docikincilik ödülü
download 
Şikayet Transkript
ikincilik ödülü
Yarýna bir ‘deðer’ býrak TURÝZM SEKTÖRÜ ÝKÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ Mehmet Kemal Dedeman Araþtýrma ve Geliþtirme TÜRKÝYE’DE SAÐLIK KURUMLARINA YÖNELÝK SAÐLIK TURÝZMÝ HAZIRLAYAN PINAR YALÇIN ANKARA, 2006 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý ÖZET Seyahat etmek sureti ile ikamet ettiði yerin dýþýnda konaklayarak tedavi olmayý amaçlayan insanlarýn hareketine saðlýk turizmi denilmektedir. Araþtýrma kapsamýnda Türkiye’de turizmin sürekliliðini artýran ve ekonomiye katký saðlayan saðlýk kurumlarýna yönelik týbbi tedavi amaçlý saðlýk turizmi incelenmektedir. Araþtýrmada, Türkiye’deki hastanelerin saðlýk turizmine ne kadar hazýr olduðunun belirlenmesi, ihtiyaçlarýnýn saptanmasý ve alternatif çözüm önerilerinin sunulmasý amaçlanarak saðlýk amaçlý turist alan 9 ilde toplam 282 kamu, özel ve üniversite hastane yöneticisine anket uygulanmýþtýr. Türkiye’ye yurt dýþýndan gelen hastalarýn özellikle yaz aylarýnda (Haziran-TemmuzAðustos) (%69,5), çoðunlukla solunum yollarý hastalýklarýnýn tedavisi için (%43,3), genelde Almanya’dan geldiði (%64,9) görülmüþtür. Yurt dýþýndan gelen hastalarýn saðlýk amaçlý olarak Türkiye’yi seçmesinin temel nedeninin fiyat, sonraki nedeninin iklim olduðu saptanmýþtýr. Araþtýrmada kamu hastanelerinin altyapýlarýnýn, özel hastanelere kýyasla saðlýk turizmine daha az hazýr olduðu görülmektedir. Saðlýk turizmine yönelik birim, kamu hastanelerinin %20,1’inde, özel hastanelerin %52,1’inde bulunmaktadýr. Yabancý dil bilen yeterli personel, kamu hastanelerinin %35,6’sýnda, özel hastanelerin %65,3’ünde vardýr. Yurt dýþýndan gelen hastalara yönelik ayrý kat/klinik, kamu hastanelerinin %0,7’sinde, özel hastanelerin %14,9’unda bulunmaktadýr. Yurt dýþýndan gelen hastalara özel ulaþým imkanlarýný, kamu hastanelerinin %15,4’ü, özel hastanelerin %51,2’si sunmaktadýr. Türkiye’de saðlýk turizminin geliþmesi için hedef pazarýn iyi belirlenmesi, sektörler arasý iþbirliðinin saðlanmasý, saðlýk turizmine yönelik hizmet sunacak hastanelerin ve otellerin belirlenip alt yapýlarýnýn iyileþtirilmesi ve devlet tarafýndan desteklenen tanýtýmlarýn yapýlmasý gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Saðlýk turizmi, hastaneler 1 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý ÖNSÖZ Saðlýk bakýmý global bir hizmettir ve hizmetin doðasý gereði soyuttur. Bilgi ise dünya pazarýnda hýzla yayýlmaktadýr. Böylelikle kiþiler dünya çapýndaki saðlýk hizmetleri hakkýnda bilgiye ve seçim hakkýna sahip olmaktadýr. Dünya çapýnda kaliteli saðlýk hizmetini, maliyet avantajý ile sunan Türkiye’nin, saðlýk kurumlarýna yönelik saðlýk turizmi pazarýndan iyi bir pay almasý hedeflenmektedir. Türkiye’nin ekonomik sorunlarýnýn çözülmesine ve turizm sezonunun tüm yýla yayýlmasýna katký saðlayacak olan saðlýk kurumlarýna yönelik saðlýk turizmi konusu son yýllarda uluslar arasý kuruluþlarýn, politika yapýcýlarýn ve araþtýrmacýlarýn dikkatini çekmektedir. Türkiye’deki saðlýk kurumlarýnýn mevcut durumunu tanýmlayan ve saðlýk turizminin geliþtirilmesi için çeþitli çözüm önerileri sunan bu çalýþma, araþtýrmacýnýn Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ýþletme Anabilim Dalý Hastane Ýþletmeciliði Bilim Dalý’nda 24.08.2006 tarihinde kabul edilen “Türkiye’de Saðlýk Turizminde Alt Yapý Oluþturulma Gereði ve Saðlýk Kurumlarýna Yönelik Bir Araþtýrma” baþlýklý Bilim Uzmanlýðý Tezi’nden yararlanýlarak yapýlmýþtýr. Bu araþtýrmanýn sektörle ilgili tüm kurum, kuruluþ ve kiþilere faydalý olacaðý inancýyla; emeði geçen herkese teþekkürlerimi sunarým. Ankara 2006 Pýnar Yalçýn 2 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý ÝÇÝNDEKÝLER ÖZET............................................................................................................................... ÖNSÖZ............................................................................................................................ TABLOLAR VE ÞEKÝLLER CETVELÝ............................................................................ GÝRÝÞ............................................................................................................................... 1 2 4 7 BÝRÝNCÝ BÖLÜM I. TURÝZM ÝLE ÝLGÝLÝ GENEL BÝLGÝLER..................................................................... 8 1.1. TURÝZM.............................................................................................................. 1.2. TERMAL TURÝZM.............................................................................................. 1.3. TURÝZM SAÐLIÐI............................................................................................... 8 8 9 ÝKÝNCÝ BÖLÜM II. SAÐLIK TURÝZMÝ...................................................................................................... 10 2.1. TÜRKÝYE’DE SAÐLIK TURÝZMÝ......................................................................... 2.1.1. Türkiye Saðlýk Turizmi Ýçin SWOT Analizi................................................. 12 13 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM III. TÜRKÝYE’DEKÝ SAÐLIK KURUMLARINDA SAÐLIK TURÝZMÝNE YÖNELÝK BÝR ARAÞTIRMA..................................................................................... 15 3.1. ARAÞTIRMANIN KONUSU................................................................................ 3.2. ARAÞTIRMANIN AMACI.................................................................................... 3.3. ARAÞTIRMANIN YÖNTEMÝ............................................................................... 3.3.1. Araþtýrmanýn Kapsam ve Sýnýrlýlýklarý....................................................... 3.3.2. Araþtýrmanýn Varsayým ve Hipotezleri...................................................... 3.3.3. Verilerin Analiz Yöntemi............................................................................ 3.4. BULGULAR......................................................................................................... 3.4.1. Araþtýrmaya Kapsamýndaki Hastaneler ile Ýlgili Bulgular.......................... 3.4.2. Hastanelere Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar Ýle Ýlgili Bulgular.................... 3.4.3. Araþtýrmanýn Hipotezleri ile Ýlgili Bulgular................................................. 15 15 15 15 16 17 18 18 20 21 SONUÇ VE ÖNERÝLER.................................................................................................. 42 KAYNAKÇA.................................................................................................................... 45 EK................................................................................................................................... 47 3 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý TABLOLAR VE ÞEKÝLLER CETVELÝ Tablo-1 : Hastaneler ve Yöneticiler ile Ýlgili Tanýmlayýcý Bilgiler...................................... 18 Tablo-2 : Yýllara Göre Hastanelere Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Poliklinik/ Klinik/Ameliyat Sayýlarý.................................................................... 19 Tablo-3 : Hastanelere Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Aylara, Hastalýklara ve Ülkelere Göre Daðýlýmlarý....................................................... 20 Tablo-4 : Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Türkiye’yi ve Tercih Ettikleri Hastaneleri Seçme Nedenleri.......................................................................... 