Sosyal Sigorta Sistemi Hakkında [Om
Transkript
Sosyal Sigorta Sistemi Hakkında [Om
Sosyal Sigorta Sistemi Hakkında [Om socialförsäkringen] Sosyal sigorta, İsveç’in sigorta güvence sisteminin önemli bir parçasıdır. İsveç sosyal sigorta sistemi İsveç’te yaşayan veya çalışan hemen herkesi kapsar. Sigorta, ailelere ve çocuklara, fonksiyon engelli kişilere; ayrıca hastalık, iş kazası geçiren ve yaşlı insanlara ekonomik güvence sağlar. Ayrıca, İsveç’in AB üyeliği sayesinde AB üyesi olan diğer ülkelerde de sosyal sigorta imtiyazlarından yararlanabilirsiniz. Sosyal sigorta, İsveç Sosyal Sigorta Kurumu ile Emeklilik Dairesi tarafından yönetilir. İsveç Sosyal Sigorta Kurumu, çocuklu aileler, hastalar ve fonksiyon engellilere yapılan yardım ve ödencelerden sorumludur. Emeklilik Dairesi, yaşlı ve dullara ödenen emekli aylıkları ile diğer desteklerden sorumludur. İsveç Sosyal Sigorta Kurumu’na Hoş Geldiniz! [Välkommen till Försäkringskassan!] İsveç sosyal sigorta sisteminin kapsamına kural olarak İsveç’te yaşayan veya çalışan herkes dahildir. İsveç’in AB üyeliği sayesinde, İsveç’te yaşayan veya çalışan siz ya da aile üyelerinizden birinin başka bir AB üyesi olan ülkede yaşaması ya da çalışması durumunda oradaki sosyal sigorta imtiyazlarına da hak sahibi olabilirsiniz. Sosyal sigorta, yaşamın değişik evrelerinde kişilere ekonomik güvence sağlar. O nedenle sosyal sigorta, çocuklu aileler, hastalar, fonksiyon kaybı olan ve yaşlı kişilerin sigortalı olmalarını ve destek görmelerini de kapsamaktadır. İsveç Sosyal Sigorta Kurumu, sosyal sigorta işlemlerini yönetir ve vatandaşların hakkı olan ödence ve yardımları almasını sağlar. İsveç’te ikamet edildiğinde verilen bazı ödenceler vardır. Bu broşür, İsveç sosyal sigorta sistemine ilişkin çok kısa giriş bilgileri içermektedir. Bu bilgileri yasa metni olarak görmemek gerekir. Daha Geniş Bilgi İster misiniz? [Vill du veta mer?] Bu broşür sadece genel bir giriş bilgisi sunmaktadır. Broşürde adı geçen herhangi bir konuda daha ayrıntılı bilgi isterseniz www.forsakringskassan.se. sayfasına bakabilirsiniz. Orada yazıcıdan çıkarabileceğiniz daha ayrıntılı broşürler yer almaktadır. İnternetiniz yoksa 0771-524 524 numaralı telefondan her zaman Müşteri Hizmetlerimizi arayabilirsiniz. 1 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Daima Geçerli Kural: [Det här gäller alltid:] İsveç Sosyal Sigorta Kurumundan ödence alabilmeniz için bazı şartları yerine getirmeniz gerekir. Ödenceye başvurduğunuzda İsveç Sosyal Sigorta Kurumuna bazı bilgileri verirsiniz, bu bilgiler değerlendirilir ve ödenceye hakkınız olup olmadığı karara bağlanır. Hastalık Sigortası [Sjukförsäkringen] Hastalanıp, normal şekilde çalışamadığınızda ya işvereniniz ya da İsveç Sosyal Sigorta Kurumundan ödence alabilirsiniz. İşverenden aldığınız ödenceye hastalık maaaşı, İsveç Sosyal Sigorta Kurumundan aldığınız ödenceye hastalık parası denilir. [Om du blir sjuk] İlk 14 Gün [De första 14 dagarna] En az bir ay süre ile ücretli çalışan veya en az 14 gün süre ile kesintisiz olarak çalışmış olan kişilerin, hastalık sürelerinin ilk 14 günü için işverenlerinden hastalık maaşı almaya hakları vardır. Hastalığınızın ilk gününde, bu durumdan dolayı çalışamayacağınızı işvereninize bildirmeniz gerekir. İşvereniniz yoksa hastalığınızın ilk gününden itibaren İsveç Sosyal Sigorta Kurumundan ödence alabilirsiniz. Bu kural, işsiz, frilans çalışan ya da şirketi olanlar yanında, çalışmayıp ana babalık parası ya da gebelik parası alanlar için de geçerlidir. Hastalandığınız ilk gün, çalışamayacağınızı İsveç Sosyal Sigorta Kurumuna bildirmeniz gerekir. İster hastalık maaşı ister hastalık parası olsun, hastalık döneminin ilk günü için size ödeme yapılmaz. Buna ödeme yapılmayan gün denilir. Şirket sahibi/esnaf iseniz, temel yedi günlük ödemesiz dönem sonrasında hastalık paranız ödenmeye başlar. Ödeme yapılmayan gün sayınızı artırarak hastalık sigortası priminizi düşürebilirsiniz. 14 Günden Sonra Ne Olur? [Vad händer efter 14 dagar?] Ücretli olarak çalışıyorsanız ve on dört günden fazla hasta kalırsanız, işvereniniz bu durumu İsveç Sosyal Sigorta Kurumuna bildirir. İsveç Sosyal Sigorta Kurumu hastalık parasına hakkınız olup olmadığını değerlendirir. Normal seviye üzerinden en fazla 364 gün için hastalık parası alabilirsiniz. Verilen hastalık parası, esas alınan gelirinizin yüzde 80’inden biraz düşüktür. 450 günlük bir dönem (yaklaşık 15 ay) içinde 365 günlük hastalık parasını alabilirsiniz. 450 günlük döneme çerçeve süre denilir. Çerçeve süre, geçici olarak sağlık bildiriminde bulunup ardından yine hastalık bildiriminde bulunmanız suretiyle normal seviye üzerinden 364 günden fazla hastalık parası alınmasına engel olur. En fazla 30 gün daha normal seviye üzerinden hastalık parası alabileceğinizi İsveç Sosyal Sigorta Kurumu size bildirir. 