PDF 1.24MB

önce çocuklar
Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
Dönem raporu, say›: 01/06
bu say›da …
• çocuklara öncelik vermek
• çocuklar›n düflünceleri
• büyük bir kadro
• benim ailem, bizim gelece¤imiz
• birlikte çal›flma
Türkiye’de çocuk bak›m›n›n ve koruman›n geliflimi
Mart 2006
çocuklara
öncelik vermek
Yoksulluk, evsizlik, sömürücü ifllerde çal›flma, cinsel istismar, taciz ve sömürü
ne yaz›k ki tüm dünyada milyonlarca çocu¤un hemen her gün karfl›laflt›¤› çocuk
haklar› ihlalleridir. Çocuk Haklar›na Dair Sözleflme (ÇHS), toplumlar›n ve
ailelerin çocuklar için ald›klar› bütün kararlar›n ilk olarak ve en baflta çocuklar›n
yarar›n› gözetmesini sa¤layarak çocuklar› bu tür tehlikelerden korumak üzere
haz›rlanm›flt›r.
Çocuk Adalet Sistemi’nin
‹yilefltirilmesi
rehabilitasyona dayal›
olup kanunla ihtilafa
düflen çocuklar›n
haklar›na sayg›l› ve onlar›
tekrar suçtan koruyacak
önlemler için çözümler
içermifltir
ÇHS’ye ba¤l›l›k, Sözleflme’yi onaylayan devletlere, çocuklara yönelik
politikalar›n, yasal düzenlemelerin ve hizmetlerin Sözleflme ilkelerini
yans›tmas›n› sa¤lama ve her çocu¤un sa¤l›kl› büyüyüp geliflebilece¤i koruyucu
ortamlar›n yarat›lmas›na katk›da bulunma yükümlülü¤ü getirmektedir. Resmi
bafll›¤› olan Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
ibaresinin de ça¤r›flt›raca¤› gibi, Önce Çocuklar Türkiye’ye çocuklar için
koruyucu bir ortam sa¤lamada yard›mc› olmay› amaçlamaktad›r. Önce
Çocuklar girifliminin tohumlar› ilk kez, Hükümetin, Avrupa Komisyonu’nun da
yard›mlar›yla Çocuk Adalet Sistemi’nin ‹yilefltirilmesi projesi yoluyla bu
alandaki uluslararas› standartlar› yakalama çal›flmalar›yla birlikte at›lm›flt›r.
Çocuk Adalet Sistemi’nin ‹yilefltirilmesi projesi sonuçta 2005 y›l›nda yeni bir
Çocuk Koruma Yasas›’n›n benimsenmesini getirmifltir. 2005 y›l›, Türkiye’de
kanunla ihtilafa düflen çocuklara iliflkin yasal düzenlemeler aç›s›ndan önemli
bir y›l olmufltur. Yeni Yasa ve ceza yasalar›ndaki de¤ifliklikler cezai ehliyet
yafl›n› 11’den 12’ye ç›karm›fl ve çocuklara iliflkin yarg› süreçlerini önemli
ölçüde h›zland›rm›flt›r.
Yeni mevzuat›n getirdi¤i di¤er önemli yenilikler flunlard›r:
•
•
kanunla ihtilafa düflen çocuklar için özel uygulamalar;
•
çocuklar için özgürlü¤ün k›s›tlanmas› yerine alternatif bir yapt›r›m olarak
gözetim uygulamas›n›n getirilmesi;
•
yarg› süreçlerinde daha fazla sosyal hizmet uzman›n›n haz›r bulundurulmas›.
çocuklar›n dahil olduklar› olaylar› ele almakta uzmanlaflm›fl mahkeme
say›s›nda art›fl;
Proje ayr›ca, çocuklar›n istismar, sömürü, ihmal ve fliddetten korunmalar› için
ilgili bütün bakanl›klar›n ve kurumlar›n kapasitelerini gelifltirmifltir. Çeflitli
sektörleri kapsayan bu projeye Adalet Bakanl›¤›, Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu (SHÇEK), ‹çiflleri Bakanl›¤›, Barolar Birli¤i ve Çocuklara
Yeniden Özgürlük Vakf› kat›lm›flt›r.
Proje çerçevesinde gerçeklefltirilen etkinlikler aras›nda 52 ‹l Barosundaki
Çocuk Haklar› Komisyonu üyelerini, Adalet Bakanl›¤›’na ba¤l› kurumlarda
çal›flan yaklafl›k 400 personeli, Adli T›p’taki 250 uzman› ve 40 gözetim
görevlisini kapsayan kapasite gelifltirme çal›flmalar› ve 20 milletvekilinin
çocuk adaleti ile ilgili konularda bilgilendirilmesi yer almaktad›r.
‹stismar ve fliddet ma¤duru çocuklar ile yasalarla sorun yaflayan çocuklara
proje kapsam›nda daha fazla hukuksal yard›m sa¤lanm›flt›r. Bugün 52 ilde
Barolar›n Çocuk Haklar› Komisyonlar› suç ma¤duru veya yasalarla baflka türlü
2
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
sorunu olan çocuklara hukuksal yard›mlar sa¤lamaktad›r. Çocuk Haklar›
Komisyonlar›n›n kapsama alanlar› genel olarak yüzde 90 oran›nda genifllemifltir.
