kazakistan - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

KAZAKİSTAN
ÜLKE BİLGİ NOTU
Ülke coğrafyası,
nüfusu, ekonomisi,
ormancılığı,
korunan alanları,
çölleşme ile
mücadelesi,
uluslararası
ilişkileri ve
tecrübeleri
incelenmiştir.
İÇİNDEKİLER
1. Coğrafi Verileri
1.1. Konumu
1.2. Yüzölçümü
1.3. Sınırları ve Komşuları
1.4. Arazi Yapısı
1.5. İklimi
1.6. Arazi Kullanımı
1.7. Diğer İlgili Konular
2. Nüfus Bilgileri
3. Ekonomik Göstergeler
3.1. Ekonomiye Genel Bakış
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri
3.5. Diğer İlgili Konular
4. Ormancılık Yapısı
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler)
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı
4.4. Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü
4.5. Ormancılık Eğitmi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
4.5.1. Orman Fakülteleri
4.5.2. Ormancılık Araştırma Enstitüleri
5. Korunan Alanlar
İÇİNDEKİLER
6. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar
6.1. Ulusal Odak Noktaları
6.2. Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları
7. Uluslararası İlişkiler
7.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar1
7.2. Uluslararası Projeler
8. Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz
1. Coğrafi Verileri
1.1. Konumu
Kazakistan, 46-870 Doğu ve 40-560 Kuzeybatı enlemi üzerinde bulunmaktadır.
Ülke batıdan doğuya 3.000 km; güneyden küzeye 2.000 km’dir.
1.2. Yüzölçümü
Yüzölçümü 2.724.900 km2 olan Kazakistan, dünyada kapsadığı alan bakımından 9.
sıradadır. Arazi çöl (%40), yarı çöl (%23), bozkır (%20), orman–bozkır (%7) ve
dağlardan(%10) oluşmaktadır.
1.3. Sınırları ve Komşuları
Komşuları kuzeyde Rusya, güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan,
doğuda Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Ülkenin ayrıca Hazar Denizi ve Aral Gölü'ne kıyısı vardır.
Ülke sınırlarının toplam uzunluğu 12.187 km olup, dünyanın en uzun kara sınırı ile Rusya
Federasyonu 6.467 km, Özbekistan ile 2.300 km, Çin Halk Cumhuriyeti ile 1.460 km,
Kırgızistan ile 980 km, Türkmenistan ile 380 kilometredir.
1.4. Arazi Yapısı
Alçak Sarıarka Dağları Orta Kazakistan’da yükselir. Altay, Tarbagatay ve Cungar
dağ sıraları, Tien Şan dağ sıralarının batı kolları gibi ülkenin doğusunda ve güneydoğusunda
yer alırlar. Kazakistan’ın en yüksek zirvesi, Han Tengri (6,995 m ), uzak güneydoğudadır.
Ayrıca Hazar denizi ile Azerbaycan ve İranla doğrudan çıkış noktaları mevcut.
1.5. İklimi
Kazakistan iklimi denizel etkiden uzak, sert kasal bir iklimdir. Ülke’de yaz-kış
ayları arasında sıcaklık farkı çok büyüktür. Ocak ayında ortalama -4 0C’den -35 0C’ iken
Temmuzda 19 0C ile 35 0C arasında sıcaklıklar değişmektedir.
Kazakistan akasu bakımından da zengindir. 85022 adet akarsuyu ve yaklaşık
48.000 adet büyük-küçük ölçekli gölü bulunmaktadır, büyük gölleri Ülke’nin doğusu ve
güneydoğusundadır. Hazar Denizi1, Aral Denizi2 ve Balkaş Gölü3 bunlardan önemlileridir.
Akarsularından 8000 tanesinin uzunluğu 10 km’yi aşmaktadır. Ülke’nin en uzun akarsuyu
1700 km olup Kazakistan boydan boya dolaşan Ertis’tir. Ayrıca Esil (1400 km.), Sırderya
(1400 km.) ve Ural /Jayık/ (1082 km) diğer önemli akarsularıdır.
