Chapter 16. Price Levels and Exchange Rate in the Long Run

Transkript

Chapter 16
Fiyat Seviyeleri
ve Uzun Vadede
Döviz Kurları
Slides prepared by Thomas Bishop
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Önizleme
• Tek Fiyat Kanunu (Law Of One Price)
• Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity)
• Satınalma Gücü Paritesinin Eksiklikleri
• Faiz Oranları Ve Enflasyon İlişkisi: Fisher Etkisi
• Real Faiz Oranları
15-2
Döviz Kuru Harekeleri
Uzun vade modelleri,
• döviz kurlarının nasıl hareket ettiği ile ilgili tamamen
gerçekçi tarifler olmak amacında değil,
• piyasa katılımcılarının gelecekteki döviz kurları
hakkında oluşturacakları öngörüleri ve uzun vadedeki
döviz kuru harekelerini tasvir etmek amacındadır.
16-3
Tek Fiyat Kanunu (Law of One Price)
• Tek fiyat kanunu (law of one price) farklı
rekabetçi piyasalardaki aynı ürün, taşıma
masrafları ve piyasalar arası engeller önemli
olmadığı durumda, aynı fiyattan satılmalıdır.
• Neden? Bir restorandaki pizza fiyatı $20 iken
karşı caddededki benzer bir restoranda aynı
pizza $40.
Ne olmasını beklersiniz?
Birçok kişi 20$’lık pizzayı satın alır, az sayıda kişi
40$ olanı satın alır.
15-4
Tek Fiyat Kanunu (devam)
• Seattle’da ve Vancouver’da iki pizza restoranını
düşünün.
• Tek fiyat kanununa göre aynı pizzanın iki farklı
şehirdeki fiyatı (fiyatı ölçmek için ortak para birimi
kullanılıyor) piyasalar rekabetçi ve taşıma masrafları
ile piyasalar arası engeller önemsiz ise eşit olmalıdır.
PpizzaUS = (EUS$/C$) x (PpizzaCanada)
PpizzaUS
= Seattle’daki pizza fiyatı
PpizzaCanada
= Vancouver’daki pizza fiyatı
EUS$/C$
= US doları/Kanada doları döviz kuru
15-5
Satınalma Gücü Paritesi
(Purchasing Power Parity)
• Satınalma gücü paritesi (Purchasing power parity)
tek fiyat kanununun ülkeler arası tüm ürün ve
hizmetler ya da temsili ürün ve hizmet gruplarını
içeren bir ürün “sepeti” için uygulanmasıdır.
PUS = (EUS$/C$) x (PCanada)
PUS
= ABD’deki ortalama fiyat seviyesi
PKanada = Kanada’daki ortalama fiyat seviyesi
EUS$/C$ = ABD doları/Kanada doları döviz kuru
Aynı para birim cinsinden ölçüldüğünde ülkelerin fiyat
seviyelerinin (ürün sepetinin fiyatının) aynı olmasını
öngörür.
15-6
Satınalma Gücü Paritesi (devam)
• Satınalma gücü paritesine göre
EUS$/C$ = PUS/PKanada
ortalama fiyat seviyeleri döviz kurunu belirler
♦ ABD’deki fiyat seviyesi sepet başına $200,
♦ Kanada’daki fiyat seviyesi sepet başına C$400,
♦ PPP’ye göre C$/US$ döviz kuru C$400/US$200 =
C$2/US$1 olmalıdır.
15-7
• Satınalma gücü paritesi
EUS$/C$ = PUS/PKanada
• PPP tüm ülkelerdeki insanların para birimleri
ile aynı satın alma gücüne sahip olduklarını
öngörür:
♦ Kanada’daki fiyatlar iki misli yüksek olduğuna göre
2 Kanada doları ile 1 ABD dolarının satın
alabileceğine eşit miktar ürün satın alınabilir.
15-8
PPP’nin 2 formu vardır:
• Mutlak (Absolute) PPP: Döviz kurları ülkeler
arasındaki ortalama fiyat seviyeleri oranına eşittir
E$/€ = PUS/PEU
• Relatif (Relative) PPP: döviz kurundaki değişimler iki
dönem arasındaki fiyat değişimine (enflasyon) eşittir:
(E$/€,t - E$/€, t –1)/E$/€, t –1 = πUS, t - πEU, t
πt = t-1 ile t dönemi arasındaki enflasyon oranı
15-9
• Relatif (Relative) PPP:
(E$/€,t - E$/€, t –1)/E$/€, t –1 = πUS, t - πEU, t
