Bildiri PDF

55
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Antalya İli Sera Sebze Yetiştiriciliğinde Modern ve
Geleneksel Sera İşletmelerinin Kıyaslanması
Murad ÇANAKCI(1), İbrahim AKINCI(2)
(1)
(2)
Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Antalya
Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, Antalya
e-posta : [email protected]
Özet: Antalya ili Türkiye’de sera tarımının merkezi konumundadır. Bölge seralarında geleneksel yöntemlerle
üretim şekli oldukça yaygındır. Ancak, son yıllarda modern seraların sayısında önemli artışlar gözlenmektedir. Bu
çalışmada, Antalya ilinde sera sebzeciliği üretimi gerçekleştirilen iki adet modern sera ve 116 adet geleneksel sera
işletmesi incelenmiş ve bu işletmelerin genel yapısı, üretim sistemleri ve mekanizasyon özellikleri kıyaslanmıştır.
Buna göre, modern ve geleneksel sera işletmelerinde yapısal ve yetiştirme teknikleri yönünden farklılıklar
görülmektedir. Modern seralarda topraksız kültürde üretim yapılmaktadır ve iç ortam koşulları bilgisayarlı sistemler
ile kontrol edilmektedir. Geleneksel seralarda ise üretim toprakta gerçekleştirilmektedir ve iç ortam koşullarının
sağlanmasında yetersizlikler bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sera sebze yetiştiriciliği, modern sera, geleneksel sera, sera mekanizasyonu, Antalya
The Comparison of Modern and Conventional Farms in Greenhouse
Vegetable Cultivation of Antalya Province
Abstract: Antalya Province is the center of greenhouse cultivation in Turkey. In general, conventional cultivation
is realized in the regional greenhouses. In recent years, it is observed that the number of modern greenhouses
increases. In this study, two modern and 116 conventional greenhouse vegetable farms were investigated.
General structure, production and mechanization properties of these farms were compared. According to the
findings, it is seen that there are differences with respect to structural and cultivation techniques of modern and
conventional farms. Soilless culture systems are applied and climate conditions are controlled by computerized
systems in modern greenhouses. In conventional greenhouses cultivation is realized on soil and climate
conditions are insufficient.
Key words: Greenhouse vegetable cultivation, modern greenhouse, conventional greenhouse, greenhouse
mechanization, Antalya
GİRİŞ
Seralar;
dönemlerde
46 934 ha’lık alanda örtüaltı yetiştiriciliği yapılmaktadır.
iklim
koşullarının
bitkilerin
elverişli
yetişmesine
uygun
olmadığı
Antalya ili toplam örtüaltı alanı 16 370 ha’dır. Ülkemiz
ortamın
cam sera alanlarının % 81.3’ü (5.469 ha), plastik sera
sağlandığı, ısı, ışık, nem ve hava hareketleri gibi
alanlarının
etmenlerin
alanlarının
kontrol
altına
alınabildiği
yapılardır.
Günümüzde seracılık sebze, meyve, fide, süs ve tıbbi
bitkilerin
yetiştiriciliğinde
% 47.9’u
% 11.7’si
(8.192 ha)
(2.709 ha)
ve
plastik
Antalya
tünel
ilinde
bulunmaktadır (TÜİK, 2005).
uygulanmaktadır
Bölgenin coğrafik ve iklim yapısının uygun olması,
(Tiwari, 2003). Türkiye’de örtüaltı yetiştiriciliği 1940’lı
sahil şeridi boyunca seracılığın yayılmasında önemli bir
yıllarda Antalya’da kurulan seralar ile başlamıştır.
etken olmuştur. Sera alanlarında, sebze üretimi başta
(Sevgican ve
olmak üzere süs bitkileri, fide ve meyve yetiştiriciliği
ark., 2000).
Ülkemizde
toplam
56
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
yapılmaktadır. Bölgede sera sebzeciliği, yaygın olarak
işletmelerinin
geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Ancak,
mekanizasyon
son yıllarda görülen tüketici taleplerindeki değişiklik ve
yapılmıştır.
