Yunanistan Ülke Raporu - Edirne Yatırım Destek Ofisi
Transkript
Yunanistan Ülke Raporu - Edirne Yatırım Destek Ofisi
Trakya Kalkınma Ajansı www.trakyaka.org.tr Yunanistan Ülke Raporu YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU Temmuz 2011 İÇİNDEKİLER GENEL BİLGİLER __________________________________________________________ 1 1. YUNANİSTAN EKONOMİSİ VE TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER_______________ 3 2. SEKTÖRLER İTİBARİYLE YUNANİSTAN EKONOMİSİ __________________________ 6 2.1. Tarım ve Hayvancılık ______________________________________________________ 6 2.2. Sanayi _________________________________________________________________ 6 2.3. Turizm _________________________________________________________________ 8 2.4. Madencilik ve Doğal Kaynaklar _____________________________________________ 8 2.5. Enerji __________________________________________________________________ 9 2.6. İnşaat ve Müteahhitlik Hizmetleri __________________________________________ 10 2.7. Finansal Hizmetler ve Bankacılık ___________________________________________ 11 2.8. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı ____________________________________ 12 2.8.1. Karayolları ___________________________________________________________ 12 2.8.2. Demiryolları __________________________________________________________ 13 2.8.3. Denizyolu ____________________________________________________________ 13 2.8.4. Havayolu ____________________________________________________________ 14 2.8.5. İletişim ______________________________________________________________ 15 3. DIŞ TİCARET ________________________________________________________ 15 4. YUNANİSTAN – TÜRKİYE İLİŞKİLERİ _____________________________________ 21 5. 6. 4.1. Ekonomik İlişkiler ve Dış Ticaret ____________________________________________ 21 4.2. İkili Anlaşmalar, Protokoller ve Diğer Temaslar ________________________________ 24 4.2.1. İkili anlaşmalar ve Protokoller ___________________________________________ 24 4.2.2. Diğer Temas ve Görüşmeler _____________________________________________ 27 BATI TRAKYA VE YUNANİSTAN’DAKİ TÜRK AZINLIK ________________________ 32 5.1. Demografik ve Ekonomik Durum ___________________________________________ 32 5.2. Türk Azınlığın Sorunları ___________________________________________________ 34 YUNANİSTA’DA YATIRIM ORTAMI ______________________________________ 35 6.1. Yatırım Ortamı ve Teşvikler _______________________________________________ 35 6.1.1. Mevcut Teşvikler ______________________________________________________ 39 6.1.2. Fast Track Yatırımlar ___________________________________________________ 39 6.2. Yunanistan Serbest Bölgeleri (Özel Ekonomik Bölgeler) _________________________ 40 6.3. Yunanistan’da İş Kurma Mevzuatı __________________________________________ 40 YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU i Trakya Kalkınma Ajansı TRAKYA KALKINMA AJANSI 7. TRAKYA KALKINMA AJANSI 6.4. Şirket Birleşmeleri ve Marka Satınalmaları Mevzuatı ___________________________ 42 6.5. Ticarette Uygulanan Standartlar ___________________________________________ 42 6.6. Yunanistan Pazarı ile İlgili Genel Bilgiler _____________________________________ 43 6.6.1. Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları _____________________________________________ 43 6.6.2. Dağıtım Kanalları ______________________________________________________ 44 6.7. Yunanistan’da İş Görüşmesi Yaparken _______________________________________ 45 6.8. Diğer Önemli Bilgiler _____________________________________________________ 47 6.8.1. Pasaport ve Vize İşlemleri _______________________________________________ 47 6.8.2. Kambiyo Denetimi_____________________________________________________ 47 6.8.3. Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller _________________________________________ 47 6.8.4. Ulaşım ______________________________________________________________ 48 6.8.5. Haberleşme __________________________________________________________ 49 6.8.6. İklim ve Hava Durumu__________________________________________________ 50 YARARLI ADRESLER __________________________________________________ 51 7.1. Avukatlar ve Hukuk Büroları _______________________________________________ 51 7.2. Tercümanlar ___________________________________________________________ 52 7.3. Adresler ve Haberleşme __________________________________________________ 53 7.4. Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler ____________________________ 54 7.5. Bakanlıklar ve Adresleri __________________________________________________ 55 7.6. Çeşitli Bağlantılar _______________________________________________________ 55 () KAYNAKÇA _____________________________________________________________ 56 YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU ii Yunanistan’ın temelleri Antik Yunan Medeniyetine dayanmaktadır. Antik Yunanistan M.Ö. 2 yy.da da Roma imparatorluğunun hakimiyetine girerek ortadan kalkmış, 4. yy. da Roma imparatorluğunun bölünmesi ile ülke Doğu Roma ve Konstantinopolis (Bizans) tarafından yönetilmiştir. Tarihsel süreçte uzun yıllar Osmanlı hakimiyeti altında olan Yunanistan’ın günümüzde var olan devleti 1821’de kurulan Yunan Krallığı’na dayanmaktadır. Yunanistan 1829 yılında Osmanlı’dan bağımsızlığını kazanmış, 19. ve 20. yüzyılın ilk yarısında da komsu adaları ve bölgeleri kendisine eklemiştir. İkinci Dünya savasında ilk önce İtalya (1940) ve hemen ardından Almanya (1941-1944) tarafından işgal edilen Yunanistan, savaş sonrası 1952’de NATO’ya üye olmuştur. Yunanistan 1981’de AB’ye üye olmuş, 2001 yılında da Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliğine girmiş ve ulusal para olarak Euro (€) kullanmaya başlamıştır. Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk ve Türkiye ile sınır komşusu olan Yunanistan’ın yüzölçümü 131.957 km2’dir. Bu alanın yaklaşık %20’si sayıları 2000’i bulan adalardan oluşmakta ve 200’e yakınında yerleşim bulunmaktadır. Sahil şeridi 15.000 km., toplam sınır uzunluğu 1.181 km’dir. Yunanistan’ın yaklaşık %80’i dağlık arazidir. Ülkede 2000 m. yüksekliği aşan 30 dolayında dağ bulunmaktadır. En yüksek noktası 2904m. ile Olympus dağıdır. En uzun nehirleri Aliakmon (297 km), Achelos (220 km), Pinios (205 km) ve Meriç’tir (204 km.) Toplam uzunluğu 490 km. olan Meriç nehri aynı zamanda Türkiye ile Yunanistan arasındaki sınırı ayırmakta olup, 204 km’lik kısım Yunanistan topraklarındaki uzunluktur. Genelinde Akdeniz iklimi hakimdir. Parlamenter bir cumhuriyet olan Yunanistan’da güçler ayrılığı ilkesine bağlı olarak yasama, yürütme ve yargı organlarının görev ve yetkileri anayasada düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı, parlamento üyeleri arasından 5 yıllığına seçilmekte olup, Karolos Papoulias 2005 yılında yapılan seçimlerin ardından cumhurbaşkanı seçilmiştir. Parlamentoda 300 sandalye bulunmaktadır. Eylül 2007 ‘de yapılan seçimlerde çoğunluğu merkez sağ kanattaki Yeni Demokrasi Partisi (YDP) kazanmıştır. 4 Ekim 2009 tarihinde yapılan genel seçimlerde ise Panhelenik Sosyalist Partisi (PASOK) galip gelerek, parlamentoda çoğunluğu ele geçirmiş, ve George Papandreou başbakan olmuştur. Panhelenik Sosyalist Partisi (PASOK), YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 1 Trakya Kalkınma Ajansı GENEL BİLGİLER TRAKYA KALKINMA AJANSI TRAKYA KALKINMA AJANSI Yeni Demokrasi Partisi (YDP), Komünist parti (KKE), Radikal Sol Koalisyonu (SyRizA) faaliyet gösteren başlıca siyasi partilerdir (Taylan, 2011). YUNANİSTAN KİMLİK BİLGİLERİ Nüfus 10,9 Milyon Dil Yunanca Din (nüfus %) Ortodoks Hıristiyan (%98), Müslüman ve Diğer (%2) Etnik Gruplar (nüfus %) Yunan Ortodoks (%98), Müslüman Türk ve Diğer (%2) Yüz Ölçümü 131,957 km2 Başkent (Nüfus) Atina (3,757 milyon) Başlıca Kentler (Nüfus) Selanik (1,047 milyon), Patras (334 bin), Larisa (278 bin), Iraklion (294 bin), Kavala, Gümülcine Yönetim Şekli Parlamenter Cumhuriyet Cumhurbaşkanı Karalos Papoulias Başbakan George Papandreou Para birimi Euro (€) Zaman Ayarı GMT’den 2 saat ileri, Türkiye ile saat farkı yok Coğrafi Konumu Güneydoğu Avrupa’da yer alan ülkenin kuzeyinde Arnavutluk, Makedonya, Bulgaristan, doğusunda Türkiye, güneyinde ise Yunan Adaları bulunur. İklim Tipik Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Ocak ayı ortalama sıcaklığı Selanik’te 6 derece, Atina’da 10 derecedir. Yaz aylarında bütün ülkeye sıcak ve kurak bir hava egemen olup, temmuz ayı ortalama sıcaklığı 26-28 derece arasında değişir. Yıllık ortalama yağış miktarı batı kıyılarından doğuya ve güneye doğru gittikçe azalır. Kaynak: E. I. U. Yunanistan Ülke Raporu (Ocak 2011), Taylan (2011) Yunan nüfusunun etnik yapısı giderek artan sayıda mülteci ve göçmenlerin ülkeye akın etmesiyle değişmektedir. 2008 yıl ortası nüfus tahminine göre Yunanistan'da 11.2 milyon insan yaşamaktadır. Son dönemlerde sayıları bir milyona yaklaşan göçmen ve mülteci Yunanistan'a yerleşmiş bulunmaktadır. Ülkeye Ortadoğu ve Afrika kıtasından, Çin ve Doğu Avrupa ülkelerinden göç olmaktadır. Avrupa'nın diğer ülkelerinde olduğu gibi Yunanistan'da nüfus giderek yaşlanmaktadır. 65 yaş üzeri insanların toplam nüfusa oranı 2002 yılında %18 iken, 2007 yılında %19 'a yükselmiştir. 2012 yılında ise oranın %20 olacağı tahmin YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 2 TRAKYA KALKINMA AJANSI edilmektedir. Yunanistan'da nüfus artış hızı %0.1'den az olup, tahminler önümüzdeki 10 yılın Yunanistan'ın nüfusunun göç almadığı takdirde azalmaya başlayacağını göstermektedir. 15-64 arası yaş grubunda 7.5 milyon kişi bulunmaktadır. 2008 sonunda toplam işgücü yaklaşık 4.9 milyon kişiden oluşmaktadır. Ülkedeki işgücünün yarısından fazlası hizmetler sektöründe çalışmaktadır (Taylan, 2011). 1. YUNANİSTAN EKONOMİSİ VE TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER Son yıllarda ekonomik darboğazda olan Yunanistan ekonomisi, tarihsel süreçte de önemli konjonktürel dalgalanmalar göstermiştir. II. Dünya Savaşı ve ardından ülkede yaşanan iç savaş altyapı ve ekonomi üzerinde yıkıcı etkiler bırakmıştır. Ancak ülke 1950’lerden 1970’lerin ortalarına kadar etkili olan sosyal ve ekonomik açıdan öneli bir gelişme kaydetmiştir. Bu ülke ortalama ekonomik büyümesi %7 ile aynı dönemde Japonya’dan sonra ikinci en çok büyüyen ekonomi olmuştur. Büyüme oranları, 1950’ler boyunca, çoğu zaman %10’ları aşıp modern ‘kaplan ekonomi’ ye (sanayi üretimi de özellikle 1960’lı yıllarda %10 oranında artmıştır) yaklaşarak en yüksek konuma gelmiştir (İSO, 2008). 1980’li yıllarda Yunan ekonomisi, yıllık ortalama %1,7 oranında GSYİH büyümesiyle, zayıf bir performans göstermiştir. 1993 yılında tüm Avrupa’yı etkileyen daralma sırasında %1,6 oranında küçülmenin etkisiyle, 1991-1995 yılları arasında bu oran %1,2’ye düşmüştür. 1996-2000 yılları arasında ortalama büyüme hızı %3,4 oranında gerçekleşmiştir. Avro’ya geçiş sonrasında Yunanistan’ın yıllık büyüme oranları Euro bölgesi ortalamasının üzerinde gerçekleşmiştir. 2001-2005 yılları arasında ülkenin büyüme oranı %4,4 iken Euro bölgesinde bu oran %1,4 olmuştur. Yunanistan’ın büyüme oranı 2006’da %4,2 ve 2007 yılında %4 oranları ile bölge ortalamasının üzerinde seyretmeye devam etmiştir. Yunanistan, 1981’de başlayan AB üyeliğinin ardından uygulamaya başladığı istikrar politikalarıyla ekonomisini yeniden düzenlemiştir. AB pazarında rekabet edebilmek amacıyla ekonomik-ticari düzenlemelerini ve uygulamalarını serbestleştiren Yunanistan, endüstriyel yapı açısından diğer AB ülkelerinin gerisinde kalmaktadır. Devletin ekonomide halen önemli bir rol oynadığı ülkede özelleştirme çalışmaları da devam etmektedir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 3 Trakya Kalkınma Ajansı sonunda TRAKYA KALKINMA AJANSI TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER 2008 2009 2010a 2011b 2012b GSYİH (milyar $, cari fiyatlarla) 347 325 301 284 277 GSYİH (milyar €, cari fiyatlarla) 236 233 227 227 231 Reeel Büyüme Oranı (%) 1,3 -2,3 -4,1 -3,3 -0,1 Kişi Başı GSYİH (bin $, PPP) 29,116 28,660 27,647 27,137 27,732 Enflasyon Oranı (%) 4,2 1,3 4,7 1,0 -0,5 İşsizlik Oranı (%) 7,7 9,4 12,0 13,6 14,4 İhracat (fob, milyar $) 29,1 21,3 21,8 20,4 22,1 İthalat (fob, milyar $) -93,9 -64,2 -45,0 -32,4 -25,1 Dış Ticaret Dengesi (fob, milyar $) -64,7 -42,8 -23,2 -12,0 -3,0 Cari İşlemler Dengesi -51,1 -35,9 -14,7 -3,7 11,6 Bütçe Dengesi (% GSYİH) -9,4 -15,4 -9,7 -8,1 -7,5 Kamu Borçları (% GSYİH) 110,3 126,8 143,5 155,9 98,3 3,2 -1,8 -4,3 -4,2 -0,4 7,4 6,1 6,7 6,4 10,0 Özel Tüketim değişiklik) Harcamaları Kredi Faiz Oranı (%) (% reel a: tahmin b: öngörü Kaynak: E. I. U. Yunanistan Ülke Raporu (Ocak 2011), Taylan (2011) Yunanistan ekonomisi AB fonlarını önemli ölçüde kullanmış ve hali hazırda kullanmaya devam etmektedir. GSYİH’sının %4,2 sine tekabül edecek şekilde, 1998’de AB’den Yunanistan’a yapılan toplam net ödeme 3.15 milyar Euro’dur. 1998’deki net girişin ise, 3.22 milyar Euro olduğu tahmin edilmektedir. Yunanistan Delors II paketi çerçevesinde AB’den, Temmuz 1994’te 16.6 milyar ECU (Avrupa Para Birimi) değerinde destek almıştır. Bunun 14 milyar ECU’su Toplum Destek Çerçevesinden (CSF) ve 2.6 milyar ECU’su Uyum Fonu’ndandır (Cohesion Fund). Bu yardım düzeyi, 1999’da düzenlenen temel kamu işleri ve ekonomik gelişim projeleriyle, rekabet, insan kaynakları programları, yaşam koşullarını iyileştirme, yoksul ve gelişmiş bölgeler arasındaki farkı indirgemeye hizmet etmek amacıyla YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 4 TRAKYA KALKINMA AJANSI devam etmiştir. Yunanistan’ın, 2007-2013 AB bütçesi fonundan, GSYİH’sinin %1.8’ine denk AB’den sağlanan fonlar ve güçlü gelişmeye rağmen Yunan ekonominde, 2008’de yaşanan küresel krizle birlikte daralmalar görülmüştür. Yunanistan’ın GSYİH’sı 2010’un üçüncü çeyreğinde yıllık bazda % 4.5 gerilemiş ve krizin en kötü performanssı sergilenmiştir. Temelde bir borç krizi olan Yunanistan krizi sonrası ülkede uzun dönemli bir ekonomik durgunluğun oluşacağı beklentisini oluşturmuştur. Kasım 2010’dan itibaren hükümet kemerleri sıkmaya başlamış, yeni ekonomi politikaları hayata geçirilmiştir. 2010 yılı Şubat ayında açıklanan “Gözden Geçirilmiş İstikrar ve Ekonomik Büyüme” programında temel hedef kamu borçlarının azaltılmasıdır. Bu anlamda programda 2012 yılı sonunda bütçe açığının %3’e düşürülmesi hedeflenmekle birlikte sosyal güvenlik kurumu ve savunma sanayi harcamalarının daraltılması ile birlikte ücretlerde de sınırlamaya gidilmesi program amaçlarında yer almaktadır. Diğer taraftan program çerçevesinde kamu gelirlerini arttırmak adına özellikle petrol ürünlerinde dolaylı vergiler arttırılmış ve 2,5 milyar Euro’luk özelleştirme yapılması planlanmıştır. Alınan önlemlere rağmen ülkenin program hedeflerine ulaşılması kuşkuyla karşılanmıştır. Ancak bu kuşkulara rağmen Ocak 2010’da Yunanistan 50 milyar dolarlık, 5 yıl vadelik tahvil ihracını gerçekleştirebilmiştir. Krizin diğer Güney Avrupa ülkelerine sıçraması endişesi ile AB ve IMF Yunanistan’a krizin aşılması amacıyla önemli destekler sunmuşlardır. Nitekim Mart 2010’da toplanan AB Zirvesi'nde IMF'nin katkısıyla borç krizi içindeki Yunanistan'a yardım edilmesi konusunda uzlaşı sağlanmıştır. Buna göre AB ve IMF’nin 110 milyar Euro’luk kredi paketinin 30 milyarlık kısmı İMF tarafından karşılanacaktır. Mayıs ayında açıklanan yeni tasarruf paketinin sonucu olarak vergi oranlarındaki artış, düşen reel ücretler ve yüksek işsizlikle beraber 2011 yılında özel tüketimin %4.2 oranında daralacağı öngörülmektedir. 