πt = t -1 ile t dönemi arasındaki enflasyon oranı
πt = (Pt – Pt-1) / Pt-1
Örnek: ABD’de fiyat seviyesi bir yılda %1 artarken
Avrupa’da %5 artıyorsa PPP doların Euro’ya
göre%5 değer kaybedeceğini öngörür.
15-10
Döviz Kurları için Parasal Yaklaşım
(Monetary Approach to Exchange Rates)
• Parasal Döviz Kuru Modeli (Monetary approach to
the exchange rate): döviz kuru oranlarının uzun
vadedeki değişimlerini parasal etkileri kullanarak, mutlak
PPP’ya dayanarak, tahmin eder.
(uzun vadede döviz piyasasında PPP tutacak şekilde
döviz kuru oluşacağı varsayımından yola çıkar)
E$/€ = PUS/PEU
• Ülkeler arasındaki ortalama fiyat seviyelerinin reel parasal
varlıkların talebi ile arzı eşitlenecek şekilde ayarlanacağını
öngörüyor:
PUS = MsUS/L (R$, YUS)
PEU = MsEU/L (R€, YEU)
15-11
Parasal Döviz Kuru Modeli (Amerikan ve Avrupa
parasının relatif fiyatı olan) döviz kurunun uzun
vadede tamamen o paraların relatif arz ve relatif
talebine göre belirlenmesini öngörür.
E$/€ = PUS/PEU = (MsUS/MsEU )* ( L(R€, YEU) / L(R$, YUS) )
Faiz oranları ve üretim seviyesindeki değişimler
döviz kurunu para talebine etkileri ile etkilerler.
15-12
• PPP tuttuğu ve fiyatlar reel parasal varlıklara olan arz ve
talebi eşitleyecek şekilde eşitlendiği derecede aşağıdaki
öngörü geçerli:
♦ Uzun vadede döviz kuru (ülkelerdeki para
piyasalarında parasal varlıklara olan arz ve talebin
belirmemesiyle oluşan) fiyatlarla belirlenir.
15-13
Aşağıdaki değişimlere ait öngörüler:
1. Para Arzı (Money supply): yerli para arzında kalıcı
bir artış
♦
♦
♦
Yerli fiyat seviyelerinde aynı oranda artışa sebep olur,
Yerli kurda aynı oranda değer kaybına sebep olur (PPP’den
dolayı).
PPP olmayan uzun vade modeli ile aynı öngörü
2. Faiz oranları (Interest rates): yerli faiz oranlarında bir
artış
♦
♦
♦
Reel parasal varlıklara olan talebi düşürür
Yerli fiyat seviyelerinde aynı oranda artışa sebep olur,
Yerli kurda aynı oranda değer kaybına sebep olur (PPP’den
dolayı). (e=P/P*)
15-14
3. Çıktı seviyesi (Output level): yerli üretim seviyesi ve
gelir (çıktı) artışı
♦
♦
♦
Reel parasal varlıklara olan yerli talebi arttırır,
Yerli fiyat seviyelerinde düşüşe sebep olur (sabit bir para
arzı için),
Yerli kurda aynı oranda değer kazancına sebep olur
(PPP’den dolayı).
Her 3 değişiklik para arzı ya da para talebini etkiliyor,ve
reel para arzının reel para talebine eşitlenmesini
sağlayacak şekilde fiyatlarda değişime sebep oluyor,
döviz kuru da PPP’ye göre ayarlanıyor.
15-15
• Para arzındaki değişiklikler ortalama fiyat
seviyelerinde değişikliğe neden olur.
• Para arzı artış oranındaki (growth rate) değişiklikler
ortalama fiyat seviyeleri artış oranında (enflasyon)
değişikliğe neden olur.
♦ Sabit bir para arzı artış oranı, diğer faktörler sabitken,
fiyatlarda aynı sabit oranda bir artışa (enflasyona) neden olur
♦ Enflasyon ekonomideki üretken kapasiteyi ve üretim sonucu
olan reel geliri etkilemez
♦ Ancak enflasyon nominal faiz oranlarını etkiler, Nasıl?
15-16
Açıklama:
Px : X ülkesindeki fiyat seviyesi (price level)
Yx : X ülkesindeki reel milli gelir
Rx : X ülkesindeki parasal olmayan varlıklara ait fazi oranı
L(Rx,Yx) : X ülkesindeki toplam para talebi
Msx : X ülkesindeki para arzı