çevreye duyarlı üretim etkisi, gıda güvenliğini öne
çıkaran
üretim
tekniklerini
ve
bununla
ilgili
sertifikasyon işlemlerini gündeme getirmiştir (Titiz,
2004). Bu nedenle bölgede, sera iç ortam koşullarının
bilgisayarlı sistemler ile kontrol edildiği, daha kaliteli
ürün yetiştiriciliği ve gıda güvenliğini esas alan modern
seracılık uygulamaları yaygınlaşmaya başlamıştır.
Sera mekanizasyonu kavramı, iklimlendirme ve
üretim mekanizasyonu
incelenebilir.
Sera
olmak üzere iki bölümde
içi
iklimin
aydınlık,
sıcaklık,
havalanma ve nem açılarından üretilen bitkiler için en
uygun değerlerde olması, üretimin başarısını doğrudan
etkilemektedir.
Bu
nedenle,
sera
içi
iklimin
düzenlenmesi için çeşitli çalışmalar ve uygulamalar
yapılmaktadır. Bu uygulamalar sera iklimlendirme
mekanizasyonu şeklinde tanımlanmaktadır. Sera üretim
mekanizasyonu ise bitki yetiştiriciliğinde toprak işleme,
ekim, dikim, sulama, gübreleme, tarımsal savaş, hasat
ve taşıma gibi işlemleri kapsamaktadır. Bu işlemlerde
açık
alanda
görülen
mekanizasyon
uygulamaları
yanında, seralara özel mekanizasyon uygulamaları da
geliştirilmiştir (Yağcıoğlu, 1999).
Bu araştırmada, Antalya ilinde sera sebzeciliği
genel
yapısı,
özellikleri
üretim
ile
sistemleri
ilgili
ve
kıyaslamalar
MATERYAL ve YÖNTEM
Araştırma,
işletmelerinde
bölgesinin
Antalya
ili
yürütülmüştür.
coğrafik
konumu
sera
sebzeciliği
Şekil 1’de
araştırma
ve
tarım
alanlarının
dağılımı görülmektedir.
Araştırmada
veriler
anket
çalışması
ile
elde
edilmiştir. Geleneksel sera işletmeleri ile yapılan anket
sayısının belirlenmesinde Neyman Metodu kullanılmıştır
(Özkan, 1993; Işık ve Atun, 1998). Anket çalışması
Merkez, Gazipaşa, Kumluca, Kale ve Kaş ilçelerinde
olmak üzere toplam 116 işletmede yürütülmüştür.
Modern sera özelliklerinin belirlenmesi için iki adet
sera işletmesi ile anket çalışması yapılmıştır. Anket
sonucunda belirlenen veriler ile geleneksel işletmelere
ait bazı sonuçlar kıyaslanmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA
İşletme özelliklerinin kıyaslanması
Araştırma kapsamında incelenen ve Antalya ilinde
sebze üretimi gerçekleştiren iki adet modern sera
işletmesine
ait
genel
özellikler
görülmektedir.
üretimi gerçekleştiren modern ve geleneksel sera
Şekil 1. Araştırma bölgesinin coğrafik konumu ve tarım alanlarının dağılımı
Çizelge 1’de
57
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Çizelge 1. Modern sera işletmelerine ait bazı özellikler
İşletme No
Özellik
I
II
Kuruluş yılı
1996
2000
Üretim alanı (ha)
9.51
1.57
Sera sayısı (adet)
6
2
İdari
2
-
Teknik
9
1
Hizmet
6
-
İşçi
90
12
Toplam
107
13
1
-
36.1
-
Personel Sayısı
(adet)
Traktör sayısı (adet)
Motor gücü (kW)
İşletme içi taşıma arabası (adet)
Özellik
Sera içi çok amaçlı araba (adet)
Özellik
Pülverizatör sayısı, adet
Kapasite (L)
Çizelge 1’de
görüldüğü
6
18
akülü
mekanik
2
1
600
400
6 adet/işletmedir. Geleneksel seraların modern seralar
işletmeleri 1996 ve 2000 yıllarında kurulmuşlardır.
gibi bir merkezde toplanmadığı, genel olarak dağınık
İşletmeler
yapıda
şirketler
modern
1
mekanik
sera
anonim
gibi,
4
akülü
bünyesinde
faaliyet
kuruldukları
görülmektedir.