14 Aralık 2010 tarihinde kamu iktisadi girişimlerinde yüksek ücretlere sınır koyan (aylık 4000 Euro tavan ücret) kanun tasarısı parlamentodan geçmiş olup, 1800 Euro üzerinde aylık maaş alanlarda %10 kesinti ve istihdam edilen personel sayısında %15 indirim yapılması yönünde karar alınmıştır. Ayrıca, indirgenmiş ve tavizli KDV oranlarının artırılması, turizm sanayinde konaklama maliyetini %6.5 oranında düşürme, dizel yakıt üzerine olan tüketim vergisini artırma gibi önlemler yer almaktadır. (Taylan, 2011). YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 5 Trakya Kalkınma Ajansı düşen 20.1 milyar Euro alması kararlaştırılmıştır (İSO, 2008). TRAKYA KALKINMA AJANSI 2. SEKTÖRLER İTİBARİYLE YUNANİSTAN EKONOMİSİ GSYİH’IN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI (%) 2005 2006 2007 2008 2009 2010a Tarım 5,1 4,1 3,8 3,3 3,5 4 Sanayi 13,4 13,7 13,3 13,6 14,6 15 Hizmetler 81,5 82,2 82,9 83,1 81,9 81 a: tahmin Kaynak: Eurostat 2.1. Tarım ve Hayvancılık Yunanistan’ın yaklaşık %80’i dağlık arazidir. Belirtilen coğrafi koşullar nedeniyle topraklarının yaklaşık %30’si işlenmekte, işlenmekte olan toprakların ise sadece % 37’si sulanabilmektedir. Tarımın ekonomik katkısı ise 2003 yılında GSYİH’ın % 5,7’si civarındayken, 2009 yılında bu oran % 3,5 seviyelerine gerilemiştir. Tarımın ekonomik katkısı az olmakla birlikte Yunanistan birçok tarımsal üründe kendine yetebilen bir ülke olmakta, ancak et ve mandıra ürünlerinin çoğunluğunu ithal etmektedir. Yunanistan, şeftali ve domates üretiminde dünyada başı çeken önemli ülkelerdendir. Ülkenin diğer önemli tarım ürünleri arasında tütün, pamuk ve şeker pancarı yer almaktadır. Ayrıca ülke Yunanistan, dünyanın dördüncü büyük zeytinyağı ihracatçısı konumundadır. Yunanistan çiftlik balıkçılığı alanında Avrupa’nın lider ülkelerinden olup, balık çiftliklerinde Avrupa’daki balık üretiminin yaklaşık yarısını üretmektedir. 2.2. Sanayi Yunanistan’da tarım sektörünün aksine, sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı zaman içerisinde artma eğilimindedir. Bu pay 2009 yılı itibariyle % 14,6 seviyesindedir. Ne var ki sanayi sektörünün payı açısından Yunanistan AB ülkeleri ortalamasının altında yer almaktadır. Sanayi sektöründe hammaddelerin yerel kaynaklardan karşılandığı yiyecek, içecek ve tütün gibi tüketim malları sanayi, en geniş ve en karlı sanayi sektörleri olarak görülmektedir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 6 TRAKYA KALKINMA AJANSI Ayrıca, tekstil ve giyim eşyasının hammaddesi olan pamuk üretiminde AB’den sağlanan pamuk üreticisi konumuna yükselmesi doğal olarak ilgili sektörlerin gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. 1980’li yıllarda AB fonlarından çok yoğun biçimde faydalanan Yunanistan AB’nin korumacılık duvarlarının da etkisiyle oldukça kuvvetli bir tekstil ve hazır giyim sektörü oluşturmuştur. Hatta 1980’li yılların sonuna doğru tekstil ve giyim sektörünün toplam ihracattaki payı %25’lere kadar yükselmiştir; fakat Uzak Doğu ülkeleri ile yapılan rekabet nedeniyle son yıllarda gerileme gerçekleşmiştir (İSO, 2008). SANAYİ ÜRETİM ENDEKLERİ (% DEĞİŞME) 2008 2009 Sanayi Üretim Endeksi -4,0 -9,3 İmalat Sanayi -4,7 -11,0 Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010) Hazır giyim yanında diğer sektörlerden mobilya, petrokimya ürünleri, kimyasallar, kağıt ürünleri gibi imalat sanayi sektörlerinde yapılan yatırımlarda kendi kendine yeterli hale gelen Yunanistan, beyaz eşya, otomotiv ve ileri teknoloji içeren elektronik ürünleri üretiminde iç pazarın çok küçük olması ve AB’de yoğun bir rekabetin hüküm sürmesi nedeniyle fazla bir aşama kaydedememiş ve iç talep tamamen ithalat ile karşılanmıştır. Bazı Yunan şirketleri, özellikle giyim sektöründe çalışanlar, iş yoğunluklarını Balkan ülkeleriyle sınırlandırmışlardır. 1980’lerde Avrupa ile artan ekonomik ilişkiler sonucu, 1950’li ve 1960’lı yıllarda kurulan düşük teknolojiyle çalışan ve daha çok ithalata dayanan sanayi şirketlerinin sayısı azalmıştır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan malların araştırmasına girmişlerdir. Diğer taraftan sanayi sektörü açısından son yılların en önemli gelişmesi yaşanan krizdir. Krizin etkisiyle 2008’in sonunda sanayi üretimindeki birikimli gerileme %4 civarında olmuştur. 2009 yılında daralma %10’a yaklaşmış, imalat sanayindeki daralma %11 olmuştur. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 7 Trakya Kalkınma Ajansı tarımsal destek kapsamındaki fonlarında yardımıyla AB’nin ve Avrupa’nın bir numaralı 2.3. Turizm TRAKYA KALKINMA AJANSI Turizm, Yunan ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. 3 tarafı denizlerle çevrili olması ve birçok adanın sınırları içerisinde yer alması ülkenin deniz turizminde önemli bir konumda olmasını sağlamaktadır. Nitekim Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20 ülke arasında yer almaktadır. Özellikle yaz döneminde rağbet gören ülke 2008 yılında; İstatistik Kurumuna göre 18 milyona, Merkez Bankasına göre ise 19 milyona yakın turist ağırlamıştır. 2009 yılında gelen turist sayısı ise %20 azalarak 14.9 milyona düşmüştür. Turizm gelirlerinin GSMH’ye direkt katkısının %7.5 olduğu, ancak yarattığı istihdam ve girdilerle bu katkının %16.5’lara ulaştığı görülmektedir. Sektör GSYİH’deki büyük payının yanı sıra aynı zamanda istihdama da büyük katkı sunmaktadır. Toplam işgücünün (direkt ve dolaylı) %20’sinin turizm sektöründe istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Bu denli önenme sahip sektör için kamu politikaları, turizm ürünlerini çeşitlendirmeyi ve bu sektörün ülkenin ekonomisine katkısını daha da artırmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla sektöre yabancı yatırımcıların ve özel sektör işletmelerinin çekilmesi başlıca hedef konumundadır. Yunanistan’ı ziyaret edenlerin büyük çoğunluğu (%95’den fazlası) Avrupa’dan gelmektedir. Toplam AB gelirlerinin %64’ünü Euro bölgesi ekonomileri oluşturmuştur. Euro bölgesinden en fazla 1,9 milyar dolar gelir ile Almanya’dan gelir sağlanırken, ikinci sırada 823 milyon dolar gelirle İtalya’dan ve üçüncü olarak 778 milyon dolar ile Fransa’dan gelir sağlanmıştır. Euro bölgesi dışından ise en fazla gelir bırakan ülke 1,8 milyar Euro ile İngiltere olmuştur. İngiltere’yi 225 milyon dolar ile İsveç İzlemektedir. Diğer ülkelerden ABD 2008 yılı itibariyle 726 milyon dolarlık geliri ile en fazla gelir bırakan ülke olmuştur. ABD’nin ardından 400 milyon dolarlık geliri ile Rusya yer almaktadır. Ülkede yaşanan ekonomik kriz turizm sektörü üzerinde de etkili olmuştur. 2009 yılında Yunanistan’ın turizm rekabetçilik endeksinde iki puan gerileme olmuştur. Yine aynı yıl turizm gelirlerinde %15 düşüş gerçekleşmiştir. 2.4. Madencilik ve Doğal Kaynaklar Yunanistan hem yer üstü hem de yeraltı doğal kaynakları açısından çok zengin olmayan bir ülkedir. Madencilik sektörünün GSYİH’ya katkısı da düşük olup, yaklaşık % 0,6 YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 8 TRAKYA KALKINMA AJANSI civarındadır. Bunun yanında Yunanistan, perlit (inci taşı), bentonit, puzolan ve sünger taşı Maden yatakları alüminyum yönünden zengindir; fakat bu madeni çıkartma bedeli diğer ülkelere kıyasla çok yüksektir. Ekonomik kriz sonrası madencilik sektöründe 2009 yılında %11,5 dolayında bir daralma yaşanmıştır. 2.5. Enerji Yunanistan toplam enerji ihtiyacının yaklaşık %70’ini ithal etmekte olup, enerji alanında dışa bağımlı bir ülke konumundadır. Enerji ihtiyacı istikrarlı bir şekilde artmaya devam etmekle birlikte kişi başına tüketim açısından AB içinde son sıralarda yer almaktadır. Ülke enerji ihtiyacının %60,5’lik kısmı petrol, %7,1’lik kısmı ise doğalgazla karşılanmakta ve bu miktarın tamamı ithal edilmektedir . Petrol ithalatı İran, S. Arabistan, Rusya, Libya ve Mısır’dan, doğal gaz ithalatı ise sırasıyla %80 ve %20 oranlarında olmak üzere Rusya ve Cezayir’den yapılmaktadır. Son dönemlerde özellikle doğal gaz konusunda yeni arz kaynakları arayışları devam etmekte olup, bu çerçevede Azerbeycan ve İran’la anlaşma imzalanmıştır. Yunanistan’ın enerji üretim kaynakları kısıtlıdır. Son dönemde Taşoz Adası yakınlarında ciddi miktarda petrol ve doğalgaz yatakları fark edilmiş ancak henüz işletmeye başlanmamıştır. Diğer taraftan Yunanistan'ın önemli linyit rezervleri bulunmakta ve devlete ait elektrik şirketi (DEI) bunu elektrik üretimi için kullanmaktadır. Toplam elektrik üretiminin yarısından fazlası için linyit kullanılmaktadır. Petrol bağımlılığının azaltılması için linyit kullanımını artırma düşüncesi hem hava kirliliği kaygısı hem de KYOTO protokolü yükümlülükleri nedeniyle uygulamaya geçmemiştir. Ancak buna rağmen ülkedeki elektrik üretiminin yarısından fazlası hala bu yolla yapılmaktadır. Hükümet enerji ihtiyacının karşılanmasında doğal gaza öncelik verme yolunu seçmiştir. IEA 2010 sonunda doğal gaz kullanımının %17.3 olacağını tahmin etmektedir. Enerji sektöründe özel şirketlerin faaliyet göstermesine izin verilse de DEI elektrik arzının yaklaşık % 97’sini karşılamakta ve bu nedenle sektörde tekel konumunda olmaktadır. Yenilenebilir enerji projeleri önem kazanmaya başlayan ülkede 2010 yılında enerji sektörüne yapılan 4,5 milyar Euro’luk yatırımın yaklaşık % 55’i yenilenebilir enerji projelerine ayrılmıştır. Ayrıca ülkede artan enerji ihtiyacını karşılamak için yakın dönemde YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 9 Trakya Kalkınma Ajansı üretiminde dünyada üst sıralarda yer almakta olup, ülkede boksit rezervleri de bulunmaktadır. TRAKYA KALKINMA AJANSI komşularıyla birçok ikili anlaşmaya imza atmıştır. 2007 Kasım ayında her iki ülkenin Başbakanlarının katılımı ile açılan Türkiye-Yunanistan doğal gaz enterkonnektörü ve 26 Temmuz 2007'de imzalanan Türkiye-Yunanistan-İtalya arasındaki doğal gaz ulaştırmasına ilişkin anlaşma Yunanistan'ın üzerinde önemle durduğu projelerdir. Türkiye ile Yunanistan arasındaki doğal gaz boru hattı Karacabey ile Gümülcine'yi birbirine bağlamaktadır. 285 km. uzunluğundaki hattan doğal gaz transferine 2008 Kasım ayında yine her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile başlanmıştır. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğal gaz sevk edilmesi, 2012 sonunda tamamlanması beklenen ve denizaltından geçecek olan Yunanistan-İtalya boru hattından ise yılda 8.8 milyar m3 doğal gaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah Deniz projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye'nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan'a aktarılmasıdır. Yunanistan doğal gazda en önemli tedarikçi durumundaki Rusya'ya olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. 2007 Mart ayında Yunanistan, Rusya ve Bulgaristan arasında imzalanan Burgaz-Dedeağaç petrol projesi ülkenin enerji kaynaklarını çeşitlendirme politikası için önemli anlaşmalardan bir tanesidir (Taylan, 2011). 2.6. İnşaat ve Müteahhitlik Hizmetleri Yunanistan’daki inşaat endüstrisinin gelişimi Atina’da düzenlenen olimpiyat oyunları ve AB fonlarından sağlanan desteklerle güçlense de, ekonomik kriz sektör üzerinde önemli olumsuz sonuçlar yaratmıştır. Yunan İstatistik Kurumunun açıklamalarına göre, 2009 yılında inşaat izinlerinde gerileme %30 civarındadır. Kuzey Yunanistan’da bu oran %40’ları aşmaktadır. Kriz sonucunda kamu yatırım programları ciddi bir hacim daralması yaşamış, kamu ödemelerinde gerçekleşen gecikmelerle birlikte inşaat sektörü üzerindeki baskı giderek artmıştır. Bu baskının şirket satın almaları ve birleşmeleri de beraberinde getireceği sektör açısından önemli tartışma konularından biridir. Sektördeki daralma, sektörün istihdama etkisini de azaltmış, Hellastat verilerine göre 2009 yılında sektör istihdamında %7’lik bir azalma gerçekleşmiştir. Yunan Ekonomik ve Sınai Araştırmalar Kurumu’nun (IOBE) AB fonlarının efektif bir şekilde kullanılmasının, özel inşaat faaliyetlerinin gelişimi ve Kamu Sektörü – Özel Sektör YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 10 TRAKYA KALKINMA AJANSI işbirliği projelerinin gerçekleşmesi yerel inşaat sektörünün geleceğini belirleyecek olan önemli olup, Yunanistan için 4. AB Kalkınma Çerçevesi kapsamında 2007-2013 dönemi için ayrılan bütçe 20,101 milyar Euro olup, bu rakamın önemli bir payı inşaat sektörüne aktarılacaktır. 2000 ile 2008 arası dönemde AB’nin muhtelif kaynaklarından Yunan inşaat sektörü projelerine aktarılan toplam tutar 28,42 milyar Euro olmuştur. 2007-2013 döneminde Yunan inşaat sektörünün durumu çok umut vaad etmemektedir. Sektörün yapısal sorunları (mevzuat ve şirket işleyişlerini ilişkilendiren sorunlar) ve krizin etkileriinşaat sektörünün uluslararası rekabete dayanabilmesi önünde engel teşkil etmektedir. Diğer taraftan finansal piyasalardaki risk algılayışına bağlı kredi daralması, borçlanma maliyet artış ile birlikte yeni konutlara olan taleplerde çok büyük bir düşüşe yol açan başlıca faktörler arasında yer almaktadır. 2.7. Finansal Hizmetler ve Bankacılık Yunanistan’da oldukça gelişmiş olan bankacılık sektöründe 1997 yılından başlayarak konsolidasyon ve özelleştirme süreçleri yaşanmıştır. Özelleştirmeler neticesinde altı kamu bankasının satış tamamlanmış olup, konsolidasyon süreci sonucunda bakmacılık sektörünün %80’i beş büyük bankanın elinde bulunmaktadır. Bunlardan Ulusal Bankasınsı (NBG) hisselerinin önemli bir bölümünü özel sektöre devredilmiş, büyük bankalar içinde yer alan Emporiki Bankasının tamamını özelleştirmiştir. Diğer üç büyük banka Alpha Bank, EFG Eurobank ve Piraeus Bankasıdır. Yunanistan Ziraat Bankası ülke genelinde en fazla şubesi olan kamu bankası konumundadır. Bankacılık sektörü son dönemlerde dışa açılmaya, özellikle Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa'daki faaliyetlerini genişletmeye başlamıştır. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı bu bölgelerde pazarın %20'sinin Yunan bankaları tarafından kontrol edildiğini ifade etmektedir. 2006 yılı Nisan ayında gerçekleşen Finansbank-NBG ortaklığı gerek rakamın büyüklüğü gerekse Yunanistan'ın yurt dışında yaptığı yatırımlar açısından rekor seviyedeki tutarı ile ilk sırada yer almaktadır. Finansbank-NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye'ye 2.9 milyar dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan'ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Bankalar yatırım bankacılığı, ortak fonlar, leasing, sigorta, komisyonculuk ve kredi kartlarıyla iştigal eden iştirakleri ile faaliyetlerini YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 11 Trakya Kalkınma Ajansı faktörlerden olduğunu ifade etmektedir. Bu anlamda AB fonları sektör açısından son derece TRAKYA KALKINMA AJANSI gerek Yunanistan gerekse dış pazarlarda genişletmeye devam etmektedir. Yunan Bankalar Birliği verilerine göre NBG Türkiye ile birlikte 13 ülkede faaliyet göstermekte olup, Sırbistan ve Bulgaristan'da sırasıyla 204 ve 173 şubeye sahiptir. Emporiki Bankası 6, Alpha Bank 7, Piraeus Bankası 9, Eurobank ise 7 ülkede faaliyettedir. 8 Yunan bankasının Balkan coğrafyasında 2000'e yakın şubesi bulunmaktadır. Yakın gelecekte Balkanlardaki her üç banka şubesinde bir tanesinin Yunan bankalarından birisinin olacağı öngörülmektedir. Son dönemlerde bazı AB üyesi ülkelerdeki bankalar da Yunanistan pazarına ilgi duymaya başlamıştır. Deutsche Bank'ın, EFG Eurobank'da ve Credit Agricole Indo Suez'in de Ticaret Bankasında yaklaşık %10'luk payları bulunmaktadır (Taylan, 2011). Yunanistan’da sigortacılık sektörü için bankacılık sektörüne benzer bir başarı söz konusu değildir. AB ülkelerine kıyasla küçük olan sigorta piyasasında genel sigortacılık hizmetleri açısından hayat sigortası ön plana çıkmaktadır. 2.8. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı Yunanistan uzun süre, AB’ye üye olan herhangi bir ülkeyle sınırı bulunmayan tek AB üyesi ülke olarak kalmıştır. Ülke ticaretinin beşte ikisini AB ile yapmaktadır. Yunanistan’ın başlıca Avrupa pazarlarından coğrafi olarak uzak olması ve düşük kaliteli ulaşım ve iletişim ağına sahip bulunması, sürekli bir ticari açık vermesinin altında yatan en önemli faktörlerdir. Bu durumu düzeltmek için, AB’nin ikinci Çerçeve Programı kapsamında (CSF II, 1994-99) verilen fonun harcamalarının dörtte birinden fazlası ulaşım için ayrılmıştır ve CSFIII (200006) adı altında verilen mevcut fonun %36’sı da temel olarak otoban, demiryolu ağı, denizyolu ve havaalanlarını geliştirilmek üzere ayrılmıştır. Balkan ülkeleriyle olan ulaşım hattının ve Avrupa bağlantılı limanlara ulaşımı sağlayacak karayolu hattının geliştirilmesine özel bir önem verilmiştir. 2004 Olimpiyat Oyunlarının Yunanistan’da yapılması, ulaşım, iletişim ve diğer altyapı işlerinin artırılmasını teşvik edici bir unsur olmuştur (Taylan, 2011). 