2002 y›l›ndan bu yana çocuklar›n kar›flt›klar› yasa ihlalleri söz konusu oldu¤unda:
•
•
özgürlüklerinden yoksun b›rak›lan çocuk say›s›nda %67 azalma olmufltur;
Islahevlerinde tutulan çocuk say›s› %80 azalm›flt›r.
Önce Çocuklar, Çocuk
Adalet Sistemi’nin
‹yilefltirilmesi projesi ile
gerçeklefltirilen
geliflmeleri temel alarak
çocuklar›n aileleriyle
tekrar birlefltirilmeleri
yoluyla önleme
çal›flmalar›na
odaklanacakt›r
Önce Çocuklar girifliminin temel tafllar›ndan biri olarak dezavantajl› çocuklar›n
fliddet, istismar, ihmal ve sömürüden korunma haklar›na iliflkin kamuoyu
duyarl›l›¤› daha da artm›fl ve medya da bu konular› daha duyarl› biçimde ele
almaya bafllam›flt›r.
Çocuk Haklar› Komisyonlar›yla gerçeklefltirilen çal›flmalar beklenin de
ötesinde olumlu sonuçlar vermifltir. Bu Komisyonlar yasalarla sorunu olan
dezavantajl› çocuklara hukuksal yard›mlar sa¤laman›n yan› s›ra, yasal
düzenlemeler ve politikalar söz konusu oldu¤unda çocuklar›n kararl›
savunucular› olarak ön plana ç›km›fllard›r. Komisyonlar, çocuk haklar›n›n
hayata geçirilmesinin izlenmesinde daha güçlü roller üstlenmifllerdir ve halen
tüm Türkiye’de ba¤›ms›z izleme birimleri kurma sürecindedirler. Bu birimler,
çeflitli sektörlere mensup çocuk koruma uzmanlar›ndan oluflacakt›r.
Halen sürmekte olan siyasal istikrar, ekonomik büyüme, toplumsal ve kurumsal
de¤iflim ortam›, Türkiye’de Çocuk Adalet Sisteminin ‹yilefltirilmesi ve Çocuklar
için Evet Deyin kampanyas› gibi projelerin hedeflerinin gerçekleflmesi aç›s›ndan
bulunmaz f›rsatlar sunmufltur. Bu projelerin baflar›s› sonucunda Avrupa Birli¤i
Genel Sekreterli¤i (ABGS), Avrupa Komisyonu Delegasyonu (AKD) ve Türkiye
Hükümeti Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
veya k›saca Önce Çocuklar projesini UNICEF’in teknik deste¤i ile yürüterek
bafllatma karar› alm›flt›r. Projenin gelifltirilmesi s›ras›nda ABGS ve AKD çocuk
haklar›n›n yayg›nlaflt›r›lmas›na ve korunmas›na tam bir destek vermifl,
çal›flmalara yol göstermifl ve konuyu sahiplenmifltir.
Önce Çocuklar projesi ile birlikte, Türkiye çocuk adalet sisteminde
iyilefltirmelerin sürdü¤üne ve k›z ve erkek çocuklar›n haklar›n› duyuracak ve
güvence alt›na alacak çocuk bak›m› ve korunmas› alan›ndaki de¤iflikliklere
tan›kl›k edecek ve ülke ÇHS ve AB standartlar›na daha da yak›nlaflacakt›r.
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
3
çocuklar›n
düflünceleri
Projenin resmi ad› olan Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve
Adalete Do¤ru’nun ne anlama geldi¤i aç›k. Ama bunu tam olarak ak›lda
tutmak biraz güç ve bu nedenle halk›n ilgisini çekmek için daha k›sa bir ad
gerekti¤i düflünüldü. Sonuçta, proje ortaklar›ndan genel kamuoyuna ve
çocuklar›n kendilerine baflvurularak daha k›sa bir bafll›k ve logo
önerileri al›nd›. Kas›m ay›nda yap›lan 6. Çocuk Forumu s›ras›nda
kat›l›mc›lara kimi fikirler verdik ve proje kimli¤inin
gelifltirilmesi yolundaki bu önemli ad›m konusunda
çocuklara ilk izlenimlerini sorduk.
Eflref: “Resimde bir
ailenin yer almas› hofl
bir fley”
Yalova’dan 12 yafl›ndaki Eflref flöyle diyor: “Bana öyle
geliyor ki, büyükler çocuklar olarak bizim görüfllerimizi
ancak böyle olaylarda soruyorlar. Resimde bir ailenin yer
almas› hofl bir fley. Çocuklara nas›l davranmak gerekti¤i
konusunda iyi bir örne¤e ihtiyac›m›z var. Aileler
çocuklar›n› desteklemeli.”
I¤d›r’dan gelen 12 yafl›ndaki Merve’nin görüflleri ise flöyle:
“Yetiflkinlerin çocuklar›n söylediklerine kulak vermeleri gerek.
Yaln›zca yafl›m›z küçük oldu¤u için bizi
görmezden gelmemeliler. Babas›n›n omuzlar›nda
duran küçük k›z›n resmini de bu yüzden
sevdim. Göründü¤ü kadar›yla k›z bir fleyler
söylüyor ve ailenin di¤er üyeleri de
yaln›zca dinlemenin ötesinde
söylenenlere dikkat ediyor!”