2 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Günün Bir Kısmı Çalışabilirsem Ne Olur? [Vad händer om jag kan arbeta en del av dagen?] Ne kadar çalışabileceğinize bağlı olarak çeyrek, yarım, dörtte üç ya da yüzde yüz oranında hastalık parası alabilirsiniz. Sosyal Sigortalar Kurumu hastalık parası alma hakkınızın olup olmadığına karar verir ve hastalığınıza rağmen işinizi tam veya kısmen yapmanızın mümkün olup olmadığını tespit eder. Hastalık Maaşı ya da Hastalık Parası Yerine Seyahat Ödeneği Alabilir miyim? [Kan jag få reseersättning i stället för sjuklön eller sjukpenning?] Bazı durumlarda hastalık parası yerine seyahat ödeneği alabilirsiniz. Çalışabileceğiniz, ama normal şekilde işyerinize ulaşamayacağınız durumlarda bu geçerlidir. Bu durumda, İsveç Sosyal Sigorta Kurumu iş ve ev arası seyahat için yaptığınız ekstra masrafları öder. Şirket Sahibi İseniz [Om du har ett eget företag] Şirket sahibi iseniz, hastalık sigortası priminizi kendiniz ödersiniz. Ödeme yapılmayan gün sayısını artırarak sigorta priminizi düşürebilirsiniz. Ödeme yapılmayan süre olarak 14, 30, 60 veya 90 gün arasında seçim yapabilirsiniz. İş Gücünün Değerlendirilmesi – Rehabilitasyon Halkaları [Bedömning av arbetsförmågan – rehabiliteringskedjan] Raporlu olduğunuz ilk 90 günlük süre içinde işyerinizdeki normal işinizi yapamayacak durumdaysanız hastalık parasına hakkınız vardır. 90 günden sonra ise sadece işyerinizde herhangi başka bir işi yapamamanız durumunda hastalık parası alabilirsiniz. 180 günden sonra ise sadece normal işpiyasasında herhangi başka bir işi yapamamanız durumunda hastalık parası alabilirsiniz. İsveç Sosyal Sigorta Kurumu, büyük olasılıkla 365 günden önce işvereninizin yanında tekrar çalışabileceğiniz kanaatine varması halinde ise bu kural geçerli değildir. O vakit, 365 günden sonra işvereninizin yanında herhangi bir işte 180. günden sonra da çalışıp çalışamayacağınız değerlendirilir. Normal işpiyasasındaki işgücünüz konusunda yapılacak değerlendirmenin uygun olamayacağı görüldüğünde bu kural geçerli değildir. Hastalık parasına hakkınıza ilişkin bu şekilde yapılan değerlendirmeye rehabilitasyon halkaları denilir. Rehabilitasyon halkaları sadece ücretli çalışanlar için tam olarak geçerlidir. Şirket sahibiyseniz, 180. güne kadar olan normal görevlerinizle ilgili işgücünüz değerlendirmeye alınır. Bundan sonra, tüm işpiyasası kapsamında herhangi bir işte çalışıp çalışamayacağınız değerlendirilir. İşsizseniz hastalık döneminizin başından itibaren tüm işpiyasası kapsamındaki işlerde çalışıp çalışamayacağınız değerlendirilir. 364 Günden Sonra Ne Olur? [Vad händer efter 364 dagar?] En fazla 550 (yaklaşık birbuçuk yıl) gün süreyle devam seviyesinden hastalık parası alabilirsiniz. Verilen hastalık parası, esas alınan gelirinizin yüzde 75’inden biraz düşüktür. Kabul görmüş bir iş kazası nedeniyle devam seviyesinden hastalık parası alıyor iseniz herhangi bir süre sınırlaması yoktur. Devam seviyesinden hastalık parasına başvuruda bulunmanız gerekir. Ödence, normal hastalık parasından daha düşüktür. İstisna 3 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 durumlarda daha fazla gün üzerinden devam seviyesinden hastalık parası alabilirsiniz. Daha fazla gün için devam seviyesinden hastalık parasına başvurmanız gerekir. Daha fazla gün için devam seviyesinden hastalık parası alabileceğiniz konusunda süreyle sınırlama yoktur. Ciddi bir hastalığınız varsa daha fazla gün için normal seviyeden hastalık parası almaya hakkınız olabilir. Uzun Süreli Hastaysanız ya da Fonksiyon Engeliniz Varsa [Om du är sjuk länge eller har en funktionsnedsättning] Erken Emeklilik Ödeneği [Sjukersättning] Hastalık, kaza ya da fonksiyon kaybı nedeniyle büyük olasılıkla hiçbir zaman tamgün çalışamayacaksanız size erken emeklilik ödeneği bağlanır. İşgücü kaybınıza bağlı olarak tam, dörtte üç, yarım veya dörtte bir oranında erken emeklilik ödeneği alabilirsiniz. Bu ödeneği alabilmek için 30 ile 64 yaşları arasında olmalısınız. İşpiyasasındaki tüm işlerde iş gücünüzde en az dörtte bir oranında kayıp olmalıdır. Örn., maaş yardımı verilen işler gibi, fonksiyon kaybı olanlar için oluşturulan işler de buna dahildir. Buna kendiniz başvurabilirsiniz ya da hastalık parası yerine size erken emeklilik ödeneği verilmesine tarafımızca karar verilebilir. Aktivite Ödeneği [Aktivitetsersättning] Hastalık, kaza ya da fonksiyon kaybı nedeniyle büyük olasılıkla en az bir yıl süreyle tamgün çalışamayacak olan genç yaşta olan sizin için aktivite ödeneği bağlanır. İşgücü kaybınıza bağlı olarak tam, dörtte üç, yarım veya dörtte bir oranında aktivite ödeneği alabilirsiniz. Her defasında en uzun üç yıl süreyle aktivite ödeneği almanıza karar verilebilir. Bu ödeneği alabilmek için 19 ile 29 yaşları arasında olmalısınız. İşpiyasasındaki tüm işlerde iş gücünüzde en az dörtte bir oranında kayıp olmalıdır. Örn., maaş yardımı verilen işler gibi, fonksiyon kaybı olanlar için oluşturulan işler de buna dahildir. Buna kendiniz başvurabilirsiniz ya da hastalık parası yerine size aktivite ödeneği verilmesine tarafımızca karar verilebilir. 