2.8.1. Karayolları Yunanistan’da uluslararası standartlara sahip iki otobanın inşaatı tamamlanma aşamasındadır. Her iki proje de Trans Avrupa ulaşım ağına (TENS) dahil edilmiş olup, maliyetin yaklaşık %60’ı AB’den sağlanan fonlarla finanse edilmektedir. Bunlardan ilki, Atina üzerinden Patras ve Selanik’i birbirine bağlamakta, diğeri ise Igoumentitsa’dan Selanik’e uzanarak kuzey Yunanistan’ı boydan boya geçip Türkiye sınırına ulaşmaktadır YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 12 TRAKYA KALKINMA AJANSI (Egnatia Projesi). Atina’yı Elefsina’nın endüstri merkezine ve yeni havaalanına bağlayan projeleri 2004 Olimpiyat oyunlarından sonra gerçekleştirilmiştir. Antik Olympia-Atina arasındaki kısmın büyük bir bölümü Olimpiyatlar öncesinde tamamlanmıştır. 2.8.2. Demiryolları Hellenic Demiryolu Kurumu (OSE) ülkede demiryollarını yönetmektedir. Ülkenin zorlu arazi yapısı demiryolu ağının gelişmesini engellemiştir. Kurumun demiryolu istasyonlarından, Güney-Doğu Avrupa’nın iç bölgelerine uzanan demiryolu hattı, yetersizdir ve çok az kullanılmaktadır. Bu sistem, AB’nin Avrupa Ulaşım ağı (TENs) programına dahil edilmiş ve çift raylı ve hatların 200 km/saat hıza izin verecek şekilde elektriklendirilmesi programı uygulanmaktadır. Demiryollarının rehabilitasyonunda bir diğer öncelik batıdaki Patra limanı ile Atina arasında yük ve yolcu taşımaya elverişli hatta verilmiş bulunmaktadır. Ülkenin ikinci büyük şehri olan Selanik Balkanlar ve Avrupa’ya çıkış için önemli bir merkez konumundadır. Önemli demiryolu hatlarının bağlantısı Selanik üzerinden yapılmakta olup, Selanik limanından Balkan sınırlarına kadar olan demiryolu hatları rehabilite edilmektedir. 18 istasyonlu Atina metrosu çalışmaya 2000 yılında başlamış olup, 13 istasyonlu Selanik metrosunun inşası devam etmektedir. 2.8.3. Denizyolu Yunanistan’daki limanlardan yük ve yolcu taşımacılığı AB üyesi ülkelerle rekabete açık olmakla birlikte Adriyatik’te Yunanistan-İtalya arasındaki seferlerin çoğunluğu ve Ege’deki hatların hemen hemen tamamı Yunanlı şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. AB mevzuatları gereğince kıyı taşımacılığı ve kruvaziyer seferleri 1 Ocak 1999’da AB üyesi ülkelere açılmış, feribot trafiği ise 1 Ocak 2004’de açılması gerekirken açılmamıştır. AB Komisyonu’nun konuyu Adalet Divanı’na götürme riski Yunan hükümetinin feribot seferlerinde kısmen de olsa rekabete izin veren bir düzenleme yapmasına neden olmuştur. Yunanistan’da yük ve yolcu taşımacılığına elverişli liman sayısı 123’dür. En önemli limanları arasında Pire, Selanik, Patra, Lavrio, Volos, Korfu başta gelmektedir. Pire Yunanistan’ın en büyük limanı olup, konteyner, kuru yük, tanker ve Ro-Ro gemilerine hizmet YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 13 Trakya Kalkınma Ajansı BOT projesi kapsamındaki karayolu inşaatı ile Corinth Körfezi ağzındaki asmalı köprü inşaatı TRAKYA KALKINMA AJANSI vermektedir. Selanik’teki ülkenin ikinci büyük limanının coğrafi konumu itibarıyla Yunan gemicilik sektörü için ayrı bir önemi vardır. Gemi taşımacılığının Yunanistan ekonomisi için hayati bir önemi bulunmaktadır. Sektörün GSYIH’ya katkısı %7.5 oranındadır. 2007 ve 2008 yılarında sırasıyla %25 ve %8 büyüme gösteren sektör gelirlerinde 2008’in son çeyreğinde hızlı bir daralma olmuştur. Krizin etkisiyle 2009 yılı gemi taşımacılığı gelirlerinde %30 daralma baş göstermiştir. İstatistikler incelendiğinde Yunanlılara ait gemilerin yaklaşık %75’inin 40’ın üzerinde başka ülke bayrağı altında işletildiği görülmektedir. Bunun en önemli nedenleri bir geminin Yunan bayrağı taşıması durumunda belirli sayıda Yunanlı mürettabatın istihdam edilmesi zorunluluğu ve tonaja bağlı olarak artan vergi oranlarıdır. 2007 sonu itibarıyla dünya üzerindeki gemilerin %16.5’ine, kuru yük filosunun yaklaşık %25’ine, petrol tanker filosunun %20’sine ve kimyasal madde tanker filosunun %10’una Yunanlı armatörler sahiptir. Yunanlı gemicilere ait tüm gemilerin %95’i yük gemilerinden kalan kısım ise kruvaziyer, kıyı, yolcu ve ticaret gemilerinden oluşmaktadır. Yunan Deniz Ticaret Odası verilerine göre ülkeye kayıtlı 1.000 GT kapasite ve üzeri toplam 4.173 gemi bulunmaktadır. Bu sayı Yunan armatörlerine ait olan Yunan ve yabancı bandıralı gemi sayısı olup, bunların 1.100’ü Yunan bandıralıdır. Bu gemilerle her yıl yaklaşık 50 milyon yolcu ve 120 milyon ton yük taşınmaktadır. Gemicilik sektöründeki liderliği uzunca bir süre devam ettirmek isteyen Yunan hükümeti 2006-2015 arasında 10 yıl sürecek ve yaklaşık maliyeti 6 milyar euro olan limanlardaki altyapının iyileştirilmesine yönelik bir proje başlatmıştır. 2.8.4. Havayolu Atina, Selanik, Iraklio, Rodos, Korfu, Kos, Chania, Zakintos, Samos, Mikonos ve Santorini ülkedeki başlıca havaalanlarıdır. Atina Hellenikon havaalanı ve Atina’nın güneydoğusunda Spata’da bulunan Eleftherios Venizelos havaalanı hava trafiğinin önemli bir bölümünü üstlenmiş durumdadır. Olimpik Havayolları’nın özelleştirilmesi sürecinde şirket 2009 Mart ayında Arap sermayeli Marfin Investment Group’a devredilmiştir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 14 TRAKYA KALKINMA AJANSI 1949 yılında kurulan ve 2000 yılı başlarına kadar Yunanistan’da monopol konumunda faaliyet gösteren OTE; Yunanistan’ın en büyük telekomünikasyon kuruluşudur. 2001’den sonra gerek sabit gerekse mobil telekomünikasyon hizmeti sağlayan şirketler Yunan pazarında faaliyet göstermeye başlamıştır. Pazarın rekabete açık hale getirilmesine rağmen bu sektörde Avrupa’nın da ilk 10 şirketi arasında yer alan OTE hala en büyük olma özelliğini sürdürmektedir. 2008 yılında %20 hissesini Deutsche Telekom’un satın alarak ortak olduğu şirket gerek güneydoğu Avrupa gerekse Ortadoğu pazarında faaliyetlerini genişletmeye çalışmaktadır. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk’ta olmak üzere yaklaşık 30 bin kişiye istihdam sağlayan şirket Yunanistan’ın ilk 5 büyük şirketi arasında yer almakta ve hisseleri Londra ve New York borsalarında işlem görmektedir. TIM, Cosmote (OTE) ve Vodafone ülkede faaliyet gösteren GSM şebekeleridir. Yaklaşık 16 milyon abonenin bulunduğu mobil iletişim pazarında ciddi rekabet yaşanmaktadır. 3. DIŞ TİCARET Yunanistan 1981 yılından beri AB üyesi bir ülkedir ve ticareti de AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Bu nedenle ülkenin AB dış ticaret politikası dışında ulusal bir dış ticaret mevzuatı mevcut değildir. AB mevzuatı gereğince ülkenin diğer AB ülkeleri ile yaptığı ticarette herhangi bir tarife söz konusu değildir. Üçüncü ülkelerle gerçekleştirilen ticarette ise AB ortak gümrük tarifesi uygulanmaktadır. Yunanistan’da ihracat işlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menşe belgesi aranmaktadır. Yunanistan’da genel KDV oranı 2005 yılı Nisan ayında %19 olarak belirlenmiştir. Halen %23 olarak uygulanmaktadır. Temel tüketim malları, gıda ürünleri, ilaçlar, petrol ürünleri ve hizmetler sektörünün büyük bir bölümü için KDV oranı %9 olarak uygulanmaktadır. Kitap ve gazetelerde ise bu oran %4,5’tir. İhraç edilen ürünler, YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 15 Trakya Kalkınma Ajansı 2.8.5. İletişim TRAKYA KALKINMA AJANSI sigortacılık hizmetleri, eğitim hizmetleri, hukuk ve sağlık hizmetleri KDV’den muaftır. Yunanistan’a ithal edilen mal ve hizmetler de KDV’ye tabidir. İthalatın Midilli, Sakız, Sisam, Oniki Adalar, Kiklades ve Taşoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros adalarına yapılması halinde KDV % 13 olarak uygulanmaktadır1. Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa olmamakla birlikte, bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ 2008 2009 2010a 2011b 2012b İhracat (fob, milyar $) 29,1 21,3 21,8 20,4 22,1 İthalat (fob, milyar $) -93,9 -64,2 -45,0 -32,4 -25,1 Dış Ticaret Hacmi 123 85,5 66,8 52,8 47,2 Dış Ticaret Dengesi (fob, milyar $) -64,7 -42,8 -23,2 -12,0 -3,0 a: tahmin b: öngörü Kaynak: E. I. U. Yunanistan Ülke Raporu (Ocak 2011), Taylan (2011) AB‘ye sağlık ve hijyen yönünden yeterliliği kabul edilmiş ve Türkiye’den ihracat yapabilir firmalar listesine kayıtlı şirketlerce adaların ihtiyacı için deniz ürünlerimiz doğrudan adalara ihraç edilebilmektedir. Gıda maddelerinden diğer hayvansal ürünlere ilişkin çalışmaların Tarım Bakanlığımızca sürdürüldüğü bilinmektedir. Bu noktada yoğurt, süt, et, canlı hayvan, dondurma (% 50’ye kadar süt içeriğine izin verilebilmektedir) gibi ürünlerin adalarla beraber bütün AB ülkelerine ihracatı mümkün bulunmamaktadır. Taze sebze ve meyvelerde Atina ve Selanik merkezli kontrol sertifikası istendiğinden ve kontrollerin 1 İhracat veya ithalat yapan şirketlerin gerekli belge ve prosedürler için bkz. TARIC (http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/dds/tarhome_en.htm) YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 16 TRAKYA KALKINMA AJANSI adalarda yapılamamasından dolayı bu konuda sıkıntılar giderilememiştir. Ancak, konserve, Trakya Kalkınma Ajansı fındık-fıstık, kuru meyve gibi ürünlerin kontrolleri Girit ve Rodos adalarında yaptırılması mümkündür. Rodos adasında laboratuvar açılması konusunda Yunan tarafı ikna edilmiş ancak, açılış işlemleri halen tamamlanamamıştır. direktifleri 80 60 Ege Adalarının yerel ihtiyacı için AB’nin ilgili Dış Ticaret (Milyar $) 100 kapsamında sağlanan muafiyetle deniz ürünleri ve bazı gıda 40 20 0 2003 maddeleri ihracatı yapılabilmektedir. Ancak 2004 2005 İhracat 2006 2007 2008 2009 İthalat adaların tüketimi ile sınırlı olan muafiyet dahilinde Yunanistan’a giriş yapan anılan maddelerin ana karaya gönderildiğinin tespiti halinde Yunan yetkililer tedbir almak zorunda kalacaklardır. Ülkede dış ticarete konu mallardan gerekli görülenlerin standardına veya teknik düzenlemesine uygunluğunun veya kalitesinin değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı uyarınca gerçekleştirilmektedir. Standartlar konusunda Yunanistan AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları takip edilmektedir. Yunanistan’ın Euro bazında da toplam dış ticareti 2003 yılında 50 Milyar Euro’yu geçmiş ve 2008 sonunda 78 Milyar Euro seviyesinde kalmıştır. Dış ticaret 2003-2008 arasında dolar bazında % 100 artış gösterirken, Euro bazındaki artış ancak % 50 olmuştur. Dolar-Euro paritesinde euro lehine yükseliş bunun en önemli sebeplerinden bir tanesidir. Yunanistan’ın ihracatı 2004-2008 arasında ortalama % 10, ithalatı % 11 artış göstermiştir. 2008’de dünya ithalatından aldığı pay % 0.5 ; ihracatından aldığı pay ise % 0.2 seviyelerinde olmuştur. Yunanistan’ın 2007 yılında Euro bazında toplam dış ticareti bir önceki yıla göre % 8.5 büyüme göstermiştir. Bu artışdaki önemli pay ithalatta meydana gelen değişimden kaynaklanmaktadır. 2007 yılında ithalat % 9.8 artış gösterirken ihracattaki artış % 4.6’da kalmıştır. Dış ticaret açığındaki büyüme ise % 11.3 olmuştur. 2008 yılında dış ticarette Euro bazlı büyüme % 6.9 olmuştur. Dolar bazında ise büyüme % 14’ü aşmıştır. Euro bazında ihracattaki artış ihmal edilebilir düzeyede iken dolar YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 17 TRAKYA KALKINMA AJANSI bazında artış % 8 civarındadır. İthalat euro bazında % 8.9;dolar bazında ise % 16.3 şeklindedir. 2009 yılında ise dış ticaretteki daralma % 20 olmuştur. 2009’daki toplam 62.4 Milyar Euroluk dış ticaret Yunanistan’ın 2005 seviyelerine düşmesi anlamına gelmektedir. İhracat % 17.5 lik daralmayla 14.4 Milyar Euro, ithalat ise % 21.1 daralmayla 48.1 Milyar Euro olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılında dış ticarette euro bazındaki daralma yaklaşık % 20’dir. Birlik üyesi ülkelerden yapılan ithalat % 15 daralırken 3. Ülkelerden yapılan ithalatta daralma % 30 olmuştur. Yunanistan’ın 2009 yılında AB’ye yaptığı ihracatta % 19.2 daralma olmuş buna mukabil 3. ülkelere yapılan ihracat % 13 azalmıştır. Ülkede ekonomik krizin ihracat üzerinde olumsuz etkileri hali hazırda görülse de, bu etkilerin 2012 yılı itibariyle tersine döneceği ve ihracat rakamlarının yükseleceği öngörülmektedir. Yunanistan’ın son beş 2000’li yıllarda AB üyesi ülkelerle yaptığı ticaretin toplama oranı % 55 ila % 62 arasında değişmiştir. 2009 yılındaki % 62’lik oran bu beş yıl içerisindeki en büyük orandır. 2009 yılında toplam dış ticaretin yaklaşık % 62’si AB üyesi ülkelerle yapılmıştır. Diğer 26 ülkeye yapılan ihracatın toplam ihracata oranı % 62.5 seviyesinde iken bu ülkelerden yapılan ithalatın toplam içindeki payı % 62.1’dir. Ülkede petrol yağları, ilaçlar, balıklar, pamuk, alüminyum saclar, levhalar, bakır tüp ve borular ihracatta en yüksek payı oluşturmaktadır. Yunanistan'ın en fazla ihracat yaptığı ülkeler İtalya, Almanya, Güney Kıbrıs Rum kesimi, Bulgaristan, Türkiye, İngiltere ve YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 18 TRAKYA KALKINMA AJANSI ABD’dir. İthalatında ise ilaçlar, gemiler, binek otomobilleri, petrol gazları, telefonlar üst Trakya Kalkınma Ajansı sıradadır. İthalatın ağırlıklı yapıldığı ülkeler Almanya, İtalya, Çin, Hollanda, Fransa ve Kore’dir. Yunanistan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler-2009 (Milyar €) 8.000 6.000 4.000 Topla m İthala t 2.000 0 Yunanistan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler-2008 (Milyar €) 10.000 8.000 6.000 Toplam İthalat İhracat 4.000 2.000 0 YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 19 TRAKYA KALKINMA AJANSI YUNANİSTAN’DA DIŞ TİCARETİN SEKTÖREL DAĞILIMI İHRACAT (Milyon $) Değişim 2009 2008 09/08 Dağılım 2009 2008 TARIM ÜRÜNLERİ 3,588.8 3,656.5 -1.9% 24.9% 21.0% Gıda ve Canlı Hayvan 2,716.1 2,742.0 -0.9% 18.9% 15.7% Tütün ve İçecekler 589.5 579.9 1.6% 4.1% 3.3% Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar 283.2 334.6 -15.4% 2.0% 1.9% HAMMADDELER 711.9 775.7 -8.2% 4.9% 4.4% Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler 711.9 775.7 -8.2% 4.9% 4.4% YAKITLAR 1,362.5 1,903.3 -28.4% 9.5% 10.9% Madeni yakıtlar, yağlar vs. 1,362.5 1,903.3 -28.4% 9.5% 10.9% SINAİ ÜRÜNLER 8,455.5 10,647.2 -20.6% 58.7% 61.1% Kimyasal Ürünler 2,093.1 2,312.7 -9.5% 14.5% 13.3% Hammadde bazında sınıf. mamüller 2,827.8 3,961.0 -28.6% 19.6% 22.7% Makina ve Nakliye Ekipmanları 1,954.8 2,445.6 -20.1% 13.6% 14.0% Muhtelif mamüller 1,579.8 1,927.9 -18.1% 11.0% 11.1% DİĞER 274.2 457.1 -40.0% 1.9% 2.6% Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 274.2 457.1 -40.0% 1.9% 2.6% TOPLAM İHRACAT 14,392.9 17,439.9 -17.5% 100.0% İTHALAT (Milyon $) Değişim 100.0% Dağılım 2009 2008 09/08 2009 2008 TARIM ÜRÜNLERİ 5,850.5 6,359.7 -8.0% 12.2% 10.4% Gıda ve Canlı Hayvan 4,815.2 5,291.2 -9.0% 10.0% 8.7% Tütün ve İçecekler 826.6 768.9 7.5% 1.7% 1.3% Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar 208.8 299.6 -30.3% 0.4% 0.5% HAMMADDELER 1,014.7 1,668.8 -39.2% 2.1% 2.7% Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler 1,014.7 1,668.8 -39.2% 2.1% 2.7% YAKITLAR 7,191.5 12,119.1 -40.7% 15.0% 19.9% Madeni yakıtlar, yağlar vs. 7,191.5 12,119.1 -40.7% 15.0% 19.9% 33,990.8 40,706.2 -16.5% 70.7% 66.8% SINAİ ÜRÜNLER Kimyasal Ürünler 7,709.0 8,351.8 -7.7% 16.0% 13.7% Hammadde bazında sınıf. mamüller 5,187.8 8,046.8 -35.5% 10.8% 13.2% Makina ve Nakliye Ekipmanları 14,687.9 16,563.8 -11.3% 30.5% 27.2% Muhtelif mamüller 6,406.1 7,743.7 -17.3% 13.3% 12.7% DİĞER 40.0 111.7 -64.2% 0.1% 0.2% Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 40.0 111.7 -64.2% 0.1% 0.2% TOPLAM İHRACAT 48,087.5 60,965.5 -21.1% 100.0% 100.0% Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010) YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 20 TRAKYA KALKINMA AJANSI 4.1. Ekonomik İlişkiler ve Dış Ticaret İki ülke arasındaki tarihsel temeller ve siyasi problemler ilişkilerin uzun yıllar sınırlı kalmasına neden olmuştur. 1999 yılında her iki ülkede yaşanan deprem felaketinden sonra başlayan yakınlaşma süreciyle; ilişkilerde tahminlerin de ötesinde olumlu gelişmeler yaşanmış, her iki ülke dışişleri bakanlarının başlattığı diyalog süreci ikili ilişkilerimizin gelişmesine atılan önemli bir adım olmuştur. Hali hazırda Türkiye ile Yunanistan arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler AB ile Türkiye arasındaki gümrük birliği anlaşması çerçevesinde yürütülmektedir. Son dönemlerde Türkiye’de yatırım yapan Yunan şirketlerinin sayısında ve yapılan yatırımlarda önemli artışlar kaydedilmektedir. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarına göre, Mayıs 2009 itibariyle Türkiye’de 360 adet Yunanistan kaynaklı firma faaliyet göstermekte olup, toplam yatırım tutarı, 5 milyar Euro’dan fazladır. Yine Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünden teşvik belgesi alarak yatırım yapan şirket sayısı 42’dir. Bu 42 şirketin toplam yatırım tutarı 200 Milyon dolardan biraz fazladır. Türkiye’de 18 ilde faaliyet gösteren Yunan firmalarının 237 tanesi bir başka ifade ile % 65’i İstanbul’da bulunmaktadır. İzmir’de 39, Bursa’da 27, Muğla’da ve Ankara’da 10 tane Yunan sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. 360 şirket 15 sektörde faaliyet göstermektedir. Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe 128, imalat sanayinde 81 ve gayrimenkul sektöründe 37 şirket bulunmaktadır. Yunan Ulusal Bankası (NBG) Finansbank’ın çoğunluk hisselerini satın alarak Türkiye’de finans sektörüne girmiştir. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye’ye yaklaşık 2.9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan’ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Yunanistan’ın 3. büyük bankası olan EFG Eurobank, 142 milyon Euro karşılığında ülkemizin en büyük 23. bankası olan Tekfenbank’ın % 70’ini satın almıştır. Intralot şirketi Türkiye’de faaliyet gösteren 3. Büyük grup olup Şans Oyunları alanında faaliyet göstermektedir. Aynı grup Milli Piyango özelleştirmesi ile de ilgilenmektedir. 2009 başında aynı zamanda Yunan Milli Havayolunu da satın alan Marfin Grup Türkiye’de Şafak hastanelerinin YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU hisselerini alarak Türkiye’de yatırım 21 Trakya Kalkınma Ajansı 4. YUNANİSTAN – TÜRKİYE İLİŞKİLERİ TRAKYA KALKINMA AJANSI yapmıştır.Yunanistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu verilerine göre ise İstanbul’da faaliyet gösteren Yunan sermayeli şirket sayısı 206’dır2. Türkiye’deki Yunan yatırımcılar, genellikle bilişim teknolojisi (IT) alanına ilgi duymakta olup; tarım uygulamaları, ambalaj, plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm ve inşaat sektörlerinde de faaliyet göstermektedirler. Türkiye Yunan vatandaşlarına herhangi bir vize uygulamamaktadır. Bu ayrıcalık AB üyesi sadece 8 ülkeye tanınmış durumdadır. Yunanistan’da faaliyet gösteren çeşitli Türk şirketi bulunmaktadır. Sayıları az olmakla birlikte, bu sayı giderek artmaktadır. Yunanistan’da mevcut Türk yatırımları daha detaylı olarak bir alt bölümde anlatılmaktadır. Üzücü bir doğal afet sonunda başlayan yakınlaşmanın Komşu ve Çevre Ülkelere Yönelik İhracat Stratejisi ile aynı döneme rastlaması, iki ülke arasındaki dış ticarette yeni bir dönemin açılmasını sağlamıştır. Bu strateji kapsamında Yunanistan’da düzenlenen fuar ve sergilere milli düzeyde katılım sağlanmış, Yunanistan’dan alım heyetleri getirilmiş ve Yunanistan’a ticaret heyetleri organize edilmeye başlamıştır. İki ülke ticari ve ekonomik ilişkilerinin bir bütün olarak ele alındığı Karma Ekonomik Komisyon (KEK) Toplantıları düzenli olarak yapılmaya başlamış, son KEK Toplantısı, 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik kalıcı işbirliği imkanlarının özel sektör temsilcileri tarafından görüşüldüğü ve geleceğe yönelik işbirliği imkanlarının belirlendiği Türk-Yunan İş Konseyi toplantıları gerçekleştirilmeye devam etmektedir. DEİK ile SEV arasında 2007 sonunda yeni bir iş konseyi kurulmuş olup Yunanistan’ın TUSİAD’ı benzetmesinin yapılabileceği kuruluş ile yeni işbirliği imkanlarının yaratılabileceği düşünülmektedir3. Ekonomik anlamda gerçekleşen bu yakınlaşma sonucunda, 1999 yılında 694 Milyon $ olan toplam hacim 2008 sonunda yaklaşık 5 kat artarak 2008 sonu itibariyle 3.6 Milyar $ olmuştur. Diğer taraftan aynı dönemde Yunanistan’a yapılan ihracatta artış % 600 olmuş ve 2008 sonunda ihracatımız 2.4 Milyar $’ı biraz aşmıştır. 2 3 T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010) T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010) YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 22 TRAKYA KALKINMA AJANSI Yunanistan’da yaşanan ekonomik krizin etkileri, Türk – Yunan Ekonomik ilişkilerine olmakla birlikte, bu değerler 2010 ve 2011 yılında da düşme eğilimini sürdürmüştür. Yunanistan’dan gerçekleştirilen ithalatta 2010 yılında bir artış gözlenmekle birlikte, 2011 yılının geçici değerlerine göre Türkiye’nin Yunanistan’dan ithalatı 1.1 milyar $ civarında gerçekleşmiştir. İki ülke arasındaki dış ticatret hacmi de kriz sonrası azalma eğilimini sürdürmüştür. TÜRKİYE – YUNANİSTAN DIŞ TİCARET DEĞERLERİ (MİLYON $) Yıllar İhracat İthalat Denge Hacim 2007 2263 950 1312 3213 2008 2430 1151 1279 3581 2009 1630 1131 499 2761 2010a 1456 1542 -86 2997 2011a 840 1166 -327 2006 a: geçici değerler Kaynak: E. I. U. Yunanistan Ülke Raporu (Ocak 2011), Taylan (2011) TÜRKİYE ile YUNANİSTAN ARASINDAKİ DIŞ TİCARETİN GELİŞİMİ 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 İhracat 236 298 370 407 438 476 590 920 1.171 1.127 1.603 2.263 2.431 1.634 İthalat 285 431 320 288 431 266 312 428 Toplam 521 729 690 694 869 742 903 1.348 1.766 1.855 2.648 3.213 3.579 2.763 594 728 1.045 950 1.149 1.129 Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010) YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 23 Trakya Kalkınma Ajansı de yansımıştır. Kriz sonrası Türkiye’nin Yunanistan’a ihracatı 1,6 milyar $ civarına gerilemiş TRAKYA KALKINMA AJANSI Yunanistan 2005 ve 2006 yıllarında Türkiye’nin ihracatında sırasıyla 15. ve 12. sırada yer almıştır. 2007 sonunda da Yunanistan Türkiye’nin ihracatında Irak’ın hemen ardından 12. sıradaki yerini korumuştur. 2008 yılı verilerine göre Yunanistan’ın sıralamadaki yeri 13.lük olmuştur. 2009 yılında ise Yunanistan gelişmelere bağlı olarak sıralamada 19.luğa gerilemiştir. İthalat sıralaması incelendiğinde; 2005 ve 2006’da Yunanistan Türkiye’nin tüm dünyadan yaptığı ithalatta 33. ve 29. sırada yer almıştır. 2007 ithalat verilerine göre Yunanistan’ın yeri 35.lik; 2008’de ise 37.lik olmuştur. Yunanistan 2009’da 24. Sıraya yükselmiştir. Konuyu Yunanistan açısından incelediğimizde Türkiye’nin Yunanistan için önemli bir dış ticaret partneri olduğu görülmektedir. 2008 yılında Türkiye; Yunanistan’ın 11. Büyük partneri olmuştur. 2009 yılı verilerine göre ülkenin tüm dünyadan yaptığı ithalatta 11. sırada, tüm dünyaya yaptığı ihracatta ise iki basamak yükselerek 7.sırada yer almıştır. Topluluk içi ticaret değerlendirme dışı bırakıldığında Türkiye’nin Yunanistan’ın ithalatındaki yer 4.cülük, ihracatındaki yeri ise ABD’nin hemen arkasından 2.cilik olmuştur. SNA sınıflandırmasına göre Türkiye’nin ihracatının ara mallar ve tüketim malları sınıfında yoğunlaştığı, ithalatın ise daha çok ara malı olduğu anlaşılmaktadır. Yunanistan’ın Türkiye’ye yönelik ihracatta da ara mallarının payı toplam içinde % 80’lere yaklaşmaktadır. Türkiye’nin Yunanistan’dan gerçekleştirdiği ithalat sıralamasında ilk beş kalem; mineral yakıtlar, ham pamuk, sun’i plastik maddeler, kimyasallar ve demir dışı metaller şeklinde sıralanmıştır. Bunlardan ilk 3’ü 100 Milyon $’dan fazla ithalat yapılan kalemlerdir. Türkiye’nin Yunanistan’a ihracatındaki başlıca kalemler ise fuel oil, demir-çelik mamulleri, binek otomobilleri, tekstil- konfeksiyon ürünleri ve sun’i plastik maddeler kalemleridir. 4.2. İkili Anlaşmalar, Protokoller ve Diğer Temaslar4 4.2.1. İkili anlaşmalar ve Protokoller Türkiye ile Yunanistan arasında 4 Şubat 2000 tarihinde Atina’da imzalanan “Ekonomik İşbirliği Anlaşması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, bu çerçevede oluşturulan Karma Ekonomik Komisyonun I. Dönem Toplantısı 12-13 Şubat 2002 tarihleri arasında Atina’da, II. Dönem Toplantısı ise 12-13 Mart 2003 tarihleri arasında 4 Bölümün derlenmesinde genel olarak T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Raporu (2010) kullanılmıştır. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 24 TRAKYA KALKINMA AJANSI Ankara’da gerçekleşmiştir. Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı 29-30 dönem KEK Toplantısının, 20 Aralık 2006 tarihine kadar ülkemizde gerçekleştirilmesi önerilmiş olup; gerek her iki ülkedeki genel seçimler gerekse Müsteşarlığımız faaliyet programı çerçevesinde anılan Toplantının sözkonusu tarihe kadar gerçekleştirilmesinin mümkün bulunmadığı Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Yunan tarafına bildirilmiştir. IV. Dönem KEK Toplantısının 2009 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. İki ülke arasında imzalanan başlıca anlaşma ve protokoller aşağıda listelenmiştir. Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947) Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953) Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970) Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000) (1 Ağustos 2001 tarih ve 24480 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 24 Kasım 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.) Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000) (16 Mayıs 2000 tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç ile Mücadelede İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (14 Temmuz 2001 tarih ve 24462 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Gümrük Suçlarının Men’i, Takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele Hakkında Karşılıklı İdari Yardım ve İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (22 Haziran 2000) (2 Kasım 2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 25 Trakya Kalkınma Ajansı Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Yunan tarafınca, önümüzdeki TRAKYA KALKINMA AJANSI Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (25 Temmuz 2001 tarih ve 24473 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000) (18 Temmuz 2001 tarih ve 24466 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması ( 2 Aralık 2003) Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Test alanında İşbirliği Anlaşması (30.06.2005) Sağlık İşbirliği Anlaşması ( 28.09.2005) Türk-Yunan KEK III.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 19/02/2007) İki ülke arasında 3 adet sınır kapısı bulunmaktadır. En güneyde İpsala, ortada Uzunköprü ve kuzeyde Pazarkule sınır kapıları Türkiye-Yunanistan arasında karayolu geçişine izin vermektedir. İpsala sınır kapısı iki ülke karayolu taşımacılığında en yoğun kullanılan gümrük kapısıdır. Anılan kapının 24 saat esasına göre çalışmasında yaşanan aksaklıklar karayolu geçişlerinde zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir. Özellikle sağlık kontrollerinin günde (10:00-14:00) sadece belirli saatlerde yapılabilmesinden dolayı araçların 24 saat beklemek zorunda kaldıkları, bu durumun özellikle frigorifik araçlarda sorun yarattığı nakliyecilerimiz tarafından belirtilmektedir. İki ülke arasında 14-15 Mart 2001 tarihlerinde Ankara’da yapılan Kara Ulaştırması Karma Komisyonu (KUKK) toplantısında, taraflar geçiş belgesi kotalarının 2002 yılından başlayarak “sınırsız” sayıda olması ve geçiş ücretinden “muaf” tutulması hususunda anlaşmışlar ancak uygulamaya konamamıştır. Türkiye Yunanistan arasındaki en son Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı 2009 Şubatında Atina’da yapılmıştır. Toplantı sonunda imzalanan mutabakat zaptı ile taraflar 2008 yılı için 30,000’i ücretli transit izin belgesi 20,000 adedi ikili izin belgesi (10,000 –ücretsiz; 9,000 ücretli) olmak üzere toplam 49,000 kota üzerinde anlaşmaya varmışlardır. Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen “TürkiyeYunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan tarafınca, Meis adası gümrüğünün altyapısının geliştirilerek giriş-çıkış gümrüğü haline getirildiği ve 2007 yazı itibariyle bu kapıdan Türk vatandaşlarının da faydalanabileceği bildirilmiştir. Yunan tarafınca, altyapı olarak daha gelişmiş olması nedeniyle, aynı şekilde Kaş gümrüğünün de giriş-çıkış gümrüğü olarak kullanılması talep edilmiştir. Ancak, Türk tarafınca, Türk Mevzuatına göre söz konusu kapının yolcu işlemi yapmaya yetkili olarak hizmet verdiği vurgulanmıştır. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 26 TRAKYA KALKINMA AJANSI Türk-Yunan İş Konseyi: İki ülke arasında ticari ve ekonomik işbirliği imkanlarının geliştirilmesi amacıyla kurulan Türk-Yunan İş Konseyi’nin 8. Ortak Toplantısı, 30 Haziran- 1 Temmuz 2005, Atina’da, 9. Ortak Toplantı, Dış Ticaret Müsteşarı Sayın Tuncer Kayalar’ın da katılımları ile 13 Nisan 2006 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Son Ortak Toplantı ise, 23-24 Kasım 2006 tarihlerinde iki ülke Dışişleri Bakanlarının katılımı ile Atina’da gerçekleştirilmiştir. Öte yandan dönemin Dışişleri Bakanı Sn. Ali Babacan’ın 4-5 Aralık 2007’deki Atina ziyareti esnasında DEİK ile SEV (Yunan Sanayiciler Federasyonu) yeni bir iş konseyi kurulmuştur. SEV’in Türkiye’deki TUSİAD benzeri bir yapılanmaya sahip olması ve Yunan iş dünyasında önemli bir yer edinmiş olması dikkate alındığında iki ülkenin iş konseylerinin bu tarihten itibaren daha aktif olacağı düşünülmektedir. Nitekim gerek Başbakan Karamanlis’in Türkiye ziyareti gerekse Devlet Bakanı Sn. Nazım Ekren’in Atina ziyareti sırasında SEV ve DEİK işbirliği yapmışlardır. Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri: Yunan-Türk Ticaret Odası ile İzmir Ticaret Odasının organizasyonunda ilki 1998 yılında Yunanistan’ın Midilli Adasında gerçekleştirilmiştir.Organizasyon daha sonra sırasıyla İzmir, Samos Adası, Bodrum – Kos, Girit Adası ve Atina’da gerçekleştirilmiştir. Zirveler her yıl düzenli olarak yapılmakta ve bu zirvelere iki ülkeden başta Dışişleri Bakanları olmak üzere çok sayıda üst düzey yetkili katılım sağlamaktadır. Serbest Bölgeler: 2004 yılı verilerine göre, serbest bölgelerden Yunanistan’a 28,8 milyon dolarlık ve Yunanistan’dan serbest bölgelere 47,9 milyon dolarlık ticaret olmak üzere toplam 76,7 milyon dolar tutarında ticaret hacmi gerçekleşmiştir. 