1.6. Arazi Kullanımı
Ağırlıkla bozkıra sahip olan Kazakistan’ın arazi varlığı; çöl (%40), yarı çöl (%23),
bozkır (%20), orman – bozkır (%7) ve dağlardan(%10) oluşmaktadır. Ülke yaklaşık 27
milyon hektar kara alanına sahiptir. Su ile kaplı alanı ise 2,5 milyon hektar kadardır. Arazi
varlığının yaklaşık %1’i yaklaşık 3 milyonu orman arazisidir. Ülkenin 84,6 milyon hektarlık
tarımsal arazisi olup, bunun 24 milyon hektarı ekilebilir arazidir ancak 61,1 milyon hektarı ise
mera olarak değerlendirilmektedir.
1.7. Diğer İlgili Konular
Kazakistan’da yaklaşık 6,500 çeşit bitki türü, Kazakistan’a özgü 158 cins memeli,
485 cins kuş ve 150 cins balık türü bulunmaktadır. “Kazakistan’ın Kırmızı Kitabı”nda
yaklaşık 70 bitki, 130 hayvan türü ve alt türleri koruma altına alınmış ve doğa koruma
alanlarında korunmaktadırlar.
Kazakistan maden rezervleri bakımından zengin bir ülkedir. 1225 maden rezervi
bulunmaktadır. Ayrıca 250’yi aşkın petrol ve gaz sahası vardır. Ülke, çinko, tungsten ve
baryum rezervlerinde dünyada birinci, gümüş, kurşun ve kromit rezervlerinde ikinci, bakır ve
florit rezervlerinde üçüncü, molibden rezervinde dördüncü ve altın rezervinde altıncı
sıradadır.
2. Nüfus Bilgileri
Kazakistan’ın 16.5 milyon kişilik nüfusunun4 yaklaşık 9 Milyonluk (%57,4) kısmı
şehirde, yaklaşık 6,5 Milyonluk (%42,7) kısmı ise kırsalda yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu da
1 kilometrekarede 5,6 insandır. Ülkede, Kazak (%58,9), Rus (%25,9), Ukraynalı, Özbek,
Uygur, Tatar, Alman ve diğer milletler bir arada yaşamaktadır.
1
Dünyanın en büyük tuz gölü olan Hazar Denizi’nin alanı 374 bin kilometrekaredir ve kıyı şeridinin 2,430
kilometresi Kazakistan’dadır.
2
Aral Denizi alanı 46,64 bin kilometrekaredir.
3
Balkaş Gölü alanı 18,2 bin kilometrekaredir.
4
Kazakistan’ın nüfusunun 2030 yılında 18 milyona ulaşması beklenmektedir.
3. Ekonomik Göstergeler
Kazakistan, önemli petrol ve doğal gaz rezervleriyle dünya enerji pazarlarında
önemli bir yeri olan, hızlı büyüyen bir devlettir. Ülke önümüzdeki yıllar içerisinde kürel
ölçekte önde gelen bir petrol üreticisi ve ihracatçılarından biri olmayı amaçlamakta, bunun
yanında çok yönlü ekonomik gelişme de hedeflemektedir. Önceki yıllarda 500 $ olan kişi
başına milli gelir, bugün 10.000 $’ı geçmiştir. Kazakistan'da toplam milli gelir yaklaşık 150
milyar $’dır ve yıllık enflasyon oranları tek haneli seviyelerdedir5.
3.1. Ekonomiye Genel Bakış
Kazakistan’ın Gayri Safi Yurtiçi Hasılası 196 Milyar $’dır ve Ülke ekonomisinin
büyümesiyle reel ücretlerde artış yaşanmıştır. GSYİH içindeki en büyük pay petrol
sektöründedir. Diğer önemli sektörler metal işleme ve çelik üretimidir. İnşaat sektörü petrol
sektörününe paralel davranmakta ve hızla gelişmektedir. Ekonominin geri kalanı ise hizmet
sektörü ve en fazla istihdamın sağlandığı emek yoğun tarım sektöründen oluşmaktadır. 2011
yılı verilerine göre; sektörlerin GSYİH’daki payları sırayla; %51,8 ile hizmetler, % 42,8 ile
sanayi ve %5,4 ile tarım sektörüdür.
