bu benim eserim proje çalışması`na matematik alanından katılan

BU BENİM ESERİM PROJE ÇALIŞMASI’NA MATEMATİK
ALANINDAN KATILAN ÖĞRENCİLERE YÖNELİK ÖĞRETMEN
GÖRÜŞLERİ
Tayfun TUTAK
Ferhan KAYA
Ebru KÜKEY
Zühal GÜN
Fırat Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü
ÖZET
Son yıllarda eğitim sisteminde yeni yöntemler kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntemlerden biri de proje tabanlı
öğrenme metodudur. Bu yaklaşıma bağlı olarak MEB ve TÜBİTAK’ın ortak çalışmalarıyla Bu Benim Eserim Proje
Çalışması ilköğretim öğrencilerine fen ve matematik derslerine yönelik gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Bu araştırmada; Bu
Benim Eserim Proje Çalışması’na katılan öğrencilerin matematik tutum ve başarılarına yönelik etkilerinin incelenmesi
açısından öğretmen görüşlerinin alınması amaçlanmıştır. Bu konuyu araştırmak için, yapılandırılmış mülakat metodu
kullanılmıştır. Mülakatlardan elde edilen veriler öğretmenlerin fikir birliğine vardığı ve varmadığı noktalar tespit edilerek her
soru için ayrı ayrı kategori haline getirilerek analiz edilmiştir. Mülakatlardan elde edilen verilere göre öğretmenlerin çoğu, Bu
Benim Eserim Proje Çalışması’nı yararlı bulmaktadır. Bununla birlikte, Bu Benim Eserim Proje Çalışması’nın bazı
öğrencilerin tutum ve başarılarında herhangi bir değişiklik oluşturmadığı yönünde dile getirilen görüşlerde tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Bu Benim Eserim Proje Çalışması, Proje Tabanlı Eğitim, Matematik Eğitimi.
1. GİRİŞ
21.yüzyılın öğrenci profili; bilimsel ve akılcı düşünme becerisine sahip, araştırmacı, sorgulayıcı,
bilgiyi ezberleyen değil bilgiye ulaşabilen, bu bilgiyi kullanıp paylaşabilen, iletişim kurma becerisine
sahip, teknolojiyi etkin ve verimli kullanabilen, kendisini yenileyen insanlığın ortak değerlerini
sahiplenen yaratıcı, üretken, takım çalışmasına yatkın ve yaşam boyu öğrenmeyi benimsemiş bireyler
olarak tanımlanmıştır (URL1). Eğitim sisteminin öğretmen-öğrenci-bilgi üçgeninde, öğretmen bilgiyi
aktaran, öğrenci ise bilgiyi alan durumda olan geleneksel eğitim anlayışının yerine, bilginin
oluşmasında ve öğrenmede öğrenciye daha çok aktif bir rol veren, öğretmenin bir rehber olduğu,
sorunların gündelik yaşamla ilişkilendirildiği ve saptanan sorunların çözülmesinde çeşitli öğretim
yöntem ve tekniklerinin kullanıldığı, öğrencinin problem çözme becerisinin, araştırma yönünün, karar
verme yeteneğinin ve bir takım becerilerini geliştirmeyi amaçlayan bir yapıya sahip olması
gerekmektedir. Bu yapıya sahip eğitimdeki yeni yaklaşımlar son dönemlerde eğitim sistemimizde
ağırlıklarını hissettirmeye başlamıştır. Bu yaklaşımlardan biri de proje tabanlı öğrenme yaklaşımıdır
(Aladağ, 2008).
Proje araştırması sadece bir uygulama değil, kendi kendini doğrulayan ve heyecan verici bir
faaliyettir. Çünkü o az bilinen veya bilinmeyen bilginin keşfini içerir. Öğrencilerde olmayan veya az
olan kişisel önem duygusunu geliştirir. Proje genellikle bilimsel sorularla veya öğrencilerin ilgisinin
olduğu alanlarla ilgilidir. Proje çalışması öğrencilerin soruları bağımsız olarak resmi, sınanabilir,
çözülebilir problemlere dönüştürmelerini sağlar. Bu tür çalışmalar samimi bir şekilde yapıldığı zaman
öğrenciler genellikle proje çalışmasına kendilerini kaptırırlar ve çalışmanın zevkini tadarlar (URL2).
