rUSyA Raporu

RUSYA FEDERASYONU
İstatistikler:
Nüfus
Yüzölçümü
GSYİH
Kişi Başına GSYİH
Büyüme
İhracat
İthalat
Para Birimi
: 138,1 milyon
: 17,1 milyon km2
: 1,8 Trilyon ABD $ (2011)
: 12.760 ABD $ (2011)
: %4,3 (2011)
: 516 Milyar ABD $ (2011)
: 305 Milyar ABD $ (2011)
: 1 ABD $ = 32,5 Ruble (Haziran 2012)
Örnek Ülke Bilgisi
Tüm dünyada 2009 yılı içerisinde etkisi yoğun bir şekilde hissedilen global kriz,
diğer bir çok ülke gibi Rusya Federasyonu‟nun (RF) ekonomisinde de önemli bir düşüş
yaşanmasına neden olmuştur.
2009 yılında GSYİH‟si %7,9 oranında küçülen RF‟nin 2010 yılındaki GSYİH‟si
%4 oranında, 2011 yılında ise %4,3 oranında artmıştır. Esasen, tam anlamıyla krizin
etkileri geçmiş olmamakla birlikte, ülke ekonomisinin bu yıl da (2012) büyümesi
beklenmektedir.
Öte yandan, 2011 yılının başında Kuzey Afrika ve Ortadoğu coğrafyasında
yaşanan gelişmeler, petrol fiyatının artmasına neden olmuş ve bu durum da, 2011 yılında
Rusya‟nın daha hızlı şekilde büyümesini ve rezervlerini arttırmasını sağlamıştır. Diğer
bir deyişle, RF ekonomisi, 2011 yılında artan petrol fiyatlarının etkisiyle, en önemli
ihraç kalemi olan petrol ürünleri sayesinde, büyümesini sürdürmüştür.
2012 yılında da, beklenti, dünyada yeni bir krizin olmaması durumunda, büyüme
oranının %4-5 seviyesinde gerçekleşmesi şeklindedir. Öte yandan, son aylarda (2012
Mayıs-Haziran) petrol fiyatlarında yaşanan azalış, rublenin değer yitirmesine neden
olmuştur. Bununla birlikte, büyüme beklentisinde bir gerileme olmamıştır.
Ayrıca, uluslararası derecelendirme kuruluşları 2010 yılında, RF‟nin konumunu
durağandan olumluya çevirmişler ve bu konum 2011 ve 2012 yılı için de olumludur.
Özellikle 2008 yılının son çeyreğinde ve 2009 yılının ilk yarısında, otomotiv,
genel tüketim ürünleri benzeri ürünlerin ithalatında ve ülke emlak piyasası ve
müteahhitlik sektöründe yaşanan düşüşler, 2010 yılında yavaşlamış, 2011 ve 2012
yıllarında da artmaya başlamıştır.
DEVAMI
Buna rağmen, resmi istatistiklere göre, 2010 yılında inşaat sektöründeki işler
geçen yılın aynı dönemine oranla sadece %1 oranında artmıştır, 2011 yılında ise inşaat
sektöründeki işler geçen yılın aynı dönemine göre %5,1 oranında artmıştır. Bu rakamlar
esasen 2009 yılındaki %16‟lik düşüş göz önüne alındığında toparlanma sinyali olarak
algılanmalıdır.
Müteahhitlik Sektörü
Genel Değerlendirme
2009 yılında, RF‟de müteahhitlik, müşavirlik ve inşaat sektörü tüm dünyada
etkisini hissettiren ve RF‟nin de genel ekonomisini %8 oranında düşüren global
ekonomik kriz nedeniyle önemli ölçüde olumsuz etkilenmiştir.
Rus müteahhitlik pazarında 2008 yılı sonunda başlayan yavaşlama, 2009 yılında
derinleşmiştir. 2009 yılı sonu itibariyle inşaat sektöründe resmi rakamlara göre %18
oranında bir düşüş yaşanmıştır.
2009 yılı içerisinde büyük çaplı projelerin birçoğunun yapımı ileri bir tarihe
ertelenmiş ve yeni büyük ticari ve mesken projeleri de başlatılmamıştır. Son on yıllık
dönemde ilk kez inşaat işlerinin toplam değerinde bir düşüş yaşanmıştır.
Bununla birlikte, özellikle 2009 yılının son çeyreğinde ekonomik verilerin
düzelmesi, ekonomik faaliyetlerin canlanması ve petrol fiyatlarının RF‟nin istediği
düzeylerde gerçekleşmesi, sanayi üretiminde artış yaşanmasına neden olmuş ve böylece,
2009 yılı başında yaşanan “fırtına”nın en kötü etkileri bir anlamda geçmiştir.
Bu çerçevede, 2010 yılından itibaren, esasen 2009 yılının olumsuz etkileri
ortadan kalkmış ve sektörde kısmibir gelişme yaşanmıştır.