Kazakistan’da Cumhurbaşkanlığı’nın yanı sıra Merkez Bankası da ekonomideki
önemli kurumsal aktörlerdendir.
Kazakistan 2000-2011 yılları arasında tüketici fiyatlarında %40’lık yükseliş
göstermiştir.
Kazakistan 2030 Stratejisi’nde ulusal güvenlik, siyasal istikrarın sağlanması ve
sağlamlaştırılması, ülkeye yabancı yatırımların çekilmesi ve buna dayalı gelişme sağlanması,
halkın sağlık ve eğitiminin iyileştirilmesi, enerji kaynaklarının etkin kullanımı, ulaşım ve
telekomünikasyon altyapısının geliştirilmesi ile uzmanlaşmış ve profesyonel devlet
uygulamasına geçilmesini hedeflemektedir.
Ülkenin para birimi Tenge’dir. Amerikan Doları karşındaki durumu aşağıdaki
grafikte verilmiştir.
5
Kazakistan’da 2011 yılında enflasyon oranı %9.1’dir.
Grafik 3.1 ABD Doları’nın Kazakistan Ulusal Para Birimi Tenge Karşısındaki Gücü
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
2011 yılı verilerine göre; işgücünün sektörlere göre dağılımı; %53,6 ile hizmetler, %
28,2 ile tarım ve % 18,2 ile sanayi’dir. Ülke’de gerçekleşen hızlı ekonomik büyüme,
istihdamda artışı sağlamış ve yıllık ortalama işsizlik oranı 2011 yılında önceki yıllara göre
gerileyerek %5,3 olmuştur.
Grafik 3.1 ABD Doları’nın Kazakistan Ulusal Para Birimi Tenge Karşısındaki Gücü
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
3.309.000 hektar olan Kazakistan ormanlarından elde edilen ürünler azalış
eğilimindedir. 2005 yılı verilerine göre endüstriyel yuvarlak odun ile yakıt odunu
üretilmektedir. Ormancılık ile ilgili detaylara ileride değinilecektir.
Yaygın olarak yapılan hayvansal üretimin dışında, ağırlıkla ülkenin güneyinde
karasal iklimin el verdiği ölçüde, hububat, pamuk gibi bitkisel üretim yapılmaktadır. İçinde
bulunduğu bölgede işlenebilir toprak varlığı açısından avantajlı bir durumdadır. Tarımın
GSYİH içindeki payı 2001 yılında %8,7 iken, 2003 yılında %8’e, 2006 yılında ise %6,5
sınırına gerilemiştir. olsa da halen ülke ekonomisi için önemli bir yere sahiptir. Kazakistan'ın
hububat grubundan en çok buğday üretmektedir. Hektar başına 1.220 kg mahsul veren
kapasitesi ile Ülke dünyanın altıncı büyük buğday üreticisi konumundadır. Ayrıca, arpa,
pamuk, şeker pancarı, ayçiçeği, keten ve pirinç de üretilmektedir. Üretimi etkileyen kuraklığın
yanında2011 yılında 26.9 milyon ton tahıl hasat edilmişir. Geniş meralarıyla Kazakistan
hayvansal üretimi büyükbaş, tavuk, koyun, domuz, at ve keçi yetiştiriciliğinde
yoğunlaşmaktadır. Ton bazında en yüksek et üretimi sırasıyla; sığır, domuz, koyun, tavuk ve
diğerleridir. Kazakistan’da yetiştirilen sığır ırkları arasında; Kırmızı Bozkır, Alatau, Talas süt
sığırı ve Kazak Dikkuyruk sığırı yer almaktadır. Yan ürün olarak; yün, inek sütü ve yumurta
ülkenin diğer önemli hayvansal ürünlerdir. Kazakistan'da atlar Ülke’nin tüm bölgelerde
yetiştirilmekte, develer Atyrau, Manghistau, Kzyl-Orda ve Güney çoğu çöl alanlarında
yetiştirilmekte, kümes hayvancılığı ve domuz yetiştirme çiftlikleri veya devlet çiftlikleri
çevresinde birçok büyük şehirde yapılmaktadır.