12 yafl›ndaki fierife de aile
görüntüsünü benimsiyor: “bütün
mesele çocuklar olarak bizim
görüfllerimize sayg› duyulmas›, öyle
de¤il mi? San›r›m en önemli konular
e¤itim ve sa¤l›k. Bunun ard›ndan
çocuklar›n fliddetten ve savafltan
korunmalar› geliyor. Hükümetin
bizleri bütün bunlardan korumak için
pek çok fley yapabilece¤ini san›yorum; ama en iyisi,
çocuklar›n korunmas›na önce aileden bafllanmas›.
fierife: “Bafllar›n›n
üzerinde çat› olan
resmi be¤endim”
Emine, Zeynep ve Gurbet:
“Biraz hareket heyecan›
gösteriyor”
4
“Bafllar›n›n üzerinde çat› olan resmi
be¤endim – zaten ailenin yeri de oras›
de¤il mi?”
Bitlisli 11 yafl›ndaki Emine, Mufllu
12 yafl›ndaki Ak›n ve fi›rnakl› 14
yafl›ndaki Gurbet ise tercihlerini
daha hareketli bir görüntüden yana
yapt›lar: “Sanki bir fleyler oluyor,
heyecan verici bir fleyler
varm›fl gibi. Bütün renkler güçlü
ve parlak olmal›.”
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
Samsun’dan 13 yafl›ndaki
Cengiz, ailenin üzerinde
çat› yerine bir
flemsiyenin daha
uygun
düflece¤ini ileri
Cengiz: “fiemsiye s›¤›na¤›
sürdü: “‹ki yafl›mdan bu yana
anlat›yor — her yere
bir kurumda kal›yorum ve art›k
götürebilirsin”
burada kalamayacak kadar
büyüdü¤ümde ne olaca¤›
konusunda endifleliyim. 18’ime geldi¤imde sokaklarda m›
yafl›yor olaca¤›m? ‹flte flemsiyeyi bu nedenle tercih
ediyorum. Çat› da bir s›¤›nakt›r, ama onu al›p yan›nda
götüremezsin.”
Özge: “Belki de
ailedeki kiflileri
birbirine biraz
daha
yak›nlaflt›rmak
gerekir”
Bursa’dan 15 yafl›ndaki Özge ise daha yal›n bir fley istiyordu: “bu
resimlerden bir fley ç›karmak biraz zor; zaten
yerine göre küçültülecek de, öyle de¤il mi? Belki
de ailedeki kiflileri birbirine biraz daha
yak›nlaflt›rmak gerekir. Böylece örne¤in
rozetlere konulacaksa daha iyi
görülebilir.”
Mardin’li 13 yafl›ndaki Ömer diyorki:
“Önemli olan, insanlar›n bunu gördüklerinde çocuk koruma mesaj›n› almalar›.
“Buna benzer toplant›lar› daha çok
yapmal›y›z ki bizi yaln›zca Türkiye’de
de¤il dünyan›n her yerinde duysunlar”
Ömer: “Önemli olan,
insanlar›n bunu
gördüklerinde çocuk
koruma mesaj›n›
almalar›”
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
5
... büyük
bir kadro
Avrupa Komisyonu Türkiye
Delegasyonu Baflkan›,
Büyük Elçi Hansjörg
Kretschmer
TC Hükümeti’nin 2005 y›l› A¤ustos ay›nda bafllatt›¤› yeni çocuk koruma
projesinin resmi aç›l›fl› 20 Ocak 2006 tarihinde Ankara’da Hilton Oteli’nde
yap›ld›. Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru veya
Önce Çocuklar, Türkiye’de baflta en dezavantajl› konumda olanlar olmak üzere
ülkedeki bütün k›z ve erkek çocuklar›n haklar›n›n ön planda tutuldu¤u, çocuk
bak›m› ve korunmas› alan›nda bir dizi de¤iflikli¤e tan›kl›k edecek.
Önce Çocuklar, Hükümetin, Avrupa Komisyonu’nun, Birleflmifl Milletler
Çocuklara Yard›m Fonu’nun (UNICEF), çeflitli STK’lar›n, çocuklar›n ve ana
babalar›n yer ald›klar›, genifl kapsaml› ve çok sektörlü bir proje.
Bu kapsam geniflli¤i, projenin resmi bafllang›c› için yap›lan törene kat›l›p
konuflma yapan kiflilerde de yans›ma buldu. Törene kat›l›p projeyi tan›t›c›
konuflma yapanlar aras›nda: ‹çiflleri Bakan› Abdülkadir Aksu; Devlet Bakan›
Nimet Çubukçu; Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Baflkan›, Büyük Elçi
Hansjoerg Kretschmer; UNICEF Türkiye Temsilcisi Edmond McLoughney;
MEB Müsteflar› Prof. Dr. Nejat Birinci; SHÇEK Genel Müdürü ‹smail Bar›fl ve
Adalet Bakanl›¤› Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdür Yard›mc›s› Yarg›ç Ekrem
Bak›r yer ald›. Türkiye Barolar Birli¤i Baflkan› Özdemir Özok ve çeflitli hükümet
kurulufllar›n›n, STK’lar›n ve akademik çevrelerin temsilcileri de toplant›ya
kat›lanlar aras›ndayd›.
‹çiflleri Bakan›,
Abdülkadir Aksu
‹çiflleri Bakan› Önce Çocuklar projesinin resmen bafllat›lmas› dolay›s›yla
yapt›¤› konuflmada özetle flunlar› söyledi: “Bütün çocuklar›n korunmas›;
çocuklar›n e¤itim ve sa¤l›k hizmetlerinden yararlan›p iyi beslenmelerinin ve
koruyucu ortamlarda yaflamalar›n›n sa¤lanmas›, hem devletin hem de
STK’lar ve ilgili di¤er kurulufllarla yak›n iflbirli¤i içinde çal›flan bakanl›klar›n,
bu arada elbette ailelerin sorumlulu¤udur.”