Proje yaklaşımı öğrencilerin araştırmacı yanlarını ortaya çıkarır. Öğrenciler bir sorunu
çözmek için belirli bir zaman diliminde bireysel ya da grupla beraber proje çalışması yaparlar. Bu
çalışması sonucunda bir ürün ortaya çıkar ve bu ürünün ortaya çıkması sırasındaki süreç proje tabanlı
öğretim sürecini oluşturur (Kurak, 2009). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı, öğrencinin doğal koşullar
altında yaşama benzeyen bir yaklaşımla problemlerin çözümünü amaçlayan zihinsel ve fiziksel bir
etkinliktir. Amacı, öğrenciye birinci elden bir şeyin nasıl yapılacağını deneme fırsatı vermektir
(Çakallıoğlu, 2008).
Projeler, sınıf içindeki etkinlikler kadar sınıfın dışındaki olaylarla ve problemlerle de
ilgilenerek, gerçek yaşamdan örnekleri içerirler. Bu problemler, öğrencilerin daha önceden
karşılaştıkları fakat çözemedikleri problemler olabileceği gibi daha önceden hiç karşılaşmadıkları
problemler de olabilir. Fen ve matematik konuları ile ilgili bu tür problemleri çözmek için öğrencilerin
bir proje üzerinde çalışması sağlanarak, problemin ortadan kaldırılması ve yeni bilgilerin kazanımı
amaçlanmaktadır (Dede ve Yaman, 2003). Ayrıca öğrenciler gerçek problemlerin çözümüne
odaklandıklarında, ağırlıklı olarak, düşünme, problem çözme, yaratıcılık, bilgiye erişim, yeniden
harmanlama, sorgulama, uzlaşma gibi etkinlikleri gerçekleştirir ve hem bireysel hem de ekip çalışması
için zaman ayırırlar (Saracaloğlu ve diğrerleri, 2006).
Ülkemizin ihtiyaç duyduğu bilim insanlarını yetiştirmek, yetenekli çocuklarımıza sahip çıkmak;
bilimsel amaçlı yarışma ve benzeri etkinlikleri ilgiyi-katılımı artırarak ülke genelinde yaygınlaştırmak
ve teşvik etmek, geleceğin bilim insanı olma potansiyeline sahip çocuklarımızı erken yaşlarda
keşfedip var olan yeteneklerini geliştirmek, gerekli desteği vererek onlara araştırmacı bir ruh
kazandırmak amacıyla “Bu Benim Eserim “İlköğretim Öğrencilerine Yönelik Matematik ve Fen
Bilimleri Proje Çalışması gerçekleştirilmektedir (URL1). Öğrenci projelerinin değerlendirme süreci
ise TÜBİTAK tarafından oluşturulan bilim kurulları tarafından yürütülmektedir. Ve projeyi hazırlayan
öğrenci ve danışman öğretmenleri ödüllendirilmektedir.
Proje çalışması ilköğretim okullarının 6., 7. ve 8. sınıflarına yönelik olarak
gerçekleştirilmektedir. Öğrenciler matematik ve fen bilimleri alanlarında hazırladıkları projeleriyle
çalışmaya katılabilmektedir. Bu alandaki konuların projelendirilmesi aşamasında, çalışmaların özgün,
bilimsel, mantık çerçevesi içinde, estetik, uygulanabilir ve sosyal fayda sağlayıcı olması esas
alınmaktadır. Proje çalışması, ilköğretim matematik ve fen bilimleri müfredatındaki içerik ve
kazanımlarla ilişkili olup araştırma projelerini kapsamaktadır. Çalışma, eğitim – öğretim yılı başında
başlar ve o yıla ait uygulama takvimine göre gerçekleştirilir.