21 Tablo-5 : Hastanelerin Bulunduðu Ýllere Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu................................................................................................. 21 Tablo-6 : Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu............... 22 Tablo-7 : Hastanelerin Türlerine Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu.................. 22 Tablo-8 : Hastanelerin Fiili Yatak Sayýlarýna Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu................................................................................................. 22 Tablo-9 : Hastanelerin Bulunduðu Ýllere Göre Saðlýk Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu.......................................................................................... 23 Tablo-10: Hastanelerin Statülerine Göre Saðlýk Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu................................................................................................... 23 Tablo-11: Hastanelerin Fiili Yatak Sayýlarýna Göre Saðlýk Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu.......................................................................................... 23 Tablo-12: Hastanelerin Statülerine Göre Yabancý Dil Eðitimi Yeterli Personel Durumu............................................................................................. 24 Tablo-13: Hastanelerin Statülerine Göre Teþvik Amaçlý Kültürel, Sosyal, Sportif Ýmkanlarýn Sunulma Durumu................................................................ 24 Tablo-14: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Teþvik Amaçlý Kültürel, Sosyal, Sportif Ýmkanlarýn Sunulma Durumu............. 25 Tablo-15: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar Ýçin Ayrý Kat/Klinik Bulunma Durumu............................................................... 25 Tablo-16: Hastanelerin Fiili Yatak Sayýlarýna Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar Ýçin Ayrý Kat/Klinik Bulunma Durumu............................................................... 26 Tablo-17: Hastanelerin Statülerine Göre Havaalanýna Yakýnlýk Durumu......................... 26 Tablo-18: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Havaalanýna Yakýnlýk Durumu......................................................................... 26 4 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-19: Hastanelerin Statülerine Göre Diðer Saðlýk Tesislerine Yakýnlýk Durumu............................................................................................. 27 Tablo-20: Hastanelerin Statülerine Göre Helikopter Ambulansa Sahip Olma Durumu................................................................................................. 27 Tablo-21: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Helikopter Ambulansa Sahip Olma Durumu.................................................. 28 Tablo-22: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalara Sunduðu Özel Ulaþým Ýmkaný Durumu.......................................................... 28 Tablo-23: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalara Sunduðu Özel Ulaþým Ýmkaný Durumu................ 28 Tablo-24: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar Ýçin Paket Programý Olma Durumu................................................................ 29 Tablo-25: Hastanelerin Statülerine Göre Yönlendirme Levhalarýnýn ve Uyarý Ýþaretlerinin Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Anlayacaðý Þekilde Olma Durumu.................................................................................... 29 Tablo-26: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelecek Farklý Dinlere Mensup Hastalarýn Ýnançlarýna Uygun Ýmkanlarýn Olma Durumu................. 30 Tablo-27: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu Ýle Hastanelere Yurt Dýþýndan Gelecek Farklý Dinlere Mensup Hastalarýn Dini Ýnançlarýna Uygun Ýmkanlarýn Olma Durumu.................................................................... 30 Tablo-28: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelecek Hastalarla Ýletiþim Kurmak Ýçin Farklý Dillerden Anlaþmalý Çevirmen Bulunma Durumu............. 30 Tablo-29: Hastanelerin Türlerine Göre Yurt Dýþýndan Gelecek Hastalarla Ýletiþim Kurmak Ýçin Farklý Dillerden Anlaþmalý Çevirmen Bulunma Durumu............. 31 Tablo-30: Hastanelerin Statülerine Göre Pazarlama Departmaný Olma Durumu.......... 31 Tablo-31: Hastanelerin Türlerine Göre Pazarlama Departmaný Olma Durumu............. 32 Tablo-32: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Pazarlama Departmaný Olma Durumu............................................................................. 32 Tablo-33: Hastanelerin Statülerine Göre Akreditasyon Ýle Ýlgili Çalýþma Olma Durumu................................................................................................. 32 Tablo-34: Hastanelerin Türlerine Göre Akreditasyon Ýle Ýlgili Çalýþma Olma Durumu................................................................................................. 33 Tablo-35: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Akreditasyon Ýle Ýlgili Çalýþma Olma Durumu................................................. 33 5 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-36: Hastanelerin Statülerine Göre Hasta ve Ailelerinin Haklarýný Korumak ve Geliþtirmek Ýle Ýlgili Faaliyetlerin Yeterli Olma Durumu.............................. 33 Tablo-37: Hastanelerin Statülerine Göre Engelli Hastalara Ýyi Hizmet Sunma Durumu.............................................................................................. 34 Tablo-38: Hastanelerin Yurt Dýþýnda Yaþayan Hastalara Yönelik Tutundurma Faaliyetlerinde Bulunma Durumuna Göre Hastaneye Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu..................................................................................... 34 Tablo-39: Hastanelerin Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Çeþitli Ýhtiyaçlarýna Yeterli Cevap Verme Durumuna Göre Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu..................................................................................... 35 Tablo-40: Hastanelerde Çeþitli Sorunlarýn Bulunma Durumunun Hastanelerin Statüleri Bakýmýndan Ýncelenmesi.................................................................. 36 Tablo-41: Hastanelerde Çeþitli Sorunlarýn Bulunma Durumuna Göre Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu.............................................................. 38 Tablo-42 Hastanelerde Çeþitli Altyapýlarýn Yeterli Olma Durumuna Göre Hastaneye Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu........................................... 39 Tablo-43: Hastanelerin Daha Ýyi Hizmet Vermesi Ýçin Yapýlmasý Gerekenlerin Hastanelerin Statüleri Bakýmýndan Ýncelenmesi............................................ 40 ÞEKÝL Þekil-1 : Yýllara Göre Ülkemize Gelen Toplam Turist Sayýsý Ýçinde Saðlýk Amaçlý Gelenlerin Yüzdesi............................................................................. 