Devlet Bakan› Nimet Çubukçu ise flunlar› söyledi: “Biz büyük bir kadroyuz.
Ortak bir dava, davalar›n en sayg›n› için birlikte çal›flan bir ekip. Ülkenin
neresinde olurlarsa olsunlar çocuklar ve aileleri için daha iyi bir gelecek
sa¤lamak, kuflkusuz Türkiye için de parlak bir gelecek anlam›na gelmektedir.”
Konuyu Avrupa Birli¤i’nin insan haklar›, demokrasi ve hukukun üstünlü¤üne
iliflkin temel de¤erleri aç›s›ndan ele alan Hansjörg Kretschmer, “Önce
Çocuklar projesinin Türkiye’yi çocuk koruma ve bak›m› ile Çocuk Haklar›na
Dair Sözleflme’nin (ÇHS) standartlar› aç›s›ndan AB politikalar›na daha da
yak›nlaflt›rmas›n› umdu¤unu” belirtti. Kretschmer, çocuk haklar›na sayg›n›n,
nerede olursa olsun çocuklar›n istismar ve sömürüden korunmas› anlam›na
geldi¤ini vurgulad›.
UNICEF Türkiye Temsilcisi
Edmond McLoughney
6
Önce Çocuklar girifliminde UNICEF’in teknik aç›dan yer almas›na de¤inen
Edmond McLoughney projenin “politikalar› ve programlar›, bak›m ve koruma
sistemlerini gelifltirerek, hiçbir çocu¤un yaflamamas› temenni edilen istismar
ve ihmal konular›n› ele alarak Türkiye’nin her yerindeki çocuklar›n önündeki
f›rsatlar› art›raca¤›n›” belirtti. McLoughney projenin eflitsizlikleri gerek aile
içinde gerekse Türkiye’nin bütününde azaltmaya odaklanmas›n› ön plana
ç›kartarak “Türkiye’deki herkesin sa¤l›kl› yaflama, iyi beslenme, flefkatli bir
aile ortam›nda geliflme, topluluk ve aile yaflam›na kat›lma f›rsatlar›na sahip
olmas› gerekti¤ini” söyledi.
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
MEB ad›na söz alan Profesör Nejat Birinci Önce Çocuklar ’›n e¤itime
odaklanan yan›n› vurgulad›ktan sonra flunlar› söyledi: “bireyler olarak sahip
oldu¤umuz becerileri ve yetenekleri gelifltirmenin ilk ad›m› e¤itimdir. Ana
babalar olarak rolümüz, çocuklar›m›z›n gelecekteki mutluluklar› ve
verimlilikleri aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r; çocuklar›m›z› bilgi ve
ö¤renme aflk› ile donatmal›y›z ki, bu da onlar› anlad›¤›m›z› ve yeteneklerine
güvendi¤imizi göstererek olur.”
Devlet Bakan› Nimet
Çubukçu, UNICEF Çocuk
Koruma Proje Sorumlusu,
Bürge Hayran ve Program
Koordinatörü, Lila Pieters
Önce Çocuklar ’›n ana baba bak›m›ndan yoksun çocuklar›n kuruma
yerlefltirilme uygulamas›n› azaltma amac› üzerinde duran SHÇEK Genel
Müdürü ‹smail Bar›fl ise flöyle dedi: “Ailelerinin yan›nda, kurumlarda veya
sokaklarda, nerede olurlarsa olsunlar Türkiye’deki bütün çocuklar› "Önce
Çocuklar" kapsam›na al›yoruz ve çocuklar› ister sokakta ister baflka yerde
fliddetten ve istismardan korumay›, onlar› daha iyi bir gelecek için fiziksel ve
psikolojik olarak haz›rlamay› amaçl›yoruz.
“Önce Çocuklar Türkiye ve çocuklar› için gerçek anlamda bir ‘ilk’tir”
Konuflmas›nda yarg› sistemine de¤inen yarg›ç Ekrem Bak›r flu gözlemini dile
getirdi: “Yarg› sistemi, yarg›lad›¤› kiflileri anlam›fl olmakla kazançl› ç›kacakt›r.
Yasalarla sorun yaflayan bir çocu¤un henüz olgunlaflmam›fl bir kifli oldu¤unu
gözetecek ve bunu dikkate alacak araçlarla donat›lm›fl bir yarg› sistemini
hedeflemeliyiz.”
Çocuk haklar› konusunda daha bütünlüklü bir anlay›fl› savunan yarg›ç Bak›r,
yapt›¤› konuflmada flunu da dile getirdi: “bir toplum, ancak do¤umdan
itibaren çocu¤un bir birey olarak haklar›n› koruyarak çocuklar›n
yasalarla karfl› karfl›ya gelmemelerini sa¤layabilir ve bu tür
olas›l›klara karfl› pratik önlemler alabilir.”
Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu Genel
Müdürü, ‹smail Bar›fl
Baflta sokaklarda çal›flan/yaflayanlar olmak üzere
çocuklar›n ateflli bir savunucusu olan pop y›ld›z› Do¤ufl
ise flunlar› söyledi: “Herhangi bir çocu¤u ilgilendiren
herhangi bir konunun önemli oldu¤una inan›yorum
ve buraya bu giriflimi sonuna kadar desteklemek
amac›yla geldim. Bugün, Türkiye’deki çocuklar için
önemli bir bafllang›c› iflaret ediyor. Çeflitli bakanl›klar›n
ve UNICEF gibi kurulufllar›n bu giriflimin içinde yer
almalar› beni derinden etkiledi. Umar›m, iflin sonu da
bafllang›c› gibi parlak olur ve hangi konumda olurlarsa
olsunlar, zengin yoksul Türkiye’deki bütün çocuklar
aç›s›ndan gerçekten daha iyi ve farkl› bir durum yaratabiliriz.”
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
7
benim ailem,
bizim gelece¤imiz
Önce Çocuklar proje stratejisinin büyük önem tafl›yan bir ö¤esi de, çocuklara
yönelik hizmetlerde, çocuklara duyarl› bir dizi hizmet modelinin gelifltirilmesidir.
Bunu sa¤lamaya yönelik yaklafl›mlardan biri de aile biriminin kendisi üzerinde
odaklanmaktad›r. Aile ve Çocuk E¤itimi Program›, Benim Ailem-AÇEP olarak
yeniden düzenlenmifltir. Amaçlanan, baflta yoksul kent mahalleleri ve ücra
k›rsal yerleflimlerde yaflayanlar olmak üzere ana babalar›n ve çocuklara
bakanlar›n üçte birine ulaflmak ve onlar› olumlu çocuk yetifltirme uygulamalar›
konusunda e¤itmektir.
Safiye fiahin: “Çocuklar›
aile içinde e¤itmek
çat›flmalar› azaltmaya
yard›mc› olacakt›r”
Ekim ay› sonunda Mersin’de yap›lan ilk Usta E¤itici oturumlar›ndan birinde
çeflitli proje illerinden bir grup AÇEP e¤iticisine, 6 yafl›ndan küçük çocuklar›
olan ailelerin e¤itiminin daha da gelifltirilmesi için ek e¤itim verilmifl, e¤itim
materyalleri sa¤lanm›flt›r.
Safiye fiahin, Ö¤retmen, Sar›yer Halk E¤itim Merkezi, ‹stanbul
“Aile e¤itimi konusunda daha önce de e¤itim görmüfltük, ancak bu son
e¤itim daha k›sa, özlü ve somut konulara dayal› bir al›flt›rma niteli¤indeydi.
Daha önce anne üzerinde odaklan›l›yordu, ama bu sefer baban›n rolü de
dikkate al›nm›fl. Çünkü, aileye bir bütün olarak bakman›n daha yerinde
olaca¤›n› ö¤rendik. Çocuklar›n aile içinde e¤itilmeleri, aile içinde s›kça
rastlanan birtak›m anlaflmazl›klar›n azalt›lmas› aç›s›ndan yararl›. Annelerin
çocuklar›na yönelik geleneksel koruyucu rolleri, zaman zaman baban›n
yabanc›laflt›¤› bir gerilime yol açabiliyor. Ama bu yöntem bütün aile üyelerini
karfl›l›kl› anlay›fl temelinde bütünlefltiriyor.”
Zahide Gözüayd›n,
Ö¤retmen, Mersin Halk
E¤itim Merkezi
fiermin Aksakal Vilday:
“Ana babalar kendilerini
daha güçlü , daha yetkin,
daha az çaresiz ve daha
netleflmifl
hissedeceklerdir.”
“Bu yeni e¤itim düflük gelir
düzeyindeki ve dezavantajl›
aileler için özellikle yararl›
olacak. Ayrica ayn› e¤itim,
gelir düzeyi ne olursa olsun
baflka ailelere de rahatl›kla
uygulanabilir. Halk e¤itim
merkezlerimize gelenlerin
ço¤u anneler olmakla birlikte,
babalar›n kat›l›m›n› da
sa¤lamaya çaba gösteriyoruz.
Böylece, çocuklar için
koruyucu ortam
sa¤lanmas›nda hem annenin
hem de baban›n dengeli bir
duyarl›l›k göstermesi
mümkün hale gelecek.
“Ayr›ca, e¤itim sayesinde
annelerin babalarla olan iletiflimi
güçlenece¤inden, sonuçta annenin aile içindeki
konumu da güçlenecek. Ana ve baba birbirine
daha iyi destek olacak ve bu anlamda
zenginleflen iliflki hiç kuflkusuz çocu¤a da yarar
sa¤layacak.”
8
Zahide Gözüayd›n: “Halk
e¤itim merkezlerimize
gelenlerin ço¤u anneler
olmakla birlikte, babalar›n
kat›l›m›n› da sa¤lamaya
çaba gösteriyoruz”
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
fiermin Aksakal Vilday, Ö¤retmen, AÇEP E¤iticisi
“Amaçlanan, ana babalar›n, geliflmenin bir aflamas›ndan di¤erine çocuklar›yla ilgili ayr›nt›lar› ve çocuklar›n gereksinimlerini daha iyi kavray›p gözetmelerini sa¤lamak. Bir çocu¤un sa¤l›¤›, beslenmesi ve geliflimi söz konusu
oldu¤unda yap›lmas› gerekenleri art›k bildiklerinden ana babalar kendilerini
daha güçlü , daha yetkin, daha az çaresiz ve daha netleflmifl hissedeceklerdir.