Araştırma
göstermektedir. Anket yapılan I no’lu işletmede altı
kapsamında incelenen 116 adet işletmeye ait toplam
adet, II no’lu işletmede iki adet sera bulunmaktadır ve
688 adet sera ve 99.5 ha sera alanı belirlenmiştir.
işletmelere ait toplam üretim alanları sırasıyla 9.51 ha
Seraların küçük üretim alanlarında ve dağınık durumda
ve 1.57 ha’dır. İşletmelerde seralar bir merkezde
olması,
toplanmıştır. Araştırma kapsamında incelenen toplam
teknolojilerin sera alanlarında uygulanabilme olanağını
116 adet geleneksel sera işletmesi, aile işletmesi
azaltmaktadır.
niteliğindedir. İşletme sahiplerinin ortalama deneyim
süresi
19 yıl,
ortalama
aile
nüfusu
4.4 kişidir.
işletme
giderlerini
artırmakta
ve
yeni
İşletme koşulları ve ürün desenine bağlı olarak
değişmekle birlikte bölgede sera sebze yetiştiriciliği
Geleneksel işletmelere ait cam seraların 1960’lı yılların
eylül-temmuz
sonlarında kurulmaya başladığı belirlenmiştir. 1980’li
Modern
yıllardan itibaren plastik seraların kurulmaya başlaması
prosedüre uygun ve yıl içerisinde sürekli çalışan
ile üretim alanları hızla artmıştır. Günümüzde seracılık
personel tarafından karşılanmaktadır. İncelenen I no’lu
ikinci ve üçüncü
işletmede toplam 107, II no’lu işletmede toplam
yapılmaktadır.
geleneksel
kuşak aile bireyleri tarafından
Anket
kapsamında
işletmelerde
ortalama
değerlendirilen
sera
sera
13 personel
döneminde
işletmelerinde
çalışmaktadır.
gerçekleştirilmektedir.
gerekli
işgücü
Geleneksel
yasal
sera
alanı
işletmelerinde ise gerekli işgücü, işletme içinden veya
0.86 ha/işletme ve ortalama sera sayısı yaklaşık
işletme dışından sağlanmaktadır. İşletme dışından
58
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
işgücü
sağlama
şekli
dönemlik
veya
taşıma, altı adet çok amaçlı araba, II no’lu işletmede
günlüktür. Üretim dönemi boyunca işgücünün işletme
ise bir adet taşıma ve 18 adet çok amaçlı araba
dışından karşılandığı, karşılıklı anlaşma ile sağlanan ve
bulunmaktadır. Geleneksel işletmelerde, işletme ve
ortakçılık olarak adlandırılan yöntem bölgede yaygın
sera içerisinde taşıma işlemleri insan işgücü veya el
olarak
arabaları ile yapılmaktadır. Toplam 688 adet sera
uygulanmaktadır.
Bu
(sezonluk)
yöntemde
işgücünü
karşılayan aile, anlaşma kapsamında işletme giderlerini
içerisinde
belirlenen oranda karşılamakta ve işletme gelirlerinden
belirlenmiştir.
belirlenen oranda pay almaktadır.