Ee$/€ : önümüzdeki dönem için beklenen dolar/euro döviz kuru
E$/€ : şu anki döneme ait dolar/euro döviz kuru
πeX : X ülkesi çin beklenen enflasyon oranı
15-17
Fisher Etkisi (Fisher Effect)
• Fisher etkisi (Irving Fisher) nominal faiz oranları ile
enflasyon arasındaki ilişkiyi anlatır.
♦ Fisher etkisini faiz paritesinden çıkarıyoruz:
R$ - R€ = (Ee$/€ - E$/€)/E$/€
♦ Finansal piyasalar relatif PPP in tutmasını
bekliyorsa,beklenen döviz kuru değişimleri ülkeler arası
beklenen enflasyon farkına eşit olur:
♦ (Ee$/€ - E$/€)/E$/€ = πeUS - πeEU
♦ R$ - R€ = πeUS - πeEU
• → Fisher etkisi: Enflasyon artışı (diğer faktörler
sabitken) yerli para üzerinden mevduatların faiz
oranında aynı oranında artışa sebep olur.
15-18
• ABD merkez bankası t0 anında beklenmedik bir
şekilde para arzı artış oranını (growth rate of the
money supply) arttırıyor.
• t0 anından önce ABD enflasyon oranı π ve sonrasında
π + ∆π, ama Avrupa’daki enflasyon oranı 0%
seviyesinde kalıyor.
• Fisher etkisine göre, ABD’deki faiz oranı yüksek
enflasyona uyum sağlar ve önceki seviyesine göre ∆π
artar.
♦ Başlangıçta faiz oranı i ise para arzı artışı sonrasında i+∆π
olur.
15-19
Sekil. 16-1: ABD Para Arzı Büyüme Oranı Artışı Sonrası
ABD Ekonomik Verilerinin Uzun Vadedeki Seyri
Sekil. 16-1: ABD Para Arzı Büyüme Oranı Artışı Sonrası
ABD Ekonomik Verilerinin Uzun Vadedeki Seyri (devam)
Döviz Kurları için Parasal Yaklaşım (devam)
• Nominal faiz oranlarındaki artış (R$ ↑) reel parasal varlıklara olan talebi
düşürür.
• Uzun vade para piyasası dengesi için fiyatlar değişmeli: (PUS ↑ olmalı)
PUS ↑ = MsUS / L (↑R$, YUS)
• PPP sağlanması için döviz kuru (dolar) değer kaybetmeli : ( E$/€ ↑ )
E$/€ ↑ = P ↑ US/PEU
• Bundan sonra para arzı ve fiyatların π + ∆π oranında büyüyeceği ve
yerli paranın da (dolar) aynı oranda değer kaybedeceği (↑E$/€ )
öngörülür.
The Role of Inflation and Expectations (cont.)
Parasal modele göre (PPP ile) :
• enflasyon oranı para arzı artış oranının kalıcı olarak artması sonucu
yükselir. πeUS ↑
• yerli ülkedeki (yabancı ülkedeki enflasyondan fazla) devamlı
enflaysondan dolayı yerli faiz oranlarında artış öngörülür. ↑R$
(sebebi: Fisher pattitesinden dolayı : ↑ R$ - R€ = ↑ πeUS - πeEU )
• Yerli ülkede yüksek enflasyon beklentileri sonucu yerli paranın
beklenen alım gücünün yabancı paranın beklenen alım gücüne
oranla düşer.
• Bu da yerli paranın değer kaybına (depreciaton) yol açar. ( E$/€ ↑ )
PPP’nin Eksiklikleri
• Mutlak PPP için ampirik kanıt azdır.
♦ Farklı ülkelerdeki aynı ürün sepetlerinin aynı kur üzerinden
hesaplanan fiyatları birbirinden olukça farklı.
• Relatif PPP veri ile daha tutarlıdır, ancak o da döviz
kuru tahminlerinde zayıftır.
15-24
Şekil 15-2: Yen/Dollar Döviz Kuru ve Relatif
Japonya-ABD Fiyat Seviyeleri, 1980–2012
15-25
Hamburgerler için Tek Fiyat Kanunu?
(2007)
15-26
Hamburgerler için Tek Fiyat Kanunu?
(2007)
15-27
Hamburgerler için Tek
Fiyat Kanunu?
(2013)
PPP’nin Eksiklikleri (devam)
PPP’nin tam tutmamasının nedenleri: tek fiyat
kanunu görülmez çünkü
1.
Ulaştırma Maliyetleri
2.
Ticaret Engelleri (Örnek: Gümrük Vergileri, Kotalar),
3.
Ticareti Yapılmayan Mallar (Non Tradables),
4.
Serbest Rekabetten Sapmalar (Örnek: Piyasaya