12 6 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý GÝRÝÞ Saðlýk turizmi, saðlýk bakým hizmeti almak için baþka bir ülkeye seyahat etmek olarak tanýmlanmaktadýr. Hastalar, kendi ülkelerinde istedikleri tedavinin yapýlamamasý, sunulan tedavilerin pahalý olmasý, hizmet almak için uzun süre beklemeleri gerekmesi gibi nedenlerle farklý ülkelerden saðlýk hizmeti almaktadýr. Türkiye’nin turizm potansiyeli ve saðlýk kurumlarýnýn geldiði nokta göz önünde bulundurulduðunda, saðlýk turizmi sektöründen büyük pay almasý beklenmektedir. Bu araþtýrmanýn amacý; geliþmiþ ve geliþmekte olan ülkelerin yoðun olarak ilgisini çeken, karþýlaþýlan sorunlarýn hafifletilmesinde ve darboðazlarýn aþýlmasýnda bir ekonomi politikasý aracý olarak kabul edilen turizmin bir boyutu olan saðlýk kurumlarýna yönelik saðlýk turizminin irdelenmesidir. Araþtýrma dört bölümden oluþmaktadýr. Birinci Bölümde; turizm ile ilgili genel bilgilere yer verilmiþ ve saðlýk turizmi ile karýþtýrýlan termal turizm ve turizm saðlýðý konularý genel hatlarý ile incelenerek kavram kargaþasý ortadan kardýrýlmaya çalýþýlmýþtýr. Ýkinci Bölümde ise, saðlýk kurumlarýna yönelik tedavi amaçlý saðlýk turizminin tanýmý, özellikleri, faydalarý, önündeki engeller ve geliþtirilmesi için yapýlmasý gerekenler açýklandýktan sonra ülkemizin saðlýk turizmi konusunda güçlü ve zayýf yönleri, fýrsatlarý ve tehditleri incelenerek Türkiye’nin saðlýk turizminde mevcut durumu ortaya konulmuþtur. Üçüncü Bölümde, Türkiye’de turizmin tüm yýla yayýlmasýný saðlayarak ekonomiye büyük katkýlarda bulunacak olan saðlýk kurumlarýna yönelik saðlýk turizmine Türkiye’deki kamu, özel ve üniversite hastanelerinin alt yapý olarak hazýr olup olmadýðý, 9 ilde (Ankara, Ýstanbul, Ýzmir, Antalya, Bursa, Muðla, Erzurum, Trabzon, Gaziantep) yapýlan anket çalýþmasý ile incelenmiþtir. Araþtýrmada yurt dýþýndan gelen hastalarýn hangi hastalýklar için, hangi ülkelerden geldiði ve Türkiye’de hangi hastaneleri seçtiði saptanmaya çalýþýlmýþ ve hastanelerin saðlýk turizmine alt yapý olarak hazýr olup olmadýðý çeþitli deðiþkenlere göre incelenmiþtir. Sonuç kýsmýnda ise araþtýrmadan elde edilen bulgular dikkate alýnarak mevcut durum analiz edildikten sonra çeþitli önerilerde bulunulmuþtur. 7 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý BÝRÝNCÝ BÖLÜM I. TURÝZM ÝLE ÝLGÝLÝ GENEL BÝLGÝLER 1.1. TURÝZM Turizmin ilk tanýmý 1905 yýlýnda E. Guyar Freuler tarafýndan yapýlmýþtýr. Freuler modern turizmi, her geçen gün artan dinlenme ve hava deðiþimi ihtiyacý, doðal güzelliklere verilen deðerlerin ve bunlardan duyulan zevkin artmasý, ticaretin ve endüstrinin geliþmesi, ulaþtýrma araçlarýnýn mükemmelleþtirilmesi sonucu olarak insan topluluklarýnýn çeþitli iliþkiler kurmalarýna dayanan, çaðýmýzýn önemli bir olayý, þeklinde tanýmlamýþtýr. 1942’de yayýmlanan “Turizm Genel Doktrini” adlý kitapta, Ýsviçreli Prof. Hunziker ve Krapt turizmi, kazanç saðlayan sürekli ya da geçici faaliyetlerde bulunmamak ve yerleþmemek koþulu ile yabancýlarýn bir yerde konaklamalarý ve kalmalarý sonunda ortaya çýkan iliþkilerin ve olaylarýn tümü, þeklinde tanýmlamýþlardýr (Çoruh, 1997: 8). Turizmin öznesi insandýr. Turizme yön veren ve bu olayýn odak noktasýný oluþturan insan, turist sözcüðü ile tanýmlanmaktadýr. Turist, turizm faaliyetlerine katýlan ve yön veren sürekli yaþadýðý yeri, ticari kazanç dýþý nedenlerle geçici olarak terk edip seyahat eden ve konaklayan, psikolojik tatmin arayan, sýnýrlý harcama gücü ve zamaný ile tüketimde bulunan kiþidir (Yaðcý: 2003:12). Turizmi daha açýk bir þekilde ele alabilmek için çeþitli kriterlere göre gruplandýrmak gerekmektedir. Turizmin temelini oluþturan seyahat etme bakýþ açýsýna göre, iç ve uluslararasý turizm þeklinde bir ayýrým yapýlmaktadýr. Ýç turizm, kiþilerin kendi ülkelerinin ulusal sýnýrlarý içerisinde, turizmin tanýmýna uygun olarak yaptýklarý yer deðiþtirmeleri ve konaklamalarý ile ortaya çýkan faaliyetlerdir. Uluslararasý turizm ise, farklý ülkelere ve farklý kültürlere sahip insanlarýn, farklý amaçlarla kendi ulusal sýnýrlarý dýþýndaki yerleri turizm tanýmýna uygun olarak ziyaret etmeleri ve bu ziyaretlerden doðan iliþkiler bütünüdür (Erdoðan, 1995: 140-141). Turizmin amacýna göre türlerinden bazýlarý sosyal turizm, dað ve kýþ turizmi, gençlik turizmi, üçüncü yaþ turizmi, yat turizmi ve dini turizm / inanç turizmi, av turizmi, eko turizm, rafting turizmi, deniz turizmi, kongre ve toplantý turizmi ve saðlýk turizmi olarak sayýlabilmektedir. 1.2. TERMAL TURÝZM Saðlýk turizminin iki boyutu bulunmaktadýr. Bunlardan birincisi, kaplýcalarda sunulan hizmetlerini almak amacý ile gerçekleþtirilen termal turizm; ikincisi saðlýk kurumlarýnda sunulan týbbi hizmetlerden yararlanmak amacý ile gerçekleþtirilen saðlýk turizmidir. Bu araþtýrmanýn esas konusu saðlýk kurumlarýna yönelik olan saðlýk turizmi, ikinci bölümde ayrýntýlý olarak açýklanacaðýndan, burada kýsaca kaplýcalarda sunulan hizmetlere yönelik olan termal turizmden bahsedilerek kavram kargaþasý ortadan kaldýrýlmaya çalýþýlacaktýr. Kaplýcalarda sunulan hizmetlere yönelik olan turizm ile ilgili bazý terimler aþaðýda sunulmuþtur: Termal Turizm (Termalizm): Mineralize termal sular ile çamurlarýn, kaynaðýn yöresindeki çevre ve iklim faktörleri birleþiminde, insan saðlýðýna olumlu katký saðlamak üzere, uzman hekim denetim ve programýnda; fizik tedavi, rehabilitasyon, egzersiz, psikoterapi, diyet gibi destek tedavilerle koordineli kür uygulamalarý için yapýlan turizm hareketidir (Turizm Bakanlýðý, 1993: 13). Kür: Tedavi amacý güdülerek kaplýca, deniz ve iklim deðerlerinden belirli kurallara uyularak yararlanmaktýr. 8 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Balneotherapie: Kaplýca sularý ile yapýlan kür uygulamalarýdýr. Thalassotherapie: Deniz suyundan ve havasýndan faydalanýlarak yapýlan kür uygulamalarýdýr. Klimatherapie: Saðlýklý iklimde bulunularak yapýlan kür uygulamalarýdýr. Hidrotherapie: Tatlý sular kullanýlarak yapýlan kür uygulamalarýdýr (Ülker, 1988: 23). Speleojeapi: Maðara ortamýndan yararlanýlarak yapýlan kür uygulamalarýdýr. Helioterapi: Güneþ ýþýðýndan yararlanýlarak yapýlan kür uygulamalarýdýr. Peloidoterapi: Çamur ile yapýlan kür uygulamalarýdýr (Turizm Bakanlýðý, 1993: 14). Türkiye’deki termal turizmin mevcut durumu incelendiðinde; kaplýcalar güzelleþmek, daha saðlýklý olmak, stresten uzaklaþmak, bedeni ve aklý dinlendirmek için yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Türkiye’de yaklaþýk 1.500 termal su kaynaðý bulunmasýna raðmen bu potansiyelin yaklaþýk %5’inin kullanýlabiliyor olmasý büyük bir deðer kaybýna yol açmaktadýr. Turizm Bakanlýðý verilerine göre 20 ilde toplam 34 termal merkez bulunmaktadýr. Ülke genelinde 240 civarýnda tesis olmakla birlikte uluslararasý standartlardaki tesis sayýsý çok azdýr. Yatak kapasitesi açýsýndan bakýldýðýnda ise Turizm Ýþletme Belgesi almýþ 7.806 yatak, Turizm Yatýrým Belgesi almýþ 2.049 yatak bulunmaktadýr. Bu veriler termal kaynaklarýn gerektiði þekilde deðerlendiremediðini ortaya koymaktadýr (An-Deva Saðlýk Grubu, 2004: 16). Turizm Bakanlýðý, yukarýda çeþitleri sayýlan tüm bu tedavilerin içinde aðýrlýklý ve öncelikli olarak termalizmin geliþmesi için, arazi ve termal su tahsisi, teþvik uygulamalarý, teknik ve alt yapý yardýmlarý gibi konularda çalýþmalar yapmaktadýr (Turizm Bakanlýðý, 1993: 31). 1.3. TURÝZM SAÐLIÐI Saðlýk turizmi kavramý ile karýþtýrýlan bir diðer kavram turizm saðlýðý kavramýdýr. Baydar (2001: 17) turizm saðlýðýný, turizmin yoðun olduðu bölgeler baþta olmak üzere, tüm yurtta seyahat edenlere saðlýklý ortamlar sunulmasý, yiyecek ve içeceklerin saðlýða zararlý olmasýnýn engellenmesi, saðlýk ve turizm konularýnda bilimsel, içinde koruyucu saðlýk hizmetleri, özellikle kiþisel hijyen, temiz gýda, çevrenin korunmasý, kazalarýn önlenmesi, ilk yardým ve acil týbbi bakým konularýnýn bulunduðu bilim dalý olarak tanýmlamaktadýr. Yani turizm saðlýðý, turistlere saðlýklý ortamlar saðlayarak seyahatlerde yaþanabilecek saðlýk sorunlarýnýn en aza indirilmesine ve saðlýk sorunlarý ortaya çýktýðýnda çözülmesine yönelik bir bilim dalý iken; saðlýk turizmi, saðlýk kurumlarýnda sunulan hizmetlerden yararlanmak amacý ile ikamet edilen yerin dýþýna yapýlan bir turizm çeþididir. Turizm saðlýðýnýn, turizm için oldukça önem taþýdýðý kaçýnýlmaz bir gerçektir. Türkiye bu konuda turizmin baþladýðý günden bu yana büyük mesafeler kat etmiþtir. Örneðin, 2004 yýlýnda, Antalya’ya gelen turistlerin 150.000’i herhangi bir nedenle saðlýk kurumlarýna baþvurmuþ, aldýklarý saðlýk hizmetleri için de sigorta þirketleri ve kendileri toplam 50 milyon euro ödeme yapmýþtýr (Çömez, 2005: 88). Turizm saðlýðýnda yaþanan sorunlarýn temelinde uluslararasý bir turizm saðlýðýnýn geliþtirilememiþ olmasý bulunmaktadýr. Bu sorunun çözümü için turistlere özgü saðlýk birimleri kurmak ya da ayrý örgütlenmeye gitmek yerine genel olarak ülkeler düzeyinde saðlýk sorunlarýnýn nedenlerine yönelik önlemlerin sosyal ve ekonomik tüm sektörlerin iþbirliði ile alýnmasý ve verilerin düzenli olarak toplanmasý gerekmektedir (Ak ve Sevin, 2000: 92). 