Modern
sera
mühendislerinin
adet
serada
raylı
taşıma
sistemi
Modern sera işletmelerinde ilaçlama işlemleri
işletmelerinde
kontrolü
üç
üretim,
altında
ziraat
yapılmaktadır.
pülverizatörler ile yapılmaktadır. İncelenen I no’lu
işletmede
iki
adet,
II no’lu
işletmede
pülverizatör
bilgiler farklı kaynaklardan elde edilmektedir. Araştırma
işletmelerinde
kapsamında bu yöntemler sırasıyla; ilaç bayi önerileri,
pülverizatörler yaygın olarak kullanılmaktadır. Modern
üreticilerin
ve
deneyimleri,
diğer
üreticilerin
elektrik
geleneksel
seralarda
Geleneksel
adet
Geleneksel sera işletmelerinde ise üretim ile ilgili
kendi
bulunmaktadır.
bir
motorundan
kullanılan
sera
hareketli
pülverizatör
deneyimleri, özel firmaların teknik personeli ile tarım il
özellikleri benzerdir. Ancak, modern seralar yapısal
ve ilçe müdürlüklerinin önerileri olarak belirlenmiştir.
özellikleri ve sera içi ortamının sürekli kontrol edilmesi
Modern sera işletmelerinde topraksız kültürde
nedeni ile hastalık ve zararlılardan geleneksel seralara
sebze üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle traktör
göre
gereksinimi
seralarda
azalmaktadır.
Anket
yapılan
II no’lu
daha
az
etkilenmektedirler.
biyolojik
mücadele
Ayrıca
modern
yöntemleri
de
modern sera işletmesinde ise traktör bulunmamaktadır,
uygulanmaktadır. Bu nedenler ile modern seralarda
I no’lu modern sera işletmesinde ise işletme içi
ilaçlama işlemi sayısı geleneksel seralara göre daha
taşımacılıkta ve işletmenin diğer işlerinde kullanılmak
düşüktür.
üzere bir adet traktör bulunmaktadır. Geleneksel
Modern seralarda üretilen sebzeler yurtdışına ya
işletmelerde sera sebze yetiştiriciliği tümüyle toprakta
da yurtiçinde belirli merkezlere pazarlanmaktadır.
gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle toprak işleme başta
Araştırmada modern işletmelerde pazarlama sorunun
olmak üzere ilaçlama ve taşıma işlemlerinde traktör
yaşanmadığı belirtilmiştir. Geleneksel seralarda üretilen
kullanımı görülmektedir. Ayrıca incelenen işletmelerin
sebzeler
yaklaşık % 45’i sera sebzeciliği ile birlikte tarla, meyve
pazarlanmaktadır. Ancak toptancı hallerinde fiyatlar
ve açıkta sebze üretimi gerçekleştirmektedirler. Bu
koşullara göre ani değişiklikler gösterebilmektedir. Bu
nedenle işletmelerde traktör diğer tarımsal faaliyetlerde
nedenle bazı dönemlerde üreticilerin kazancı azalmakta
de kullanılmaktadır. Geleneksel sera işletmelerinde
veya ürünün pazarlanmasında sorunlar yaşanmaktadır.
bölgede
bulunan
toptancı
hallerine
traktör sayısı 0.58 adet/işletme olarak belirlenmiştir.
Modern seralarda, budama işlemlerinde ve hasat
Sera özelliklerinin kıyaslanması
sonrasında ortaya çıkan bitkisel atık vb. materyallerin
Araştırma kapsamında incelenen iki adet modern
işletme içerisinde taşınması amacıyla taşıma arabaları
sera işletmesinde bulunan toplam sekiz adet seraya ait
kullanılmaktadır. Ayrıca sera içerisinde budama, ipe
bazı özellikler Çizelge 2’de verilmiştir.
alma, ipe sarma gibi bakım işlemleri ile hasat işlemleri
Çizelge 2’de görüldüğü gibi modern seralar blok
vb. işlemlerde kullanılmak üzere çok amaçlı arabalar
sera özelliğindedir ve çatı sayıları 2-24 adet arasında
kullanılmaktadır. İncelenen I no’lu işletmede dört adet
değişmektedir.