“Kendilerinin ve kendilerine en yak›n durumdaki kiflilerin gereksinimlerini
daha iyi nas›l karfl›layabileceklerini bilen kifliler, ayn› zamanda daha güçlü,
daha istikrarl› ve anlay›fll› bir toplum yap›s›n›n oluflmas›na da katk›da
bulunacaklard›r. Ana babalar, çocuklar›n› gözeterek kendi davran›fllar›n› buna
göre ayarlad›klar›nda, bunun etkileri önce topluluklara sonra da toplumun
tümüne yay›lacakt›r.”
Ümmühan Acar, Ö¤retmen, Alanya Halk E¤itim Merkezi
“Bu e¤itim çok önemli; çünkü 6 yafl›ndan küçük çocuklar›n ana babalar›na yönelik
ve 6 yafla kadar olan dönem, çocuklar›n geliflimi aç›s›ndan her yönüyle son
derece duyarl› bir dönem. Kendi ad›ma evden eve dolaflaca¤›m, ana babalara
e¤itimin neyle ilgili oldu¤unu anlataca¤›m ve bu e¤itimden kendi bulunduklar›
yerdeki halk e¤itim merkezinde yararlanabileceklerini söyleyece¤im. Halen kendi
halk e¤itim merkezimize düzenli olarak gelenler var ve bu kiflilerden hareketle çok
daha fazla say›da aileye ulaflabilece¤imizi umuyorum.”
Nihayet Uçlu, Teacher, Ö¤retmen, Antalya Halk E¤itim Merkezi
“Aile e¤itimi ayn› zamanda toplumun genel e¤itimi ve geliflimi ile yak›ndan
ilgilidir. Dolay›s›yla, Benim Ailem –AÇEP Program› toplumun gelecekteki
geliflimi üzerinde somut etkiler yaratacak. Ana babalar olarak bizlerin,
çocuklar›m›za el kald›rmadan da onlar üzerinde birtak›m olumsuz etkilere yol
açmas› mümkün. Ne yapt›¤›m›z›n fark›nda bile olmadan, bir çocu¤un
geliflimini çeflitli yollardan engelliyor olabiliriz.
Ümmühan Acar:
“Bu e¤itim, ailelere
çocuklar›na nas›l yard›m
edeceklerini göstermenin
en iyi yolu”
“Çocuklar›m›za tepki gösterme bak›m›ndan en do¤al say›lan kimi davran›fllar›m›z›n bile onlara zarar verebilmesi, ne yaz›k ki insan do¤as›yla ilgili bir gerçektir.
Sonuçta, böyle bir e¤itimde yer
al›yor olmaktan memnunum.
Çünkü böylece, hem bir anne
olarak çocuklar›mla kuraca¤›m iliflkiler konusunda güven
kazan›yorum, hem de bir
ö¤retmen olarak ö¤rendiklerimi baflka e¤iticiler ve ana
babalarla paylaflmay›
umuyorum.”
fiehzade Polat, Yozgat
Halk E¤itim Merkezi
fiehzade Polat:
“Bu e¤itimle, ana babalar
çocuklar›na daha koruyucu
ortamlar haz›rlama
aç›s›ndan gerekli bilgilerle
donanm›fl olacaklar”
“Ana babalara insan iliflki ve
davran›fllar›nda sorun
çözmeyi ö¤reterek onlara
çocuklar›n›n kendi
sorunlar›n› kendi bafllar›na
çözmelerinde yard›mc›
olacak araçlar›
kazand›r›yoruz. Böylece
aileler, örne¤in dan›flmanlar,
ö¤retmenler, topluluk liderleri
gibi d›flsal odaklara baflvurma zorunlulu¤u
duymadan kimi sorunlar› ve konular› do¤rudan,
ba¤›ms›z biçimde ele alabilecekler. Bu arada
hem anneler hem de babalar çocuklar›na daha
koruyucu ortamlar haz›rlama aç›s›ndan gerekli
bilgilerle donanm›fl olacaklar.”
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
Nihayet Uçlu:
“Çocuklar›m›za el
kald›rmadan da onlar
üzerinde birtak›m olumsuz
etkilere yol açmam›z
mümkün”
9
birlikte
çal›flma
Önce Çocuklar proje yönetim ekibinde bir araya gelen bakanl›k temsilcileri,
STK’lar ve akademisyenler, Türkiye’de çocuk koruma alan›nda geliflmeler
sa¤lanmas› ortak amac› etraf›nda, ayn› zamanda genifl bir çeflitlili¤e sahip
yeterlilikleri ve deneyimleri paylaflmaktad›rlar. Önce Çocuklar projesinin nihai
hedefine ulaflma yolundaki belirleyici ad›mlardan biri, çeflitli sektörler
aras›ndaki iliflkileri dikkate almak ve etkili çal›flan bir ekipte yer alanlar›n her
birini daha da güçlendirerek projenin baflar›s›n› sa¤lamakt›r.
Bu sinerjiyi ortaya ç›karmak amac›yla Kas›m ay›nda K›z›lcahamam’da üç
günlük bir çal›fltay düzenlenmifltir. 20 kiflinin kat›ld›¤› bu çal›fltayda Adalet
Bakanl›¤›, Milli E¤itim Bakanl›¤›, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumu, Jandarma Genel Komutanl›¤›, Emniyet Genel Müdürlü¤ü ve Türkiye
Barolar Birli¤i temsilcileri yer almaktayd›.