Resmi istatistiklere göre, 2010 yılında Rusya‟da inşaat sektöründeki işler geçen
yılın aynı dönemine oranla sadece %1 oranında artmıştır. Bu rakam esasen 2009
yılındaki %16‟lik düşüş göz önüne alındığında toparlanma sinyali olarak algılanmalıdır.
(RF Devlet İstatistik verilerine göre 2010 yılında gerçekleştirilen inşaat hacmi 4.206,1
Milyar Rubleye ulaşmıştır. (2009 yılında ise bu rakam 3.869,0 Milyar ruble olmuştur)
2011 yılında da, inşaat sektöründeki büyüme devam etmiş ve 5.062 Milyar Rubleye
ulaşmıştır.
Ayrıca, esasen, 2012 yılında da inşaat sektöründeki yükseliş devam
etmektedir.(2012 yılının Ocak-Mart döneminde Rusya‟daki inşaat hacmi 793,9 Milyar
Rubleye ulaşmıştır ve geçen yılın aynı dönemine göre %5,2 oranında artmıştır.)
Gerçekleştirilen konut inşaatı ise, 2009 yılında 59,9 milyon m², 2010 yılında
58,1 milyon m² (714,1 bin yeni daire inşa edilmiştir (2010 yılına göre artış, %1,8 ), 2011
yılında da konut inşaatı 60,2 Milyon m² (765,7 konut, artış %3,6) olarak
gerçekleştirilmiştir. Esasen konut artışı az olsa da, 2012 yılında bunun ivmeleneceği
değerlendirilmektedir.
DEVAMI
2011 yılında federal bütçeden finanse edilen 3.842 adet inşaat sürmüştür, bu
inşaatlardan 2.226 adet faaliyete geçmesi planlanmıştır, ancak gerçekleşen 501 ünite
bitirilmiştir.) 426 – tam kapasiteli, 75 adet – kısmen), 1 Ocak 2012 tarihi itibarıyla 876
projede teknik hazırlığı %51-%99,9 arasında bulunulmuştur.
İnşaat sektöründe ortalama maaş: 24,1 bin Ruble civarındadır (2011).
2010-2015 Projeleri
Finansmanı)
(Mesken-Altyapı-Enerji-Ulaştırma
Projeleri
ve
Projelerin
2010 yılında, mesken inşaat projelerine bakıldığında, global krizin etkilerinin bir
anlamda geçtiği ama yine de artış oranının az olduğu görülmektedir. (%1,8) 2011 yılında
ise bu rakam % 3,6 olarak artmıştır. Ocak-Mart 2012 döneminde ise bu rakam geçen
yılın aynı dönemine göre %5,7 olarak artmıştır.
Ayrıca, mesken inşaatlarının kalitesinde/seviyesinde son dönemde görülen
düşüşün, ilerleyen aylarda yeni projelerin yapılmaya başlaması ile birlikte sona ereceği
ve kalitenin de artacağı değerlendirilmektedir.
RF‟de inşaat sektörünün finansmanında bankalar etkin rol aldığından, bankalar
projeleri kriz nedeniyle fonlayamamıştır. Bankalar, sektörden sayısal anlamda çıkmaya
başlamıştır. Bankaların şüpheli alacaklar (Non-performing loan-NPL) sorunları
olmuştur.
Yine de, mali sıkıntılar nedeniyle (özellikle projelerin finansmanında yaşanacak
zorluklar kapsamında), gelecek yıl da, mesken ve diğer inşaat aktivitelerinin, esasen
altyapı projelerinde yaşanacak artışa ve bunun sektöre getireceği olumlu havaya bağlı
kalacağı düşünülmektedir.
2011 yılında federal bütçeden finanse edilen 3.842 adet inşaat sürmüştür, bu
inşaatlardan 2.226 adet faaliyete geçmesi planlanmıştır, ancak gerçekleşen 501 ünite
bitirilmiştir.) 426 – tam kapasiteli, 75 adet – kısmen), 1 Ocak 2012 tarihi itibariyle 876
projede teknik hazırlığı %51-%99,9 arasında bulunulmuştur.
2010-2015 Yılları
RF‟nin ayrıca, 2010-2015 yıllarını kapsayan federal planında, ülkenin ulaştırma
sisteminin modernizasyonunun sağlanması hususunun bulunması dikkate alındığında,
kara ve demiryolu inşaat projeleri ve havalimanı yapımı ve mevcut havalimanlarının
genişletilmesi projelerine büyük harcamalar yapılacağı görülmektedir.
Söz konusu federal plana göre, 420 milyar dolarlık bir toplam yatırım rakamına
eş değer yatırım yapılması öngörülmektedir. Bu rakamın 147 milyar dolarlık kısmı ise
federal bütçeden karşılanacaktır.