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri
Kazakistan dış ticaretinde gerçekleşen yenilikler ile tüm ithalat kotaları feshedilmiş,
ithalat ve ihracat tarifeleri indirilmiştir. 2011 yılı verilerine göre Ülkenin 61 Milyar $ ihracat
ve 35 Milyar $ ithalatı bulunmaktadır.
Kazakistan’ın ihracat ürünleri petrol, makine, kimyasal ürün, tahıl, yün, et ve
kömürdür. İhracat ortakları ise Rusya, Almanya, Çin, İtalya, Fransa, Romanya ve ABD’dir.
Ülke ithalat ürünleri ise; makine ve parçaları, yapı malzemeleri, petrol ve doğal gaz ile
araçlardır. İthalat ortakları Rusya, Çin ve Almanya’dır.
Kazakistan’ın denize kıyısı olamaması ticaret maliyetlerini yükseltmektedir.
Grafik 3.2 Kazakistan’ın Dış Ticaret Dengesi
3.5. Diğer İlgili Konular
Kazakistan’da endüstri, petrol, kömür, demir, manganez, krom, kurşun, çinko,
bakır, titanyum, boksit, altın, gümüş, fosfat, sülfür, demir - çelik, traktör ve diğer tarım
makineleri, elektrik motorları, yapı malzemeleri üzerine yoğunlaşmıştır ve büyüme
eğilimindedir. 2006 yılı verilerine göre endüstrinin büyüme oranı %8,6 seviyelerindedir.
4. Ormancılık Yapısı
Kazakistan ormanları farklı fitocoğrafik bölgelere ayrılmaktadır. Daha nemli olan
kuzeyde orman step, güneye doğru kuraklık artışı ile step ve yarı-çöl ile çöller yer almaktadır.
Ormanlarda yaklaşık 137 milyon metrik ton karbon tutmaktadır.
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı
Kazakistan Orman Kanunu 11. Maddesi’ne göre ormancılık faaliyetleri koruma,
bakım ve kullanım alanlarında devlet tarafından yürütülmektedir. Yetkili bakanlık
(Kazakistan Çevre Koruma Bakanlığı) adına bölgesel denetimler ormancılık faaliyetleri
üzerinde kontrol sağlayarak taşra teşkilatı ve ayrıca yerel yönetimler tarafından
gerçekleştirilmektedir. Doğal kaynaklar ve çevre kontrolü için koruma, bakım, ağaçlandırma
ve rekreasyon, rasyonel kullanım ile ilgili önlemler alma, kalıcı tohum plantasyonu sağlama
ve tohumdan ekimlerin bakımı, tohumların muhafazası ve depolanması faaliyetleri kamu
orman ve av yönetimi işletmelerince gerçekleştirilmektedir.
Ormancılık yapılan alanlar aşağıdaki gibi çeşitli kamu daireleri arasında
bölünmüştür;

4,7 milyon hektarda (% 17,1) Orman ve Av Sanayi Komitesi
sorumludur. Sorumluğu altındaki alanlar şöyledir;
1.2 milyon ha- Doğal Yaşam Alanları,
1,73 milyon ha- Ulusal Tabiat Parkı,
1,7 milyon ha- Doğal Rezerv Alanları








Akimats (yürütme komiteleri), 22,9 milyon hektarda (% 82,3), 123 adet
kamu orman yönetim işletmesinden sorumludur.
"Burabai" - Cumhurbaşkanlığı Varlık Yönetimi Dairesi 83.500 hektardan
Orman Yönetimi Bilim ve Üretim Merkezi
Tarım Bakanlığı "KazAgroInnovatsiya"
Almatı şehir Akimatı (yönetim kurulu)
Devlet Tabiat Parkı "Medeu"
Kamu Hizmeti Şirketi (Astana Akimatı’nın"Astana Ormanı"ndan sorumlu )
Ulaştırma ve İletişim Bakanlığı (demiryolu ve karayolu kenarlarına yapılan
dikimlerden sorumlu)
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler)
Kazakistan coğrafi konumu nedeniyle zengin fauna ve bitki örtüsüne sahiptir. Toprak tipi ve
topografyaya bağlı olarak intrazonal (çöldeki saksaul ağacı gibi) ve azonal (çayırlar ve
bataklıklardaki bitki türleri gibi) alanlar bulunmaktadır. FAO 'ya göre ülke arazi varlığının %
1,2’si 3.309.000 hektar alanı ormandır. 1990 ve 2010 yılları arasında, yılda ortalama % 0,17
yani 5,650 ha orman varlığını kaybetmiştir.