9 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý ÝKÝNCÝ BÖLÜM II. SAÐLIK TURÝZMÝ Seyahat etmek sureti ile ikamet ettiði yerin dýþýnda konaklayarak tedavi olmayý amaçlayan insanlarýn hareketi spesifik bir turizm çeþidi olan saðlýk turizmini ortaya çýkartmýþtýr. Saðlýk turizmi hedef kitlesi saðlýðý bozulmuþ olan kiþiler ile saðlýðýný korumaya duyarlý kiþilerden oluþmaktadýr (Turizm Bakanlýðý, 1993: 11). Tedavi amaçlý saðlýk turizminin tanýmýný, farklý kiþiler farklý þekillerde yapmýþtýr. Bunlardan bazýlarý þöyledir (Harahsheh, 2002: 23-24): Van Sliepen saðlýk turizmini, ev dýþýnda ikamet etmek koþulu ile boþ zamanlarda saðlýk amaçlý yapýlan geziler olarak tanýmlamaktadýr. Magablih’e göre ise saðlýk turizmi, hastalarýn, saðlýklarýný iyileþtirmek ya da en azýndan saðlýk durumlarýný bir düzene sokmak amacýyla, 24 saatten az olmamak ve en fazla 1 sene sürmek koþulu ile çalýþmak ya da yaþamak gibi bir amaç güdülmeksizin baþka bir ülkeye gitmektir. Suad Imram’a göre ise tedavi olmak için geçici süre ile, ister doktor tavsiyesi ile, ister de kiþinin kendi isteði ile baþka bir ülkeye gitmesi olarak tanýmlanmaktadýr. Hastalarýn acil saðlýk hizmetini ya da seçtikleri bir saðlýk hizmetini farklý ülkelerden almasý olarak da tanýmlanabilen saðlýk turizmi sektörü gün geçtikçe büyümektedir. Hastalarýn tedavi için seyahat etmelerinin farklý nedenleri bulunmaktadýr. Ýngiltere’deki hastalar kendi ülkesinde alacaðý saðlýk hizmetinin yarý fiyatýna, hatta kimi zaman onda bir fiyatýna farklý ülkeden saðlýk hizmeti alabileceðini bildiði için, Kanada’daki hastalar uzun bekleme sürelerinden þikayetçi olduklarý için, Bangladeþ gibi bazý ülkelerin hastalarý kendi ülkelerinde gerekli tedavi imkanlarý bulamadýklarý için, bazý hastalar da tedavi ile tatili birleþtirmek için baþka bir ülkede saðlýk hizmeti almak istemektedir (http://www.cbc.ca/news/background/healthcare /medicaltourism.html). Weihrauch (2003: 58)’e göre hastalar, bekleme süreleri kýsaldýðý için, kendi ülkelerinde saðlýk hizmetine ulaþým baþka ülkedeki saðlýk hizmetine ulaþýmýndan daha zor olduðu için, nadir hastalýklar için kaliteli saðlýk bakým hizmetinin komþu ülkede daha uygun imkanlarla mevcut olduðu için ya da tatilde/iþ seyahatinde iken saðlýk bakýmýna ihtiyaç duyduðu için kendi ülkeleri dýþýnda baþka bir ülkede saðlýk hizmeti almaktadýr. Coheur (2003: 101-102) saðlýk turizminin faydalarýný þöyle açýklamaktadýr: bekleme sürelerini ve hizmete ulaþým mesafesini kýsaltýp saðlýk hizmetinin ulaþýlabilirliðini artýrýr, hastalarýn bölgesel, dinsel, kültürel farklýlýklar konusunda daha iyi bilgi edinmesini saðlayarak ülkeler arasýnda bütünleþmeyi güçlendirir ve ülkeler arasýnda hasta hareketliliði ile bilgi alýþveriþi artacaðýndan, hastane personelinin deneyim ve eðitiminin geliþmesine katký saðlar. Saðlýk turizminin ülkelere saðladýðý faydalarý, somut faydalar ve soyut faydalar olarak da inceleyebiliriz (http://www.ximb.ac.in/~u103121/CP Project/ Tend_of_Medical_tourism_ DD.htm). 10 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Saðlýk Turizminin Somut Faydalarý: Yabancý turistlerden kaynaklanan gelirler ülkelerin ekonomik refahýna katký saðlamaktadýr. Ülkeler arasýndaki bilgi paylaþýmýný arttýrmaktadýr. Ülke içinde veya dýþýnda stratejik ortaklýk saðlamaktadýr. Ülkeler arasýnda teknoloji ve bilgi transferi saðlamaktadýr. Yabancý hastalara sunulan fýrsatlar, kendi ülkelerindeki hastalara da daha iyi hizmet sunulmasýný saðlamaktadýr. Saðlýk Turizminin Soyut Faydalarý: Ülkelerin global saðlýk bakým sunucusu olarak uluslararasý kabulünü saðlamaktadýr. Sosyal ve kültürel deneyimlerin paylaþýlmasýný saðlamaktadýr. Uluslararasý iliþkilerin geliþmesine katký saðlamaktadýr. Global pazarlama ve týbbi ticareti saðlamaktadýr. Ülkelere dünya düzeyinde saðlýk bakým hizmeti sunduðu imajýný kazandýrmaktadýr. Rekabet avantajý saðlamaktadýr. Hastanedeki destek hizmetler arasýnda daha iyi koordinasyon saðlamaktadýr. Kamu ve özel ortaklýðý saðlamaktadýr. Hasta memnuniyetini artýrmaktadýr. Faydalarýnýn yanýnda saðlýk turizminin olumsuz yönleri de bulunmaktadýr. Bazý hükümetler ve saðlýk sigortalarý, yurt dýþýndan alýnan saðlýk hizmetlerini ödemediðinden hastalar aldýklarý hizmetin bedelini cepten ödemektedir. Hasta genelde operasyondan birkaç gün sonra ülkesine döndüðünden ortaya çýkan yan etki, komplikasyon veya ameliyat sonrasý bakým ihtiyacý, hastanýn kendi ülkesinde giderilmektedir. Birçok ülkenin malpraktis konusunda yeterli yasasý olmadýðýndan yanlýþ tedavi durumunda yerel mahkemelerden yeterince yardým alýnamamaktadýr (http://www.cbc.ca/news/background/healthcare/medicaltourism.html). Saðlýk sistemlerinin ülkeler arasýnda farklýlýk göstermesi hastalarýn farklý bir ülkeden saðlýk hizmeti almasýný engelleyebilmektedir. Lengyel ve Ötvös (2003: 81)’e göre ülkeler arasýnda politik, ekonomik, sosyal, teknolojik, kültürel ve dinsel farklýlýklar bulunmasý, ülkelerin ulusal saðlýk bakým sistemlerinin hastalarý tatmin etmelerinde farklýlýklar olmasý, ülkeler arasýndaki dil farklýlýklarý, saðlýk bakým teknolojileri ve malzemelerindeki farklýlýklar saðlýk turizminin önünde bulunan engellerin bazýlarýdýr. Saðlýk turizminin önündeki engelleri Gonzales , Brenzel ve Sancho (2001: 25-28) ise þöyle açýklamaktadýr: Saðlýk turizminin önündeki en büyük engel duygusal güvenlik ihtiyacýdýr. Hastalar bilmedikleri bir çevreden saðlýk hizmeti almak istememekte, arkadaþlarýnýn ve ailesinin yanýnda tedavi olmak istemektedir. Yasalar ve düzenlemeler kiþilerin baþka ülkelerden saðlýk hizmeti almasýný engelleyebilmektedir. Ülkelerin saðlýk politikalarý hakkýnda yeterli ve güvenilir bilgiye sahip olmamak, hastalarý maðdur edebilmektedir. Saðlýk sigortalarýnýn birçoðu, acil durumlar dýþýndaki tedavileri karþýlamamaktadýr. Baþka bir ülkeden hizmet almak yerine hasta kendi ülkesinde uzak baþka bir þehirden hizmet almayý tercih edebilmektedir. Bu engellerin ortadan kaldýrýlýp saðlýk turizminin geliþtirilmesi için öncelikle bölgesel olarak saðlýk turizmi yapýlmalýdýr. Yurt dýþýndan hasta alacak hastaneler kalite belgesi almalýdýr. Ülkeler arasý iletiþim geliþtirilmelidir. Hastaneler arasýnda uyumlu, ortak bir bilgi sistemi oluþturulmalýdýr. Avrupa Birliði standartlarýna uygun hastalýk tedavi yönergesi oluþturulup yaygýnlaþtýrýlmalýdýr (Lengyel ve Ötvös, 2003: 81). Saðlýk turizminin geliþtirilmesi için hükümetlerin yapmasý gerekenler ise þöyledir: Turizm Bakanlýðý ve Saðlýk Bakanlýðý iyi iletiþim içinde olmalýdýr. Saðlýk turizminin yasal 11 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý yönleri dikkate alýnarak, hasta maðdur edilmemelidir. Amerika ile geliþmekte olan ülkeler arasýnda bulunan teknolojik farklýlýklarý ortadan kaldýrmak için ithal edilen saðlýk donanýmý standart hale getirilmelidir. Saðlýk kurumlarý arasýnda kamu-özel ortaklýklar kurulmalýdýr (http://www.ximb.ac.in/~u103121/ CPProject/Tend_of_Medical _tourism_DD.htm). Saðlýk turizminin geliþtirilmesi için hasta, hastane, sigorta þirketi ve politika oluþturanlarda yerel ya da kiþisel isteklilik deðil, global isteklilik yaratmak gerekmektedir. Ýsteklilik yaratýldýktan sonra da saðlýk bakým hizmetinin geliþtirilmesi ve hizmeti sunan personelin eðitilmesi gerekmektedir (Jarlegand, 2003: 52-55). 