN, mil dönme sayısı n=1000 d/d ve
yüzeyler arasındaki sürtünme katsayısı μ=0,2 olduğuna göre bu kavrama ile nakledilebilecek maksimum
gücü hesaplayınız.
33
Örnek
 Şekildeki tek sürtünme yüzeyli elektromanyetik kavrama ile asenkron (endüksiyon) elektrik motoru bir iş
makinesine bağlanmıştır. Motor sürekli dönmekte olup devir sayısı 1450 dev/dk’dır. Kavrama saate 120 defa
iş makinesi ve motoru birbirine bağlayıp ayırmaktadır. Atalet momenti J2=0,64 kgm2 olarak ölçülen iş
makinesi devreye girişlerde 6 sn boyunca ivmelenmektedir. Kavramanın iş makinesi tarafındaki kütlesinin
ataleti ise J=0,06 kgm2 olarak verilmiştir. Bu sürede yük momenti M2=30 Nm olup, devreye girme işlemi
tamamlandığında (Kavramanın iki yarısının devir sayıları eşitlendiğinde) motor yük momenti MM =210 Nm
olmaktadır
a)
b)
İvmelendirme momenti kaç Nm dir?
İvmelendirme süresince kavramanın aktardığı moment kaç Nm dir?
34
Dengeleme Kavramaları
Rijit kavramalarda olduğu gibi eksenlerin üst üste getirilmesi ve bu durumun korunması tasarım açıdan
ek zorluk çıkaran ve ek harcama gerektiren bir husustur. Uç uca gelen iki mil arasında özel bir
ayarlama yapılmadığı takdirde az ya da çok bir geometrik kaçıklık söz konusu olur. Bazen bu
kaçıklıklar oldukça büyük değerlerde de olabilir ve kullanılacak kavramadan bu durumdaki iki mil ucu
arasında bağlantı sağlaması istenebilir. Buna ek olarak, kavrama ile bağlanan iki taraftan herhangi
birinde sistemin bir özelliği olarak döndürme momenti dengesini bozacak bir moment oluşabilir. Bu ek
momentin ve sonuçlarının diğer tarafa azaltılarak aktarılması gerekebilir. Bu gibi durumlarda
kullanılan kavramalar “Dengeleme Kavramaları” başlığı altında toplanacaktır.
1. Mekanizma Hareketli Kavramalar
2. Elastik Kavramalar
35
Mekanizma Hareketli Kavramalar
Bu gruptaki kavramalar mil uçları arasında nispeten büyük geometrik uyumsuzluklar ve
bazı kinematik düzgünsüzlüklerin bulunması durumunda kullanılan kavramalardır.
İki milin eksenlerinin birbirine göre durumu ve olası kaçıklıklar;a)İdeal durum; eksenler üst üste
b) Kesişen eksenli miller, c) Paralel eksenli miller, d) Aykırı eksenli kavramalar miller (b+c),
36
Elastik Kavramalar
 Bir elastik ara elemana sahip bu kavramalar, iki yarının dönme hızlarının zaman zaman
farklılık gösterebildiğinden, eksenler çakışsa da rijit kavramalar sınıfına girmezler.
 Elastik kavramalar, moment iletiminin yanı sıra diğer kavramalarda rastlamadığımız üç
önemli fonksiyonu yerine getirirler.
I.
Tahrik sisteminin rezonans titreşimlerinden korurlar.
II. Hızla ivmelenen makinelerin oluşturduğu periyodik olmayan veya periyodik moment
değişikliklerini elastik elemanlarda depolayıp iç ve dış sürtünmelerle bir kısmını ortadan
kaldırırlar.
III. İmalat toleransları, montaj hataları, zaman içerisinde makine temelindeki küçük
çökmeler vb. nedenlerden oluşan mil eksenleri arasındaki küçük sapmaları mümkün
olduğunca büyük reaksiyon kuvvetleri oluşturmadan dengelerler.
37
Elastik Kavramalar
38
Elastik Kavramalar
39
Elastik Kavramalar
40
A) Elastik Manşonlu Kavrama
 Bu tip kavramalar mil uçlarına kamalanmış flanşlar ve lastik manşonlar aracılığı ile flanşlar
arasında irtibat sağlayan vidalı pernolardan oluşmaktadırlar.
 Manşonlara verilebilecek çeşitli profillerle değişik kavrama karakteristikleri elde edilebilir.
41
Elastik Kavramalar
A) Elastik Manşonlu Kavrama (Devam)
 Bir manşona etki eden çevre kuvveti;
kM d
Ft 
D
z. 0
2
k ↔ Darbe faktörü
D0 ↔ Manşonların yerleştirildiği çap
z ↔ Manşon sayısı
 Lastik manşonlarda ortalama yüzey ezilmesi
dt ↔ Perno çapı
Pez 
Ft
 Pem
d t l1
l1 ↔ Bir manşon uzunluğu
z ↔ Manşon sayısı
42
Elastik Kavramalar
B) Cardalflex kavraması
 Mil uçlarına takılmış flenşler ile bunlara vidalanmış pernolar üzerinde bulunan lokmaların arasına
yerleştirilen helisel yaylardan oluşan kavramalardır. Bu kavramalar açısal sapmalara olanak sağlarlar. Bu
kavramalarda kullanılacak olan yayların hesabı ve ne kadar bir ön gerilme ile takılacağı önemli yer tutar.
Yapıyı statik bir işletme momenti etkiliyorsa helisel yaydaki en büyük burulma gerilmesi;
 max 
Ftop R
d
3
  em
16
Ftop ↔ Yaya etkiyen toplam kuvvet
R ↔ yay merkez dairesi yarıçapı, d yay
teli çapı
 Toplam F kuvveti yaklaşık olarak;
Ftop  Fön 
Fiş
2
 Eğer kavrama değişken zorlama etkisinde ise sürekli mukavemete göre boyutlandırma yapılmalıdır.
43
Elastik Kavramalar
B) Cardalflex kavraması
Baskı yayları: Volanla baskı plakası arasında bulunan kavrama diskine gücün iletilmesi için gerekli
sürtünme kuvvetini baskı yayları sağlar. Baskı yayları kavrama muhafazası ile baskı plakası veya kavrama
muhafazası ile ayırma parmakları arasına yerleştirilmiştir. İkinci durumda yayların kuvveti baskı plakasına,
parmaklar aracılığıyla büyültülerek iletilir. Bu yaylar, sayıları genellikle üç ile on iki arasında değişen
helezon yay veya diyafram tipi yay olabilir.
44
C) Bibby Elastik Kavraması
 Bu kavramalar mil uçlarına takılan ve dış çevrelerinde dişler bulunan iki flanştan ve dişlerin etrafında
kıvrılmış olan dikdörtgen kesitli yaylardan oluşmaktadır. Yayın oturduğu yuvaların konik açılmış olması
yayın esnemesine müsaade eder.
45
(Kardan Kavraması)
Kardan kavraması eksenler arası yüksek mesafeler olan (yüksek eğim açısı bulunan) veya birleştirilen
millerden birinin yada her ikisinin pozisyonlarının değiştiği iki milin birleştirilmesinde kullanılır. Kardan
kavraması motorlu taşıtlar, takım tezgâhları, ve hadde makineleri gibi yerlerde oldukça kullanılırlar.
46
(Kardan Kavraması)
47
Taşıtlarda kullanılan kavramalar
48