DEVAMI
Bahse konu planın sadece %10‟luk kısmı bile realize edilse, 2015 yılına kadar
toplam yılda 7 milyar dolarlık yatırım yapılması sağlanacak olup, bu rakamın bile,
müteahhitlik sektörünü tekrar eski seviyelerine kısa zamanda getireceği ve daha da ileri
rakamlara ulaşılmasını sağlayacağı görülmektedir.
Federal bütçe açığının GSYİH‟ya oranının önümüzdeki üç yıl içerisinde de %3-7
arasında bir değerde seyredeceği dikkate alındığında, RF‟nin altyapı projelerinin
finansmanının daha çok özel yatırımcılar tarafından kamu-özel sektör ortaklığı (PPP)
ve/veya bütçe dışı diğer kaynaklar kullanılarak (kredi, vb.) şeklinde yapılacağı
düşünülmektedir.
Bu projelerin önümüzdeki dönemde RF‟deki müteahhitlik sektörüne büyük bir
ivme kazandıracağı düşünülmekte olup, 2010 ve 2011 yıllarında imzalanan PPP‟ler de
bunun ilk örneğini oluşturmaktadır. Bu projeler, 1,5 milyar dolar değerindeki MoskovaSt. Petersburg otoyolunun ilk bölümünün inşaatı ile 2,1 milyar dolar tutarındaki Pulkovo
havalimanının modernizasyonu projeleridir.
RF‟de önümüzdeki 10 yıl içerisinde yapılacak olan tüm projelerin %20‟sinin PPP
ile gerçekleştirileceği dikkate alındığında, bu durumun RF‟de iş yapmak isteyen
ülkeler/şirketler için büyük bir potansiyel arz ettiği değerlendirilmektedir.
Özellikle, 2010 yılında alınan Hükümet kararları kapsamında, Rusya
Federasyonu‟nda tersanelerin yeniden inşası ve modernizasyonuna büyük çaplı kaynak
ayrılmıştır. (Örneğin, 4 çağdaş askeri geminin Fransa‟dan satın alımı ile ilgili sözleşme
Ocak 2011‟de imzalanmıştır, onlardan 2 adedi Rus tersanelerinde inşa edilecektir)
Ulaştırma projelerinin yanı sıra, enerji sektöründe de 2010-2015 döneminde
büyük çaplı yatırımlar planlanmaktadır. Enerji alanındaki en önemli projeler, 1,2 milyar
dolar tutarındaki Sayano-Shushenskaya Hidro-Elektrik Santralinin yeniden inşası ve
diğer bazı nükleer santrallerin inşası olarak göze çarpmaktadır. Vostochny‟de yapılması
planlanan yeni uzay üssünün yanı sıra, bu ülkede 2011 yılında yapılması öngörülen diğer
önemli altyapı projelerinin toplam değerinin 12,5 milyar doları bulması beklenmektedir.
İnşaat sektörünün gelişiminde kamu harcamalarından daha çok bankacılığın
fonlanmasının daha önemli olacağı değerlendirilmektedir. Bankalar, hâlihazırda sadece
mesken inşaatlarını fonlayabilmekte, sanayi yatırımlarının inşası için fonlama
yapamamaktadır. Öte yandan, devlet garantili projelerin / işlerin fonlanmasındaki
sıkıntılar aşılmıştır. Bununla birlikte, özel sektör projelerinin fonlanması halen zayıftır.
Öte yandan, 2010 yılı RF‟nin yeni büyük dünya çapında önemli organizasyonlara
evsahipliği yapmasına yönelik kararların alınmasının yılı olmuştur. Hâlihazırda, RF‟nin
2014 yılında Soçi‟de düzenlenecek olan Kış Olimpiyatları, 2012 yılında Vladivostok‟ta
gerçekleştirilecek olan APEC Zirvesi, 2013 Kazan‟da yapılacak Üniversiad
Olimpiyatlarına ek olarak, 2018 yılında da Rusya‟nın Dünya Kupasına ev sahipliği
yapması kararlaştırılmıştır.
DEVAMI
Rusya‟nın 13 şehrinde (Moskova, St. Petersburg, Kaliningrad, Yaroslavl, Nijni
Novgorod, Saransk, Kazan, Yekaterinburg, Samara, Volgograd, Krasnodar, Soçi ve
Rostov) düzenlenecek olan Dünya Kupasına yönelik hazırlıkları da ülkenin müteahhitlik
sektörüne destek sağlayacaktır.
Özellikle, RF Başbakanı Sn. Putin‟in bu organizasyon kapsamında şu an St.
Peterburg-Moskova-Nijni Novgorod hattında çalışan “hızlı tren”in, şampiyonada
maçların oynanacağı 13 şehre uzanacağını açıklaması bile önemli bir altyapı hamlesi
sağlayacaktır.
Sn. Putin, şampiyona için sadece demiryollarının değil, havaalanlarından
otoyolara kadar pek çok altyapı yatırımının gerçekleştirileceğini belirtmiştir.