2.1. TÜRKÝYE’DE SAÐLIK TURÝZMÝ Ülkemizde turizm ve saðlýðýn planlanmasýndan ve teþvik edilmesinden Baþbakanlýk Devlet Planlama Teþkilatý sorumludur. Turizm Bakanlýðý konaklama, seyahat gibi bu sektöre doðrudan hizmet veren iþletmeler için kurallarý koyucu, yol gösterici ve denetleyici bir kuruluþtur. Saðlýk Bakanlýðý’nýn ise saðlýk kurumlarýnýn kurulmasý, saðlýk personelinin yetiþtirilmesi ve istihdamý, çeþitli kamu saðlýðý hizmetleri veren ünitelerin denetimi gibi görevleri bulunmaktadýr. Turistlere yönelik saðlýk hizmetlerinin kaliteli ve etkin olarak verilmesi için her iki Bakanlýðýn koordineli bir þekilde çalýþmasý gerekmektedir (Aksu, 2001: 788). Amacý, gerek rehabilitasyona ihtiyacý olanlarýn, gerekse diðer hastalarýn olumlu çevre koþullarýnda, kaliteli ve daha ekonomik olarak hastalýðýný iyileþtirmek, saðlýðýný korumak ve geliþtirmek olan tedavi amaçlý saðlýk turizmi için Türkiye’nin pek çok avantajlarý bulunmaktadýr (Tengilimoðlu, 2005: 90). Türkiye’nin bu avantajlarýný desteklemek üzere, Saðlýk Bakanlýðý bünyesinde saðlýk kurumlarýna yönelik tedavi amaçlý saðlýk turizminin geliþtirilmesi için kurulmuþ bir birim bulunmaktadýr. Turizm Bakanlýðý’nýn hazýrlamakta olduðu Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Taslak Raporu’nda da saðlýk turizmi konusu öncelikli alanlardan biri olarak incelemektedir. Türkiye Ýstatistik Kurumu’nun yaptýðý Yabancý Ziyaretçiler Araþtýrmasý’nýn sonuçlarýndan derlenen verilere göre Türkiye’ye saðlýk amaçlý gelen turistlerin toplam turist sayýsý içinde yüzdesi Þekil 1’de gösterilmiþtir. Þekilde de görüldüðü gibi saðlýk amaçlý gelen turist sayýsýnda her geçen yýl artýþ görülmektedir. Kaynak: Türkiye Ýstatistik Kurumu (1987-2004) Yabancý Ziyaretçiler Araþtýrmasý Verileri Þekil-1: Yýllara Göre Türkiye’ye Gelen Toplam Turist Sayýsý Ýçinde Saðlýk Amaçlý Gelenlerin Yüzdesi 12 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Saðlýk Bakanlýðý’nýn yaptýðý bir araþtýrmaya göre 2004 yýlýnýn ilk on ayýnda özel hastanelere tedavi amaçlý gelen yabancý hasta sayýsý 39.404’dür. Yurt dýþýndan gelen bu hastalarýn 26.198’i ayakta tedavi, 13.206’sý yatarak tedavi olmuþtur. Bu sayýya kamu hastanelerine gelenler de dahil edildiðinde tedavi amaçlý gelen hasta sayýsýnýn 50.000 civarýnda olduðu tahmin edilmektedir. Yapýlan bu araþtýrmaya göre ülkemizde tedavi olan hastalarýn çoðunluðunu Avrupa Birliði ülkelerinden gelen hastalar oluþturmaktadýr (Tengilimoðlu, 2005: 91). Saðlýk kurumlarýna yönelik yurtdýþýndan ülkemize belirgin bir hasta hareketliliðinin olduðu söylenememektedir. Ýstanbul’daki ve Antalya’daki hastaneler baþta olmak üzere bu konuda çalýþmalar mevcuttur ancak kitlesel bir hareket haline dönüþmemiþtir. Türkiye'ye saðlýk turizmi için büyük çoðunluðunu kaplýca ve termal tesisleri ziyaret edenler oluþturmak üzere yýlda 200 bin turist gelmektedir. Son zamanlarda; saç ektirme, göz ameliyatlarý, tüp bebek gibi cerrahi yöntemler için gelen hastalarýn sayýsýnda da artýþ görülmektedir (An-Deva Saðlýk Grubu, 2004: 17). Türkiye’nin Avrupa Birliði üyesi olmasý, özel hastanelerin týp teknolojisindeki son yenilikleri Türkiye’ye getirmesi ve büyük kentlerdeki hastanelerin ameliyathane, yoðun bakým þartlarýnýn iyileþtirilmesi Türkiye’ye Avrupa ve Ortadoðu’dan gelecek hasta sayýsýný artýracaðý düþünülmektedir. 2.1.1. Türkiye Saðlýk Turizmi Ýçin SWOT Analizi Saðlýk kurumlarýnýn içinde bulunduðu çevrenin, sürekli bir deðiþim içinde olmasý saðlýk kurumlarýný bir yandan tehdit ederken, diðer yandan da çeþitli fýrsatlarla karþý karþýya getirmektedir. Saðlýk kurumunun yaþamýný devam ettirebilmesi ve uzun dönemli hedeflerini gerçekleþtirebilmesi, karþýsýna çýkan tehditlerden korunabilmesi ve fýrsatlardan yararlanabilmesi için, kurumunun güçlü ve zayýf yönlerini tespit etmesi gerekmektedir (Kavuncubaþý, 2000: 159). Türkçe ismiyle GZFT (Güçlü ve Zayýf Yönler, Pazar Fýrsatlarý ve Tehditleri) veya Ýngilizcesi ile SWOT (Strenghts, Weakness, Opportunities, Threats) analizi, iþletmenin güçlü ve zayýf yönleri ile pazar çevresinin, iþletme açýsýndan olumlu ve olumsuz sinyallerine iliþkin bir özet deðerlendirmesidir. Türkiye’nin saðlýk turizmi pazarýndaki güçlü ve zayýf yönleri ve pazardaki fýrsat ve tehditleri bilindiðinde, saðlýk turizmi pazarýndan daha büyük pay almak için neler yapýlmasý gerektiðinin daha açýk görülebileceði düþünülmektedir. Saðlýk Turizminde Türkiye’nin Güçlü Yönleri: Türkiye’de sunulan saðlýk hizmetlerinin fiyatlarý göreceli olarak düþüktür. Özellikle, özel ve üniversite hastanelerinin yatak kapasiteleri, fiziki ve teknolojik alt yapýlarý ve hekim kaliteleri yeterlidir. Özel hastanelerde dil bilen personel sayýsý oldukça yüksektir. Coðrafi açýdan Asya ve Avrupa ülkelerini birbirine baðlamaktadýr. Avrupa Birliði ülkelerinin Türkiye’ye bakýþ açýsý olumlu yönde deðiþmektedir. Avrupa Birliði ülkeleri arasýna giriþ süreci baþlamýþtýr (Tengilimoðlu, 2005: 92). Saðlýk turizmini desteklemek için kaliteli otel sayýsý fazladýr. Ýklim güzeldir. Mevcut turizm potansiyeli yüksektir. Ýnsanlar saðlýklý yaþamýn gerekliliði konusunda bilinçlidir. Özel hastane sektörü geliþmektedir. Saðlýk Turizminde Türkiye’nin Zayýf Yönleri: Saðlýk personelinin ve hastane yöneticilerinin Avrupa saðlýk mevzuatý ve hasta haklarý konusunda bilgileri yetersizdir. Tanýtým yetersizdir. Olumsuz imaj vardýr. Yurt dýþý sigorta þirketleri ile koordinasyon zayýftýr. Türkiye’de hastanelerin çok azý akredite olmuþtur. Pazarlama 13 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý stratejilerine ve pazarlama araþtýrmalarýna yeterince önem verilmemektedir. Fiyatlandýrmada yanlýþ uygulamalar bulunmaktadýr. Sektörlerarasý koordinasyon yetersizdir (Tengilimoðlu, 2005: 92). Özellikle kamu hastanelerinin fiziki ve teknolojik altyapýlarý yetersizdir. Saðlýk Turizminde Türkiye’nin Karþýsýndaki Çevresel Fýrsatlar: Avrupa Ülkeleri’nden, Ortadoðu ve Arap ülkelerinden, Türk Cumhuriyetleri’nden deðiþik nedenlerle yurt dýþýna tedavi amaçlý bir hareketin olduðu gözlenmektedir. Saðlýk turizmine yönelik yapýlacak olan fýrsat deðerlendirmelerinin üç ayrý coðrafya ve yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý için farklý farklý yapýlmasý gerekmektedir. (Tengilimoðlu, 2005: 92). Saðlýk Turizminde Türkiye’nin Karþýsýndaki Çevresel Tehditler: Ortadoðu’da çýkabilecek savaþ tehlikesi, Türkiye’de yaþanan terör olaylarý, yaþanan doðal afetler, politik ve siyasi krizler, Türkiye aleyhine yurt dýþýnda yürütülen olumsuz tanýtým ve lobicilik faaliyetleri (Tengilimoðlu, 2005: 92), yaþanan kuþ gribi vb. hastalýklar, saðlýk turizminde hedef pazarýmýzýn, bu alandaki rakiplerimizden oluþmasý çevresel tehditlerimizi oluþturmaktadýr. 14 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý ÜÇÜNCÜ BÖLÜM III. TÜRKÝYE’DEKÝ SAÐLIK KURUMLARINDA SAÐLIK TURÝZMÝNE YÖNELÝK BÝR ARAÞTIRMA 3.1. ARAÞTIRMANIN KONUSU Seyahat etmek sureti ile ikamet ettiði ülkenin dýþýnda konaklayarak tedavi olmayý amaçlayan insanlarýn hareketi olarak tanýmlanan saðlýk turizmi, turizm sektöründe önemli bir konuma gelmektedir. Saðlýk kurumlarýnda tedavi olmaya yönelik saðlýk turizmi hem bekleme sürelerini kýsaltarak saðlýk hizmetlerinin ulaþýlabilirliliðini arttýrmakta, hem de maliyetlerin, kaynaklarýn ve hizmetlerin paylaþýlmasý yolu ile ülke ekonomisine katký saðlamaktadýr. Uluslararasý talebin çok yoðun olduðu, hastalara ve ülke ekonomisine büyük faydalar saðlayan saðlýk turizminden Türkiye’nin yeteri kadar pay almasý istenmektedir. Bu araþtýrmanýn konusu, saðlýk kurumlarýna yönelik saðlýk turizmi pazarýndan Türkiye’nin istenilen payý almasý için saðlýk kurumlarýnýn alt yapýlarýnýn, saðlýk turizmine ne kadar hazýr olduðunun tespit edilmesi, ihtiyaçlarýnýn belirlenmesi ve alternatif çözüm önerilerinin sunulmasýdýr. 