Çatı
genişlikleri 8-10 m,
sera eni
59
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
18-149 m
ve
sera
boyu
95-192 m
değerleri
arasındadır. Boyutlara bağlı olarak en küçük sera alanı
Çizelge 2. Modern işletme seralarına ait bazı özellikler
Sera No
Özellik
Sera eni, m
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
120
149
149
120
50
50
100
18
Sera boyu, m
120
192
164
131
120
120
140
95
Üretim alanı, ha
1.44
2.86
2.44
1.57
0.60
0.60
1.40
0.17
Çatı sayısı, adet
15
21
24
15
15
15
14
2
Plastik
Cam
Cam
Cam
Plastik
Plastik
Cam
Plastik
K-G*
K-G
K-G
K-G
K-G
K-G
K-G
K-G
Yan yükseklik, m
4.0
4.0
4.5
4.5
4.0
4.0
4.0
4.0
Mahya yüksekliği, m
6.0
5.3
5.8
5.8
6.0
6.0
6.5
6.5
Örtü malzemesi, yan
Yön
Konstrüksiyon malzemesi
Glv. Çlk**
Glv. Çlk.
Topraksız kültür
Perlit
Perlit
Isıtma sistemi yakıt cinsi
Kömür
Kömür
Ürün,
Glv. Çlk.
Glv. Çlk.
Kayayünü
Kayayünü
LPG
Alüminyum
Glv. Çlk.
Perlit
Perlit
Perlit
Perlit
Kömür
Kömür
LPG
LPG
Domates
Domates
Biber
-
LPG
Domates
Biber
Sonbahar
-
-
-
-
-
-
-
Domates
İlkbahar
-
-
-
-
-
-
-
Domates
250
150
350
350
250
250
180
* KG: Kuzey-Güney,
Domates
Glv. Çlk.
Tek ürün
Verim, t/ha
Domates
Glv. Çlk.
150-180
** Galvanizli Çelik
0.17 ha, en büyük sera alanı 2.86 ha’dır. Ortalama sera
Modern seraların kuruluş yönü kuzey-güney (KG)
alanı 1.39 ha’dır. Modern seralarda örtü malzemesi
doğrultusundadır. Geleneksel işletmelerde kuzey-güney
olarak cam veya plastik malzeme kullanılmaktadır. Cam
doğrultusunda kurulan seraların oranı % 64’tür. Bu tip
seralar ikizkenar beşik çatılı, plastik seralar ise yay
işletmelere ait seraların kuruluşunda; güneş ışığından
çatılı sera özelliğindedir.
daha fazla yararlanma özelliği, bölgedeki hakim rüzgar
Geleneksel seraların % 52.2’si (359 adet) cam
sera
ve
% 47.8’i
(329)
plastik
seradır.
Anket
yönü ve arazinin topoğrafik yapısı gibi özelliklerin
dikkate alındığı belirlenmiştir.
çalışmasında son beş yılda kurulan geleneksel seraların
% 64’ünün
plastik,
% 36’sının
cam
sera
Modern seralarda yan yükseklikler 4.0-4.5 m,
olduğu
mahya yükseklikleri 5.3-6.5 m arasında değişmektedir.
belirlenmiştir. Plastik seralarda yapım maliyetleri cam
Bölgedeki geleneksel işletmelere ait cam ve plastik
seralara göre daha düşüktür. Bu nedenle, son yıllarda
seralarda yükseklik ölçüleri farklılık göstermektedir.
örtü malzemesi olarak plastik kullanımı artmaktadır.
Cam
Bölgedeki geleneksel işletmelere ait cam seralarda
seralarda
yan
yükseklik
1.8-2.2 m,
mahya
yüksekliği 4.5-6.5 m arasında değişmektedir. Plastik
tek çatı uygulaması yaygındır. Araştırmada incelenen
seralarda
ise
yan
yükseklik
1.8-3.0 m,
cam seraların % 84’ü tek çatılı, % 16’sı blok sera
yüksekliği 3.0-4.0 m arasında değişmektedir.
mahya
özelliğindedir ve çatı genişlikleri 12, 18 veya 24 m’dir.
Modern seralarda konstrüksiyon malzemesi olarak
Plastik seralar ise blok sera şeklindedir ve blok
galvanizli çelik kullanılmaktadır. Anket çalışmasında
genişlikleri
yalnız
5-6 m’dir.