4 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Elime Ne Kadar Ödenek Geçer? [Hur mycket får jag i ersättning?] Erken emeklilik veya aktivite ödeneği hem gelire bağlı ödenek şeklinde hem de garanti ödeneği şeklinde ödenir. Garanti ödeneği, düşük gelir sahibiyseniz veya hiç geliriniz yoksa ödenir. Gelire dayalı tam ödenek, tahmini gelirinizin (işe devam etseydiniz elinize geçecek olan olası gelirin hesaplanan miktarı) yüzde 64’ü kadardır. Ne kadar garanti ödeneği alacağınız yaşınıza ve İsveç’teki ikamet sürenize bağlıdır. Okula Devam Ettiğimde Aktivite Ödeneği Alabilir miyim? [Kan jag få aktivitetsersättning när jag går i skolan?] Fonksiyon kaybı nedeniyle okul eğitiminizi uzatmanız gerektiğinde okul süresi boyunca aktivite ödeneği alabilirsiniz. Bu, temel okul ve lise seviyesi eğitimlerde geçerlidir. Bazı durumlarda, uzatılmış okul eğitiminin fonksiyon kaybına bağlı olduğunu gösteren okul belgesi ya da doktor raporu isteyebiliriz. Kira Ek Yardımı [Bostadstillägg] Erken emeklilik aylığı ya da aktivite ödencesi alanlar kira ek yardımı alabilirler. Ne kadar alacağınız, konut gideriniz ve gelir miktarınıza bağlıdır. Bulaşıcı Hastalık Nedeniyle Çalışamazsanız [Om du inte kan arbeta på grund av smitta]Hasta olmadan bulaşıcı hastalık taşıyıcısı iseniz bulaşıcı hastalık parası alabilirsiniz. Bulaşıcı hastalık parası miktarı hastalık parası kadardır. Bir Yakınınızın Bakımını Yapıyorsanız [Om du vårdar en närstående] Ağır hasta olan bir yakınınıza bakmak üzere işe gitmiyorsanız yakınınıza bakım parası alabilirsiniz. Yakınınız olan hastaya hastanede bakıyor olsanız da yakınınıza bakım parası alabilirsiniz. Yakınınıza bakım parası miktarı hastalık parası kadardır. Çalışmaya Başlamak İçin Yardıma İhtiyaç Duyuyorsanız – rehabilitasyon [Om du behöver hjälp för att börja arbeta – rehabilitering] Rehabilitasyon Nedir? [Vad är rehabilitering?] Raporlu bir kişi tekrar çalışmaya başlamak için bazen desteğe ihtiyaç duyar. Rehabilitasyon, hasta kişinin en yüksek fonksiyon yeteneğine tekrar kavuşması için başvurulan ve değişik türde önlemleri içine alan bir kavramdır. İş hayatına yönelik hangi rehabilitasyon desteklerine ihtiyaç duyduğunuzu ilk elde işvereniniz araştırmakla sorumludur. İsveç Sosyal Sigorta Kurumu, rehabilitasyon ihtiyacınıza dikkat çekmek ve rehabilitasyon desteklerinin eşgüdüm içerisinde olmasını sağlamakla sorumludur. 5 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Sizin sorumluluğunuz ise, gerekli bilgileri vermek, araştırma ve rehabilitasyon planlamasına katılmaktır. İş hayatına yönelik rehabilitasyona katıldığınızda rehabilitasyon ödencesine hakkınız olabilir. Rehabilitasyon ödencesi iki kısımdan oluşur: • İş hayatına yönelik rehabilitasyona katıldığınızda alacağınız rehabilitasyon parası. Rehabilitasyon parası, aldığınız hastalık parası kadardır. • Rehabilitasyonla ilgili ortaya çıkan bazı masrafların karşılanması için verilen özel para yardımı. Yurt Dışında hastalanırsanız [Om du blir sjuk utomlands] AB/AİA Bölgesi ve İsviçre Dahilinde [Inom EU/EES och Schweiz] AB/AİA bölgesine dahil bir ülkeye ya da İsviçre’ye tatil, öğrenim için gittiğinizde ya da herhangi bir nedenle orada geçici süreyle kaldığınızda, İsveç’te sigortalı birisi olarak orada yaşayan insanlarla eşit ekonomik şartlarda gerekli sağlık bakım hizmetlerinden yararlanmaya hakkınız vardır. İsveç’te yaşıyor ve çalışıyorsanız kural olarak burada sigortalısınızdır. Ülkenin hasta bakım sistemine kayıtlı olan bir doktora ya da başka sağlık birimine yönelmeniz gerekir. Kuzey Avrupa dışında (Finlandiya, Norveç, Danimarka ve İzlanda) ise yanınızda Avrupa Sigorta Kartı, AB-kartı, bulundurmalısınız. Bu kart sizin İsveç’te sigortalı olduğunuzu gösterir. Kartı web sayfamızdan, SMS ya da telefon ile sipariş edebilirsiniz. Seyahat Sigortasına da İhtiyacım Olur mu? [Behöver jag en reseförsäkring också?] AB-kartı, özel sağlık bakım giderlerini karşılamaz. Örneğin ambulans uçak gibi özel transportla ülkenize dönmeniz gerektiğinde de ödemeyi karşılamaz. O nedenle, bu tür giderleri normal ev sigortası karşılamıyor ise ayrı bir seyahat sigortası yaptırmanız doğru olur. AB/AİA Bölgesi ve İsviçre Dışında Hangi Kurallar Geçerli? [Vad gäller utanför EU/EES och Schweiz?] AB/AİA bölgesi dışında kalan bazı ülkelerde ve İsviçre’de belli oranda sağlık bakımına hakkınız olabilir. Avusturalya, Cezayir, Quebek, İsrail ve Britanya kanal adaları olan Jersey, Guernsey ve Isle of man’e geçici olarak ziyaret eden kişiler için İsveç ile bu ülkeler