Etkili ‹nsanlar›n Yedi Al›flkanl›¤› temas›na dayal› çal›fltay, kiflisel, kifliler aras›,
yönetsel ve örgütsel düzeylerde kiflisel performans›n güçlendirilmesi için bir
zemin oluflturulmas›n› amaçl›yordu. Bunun için de, ekip üyelerinin gerek tek
tek gerekse ekip olarak optimum etki düzeyinde çal›flmalar›n› sa¤layacak
araçlar ve becerilerle donat›lmalar› gerekiyordu.
Konuflmalar, video sunumlar›, kiflisel ve grupsal al›flt›rmalardan oluflan
çal›fltay, üç günlük süre içinde afla¤›daki temalar üzerinden geliflti:
•
‹nisiyatif kullanarak, taahhütleri yerine getirerek, sorumlu davranarak,
hesap vererek ve sonuçlar üzerinde olumlu etkilerde bulunarak proaktif bir
tutum sergilenmesi.
•
Vizyon gelifltirerek, misyon oluflturarak, hedefleri belirleyerek, hedeflerle
misyon öncelikleri aras›ndaki iliflkiyi kurarak ve sonuçlar üzerinde
odaklanarak her ifle gelinecek en son nokta gözetilerek bafllanmas›.
•
Stratejiyi izleyerek, önemli öncelikler üzerinde odaklanarak, hedeflere
yönelik görevleri tan›mlayarak, görevleri öncelik s›ras›na koyarak ve
planlama araçlar› kullanarak önce yap›lmas› gereken iflin önce yap›lmas›.
•
Pozitif düflünülmesi, iliflkilerin gelifltirilmesi, etkili bir iflbirli¤i,
uyuflmazl›klar›n çözülmesi ve pozitif performans anlaflmalar› yap›lmas›.
•
‹kna amaçl› iletiflim, gerilimlerin yumuflat›lmas›, etkili dinleme, üretici girdiler
ve geri bildirimler yoluyla önce anlamak, sonra da anlafl›lmay› beklemek.
•
Çeflitlilikten pozitif biçimde yararlanarak, sorunlar üzerinde yarat›c› biçimde
ortak çal›flarak, farkl›l›klara de¤er verilerek sinerji oluflturulmas› ve yenilikçi
çözümler gelifltirilmesi.
•
Sürekli geliflme ve kendi kendini yenileme yoluyla b›ça¤›n a¤z›n›n her
zaman keskin tutulmas›.
Çal›fltay bütün kat›l›mc›lar taraf›ndan genel olarak baflar›l› bulunmufltur.
Kat›l›mc›lar›n bir arada çal›flma f›rsat›na sahip olmalar›, projeye güçlü ve
verimli bir bafllang›ç yap›lmas›n› sa¤lam›flt›r. Önce Çocuklar iletiflim
materyallerinin gelifltirilmesine yönelik pratik al›flt›rmalar, projeye bir kimlik
kazand›r›lmas› ve projenin tan›t›lmas›nda kullan›lacak materyalin gelifltirilmesi
aç›s›ndan yararl› sonuçlar vermifltir.
10
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
neler
oluyor?
Önce Çocuklar projesinin çok katmanl› yap›s›n› en aç›k biçimde ortaya koyan,
Türkiye’de çocuk bak›m› ve korunmas›n›n gelifltirilmesi fleklindeki proje hedefi
do¤rultusunda gündeme gelen etkinliklerin çeflitlili¤i ve zenginli¤idir.
Erken Dönem Çocuk Geliflimi
Benim Ailem olarak yeniden adland›r›lan Aile ve Çocuk E¤itimi (AÇEP)
paketinin gözden geçirilmesi çal›flmas› tamamlanm›fl, pilot uygulama
evresine geçilmifltir. Bu uygulamalar üzerinde yap›lacak de¤erlendirmelerin
ard›ndan ülke ölçe¤inde yayg›nlaflmaya gidilecektir. MEB ve SHÇEK ilgilileri
2005 y›l›n›n ikinci yar›s›nda pakete iliflkin e¤itim alm›fllard›r.
Revize edilmekte olan okul öncesi e¤itim mufredat› ve ilgili iletiflim araçlar›na
katk› verecek uluslararas› bir uzman›n görevlendirilmesi planlanm›flt›r.
7-19 Yafllar›ndaki Çocuklar›n Ailelerinin E¤itimi
UNICEF, daha büyük çocuklar›n ve ergenlerin ailelerinin ebeveynik becerilerinin
gelifltirilmesine iliflkin program›n haz›rlanmas›n› üstlenecek bir ekibi Ocak ay›nda görevlendirmifltir. Uzmanlardan ve STK’lardan oluflan bir dan›flma grubu da
paketin gelifltirilmesinde bu ekibe teknik dan›flmanl›k ve destek sa¤layacakt›r.
E¤itim
Örgün e¤itim sistemi d›fl›ndaki çocuklar›n yafl, cinsiyet ve ailenin sosyoekonomik durumuna göre da¤›l›mlar›n›n ve çocuklar›n esenli¤inden sorumlu kurum
ve kurulufllar›n belirlenmesine yönelik araflt›rma k›sa sürede bafllat›lacakt›r.
Bu araflt›rmada ayr›ca çocuklar›n, bilgi ve beceri düzeyleri ile tutumlar› da
de¤erlendirilecektir.