1.1.Amaç
Bu çalışmada, Bu Benim Eserim Proje Çalışması’na katılan öğrencilerin matematik tutum ve
başarılarına olan etkilerinin incelenmesi için öğretmenlerin görüşlerinin alınması amaçlanmıştır.
Araştırma kapsamında elde edilen veriler Bu Benim Eserim Proje Çalışması’nın öğrenciler üzerindeki
etkililiğinin anlaşılması açısından önemlidir.
1.2.Problem Cümlesi
İlköğretim okullarının 6., 7. ve 8. sınıflarına yönelik olarak gerçekleştirilen Bu Benim Eserim
Proje Çalışması’na katılan öğrencilerin matematik tutum ve başarılarına olan etkisi nedir? cümlesi
çalışmanın problemini oluşturmaktadır.
2. YÖNTEM
Bu araştırmada betimsel nitelikte olup nitel türde bir çalışmadır. Araştırmada nitel araştırma
yöntemlerinden yapılandırılmış mülakat metodu kullanılmıştır.
2.1.Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini ilköğretim okullarında görev yapan matematik öğretmenleri, örneklemini
de Elazığ ilinde ilköğretim okullarında görev yapan matematik öğretmenlerinden rasgele seçilen 6
tanesi oluşturmaktadır.
2.2.Veri Toplama Aracı:
Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan yapılandırılmış mülakat
kullanılmıştır. Hazırlanan mülakat formu 6 açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Mülakat araştırmacılar
tarafından hazırlandıktan sonra alanında uzman 4 öğretim üyesine gösterilerek son hali verilmiştir.
2.3.Verilerin Analizi:
Mülakatlardan elde edilen veriler öğretmenlerin fikir birliğine vardığı ve varmadığı noktalar
tespit edilerek her soru için ayrı ayrı kategori haline getirilerek analiz edilmiştir.
3. BULGULAR
Öğretmenlere yöneltilen “Bu Benim Eserim Proje Çalışması’na katılan öğrencinin çalışmadan
önceki matematik tutum ve başarısı nasıldı?” sorusuna verilen cevaplara aşağıda yer verilmiştir.
“İyiydi, değişen bir şey olmadı.”
“İyilerdi.”
“Öğrencilerin ders başarıları ve tutumları çok iyi idi.”
“Durumları iyi idi.”
“Duruları zaten iyi idi.”
“Çok İyilerdi.”
Soruya verilen cevaplar incelendiğinde 2 öğretmen katılan öğrencilerin başarı ve tutumlarının
çok iyi, 4 öğretmen ise iyi olduğu yönde görüş belirtmiştir. Ayrıca kötü kategorisinde görüş belirten
öğretmen olmamıştır. Bu bulguya bağlı olarak Bu Benim Eserim Proje Çalışması’na katılan
öğrencilerin matematik başarı ve tutumunun yüksek olduğu söylenebilir.
Öğretmenlere yöneltilen “Öğrenci proje hazırlamaya kendi isteğiyle mi katıldı? Kendi isteği ile
katılmadıysa bu tutum ve başarısını nasıl etkiledi? ” sorusuna verilen cevaplara göre 6 öğretmenin 6 sı
da “kendi istekleri ile katıldılar” yönünde görüş belirtmişlerdir. Bu bulguya bağlı olarak öğrenciler Bu
Benim Eserim Proje Çalışması’na gönüllü katıldıkları sonucu çıkmıştır. Bazı görüşlere aşağıda yer
verilmiştir:
“Kendi istekleri ile katıldılar.”
“Bütün öğrenciler kendi isteği ile katıldı.”
Öğretmenlere yöneltilen “Çalışma sonrası matematiğe olan tutumunda ve başarısında farklılık
gözlemlediniz mi? ” sorusuna verilen cevaplara aşağıda yer verilmiştir.
“Aynıydı değişiklik olmadı.”
“Matematiğe ve projeye olan ilgisi arttı.”
“Matematiğe daha sıcak baktılar. Zaten çok iyilerdi.”