Fiyatlandırma (Pricing To Market), Tam Rekabetçi
Olmayan Piyasalar (Imperfect Competition)
5.
Tüketim Davranışındaki Farklılıklar
6.
Mal Ve Hizmet Sepeti İçin Ortalama Fiyat
Ölçümlerindeki Farklılıklar
15-29
• Ticaret engelleri ve ticareti olmayan
ürünler
♦ Taşıma masrafları ve devletin ticaret kısıtları
ticareti masraflı yapar ve bazı durumlarda ticareti
olmayan (non-tradable) ürün ve servislere neden
olur.
♦ Servislerin çoğu zaman ticareti yapılamaz:
servisler genellikle kısıtlı bir coğrafya içerisinde
sunulur (örneğin,saç kesimi hizmetleri).
♦ Taşıma masrafları arttıkça döviz kurunun PPP’den
farklı olacağı aralık da o kadar büyür.
♦ Tek fiyat iki piyasada tutmak durumunda değil.
15-30
• Eksik rekabet (Imperfect competition) fiyat
ayrımcılığına neden olabilir: “piyasa için
fiyatlandırma”
♦ Bir firmanın tüketicilerin ne ödemek isteyeceğine
dair beklentilere göre, karını maksimize etmek için
aynı ürünü farklı pazarlarda farklı fiyatlara satması
15-31
• Mal ve hizmetlerin ortalama fiyat
ölçülerindeki farklılıklar
♦ Ortalama fiyat düzeyleri, mal ve hizmetlerin temsili
gruplarının ("sepet") ölçümündeki farklılıklar
nedeniyle ülkeden ülkeye farklıdır.
♦ Mal ve hizmetlerin temsili grupları ("sepet") leri
farklı olduğu için, onların ortalama fiyatlarının da
aynı olması gerekmez.
15-32
Şekil 16-3: Fiyatlar ve Relatif Gelir, 2010
Döviz Kurları için Reel Döviz Kuru
Yaklaşımı
• PPP’nin eksikliklerinden dolayı, ekonomistler daha iyi
bir teori yapmak için PPP’yi genellemeye
çalışmışlardır.
• Reel döviz kuru ülkeler arası ürün ve servislerin
değişim oranıdır.
♦ Başka bir deyişle, ülkeler arası mal ve hizmetlerin relatif
değer/fiyat/masrafıdır.
♦ Örneğin, Avrupa mal ve hizmet grubunun dolar cinsinden
fiyatının Amerikan mal ve hizmet grubunun dolar fiyatına
oranıdır.
♦ qUS/EU = (E$/€ x PEU)/PUS
15-34
The Real Exchange Rate Approach to
Exchange Rates (cont.)
qUS/EU = (E$/€ x PEU)/PUS
• EU ürün sepetinin fiyatı €100, ABD’ninki $120, ve nominal döviz
kuru 1.20 $ / euro, reel döviz kuru: 1 U.S. Sepeti / 1 EU sepeti.
• ABD ürünlerinde reel değer kaybı doların EU ürünlerine karşı
alım gücünün doların ABD ürünlerine karşı alım gücüne göre
düşmesidir.
♦ ABD ürünlerinin EU ürünlerine göre daha ucuz ve
değersizleştiği anlamına gelir.
♦ ABD ürünlerinin fiyatının EU ürünlerine göre düştüğü
anlamına gelir.
• PPPye göre, döviz kurları ortalama relatif fiyatlarla belirlenir
E$/€ = PUS/PEU
• Daha genel reel döviz kuru yaklaşımına göre , döviz kurları reel
döviz kurundan da etkilenebilirler:
E$/€ = qUS/EU x PUS/PEU
• Reel döviz kurunu ne etkiler?
• ABD ürünlerine olan relative talep değişimleri:
♦ ABD ürünlerine olan relatif talep artışı ABD ürünlerinin değerinin
(fiyatının) yabancı ürünlerin değerine (fiyatına) göre artmasına
neden olur.
♦ ABD ürünlerinin değerinde reel bir değerlenme (real appreciation) :
PUS ‘de E$/€ x PEU o’ye oranla bir atış.
♦ ABD ürünlerinin değerindeki reel değerlenme ABD ihracatını daha
pahalı, ithalatını daha ucuz yapar (böylece ABD ürünlerine olan
relatif talep azalır)
Benzer şekilde, ABD ürünlerine olan relatif talepte azalış ABD
ürünlerinin reel bir değer kaybına (real depreciation) neden olur.
• ABD ürünlerinin relatif arzındaki değişimler
