3 Şubat 2015 Modern matbaanın babası Johannes Gutenberg 3

3 Şubat 2015 Modern matbaanın babası Johannes Gutenberg 3

3 Şubat 2015
Modern matbaanın babası Johannes Gutenberg 3 Şubat 1468’de hayata gözlerini
yumdu.
Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 1395-1400 yıllarında Mainz’de
doğduğu sanılmaktadır. Asıl adı Johannes Gensfleisch zur Laden’dir. Annesinin adı olan
Gutenberg’i kullanmıştır. Soylu bir ailenin oğlu olan Gutenberg, Mainz’de kuyumculuk
öğrenmiştir. 1430’da zanaatkârların soylu sınıfa karşı ayaklanması üzerine, ailesiyle beraber
Strazburg’a sürülmüştür.
1444’e kadar Strazburg’da ayna yapımı ve kıymetli taşların kesimi üzerine çalışmıştır.
1436 sonrasında ise çalışmalarını matbaacılık üzerine yoğunlaştırmıştır. Büyük bir gizlilik
içerisinde sürdürdüğü matbaacılık çalışmalarının 1438’den sonra üç ortak ile birlikte
sürdürmüştür.
Gutenberg’in matbaa üzerine çalışmaya başladığı dönemde, Avrupa’da xylografi
denilen basım tekniği yaygın olarak kullanılmıştır. II. Yüzyılda Çin’de bulunan xylografi,
üzerine desenler veya harfler oyulmuş çeşitli tahta levhalarda oluşmaktaydı. 14. yy’da
Avrupa’ya aktarılan bu teknikle, kutsal resimler ve oyun kâğıtları basılmıştır. Tahta yerine
madeni levhaların kullanılması ve ayrı basım harflerinin bulunmasıyla bu teknik daha da
geliştirilmiş ve tipografi denilen basım tekniğini oluşturmuştur. Aynı harflerin birleşimiyle
sayfalar oluşturulmuş, basımdan sonra sayfanın harfleri dağıtılıp aynı harfler başka sayfaların
yapımında kullanılabilmiştir. Belirli harfleri yan yana getirerek çok sayıda basım yapma
tekniği olan tipografinin bütünü ise Gutenberg tarafından geliştirilmiştir. Ana kalıpların
(matris) yapımı, dökümevlerinin kurulması, metinlerin dizilmesi ve elle basım bu tekniği
oluşturmuştur. Gutenberg’in geliştirdiği bu tekniğin başlıca özelliği, basım harflerinin
tahtadan değil, dökümle yapılması olmuştur.
Gutenberg, 1442’de matbaayı kurmak için gerekli olan parayı bulmak amacıyla
Mainz’e gitmiş ve burada Johann Fust’tan borç alarak çalışmalarına başlamıştır. Anak aldığı
borcu ödeyememesi üzerine Fust matbaaya ortak olmuş ve matbaada ilk olarak 1448 yılında
bir astronomi takvimi basılmıştır. 1455’te ise ünlü 42 satırlık “Gutenberg İncili” basılmıştır.
Fust, 1455 yılında Gutenberg’in borcunu ödemediğini ileri sürerek matbaaya el
koydurmuş ve Gutenberg’in damadı olan Peter Schöffer ile 1457’de “Mainzer Praselterium”u
basmıştır.
Yaşamının son yıllarında yarı kör olan Gutenberg, büyük bir yoksulluk içerisine
düşmüş, bunun üzerine Mainz kontu tarafından sarayına alınarak geçimi sağlanmıştır. 3
Şubat 1468’de ölümünden sonra Mainz’de adını taşıyan bir üniversite kurulmuştur.
Gutenberg’in buluşu hızla yayılmış ve basım yöntemiyle daha çok kitabın
basılabilmesi kitap fiyatlarını düşürmüştür. Böylece daha fazla kitap okunmaya başlanmış ve
bu da özgür düşüncenin doğmasına, bilimsel çalışmaların gelişmesine ve bilginin daha geniş
kitlelere ulaşmasına yardımcı olmuştur.