FIFA standartlarına göre, maçlarının oynacağı her yerde en az 40 bin kişilik stat
olması gerekiyor. Rusya‟da şu an bu standarda uygun sadece bir tek stadyum var:
Lujniki. Sadece statlar için 3,8 milyar dolar harcanması beklenmektedir.
Söz konusu faaliyetlere yönelik olarak gerçekleştirilmesi gereken altyapı
yatırımlarının 50 milyar doları aşması beklenmektedir.
(Bahse konu harcamaların aslan payını da yol, demiryolları (hızlı tren hatları
dâhil), tüneller (Soçi), deniz köprüsü (Vladivostok), havalimanları inşası ve renovasyonu
ile spor ve otel kompleksleri inşaatları almaktadır.)
Moskova Genişleme Projesi (2012)
Moskova‟nın trafik ve konut sorunlarına çözüm bulabilmek amacıyla, Moskova
Belediyesi tarafından geride bıraktığımız yaz aylarında Belediye sınırlarının
genişletilmesi önerisi gündeme getirilmişti. Bu bağlamda, Moskova Belediyesi‟nin
sınırlarının genişletilmesi için gereken kanun değişikliği teklifi, 2012 yılının başında
Moskova Belediyesi ve Moskova Bölgesel Hükümeti tarafından Duma‟ya sevkedilmişti.
Duma, sözkonusu kanun değişikliğini 2012 yılı Ocak ayı başı itibariyle onaylamıştır. Bu
yeni uygulamanın 2012 yılı Temmuz ayında yürürlüğe girmesi beklenmektedir.
Bu uygulamaya göre, hâlihazırda Moskova Bölgesel Hükümeti sınırları içinde
bulunan 144 bin hektar arazi, Moskova Belediyesine devredilmektedir. Böylece,
Moskova Belediyesi‟nin sınırları güney-batı istikametinde 2,4 kat genişlemekte, nüfusu
da 200 bin artmaktadır.
Bu uygulamanın yürürlüğe girmesinden sonra, Federal Hükümete ve Moskova
Belediyesine ait Bakanlık ve idare binalarının bir kısmının yeni bölgeye taşınması
öngörülmektedir. Hangi Bakanlık / Kurumların taşınacağına dair çalışmalar halen devam
etmektedir. Yeni bölgede, yaklaşık 2 milyon kişi için konutlar, sosyal tesisler, AVM‟ler,
okullar, hastaneler vb. inşa edilmesi planlanmaktadır.
DEVAMI
Ayrıca, ulaşım ve altyapı inşaatları da gerçekleştirilecektir. İlaveten,
Moskova‟nın uluslararası bir finans merkezi haline getirilmesi ve Skolkovo‟da bir
yenilikçilik ve bilim-teknoloji merkezi kurulması çalışmaları çerçevesinde çeşitli tip ve
büyüklükte tesisler inşa edilmesi gündemdedir.
Moskova‟ya dâhil edilen yeni toprakların imarına yönelik genel konseptin
hazırlanması için şehir makamları tarafından 10 mimarlık grubuna görev verilmiştir.
Bunlar arasında dört Rus ve altı yabancı mimarlık bürosu bulunmaktadır. Rus mimarlık
büroları arasında Ostajenka, Profesör Mimari-Dizayn Atölyesi, Moskova Mimarlık
Enstitüsü ve Rusya Mimari-İnşaat Bilimleri Akademisi bulunuyor. Fransız ekolünü
Antuan Grunbach ve Partnerleri ile L`AUС Bürosu, Hollanda‟yı ОМА, İspanya‟yı
Katalon konsepti uzmanları ile bilrik olan Ricardo Bofill, İtalya‟yı mimar Sechi Vinago
ve ABD‟ni Urban design Associates temsil edecektir. Tüm büroların çalışmalarına
Dünya‟nın her köşesinden konusunun uzmanları ile çalışmayı önerdikleri ifade
edilmektedir. Moskova baş mimarı Aleksandr Kuzmin Yeni Moskova konseptini
hazırlamak için 30‟u Rus, 37‟si yabancı toplam 67 başvuru yapıldığını söylemiştir. Bu
şekilde ihaleye katılan ülke sayısı 21 olmuştur. Seçilen gruplar altı ay içinde birbiri ile
bağımlı üç ayrı konsept projesi hazırlayacaktır. 2012 Eylülünde hazırlanacak konseptler
bir sergide görüşe sunulacaktır. Daha sonra jüri tarafından teklif edilen 3 varyanttan en
iyileri birleştirilerek genel plan oluşturulacaktır.
Müteahhitlik Sektöründe Yabancı Firma Faaliyetlerine Yönelik Kısıtlamalar, Riskler ve/veya
Avantajlar
Çalışma ve Oturma İzinleri
Kanunlarda Rus personel çalıştırma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak,
yabancı işçiler için davetiye gönderilmesi gerekmektedir. Söz konusu davetiyeler toplu
olarak verilememektedir. Her bir işçi için ayrı davetiye gerekmektedir.