arasında değişik sağlık bakım anlaşmaları imzalanmıştır. Daha geniş bilgi için web sayfamıza bakınız: www.forsakringskassan.se. AB/AİA bölgesi ve İsviçre dışında kalan ya da İsveç’le anlaşması olmayan bir ülkeye seyahat edecekseniz olası sağlık bakım giderlerinin karşılanması için normal şartlarda özel bir sigortanızın olması gerekir. İş Yerinde Kaza Geçirirseniz [Om du skadar dig i arbetet] İş yerinde veya işe gidiş-geliş sırasında kaza geçiren kişiler iş kazası sigortasından tazminat alabilirler. Bu sigorta aynı zamanda, işin neden olduğu hastalıklar için de geçerlidir. İş kazası sigortası çalışan herkesi – ücretliler, frilans çalışanlar ve şirket sahiplerini kapsar. Eğitimleri sırasında riske maruz kalan bazı öğrencileri de kapsar. İş kazası sigortasından alınan ödence, hastalık parası, hayat sigortası ya da hasta bakım giderleri ödencesi şeklinde verilebilir. Hayatta kalan eş de ödence alabilir. İş kazası nedeniyle doktor raporu alırsanız, tıpkı diğer hastalıklarda olduğu gibi hastalık parası 6 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 alırsınız. İş kazası nedeniyle, hayat sigortası tazminatı, diş bakımı ödencesi ya da özel yardımcı gereç ödencesi alabilirsiniz. İş kazasında hayatınızı kaybederseniz geride bıraktığınız yakınlarınız hayat sigortası tazminatı ve cenaze yardımı alabilirler. Diş Sağlığı Sigortası [Tandvårdsförsäkringen] Diş Bakımına İhtiyacınız Olursa [Om du behöver tandvård] İsveç’te ikamet eden herkes 20 yaşını doldurduğu yıldan itibaren diş sağlığı desteği kapsamına girer. Bu yaştan küçük olan çocuklar ve gençler için diş sağlığı bakımı tamamıyla ücretsizdir. Diş sağlığı desteği iki bölümden oluşur. Bunlar, hem ilk elde tarafnızdan kullanılması düşünülmüş olan diş sağlığı bakım yardımıdır. İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu tedavi masraflarının geri kalan kısmını doğrudan diş hekimine öder. Çocuk Beklediğinizde [När du väntar barn] Gebelik Sırasında Ana Babalık Parası [Föräldrapenning under graviditeten] Ana babalık parası, çocuklarına bakmak için işinden izinli olan ana babalara ödenen paradır. Hesaplanan doğum tarihinin 60 gün öncesinden ana babalık parası alabilirsiniz. Tam, dörtte üç, yarım, dörtte bir ya da sekizde bir oranında ana babalık parası alabilirsiniz. Yani iş sürenizi kısaltabilir ya da tamamen işten izinli kalabilirsiniz. Ana Babalık Eğitimi [Föräldrautbildning] Ana sağlık ocağı (MVC) tarafından düzenlenen ana babalık eğitimine katılmak için işten izinli olma hakkınız vardır. Eğitim süresince her iki ebeveyn de aynı zamanda ana babalık parası alabilirler. 7 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Gebelik Ödeneği – Çalışamazsanız ya da Çalışmanıza İzin Verilmezse [Graviditetspenning – om du inte kan eller får arbeta] Hamile iken yapılması güç ya da imkansız olan işler vardır. Bu, işinizin fiziki olarak zorlayıcı olması veya iş çevresindeki riskler nedeniyle olabilir. İlk elde işvereniniz tarafından size uygun olan başka bir iş verilmelidir. Bu mümkün değilse, gebelik ödeneğine başvurabilirsiniz. İşinizin fiziki olarak zorlayıcı olması ve gebelik nedeniyle iş gücünüzün en az dörtte bir oranında düşmüş olması durumunda gebelik ödeneği almaya hakkınız vardır. Günün belirli bir bölümünde çalışabilirseniz dörtte üç, yarım ya da dörtte bir oranında gebelik ödeneğine başvurabilirsiniz. Çalışma şartlarındaki riskler nedeniyle işyerindeki görevinizi yapmamanız gereken durumlarda da gebelik ödeneği almaya hakkınız vardır. Gebe kadınlar için risk faktörleri, örneğin yapılan işler ya da bebeğinize zarar verebilecek maddelerle yakın temas ortamlarıdır. İşe devam edip etmemeniz konusunda işvereniniz değerlendirme yapmakla sorumludur. Fiziki olarak zorlandığınız bir işiniz varsa en fazla 50 gün boyunca ve en erken hesaplanan doğum tarihinden 60 gün öncesinden başlamak üzere gebelik ödeneği alabilirsiniz. İş çevresindeki riskler nedeniyle işyerinizdeki görevinizi sürdürmeniz yasaklanmışsa, yasağın geçerli olduğu hergün için gebelik ödeneği alabilirsiniz. Hesaplanan doğum tarihinden önceki on birinci güne kadar gebelik ödeneği alabilirsiniz. Son on gün için ana babalık parası ya da tatil hakkınızı kullanabilirsiniz. Çocuklu Aileler İçin[För barnfamiljer] Ana babalık parasıss [Föräldrapenning] 2002 yılından önce doğmuş çocuklar için kısmen değişik kurallar geçerlidir. Fazla bilgi için bizimle irtibat kurunuz. Ana babalık parası, ebeveynlerin çocuklarına bakabilmek için işe gitmeyip izinli kaldıklarında aldıkları ödencedir. Ebeveyn olarak anababalık parası alıp, kesintisiz uzun süreler, tek günler ya da günün bir kısmı için işinizden izinli kalabilirsiniz. Anababalık parası çocuğun 8 yaşını doldurduğu veya temelokulun birinci sınıfını bitirdiği tarihe kadar alınabilir. Çocuk üzerinde ortak velayet sahibi olan ebeveynlerin