Günümüzde Ülke florasında 68 adet odunsu tür, 266 adet maki türü, 433 adet çalı türü, 2.598
çok yıllık tür ile 849 adet tek yıllık tür bulunmaktadır. Yaygın türler; Sarıçam (Pinus
silvestris), ladin (Picea Schrenkiana), Sibirya ladini (Picea obovata), Sibirya göknarı (Abies
sibirica), Sibirya melez (Larix sibirica), Sibirya çamı (Pinus sibirica); huş (Betula pubescens),
Avrupa huş (Betula verrükoza), titrek kavak (Populus tremula); meşe (Quercus robur),
karaağaç (Ulmus laevis), karaağaç (Ulmus Pinnato-ramosa), iğde (Elaeagnus angustifolia);
kara saksaul (Haloxylon aphyllum), beyaz saksaul (Haloxylon persicum).
Ormanların %73’ü yenilen orman kalanı plantasyon ormanıdır. Ülke’de 901.000 ha dikili
orman, saf meşcere 913.000 ha, seyrek meşcere 3,7 milyon ha, yangın alanları ve başarısız
alanlar 466.700 ha, mera 5,3 milyon ha, çayır 352.700 ha’dır.
2005 yılı verilerine göre endüstriyel yuvarlak odun üretimi 535.000 m3, yakıt odunu üretimi
ise 231.000 m3’tür.
Grafik 4.1 Kazakistan Arazi Varlığı
Grafik 4.2 Kazakistan’daki Yaygın Orman Ağaç Türleri
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı
300.000 kişi orman alanlarında ikamet etmektedir. Doğrudan veya dolaylı olarak
4-5 milyon kişinin (nüfusun% 40’ı) geçimi bu kaynaklara bağlıdır. Bu anlamda orman
sektörüne doğrudan bağımlı olarak hayvanlarına yem sağlamak, yakacak odun ve odun dışı
orman ürünleri elde etmek adına ormanlardan yararlanmaktadır. Buralarda gelir seviyeleri
Ülke genelinde en düşüktür. Ağaçlandırma çalışmaları yerel hükümet organları tarafından
eylem planları kapsamında tasarlanan proje ile yerel bütçeden veya nadiren yapılan projelerin
bütçelerinden finanse edilmektedir.
4.4. Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü
Kazakistan ormanlarının idaresi tamamen kamudadır. Yapılmakta olan uluslararası projelerde
orman yönetimi gelişimi için devlet desteğiyle özel girişimcilerin yetiştirilmesi, devlet ve özel
sektöre ait entegre orman yönetimi vurgulanmaktadır.
Kazakistan'da, orman rekreasyon ve ağaçlandırma alanları genellikle devlet bütçesini kullanan
devlet kurumları tarafından yönetilmektedir. Özel girişimlerin faaliyetleri ise çoğunlukla
yazlıklarda veya büyük şehirlerin banliyölerinde şahıs arazilerinde küçük meyve ağaçları
dâhil bahçelerin ağaçlandırılması ile sınırlıdır. Şehirlerde ve kırsalda ağaç dikimi "Tabigat"
derneği gibi çeşitli sivil toplum kuruluşları, Kamu Fonu "XXI Zhasyl yel Kazakistan" ile
büyük şirketler ve eğitim kurumları gibi kuruluşlar tarafından organize edilmektedir.
4.5. Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
Ormancılık eğitimi ve araştırma çalışmaları doğa bilimleri ile diğer ilgili bölümlerde
üniversitelerde lisans ve yüksek lisans düzeyinde ve bazı araştırma enstitülerinde
yürütülmektedir.