Rusya Federasyonu‟nun tespit ettiği kota çerçevesinde yabancı kişi için geçici
oturma izni alınabilmektedir.
Geçici oturma izninin süresi en fazla 3 yıldır. Bu kota, Rusya Federasyonu
bölgelerinin yürütme organlarının tavsiyeleri üzerine her bölge için Rusya Federasyonu
merkezi hükümeti tarafından kararlaştırılmaktadır.
Yabancı ülke vatandaşının statüsü onun ait olduğu kategoriye bağlı olarak
değişmektedir. Şu anda yürürlükte olan üç kategori bulunmaktadır: (1) Geçici süreyle
gelenler, (2) geçici oturma izni olanlar, (3) daimi oturma izni olanlar.
Rusya Federasyonu alanında yabancı işçinin çalıştırılması için çalışma iznin
alınması gerekmektedir. Çalışma izni bir yıllığına verilir ve her yıl yeniden başvurulması
gerekmektedir. Diğer bir deyişle, işveren firma (Türk sermayeli veya diğer, her
hâlükârda RF‟de kayıtlı olmalıdır) çalıştıracağı yabancı işçi için RF Federal Göçmen
Servisi (FMS)‟nin (www.fms.gov.ru) firmanın bulunduğu eyalet/bölgedeki yerel
şubesine başvurması gerekmektedir.
DEVAMI
Bu talebe ilişkin olarak gerekli belgeleri toplayıp, istihdam ile ilgili izin talebini
yerel Hükümete yapmaktadır. Yerel makamlara verilen kota miktarına göre FMS
kararını vermektedir. Kararın olumlu olmasının ardından, sözleşme, garanti mektubu
(firmalar işçi başına belirli bir kapora ayırmaktadır-uçak bileti değerinde), firma ile
bilgiler, akreditasyon belgeleri FMS‟ye verilmektedir. FMS izin belgesini verdikten
sonra, firma, izin belgesini Türkiye‟ye gönderip iş vizesini çıkarmaktadır. İşçiler RF‟ye
geldiklerinde FMS‟ye kayıt yaptırmaktadırlar.
RF, genel politika olarak, işçi kotalarını arttırmaya pek sıcak bakmamaktadır. Bu
çerçevede, 2011 yılında toplam işçi kotası (BDT ülkeleri dahil) 1,7 milyon kişiye
düşürülmüştür.
Kayıtlar, 1 yıllık yaptırılmakta, her işçi için 1 sene olmak kaydıyla 2 kere
uzatılmaktadır. Üçüncü senenin sonunda aynı işlem tekrar yapılmaktadır. Ayrıca, işçinin
faaliyeti sadece izin alan firmanın bulunduğu veya belirttiği bölgede olmak zorundadır.
Öte yandan, işveren, 2010 yılı için %26 oranında tek sosyal vergi ödemektedir.
2011 yılından itibaren toplam %34 olarak sosyal güvenlik vergileri ödenmeye
başlanmıştır.
Diğer
RF‟de müteahhitlik alanında iş yapmak isteyen yabancı firmalar, RF kanunları ve
mevzuatları gereği, en az %30 Rus işgücü ve Rus malı kullanmak zorundadır.
Makine, Ekipman ve Kalifiye İşgücü Sıkıntısı Var mı?
RF‟nın ithalatı incelendiğinde, en büyük kalemin makine ve ekipmanlardan
oluştuğu görülmektedir. 2011 yılı istatistiklerine göre, makine ve teçhizat ithalatı,
toplam ithalatın %50‟ye yakınını oluşturmaktadır.
Ayrıca, ülkenin özellikle Japonya ve ÇHC gibi müteahhitlik sektöründe gereken
makine ve ekipman sağlayan ülkelere coğrafi yakınlığı ve bu ülkelerden ithalatı da
dikkate alındığında, RF‟de bu alanda herhangi bir sıkıntının olmadığı görülmektedir.
Hâlihazırda, Türk firmalarının birçoğunun makine parkları RF‟de bulunmakta ve
Orta Asya Türk Cumhuriyetlerindeki projelerine de RF‟den makine parkı
taşıyabilmektedirler.
Öte yandan, yukarıda da belirtildiği gibi, yabancı işçi çalıştırılmasına yönelik
detayların kapsamlı, karmaşık ve zaman alan işlemler olması, firmalarımızın daha çok
Rus vatandaşlarını veya Rus pasaportu olan işçileri çalıştırmaya yönlendirmektedir.
Esasen, işgücü sıkıntısı yaşanmakla birlikte, firmalarımız bu sıkıntının en aza
indirilmesine yönelik olarak Rus ve Orta Asya Türk Cumhuriyeti vatandaşlarını
istihdam etmekte, kalifiye işgücü anlamında gereken yerlerde gerektiği miktarda
(mühendis, vb.) Türk çalışan getirmektedirler.