3.2. ARAÞTIRMANIN AMACI Araþtýrmanýn amacý, ikamet ettiði ülke dýþýnda baþka bir ülkede konaklayarak, tedavi olmak amacý ile seyahat edenlerin Türkiye’den alacaklarý saðlýk hizmetlerinin, daha iyi koþullarda gerçekleþtirilebilmesi ve Türkiye’nin bu alanda tercih edilen bir ülke olmasýnýn saðlanmasý için Türkiye’deki hastanelerde mevcut uygulamalarýn incelenmesi ve yapýlmasý gerekenlerin tespit edilmesidir. 3.3. ARAÞTIRMANIN YÖNTEMÝ Araþtýrma verileri anket yöntemiyle toplanmýþtýr. Anket yöntemi ile elde edilen veriler ýþýðýnda, Türkiye’de saðlýk turizminin yoðun olarak yaþandýðý seçilmiþ 9 ildeki kamu, özel ve üniversite hastanelerinde yöneticilerin, hastaneleri konusunda verdikleri bilgiler doðrultusunda, hastanelerin saðlýk turizmine hazýr olup olmadýðýný tespit etmek amaçlanmýþtýr. 3.3.1. Araþtýrmanýn Kapsam ve Sýnýrlýlýklarý Araþtýrmanýn kapsamýna alýnan hastaneler, Türkiye Ýstatistik Kurumu’nun yaptýðý Yabancý Ziyaretçi Anketi 2001 yýlý verilerine göre yoðun olarak saðlýk amaçlý turist alan 9 ildeki (Ankara, Ýstanbul, Ýzmir, Antalya, Muðla, Bursa, Trabzon, Gaziantep, Erzurum) tüm kamu, özel ve üniversite hastanelerdir. Seçilen 9 ilde bulunan toplam 414 hastanenin Baþhekimliðine Ek’te örneði sunulan anket formu Saðlýk Bakanlýðý resmi yazýsý ile 06.02.2006 tarihinde gönderilmiþ, hastanedeki bir yönetici tarafýndan doldurulduktan sonra en geç 24.03.2006 tarihinde geri göndermeleri istenmiþtir. Anket çalýþmasýnýn bu birinci turunda toplam 214 adet anket geri dönerek %51,6 cevaplama oraný saðlanmýþtýr. Cevaplama oranýný yükseltmek için yapýlan ikinci tur 19.04.2006-01.05.2006 tarihleri arasýnda gerçekleþmiþ ve bu tur sonucu toplam 282 ankete ulaþýlarak cevaplama oraný %68,1’e yükseltilmiþtir. 15 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 3.3.2. Araþtýrmanýn Varsayým ve Hipotezleri Araþtýrma, veri toplama aracý olarak kullanýlan anket sorularýna hastane yöneticilerinin verdikleri cevaplarýn gerçek durumu yansýttýðý ve güvenilir olduðu varsayýmýna dayandýrýlmýþtýr. Araþtýrmanýn hipotezleri aþaðýda sunulmaktadýr: 1. Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu ile; a) Hastanelerin bulunduðu iller b) Hastanelerin statüleri c) Hastanelerin türleri d) Hastanelerin fiili yatak sayýlarý arasýnda fark yoktur. 2. Hastanelerde saðlýk turizmine yönelik birim olma durumu ile; a) Hastanelerin bulunduðu iller b) Hastanelerin statüleri c) Hastanelerin fiili yatak sayýlarý arasýnda fark yoktur. 3. Hastanelerde yabancý dil eðitimi yeterli personel olma durumu ile hastanelerin statüleri arasýnda fark yoktur. 4. Hastanelerde teþvik amaçlý kültürel, sosyal, sportif imkanlarýn sunulma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 5. Hastanelerde yabancý uyruklu hastalar için ayrý kat/klinik bulunma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin fiili yatak sayýlarý arasýnda fark yoktur. 6. Hastanelerin havaalanýna yakýnlýk durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 7. Hastanelerin diðer saðlýk tesislerine yakýnlýk durumu ile hastanelerin statüleri arasýnda fark yoktur. 8. Hastanelerin helikopter ambulansa sahip olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 9. Hastanelerin yurt dýþýndan gelen hastalara sunduðu özel ulaþým imkaný durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 10. Hastanelerin yurt dýþýndan gelen hastalar için paket programa sahip olma durumu ile hastanelerin statüleri arasýnda fark yoktur. 11. Hastanelerin yönlendirme levhalarý ve uyarý iþaretlerinin yurt dýþýndan gelen hastalarýn anlayacaðý þekilde olma durumu ile hastanelerin statüleri arasýnda fark yoktur. 16 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 12. Hastanelerde yurt dýþýndan gelecek farklý dinlere mensup hastalarýn dini inançlarýna uygun imkanlarýn olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 13. Hastanelerde yurt dýþýndan gelecek hastalarla iletiþim kurmak için farklý diller için anlaþmalý çevirmen bulundurma durumu ile a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin türleri arasýnda fark yoktur. 14. Hastanelerde pazarlama departmaný olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin türleri c) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 15. Hastanelerde akreditasyon ile ilgili çalýþma olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin türleri c) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 16. Hastanelerde hasta ve ailelerinin haklarýný korumak ve geliþtirmek ile ilgili faaliyetlerin yeterli olma durumu ile hastane statüleri arasýnda fark yoktur. 17. Hastanelerde engelli hastalara iyi hizmet sunulma durumu ile hastanelerin statüleri arasýnda fark yoktur. 18. Hastanelerin yurt dýþýnda yaþayan hastalara yönelik tanýtým yapma durumu ile hastanelerin statüleri arasýnda fark yoktur. 19. Hastanelerde hastalarýn çeþitli ihtiyaçlarýna yeterli cevap verilme durumu ile hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 20. Hastanelerde çeþitli sorunlarýn bulunma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 21. Hastanelerin altyapýlarýnýn yeterli olma durumu ile hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda fark yoktur. 22. Hastanelerin daha iyi hizmet vermesi için yapýlmasý gerekenler ile hastanelerin statüleri arasýnda fark yoktur. 3.3.3. Verilerin Analiz Yöntemi Anketlerin analizinde, SPSS 11.5 ve Microstat programlarý kullanýlmýþtýr. Anketlerden elde edilen verilerin analizinde; frekans daðýlýmlarý, aritmetik ortalama, standart sapma, çapraz tablolar, ki-kare (c2) testi, iki ortalama arasýndaki farkýn önem kontrolü (t testi) ve tek yönlü 17 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý varyans analizi gibi gerekli istatistik analizler yapýlmýþtýr. Tek yönlü varyans analizi ile gruplar arasýnda farklýlýk bulunduðunda ikili karþýlaþtýrmalar için, Levene istatistiðine göre homojenite saðlanýyorsa Post Hoc olarak Tukey HSD, heterojenite durumunda ise Tamhane’s T2 analizi kullanýlmýþtýr. 2xn veya mx2 düzenindeki ki-kare tablolarýnda, herhangi bir gözde beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý halinde Kolmogorov Simirnov testi yapýlmýþtýr. 2x2 düzenindeki ki-kare tablolarýnda herhangi bir gözde beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý halinde Fisher Kesin Ki-Kare testi kullanýlmýþtýr. Yapýlan analizler sonucunda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýðý (p<0,05) olan p deðerleri koyu harflerle gösterilmiþtir. 3.4. BULGULAR Araþtýrma kapsamýndaki hastanelerde yapýlan anketlerin deðerlendirilmesi ile genel olarak, hastanelerin saðlýk turizmine yönelik mevcut durumu, saðlýk turizmi konusunda yöneticinin hastanesiyle ilgili algýlamalarý, yurt dýþýndan gelen hastalarýn hangi ülkeden, hangi hastalýðýn tedavisi için geldiði ve hangi tür hastaneleri seçtiði tespit edilmeye çalýþýlmýþtýr. Verilerin analizi sonucunda elde edilen bulgular, aþaðýda baþlýklar halinde sunulmuþtur. 