4.5.1. Orman Fakülteleri
Kazakistan’da ormancılık eğitimi verilen üniversitelerden birkaçı şöyledir;



Al-Farabi Kazak Ulusal Üniversitesi- Coğrafya ve Doğa Yönetimi Fakültesi
(http://kaznu.kz/en/352/page)
S.
Seifullin
Kazak
Agro-Teknik
ÜniversitesiOrman
Fakültesi
(http://www.agun.kz/?id=376&lang=en)
Zhangir-Khan Batı Kazakistan Tarım ve Teknik Üniversitesi Agronomi Fakültesi
(http://www.wkau.kz/)
4.5.2. Ormancılık Araştırma Enstitüleri
Kazakistan’da ormancılık araştırmaları üniversitelerin yanında çeşitli bilimsel araştırma
enstitülerinde yapılmaktadır. Aşağıda bazı araştırma enstitülerinin isimleri verilmiştir;




Altay
Ormancılık
Araştırma
Enstitüsü
(http://www.universitydirectory.eu/Kazakhstan/Research-Institute-of-Forestry--Altai.html)
Kazakistan Orman Tohum Merkezi
Ulusal Bilim Akademisi
Kazakistan Ulusal Biyoteknoloji Merkezi



Kazak Ekoloji ve İklim Araştırma Enstitüsü (http://www.kzc.kz/en/artners/kazriec)
Kazak
Bitki
Koruma
ve
Karantina
Araştırma
Enstitüsü
(https://sites.google.com/a/kipp.kz/home/)
Kazak Tarım Bilimsel Araştırma Enstitüsü (http://www.kiz.freenet.kz)
5. Korunan Alanlar
Kazakistan ormanlar ülkenin küçük bir toprak işgal etmesine rağmen, biyoçeşitliliği zengin
alanlardır.
Kazakistan’da türlerin korunduğu doğa koruma alanları Aksu, Jabagılı, Almatı, Alakol,
Korgaljın, Batı Kazakistan, Barsakelmes, Ustyurt, Nauruzum ve Markakol’dadır. Yaban
hayatı alanları, milli parklar, doğal rezervler ve diğer korunan alanların yönetimini Orman ve
Av Komitesi doğrudan yapmaktadır.
Grafik 5.1 Kazakistan’da yıllara Göre Korunan Alan varlığı (1000 hektar)
Dünya Koruma İzleme Merkezi verilerine göre; Kazakistan amfibileri, kuşları, memelileri ve
sürüngenlerinden % 1,8’i endemiktir ve % 5,8 tehdit altındadır. Ayrıca yaklaşık 6000 bitki
türüne ev sahipliği yapmaktadır. Ülke’nin % 2,9’u IUCN kategorileri IV altında
korunmaktadır. Kırmızı listede yer alan türler şöyledir;
Memeliler: kar leoparı, Menzbir marmot, kırmızı köpek, Tien Shan bozayı, Avrupa vizon,
benekli kokarca, ağaç sansarı, kaya sansarı, Orta Asya vaşak, Argali
Kuşlar: Altay kar horozu, kara leylek, ibisbill, sakallı akbaba, kartal, küçük kartal, balık
baykuşu, Pallas deniz kartalı, akbaba (neophron), saksaul çöl kuşu, ardıç kuşu, paradise
flycatcher, ötleğen
Sürüngenler: Coluber spinalis
Amfibiler: Ranodon sibiricus
Ayrıca Kazakistan 90.000 ile dünyada hiçbir milletin en büyük kurt varlığına sahiptir.
6. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı
Kurumlar
Kazakistan arazilerini neredeyse tamamı kurak bölgenin parçasıdır ve bu toprakların üçte ikisi
olan farklı düzeylerde çölleşme maruz kalmaktadır. Çölleşme ile mücadele ve erozyon
kontrolü konularında yetkili kurum Kazakistan Çevre Koruma Bakanlığı’dır.