DEVAMI
Teknik Müşavirlik Sektörü
Ülkenin Teknik Müşavirlik Sektörüne İlişkin 2009-2011 Yılı Bilgileri ve 2012 Yılı Beklentileri
Sektördeki İş Fırsatları
2009 yılında, RF‟de müteahhitlik, teknik müşavirlik ve inşaat sektörü tüm
dünyada etkisini hissettiren ve RF‟nin de genel ekonomisini %7,9 oranında düşüren
global ekonomik kriz nedeniyle önemli ölçüde olumsuz etkilenmiştir.
Pazarda yaşanan %18 oranındaki yavaşlama doğal olarak 2009 yılı içerisinde
büyük çaplı projelerin birçoğunun yapımının ileri bir tarihe ertelenmesine ve yeni büyük
ticari ve mesken projelerinin de başlatılmamasına neden olmuştur. Bu durum sonucunda,
teknik müşavirlik sektörü de, projelerin yavaşlaması ve hatta yapılamaması nedeniyle
2009 yılında sıkıntı yaşamıştır.
Bununla birlikte, 2010 ve 2011 yıllarında inşaat sektöründe artış yaşanmıştır. Bu
durum, esasen 2009 yılında yaşanan “yıkım”ın artık olumlu seyre döndüğünün bir
göstergesi olup, 2012 yılında beklentilerin daha da yüksek olmasının düşünülmesine
neden olmaktadır.
Resmi istatistiklere göre, 2010 yılında Rusya‟da inşaat sektöründeki işler geçen
yılın aynı dönemine oranla sadece %5,1 oranında artmıştır. Bu rakam esasen 2009
yılındaki %16‟lik düşüş göz önüne alındığında toparlanma sinyali olarak algılanmalıdır.
(RF Devlet İstatistik verilerine göre 2010 yılında gerçekleştirilen inşaat hacmi 4.206,1
Milyar Rubleye ulaşmıştır. (2009 yılında ise bu rakam 3.869 Milyar ruble olmuştur)
2011 yılında da artış %5,1 olmuştur.
Bu gelişmelerin sonucu olarak, teknik müşavirlik sektöründe de 2012 yılında
ilerleme yaşanacağı değerlendirilmektedir.
Bu öngörünün yanısıra, yukarıda belirtilen 2010-2015 projelerinin de hayata
geçirilmesi, önümüzdeki dönemde RF‟de teknik müşavirlik sektörünün, müteahhitlik
sektörünün bile önüne geçerek büyük bir potansiyel arz edeceğini göstermektedir.
Firma Sorunları
RF‟de müteahhitlik alanında iş yapan firmalarımızın karşılaştıkları sorunlar
genellikle bürokratik işlemlerin çokluğu ve mekanizmanın yavaş işlemesi, banka
hesaplarının açılmasında, işçi ve oturma izinlerinin alınmasında yoğunlaşmaktadır.
RF‟de Türk müteahhitlerinin imajına yönelik ciddi bir sıkıntı bulunmamaktadır. Türkiye,
RF‟de çalışan yabancı ülke inşaat firmaları arasında 1990 yıllarından itibaren birinci
sıradadır.
DEVAMI
Bankacılık
Rusya‟nın bankacılık sektörü gelişmekte ve uluslararası standartlara
yaklaşmaktadır. Ancak yine de bankacılık işlemleri yoğun bir bürokrasiye boğulmuş
durumdadır. Faaliyette bulunan bankaların hizmetlerinin yabancı girişimcilerin
isteklerine cevap vermemesi ve alışılagelmiş bankacılık kavramıyla bağdaşmaması
önemli bir sorundur. Akreditif mekanizmasının çalıştırılmasında sorunlar
yaşanabilmektedir.
Bankaların işlemlerinde yavaş davranması, havalelerin hesaba geç aktarılması,
ücret ve maaş ödemelerinde önceden haber verilmesine rağmen nakit para alınamaması
ve banka transferlerinde paranın hesaba geç ulaşması da diğer önemli sorunları
oluşturmaktadır.
Genel olarak teminat mektubu almada sorun yaşanmamakla beraber kriz
dolayısıyla, diğer ülkelerde olduğu gibi Rus bankacılık sektörü de sıkıntıya girmiş,
teminat mektubu faizleri ve kredi faizleri çok yükselmiştir. Teminat mektubu faizleri %
2 seviyesinden % 3 – 4 seviyelerine, kısa dönemli kredi faizleriyse % 12 seviyesinden %
20‟lere kadar çıkmıştır. Hak ediş gecikmesi durumunda kullanılan kısa süreli krediler
ciddi maliyet oluşturmaya başlamıştır.
Zaman zaman Rus bankalarından alınan teminat mektupları kabul
görmemektedir. Ayrıca, proje bedellerinin büyümesi, mevcut Türk bankacılık sistemi ve
firmalarımızın durumu değerlendirildiğinde Türk firmaları için finansal destek zorunlu
hale gelmektedir.