Telafi e¤itimi, haz›rlanma sürecindedir. Ankara’da Ocak ay›nda yap›lan “Bilgi ve
Deneyim Paylafl›m›” toplant›s›n›n ard›ndan MEB fiubat ay›nda uygulama
modeline iliflkin çal›flmalar› bafllatm›flt›r. Sözü edilen toplant›da hükümet
yetkilileri, STK’lar, akademisyenler ve baflka ülkelerden uzmanlar bir araya
gelerek temel ilkeler üzerinde durmufllar ve Türkiye’de telafi e¤itimini haz›rlay›p
uygulaman›n en iyi yollar›n›n neler olabilece¤ini ele alm›fllard›r. Belirlenen
ilkeler MEB taraf›ndan k›lavuz olarak kullan›lacakt›r.
Çocuk Koruma
UNICEF 7 ulusal ve 5 uluslar aras› dan›flmandan oluflan bir ekip oluflturma
çal›flmas›na bafllam›flt›r. Bu ekip politika haz›rlama süreçlerini iyilefltirmeye ve
çocuk koruma alan›ndaki yasal ve kurumsal de¤iflikliklere yard›mc› olmaya
yönelik bir araflt›rma yapacakt›r.
Yarg›n›n, uyuflturucu ba¤›ml›l›¤› ve öfke kontrolü gibi belirli sorunlar› olan çocuklarla ilgilenme becerilerini ve kapasitesini güçlendirmeye yönelik bir çal›fltay Mart
ay› bafllar›nda yap›lacakt›r. Çocuk Adalet Sistemi’nin güçlendirilmesiyle ilgili
eflgüdüm, de¤erlendirme ve planlama toplant›s› Aral›k ay›nda yap›lm›flt›r. Bu
toplant›ya Adalet Bakanl›¤› Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlü¤ü yetkilileri ile
birlikte Adalet Bakanl›¤›’na ba¤l› 22 kurumun yöneticileri ve 18 il barosundan
temsilciler kat›lm›flt›r. Toplant›, kurumlar›n yöneticileri ile avukatlar aras›ndaki
iletiflim ve eflgüdümü güçlendirmeye yönelik bir forum ifllevi görmüfltür.
Çocuklar›n kurumlara yerlefltirilmeleri ve çocuk haklar›n›n izlenmesi ile ilgili
yasa tasar›s› konusunda Mart ay› bafllar›nda parlamenterlerle bir toplant›
gerçeklefltirilecektir.
Önce Çocuklar: Türkiye’de Çocuklar için ‹yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do¤ru
11
önce çocuklar
Önce Çocuklar neyi baflaracakt›r?
Önce Çocuklar ile Türkiye tüm k›z ve erkek çocuklar›n korunma haklar›n›
güvence alt›na almaya kararl›d›r.
•
çocuk adalet ve koruma sistemlerinde görevli profesyonellerin çocuk
haklar›n› koruma ve gerçeklefltirme kapasitelerinin güçlendirilmesi;
•
kanunla ihtilafa düflen çocuklar için alternatif uyuflmazl›k çözüm
mekanizmalar› sa¤lanmas›;
•
sistem d›fl›nda kalan çocuklara telafi e¤itimi ile ikinci bir f›rsat
sa¤lanmas›;
•
toplumun bütün kademelerinde toplumsal cinsiyet eflitli¤inin
sa¤lanmas›;
•
•
en kötü biçimlerdeki çocuk iflçili¤inin azalt›lmas›;
•
ana–babalar› veya onlara bakmakla yükümlü kiflilerle birlikte
yaflamayan çocuklar için kurumlara yerlefltirme yerine alternatif aile
ortamlar› sa¤lanmas›;
•
kurumlarda ve koruyucu ailelerin yan›nda yaflayan çocuklar›n bak›m
ve korunmalar›na yönelik asgari standartlar›n gelifltirilmesi;
•
haklar›ndan yararlanmalar› ve kendilerini koruma bilincine sahip
olmalar› için ergenlerin yaflam becerilerinin gelifltirilmesi.
Bas›m Yorum Matbaa
Önce Çocuklar, giderek yayg›nlaflan çocuk ihmal ve istismar› ve
çocuklar›n ana–baba bak›m›ndan yoksun kalma sorunuyla mucadele
etmek için, sistematik araflt›rma, izleme ve veri toplama, önleme
çal›flmalar› ve çocuklar›n korunmas›na yönelik daha fazla politika ve yasa
gelifltirilmesi gibi yollarla kurumsal duyarl›l›¤› ve kapasiteyi art›racakt›r:
Önce Çocuklar projesinin baflar›s›, Biny›l Kalk›nma Hedefleri’ne
ulafl›lmas›na — özellikle Biny›l Bildirgesi’nin güç durumdakilerin korunmas›
ile ilgili 6. bölümünde yer alan hedefe katk›da bulunacak — ayr›ca çocuk
haklar› alan›ndaki reformlar›n uygulanmas›na destek sa¤layarak Türkiye’yi
ÇHS ve AB’nin standartlar›na uyumda daha ileri bir konuma getirecektir.
Bu proje, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti taraf›ndan Avrupa Birli¤i’nin mali katk›s› ve UNICEF’in teknik deste¤i ile yürütülmektedir.
Birleflmifl Milletler
Çocuklara Yard›m Fonu
Tasar›m
aile arabuluculu¤u ve alternatif bak›m–koruma modelleri dahil olmak
üzere önleyici mekanizmalar›n devreye sokulmas›;