Grafik 6.1 Kazakistan Doğal Vejetasyon Zonları
6.1. Ulusal Odak Noktaları
Bulat Bekniyaz
Müdür Yardımcısı/ Çevre Koruma Bakanlığı
Çevre Koruma Bakanlığı A Blok/ Astana 010000 Kazakistan
Telefon: (7-7172) 79 81 96
Faks: (7-7172) 79 81 95
E-posta: bbolat(at)mail.ru
6.2. Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları
Kazakistan 7 Temmuz 1994 tarihinde, Çölleşme ile Mücadele BM Sözleşmesini onaylamıştır.
Kabul yükümlülükleri çerçevesinde çölleşme ile mücadele ulusal eylem programını
hazırlamıştır. Çölleşmenin ülke düzeyindeki nedenleri doğal koşullar, toprak, su ve orman
kullanımındaki yanlışlıkların bir birleşimidir. Bir bütün olarak Kazakistan topraklarının insan
eliyle gerçekleşen bozunumlara toleransı düşüktür. Orta ve uzun vadede iklim faktörleri de
süreci hızlandırmaktadır. Başlıca faktörler şöyle özetlenebilir;










Meraların hatalı kullanımıyla vejetasyon tahribi,
Bitki örtüsünün bozulmasıyla biyolojik çeşitliliğin ve yaban hayatı türlerinin azalması,
Toprakta tuzlanma ile toprak kaybı,
Yeraltı sularının kirlenmesi ile su kaynaklarının azalması
Toprak kullanım özellikleri dikkate alınmaksızın tarımsal amaçlı kullanılan arazilerin
aşırı kullanımı ile kurak arazilerdeki erozyonun şiddetlenmesi,
İnşaat çalışmalarında bitki örtüsünün tahrip edilmesi,
Ormanların tahrip edilmesi,
Ağır araçlar ile hassas toprak örtüsünün tahribatı,
Tekrarlanan tuzlanma, alkalizasyonu ve sulanan arazilerdeki göllenme,
Eğitim eksikliği.
7. Uluslararası İlişkiler
Kazakistan’da sürdürülebilir kalkınma, koruma ve kullanım ile ilgili konulara uluslararası
işbirliğinde özellikle önem verilmektedir. Bu anlamda bitki ve hayvan yaşamı, su kütleleri,
atmosfer ve özel korunan doğa rezervleri konuları başta olmak üzere Biyolojik Çeşitlik, İklim
Değişikliği Çerçeve Sözleşmeleri ve Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi’nin gereklilikleri
dikkate alınmaktadır.
Türkiye, Kazakistan'ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkedir. Türkiye ile Kazakistan arasındaki
ortak tarihi, kültürel ve manevi bağlar ilişkileri sıkı tutmaktadır. Kazakistan Cumhurbaşkanı
Nursultan Nazarbayev’in 2009 Ekim ayında imzalanan Stratejik Ortaklık Anlaşması ile iki
ülke arası ilişki yeni bir boyut kazanmıştır. Türkiye ve Kazakistan’ın Avrasya coğrafyasında
barış ve istikrarın tesisi yönünde sürdürmekte oldukları işbirliğinin somut bir sonucu olarak
iki ülke öncülüğünde Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi kurumsallaştırılmış ve Türk Dili
Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 15-16 Eylül 2010 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen
Zirve’yle hayata geçirilmiştir.
Eğitim ve kültür alanında sürdürülmekte olan işbirliği iki ülke ilişkilerinin bir başka önemli
boyutunu teşkil etmektedir. Merkezi Türkistan’da bulunan Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası
Türk-Kazak Üniversitesi’nin dört ayrı şehirdeki yerleşkesinde, yaklaşık 31.000 öğrenci
öğrenim görmektedir. Ayrıca bölgede Süleyman Demirel Üniversitesi de bulunmaktadır.
7.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar
Birleşmiş milletlerin birçok kuruluşu ve diğer uluslar arası kuruluşlar Kazakistan’da
çalışmaktadır.