İmzalanan sözleşmelerin bir kısmı yerel döviz (Rus rublesi) üzerinden
yapılmaktadır. Rus Rublesi daha istikrarlı bir döviz kuru olduğundan son yıllarda (20082012) bu tür kontratlar çoğalmıştır. Bu duruma son dönemde Rusya ile Türkiye arasında
yerel paralar ile ticaretin önünün açılmasının da büyük katkısı vardır.
Çalışma İzinleri, Vizeler ve Gümrük Kapılarında Yaşanan Sorunlar
RF‟de yabancı işçilerin çalışma ve oturma izinlerinin alınmasında, kuralların
hem işverenin hem de işçinin aleyhine bir şekilde tasarlanmış olması firmalarımız
açısından sıkıntı yaratmaktadır.
Daha önce global kontenjan kapsamında alınabilen işçi vizeleri, 2002 yılından
itibaren her işçi için münferit olarak davetiye getirilmesi şartına bağlanmıştır. Bu da
özellikle müteahhitlik firmaları için zaman kaybına, ilave bürokratik işlemlere ve mali
külfete neden olmaktadır.
Ayrıca, Türkiye‟den kalifiye işçi getirilmesinde problemlerle karşılaşılmaktadır.
Öte yandan, Rus ve diğer BDT ülkelerinin iş gücü niteliğinin yükselmesi ve diğer BDT
ülkelerinin işçilerinin daha düşük ücretlerle çalışmaları sonucunda bu ülkelerin işçileri
Türk işçilerine ciddi rakip olmaya başlamışlardır.
DEVAMI
Yurt dışına çıkacak tüm işçilerin mesleki kurslardan geçirilerek sertifika sahibi
yapılması ve sertifika sahibi olmayan işçilerin yurt dışına gönderilmemesi uygun
olacaktır. Kriz döneminin işçilerin eğitilmesi suretiyle değerlendirilmesi
müteahhitlerimize fayda sağlayacaktır.
Ayrıca, Yabancı Şahısların Hukuki Statüsüne İlişkin 681 Numaralı Rusya
Federal Kanunun 22.b. maddesinde, pek uygulanmamakla beraber, yabancı işçilerin
çalışma izni alabilmeleri için yapılan başvuruda mesleki eğitimi teyit eden belge
örneğinin de yer alması gerektiği belirtilmektedir. İşçilerimizin sertifika sahibi olması şu
anda çok nadiren de olsa karşılaşılan problemleri ortadan kaldıracaktır.
Gümrük kurallarının sık sık değişmesi ve standart bir yöntem kullanılmaması
nedeniyle firmalar yüksek lojistik maliyetleri ile karşı karşıya kalabilmektedir. Gümrük
süreçlerinin uzunluğu da diğer bir problemdir.
Girdi Temini
Rusya‟da Türk yatırımlarının olduğu birçok sektör enerji yoğun bir özelliğe
sahiptir ve bu sektörler için başta doğal gaz ve elektrik olmak üzere enerjinin sürekliliği
ve güvenilirliği hayati önem taşımaktadır. Türk firmalarına ait bazı üretim tesisleri
özellikle doğal gaz temini konusunda ciddi sıkıntılar yaşamaktadır. İhtiyaç duyulan
doğal gazın tümü, yerli üreticilere sunulan avantajlardan yararlanılarak temin
edilememektedir. Dolayısıyla, firmalar kendilerine tahsis edilen doğal gaz miktarı
dışındaki doğal gaz ihtiyaçlarını açık piyasadan karşılamak durumunda kalmaktadır.
Firmalarımız Arası Rekabet
Hem ülkemiz firmaları arasında hem de firmalarımızla diğer yabancı firmalar
arasında şiddetli rekabet yaşanmaktadır.
Genellikle, firmalarımız gereksiz fiyat indirimlerine girmekte bunun sonucunda,
ileri dönemdeki işler için düşük fiyat seviyeleri oluşmakta, kar oranları azalmakta ve
güven sarsılmaktadır. Ayrıca, düşük fiyat işin bitirilmesinde risk oluşturduğundan genel
olarak tüm Türk müteahhitlerinin olumsuz nitelendirilmesi söz konusu olabilmektedir.
Türk firmaları arasındaki rekabet konusunda devletin öncülüğünde çalışmalar
yapılmalıdır. Ayrıca, fiyat kıran müteahhitler için uygun yaptırımların değerlendirilmesi
uygun olacaktır. Türk firmalarının bu şekilde davranmalarının, etik anlayış yanında,
kendi aralarındaki iletişim sorunları ve birlikteliğin sağlanamamış olmasının da etkisi
bulunmaktadır. Firmalarımızın düzenli aralıklarla değerlendirme toplantıları yapmasının
sağlanması faydalı olacaktır.