Ortalama
sera
alanı;
cam
VII no’lu
serada
alüminyum
malzemenin
seralarda 0.13 ha, plastik seralarda 0.17 ha olarak
kullanıldığı belirlenmiştir. Geleneksel seralarda ise
belirlenmiştir. Tüm seralar dikkate alındığında bu değer
konstrüksiyon malzemesi olarak demir kullanılmaktadır.
ortalama 0.15 ha’dır.
Ancak toplam 18 adet plastik serada (% 5.5) ahşap
60
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
malzemenin kullanıldığı belirlenmiştir. Sahil şeridinin
Antalya ilinde sebze yetiştiriciliği gerçekleştirilen
batı kesiminde ve eski yapılı seralarda görülen bu
modern ve geleneksel seraların tümünde damla sulama
uygulamanın terk edilmekte olduğu söylenebilir.
sistemleri kullanılmaktadır. Gübreleme işlemi de damla
Modern seralarda topraksız kültürde yetiştiricilik
yapılmaktadır. Yetiştirme ortamlarında perlit veya
sulama ile birlikte yapılmaktadır.
Modern seralarda doğal havalandırma sistemleri
kayayünü kullanılmaktadır. Geleneksel seralarda ise
bulunmaktadır.
Havalandırma
üretim tümüyle toprakta gerçekleştirilmektedir. Ancak,
havalandırma
pencerelerinden
üretimin yapılmadığı yaz (temmuz-ağustos) döneminde
Pencereler mahya boyunca çift taraflı (kelebek sistemi)
toprağın dezenfekte edilmesi amacıyla solarizasyon
yer almaktadır. Yan yüzeylerde ise havalandırma
işlemi uygulanmaktadır. Bu işlemden önce seralarda
açıklığı
bitki
açıklıklarının
artıkları
temizlenmekte
ve
toprak
işleme
yapılmaktadır. Sera içerisine damla sulama sistemi
kurulmakta ve toprak 0.2-0.3 mm kalınlığında ince
plastik
örtü
ile
örtülmektedir.
Hava
girişinin
bulunmamaktadır.
sera
taban
açıklıkları
çatı
oluşmaktadır.
Çatı
havalandırma
alanına
oranı
% 30-35
arasında değişmektedir.
Geleneksel seralarda da havalandırma işlemi doğal
havalandırma
sistemleri
ile
gerçekleştirilmektedir.
engellenmesi için kenarlar toprakla kapatılmaktadır.
Ancak modern seralara göre farklılıklar görülmektedir.
Belirli aralıklarla (10-15 gün) örtü altında kalan alan
Havalandırma açıklıkları çatı ve yan havalandırma
damla sulama sistemi ile sulanmaktadır. Solarizasyon
pencerelerinden
işleminde toprak sıcaklığı 55C’ye kadar yükselmektedir
pencereleri insan işgücü ile mekanik olarak hareket
(Öncüer 1995). Örtü altında oluşan sıcaklık sulama
ettirilmektedir. Çatı havalandırma açıklıklarının sera
işlemiyle
nematodlara,
taban alanına oranı % 2-4, yan açıklıkların sera taban
patojenlere, böceklere ve yabancı otlara karşı etkili
alanına oranı % 11-16 düzeylerindedir. Ayrıca plastik
olmaktadır.
seraların
derinlere
inmekte
ve
oluşmaktadır.
yaklaşık
% 70’inde
Havalandırma
çatı
penceresinin
Modern seralarda ısıtma işlemi bitki istekleri
bulunmadığı belirlenmiştir. Konu ile ilgili çalışmalarda,
dikkate alınarak yapılmaktadır. Sistemde kullanılan
çatı havalandırma açıklıklarının sera taban alanına
sıcak su boruları ayrıca sıra aralarında hareket eden
oranının en az % 15 düzeylerinde olması gerektiği
arabalar için de ray görevi yapmaktadır. Sistemlerde
bildirilmiştir (Yüksel, 1995; Yağcıoğlu, 1999). Bu değer
LPG veya katı yakıt (kömür) kullanılmaktadır.