her birinin 240 gün ana babalık parası alma hakları vardır. Bunun 60 günü her bir ebeveyn için ayrılmıştır. Kalan günler ebeveyler arasında devredilebilir. Tek başına velayet sahibi olan ebeveynin 480 günlük ana babalık parası süresinin tamamına hakkı vardır. Ana Babalık Parası Alırken Farklı Uygulamalar [Olika sätt att ta ut föräldrapenningen] Çalışma gününüzü kısaltmak için günün bir kısmında ana babalık parası alabilirsiniz. Normal iş süresinin en fazla dörtte biri oranında çalışıyorsanız dörtte üç oranında, en fazla yarım günü çalışıyorsanız yarım oranında ve bu şekilde sıralamayla giderek normal iş süresinin en fazla sekizde yedisi oranında çalışıyorsanız sekizde bir oranında ana babalık parası alabilirsiniz. Çocuğun ilk yılında her iki ebeveyn de aynı günler için ana babalık parası alabilirler. Bu günlere duble günler denilir. Ebeveynler en fazla 30 duble gün için ana babalık 8 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 parası alabilirler. Çocuk bir yaşını doldurduktan sonra, ebeveynler aynı çocuk için aynı zamanda izinli kalamaz ve tam gün üzerinden ana babalık parası alamazlar. Ama her bir ebeveyn yarım gün için ana babalık parası alarak ya da iki çocuk için ana babalık parası alarak aynı gün izinli kalabilirler. Eşitlik Bonusu [Jämställdhetsbonus] Eşitlik bonusu, ebeveynlerin ana babalık izinlerini eşit şekilde bölerek kullanmalarını kolaylaştırır. Bonus almak için ana babalık izni aldığınızda çocuğun velayetine ortak olmanız gerekir. Evli ya da birlikte oturuyor olmanız gerekmez. Eşitlik bonusuna başvurmanız gerekmemektedir, ana babalık paranızı almanızdan iki gün sonra bonusunuz doğrudan banka hesabınıza yatırılır. Çocuğun Doğumu ile Birlikte İzinli Olmak [Ledighet i samband med ett barns födelse] Yeni baba olan kişi veya doğan çocuğun diğer ebeveyni çocuğun doğumu ile birlikte on gün süreli geçici anababalık parası ile işten izinli kalma hakkına sahiptir. Bu izin günleri çocuğun hastaneden eve geldiği tarihten itibaren 60 gün içinde kullanılabilir. Evlat Edinmek [Adoption] Yurt dışından evlat edinileceğinde evlat edinme yardımı alabilirsiniz. Evlat edinme işleminin Uluslararası Evlatlık Edinme İşleri Dairesi (MIA) ya da İsveç Mahkemesi tarafından onaylanmış olması gerekir. Evlat edinilecek çocuk 10 yaşını doldurmamış olmalıdır. Yalnız yaşayan ebevey olarak da evlat edinme yardımı alabilirsiniz. 10 yaşından küçük bir çocuk evlat edinileceğinde ebeveynler beş gün süreyle geçici ana babalık parası alarak işlerinden izinli kalabilirler. Dilerseniz bu günleri başka şekilde bölerek aranızda uzlaşırsınız. Ana babalık günlerini çocuğu himayenize almanızdan itibaren 60 gün içinde kullanabilirsiniz. Evlat edinen ve yalnız yaşayan ebevey olarak on günün tamamına hakkınız vardır. Çocuk Yardımı ve Çocuk Ek Yardımı [Barnbidrag och flerbarnstillägg] İsveç’te ikamet eden çocuklar için doğum sonrası ilk aydan itibaren çocuk yardımı ödenir. Çocuk 16 yaşını dolduruncaya kadar çocuk yardımı ödenir. Çocuğunuz 16 yaşını doldurduğunda halen temelokula ya da özürlüler özel okuluna devam ediyorsa süresi uzatılmış çocuk yardımı ödenir. Birlikte yaşamayan, ama çocuğu yaklaşık eşit süreyle yanında barındıran ebeveynler, çocuk yardımını bölüşebilirler. En az iki çocuk için yardım alıyorsanız size otomatik olarak çocuk ek yardımı da ödenir. Süresi uzatılmış çocuk yardımı çocuğun temel eğitim okulunu bitirmesine kadar ödenir. 16 yaşını doldurmuş olan, öğrenim yardımı ya da süresi uzatılmış çocuk yardımı alan çocuklar için çocuk ek yardımı da ödenir. Çocuk yardımı ve çocuk ek yardımı vergiden muaftır. 9 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Evde Kalıp Hasta Çocuğunuza Bakarsanız [Om du är hemma med sjukt barn] Hasta çocuğa bakmak için işe gitmeyip evde kalırsanız geçici ana babalık parası alabilirsiniz. Çocuğa bakan kişi hastaysa ve çocuğu doktora ya da çocuk sağlık ocağına götürdüğünüzde geçici ana babalık parası alabilirsiniz. Ancak, ana okulu ya da okul kapalı olduğu için evde kalmanız durumunda geçici ana babalık parası alamazsınız. Tam, dörtte üç, yarım, dörtte bir veya sekizde bir oranında geçici ana babalık parası alabilirsiniz. Ebeveynler her bir çocuk ve yıl için en fazla 120 gün süreyle geçici ana babalık parası alabilirler. Ama, 60. günden sonra çocuğa bakan kişi hastaysa geçici ana babalık parası alınamaz. 12 ile 16 Yaş Arası Çocuklar [Barn mellan 12 och 16 år] Bazı durumlarda çocuk on iki yaşını doldurmuş olsa da geçici ana babalık parası alabilirsiniz. Bu, çocuğun yaşıtlarına oranla daha fazla bakım ve gözetime ihtiyacı olduğu durumlarda geçerlidir. Çocuğun durumunu belirten doktor raporu gereklidir. İsveç Sosyal Sigorta Kurumu, uzun süreli hastalığı ya da fonksiyon kaybı olan çocuklar için on iki yaşını doldurmuş olmaları sonrasında da geçici ana babalık parası verilmesini önceden karara bağlayabilir. 