UNEP-Report of Kazakhstan
UNDP- Human Development Report
UNESCO- Kazakhstan: Poverty Reduction Strategy Paper
UNICEF- Kazakhstan Report
WHO- Kazakhstan Report
World Bank- Country Report
IMF - Kazakhstan
7.2. Uluslararası Projeler
Kazakistanda gerçekleştirmekte olan bazı uluslararası projeler şöyledir;
 Dünya Bankası Projesi
“Preservation of Forests and Increase of the Amount of Forests inthe Republic”
 GEF/UNEP Projesi
“Establishment of Training Center Network for SPNR Staff by Using Available
Experience”
 UNDP/GEF Projesi
“Preservation and Sustainable Use of the Biological Diversity of the Kazakhstan Part of
the Altai-Sayanskiy Ecoregion”
 GEF Projesi
“Complex Preservation of High-Priority Globally Valuable Wetlands as Habitat of
Migratory Birds with demonstration on the ground in the following three areas: AlakolSasykkol and Tengiz-Kurgaldzhinskaya Lakes and the Ural River Estuary”
 UNEP
“Development of Wetland Flyways for the Preservation of the Siberian Crane and Other
Water Birds in Asia” for the protection of flyways of the Siberian white crane and other
water bird populations, the fly-lines of which run through the Asian countries including
Kazakhstan”
 GEF/UNDP
“Preservation of In-Situ Mountain Agrobiodiversity in Kazakhstan”
8. Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz
Mülga T.C. Çevre ve Orman Bakanı Sayın Osman PEPE 29 Haziran- 1 Temmuz 2006
tarihleri arasında gerçekleştirilmiş olan Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) III. Çevre
Bakanları toplantısına katılmak üzere Kazakistan’a gitmiştir. Söz konusu toplantı öncesi
Sayın Bakan’a, OGM amaçları doğrultusunda, hava fotoğraflarından, uydu görüntülerinden
yorumlar yapılarak sayısal orman meşcere haritaları üretilmesi ve Coğrafi Bilgi Sistemi
kullanılarak çeşitli analizlerin yapılması konularında bilgi sunulmuş ve anılan konularda diğer
ülkelerle çalışma ve projeler geliştirilebileceği ifade edilmiştir.
2007 yılında Kazakistan Çevre Bakanı ile Türkiye’nin Almatı Büyükelçisi arasında bir
görüşme gerçekleşmiş, görüşmede iki ülke arasındaki işbirliğinin geliştirilmesine yönelik
olarak yapılacak çalışmalar gündeme gelmiştir. Çevre ve Orman Bakanı Sayın Osman PEPE,
Almatı’daki ormanlık alanlarda gözlemlediği haşere ile mücadele konularında iki ülke
arasında teknik işbirliği yapılması yönünde öneride bulunmuştur. Bu doğrultuda bahse konu
teknik işbirliğinin sağlanmasına yönelik olarak; bilgi transferi ve orman zararlılarıyla
mücadele yöntemleri (özellikle biyolojik mücadele yöntemleri) gibi konularda iki ülke
arasında işbirliği yapılmasının uygun olduğu konusundaki OGM görüşü Çevre ve Orman
Bakanlığı’na resmi yazı yoluyla gönderilmiştir.
12 Kasım 2008 tarihinde FAO Alt Bölge Ofisindeki bir toplantıya katılmak üzere ülkemize
gelen Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan Orman Genel Müdürleri, OGM’ye
bir nezaket ziyaretinde bulunmuştur.
Hakan OLGUN Teknik İnceleme Gezisinde bulunmak üzere 2009 yılı Kasım ayında
Kazakistan’a görevlendirilmiştir. Görev raporu hazırlanmıştır.
9. Kaynaklar








T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı resmi internet sitesi
T.C. Dışışleri Bakanlığı resmi internet sitesi
T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu
Kazakistan Türkiye Büyükelçiliği remi internet sitesi
Orman Genel Müdürlüğü resmi internet sitesi
Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sekreterliği (UNCCD) resmi internet
sayfası
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) resmi internet sayfası
“Forest rehabilitation in Kazakhstan” Meshkov, V. V.; Baizakov, S. B.; Yeger, A. V.;
Orozumbekov, A. Keep Asia Green Volume IV "West and Central Asia. IUFRO
World Series 2009 Vol. 20 No. 4 pp. 83-130.