2005 yılında, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a 21,1 milyon dolarlık, Yunanistan’dan serbest bölgelerimize ise 16,7 milyon dolarlık satış yapılmış, bu dönemde Yunanistan ile serbest bölgelerimiz arasındaki ticaret hacmi 37.8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılında ise, Yunanistan’dan serbest bölgelerimize 31 milyon dolarlık ithalat, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a ise 27,9 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiş olup, toplam ticaret hacmi 59,6 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu: İki ülke arasındaki yakınlaşma süreci çerçevesinde Dışişleri Bakanlıkları öncülüğünde oluşturulan Ticaret ve YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 27 Trakya Kalkınma Ajansı 4.2.2. Diğer Temas ve Görüşmeler TRAKYA KALKINMA AJANSI Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu’nun 11. Toplantısı 31 Mart – 1 Nisan 2008 tarihlerinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. Eximbank Kredileri: Yunanistan’a yapılan ihracat işlemleri Eximbank’ın kısa vadeli kredi ve sigorta programları ile desteklenmekte olup, Sigorta Programı kapsamında Yunanistan’a yönelik olarak 2003 yılında 91.273.326 dolar, 2004 yılında 113.040.388 dolar ve 2005 yılında ise 137.448.026 dolar tutarında sevkıyat sigorta teminatı altına alınmıştır. Yunanistan’a yapılacak ihracatın kısa vadeli kredi ve sigorta programları ile desteklenmesine devam edilmektedir. Yönlendirme Komitesi Toplantıları: İki ülke Dışişleri Bakanlarının, 30 Haziran 1999 günü New York’da yaptığı görüşmede varılan mutabakat çerçevesinde kurulan “Turizm”, “Çevre”, “Ticaret ve Ekonomik İşbirliği”, “Kültür”, “Bölgesel İşbirliği” ve “Organize Suç, Yasadışı Göç, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Terörizmle Mücadele” Çalışma Gruplarının toplantıları düzenli olarak yapılmaktadır. Türk-Yunan diyalog süreci çerçevesindeki Yönlendirme Komitesinin 13. Toplantısı 25 Temmuz 2008’de Ankara’da, son toplantısı ise Mayıs ayı içerisinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. Elektrik Hattı Enterkonneksiyonu: Ülkemiz elektrik sisteminin Yunanistan, Balkan ülkeleri ve buradan Avrupa Elektrik Birliği (UCTE) Sistemi ile enterkonneksiyonuna yönelik olarak Türkiye ile Yunanistan arasındaki bağlantı için 400 kV’luk FilipiBabaeski iletim hattının sınır geçiş noktalarının kesinleştirilmesi ve inşasına başlanarak tercihen 2006 yılında devreye alınması hususunda TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile PPC (Yunanistan) arasında 28 Mart 2002 tarihinde bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Sözkonusu Mutabakat Zaptının onay işlemleri her iki tarafta da tamamlanmış olup, 2003 yılı Mayıs ayında hattın tesisine ilişkin anlaşma imzalanmıştır. Konuya ilişkin çalışmalar iki ülkenin ilgili kuruluşları tarafından sürdürülmektedir. Anılan hattın tamamlanmasını takiben, ülkemiz ile Bulgaristan arasında mevcut olan iki hatta ilave olarak yeni bir elektrik hattı da tesis edilmiş olacaktır. Doğal Gaz Şebekelerinin Enterkonneksiyonu: Türkiye ve Yunanistan arasında doğal gaz hattı tesisine ilişkin Anlaşma, 23 Şubat 2003 tarihinde, Doğal Gaz AlımSatım Anlaşması ise BOTAŞ ve DEPA arasında 23 Aralık 2003 tarihinde imzalanmıştır. Sözkonusu anlaşmanın, doğalgaz teslimatının kesin başlangıç tarihinin tespitine ilişkin hükmü doğrultusunda YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU halihazırda kesin başlangıç tarihi 28 TRAKYA KALKINMA AJANSI 31.12.2006’dır. 285 km uzunluğundaki boru hattının Türkiye’deki 209 kilometrelik milyon Euro’ya mal olacağı hesaplanmıştır. Boru hattının ilk aşamada Yunanistan’a yılda 750 milyon metreküp doğal gaz taşıması, taşınacak doğal gaz miktarının uzun vadede 11 milyar metreküpe çıkarılması öngörülmüştür. Sözkonusu 11 milyar metreküp doğal gazın 3 milyar metreküpünün Yunanistan’a 8 milyar metreküpünün ise İtalya üzerinden Batı Avrupa pazarına yönlendirilmesi planlanmaktadır. Enterkonnektör açılışı her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile Kasım 2007’de yapılmış bulunmaktadır. Yunanistan’ın üzerinde önemle durduğu bir diğer önemli proje, temeli Temmuz 2005’te atılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz boru hattı ve bu hattın devamı niteliğindeki Yunanistan-İtalya doğalgaz boru hattıdır. KaracabeyGümülcine arasındaki yaklaşık 285 km’lik hat 2008 Kasımında her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile açılmış bulunmaktadır. Hattın diğer bağlantısının ise 2012 yılında tamamlanması beklenmektedir. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi, denizaltından geçecek Yunanistan-İtalya boru hattının tamamlanmasını takiben ise bu hattan yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye’nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan’a aktarılmasıdır. Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında hattın Yunanistan’dan sonra İtalya bağlantısının gerçekleştirilmesi ile ilgili olarak DEPA ve İtalyan Edison Gas tarafından yaptırılan Fizibilite çalışması Aralık 2004’de sonuçlandırılmış olup, mevcut durumda DEPA ile EDISON şirketleri arasında imzalanan Adriyatik deniz geçişi yatırımı konusunu da içeren anlaşmaya BOTAŞ’ın katılımı ile 2010-2012 yılları arasında BOTAŞ’ın “Köprü Tedarikçi” olması konuları üzerinde görüşmeler devam etmektedir. Türkiye’nin taleplerinin karşılanması durumunda DEPA ile EDISON ve BOTAŞ arasında bir mutabakat zaptı (MoU) imzalanması planlanmaktadır. Meriç Nehri Üzerinde İkinci Köprü İnşaatı: İpsala/Kipi sınırında mevcut eski köprünün iki ülke arasında gelişen ticari ilişkileri karşılamakta yetersiz kaldığının tespiti üzerine, anılan kapıda zaman zaman (özellikle yaz aylarında) yaşanan yığılmaların önlenebilmesi amacıyla, mevcut köprünün yanına modern, ikinci bir köprü inşa edilmesi hususunda, son dönem KEK toplantısında karar alınmıştır. Bu çerçevede, Meriç Nehri üzerinde ikinci bir karayolu sınır geçiş köprüsü inşa YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 29 Trakya Kalkınma Ajansı bölümünün 80 milyon Euro’ya, Yunanistan’daki 76 kilometrelik bölümünün ise 115 TRAKYA KALKINMA AJANSI edilmesine ilişkin Anlaşma, 10 Haziran 2006 tarihinde iki ülke Dışişleri Bakanları tarafından İstanbul’da imzalanmıştır. Sözkonusu Anlaşmanın 2. maddesi çerçevesinde, bir “Ortak Planlama ve İzleme Proje Komitesi” kurulmasına ve sözkonusu komitenin her iki ülkeden katılacak 6 uzman tarafından toplanmasına karar verilmiştir. Diğer taraftan, Anlaşmanın 6. maddesi çerçevesinde, ikinci köprü ihalesinin, uluslararası ihale şartları ve Avrupa Topluluğu Mevzuatı çerçevesinde yapılması ve görevin Yunan devlet şirketi “Egnatia Odos S.A.”ya verilmesi hususunda mutabık kalınmıştır. Geçmişte özellikle Yunanistan’da müteahhitlerimizin AB mevzuatı gerekçe gösterilerek ihalelere girmelerinin engellenmiş olması nedeniyle, sözkonusu maddeye, “Türk şirketleri yukarıda bahsekonu uluslararası ihalelere katılma hakkına sahip olacaklardır.” ibaresi de eklenmiştir. Turizm: İki ülke arasında, bu alandaki işbirliğini geliştirmek amacıyla Turizm İşbirliği Anlaşması imzalanmış olup, bugüne kadar gerek Turizm Çalışma Grubu, gerekse, Turizm Forumlarında işbirliği konuları ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 2930 Haziran 2005 tarihleri arasında Sisam Adası ve Kuşadası’nda 6. Türk-Yunan Turizm Forumu gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, 7. Türk-Yunan Turizm Forumu ile 2. Dönem Turizm Karma Komisyon (TKK) Toplantısı 11-12 Kasım 2006 tarihinde Antalya’da gerçekleştirilmiştir. 16-19 Kasım 2006 tarihlerinde Marmaris ve Rodos’ta gerçekleştirilen Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları VII. Ekonomi Zirvesi’nde, iki ülke arasındaki turizm ilişkilerinin geliştirilmesi, turizmde ortak politikalar izlenmesi ve kararların alınabilmesi amacıyla, İzmir, Muğla, Fethiye, Marmaris, Bodrum ve Adana’nın ticaret odaları ile Yunan Ege Adaları’nın organizasyonu ve katılımı ile geniş kapsamlı, özel gündemli bir Turizm Zirvesi yapılmasına karar verilmiştir. Interreg III/A Yunanistan-Türkiye Sınır Ötesi İşbirliği Programı: Interreg III, 2000-2006 programlama dönemi için, Avrupa Birliği’nde, bölgelerarası işbirliğini teşvik etmeyi amaçlayan bir Topluluk girişimidir. Interreg III’ün genel hedefi, ulusal sınırların, dengeli gelişme ve Avrupa kıtasının birleşimine engel olmamasının sağlanması ve bölgelerarası işbirliğinin geliştirilmesidir. Interreg III kapsamında, Türkiye ile Yunanistan’ın sınır illeri arasındaki mevcut işbirliğini Avrupa Birliği kaynaklarıyla desteklemek ve geliştirmek üzere, “Interreg III/A Yunanistan-Türkiye Programı” başlatılmıştır. Sözkonusu programın, 2004-2006 dönemi için strateji, öncelik ve tedbirleri içeren bir “Ortak Programlama Belgesi” (Joint Programming YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 30 TRAKYA KALKINMA AJANSI Document) ve Program Tamamlayıcı (Programme Complement) Belgesi çerçevesinde illerin sınırları içinde yerleşik kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve tüzel kişilikler, sözkonusu hibeden faydalanabilecek taraflar olarak belirlenmiştir. Sözkonusu program, Türkiye tarafında Yunanistan ile kara ve deniz sınırı bulunan Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Edirne, İzmir, ve Muğla illerini kapsamaktadır. Programın Türkiye tarafı bütçesi; 15 Milyon Euro’su Türkiye-AB Katılım Öncesi Mali İşbirliği Fonundan ve 4.355 Bin Euro’su öz kaynaklardan (T.C. katkısı) olmak üzere, toplam 19,355 bin Euro’dur. 2005 yılında programın koordinatörlüğünü yapan iki ülke kurumları arasında yapılan toplantılarda “Cross Border” tanımında meydana gelen anlaşmazlık nedeniyle programın hayata geçmesi mümkün olmamış ve program kapsamındaki 6 ilimizde kurulmuş bulunan teknik sekreteryalarca hazırlanan 13’ü aşkın proje bu kaynaklardan faydalanamamıştır. Türk tarafınca “sınır” olarak “İki ülke arasındaki bilinmiş ve tanınmış kara sınırları arasında” Meriç’ten Enes’e kadar uzanan bölge tanımlanmış, Yunan tarafınca da sözkonusu sınıra Ege sınırının da dahil olması talep edilmiştir. Hayata geçirilebilmesi halinde sözkonusu kaynaktan faydalanması öngörülen en önemli proje, İpsala-Kipi sınırında Meriç nehri üzerinde inşa edilmesi planlanan ikinci köprüdür. Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen “Türkiye-Yunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan Gümrük İdaresi yetkililerince, konuya ilişkin olarak Türkiye’ye bir yazı gönderileceği ve Türk gümrüklerini programdan yararlandırmak istedikleri belirtilmiştir. Ayrıca, Yunan tarafınca, önümüzdeki dönemlerde sadece sözkonusu programın tartışılacağı bir toplantının yapılmasının yararlı olacağı da belirtilmiştir. İkili Komite: 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilen Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı’nda, Yunan tarafınca, Türk-Yunan ticari ilişkilerinde karşılaşılan çeşitli bürokratik engellerin tespit edilmesi, sözkonusu engellerin ortadan kaldırılmasını teminen Hükümetler nezdinde önceden telkinde bulunulması ve ikili ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik yeni öneriler getirilmesi amaçlarıyla bir “İkili Komite” kurulması önerisinde bulunulmuştur. İki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin, tek elden ve tek merkezden, belirlenen bir strateji çerçevesinde yürütülmesinin arzu edilen hedeflere ulaşılması açısından büyük önem arzettiği dikkate alındığında, Yunan tarafınca kurulması teklif edilen “İkili Komite”nin, halihazırda faal olan “Türk-Yunan Karma Ekonomik Komisyon”u YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 31 Trakya Kalkınma Ajansı uygulanmasına karar verilmiştir. Yunanistan ile Türkiye arasındaki sınır bölgesindeki TRAKYA KALKINMA AJANSI ve “Türk-Yunan İş Konseyi”nin fonksiyonlarını içermektedir. Bu çerçevede, Yunan tarafınca kurulması önerilen “İkili Komite”nin oluşturulması yerine, iki ülke ilişkilerinde gündemde olan konuların, KEK mekanizması çerçevesinde oluşturulacak “Geçici Çalışma Grupları” ile, kamu ve özel sektör temsilcilerinin de katılımıyla ele alınmasının daha uygun olacağı değerlendirilmektedir. Konuya ilişkin hususlar Müsteşarımız Sayın Kayalar’ın 11 Nisan 2006 tarihli mektubu ile Sayın Stylianidis’e iletilmiştir. Damping Soruşturmaları: Avrupa Birliği tarafından ülkemiz menşeli "Filmaşin" ve "Kesiti Dikdörtgen veya Kare Şeklinde olan Demir/Çelikten Tüp ve Borular” isimli ürün grupları ithalatına karşı sırasıyla 08/05/2008 ve 13/11/2008 tarihlerinde soruşturma başlatmış ancak sonuçlanmamıştır. Öte yandan, “İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat” kapsamında Yunanistan’a açılmış bir damping soruşturması veya uygulanan önlem bulunmamaktadır 5. BATI TRAKYA VE YUNANİSTAN’DAKİ TÜRK AZINLIK 5.1. Demografik ve Ekonomik Durum Batı Trakya, Trakya olarak adlandırılan coğrafi bölgenin Yunanistan sınırları içerisinde kalan bölümüdür. Bu bölüm, Yunanistan’ın Doğu Makedonya ve Trakya adlı idari kısmı içinde yer alır. Günümüzde 11 milyon civarında olan Yunanistan nüfusunun yaklaşık 600 bin kişisi bu idari kısımda yaşamaktadır (5,5%). Bu yüzde 5,5’lik kesimin takriben 360 bini, yani yarısından fazlası, Batı Trakya’da bulunmaktadır. Batı Trakya, Rum Ortodoks Yunan vatandaşlarının yanı sıra Türkler, Pomaklar ve Çingenelerden oluşan bir azınlık nüfusunu da barındırmaktadır. Avrupa Birliği üye ülkesi vatandaşı olan bu nüfusun azınlık hakları muhtelif antlaşmalarla garanti altına alınmıştır. Azınlık nüfusunun çoğunluğunu Batı Trakya Türkleri oluşturmaktadır (67%). Türklerin ve Pomakların yanı sıra bölgedeki Çingeneler de, Yunanistan’ın diğer bölgelerindeki soydaşlarından farklı olarak, çoğunlukla İslam dinine mensuptur. Nüfusunun yaklaşık üçte biri azınlıklardan oluşan Batı Trakya Yunanistan’ın ve Avrupa Birliği’nin en geri kalmış bölgelerinden biridir. Buna karşın bölgenin AB fonlarından faydalanma oranı düşük kalmıştır. 1990’ların sonuna kadar ticaretin Atina ve Selanikli tüccarlar tarafından yürütüldüğü bölgede, nüfusun ana ekonomik faaliyeti tarımcılıktır. AB YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 32 TRAKYA KALKINMA AJANSI ülkeleri genelinde tarımla iştigal eden nüfusun toplam nüfusa oranı 1,5-2% iken bu oran Batı üretimiyle meşguldür. Bu çerçevede, bölge ekonomisinin tütün üretimine bağımlı olduğu söylenebilir. AB’nin tütün üreticilerine sağladığı mali desteklerin 2012’den itibaren kesilecek olması sebebiyle, bu durumun acilen ele alınması ve bölgede tütün dışındaki tarımsal ürünlerin üretim olanaklarının geliştirilmesi gerekmektedir. Batı Trakya’nın ekonomik yönden kalkınabilmesi için bölge ekonomisinin tarıma bağımlılığının azaltılması gerekmektedir. Bu itibarla, bölgeye yönelik yatırımların, bölge kaynaklı ticari faaliyetlerin ve girişimciliğin artırılması önem arz etmektedir. Bölgede gerçekleştirilen iktisadi faaliyetlerin 75%’lük bölümü Rumlar tarafından yürütülürken Türk azınlığın ve diğer azınlıkların ekonomik aktivitelerdeki payı sadece 25%’e tekabül etmektedir. Bu yüzde yirmi beşlik payın ana unsuru Batı Trakya Türk Azınlığı’nın tarımsal faaliyetleri ve hayvan yetiştiriciliğidir. Bölge ticareti 1990’lı yılların sonuna kadar Atinalı ve Selanikli tüccarlar tarafından yürütülmüş, orta ve üzeri yaşlardaki Batı Trakyalı Türk tacirlerin orta ve büyük ölçekli ticaret hususundaki bilgi ve deneyim eksiklikleri bu kişileri ön alıcı ticari girişimlerden alıkoymuştur. Bugün itibariyle Batı Trakyalı tacirler büyük çoğunlukla pasif bir görünüm sergilemeye devam etmektedirler. Avrupa Batı Trakya Türk Federasyonu tarafından hazırlanan bir çalışmada, bölge ekonomisinin kuvvetlendirilmesi amacıyla; Batı Trakyalı çiftçilerin örgütlenerek tüccarların manipülasyonunu engellemesi, tarımda gizli işsizliğin azaltılması, Batı Trakya ve Güney Bulgaristan’daki Türk azınlıklar arasındaki ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, iktisadi örgütlerin bölgeye yatırım yapmasının sağlanması ve finansal kurumlarla temasa geçilmesi yönünde teşviklerde bulunulması önerilmektedir. 2011 yılının ikinci çeyreğinde Yunanistan’ın gayri safi yurtiçi hasılasının yıllık bazda yüzde 6,9 daralmış olması ülkedeki ekonomik durgunluğun vahim boyutunu gözler önüne sermektedir. Olumsuz ekonomik koşullar Batı Trakya’daki ekonomik faaliyetlerin yoğunluğunda ve çeşitliliğinde azalmaya yol açmıştır. AB tarafından sağlanan destek primlerinin yarı yarıya azalması ve buna karşın üretim maliyetlerinin artması, bölgedeki çiftçilerin büyük çoğunluğunu oluşturan tütün üreticilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Çiftçilerin, yaşadıkları ekonomik zorluklar yüzünden harcamalarını azaltmaları bölge esnafının gelirinde azalmaya neden olmaktadır. İnşaat sektöründe görülen daralma, Gümülcine Sanayi Bölgesi’ni oluşturan fabrikaların ve işyerlerinin çoğunun ekonomik YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 33 Trakya Kalkınma Ajansı Trakya’da 80% olagelmiştir. Nüfusun bu yüzde seksenlik kısmının yaklaşık 80%’ü tütün TRAKYA KALKINMA AJANSI durgunluk sebebiyle kapanması veya faaliyetlerine ara vermesi bölgede işçilik yaparak geçinenlerin kazançlarına sekte vurmuştur. Yunanistan’ın ekonomik darboğazda olduğu ve uluslar arası derecelendirme kuruluşları tarafından kredi notunun düşürüldüğü bir dönemde, bu ülkeye yatırım yapmanın uzun vadede ne kadar karlı olacağına işadamları karar verecektir; ancak buraya yönelik yatırım maliyetlerinin oldukça düşük seviyelere indiği bir gerçektir. Bu çerçevede, Türk işadamlarının Batı Trakya’ya yatırım yapması bir yandan onlara firma kar ve büyüklüklerini arttırma yönünde fırsatlar sunabilecekken diğer yandan bölgedeki soydaşlarımızın ve genel olarak Batı Trakya nüfusunun karşı karşıya olduğu işsizlik probleminin çözümünde etkili olabilecektir. 2011 yılının Ocak ayında Gümülcine’de gerçekleştirilen, katılımcılarının arasında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Yunanistan Odalar Birliği’nin de yer aldığı Türkiye-Yunanistan 2. Bölgesel İş Forumu’nda, Türk işadamlarının Yunanistan’da hangi alanlarda yatırım ve işbirliği faaliyetlerinde bulunabileceği değerlendirilmiştir. Buna göre öne çıkan alanlar tarım ürünleri, zirai ilaçlar, gıda sanayi, süt ürünleri, unlu mamuller, makine ve ekipmanlar ile inşaat ve inşaat malzemelerinin yanı sıra turizm olmuştur. 5.2. Türk Azınlığın Sorunları 550 yıl süren Osmanlı idaresinin ardından Batı Trakya, Balkan Savaşları sonrasında 1913’te Bulgaristan’ın hakimiyetine geçmiş, ardından 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşması ile Yunanistan sınırları içine girmiştir. Aynı antlaşmayla Batı Trakyalı Türkler Yunan vatandaşı olmuş ve azınlık olarak tanınmışlardır. Aynı zamanda AB vatandaşı da olan Batı Trakya Türk Azınlığı mensupları vatandaşlıktan ve azınlık statülerinden kaynaklanan haklarını kullanmakta çeşitli sorunlarla karşılaşa gelmişlerdir. Bu sorunlardan biri Batı Trakyalı soydaşlarımızın Türk kimliklerinin Yunan makamları tarafından tanınmak istenmemesidir. Yunan yönetimleri Türk azınlığın etnik kimliğini inkar etmekte, onları “Müslüman azınlık” olarak nitelendirmektedir. Bu doğrultuda, Yunan mahkemeleri, isimlerinde Türk ibaresi yer alan sivil toplum örgütlerinin yasaklanması yönünde kararlar almıştır. Türk Azınlık eğitim alanında da sorunlarla karşı karşıyadır. Azınlık okullarının sayısı yetersiz, bu okullarda verilen eğitimin kalitesi düşüktür. Örneğin, nüfusunun yaklaşık yarısını Türk nüfusun oluşturduğu İskeçe ve Gümülcine kentlerinde sırasıyla 37 ve 25 adet devlet lisesine karşılık sadece birer adet azınlık lisesi bulunmaktadır. Dahası, Yunanistan Eğitim Bakanlığı içinde bulunduğumuz 2011 yılında, ekonomik kriz sürecini gerekçe göstererek YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 34 TRAKYA KALKINMA AJANSI kamu harcamalarını kısma bağlamında devlet okullarının sayısını azaltma kararı almıştır. Trakya’daki Türk ilkokullarının sayısı 57’den 25’e düşürülecektir. Söz konusu kararın, Türk azınlığın eğitimle ilgili sorunlarının çözümüne katkı sağlamayacağı aşikardır. Türk azınlığı, yukarıda değinilen sorunların yanında, çeşitli antlaşmalarla güvence altına alınmış haklarını kullanmasına engel olan başka uygulamalardan da muzdariptir. Yunan yönetimi, Azınlığın, dini liderleri olan müftülerini seçme hakkını kullanmasının önüne geçmekte, azınlık mensuplarının Lozan Antlaşması’nın 40.maddesine dayanarak kurdukları kendi vakıflarının yönetiminde bulunmalarını engellemektedir. Ayrıca 1955’ten yürürlükte kaldığı 1998 yılına kadar binlerce soydaşımızın haksız yere Yunan vatandaşlığından çıkarılmalarına ve vatansız kalmalarına sebep olan Yunan Vatandaşlık Yasası’nın 19. maddesi kaldırılmış olsa da bu soydaşlarımızın büyük bir kısmına vatandaşlıkları geri verilmemiştir (Sözkonusu maddede “Başka kökenli bir kişinin geri dönme niyeti olmadan Yunanistan’ı terk etmesi halinde, Yunan vatandaşlığını yitirdiği ilan edilebilir’’ denilmektedir). 6. YUNANİSTA’DA YATIRIM ORTAMI 6.1. Yatırım Ortamı ve Teşvikler Yunanistan, Dünya Ticaret Örgütünün yatırım ve teşviklere ilişkin düzenlemelerini kabul etmiş olup, yerli ve yabancı yatırımcılar arasında bir eşitlik esasına dayalı yatırım teşvikleri mevcut bulunmaktadır. Sağlanan teşviklerin parasal miktarı bölgenin kalkınmışlığı ile ters orantılıdır. Nitekim Yunanistan’daki yatırımcılara sağlanan teşvikler bölgelere göre belirlenmiş olup, bölgeler AB ile mutabakat çerçevesinde gelişmişlik seviyesine göre belirlenmiştir. yatırım bölgesi haritasından söz konusu bölgeler İzlenebilmektedir. İlgili bölgelere göre yatırım teşvikleri de aşağıda verilmektedir. Beş yıldan daha fazla süre ile faaliyette bulunacak yatırımcılar faiz sübvansiyonu ve vergi istisnaları sayesinde eğer yatırımları ile ihracata dönük üretim yapıyorlar ise veya ithal ikameci bir yaklaşımla ithal edilmekte olan ürünlerin ithalini engellemişseler, ilave vergi teşvikleri verilmektedir. 10 milyon doları aşan yatırımlar veya yabancı katılımcılar var ise, 5 milyon doları aşan yatırımlar için Yunan Yatırım Kurumu (Invest In Greecewww.investingreece.gov.gr) olarak projenin gerçekleşmesinden sorumlu olup, ilave hükümet teşvikleri de verilmektedir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 35 Trakya Kalkınma Ajansı Devlet okullarını birleştirmek suretiyle okul sayısını azaltmayı öngören bu karara göre Batı TRAKYA KALKINMA AJANSI Bir yatırımın genişletilmesi veya kurulması için ön şart aranmamakla birlikte bir yatırımcı vergi ve/veya yatırım teşviki talep ettiğinde performasına ilişkin veriler aranmaktadır. Yerel katkı, ithal ikamesi, ihracata dönük olması ve teknoloji transferi gibi hususlar Yunan Hükümet yetkilileri tarafından değerlendirilerek yatırım teşvikleri verilmektedir. Ayrıca, yatırım teşviklerinin verilmesi sırasında verimliliği sağlayamayan firmaların aldıkları teşviklerin iadesi veya kaldırılması mümkün olabilmektedir. İzin için hükümete sunulan bütün bilgiler gizli olarak değerlendirilmektedir. Avrupa Birliği ülkeleri dışından gelen yabancılar, oturma ve çalışma müsaadesi aldıktan sonra çalışabilmektedirler. Yabancı ilgilendiren hususlar artan bir şekilde AB düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmektedir. Yunanistan’da yürürlükte olan ve ağırlıklı olarak AB kaynaklarından temin edilen yatırım teşvikleri yatırımcılar için olağanüstü kolaylık ve imkanlar sağlamakta olup, mevcut teşviklerin çok büyük bir oranı hibe şeklinde temin edilen sübvansiyonları içermektedir. Yunanistan, AB ile mutabakat çerçevesinde belirlenmiş olan gelişmişlik düzeylerine göre bölgelere ayrılmıştır. Mevcut alt yapı, kişi başına düşen milli gelir, doğal ve beşeri kaynakların mevcudiyeti gibi somut kriterlere göre ülke belli başlı 6 bölgeye ayrılmıştır. Yatırım teşviklerinde yerli yabancı ayrımı yapılmayıp her türlü yatırımcıya aynı imkanlar sunulmaktadır. Türk vatandaşlarının Yunanistan’da yatırım yapmalarının önündeki en büyük engel oturum izinlerinin verilmesi sırasında karşılaşılan sorunlardır. Atina ve Gümülcine’de şube açmak için çalışmalarını başlatan Ziraat Bankası’nın Türk personeline dahi oturum izni uzun zaman sonra verilmiştir. Yunanistan’da yapılan yatırımın minimum 300,000 € olması durumunda ülkede oturum izninin alınması biraz daha kolaylaşmaktadır. Ancak AB üyesi diğer ülkelerde yatırım limitleri ile ilgi benzer bir uygulama bulunmamaktadır. Diğer taraftan bir üçüncü ülke vatandaşının şirket kurması teoride mümkün olmakla beraber şirket kuruluşunda gereken evraklardan bir tanesi vergi numarasının tevsikidir. Ancak vergi dairelerince numara verilmesi esnasında da oturum izninin tevsiki gerekmektedir. En basit anlamda kısır döngü olarak tanımlanabilecek bu süreç işadamlarının yatırım konusundaki fikirlerini daha en başından menfi yönde etkilemektedir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 36 TRAKYA KALKINMA AJANSI Trakya Kalkınma Ajansı Nakit Sübvansiyonu / Leasing Sübvansiyonu veya Yaratılan İstihdam için Maaş Sübvansiyonu veya Vergi Muafiyeti Yatırım Kategorisi Bölge A Bölge B Bölge C Kategori 1 20 % 30 % 40 % Kategori 2 15 % 25 % 35 % Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010) Ancak yukarıda kısaca değinilen dış ticaret atmosferi karşılıklı yatırım boyutunda her iki ülkede eşit şartlarda bir gelişmeye yol açmamış, Yunanlı ve Türk işadamlarının yatırım yapmak için oldukça heyecanlı ve istekli girişimleri tek taraflı kalmıştır. 2009 sonu itibari ile Ziraat Bankası, Koton Tekstil, Gizia, Home Sweet Home, UPS Inform, Multiflash ve KRT Kuyumculuk Yunanistan’da yatırım yapan başlıca Türk sermayeli şirketlerdir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 37 TRAKYA KALKINMA AJANSI Son dönemlerdeki gelişmeler neticesinde Yunanistan pazarında Türk ürünlerine yönelik ön yargının da ilişkilere paralel olarak azaldığı görülmektedir. Fiyat, kalite ve standartların uygun olması durumunda Yunan tüketicisinin Türk ürünlerini tercih ettiği gözlemlenmektedir. Bu durum tanıtım ve pazarlamanın önemini de ortaya çıkarmaktadır. Ülkenin tüketim, üretim ve dış ticaret kalıpları incelendiğindei, Yunanistan’ın ülkedeki sınırlı üretim nedeniyle ithalata bağımlı bir ülke olduğu görülmektedir.. Fiyat ve kalite gibi faktörler dikkate alınarak uygulanacak rekabetçi politikalarla ihracatçılarımızın pazara her sektörde hitap etmesi imkan dahilindedir. Yunanistan’ın ithalat profili incelendiğinde otomotiv ve yan sanayi, beyaz eşya, televizyon, sağlık ekipmanları, yenilenebilir enerji, tekstil ve konfeksiyon, deri, mobilya, otel ekipmanları, seramik ihracat potansiyeli olan başlıca sektörlerdir. Ülkemizin hazır giyim ve ayakkabı sektörlerindeki önemli firmalarından olan İpekyol, Machka,Koton ve İnci “The Mall” Alışveriş Merkezi’nde, Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen’in de katılımları ile 5 Nisan 2006 tarihinde Atina’da birer mağaza açmışlardır. Mavi Jeans ise, bir Yunan şirketi ile ortak olarak temsilcilik açmıştır. (İnci ve Mavi Jeans kapanmış, Koton ve İpekyol mağaza sayısını artmıştır.) Yunanistan’daki Türk Yatırımları FİRMA ÜNVANI (TÜRKİYE) FİRMA ÜNVANI (YUNANİSTAN) YATIRIMIN NİTELİĞİ YATIRIM YILI TUTAR (EURO) PAY (%) T.C. Ziraat Bankası Ziraat Bankası Banka 2008 18,000,000 % 100 Koton Koton Textile Monoprosopi Mağaza 2005 60.000 % 100 Gizia Gizia Mağaza 2005 180.000 % 100 Multimedia Multiflash Ofis-Depo 2008 21.000 % 100 KRT Kuyumculuk KRT Ltd. Ofis-Depo 2008 30.000 % 90 HSH Limited Home Sweet Home Mağaza 2007 100.000 % 95 Inform Electronics UPS Inform Hellas Ltd. Teknoloji 2007 27.000 % 70 İstikbal İstikbal Hellas Mağaza 2003 Franchise ... Güllüoğlu Baklava Güllüoğlu Baklava Pastane 2004 Franchise ... Sirkeci Restoran Sirkeci Restoran Restoran 2007 Franchise ... Çilek Mobilya Çilek Mobilya Mağaza 2007 Franchise ... Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Ülke Raporu (2009) YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 38 TRAKYA KALKINMA AJANSI Tüm bunlara ek olarak turizm de ayrıca değerlendirilmesi gereken bir yatırım alanıdır. ilgilendirebilecekken, aynı zamanda Turizm Acenteliği vb. faaliyetleri de içerebilecektir. Nitekim Yunanistan’dan Türkiye’ye gelen turist sayısı son dönemlerde artmaya devam etmekte, her yıl yaklaşık yarım milyon kişi ziyaret etmektedir. Bu sayı Yunanistan nüfusunun yaklaşık % 5’idir. 2009 yılında Yunanistan’ı ziyaret eden Türk vatandaşı sayısı ise 200 binden biraz fazladır. 6.1.1. Mevcut Teşvikler Yunanistan Yatırım Kurumunun (Invest in Greece) sitesindeki5 ilgili kanun maddelerinin incelenmesinden de görüleceği üzere teşvik konusu yatırımın özellikle istihdam yaratıcı üretime yönelik yatırımlardan oluşması şart koşulmaktadır. Bu genel şart dahilinde yatırım teşvikleri aşağıdaki gibidir: Nakit sübvansiyonu (Cash Grant): Yatırım projesinin belli bir oranının doğrudan devlet tarafından sübvanse edilmesidir. Leasing Subvansiyonu (Leasing subsidy): İstihdam ve üretime yönelik olarak yeni makine ve ekipman kiralanmasında mevcut projenin belli bir oranının devlet tarafından karşılanmasıdır. Vergi Muafiyeti (Tax exemption): Yatırımın tamamlanmasını takibeden ilk on yıl içerisinde dağıtılmayan kârlardan gelir vergisi muafiyetini kapsamaktadır. Ücret Yardımı: Yatırım sonucunda yaratılan iş imkanlarında istihdam edilen işçilerin iş verene maliyetinin belli bir kısmının devlet tarafından sübvanse edilmesidir. 6.1.2. Fast Track Yatırımlar Yunan hükümeti yabancı yatırımı teşvik amacıyla “Lisanslama” sürecini hızlandıran yeni bir düzenlemeyi de 2009 yılı içerisinde yürürlüğe koymuştur. “Fast Track” adı verilen yeni düzenleme, enerji, turizm, endüstri, ileri teknolojiler ve buluşlar yatırım mevzuatında yer alan diğer konuları kapsamaktadır. Fast Track kapsamına giren yatırımlar Invest in Greece Agency (Yunan Yatırım Kurumu) tarafından one-stop shop düşüncesi ile değerlendirilerek, gerekli lisanslamalar en kısa sürede ve tek elden gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, bir yatırımcı 5 www.investingreece.gov.gr YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 39 Trakya Kalkınma Ajansı Belirtilen yatırım potansiyeli hem Yunanistan’da hem de Türkiye’deki fiziki yatırımları TRAKYA KALKINMA AJANSI Yunan Yatırım Kurumu’na yapmış olduğu yatırım müracatına 3 ay içerisinde bir sonuç alamaz ise, gerekli lisanslama yapılmış sayılmaktadır. Bir yatırımın Fast Track kapsamında değerlendirilebilmesi için aşağıdaki ön koşullardan en az birinin gerçekleşmesi gerekir: Toplam yatırım miktarının 200.000.000- Euro’yu geçmesi Yatırımın değerinin 75.000.000- Euro’yu geçmesi ve en az 200 yeni istihdam imkanı yaratması Toplam yatırım miktarına bakılmaksızın, ileri teknolojiler ve buluş projeleri için yıllık en az 1.000.000- Euro yatırım değeri olması 6.2. Yunanistan Serbest Bölgeleri (Özel Ekonomik Bölgeler) Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diger vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muaffiyeti devam eder. Kalkınma Bakanlığı’ndan edinilen en son bilgilere göre, Etoloakarnania’da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi kısa süre önce faaliyete geçmiştir. Diğer yandan, halen altyapı çalışmaları süren ve yakın gelecekte faaliyete geçmesi beklenen bir diğer serbest bölge ise Evros (Meriç) bölgesinde bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesidir. Benzer şekilde, alıcı adına, depolomaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır. Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme,tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri az da olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır. 6.3. Yunanistan’da İş Kurma Mevzuatı Yunanistan’da gerek yerli gerekse yabancı yatırımcılar şirket kurma veya kendi işyerlerini açma hakkına sahiptirler. Milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 40 TRAKYA KALKINMA AJANSI bölgelerinde arazi alımında ve AB vatandaşları dışındakilere madencilik, bankacılık, ve hava taşıma, basın-yayın konusunda kısıtlamalar devam etmektedir.(www.investingreece.gov.gr) Türk yatırımcı için Yunanistan’da belli prosedürleri takip etmek suretiyle, Şirket kurmak veya Şube açmak mümkündür. Ayrıca Yunan mevzuatı, %100 Türk sermayeli şirket kuruluşuna izin vermektedir. Dünya Bankası ve IFC tarafından her yıl düzenli olarak yayınlanan ve ülkelerdeki iş ortamını mukayese eden Doing Business raporunda bir işletmenin kuruluşu ve kapanışı, vergi uygulamaları, maliyetler gibi 10 temel gösterge yer almakta ve iş yapmadaki kolaylıkları açısından ülkelerin sıralaması bu parametrelere göre yapılmaktadır. İŞ YAPMA ORTAMI-2009 İş Yapma Kolaylığı İşyeri Açma İnşaat İzinleri (Ruhsat Alma) İşçi İstihdamı Mülkiyet Devri (Gayri Menkul Tescili) Kredi Temini Yatırımcıların Korunması Vergi Ödeme Sınır Ötesi Ticaret Yapma Sözleşme Uygulama İşyeri Kapatma Yunanistan Türkiye 109 140 50 147 107 87 154 76 80 85 43 73 56 43 145 36 71 57 75 59 27 121 Kaynak: www.doingbusiness.org ve T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010) Doing Business 2010 verilerine göre; Yunanistan 2009 yılında ulusal mevzuatında iş ortamını kolaylaştırmaya yönelik gerekli değişiklikleri yapmadığı için önceki yıla göre 9 basamak gerileyerek ülke arasında 109. sırada yer almıştır. Türkiye’nin 73.sırada yer aldığı listenin ilk başında son üç yıldır Singapur bulunmaktadır. Yabancı sermayeli bir yatırımcı Yunanistan’da çeşitli hukuki şekillerde faaliyet gösterebilir. Yunan mevzuatı kapsamında; tamamı yabancı sermayeli şirket kurmak, şube açmak, bir başka girişimci ile birlikte ortak girişim sözleşmesi çerçevesinde faaliyet göstermek ya da bir ortaklık kurmak belli başlı yabancı yatırım türleridir. Yunanistan’da kurulmuş bir yabancı sermayeli şirket, bütün ortakları yabancı olsa bile Yunan şirketi YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 41 Trakya Kalkınma Ajansı denizcilik TRAKYA KALKINMA AJANSI statüsünde sayılmaktadır. Yabancı yatırımcılar Yunanistan’da doğrudan yabancı sermayeli bir şirket kurmak istediklerinde genel olarak bir Limited şirket ya da Anonim şirket kurmak ya da 3. ülkedeki mevcut bir şirketin Yunanistan’da şubesini açmak yollarından birini tercih etmektedirler (Taylan, 2011). 6.4. Şirket Birleşmeleri ve Marka Satınalmaları Mevzuatı Yunanistan’da sınır ötesi birleşmeler ve satın almalarla ilgili olarak uygulanan başlıca teşvik ve destek mekanizmaları gelir, damga ve emlak vergilerinde ve yeniden değerlemeden doğan kazançlarda uygulanan çeşitli istisnalar ve muafiyetlerdir. 2166/1993 sayılı Kanun’da şirket birleşmeleri, devralmalar, bölünmeler ya da nevi değişikliklerine belli alanlarda destek sağlanmaktadır. 2166/1993 sayılı Kanun ile gayrimenkul devir vergisi, damga vergisi ve sözleşmeler üzerine uygulanan diğer vergiler muafiyet olarak belirlenmiştir. 3296/2004 sayılı Kanun’un 18. maddesi, anonim şirketler haricindeki küçük ölçekli şirketlerin, diğer tip ortaklıklarla, limited şirketlerle ya da anonim şirketlerle birleşmeleri halinde; yeni oluşan şirketin karı üzerinden birleşmeden sonraki ilk periyotta %10, ikinci periyotta ise %5 daha düşük oranda kurumlar vergisi ödeneceğini düzenlemiştir. Yunanistan hükümeti ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kriz nedeniyle arayışlarını sürdürmekte bir taraftan da bazı kanuni düzenlemelerle ticaret ve üretime yeni bir yön verme çabasına devam etmektedir. Nitekim Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı’nca hazırlanan yeni yatırım teşvik kanun tasarısı incelenmek ve yasalaşmak üzere meclise sevk edilmiş bulunmaktadır. Birleşme ve devralmalara ilişkin yeni hükümleri içerir tasarının medyada yer alan bilgilere göre kısa süre içinde genel kurul gündemine gelmesi beklenmektedir. 6.5. Ticarette Uygulanan Standartlar AB kuralları gereğince bazı sanayi ürünlerinin Yunanistan’a ihraç edilebilmesi için, üzerinde CE İşareti bulunması zorunludur. Bu işareti taşıması gerektiği halde taşımayan bir ürünün AB üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. CE İşareti, Avrupa Birliği’nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri içerisinde yer alan ürünlerle ilgili olup, ürünlerin AB’nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, tüketiciye bir kalite YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 42 TRAKYA KALKINMA AJANSI güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik koşullarına sahip olduğunu gösterir. ya da üreticinin yetkili temsilcisi Avrupa Birliği içinde değilse, bu sorumluluğu ithalatçı yerine getirmek zorundadır. Bir başka deyişle, ithalatçı ithal ettiği ürünlerin AB normlarına uygun olduğunu garanti etmek zorundadır. AB, dolayısıyla Yunanistan ile Türkiye arasındaki ticarette ATR1 ve ATR3 olarak kullanılan dolaşım belgeleri, Gümrük Birliği Anlaşması imzalandıktan sonra sadece ATR olarak kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa Birliği yönelen ihracatta, Katma Protokol gereğince malların gümrük muafiyetinden yararlanabilmesi için “ATR Dolaşım Belgesi” ihracatçı ülke yetkilileri tarafından düzenlenerek gümrük irdelerince vize edilmesi gerekmektedir. İhracatçı bağlı bulunduğu odadan aldığı ATR Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve odaya onaylatmalıdır. Beş nüsha olarak doldurulan Dolaşım Belgesine, bir Adet Fatura Sureti ve dilekçe eklenmektedir. Türkiye ile AB arasında malların “Serbest Dolaşım” ilkesi çerçevesinde tercihli ticarete konu olması malların menşeinin belirlenmesi bakımından yeni bir düzenlemeye gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Tercihli ticarette mallar Türkiye veya AB Menşeli olabildikleri gibi, üçüncü ülke menşeli de olabilmektedir; bundan dolayı menşe kümülâsyonuna hangi ürünlerin girebileceğinin ayrıca tespit edilmesi belgelendirilmesi gerekmektedir. Bu ihtiyaç nedeniyle Türkiye ile AB arasındaki ticarette, kullanılmakta olan ATR belgesinin yanı sıra bir de Tedarikçi belgesi kullanılmaktadır. “Tedarikçi Beyanı” belgesi taraflar arasında ticarete konu olan malların menşeini belirleyecek ve ithal edilen ürünlerin sisteme taraf ülkelere yeniden ihracının söz konusu olması halinde ithalatçının talebi üzerine düzenlenir. 6.6. Yunanistan Pazarı ile İlgili Genel Bilgiler 6.6.1. Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları Yunan kanunları patent ve markalar için yerli ve yabancı firmalara eşit koruma sağlamaktadır. Yunanistan, Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının Korunması için Paris Konvansiyonu, Dünya Endüstriyel Haklar Organizasyonu ve Bern Konvansiyonu üyesidir. Yunan mevzuatı bu konudaki Avrupa Birliği düzenlemeleri ile de uyum içindedir. Avrupa Birliği Ülkelerinde geçerli marka tescili için, marka tescilini müteakip İspanya’da kurulu YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 43 Trakya Kalkınma Ajansı Ürünlerin, CE işaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. Ancak, eğer üretici TRAKYA KALKINMA AJANSI Avrupa Tek Pazar Marka Armonize Kurumuna Yunanistan’dan alınacak marka tescil izninin kaydettirilmesi gerekmektedir. Yunanistan’da marka tesciline ilişkin yetki Yunan Kalkınma Bakanlığı’nın ticaret ve sanayi birimlerinde bulunmaktadır. Marka tescili, 20 Aralık 1993 tarihli ve 40/94 sayılı mevzuat çerçevesinde ilgili kurul tarafından yapılmaktadır. Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin herhangi birisinden alınmış bir marka tescilinin Yunanistan’da uygulanması 353/98 sayılı mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığı’na müracaat ile mümkün bulunmaktadır. Yunanistan’da Marka Tescili için www.obi.gr internet sitesinden bilgi alınabilir. Yunanistan’daki marka tescili uygulamasında istenen bilgiler şunlardır: 60 Euro’dan başlamak üzere vergi ve harç gideri, Başvuru formunun Yunanca bir örneği, İlgili şirketin Yunanistan’daki yetkili bir avukata kendisini temsil etmek üzere vermesi gereken vekalet örneği, Başvuru formu örneğinin 10 tane kopyası (formların renkli olması halinde kopyaların buna mukabilen 10 tane renkli kopyası). 6.6.2. Dağıtım Kanalları Perakendecilik: Yunanistan’da perakende piyasası dağınık bir yapı arz etmektedir. Büyük perakende firmaları ve özellikle zincir süpermarketler pazardaki önemli aktörler olarak yer almaktadır. Tekstil-konfeksiyon, ev eşyası, mobilya gibi emek yoğun sektörler de dahil olmak üzere iç talep yoğun olarak ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Gıda sektöründe yerli üretimle birlikte diğer AB ülkelerinde de ithalat yapılmaktadır. İstihdamın %10’unu sağlayan perakende sektörü 2002-2007 arasında yaklaşık %30 büyüme göstermiş, ancak 2008’de finansal krizin etkisiyle sektörde %1.4 civarında bir daralma gerçekleşmiştir. Perakende satışta en hızla büyüyen sektör özellikle ayaküstü yiyecek ve özel dizayn giyim konusundaki ülke zincirleridir. Sektörün GSYİH’ya katkısı %14-16 civarındadır. Toptan ve perakende satışların GSYİH’ye katkısı üretimden daha fazladır. Carrefour-Marinopoulos SA, Alfa-Beta Vassilopoulos SA, Sklavenitis, Metro SA, Dia SA, Atlantic SA, Jumbo Hellas Sa, Zara Hellas Sa, Plaisio Computers perakende pazarının en önemli YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 44 TRAKYA KALKINMA AJANSI şirketleridir. Büyük mağaza zincirleri pazar paylarını daha da büyütürken, küçük Franchising: Franchising giderek önem kazanmakta olup, Yunanlı şirketlerle herhangi bir franchise veya distribütörlük anlaşması durumunda ulusal mevzuatla birlikte AB’nin ilgili direktifleri geçerlidir. Gıda ve hizmet sektörleri franchising alanında en iyi fırsatları sunmaktadır. Yunanistan’da şirketlerin mali durumu ve ticari sicili ile ilgili bilgi sağlayan çeşitli kuruluşlar bulunmakta olup, talep edilen bilginin çeşidine göre belirli bir ücret karşılığında bu hizmeti vermektedirler (Taylan, 2011). 6.7. Yunanistan’da İş Görüşmesi Yaparken6 Yunanistan’daki iş alışkanlıkları ve iş yapma kültürü ile Türkiye arasında büyük benzerlikler bulunmaktadır. Aynı coğrafyada olmasının ve Akdeniz kültürünün bunda büyük etkisi bulunmaktadır. Yunan iş dünyası Haziran sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam eden dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül’ün ilk yarısında düzenlenen Selanik Uluslararası Fuarına kadar iş hayatı bir anlamda kesintiye uğramaktadır. Bu dönemde Yunanistan'da iş görüşmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile zaman zaman çok zor olabilmektedir. Bu dönemde yazışmalara cevap alınamaması da normal olarak kabul edilebilmektedir. Ayrıca paskalya (Nisan) dönemi de benzer özellikler göstermektedir. Görüşme programlarının en az bir gün öncesinden planlanması gerekmektedir. Ancak bazı durumlarda çok kısa zamanlar içerisinde de randevu ayarlanması mümkün olabilmektedir. Toplantının 1 gün öncesinden tekrar hatırlatılmasında fayda bulunmaktadır. Toplantı saatlerinin öğle yemeği saatleri dikkate alınarak belirlenmesi gerekmektedir. İş ilişkilerinin başlaması için Yunan tarafının karşısındakini kişisel olarak tanıma gayreti içinde olduğunun hatırdan çıkartılmaması gerekmektedir. Başarılı bir ilişkinin kurulabilmesi için tarafların samimi olması büyük önem taşımaktadır. İlişkilerde Yunan tarafının en fazla önem verdiği konu karşılıklı güvenin tesis edilmesidir. Yunanistan’da tıpkı Türkiye’de olduğu gibi yaşa ve pozisyona büyük saygı gösterilmektedir. 6 T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Ülke Raporundan (2010) derlenmiştir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 45 Trakya Kalkınma Ajansı mağazalar giderek azalmaktadır (Taylan, 2011). TRAKYA KALKINMA AJANSI İş ilişkileri zaman zaman yavaş ilerleyebilmektedir. Bu nedenle sabırlı olunması ve karşı tarafı rahatsız edecek şekilde ısrarcı olunmaması önerilmektedir. Ürünün veya hizmetin kalitesi hakkında sade ancak etkileyici olmak gerekmektedir. Yunanlılar iş görüşmelerinde oldukça tecrübelidirler ve pazarlık yapmaktan çok hoşlanmaktadırlar. Karar verme süreci şirketin en üst düzeyinde gerçekleşmektedir. Karar verme sürecinde teslim tarihleri veya benzeri bir konuda bir şeyi zorla kabul ettirmeye çalışmak, görüşmelerin tıkanmasına neden olabilmektedir. Yunanistan’da işadamlarının büyük bir çoğunluğu İngilizce bilmektedir. Ancak görüşme esnasında yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için bir tercüman bulundurulmasında fayda mütalaa edilmektedir. Toplantı, görüşme veya haberleşme için sunulacak materyallerin hem İngilizce hem de Yunanca hazırlanması hem iletişimi kolaylaştıracak hem de Yunan tarafında bir sempati yaratacaktır. Yazışmalar için de İngilizce sıklıkla kullanılmaktadır. Şirket broşürleri Yunanca olduğu kadar İngilizce de basılmaktadır. Yunanlılar şahsi ilişkilere önem vermektedirler. Eğlence iş ilişkilerini pekiştiren bir unsur olarak kabul görmektedir. İş görüşmeleri genellikle bir içecek eşliğinde ve sosyal konularla ilgili sohbet ile başlamaktadır. Herhangi bir ilişki kurulana kadar soyadı kullanılmakta ve Yunanca bilmeyen katılımcıların bulunduğu toplantılarda genellikle İngilizce konuşulmaktadır. Yunanlılar telefon veya yazışma yerine kişileri daha yakından tanımak için yüz yüze görüşmeleri tercih etmektedir. İlişkilerin geliştirilmesi ise zaman almaktadır. Bu ortam ofiste veya uzayan öğle yemeklerinde veya diğer sosyal aktivitelerde sağlanabilmektedir. Aile bağları ve arkadaşlık Yunanistan’da önemlidir. Toplantılara yarım saat kadar geç gelinmesi normal karşılanmaktadır. Ancak Yunanistan'da ilk defa iş yapan bir işadamının toplantıya geç kalmasının hoşgörülmesini beklememek gerekmektedir. Toplantılar canlı bir ortamda geçmekte ve herkesin katılması beklenmektedir. Herkesin soru sormasına ve konuşmasına izin verilmektedir. Bu arada sunuşlarda dahi müdahaleler olabilmektedir. Görüşmeleri yürüten liderden de görüşleri tekrar istenilen konuda toplaması beklenmektedir. Yunanlılar bilgili ve tecrübeli kişilere saygı göstermektedirler. Zaman zaman bilgi düzeyi ve tecrübe test edilebilmektedir. Toplantıların çok önceden dikkatli bir şekilde planlanması ve değişikliklere de hazırlıklı olunması gerekmektedir. Hiçbir koşulda birisinin sözlerinin herkesin içerisinde YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 46 TRAKYA KALKINMA AJANSI sorgulanmaması akıldan çıkarılmamalıdır. Yunanlılar kendini beğenmiş, soğuk ve ciddi tutum sergilenmesi karşı tarafça hoş karşılanmayabilmektedir. Yunanlılar kültürel miraslarının dünya medeniyetlerine yaptığı katkılardan dolayı gurur duymaktadırlar. Yunan edebiyatında şiir, felsefe, tarih önemli bir yer tutmaktadır. Yunan Ortodoks kilisesi ülkenin ulusal dini olup, nüfusunun büyük bir çoğunluğu tarafından takip edilmektedir. Din, Yunanistan'da yaşam biçiminin içine girmiştir. Tatillerin ve festivallerin büyük bir çoğunluğu doğal olarak dini tatillerden oluşmaktadır. Paskalya yortusu en büyük dini tatil zamanıdır. Bu tatile Noel ve yılbaşından daha fazla önem verilmektedir. Kilise politika, vatandaşlık ve devlet işlerinde önemli bir rol oynamaktadır. 6.8. Diğer Önemli Bilgiler 6.8.1. Pasaport ve Vize İşlemleri Lacivert pasaporta sahip T.C. vatandaşları için vize zorunludur. İş gezileri için davet mektubu talep edilmektedir. 10.000 Euro’yu veya 9770 doları aşan tutarlar ülkeye girişte beyan edilmelidir. Seyahat çeklerinin beyanı zorunlu değildir. 6.8.2. Kambiyo Denetimi Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye girişi serbesttir. Ancak 10 000 Euro’yu aşan nakitlerin girişte beyan edilmesi gereklidir. Seyahet çeklerinin girişte beyanı zorunlu değildir. Dövizin yurt dışına gönderilmesi serbest olup, 2000 Euro’yu aşan miktarın beyan edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10 000 Euro’yu aşan dövizi yurt dışına çıkaran Yunan vatandaşlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri gereklidir. 6.8.3. Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller Yunanistan 1970’li yıllardan beri haftada beş gün ve günde sekiz saat çalışma sistemini uygulamamaktadır. Yunanistan’da çalışma saatleri farklılık göstermekle birlikte başlıca kent alanlarında uygulanan çalışma saatleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Çoğu Yunan firması, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler ve mağazalar, geleneksel çalışma saatlerini uygulamakta ve Pazartesi-Cumartesi günleri arasında 8:00-14:30 YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 47 Trakya Kalkınma Ajansı kişilerden hoşlanmamaktadır ancak ilişki belirli bir seviyeye ulaşmadan da resmi olmayan bir TRAKYA KALKINMA AJANSI veya 9:00-15:00 saatleri arasında çalışmakta ve Pazartesi-Cuma günleri 17:30-20:30 saatleri arasında tekrar açılmaktadır. ÇALIŞMA SAATLERİ Kurum RESMİ TATİLLER Pazartesi – Cuma Cumartesi Pazar 1 Ocak Yeni Yıl tatili 2 Mart Kathara Deftera 7:30 – 15:00 (Ekim – Mayıs) Tatil 25 Mart Bağımsızlık Günü 7:00 – 14:30 (Mayıs – Tatil 17 – 20 Paskalya Nisan 1 Mayıs İşçi Bayramı 8 Haziran Dini Paskalyanın 50. Günü 15 Ağustos Assumption günü 28 Ekim Ohi Günü 24 – 25 Noel Arifesi ve Noel Aralık 26 Aralık Noelin 2. Günü 31 Aralık Yeni Yıl Arifesi – Yarım gün Devlet Daireleri Ekim) Ticarethaneler 8:00 – 17:00 Tatil İmalathaneler 7:00 – 15:00 Tatil Bankalar* 8:30 – 14:00 Tatil * Bazı bankalar Cuma günleri 13.30’da kapanmaktadır, birkaç büyük banka ise Cumartesi sabahları da açılmaktadır 6.8.4. Ulaşım7 Havayolu: İki ülke arasında Hava Ulaştırma Anlaşması 22 Temmuz 1947 tarihinde imzalanmıştır. THY tarafından haftanın her günü 3 defa İstanbul-Atina arasında, Pegasus Havayolları tarafından haftada 3 gün ve Sun Express Havayolları tarafından ise haftada 2 gün İzmir-Atina arasında seferler düzenlenmektedir. Diğer taraftan, Yunanistan Olimpic Air tarafından haftanın her günü 2 defa ve Agean Havayolları tarafından ise haftanın her günü Atina-İstanbul arasında sefer düzenlenmektedir. Atina’daki Eleftherios Venizelos Havaalanından şehir merkezine ulaşım için taksi ve otobüs kullanılabilir. Bu mesafe için taksi ücreti 45 Dolar civarındadır ve yolculuk trafik yoğunluğuna göre 30-45 dakika arasında sürmektedir. Havaalanından kalkan otobüslerle de şehir merkezine ve metro istasyonuna ulaşmak mümkündür. Selanik Havaalanı’ndan şehir merkezine ulaşım da günün saatine göre 20-40 dakika arasında değişmekte ve 12 Dolar’a mal olmaktadır. 7 İGEME Yunansitan Ülke Raporundan (2011) derlenmiştir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 48 TRAKYA KALKINMA AJANSI Karayolu: Vizeye sahip Türk Vatandaşlarının Yunanistan’a girişlerini özel taşıtlarıyla kalınacak süreyle sınırlı kasko sigorta yapılması gerekli görülmektedir. Bu konuda Türk TURİNG Kurumu ile temasa geçilmesinde fayda bulunmaktadır. İki ülke arasında çalışan otobüs firmaları Dedeağaç (Aleksandrapoli) Kavala Gümilcine, İskeçe, Selanik, Larissa ve Atina güzergâhını kullanmaktadır. İstanbul-Atina arası yaklaşık 20 saat almaktadır. Gidiş-dönüş otobüs ücreti kişi başı 100 Dolar civarındadır. Atina’da Otobüsler OSE Tren İstasyonunun yanındaki terminalden hareket etmektedir. Demiryolu: Atina’dan her gün akşam 11:15 de yataklı tren bulunmakta olup, Selanik için bir kişilik bilet 60,50 Euro’dur. Selanik aktarması ile bir başka biletle Dedeağaç sınırına kadar ve tekrar bir aktarma ile İstanbul’a ulaşmak mümkün olmaktadır.Bilet ücretleri trenden rezervasyon yaptırılacak yerin durumuna göre değişiklik göstermektedir. Atina-Selanik tren bileti 60 Euro civarındadır. Selanik-Dedeağaç ve Dedeağaç-İstanbul için tren biletlerinin kalkış noktalarından alınması gerekmektedir. Denizyolu: Atina’dan her gün Ege adalarına özellikle kış aylarında hava şartlarının izin vermesi halinde düzenli feribot seferleri yapılmaktadır. Feribot hatları; AtinaSakız-Çeşme, Atina-İstanköy-Bodrum, Atina-Samos-Kuşadası ve Atina-MidilliAyvalık’tır. Ayrıca Rodos’tan Türk tekneleri ile Marmaris’e geçiş mümkündür. Ancak, Ege adalarından Türkiye’ye geçilmesinde zaman zaman sorunlar yaşanmaktadır. 6.8.5. Haberleşme Yunanistan’da bazı ithalatçılar telefon numaralarını aynı zamanda faks için kullanabilmektedirler. Cep telefonu şebekesi tüm Yunanistan’da çok gelişmiş durumdadır. Cep telefonu hizmeti veren yaklaşık 25 firma bulunmaktadır. İnternet Yunanistan’da diğer AB ülkelerinde olduğu kadar yaygın değildir. Küçük ölçekli firmalarda E-mail kullanımı oldukça azdır. Özellikle elektronik ve otomotiv sektörü bu dalda öncü sektörlerdir. Yunanistan’da e-mail kullanımı ülkemiz dış ticaret firmalarına göre daha az olmakla beraber her geçen gün yoğunlaşmaktadır. Büyük şehirlerde internet kafeler yaygındır. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 49 Trakya Kalkınma Ajansı yapmalarında bir engel bulunmamaktadır. Ancak taşıtlar için Yunanistan girişinde TRAKYA KALKINMA AJANSI Posta hizmetleri OTE adlı devlet kurumu tarafından yürütülmekle birlikte özel kargo ve posta hizmeti veren kuruluşlar da bulunmaktadır. Yunanistan’da kargo hizmetleri gerek yurt içi ve gerekse yurt dışı ve ülkemiz arasında yoğun olarak kullanılmaktadır. Ülkemiz ile Yunanistan arasındaki her gün iki milli havayolunun sefer düzenlemesi kargo hizmetlerini kolaylaştırmakta ve hızlandırmaktadır. Genelde kargolar alıcının adresine teslim seklinde olmaktadır. Telefon Kodları: Ülke Kodu: +30, Atina:210, Selanik:2310, Korfu:26610, Iraklion:2810 (Saat 22:00’dan sonra ve hafta sonları ucuz tarife ile görüşme yapılabilmektedir). 6.8.6. İklim ve Hava Durumu Yunanistan’da Akdeniz iklimi hakim olup kuzey bölgelerinde ve Türkiye sınırında iklim biraz daha karasal özellik kazanmaktadır. Atina ve güneyine nadiren kar yağmaktadır. İlkbahar ve sonbahar kısa sürmektedir. Başkent Atina’da hava sıcaklığı kış mevsiminde nadiren sıfır derecenin altına düşerken yazın gün içinde sıcaklık 40o‘lere çıkmaktadır. Genelde yağmur şeklindeki yağışlar Kasım-Şubat arasında yoğunlaşmıştır. Atina’nın güneyine nadiren kar yağmaktadır. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 50 TRAKYA KALKINMA AJANSI 7.1. Avukatlar ve Hukuk Büroları9 Avukat / Büro Şehir Adres/Telefon Mail / Fax Not Vasilis GİKAS Nikos MOUROUTSOS Atina Yargıtay Avukatı İngilizce İRİNİ D. NOTİ Atina MR. ANGELOS C. TETOROS Atina VASSILIS D. AVRAMOPOULOS AVRAMOPOULOS/PARTNERS LAW FIRM (Hukuk Bürosu) Atina Tel/Fax. 0030 210 6983693 Cep. 0030 6947366810, 0030 6977 142043 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Tel. 0030210 3629268, 3629664 Cep. 0030 972 252100 TE: 210 6441810 FAX: 0030 210 6459367 MOBILE: 0030 6947277970 EMAIL: [email protected] Web: www.triklain.com Tel.0030 210 69 12 200 Fax. 69 11 211 E-Mail; [email protected] WEB:www.avramopoulos.com Egli TANAŞOĞLU Atina Tel: 0030(210) 98 34 519 - 98 20 762 Türkçe Tanasis ÇAVUŞOĞLU Atina Türkçe Evgenia SOFIANOU Atina Evangelos PapageorgiouEURO-CONSULTANTS Atina Constantine G. Hadjiyannakis Vassilios G. Antonopoulos Selanik Yiannis Karamayionis Selanik Pantelis Dedes Selanik ANTONIS KARGOPOULOS Selanik DESPINA I. KASAPIDU Selanik ADEM BEKİROĞLU Gümülcine Tel: 0030 (210) 52 23 110 - 52 34 518 Fax: (210) 52 34 518 Tel: 0030(210) 72 58 546 Fax: (210) 72 58 548 TEL.0030 210 322 32 21, 322 93 81 FAKS. 325 24 52; [email protected] www.evpapage.gr/ e-mail Tel : + 30 2310 263665, 273484, 239 104, 231 837, 226 285 Faks : + 30 2310 222405, 273 987, 273 304 Tel : 0030 2310 237 650 (Mobil) 0944 383 378 Tel : 0030 2310 540 613 e-mail : [email protected] TEL.0030 2310 533599 CEP.+30 694 44 63 060 FAX.0030 2310 533299 E=MAIL; [email protected] Tel. 0030 2310 537441 Fax: 0030 2310 537441 e-mail: [email protected] Tel: 0030-25310 26261 HASAN İMAMOĞLU Gümülcine Tel:0030-25310 22157 HASAN KAŞIKÇIOĞLU Gümülcine Tel:0030-25310 27098 Association of Law in Athens: Atina http://www.dsa.gr Association of Law in Volos: Volos http://www.dsvol.gr Association of Law in Piraeus: Atina-Pire http://www.dspeir.gr 8 9 Türkçe-Yunanca İngilizce İngilizce İngilizce İngilizce Türkçe İngilizce T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Ülke Raporundan (2009) derlenmiştir. Liste bilgilendirme amaçlı olup Trakya Kalkınma Ajansı’nca referans verilmemektedir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 51 Trakya Kalkınma Ajansı 7. YARARLI ADRESLER8 7.2. İsim TRAKYA KALKINMA AJANSI Tercümanlar10 Şehir Adres/Telefon Mail / Fax Bayan A.Elizabet KOVI Atina Tel.0030.210.9832128 Cep: 0030. 694.4298197 Bayan Fatma Hoca Atina Cep: 0030 6937338301 e-mail: [email protected] Bayan Sula Vakadima Atina Cep: 0030.698.1924797 Bay Aleks Uzunoğlu Atina Cep: 0030.694.6724392 Bay Cemil Ziyaoğlu Atina Cep: 0030. 693 9697066 Bayan Sevilay Karaibrahim Atina Cep: 0030.6908795264 Bay Tanju Yakup Atina Cep. 0030.694.4188913 Bay Turan Kücük Atina Cep. 0030.694.8786738 / 694.8786740 Bay Kenan Ismail Atina Cep: 0030.693.6204640 Bay Mumin Hasanoglu Atina Cep.0030.694.7009992 Bay İrfan Padarlı Atina Cep. 0030.694.7168176 Bayan Ekaterini Lemopoulou Atina Tel. 0030.210.9349407 / 693.84011 Bayan Hristina Peripatopoulos Atina Tel: 0030.210.9849374 Cep : 0030. 693.6490812 Bay Diamantis GALANOPOULOS Atina Ev. Tel. 0030.210. 9884230 Cep. 0030.694.5143430 Bayan Müge Konuralp-Mimar Atina Ev Tel. 0030.210.7561428 Cep. 0030.697.4072403 Bayan Katerina PSOMA Atina Tel: 0030.210. 9430554 Cep: 0030.697.7120054 Bayan Eva PAPADİAMANTOPU. Atina Tel: 0030-210. 9818454 Bay Taki KARACA Atina Tel: 0030.10. 9842554 Bayan Evi SKOTİNİYADİS Atina Tel: 0030.210.9409273 Cep: 0030.694.5404108 Bayan Evi TSİGARİDA Atina Tel: 0030.210.9348617 Cep: 0030.694.4522104 Bay Murat Müminoğlu Atina Cep: 0030.694.8252591 Bayan Sofia HIRBAKI Atina Tel: 0030.210.9853945 Cep: 694.4170160 Bayan Suzanna KAÇAUNİ Atina Tel: 0030.210. 9598675 Cep: 0030.693.7072469 Bayan Anita AS Atina Tel: 0030.210. 9847851 Cep : 0030.694.4981144 Bayan Nadya AĞACANYAN Atina Tel: 0030.210.9884230 Cep: 0030.694.4274279 Bayan Evantia KARAYANNİ Atina Tel: 0030.210. 9880095 Cep : 0030.694.24231 96 Bayan Çağla MENDERES Atina Tel: 0030.210.3464851 Cep: 0030.694.2464714 Bayan Sofia KOSTİDİ Atina Tel: 0030.210. 9881061 Cep: 0030. 697.7996304 Bayan Despina AYVATOĞLU Atina Tel Ev .0030.210.9810347 İş: 9317690 Bayan Eva KARABA Atina Tel. 0030.210.9958073 Cep:0030.697.3422829 Bay Aris GALANOPOULOS Atina Cep: 0030.694.4771454 Bayan Vivi Vatka Atina Tel: 0030.210.9888348 Cep: 0030.694.4550026 Bayan Heves Küçük Selanik Tel:0030.693.6438038 Bay Erman Dülger Selanik Tel:0030.693.4089230 Bay Murat Sabrioğlu Selanik Tel:0030.694.5579199 Bayan Pınar Koca Molla Selanik Tel:0030.694.5630925 Bayan Angela Fotopoulou Selanik Tel:0030.697.3357926 Bayan Eleni Leventi Selanik Tel: 0030.2310.283864 Faks: 0310.220167 Bayan Sevim Kiryakidi Selanik Tel: 0030. 2310. 906618 Bayan Georgia Dimaki Selanik Tel: 0030. 2310. 518 402 Cep: 0030.693.2530550 10 Liste bilgilendirme amaçlı olup Trakya Kalkınma Ajansı’nca referans verilmemektedir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 52 7.3. Adresler ve Haberleşme Yunanistan Atina Büyükelçiliği Adres Vasileos Georgiou B No:8 10674 Athens Telefon ve Fax +30.210.7263000 Web ve E-Posta [email protected] Atina Ticaret Müşavirliği 26, Rigillis Str, 10674 - Atina +30.210.7222196 www.musavirlikler.gov.tr [email protected] Atina Pire Başkonsolosluğu 22, Vas. Pavlou Str. 15452 P. Psihiko – Atina +30.210.6714828 [email protected] Atina Basın Müşavirliği 26, Karneadou Str. Kolonaki - Athens +30.210.7215911 [email protected] Selanik Başkonsolosluğu Agiou Dimitriou 152, 54634 Thessaloniki +30 2310.965070-73 [email protected] Gümülcine Başkonsolosluğu Rodos Başkonsolosluğu 14, Ionon Str. 69100 Komotini 10-12, Iroon Polytehneiou Str. 85100 Rhodes Athens Eleftherios Venizelos International Airport Ermu 2, Syntagma +30 25310.83420 [email protected] +30 22410.23362 [email protected] Türk Havayolları Ziraat Bankası - Atina +30 210.3537288 +30 210.3223038 Adres Telefon ve Fax Web ve E-Posta +90 312.4480873 +90 312.4482249 +90.312.4278307 +90.312.4278308 +90.312.4278374 [email protected] Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-Ankara Zia Ur Rahman Caddesi 9-11 06700 G.O.P. Ankara Turan Emeksiz Sok. No:3/10 Park Sitesi A Blok Gaziosmanpaşa Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-İstanbul İnönü Cad. No:49/8 Gümüşsuyu +90.212.2452231 +90.212.2927118 +90.212.2927119 http://agora.mfa.gr/turkey [email protected] İstanbul Başkonsolosluğu Turnacıbaşı Sok. No: 32 Galatasaray Beyoğlu +90 212 3938290 [email protected] İzmir Başkonsolosluğu Atatürk Caddesi 366/1A 35220 İzmir +90 232 4643160-1 +90 232 4216992 [email protected] Türkiye Ankara Büyükelçiliği YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU http://agora.mfa.gr/turkey [email protected] 53 Trakya Kalkınma Ajansı TRAKYA KALKINMA AJANSI 7.4. TRAKYA KALKINMA AJANSI Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler (11) A.C. Nielsen Hellas Ltd. Ms. Matina Bada, General Manager 166 Syngrou Avenue, 6th floor GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30.210.9500300 Fax: +30.210.9598294 E-mail: [email protected] Institute of Energy For South East Europe (IENE) Mr. Costis Stambolis , Managing Director 3 Alexandrou Soutsou Street GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3640278; 3628457 Fax: +30.210.3646144 E-mail: [email protected] Hadjipavlou, Sofianos & Kabanis S.A. (Deloitte) Mr. Michael Hadjipavlou, Director 250-254 Kifissias Avenue GR-152 31, Halandri Tel: +30.210. 678-1100 Fax: +30.210. 677-6190, 677-6221 E-mail: [email protected] Ernst & Young (Hellas) S.A. Themis Lianopoulos, Managing Director 11klm Athens-Lamia National Road GR-144 51, Metamorfossi Tel: +30.210.2886000; 2886504 Fax: +30.210.2886903 E-mail: [email protected] Foresight TMC Ltd. Mr. Alexandros Costopoulos , Director 10 Messoghion Avenue GR-115 27, Athens Tel: +30.210. 7486006 Fax: +30.210. 7486440 E-mail: [email protected] ICAP Hellas S.A. Mr. Nikitas Konstantelos, Director 64 Vas. Sophias Avenue GR-115 28, Athens Tel: +30.210. 720-0000 Fax: +30.210. 722-0815 E-mail: [email protected] KPMG Certified Auditors S.A. Mr. Marios Kyriacou 3 Stratigou Tombra Street GR-153 42 Agia Paraskevi, Athens Tel: +30.210.6062100 Fax: +30.210.6062111 E-mail: [email protected] LDK S.A. Mr. Leonidas Damianides 21 Parodos Thivaidos Street GR-145 64 Nea Kifissia, Athens Tel: +30.210.8196700 Fax: +30.210.8196709 E-mail: [email protected] MRB Hellas Mr. Dimitrios Alexandrou Mavros 74 Panormou Street GR-115 23, Athens Tel: +30.210 6971000 Fax: +30.210 6985813 E-mail: [email protected] GFK Hellas Ltd. Mr. Vassilis Fisentzidis 16 Laodikias & 1-3 Nimfeou Streets GR-115 28, Athens Tel: +30.210.7572600 Fax: +30.210.7019355; 7561081 E-mail: [email protected] Price Waterhouse Coopers 268 Kifissias Avenue GR-152 32 Halandri, Athens Tel: +30.210.6874400 Fax: +30.210.6874444 E-mail: [email protected] Research International Hellas S.A. Mrs. Nicki Eleni Lambropoulou 8-12 Halkidonos street GR-115 27, Tel: +30.210.7728500 Fax: +30.210.7795886 E-mail: [email protected] Trek Consulting S.A. Mr. Thomas Papapolizos 125-127 Kifissias Avenue GR-115 24, Tel: +30.210.6996157; 6996411 Fax: +30.210.6995450 E-mail: [email protected] Kantor S.A. 1, Visarionos & Omirou Streets GR-106 72, Athens Tel: +30.210.7297500 Fax: +30.210.7249528 E-mail: [email protected] (11) Şirketler bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Müşavirliğimizce referans verilmemektedir. YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 54 7.5. Bakanlıklar ve Adresleri Tarım Bakanlığı 2 Aharnon Street GR-101 76 Athens Tel: +30.210. 2124000; 2124481; 2125585 Fax:+30.210.5240955 Savunma Bakanlığı 227 – 231 Messogeion Avenue, Athens GR-155 61 Holargos, Athens Tel: +30.210.6598515 - 6 Fax: +30.210.6544485 Maliye Bakanlığı 5-7 Nikis Street, Syntagma Square GR-101 80 Athens Tel: +30.210.3332000, 3375000 Fax: +30.210 3332499 Dışişleri Bakanlığı 1 Vassilissis Sofias Avenue GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3684534; 3684537; 3684538 Fax:+30.210.3684061 Altyapı Ulaştırma ve Şebekeler Bakanlığı Anastasiou 2 & Tsigante GR-101 91 Papagou Athens Tel: +30.210.6508000 Fax: +30.210.6508024 7.6. Trakya Kalkınma Ajansı TRAKYA KALKINMA AJANSI Kültür ve Turizm Bakanlığı 7 Kifissias Avenue GR-115 23 Athens Tel: +30.210.6496000 Fax:+30.210.6496601 Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı Mesogeion 119 GR-101921 Athens Tel: +30.210.6966969 Fax: +30.210.3803422 Çevre Enerji ve İklim Değişikliği Bakanlığı 17 Amaliados Street GR-115 23 Ambelokipi, Athens Tel: +30.213.1515000 Fax: +30.210 6447608 Sağlık ve Sosyal Dayanışma Bakanlığı 17 Aristotelous Street GR-101 87 Athens Tel: +30.210.5232821 - 9 Fax: +30.210.5231329 Çeşitli Bağlantılar http://www.adverts.gr/grsearch/pages/ http://www.in.gr/ http://www.yellowpages.gr/ http://europa.eu.int/comm/eurostat/ http://hellasnet.net/ http://www.gogreece.com/ http://business.hol.gr/park/list/business06 http://www.acci.gr http://www.parliament.gr YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU http://www.icap.gr http://www.hellasyellow.gr/ http://www.gr-indexer.gr/ http://www.diadiktyo.net/english.php http://www.elke.gr http://www.united-hellas.com/ http://www.Kompass.com http://www.hellasweb.com http://www.infofranchise.gr 55 TRAKYA KALKINMA AJANSI KAYNAKÇA E. I. U. (2011), Yunanistan Ülke Raporu, The Economist Intelligence Unit Ülke Raporları, Ocak 2011 Eurostat, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home, Erişim Temmuz 2011 İSO (2008), Yunanistan Ülke Raporu, Haziran 2008 Karayılanoğlu, P. B. (2007), Yunanistan’ın Temel Ekonomik Göstergeleri ve Türkiye – Yunanistan Ticari ve Ekonomik İlişkileri, İzmir Ticaret Odası Yunanistan Ülke Raporu. Sapmaz, Y. (2004), Yunanistan Ülke Raporu, KOSGEB Pazar Araştırma ve İhracatı Geliştirme Merkezi T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010), Yunanistan’ın Temel Ekonomik Göstergeleri ve Türkiye – Yunanistan Ticari ve Ekonomik İlişkileri 2009 , Yunanistan Ülke Raporu, Mayıs 2010. Taylan, T. (2011), Yunanistan Ülke Raporu, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İGEME Yunanistan Ülke Raporu. www.abttf.org, Avrupa Batı Trakya Türk Federasyonu www.batitrakya.org, Batı Trakya Türkleri Resmi Sitesi www.deik.org.tr , DEİK web sitesi, Erişim tarihi Temmuz 2011 www.doingbusiness.org, The World Bank International Finance Corporation (IFC), Erişim Temmuz 2011 www.igeme.gov.tr, İGEME İnternet Sitesi, Erişim tarihi Temmuz 2011 www.investingreece.gov.gr , Yunanistan Yatırım Ajansı, Erişim Temmuz 2011 www.mfa.gov.tr, T.C. Dışişleri Bakanlığı www.oecd.org, Economic Survey of Greece 2011, OECD , Erişim Temmuz 2011 YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU 56 TRAKYA KALKINMA AJANSI www.trademap.org , Trade Statistics for International Business Development, Erişim Temmuz 2011 YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU Trakya Kalkınma Ajansı www.wikipedia.org 57