18 Yaşını Doldurmamış ve Ağır Hastalığı Olan Çocuk [Allvarligt sjukt barn som inte har fyllt 18 år] Ağır hastalığı olan ve 18 yaşını doldurmamış olan bir çocuğunuz varsa süresiz olarak geçici ana babalık parası alabilirsiniz. Her iki ebeveynin de aynı çocuk ve süre için ödence almaya hakları vardır. Çocuğun ağır hastalığının belirtildiği doktor raporu almanız gerekir. 10 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Kira Yardımı [Bostadsbidrag] Düşük gelirli çocuklu aileler kira yardımı alabilirler. Ne kadar alabileceğiniz, gelirinize, konut giderinize, konut büyüklüğüne ve kaç çocuğunuz olduğuna bağlıdır. Konut yardımı ön/geçici bir yardım türüdür. Yıl içinde ne kadar geliriniz olacağı tahmininden hareket ederek bu yardıma başvurursunuz. Bu, hesapladığınızdan daha fazla geliriniz olması durumunda paranın bir kısmını geri ödemekle yükümlü olabileceğiniz anlamına gelir. Çocuğunuz Fonksiyon Engelliyse [Om ditt barn har funktionsnedsättning] Engelli veya Hasta Çocuk İçin Bakım Yardımı [Vårdbidrag] Uzun süreli hasta veya fonksiyon engelli bir çocuğa bakan ebeveyn olarak, engelli/hasta çocuk için bakım yardımı alabilirsiniz. Bunun için bir koşul, çocuğun en az altı ay süreli özel bakım ve gözetime ihtiyaç duymasıdır. Çocuğun hastalığı ya da fonksiyon engeli nedeniyle fazla ekstra giderlerinizin olması durumunda da engelli/ hasta çocuk için bakım yardımı alabilirsiniz. Engelli/hasta çocuk için bakım yardımı, çocuğun yeni doğduğu andan itibaren 19 yaşını dolduracağı yılın temmuz ayı sonuna kadar ödenir. Engelli/hasta çocuk için bakım yardımı başvuruyu yapan ya da çocuğun velayetine sahip olan ebeveyne ödenir. Ebeveynlerin engelli/hasta çocuk için bakım yardımını aralarında bölüşmeleri mümkündür. 16 ve Üzeri Yaştaki Çocuklar İçin Geçici Anababalık Parası [Tillfällig föräldrapenning för barn som är 16 år och äldre] Ebeveyn olarak, 16 yaşını doldurmuş ancak 21 yaşından küçük olan ve Kimi Fonksiyon Engellilere Destek ve Hizmet Hakkında Yasa kapsamına giren çocuklar için geçici anababalık parası alabilirsiniz. 21 yaşındaki çocuk özürlüler lisesine gidiyor ya da büyük derecede hareket engelli olup özel bir liseye gidiyorsa, çocuğun 23 yaşını doldurduğu yılın bahar sömestresi bitimine kadar geçici anababalık parası alabilirsiniz. 16 yaşını doldurmuş olan çocuklar için hastalık ya da çocuktaki bulaşıcı hastalık nedeniyle işten izinli kalmanız gerektiğinde geçici anababalık parası alabilirsiniz. İrtibat Günleri [Kontaktdagar] Kimi Fonksiyon Engellilere Destek ve Hizmet Hakkında Yasa kapsamına giren çocuğunuz varsa irtibat günleri için de geçici anababalık parası alabilirsiniz. Örneğin, engelli çocuğa bakmayı öğrenmek için bir ana babalık eğitimine katıldığınızda bu irtibat günlerini kullanabilirsiniz. Bu irtibat günlerini, ana okulu, okul alıştırma günleri veya ziyaretleri için de kullanabilirsiniz. Her çocuk ve yıl için kullanabileceğiniz on irtibat günü vardır. Bu günleri çocuğun doğumundan itibaren 16 yaşını doldurduğu tarihe kadar kullanabilirsiniz. 11 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Asistan Ödeneği ve Araç Yardımı [Assistansersättning och bilstöd] Kimi Fonksiyon Engellilere Destek ve Hizmet Hakkında Yasa kapsamına giren çocuğunuz varsa asistan ödeneği de alabilirsiniz. Ayrıca, araç yardımına da hakkınız olabilir. Asistan ödeneği ve araç yardımı konusunda daha geniş bilgi için Fonksiyon Engelliyseniz adlı bölüme bakınız. Ayrılırsanız [Om ni separerar] Nafaka [Underhåll] Ebeveynler, çocukları 18 yaşını dolduruncaya kadar ya da çocuklar halen okula gidiyorlarsa 21 yaşını dolduruncaya kadar onların geçimini sağlamakla yükümlüdürler. Çocuk ile birlikte ikamet etmeyen ebeveyn çocuğun geçimine nafaka ödeyerek katkıda bulunmak zorundadır. Bunu yapmıyor ya da düşük miktarda nafaka ödüyorsa, çocukla birlikte yaşayan diğer ebeveyn İsveç Sosyal Sigorta Kurumundan nafaka desteği alabilir. Çocuk 18 yaşını doldurduğunda halen temelokul, lise ve dengi bir okula gidiyorsa, süresi uzatılmış nafaka desteğine hakkı olur. Çocuk ebeveynlerinden birinin yanında ikamet etmelidir. Nafaka desteği doğrudan çocuğa ödenir. Yüzde Yüz Oranında Nafaka Desteği [Fullt underhållsstöd] Çocuk yüzde yüz oranında nafaka desteği alıyorsa, çocukla ikamet etmeyen ebeveyn nafaka paralarını İsveç Sosyal Sigorta Kurumuna ödemek zorundadır. Nafaka desteğini geri ödemekte olan ebeveyn iseniz, çocuğun yanınızda kaldığı günleri ödeyeceğiniz miktardan mahsup edebilirsiniz. Nafakayı Tümleme Yardımı [Utfyllnadsbidrag] Çocukla birlikte yaşamayan ebeveynin nafaka parasının tamamını ödeyemeyeceğini hesap ettiğimizde, çocuğun nafakayı tümleme yardımı almaya hakkı doğar. Bir başka deyişle bu, çocukla birlikte yaşamayan ebeveynin, bizim hesapladığımız bir miktarın doğrudan çocukla birlikte yaşayan ebeveyne ödemesi demektir. Çocuğun hakkı olan nafaka parasının kalan bölümünü İsveç Sosyal Sigorta Kurumu öder. Çocuk nafakayı tümleme yardımı aldığında, nafaka ödeyen ebeveynin İsveç Sosyal Sigorta Kurumuna geri ödeme yapması gerekmez. Dönüşümlü İkamette Gelire Dayalı Nafaka Yardımı [Inkomstprövat underhållsstöd vid växelvis boende] Çocuk yaklaşık aynı süreyle sizlerin yanında ikamet ediyor ise, dönüşümlü ikamet nafaka yardımı alabilirsiniz. Bu durumda para her iki ebeveyne ödenir. Dönüşümlü ikamet nafaka yardımı alıyorsanız İsveç Sosyal Sigorta Kurumuna geri ödeme yapmanız gerekmez. 