3.4.1. Araþtýrmaya Kapsamýndaki Hastaneler ile Ýlgili Bulgular Tablo-1: Hastaneler ve Yöneticiler ile Ýlgili Tanýmlayýcý Bilgiler Hastanelerin Bulunduðu Ýl Ankara Ýstanbul Ýzmir Antalya Bursa Muðla Gaziantep Erzurum Trabzon Hastanelerin Statüleri Kamu Özel Üniversite Hastanelerin Türleri Genel Hastane Özel Dal Hastanesi Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Hastanelerin Yatak Sayýlarý 1-100 Yataklý 101-200 Yataklý 201+ Yataklý Frekanslar (n) Yüzde (%) 48 106 39 27 24 17 6 7 8 17,02 37,59 13,83 9,57 8,51 6,03 2,13 2,48 2,84 149 121 12 52,84 42,91 4,26 196 43 43 69,50 15,25 15,25 172 46 64 60,99 16,31 22,70 18 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-1: Hastaneler ve Yöneticiler ile Ýlgili Tanýmlayýcý Bilgiler (Devam) Cevaplayan Yöneticilerin Görevleri Baþhekim/Baþhekim Yardýmcýsý Hastane Müdürü/Müdür Yardýmcýsý Diðer 119 151 12 42,20 53,55 4,26 Cevaplayan Yöneticinin Saðlýk Kurumlarý Yönetimi Ýle Ýlgili Eðitim Alma Durumu Evet Hayýr TOPLAM 145 137 282 51,42 48,58 100,00 Tablo 1’de araþtýrma kapsamýndaki hastaneler ve bu hastanelerde anketi cevaplayan yöneticiler ile ilgili tanýmlayýcý bilgiler verilmiþtir. Araþtýrma kapsamýndaki hastanelerin %37,39’u Ýstanbul ilindeki hastaneler, %52,84’ü kamu hastaneleri, %69,5’i genel hastaneler, %60,99’u yatak kapasitesi 1 ile 100 arasýnda olan hastanelerdir. Hastanelerde anketi cevaplayan yöneticilerin %51,42’sinin saðlýk kurumlarý yönetimi eðitimi aldýðý ve %53,55’inin hastane müdürü ya da müdür yardýmcýsý olarak görev yaptýðý görülmektedir. Tablo-2: Yýllara Göre Hastanelere Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Poliklinik/Klinik/Ameliyat Sayýlarý n Ortalama Standart Sapma Minimum Maksimum 2003 64 2.516,47 13.759,04 1 108.770 2004 72 3.837,04 18.178,66 1 141.573 2005 88 3.778,69 21.649,19 0 172.107 2003 52 151,65 469,43 0 2.722 2004 55 165,62 530,81 0 2.918 2005 66 154,15 498,37 0 2.951 2003 55 64,02 241,65 0 1.509 2004 62 74,29 269,75 0 1.842 2005 75 90,21 356,07 0 2.500 Poliklinik Sayýsý Klinik Sayýsý Ameliyat Sayýsý Tablo 2’de yýllar itibari ile hastanelere ayakta tedavi olmak için gelen hasta sayýlarý, yatan hasta sayýlarý ve ameliyat sayýlarý ile ilgili bilgiler sunulmaktadýr. 2003 yýlýnda yurt dýþýndan yabancý hasta kabul ettiðini söyleyen toplam 64 hastaneye ortalama 2.516 hasta ayakta tedavi olmak için gelirken, 2005 yýlýnda toplam 88 hastaneye ortalama 3.778 hasta gelmiþtir. 2005 yýlýnda yurt dýþýndan gelen hastalarýn yatýþ ve ameliyat sayýlarýnda da 2003 yýlýna göre artýþ olduðu görülmektedir. 19 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 3.4.2. Hastanelere Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar ile Ýlgili Bulgular Tablo 3’da, Türkiye’de hastanelerin sunduðu saðlýk hizmetlerini, yurt dýþýndan gelen hastalarýn, özellikle Haziran-Temmuz-Aðustos aylarýnda kullandýðý, çoðunlukla solunum yollarý hastalýklarýnýn tedavisi için baþvurduðu, yoðunlukla Almanya’dan geldiði görülmektedir. Tedavi olmak amacýyla en az hastanýn saðlýk turizmi pazarýnda hedef ülkelerimizden olan Suudi Arabistan’dan gelmesi dikkat çekmektedir. Tablo-3: Hastanelere Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Aylara, Hastalýklara ve Ülkelere Göre Daðýlýmlarý (n=282) Aylara Göre Daðýlým Mart-Nisan-Mayýs Haziran-Temmuz-Aðustos Eylül-Ekim-Kasým Aralýk-Ocak-Þubat Hastalýk / Tedavi Türüne Göre Daðýlým Göz Hastalýklarý ve Ameliyatlarý Kalp Hastalýklarý ve Ameliyatlarý Kadýn Hastalýklarý ve Ameliyatlarý Estetik ve Plastik Operasyonlar Kýsýrlýk (Tüp Bebek) Alkol ve Uyuþturucu Baðýmlýlarý Diyabet Kanser Tedavisi Solunum Yollarý Hastalýklarý Sinir Sistemi Hastalýklarý Böbrek Hastalýklarý ve Diyaliz Romatizmal Hastalýklar Ortopedik Ameliyatlar Diþ Tedavileri Ülkelere Göre Daðýlým Türk Cumhuriyetleri Suudi Arabistan Ýran Hollanda Almanya Belçika Ýngiltere Danimarka Amerika Fransa Yunanistan Ortalama Standart Sapma 0,904 2,082 1,113 0,635 1,044 1,641 1,252 0,903 0,674 0,535 0,723 0,387 0,156 0,149 0,493 0,284 0,911 0,450 0,422 0,465 0,830 0,511 1,154 1,110 1,084 0,914 0,531 0,559 0,948 0,748 1,230 0,876 0,910 0,940 1,234 0,974 0,674 0,156 0,181 1,035 1,681 0,699 0,599 0,422 0,252 0,521 0,291 1,060 0,474 0,476 1,257 1,515 1,029 1,046 0,894 0,576 0,905 0,626 20 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-4: Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Türkiye’yi ve Tercih Ettikleri Hastaneleri Seçme Nedenleri (n=282) Tablo 4’de yurt dýþýndan gelen hastalarýn tedavileri için Türkiye’yi ve Türkiye’deki saðlýk kurumlarýný seçme nedenleri incelenmiþtir. Yurt dýþýndan gelen hastalarýn saðlýk amaçlý olarak Türkiye’yi seçmesinin temel nedeninin fiyat, bir sonraki nedeninin ise iklim olduðu bulunmuþtur. Kendi ülkelerinde yasal zemin olmamasý nedeni ile Türkiye’ye gelen hasta sayýsýnýn ise az olduðu görülmektedir. Tabloya göre, yurt dýþýndan gelen hastalarýn gidecekleri hastaneleri belirlerken çoðunlukla önceki hastalarýn tavsiyelerinden yararlandýðý saptanmýþtýr. 3.4.3. Araþtýrmanýn Hipotezleri ile Ýlgili Bulgular Tablo- 5: Hastanelerin Bulunduðu Ýllere Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu (K-S=0,748 p=0,631 ) 21 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo 5’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov (K-S) testi yapýlmýþ ve hastaneye tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan gelen hastalarýn, hastanelerin bulunduðu illere göre daðýlýmý arasýnda fark olmadýðý sonucu elde edilmiþtir (p>0,05). Tedavi amacýyla Türkiye’ye gelen hastalarýn tercih ettikleri özel bir il olmadýðýndan 1a hipotezi kabul edilmiþtir. Tablo- 6: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu (K-S =0,904 p=0,388) Tablo 6’da beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak hastanelerin statüleri ile hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda istatistiksel bir farklýlýk olmadýðý (p>0,05) saptanmýþtýr. Yurt dýþýndan gelen hastalarýn hastanelerin statüsü konusunda özel bir tercihleri olmadýðýndan 1b hipotezi kabul edilmiþtir. Tablo- 7: Hastanelerin Türlerine Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu (c2 =0,236 p=0,889) Tablo 7’de görüldüðü gibi hastanelerin türleri ile hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk bulunmamaktadýr (p>0,05). Bu nedenle 1c hipotezi kabul edilmiþtir. Tablo-8: Hastanelerin Fiili Yatak Sayýlarýna Göre Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu (c2 =1,418 p=0,492) Tablo 8’de hastanelerin fiili yatak sayýsý ile hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark olmadýðý görülerek (p>0,05), 1d hipotezi kabul edilmiþtir. 22 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-9: Hastanelerin Bulunduðu Ýllere Göre Saðlýk Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu (K-S=0,655 p=0,785) Tablo-9’da beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlmýþ ve hastanelerde saðlýk turizmine yönelik birim olma durumunun, hastanelerin bulunduðu illere göre daðýlýmý arasýnda fark olmadýðý sonucu elde edilerek 2a hipotezi kabul edilmiþtir (p>0,05). Tablo-10: Hastanelerin Statülerine Göre Saðlýk Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu (K-S=2,664 p=0,000) Tablo 10’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlmýþ ve hastanelerin statülerine göre hastanelerde saðlýk turizmine yönelik birim olma durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu tespit edilmiþtir (p<0,05). 