♦ ABD ürünlerinin relatif arzındaki artış (ABD verimlilik artışından
kaynaklanan) ABD ürünlerinin fiyatının/maliyetinin yabancı ürünlerin
fiyatına/maliyetini göre düşmesine neden olur.
♦ ABD ürünlerinin değerinde reel değer kaybı (real): PUS değeri E$/€ x
PEU ye göre düşer
♦ ABD ürünlerinin değerinde reel değer kaybı ABD ihracatını daha
ucuz, ABD ithalatını daha pahalı yapar (Böylece relatif talep de artan
relatif arzla eşitlenecek şekilde artar).
Benzer şekilde, ABD ürünlerinin relatif arzındaki artış, ABD ürünlerinin
değerinde reel değer kaybına neden olur.
Döviz Kurları için Reel Döviz Kuru
Yaklaşımı (devam)
Hem parasal hem de reel faktörler nominal döviz kurunu
etkiler:
1a. Parasal seviyedeki artış geçici enflasyon
yaratarak enflasyon beklentilerini etkiler.
1b.Parasal artış oranlarındaki (monetary growth
rates) artış, kalıcı enflasyona ve enflasyon
beklentilerinde değişime yol açar.
2a.Yerli ürünlere olan relatif talep artışı yerli paranın
değerlenmesine yol açar.
2b.Yerli ürünlerin olan relatif arz artışının nominal
döviz kuruna etkisi daha karışıktır.....(ama reel
değerlemeye yol açar)
15-39
Reel Faiz Oranları (Real Interest Rates)
• Reel faiz oranı: enflasyon-ayarlanmış faiz oranıdır.
re = R – πe
• πe : beklenen enflasyon oranı
• R : nominal faiz oranı.
• Reel faiz oranları reel ürün (output) cinsinde
hesaplanır:
♦ Borç verenlerin varlıkları getirisi ile satın alabildikleri ürün ve
hizmet miktarları
♦ Borçluların borçlarının faizini öderken satın alamadıkları ürün
ve hizmet miktarları
• Ülkeler arası beklenen reel faiz oranları farkı nedir?
15-40
Reel Faiz Oranları (devam)
• Reel faiz oranları değişikliği
reUS – reEU = (R$ - πeUS) - (R € - πeEU)
R$ - R€ = (qeUS/EU - qUS/EU)/qUS/EU + (πeUS - πeEU)
reUS – reEU = (qeUS/EU - qUS/EU)/qUS/EU
• Son denkleme reel faiz paritesi (real interest parity)
denir.
♦ Ülkeler arası reel faiz oranları farkı (kredi vererek veya
borçlanma ile kazanılan veya vazgeçilen mal ve hizmet
bakımından) ülkeler arası mal ve hizmetlerin değerindeki
(fiyatındaki) beklenen değişime eşittir.
15-41
Döviz Kuru Tahminleri
• Aslında, kısa dönemler için döviz kuru değişimlerini
para arzı büyümesi, devlet harcaması, GSYİH
büyümesi ve diğer “temel” (fundamental) ekonomik
değişkelere dayanarak olarak tahmin etmek zordur.
♦ Yarının döviz kuru için en iyi tahmin, ekonomik
değişkenler ne olursa olsun, bugünkü döviz kuru
değeri olarak görünmektedir.
♦ Ancak uzun vadede (1 yıldan çok) ekonomik
değişkenler gerçek döviz kurlarını tahminini daha
iyi yapmaktadır.
15-42
Tablo 16-1:
Para ve Ürün Piyasasındaki Değişimlerin Uzun Vade
nominal Dollar/Euro Döviz kuruna, E$/€, etkileri
15-43

Chapter 16. Price Levels and Exchange Rate in the Long Run

Transkript

Benzer belgeler

Guido Mantega, the Brazilian Finance Minister, said an international

Paskn", ıWIu,"J,

Chapter 5. Resources and Trade: The Heckscher

Xantrex solar charger - Solar

Chapter 16. Price Levels and Exchange Rate in the Long Run

Transkript

Benzer belgeler

Guido Mantega, the Brazilian Finance Minister, said an international

Paskn*", ıWIu,"J*,

Chapter 5. Resources and Trade: The Heckscher

Xantrex solar charger - Solar

Paskn", ıWIu,"J,