“Zaten başarılıydılar. Benimle olan diyalogları arttığı için derse olan ilgileri de arttı.”
“Çok fazla bir değişiklik olmadı. Zaten çok iyilerdi.”
“Değişiklik olmadı”
Soruya verilen cevaplar incelendiğinde 2 öğretmen öğrencilerin çalışma sonrası tutum ve
başarılarında değişiklik olmadığı, 1 öğretmenin ise çok fazla değişime sebep olmadığı ve 3 öğretmenin
ise derse olan tutumlarının arttığı yönünde görüş belirtmişlerdir. Bu bulguya bağlı olarak Bu Benim
Eserim Proje Çalışması sonrası bazı öğrencilerin başarı ve tutumlarında herhangi bir değişiklik
olmadığı, bazı öğrencilerde ise derse olan tutumun arttığı sonucu çıkmıştır. Ayrıca çalışma sonrası
tutum ve başarıları düşen öğrenci olmadığı sonucu da ulaşılan bir diğer sonuçtur.
Öğretmenlere yöneltilen “Bu Benim Eserim Proje Çalışması’ nı öğrencilerin matematik tutum
ve başarılarına yönelik yararlı buluyor musunuz?” sorusuna verilen cevaplara aşağıda yer verilmiştir.
“ Tabiki yararlı buluyorum. Kendilerine ve matematiğe karşı daha güvenli oldular.”
“ Tabiki yararlı. Materyal oluşturma, işlemlerde kısa yol belirleme ve pratik düşünmede faydası var.”
“ Evet yararlı buluyorum. Okulda bilindikleri için kendilerine olan güvenleri artıyor.”
“ Değişikliğe sebep olmadı. Yararlı değildi.”
“ Araştırıp soruyor ve kendisi bulduğu için faydalı.”
Soruya verilen cevaplar incelendiğinde 4 öğretmen Bu Benim Eserim Proje Çalışması’nı
yararlı bulurken, 1 öğretmen yararlı bulmamıştır. Ayrıca öğretmenlerden biri görüşünü belirtmemiştir.
Bu bulguya bağlı olarak Bu benim Eserim Proje Çalışması’nın öğrencilerin genelinin matematik ve
tutum başarılarına olumlu yönde etki ettiği söylenebilir. Ancak bir öğretmenin yararlı bulmaması Bu
Benim Eserim Proje Çalışması’nın her öğrencinin matematik tutum ve başarısına olumlu yönde etki
etmediği sonucunu da ortaya çıkarmıştır.
Öğretmenlere yöneltilen “Sizce Bu Benim Eserim Proje Çalışması’nın öğrenci açısından
avantajları ve dezavantajları nelerdir?” sorusuna öğretmenlerin vermiş oldukları cevaplar şöyledir:
“ Dezavantajı yok. Avantajı zeki öğrenci için tabiki var. Düşüncesini geliştiriyor. Okulumuzun
bulunduğu sosyo-ekonomik durum bunu sağlamadı.”
“ Avantajı, daha sosyal olabilir, yaratıcılığı geliştirebilir.”
“ Dezavantajı yok. Araştırır yeni şeyler keşfeder. Hevesi ve matematiğe olan sempatisi artar. Bir şey
elde etmese de zamanı boş geçirmez.”
“ Dezavantajı yok. Avantajı ise kendi akranlarından daha ileri seviyede matematiğe ulaşıyorlar.
Yüksek seviyede matematik öğretiliyor.”
“ Dezavantajı yok. Avantajı ise matematikle iç içe olması ve matematiğe farklı yönlerden
bakmasıdır.”
“ Dezavantajı yok. Avantajı ise öğrenci bir şeyler oluşturmak için kendi çabasıyla çalışıyor. Biz
sadece oluşturulma sürecinde yardımcı oluyoruz.”
Öğretmenlere yöneltilen “ Bu Benim Eserim Proje Çalışması hakkında eklemek istediğiniz
görüş ve önerileriniz var mı?” sorusuna verilen cevaplar aşağıda belirtilmiştir:
“Katılım çok fazla, en azından bölgeyi geçen öğrenciye küçükte olsa bir ödül verilmeli. Öğrenci
motive olmuş olur.”