dikkate
Geleneksel seralarda yapılan ısıtma işlemi don
alındığında,
geleneksel
seralarda
doğal
havalandırmanın yetersiz olduğu görülmektedir.
birlikte,
Modern seralarda ayrıca sisleme, CO2 gübrelemesi
araştırmada seraların % 12’sinde herhangi bir ısıtma
sistemleri ve ısı perdeleri bulunmaktadır. Geleneksel
işleminin yapılmadığı belirlenmiştir. Bu tip seralarda
seralarda bu tip sistemler yer almamaktadır. Bu
don tehlikesini önlemek için bitkilerin ipe alındığı
nedenle geleneksel seralarda yetiştiricilik döneminde
tellerin üzerine ince plastik örtü örtülmektedir veya
bitki isteklerine uygun elverişli ortamların sağlanması
yağmurlama sistemleri kullanılmaktadır. Geleneksel
yönünde olumsuzluklar görülmektedir.
tehlikesinden
koruma
amaçlıdır.
Bununla
seralarda kullanılan ısıtma sistemleri içerisinde odun
Anket kapsamında incelenen modern seralarda
sobası kullanımı yaygındır. Ayrıca yağ sobası, LPG
yılda
tek
sobası ve sıcak havalı sistemlerin de kullanıldığı
görülmektedir. Ancak VIII no’lu serada çift ürün
belirlenmiştir.
yetiştiriciliği görülmektedir. Seralarda domates ve biber
yetiştirildiği
ürün
yetiştiriciliğinin
belirlenmiştir.
Ancak
uygulandığı
bu
bulgular
61
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
araştırmanın
yürütüldüğü
için
azaltmaktadır. İşletmelere ait tarım arazilerinin dağınık
geçerlidir. Üretim şekli ve yetiştirilen ürünler yıllara
ve küçük boyutlu olması ülkemiz tarımının başlıca
göre farklılık gösterebilir. Tek ürün yetiştiriciliğinde
sorunlarındandır.
biber
düzenlemelerin sera yetiştiriciliğine de olumlu katkılar
verimi
250-350 t/ha
dönem
150-180 t/ha,
olarak
koşulları
domates
belirlenmiştir.
verimi
Sonbahar
ve
ilkbahar dönemlerinde yetiştirilen sezonluk domates
verimi ise 150-180 t/ha’dır.
Bu
konuda
yapılacak
yasal
yapacağı beklenmektedir.
Modern sera işletmelerinde üretim sürekli ziraat
mühendislerinin
kontrolü
altında
yapılmaktadır.
Geleneksel işletmelerde toplam sera alanlarının
Geleneksel işletme sahipleri, üretim aşamalarında
yaklaşık % 60’ında tek ürün yetiştiriciliği, % 40’ında
teknik bilgiyi ilaç bayii ve kendi tecrübeleri başta olmak
ilkbahar ve sonbahar yetiştiriciliği yapılmaktadır. Tek
üzere farklı kaynaklardan sağlayabilmektedir. Bununla
ürün yetiştiriciliğinde yetiştirilen ürünler ve verim
birlikte bölgede son yıllarda tarımsal danışmanlık
değerleri
uygulamaları görülmektedir.
değişim
(120-300 t/ha),
sınırları
biber
sırasıyla
domates
(70-180 t/ha),
patlıcan
Bölgede
topraksız
kültürde
üretim
modern
(80-180 t/ha) ve hıyar (180-260 t/ha)’dır. Sonbahar
seralarda gerçekleştirilmektedir. Geleneksel seralarda
yetiştiriciliğinde
hıyar
ise üretim tümüyle toprakta yapılmaktadır. Modern
(70-120 t/ha), ilkbahar yetiştiriciliğinde ise domates
seralarda ısıtma işlemi bitki istekleri dikkate alınarak
(90-160 t/ha),
kavun
yapılmasına karşın geleneksel seralarda yapılan ısıtma
üretimi
işlemi don tehlikesinden koruma amaçlıdır. Bu nedenle
domates
hıyar
(150-220 t/ha)
ve
(70-120 t/ha)
ve
(140-240 t/ha),
fasulye
(20-30 t/ha)
belirlenmiştir.