12 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Bir Fonksiyon Engeliniz Varsa [Om du har funktionsnedsättning] Engellilik Ödeneği [Handikappersättning] Herhangi bir fonksiyon engeli nedeniyle günlük yaşamınızı sürdürebilmek, işinizi yapabilmek ve öğreniminize devam edebilmek için yardıma ihtiyaç duymanız durumunda engellilik ödeneği alabilirsiniz. Hastalığınız ya da fonksiyon engeliniz nedeniyle ekstra masraflarınızın olması durumunda da engellilik ödeneği alabilirsiniz. En az bir yıl süreyle desteğe ihtiyaç duyuyor olmanız gerekir. Engellilik ödeneğini en erken 19 yaşını doldurduğunuz yıldan itibaren (engelli veya hasta çocuk bakım yardımı hakkının sona erdiği yıl) alabilirsiniz. Engellilik ödeneği alabilmeniz için fonksiyon engelinizin 65 yaşını doldurmanızdan önce gerçekleşmiş olması gerekir; ama hâlâ yardıma ihtiyacınız varsa 65 yaşını doldurmanızdan sonra da engellilik ödeneğini almaya devam edebilirsiniz. Asistan Ödeneği [Assistansersättning] Ağır ve süresiz fonksiyon engeliniz varsa ve temel ihtiyaçlarınız için kişisel bir yardımcıya ihtiyaç duyuyorsanız asistan ödeneği alabilirsiniz. Bu, hem yetişkin hem çocuk yaştakiler için geçerlidir. Kişisel asistan kavramı ile, sınırlı sayıda kişi tarafından farklı koşullarda kişisel ihtiyaçlara göre biçimlendirilerek sunulan destek kastedilmektedir. Kişisel hijyen, giyinmek ve soyunmak, yemek öğünleri, bir başkası ile iletişim kurmak konularında yardım ya da sizin veya çocuğun fonksiyon engeli hakkında ayrıntılı bilgiler gerektiren başka tür destekler verilmesi temel ihtiyaçlarınıza yönelik kişisel desteklerdir. İsveç Sosyal Sigorta Kurumundan asistan ödeneği alabilmeniz için, temel ihtiyaçlarınız için kişisel yardıma ihtiyacınızın haftada 20 saatten fazla süreyle olması zorunludur. Size 20 saatten kısa süre yeterli geliyor ise yardım sağlanması için bağlı olduğunuz belediyeye başvurmalısınız. Asistan ödeneğine 65 yaşından önce başvurulmuş ve ödeneğin verilmesi kabul edilmiş olmalıdır. 65 yaşını doldurmanızdan önce asistan ödeneği bağlanmışsa 65 yaşını doldurmanızdan sonra da asistan ödeneğini almaya devam edersiniz. Araç Yardımı [Assistansersättning och bilstöd] Sürekliliği olan bir fonksiyon engeliniz nedeni ile kendi başınıza veya toplu ulaşım araçları ile seyahat etmekte büyük ölçüde zorluk çekiyorsanız araç yardımı alabilirsiniz. Çocuk ile birlikte seyahat etmeleri için araç ihtiyaçları varsa fonksiyon engelli çocuğu olan ebeveynler de araç yardımı alabilirler. Ayrıca, mobilet veya motosiklet satın almak için de araç yardımı alabilirsiniz. Araç yardımı dört farklı yardımdan oluşur. Şunlar için yardım alabilirsiniz: • otomobil satın alamak – temel yardım ve mal edinim yardımı, • otomobilde değişiklik yapmak – uyarlama yardımı, • sürücü ehliyeti almak – sürücü kursu için verilen yardım. 13 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 14 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Konut Giderleri İçin Gençlere Kira Yardımı [Hjälp med bostadskostnader för unga] 18 - 29 yaşları arasındaysanız kira yardımı alabilirsiniz. Ne kadar alacağınız, konut büyüklüğü, konut giderleriniz ve gelir miktarınıza bağlıdır. Kira yardımı ön/geçici bir yardım türüdür. Yıl içinde ne kadar geliriniz olacağı tahmininden hareket ederek bu yardıma başvurursunuz. Bu, hesapladığınızdan daha fazla geliriniz olması durumunda paranın bir kısmını geri ödemekle yükümlü olabileceğiniz anlamına gelir. Herhangi Bir İş Piyasası Politik Programına Katılmaktaysanız [Om du deltar i ett arbetsmarknadspolitiskt program] Aktivite Yardımı [Aktivitetsstöd] Örneğin, iş ve gelişim garantisi, iş piyasası eğitimi ya da iş yaşamına yönelik rehabilitasyon gibi iş piyasası politikası programlarına katılıyorsanız aktivite yardımına hakkınız olur. İşsiz olduğunuz ya da işsiz kalma riskiyle karşılaştığınız zaman, şirket açıp faaliyete başladığınızda da aktivite yardımı alabilirsiniz. Aktivite yardımı, bağlı olduğunuz işsizlik kasasından aldığınız işsizlik ödeneği kadardır. Aktivite yardımı aldığınız gün sayısı, işsizlik durumunda işsizlik kasasından alacak olacağınız işsizlik ödeneği gün sayısından düşürülür. Bu, aktivite yardımı aldığınız süre içinde sigortasız