“ Bazı başarılı öğrenciler fikirleri güzel olsa bile katılmak istemiyor. Projeye çalışma sürecini zaman
kaybı olarak görüyor. Bu sürede test çözmeyi tercih ediyor. Bu çalışma ilköğretim seviyesine değil de
liseye uygulanmalı. Çünkü çocuklar proje üretim düzeyinde değiller. Bunun yerine matematik
olimpiyatları yapılmasını tercih ederim. Ödül alan öğrencilerde olumlu etkisi oluyor. Ama aynı
okuldan hem ödül alan hem de geçemeyen öğrenci olduğundan ödül almayan öğrenci kendisini
sorguluyor ve başarısının düşük olduğunu düşünüyor. Ya da öğretmenin arkadaşına yardımcı
olduğunu düşünüyor.”
“ Ar-Ge tarafından adaletsiz seçim olduğunu düşünüyorum. Burada seçilmeyen projelerin benzerleri
Ankara finallerine gönderiliyor. Başvuru ekranında süre çok kısa, sıkıntı oluyor.”
“ Bu konu hakkında seminer alınmalı. Çünkü proje hakkında bilgileri yok. Başvuru sayfası çok
karmaşık öğrencinin tek başına yapabileceği sade hale getirilmeli.”
4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı uygun konularda, yeterli donanıma sahip öğretmenler ve uygun
fiziksel koşullar sağlandığında eğitim-öğretime; özellikle fen ve matematik konularının öğretiminde
etkili ve verimli bir yaklaşımdır (Saracaloğlu ve diğerleri, 2006).
Bu çalışmada, Bu Benim Eserim Proje Çalışması’nın öğrencilerin tutum ve başarılarına
etkisinin olup olmadığına ilişkin öğretmen görüşleri alınmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenler, Bu
Benim Eserim Proje Çalışması’nı genel olarak yararlı bulduklarını ve çalışmanın öğrencilere olumlu
katkısının olduğunu söylemişlerdir. Ancak bir öğretmen bu konu hakkında görüş belirtmemiş,
öğretmenlerden biri de yararlı bulmadığını söylemiştir. Ayrıca öğretmenlerin ortak görüşü çalışmanın
öğrenciye getirdiği herhangi bir dezavantajının olmadığıdır. Bu Benim Eserim Proje Çalışması ile
öğrencilerin yaratıcılığının geliştiği ve matematiğe daha farklı yönlerden bakabilmesi öğrencilere
getirdiği avantajlardır. Gültekin (2007) de yaptığı çalışmada proje tabanlı öğrenmenin, öğrenmeyi
zevkli, eğlenceli ve anlamlı kılarak öğrencileri öğrenmeyle meşgul ettiğini, öğrenmeyle meşgul olan
öğrencilerin motive olduğunu ve motive olan öğrencilerin de başarılı olduğunu belirtmiştir. Ayrıca
çalışma ile matematiğe olan sempatinin arttığı da belirtilen görüşler arasında olup bu da duyuşsal
boyutta öğrencinin çalışmadan olumlu etkilendiğini göstermektedir.
Ayrıca öğretmenlerden biri proje çalışmasına katılan öğrencilere finale çıkamamış olsalar bile
katılımlarından dolayı ufak bir ödülün olabileceğini ve bu da öğrenciyi motive edeceğini belirtmiştir.
Günümüzde pekiştirme kavramının öneminden sık sık bahsedilmektedir. Pekiştirme; davranışların
yapılma sıklığını arttırmaktadır. Bu da öğrencinin oluşturduğu projeden haz almasını ve bu
davranışlarının devamının gelmesini sağlar ve başka projeler de üretebileceğine olan inancını arttırır.
Ayrıca öğrencinin kendine olan özgüveninin artmasını da sağlar. Bu durum bu çalışmaya katılma
cesaretini gösterip, proje üreten en azından il çalışma grubunun elemelerinden geçen öğrencilere
motivasyon amaçlı ödüller verilerek giderilebilir.