özellikle soğuk dönemlere, ürün verimi ve ürün kalitesi
olumsuz yönde etkilenmektedir.
SONUÇLAR
Bölge
seralarında
doğal
havalandırma
Antalya ili sera sebze yetiştiriciliğinde modern ve
uygulamaları
görülmektedir.
geleneksel sera işletmelerinin kıyaslanmasına yönelik
havalandırma
oranının
yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıda
geleneksel seralarda havalandırma oranı yetersizdir.
özetlenmiştir.
Üreticilerin
Modern
ve
kıyaslandığında
geleneksel
yapısal
ve
sera
yetiştirme
işletmeleri
teknikleri
özellikle
Modern
yeterli
yeni
seralarda
olmasına
kurulacak
karşın
seralarda
havalandırma konusuna özen göstermeleri gereklidir.
Modern seralarda, ileri teknoloji uygulamaları
yönünden farklılıklar görülmektedir. Modern işletmeler
gerektiren
şirketler bünyesinde faaliyet gösterirken geleneksel
seralarda bu tip sistemlerin yer almaması ve yapısal
işletmeler tümüyle aile işletmesi niteliğindedir. Bölgede
özellikleri nedeni ile yetiştiricilik döneminde bitki
modern işletmeler 1996 yılında kurulmaya başlamıştır.
isteklerine uygun elverişli ortamların sağlanmasında
Geleneksel
yetersizlikler
işletmeler
1960’lı
yıllarından
sonlarına
sistemler
bulunmaktadır.
görülmektedir.
Bu
Geleneksel
nedenle
modern
doğru sera sebzeciliğine başlamışlardır ve üretim ikinci
seralarda; daha az kimyasal ilaç kullanılmakta, kaliteli
veya
ürün ve yüksek verim elde edilmektedir.
üçüncü
kuşak
aile
bireyleri
tarafından
sürdürülmektedir.
Geleneksel işletmelerde seralar, küçük üretim
alanlarına sahip ve genellikle dağınık durumdadır. Bu
özellik
işletme
giderlerini
artırmakta
ve
yeni
teknolojilerin sera alanlarına uygulanabilme olanağını
62
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
KAYNAKLAR
Işık, A., Altun, İ. 1998. Şanlıurfa-Harran Ovasında Tarımsal
Titiz, K.S. 2004. Modern Seracılık-Yatırımcıya Yol Haritası.
Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri. TÜBİTAK Tarım ve
ANSİAD. Antalya Sanayici ve İşadamları Derneği,
Ormancılık Dergisi, 22: 151-160.
Antalya.
Öncüer, C. 1995. Tarımsal Zararlılarla Savaş Yöntemleri ve
İlaçları. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova,İzmir.
Tiwari, G.N. 2003. Greenhouse Technology for Controlled
Environment.
Alpha
Science
International
Ltd.,
Pangbourne, England.
Özkan, B. 1993. Aksu Sulama Projesi Alanına Giren Tarım
İşletmelerinin Ekonomik Analizi ve Ürün Desenini
Etkileyen
Faktörler
(Doktora
Tezi).
Çukurova
TÜİK, 2005. Tarımsal Yapı, Değer. T.C. Başbakanlık Türkiye
İstatistik Kurumu
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi
Anabilim Dalı, Adana.
Yağcıoğlu, A. 1999. Sera Mekanizasyonu. Ege Üniversitesi
Ziraat Fakültesi Ofset Basımevi, Bornova, İzmir.
Sevgican, A., Tüzel, Y., Gül, A., Eltez, R.Z. 2000. Türkiye’de
Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği. V. Türkiye Ziraat Teknik
Kongresi 2. Cilt, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası,
679-707, 17-21 Ocak, Ankara.
Yüksel, A.N. 1995. Sera Yapım Tekniği. Hasat Yayıncılık Ltd.
Şti., İstanbul.