kalabileceğiniz anlamına gelmektedir. Sigortasız kalırsanız aktivite yardımının miktarı düşer, ama aktivite yardımına olan hakkınız hâlâ devam eder. İşverenler İçin [För dig som är arbetsgivare] Hastalık Maaşı Giderlerine Karşı Sigorta [Försäkring mot sjuklönekostnader] İşveren olarak şirketinizin hastalık maaşı masraflarına karşı kendinizi İsveç Sosyal Sigorta Kurumunda sigortalayabilirsiniz. Bu kural, takvim yılı içinde toplam maaş giderleriniz, 130 fiyat katsayısını aşmıyor ise geçerlidir. www.forsakringskassan.se web sayfasında güncel miktarlar linkinde güncel olan fiyat katsayısını bulabilirsiniz. Bu sigorta, hastalık süresinin dördüncü gününden itibaren şirketin ödeyeceği hastalık maaşı masraflarını karşılar. Sigorta prim miktarı işletmenin maaş giderleri ile bizim her yıl tespit ettiğimiz bir yüzde orandan hareketle hesaplanır. 15 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Karardan Memnun Değilseniz [Om du är missnöjd med ett beslut] İsveç Sosyal Sigortalar Kurumunun verdiği bir karardan memnun değilseniz, kararın aynı kurum tarafından tekrar gözden geçirilmesini isteyebilir veya karara İdare Mahkemesi nezdinde itiraz edebilirsiniz. İdare Mahkemesinin vermiş olduğu kararı da yanlış bulursanız, Yüksek İdare Mahkemesine itiraz edebilirsiniz. Yüksek İdare Mahkemesinin kararını da yanlış buluyorsanız, en yüksek itiraz makamı olan Danıştay nezdinde itiraz edebilirsiniz. Danıştay sadece prensip olarak emsal teşkil edecek olan davalara bakar. Vergi ve Vergi Beyan Formu [Skatt och deklaration] İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından yapılan ödemelerin büyük bir çoğunluğu vergiye tabidir ve aynı zamanda emekliliğe temel oluşturmaktadır. Her yıl Ocak ayında size İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından vergi beyannamenizde kullanılmak üzere bir kontrol bilgi formu gönderilir. Kontrol bilgi formunda geçen yıl içinde size İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ne kadar ödeme yapılmış olduğu ve ne kadar vergi kesilmiş olduğu belirtilir. Değişiklikleri Bildirin [Anmäl förändringar] Ödence hakkınıza etkisi olabilecek bir değişiklik olduğunda bunu İsveç Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirmekle yükümlüsünüz. Örneğin şu gibi durumlarda bildirimde bulunun: • Gelir miktarınızda değişiklik olduğunda, • konut giderlerinizde değişiklik olduğunda, • evlendiğinizde ya da boşandığınızda, • uzun bir süre için yurt dışına çıkmayı ya da başka bir ülkede yaşamayı planladığınızda. Değişiklikleri bildirmediğinizde geri para ödemekle yükümlü olabilirsiniz. Yükümlülükler [Skyldigheter] 16 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Değişiklikleri İsveç Sosyal Sigortalar Kurumuna Bildirin [Anmäl förändringar till Försäkringskassan] Ödence hakkınıza etkisi olabilecek bir değişiklikleri daima bildirmekle yükümlüsünüz. 17 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01 Fazla Ödeme Aldığınızda ne olur? [Vad händer om du får för hög ersättning?] Size, hakkınız olmayan her hangi bir ödeme yapılmış ise normal olarak aldığınız parayı geri ödemekle yükümlü olursunuz. Aldığınız ödeme sizin yaptığınız yanlışlıktan kaynaklanmamış bile olsa bu kural geçerlidir. İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu Suç Olduğundan Şüphe Ettiği Bir Olayı Polise Bildirir [Försäkringskassan polisanmäler misstänkt brott] Ödenek alma hakkını etkileyebilecek biçimde bilinçli olarak yanlış bilgi vermek veya değişiklikleri bildirmekten sakınmak suç teşkil edebilir. İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu haksız yardım/ödenek alma suçu işlendiğinden şüphe ettiği bütün durumları polise ihbar eder. Daha Geniş Bilgiler [Mer information] Bu broüşür sadece genel bilgileri içermektedir ve yasa metni olarak görülmemelidir. Değişik işlemlerle ilgili daha ayrıntılı bilgiyi www.forsakringskassan.se adresindeki web sitemizde bulabilirsiniz. Broşür web sayfamızda sesli dosya içinde kolay okunur versiyonuyla da yer alır. Broşürü sesli kaset ya da kabartılı yazı formunda isterseniz, Okuma Hizmetleri A.Ş.’den ya da 08-556 115 64 nolu telefondan sipariş edebilirsiniz. Kurumlar Rehberi [Myndighetsguiden] Burada başka bazı kurumların web sayfalarının adreslerini topladık. İş ve iş piyasası ile ilgili soruları olanlar için bilgi kaynağı: İş-Kur’un sayfası www.arbetsformedlingen.se ve belediyelerdeki iş hayatı sekreterliğidir. Emeklilik aylığı, yaşlı ve dullar için bilgiler: www.pensionsmyndigheten.se Vergiyle ilgili sorularınız için: www.skatteverket.se. Sosyal Sağlık Genel Md. Web sayfasında bakım, konut ve çocukla kişisel görüşme gibi konularda bilgiler bulunur: www.socialstyrelsen.se Kendi şirketinizi açacaksanız sorularınıza cevap bulabileceğiniz web sayfası: www.verksamt.se 18 (18) FK 4000 Turkiska Türkçe Uppdaterad: 2012-01-01