DEVAMI
Diğer
Rusya‟nın ekonomik gelişimine paralel olarak standartlarının yükselmesi
neticesinde Türk müteahhitlerinin önceleri çok tercih ediliyor olmasına karşın yetişmiş
beyaz yakalı kadro eksikliği ve genel olarak uluslararası kalite standartlarının altında
kalmış olması nedeniyle her geçen gün daha az tercih edilir olmaktadır.
Türk müteahhitleri daha çok işgücü ve imalata yönelik konvansiyonel ve standart
işlerde yerel veya Avrupalı firmalar altında taşeronluk işlerine doğru hızla
sürüklenmektedir. Ayrıca, yüksek kalite ve sürat aranmayan işlerde ise Rus
müteahhitlerin gittikçe daha yüksek oranlarda iş almaya başlamış olması da ayrı bir
problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, firmalarımızın özellikle kalite
yönetimi ve özgün teknoloji projelerinin yönetimi konularında iddialı hale gelebilmek
için gerekli kadro ve yapılanmayı gerçekleştirmeleri gerekmektedir.
Görüş ve Değerlendirmeler
Yukarıdaki başlıklarda da belirtildiği üzere, RF, müteahhitlik ve teknik
müşavirlik sektörü açısından ülkemiz firmaları için büyük bir potansiyel arz etmektedir.
Bu çerçevede, özellikle son dönemde siyasi ilişkilerde yaşanan olumlu gelişmeler
ve bu gelişmeler sonucunda, iki ülkenin birbirlerini “stratejik ortak” olarak görmeye
başlamasının, müteahhitlik alanındaki ikili işbirliğinin geliştirilmesine de büyük katkı
sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Bu aşamada, özellikle RF müteahhitlik pazarının 2011 yılında yukarıda belirtilen
nedenler ve projeler çerçevesinde daha da canlanacağı düşünüldüğünde, RF‟de
hâlihazırda iş yapan firmalarımızın tamamını da içerecek şekilde bu ülkeye yönelik bu
sektörde işbirliğini geliştirici faaliyetlerin düzenlenmesi gerekmektedir.
Önümüzdeki beş yıllık dönemde, RF‟nin ulaştırma, enerji, konut ve ofis inşası
yatırımlarında büyük bir artış olacağından bu hususun firmalarımız tarafından
değerlendirilmesi, iki ülke ilişkilerinin de geliştirilmesine son derece büyük katkı
yapacaktır.
DEVAMI
Faydalı Linkler:
Project Exports Promotion Council of India: http://www.projectexports.com
Construction Industry Development Council (CIDC): www.cidc.in
Ekonomik Kalkınma Bakanlığı
http://www.economy.gov.ru/minec/main/
Bölgesel Kalkınma Bakanlığı
http://www.minregion.ru
Maliye Bakanlığı
http://www.minfin.ru
Federal Vergi Servisi
http://www.nalog.ru
Enerji Bakanlığı
http://www.mte.ru
İletişim Bakanlığı
http://www.minsvyas.ru
Tabii Kaynaklar Bakanlığı
http://www.mnr.gov.ru
Standartizasyon, Metroloji ve Teknik Regulasyon Servisi
http://www.gost.ru
Federal İstatistik Servisi(ROSSTAT) http://www.gks.ru/wps/portal/english
Federal Gümrük Servisi
http://www.customs.ru
Devlet Patent Kuruluşu
http://www.fips.ru
Merkez Bankası
http://www.cbr.ru
Moskova Belediyesi
http://www.mos.ru
Rusya Federasyonu Ticaret Odaları
http://eng.tpprf.ru/ru/main/chambers
RF Federal Göçmen İdaresi
www.fms.gov.ru
RF‟deki Müteahhitlik İhalelerine İlişkin Bilgiler
www.zakupki.gov.ru (RF resmi ihaleleri ve alımları)
www.fas.gov.ru/stateorderindex.shtml (İhale ve alımları ile ilgili devlet kontrolü)
www.bob.ru („İhaleler‟ resmi dergisi Web-sayfası)
www.e-torgi.ru (Moskova ihaleleri dergisi)
www.st-tender.ru (inşaat ihleleri ile ilgili Web-sayfa)
www.tendery.ru (ihaleler ile ilgili Web-sayfa)
RF‟deki Dernekler
Rusya İnşaatçılar Birliği (http://www.omorrss.ru/index.php)
Rusya İnşaatçılar Derneği (http://www.a-s-r.ru/?)
RF‟de inşaat standartları
http://www.skonline.ru
http://www.irn.ru/
Rus-Türk İşadamlari Birligi-RTIB
http://www.rtib.com
Rusya Federasyonu ile Türkiye İş ve Dostluk Derneği – RUTİD
http://www.rutid.org
RF‟deki Genel İnşaat Fuarları
(Stroyteh) http://www.stroytekh.ru/
(Mosbuild) http://www.mosbuild.com/