Ayrıca öğrencilerin ödül alan arkadaşlarına öğretmenin yardım ettiğini düşünmeleri öğretmen
ile öğrencinin arasında set oluşturmaktadır. Bu da iletişim güçlüğü yaşamalarına sebebiyet verir.
Öğrencinin öğretmene olan güveninin azalmasına neden olur. Bu da Bu Benim Eserim Proje
Çalışması’nın sınırlılığı olduğu söylenebilir. Benzer şekilde Ayvacı ve Çoruhlu (2010) yaptıkları
çalışmada; problemleri öğretmenin belirlediği çalışmalarda, öğretmenin daha çok o konudaki örnekleri
öğrenciye sunduğunu, çalışmanın bu örneklerle yürütüldüğünü ve bu şekilde gerçekleştirilen
çalışmaların yaratıcılıktan uzak olduğu belirtmişlerdir ki buda çalışmanın bu sonucu ile örtüşmektedir.
Çalışma sonucunda öğretmenlerin bazı kurumlara karşı güvenlerinin olmadığı tespit edilen bir
başka sonuçtur. Bu durum kurumların objektifliğinden ödün vermediklerini öğretmenlere göstermeleri
ile çözülebilir. Aksi durumda yaşanan bu durumdan dolayı çalışmaya olan katılım azalabilir.
Bazı öğrencilerin fikirlerinin güzel olduğu halde çalışmaya katılmak istemedikleri belirtilen bir
diğer görüştür. Bunun olma sebebi ise öğrencileri tek boyuta indirgeyen sınav sistemleridir. Proje,
emek ve zaman isteyen bir çalışmadır. Bu çalışmaya öğrenciler vakit ayıramayacaklarını ve girecekleri
sınava bir katkı getirmeyeceğini düşündüklerinden Bu Benim Eserim Proje Çalışması’na soğuk
bakmaktadırlar. Bu Benim Eserim Proje Çalışması’nda derece yapan öğrencilere girecekleri sınavlarda
ek puan verilmesi ile bu olumsuzluk ortadan kaldırılabilinir.
TEMEL KAYNAKLAR
Aladağ, S., (2008). İlköğretim Matematik Öğretiminde Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımının
Öğrencilerin Akademik Başarılarına Etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2, 157-170.
Ayvacı, H. Ş. ve Çoruhlu, T. Ş. (2010). Fen ve Teknoloji Dersi Proje Tabanlı Öğretim
Uygulamasında İlköğretim Öğrencilerinin Karşılaştıkları Güçlükler. Uludağ Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi. 23 (1), 43-59.
Çakallıoğlu, S. N. (2008). Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımına Dayalı Fen Bilgisi Öğretiminin
Akademik Başarı ve Tutuma Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dede, Y. ve Yaman, S. (2003). Fen ve Matematik Eğitiminde Proje Çalışmalarının Yeri, Önemi
ve Değerlendirilmesi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 23 (1), 117-132.
Gültekin, M. (2007). Proje Tabanlı Öğrenmenin Beşinci Sınıf Fen Bilgisi Dersinde Öğrenme
Ürünlerine Etkisi. İlköğretim Online. 6(1), 93-112.
Kurak, D. (2009). İlköğretimde Dördüncü ve Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Yaptığı proje
Çalışmalarının Öğretmen ve Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi.
Adana: Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Saracaloğlu, A. S., Akamca Özyılmaz, G. ve Yeşildere, S. ( 2006). İlköğretimde Proje Tabanlı
Öğrenmenin Yeri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 4 (3), 241-258.
URL1
Bu
Benim
Eserim
Proje
Çalışması
http://tegm.meb.gov.tr/bubenimeserim (erişim tarihi: 17/03/2012).
Kılavuzu,
URL2
TÜBİTAK
Proje
Yarışmaları
Kitapçığı.
(2010).
http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BIDEB/projerehberi_2204.pdf
17/03/2012).
Proje
(erişim
(2011).
Rehberi.
tarihi: