radyocerrahđ nedđr?

Ş.Çetin Görgü Sok. 10/7 Maltepe
06570 ANKARA
TEL: (312) 232 2658
FAX: (312) 232 2657
E-MAIL: [email protected]
Pazar Tekke Aralığı Sok 1/A
Çapa Fatih 34104 İSTANBUL
TEL: (212) 586 6026
FAX: (212 586 6037
E-MAIL: [email protected]
Kıbrıs Şehitleri Cad. 96/402
35220 Alsancak İZMİR
TEL: (232) 421 7595
FAX: (232) 465 1955
E-MAIL: [email protected]
RADYOCERRAHĐ NEDĐR?
1. RADYOCERRAHĐNĐN TEMELĐ:
Kanamanın ısı kullanarak kontrolü muhtemelen ilk olarak eski mısırda uygulanmıştır.
Uygulama daha çok bir metalin ısıtılması yoluyla yapılmıştır.
Bir asırdan daha uzun bir süredir ise bu amaçla elektrik akımı kullanılmaktadır. Geleneksel
elektrokoterler, elektrik akımı ile kor haline getirilen platin telden ibarettir. Bu hem
koagülasyon ve hem de kesme için kullanılmıştır.
Daha sonraları alternatif akım ve voltaj değiştirici trafonun bulunması ile tıpta yüksek
elektrik akımları koagülasyon, kesme ve doku tahribi için kullanılmaya başlanmıştır. Bugün
dünyadaki tüm ameliyathanelerde bir diyatermi cihazı bulunabilir.
Standart diyatermide, yüksek frekanslı elektrik akımları hastanın içinden geçmektedir. Đki
adet elektrod kullanılmaktadır. Biri pasif elektroddur; geniş bir plaka şeklindedir ve nemli
olarak hastanın bacağına kayışla bağlanmaktadır. Diğeri ise aktif elektroddur ve dokuya
temas için kullanılır. Isınma etkisi, kullanılan elektriğin yoğunluğuna bağlıdır. Akım, geniş bir
alan üzerinden geçerse oluşan ısı minimaldir ve fakat küçük bir noktada konsantre olursa,
ısınır ve kesme, koagülasyon ve doku tahribi etkisi gösterir.
Düşük frekanslı alternatif akım kas kasılmalarına sebep olur (Fizyoterapideki adıyla Faradik
Etki); yüksek frekans (>10000Hz) ise bu etkiyi göstermeden dokuda ısınmaya neden
olmuştur.
Vakumlu tüplerin bulunması ile -radyo ve televizyonlarda kullanıldığı gibi- dokuda kesme
etkisi yaratan güçlendirilmiş elektrik akımlarının üretilmesini mümkün olmuştur. 1978’de
Mannes 3,8 megaherzin yumuşak dokuların kesilmesi için optimum frekans olduğunu
göstermiştir. Bu frekans halen modern radyocerrahi cihazlarında kullanılmaktadır. (Şekil 42.2)
Bunun yanısıra modern radyocerrahi cihazları, doku üzerinde kesme, eksizyon ve
kaogülasyon etkisi gösteren birçok değişik dalga tipi üretilebilmektedir. (Şekil 42.3)
Radyocerrahi, yumuşak doku üzerinde kesme ve koagülasyon çin atravmatik bir metoddur.
Basınç gerektirmez. Radyo dalgaları, hücreleri vaporize ederek kesme etkisi gösterir. Bu da
hücrelerde daha az travmaya ve skar bırakmadan, daha az post-operatif rahatsızlıkla cerrahi
demektir. Diğer bir avantajı ise elektrodların işlem esnasında kendi kendine steril olmalarıdır.
2. DEĞĐŞĐK DALGA TĐPLERĐ VE iŞLEVLERĐ
Kullanılan beş değişik dalga tipi aşağıdaki gibidir.
2.1.
Filtre edilmiş saf (Pure filtered) dalga tipi)
Saf mikro yumuşak kesme
Bu dalga tipi, deri insizyonunda ve kanama problemi olmayacak yerde, halka tel ile eksizyon için
kullanılabilir. Bu dalga tipinin oluşturduğu lateral ısı en azdır ve bu sayede de doku hasarı
minimumdur.
2.2. Tam düzenlenmiş (Fully rectified) dalga tipi
Kesme ve koagülasyon karışık
Bu dalga tipi biraz kanama beklenebilecek, ben, papilom, keloid, keratoz için ve nevüs
çıkarmak için kullanılabilir. Bu dalga tipi, keserken koagülasyon etkisi de gösterir ve önemsiz
bir miktarda ısı oluşturur.
2.3. Yarı düzenlemiş (Partially rectified) dalga tipi
Kanama durdurma
Bu dalga tipi öncelikle hemostaz için kullanılır. Kesme için kullanılmaz; fakat koagülasyon,
telanjektazi ve spider venler için mükemmeldir.
2.4. Fulgurasyon
Kıvılcımla doku tahribi
Bu ünipolar diatermiye çok benzer. Çivi elektrodun dokuya yaklaştırılması ile kıvılcımlar
dokuya atlar ve yüzeysel doku tahribine yol açar. Bu dalga tipi yüzeysel hemostaz için ve
küçük basal cell carcinom ve kistler için uygundur.
2.5. Bipolar Koagülasyon
Mikro Hemostaz
Bipolar forsepsler kullanılarak çok hassas hemostaz elde edilebilir. Her iki ucu da radyocerrahi
ünitesine bağlıdır ve akım forsepsin iki ucu arasında seyahat eder. Mikro cerrahide kanayan
küçük damarların hemostazı için uygundur.
Sayfa 9
3. DOKU HASARINI AZALTMAK:
Elektrod dokudan geçerken oluşturduğu ısıya lateral ısı denir ve aşağıdaki formülle
hesaplanabilir.
LATERAL ISI= T x I x W x D
FREKANS
T= Elektrodun dokuya temas ettiği süre
I = Güç
W= Dalga tipi
D= Elektrod ölçüleridir.
Lateral ısı ne kadar fazla olursa, doku tahribi de o kadar fazla olur.
Elektrodun dokuya temas süresinin az olması, kullanılan elektrodun ince olması ve daha az
güç kullanılması daha az lateral ısıya neden olur.
Ve formülün en önemli faktörü frekans, lateral ısıyla ters orantılıdır. Yani frekans ne kadar
yüksek olursa lateral ısı o kadar az olur.
Elman-Surgitron 3,8 Megaherz ile frekansı en yüksek olan tek cihazdır.
Diğer tüm elektrokoterlerin çalışma frekansı 0.4-0.5 Megaherzdir. Yani Surgitron’dan sekiz
kat daha düşük; dolayısıyla da Surgitron’dan sekiz kat daha fazla lateral ısıya –doku hasarınaneden olurlar.
4. RADYOCERRAHĐ TEKNĐĞĐNĐ ÖĞRENMEK:
Radyocerrahi ile konvansiyonel koterle yapılan tüm cerrahi işlemler, çok daha az doku
hasarıyla gerçekleştirilir. Radyocerrahiyi klasik elektrokoter ile aynı işlemlerde
kullanabilirsiniz.
Ancak doku hasarını minimumda tutmak için dikkat edilmesini istediğimiz bazı konular
aşağıdaki gibidir.
•
•
Đlk olarak; radyocerrahiyi kullanırken elektrod ile dokuya bastırmayınız ve basınç
uygulamayınız. Radyocerrahide kesme işini yapan –basınç değil- radyo dalgalarıdır.
Dolayısıyla elektroda hiçbir basınç uygulamanız gerekmez. Elektrod tereyağından kıl çeker
gibi hareket etmelidir.
Kullanılacak güç ayarı ile ilgili kesin bir talimat yoktur.
Tavsiye edilen; kesme için 3-5, koagülasyon için ise 5-7‘dir. Güç ayarına bir et
parçası üzerinde deney yaparak alışabilirsiniz. Örneğin küçük ve nemli bir doku daha
az güç gerektirirken; büyük ve keratinize doku daha fazla güç gerektirmektedir. Doku
hasarını minimumda tutabilmek için; keserken şimşekler çakmayacak kadar düşük
güçte ve elektrodun takılmasını önleyecek kadar yüksek güçte çalışmalısınız.
Şimşekler çakmasını kesme hızınızı artırarak da önleyebilirsiniz veya elektrodun
takılmasını, kesme hızınızı azaltarak.
•
Lezyonun tamamını bir hamlede çıkartmak yerine; -daha iyi kozmetik sonuca ulaşmak
için- öncelikle histoloji için uçtan bir numune almak ve daha sonra aşamalı olarak lezyonun
tamamını –sağlıklı dokuya ulaşana dek- çıkarmak daha çok önerilir.
5. HASTANIN HAZIRLANMASI:
•
•
•
•
•
Operasyon öncesi hastaya radyocerrahi hakkında bilgi veriniz ve operasyon sonrası
bakımı anlatınız.
Eğer koku/duman aspiratörü kullanıyorsanız, bu ünitenin gürültü
yapabileceğini, radyocerrahinin ise sessiz olduğunu söyleyiniz.
Özellikle operasyon bölgesine yakın olanlar olmak üzere, hastanın yüzük, bilezik, küpe vs
taşımıyor olmasını sağlayınız.
Hastayı rahat edeceği şekilde yerleştirip; işlem esnasında ani hareketlerde bulunmaması
için uyarınız.
Hastaya, -koku/duman aspiratörü kullanıyor olsanız dahi- duman ve koku çıkabileceğini
bildiriniz.
6. ANESTEZĐ:
Bazı nadir durumlar hariç olmak üzere, konvansiyonel cerrahide ve elektrokoter
uygulamalarında olduğu gibi lokal anestezi önerilir. Lokal anestetik olarak –kanama riskini
önlemek amacıyla- adrenalinsiz lidocain önerilir. Anestetik enjeksiyonu için, en ince iğne
kullanılabilir veya Mada-Jet.
Dokunun infiltrasyonu, lezyonun ölçü ve şeklini değiştirebileceği için, lezyon çevresinin
anestezi öncesi kalemle işaretlenmesi önerilir.
7. RADYOCERRAHĐNĐN ANA NOKTALARI:
•
•
•
•
•
•
•
•
Daima doğru dalga tipini seçiniz.
Koagülasyon modunda kesmeyi kesinlikle denemeyiniz.
Anten plakası işlem bölgesine mümkün olduğu kadar yakın olmak üzere hasta altına
yerleştirilmelidir. Anten plakasının hastayla direk ve çıplak teması zorunlu değildir.
Doku nemlendirilmelidir.
Cihazı, elektrodu dokuya değdirmeden hemen önce aktive ediniz.
Elektroda baskı uygulamayınız. Bırakınız kesmeyi radyodalgaları yapsın.
Eğer elektrod takılıyorsa, gücü artırın veya kesme hızınızı azaltın.
Eğer şimşekler çakıyorsa, gücü azaltın veya kesme hızınızı artırın.
Sayfa 12
8. ELEKTROD TEMĐZLEME:
Tekrar kullanılabilir özellikte olan tüm elektrodlar otoklava dayanıklıdır. Uygulama sırasında
elektroda yapışan dokuları temizlemek için;
•
•
•
•
•
Eldiven giyin
Cihazı Saf Kesme moduna ayarlayın.
Gücü 5’e getirin.
Đki gazlı bezi üstüste koyup, su ile ıslatın.
Elektrodu –cihazı aktif ederek- katlanmış gazlı bezin arasında gezdirerek temizleyin.
Bazı elektrodlar, çalışma bölgesine daha rahat ulaşım için bükülebilir özelliktedir. Ancak
tungsten teller hassastır ve kırılabilir.
9. KULLANIM SONRASI ELEKTROD BAKIMI:
•
•
•
Elektrodları fırçalamayınız, zımparalamayınız.
Elektrodu, kan ve salgılardan temizlemek için, hidrojen peroksid sıvısına batırabilir veya 5
dakika ultrasonik temizleyicide tutabilirsiniz.
Elektrodları, otoklavla sterilizasyon için, birbirleriyle temas etmeyecek şekilde
paketleyiniz.
10. UYARILAR:
•
•
•
•
•
•
Kalp pili olan hastalarda –kardiyologuna danışmadan- kullanılmamalıdır.
Đspirto bazlı veya alev alabilir özellikte antiseptikler kullanılmamalıdır.
Lokal anesteziye, post-op yara bantlarına allerjisi olan hastalarda dikkatli olunmalıdır.
Gecikmeli kanama oluşabilir. Bunu önlemek için adrenalinli anestetik kullanmaktan
kaçınabilir veya işlemden sonra monsel solüsyon veya %20 alüminyum klorid kullanabilirsiniz.
Sızıntı durumunda hastaya 10 dakika yaraya parmakla basması önerilebilir.
Elektrokoterde olduğu gibi müdahale ortamındaki bağırsak gazları veya oksijenden
dolayı patlama riski göz önünde bulundurulmalıdır.
Elektrik şoku tehlikesine karşı; çıplak elle aktif elektroda dokunmayınız ve hastanızın bir
metale dokunmasını engelleyiniz.