2b hipotezi reddedildikten sonra farký yaratan gruplarýn belirlenmesi amacýyla yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda fark olduðu ( c2=30,153, p=0,000), kamu hastanelerinin %20,1’inde saðlýk turizmine yönelik birim olmasýna karþýn, özel hastanelerin %52,1’inde saðlýk turizmine yönelik bir birim olduðu tespit edilmiþtir. Tablo-11: Hastanelerin Fiili Yatak Sayýlarýna Göre Saðlýk Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu (c2=1,074 p=0,585) 23 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo 11’de hastanelerin fiili yatak sayýlarý ile hastanelerde saðlýk turizmine yönelik birim olma durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk bulunmadýðý tespit edilerek 2c hipotezi kabul edilmiþtir (p>0,05). Tablo-12: Hastanelerin Statülerine Göre Yabancý Dil Eðitimi Yeterli Personel Durumu (c2 =26,723 p=0,000) Tablo 12’de, hastanelerin statüleri ile hastanelerde yabancý dil eðitimi yeterli personel olma durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu görülmektedir (p<0,005). Hipotez 3 reddedilmiþ, farký yaratan gruplarýn belirlenmesi için yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda kamu hastanelerinin, özel hastanelerden (p=0,000) ve üniversite hastanelerinden (p=0,017) istatistiksel olarak farklý olduðu saptanmýþtýr. Kamu hastanelerinde (%35,60), özel hastanelere (%65,30) ve üniversite hastanelerine (%75,00) göre daha az yabancý dil bilen yeterli personel vardýr. Tablo-13: Hastanelerin Statülerine Göre Teþvik Amaçlý Kültürel, Sosyal, Sportif Ýmkanlarýn Sunulma Durumu (K-S=2,166 p=0,000) Tablo 13’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak hastanelerin statüleri ile hastanelerde teþvik amaçlý kültürel, sosyal, sportif imkanlarýn sunulma durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunmuþ ve 4a hipotezi reddedilmiþtir (p<0,05). Farklýlýðý yaratan gruplarýn belirlenmesi amacýyla yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda kamu hastaneleri ile özel hastanelerin teþvik amaçlý kültürel, sosyal, sportif imkanlarý sunma durumlarý arasýnda fark olduðu tespit edilmiþtir (p=0,000). Kültürel, sosyal ve sportif imkanlar, özel hastanelerde (%20,7) kamu hastanelerine (%3,4) göre daha yüksek oranda sunulmaktadýr. 24 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-14: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Teþvik Amaçlý Kültürel, Sosyal, Sportif Ýmkanlarýn Sunulma Durumu (c2 =7,829 p=0,005) Hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumu, hastanelere teþvik amaçlý kültürel, sosyal, sportif imkanlarýn sunulma durumuna göre Tablo 14’de incelenmiþtir. Ýstatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðu için (p=0,05) 4b hipotezi reddedilmiþtir. Teþvik amaçlý kültürel, sosyal, sportif imkanlarý sunan hastanelere (%14,2) ile daha çok yurt dýþýndan hasta gelmektedir. Tablo-15: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar Ýçin Ayrý Kat/Klinik Bulunma Durumu (K-S=2,359 p=0,000) Tablo 15’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak hastanelerin statüleri ile hastanelerde yabancý uyruklu hastalar için ayrý kat/klinik bulunma durumu incelenmiþtir. Ýstatistiksel olarak anlamlý farklýlýk (p<0,05) gösterdiði tespit edilmiþ ve 5a hipotezi reddedilmiþtir. Farklýlýðý yaratan grubun bulunmasý için yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda, kamu hastanelerinin, özel hastanelerden (p=0,000) ve üniversite hastanelerinden (p=0,001) farklý olduðu tespit edilmiþtir. Kamu hastanelerinin sadece %0,7’sinde yabancý uyruklu hastalar için ayrý kat/klinik bulunurken, özel hastanelerin %14,9’unda, üniversite hastanelerinin %25’inde ayrý kat/klinik bulunmaktadýr. Kamu hastanelerinde, özel hastanelere ve üniversite hastanelerine göre yurt dýþýndan gelen hastalara yönelik daha az ayrý kat/klinik bulunmaktadýr. 25 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-16: Hastanelerin Fiili Yatak Sayýlarýna Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar Ýçin Ayrý Kat/Klinik Bulunma Durumu (K-S=1,128 p=0,157) Tablo 16’da hastanelerin fiili yatak sayýlarý ile hastanelerde yabancý uyruklu hastalar için ayrý kat/klinik bulunma durumu incelenmiþtir. Beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlmýþ ve hastanelerde yurt dýþýndan gelen hastalar için ayrý kat/klinik bulunma durumunun hastanelerin fiili yatak sayýlarýna göre farklýlýk göstermediði (p>0,05) sonucu elde edilmiþtir ve 5b hipotezi kabul edilmiþtir. Tablo-17: Hastanelerin Statülerine Göre Havaalanýna Yakýnlýk Durumu (c2=18,542 p=0,000) Tablo 17’de hastanelerin statülerine göre havaalanýna yakýnlýk durumu incelenmiþ ve aralarýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðundan (p<0,05), 6a hipotezi reddedilmiþtir. Farklýlýðý yaratan gruplarýn tespiti için yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu saptanmýþtýr (p=0,000). Özel hastanelerin (%61,2), kamu hastanelerine (%34,90) göre havaalanýna daha yakýn olduðu tespit edilmiþtir. Tablo-18: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Havaalanýna Yakýnlýk Durumu (c2=0,877 p=0,349) 26 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo 18’e göre hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumu, hastanelerin havaalanýna yakýnlýk durumuna göre istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk göstermemektedir (p>0,05). Hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu, hastanelerin havaalanýna yakýnlýðýna baðlý olarak deðiþmediðinden 6b hipotezi kabul edilmiþtir. Buna göre yurt dýþýndan gelen hastalarýn hastane seçimlerinde hastanenin havaalanýna yakýn olmasýnýn etkili olmadýðý söylenebilir. Tablo-19: Hastanelerin Statülerine Göre Diðer Saðlýk Tesislerine Yakýnlýk Durumu (K-S=2,095 p=0,000) Tablo 19’da beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak, hastanelerin statüleri ile hastanelerin diðer saðlýk tesislerine yakýnlýk durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðundan (p<0,05) hipotez 7 reddedilmiþtir. Farký yaratan gruplarý belirlenmek için yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda özel hastanelerin, kamu (p=0,000) ve üniversite (p=0,011) hastanelerinden farklý olduðu bulunmuþtur. Özel hastaneler, kamu ve üniversite hastanelerine göre diðer saðlýk tesislerine daha yakýndýr. Tablo-20: Hastanelerin Statülerine Göre Helikopter Ambulansa Sahip Olma Durumu (K-S=0,896 p=0,399) Tablo 20’de hastanelerin statülerine göre helikopter ambulansa sahip olma durumu incelenirken, beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine KolmogorovSimirnov testi kullanýlmýþtýr. Hastanelerin helikopter ambulansa sahip olma durumu, hastanelerin statülerine göre farklýlýk göstermediði (p>0,05) bulunmuþ ve 8a hipotezi kabul edilmiþtir. 27 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-21: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Helikopter Ambulansa Sahip Olma Durumu (c2=1,144 p=0,285) Tablo 21’de hastanelere tedavi olmak amacý ile yurt dýþýndan hasta gelme durumuna göre hastanelerin helikopter ambulansa sahip olma durumu incelenmiþ ve istatistiksel farklýlýk bulunmadýðýndan (p>0,05) 8b hipotezi kabul edilmiþtir. Tablo-22: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalara Sunduðu Özel Ulaþým Ýmkaný Durumu (K-S=3,020 p=0,000) Tablo 22’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak, hastanelerin statüleri ile hastanelerin yurt dýþýndan gelen hastalara sunduðu özel ulaþým imkaný arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu tespit edilmiþtir (p<0,05). 9a hipotezi reddedildikten sonra farký yaratan hastanelerin tespiti için yapýlan ikili karþýlaþtýrma analizleri sonucunda, kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda farklýlýk olduðu tespit edilmiþtir (p=0,000). Kamu hastanelerinin %15,4’ü yurt dýþýndan gelen hastalarýna özel ulaþým imkanlarý sunarken, özel hastanelerin %51,2’si bu imkanlarý sunmaktadýr. Tablo-23:Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalara Sunduðu Özel Ulaþým Ýmkaný Durumu (c2=19,427 p=0,000) 28 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo 23’de hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumu ile hastanelerin yurt dýþýndan gelen hastalara sunduðu özel ulaþým imkaný incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðundan (p<0,05) 9b hipotezi reddedilmiþtir. Tabloda yurt dýþýndan gelecek hastalara yönelik özel ulaþým imkaný sunan hastanelere (%38,7) daha çok hasta geldiði görülmektedir. Tablo-24: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelen Hastalar Ýçin Paket Programý Olma Durumu (K-S=2,950 p=0,000) Tablo 24’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak, hastanelerin statüleri ile yurt dýþýndan gelen hastalarý için paket programý olma durumu incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk gösterdiði (p<0,05) için hipotez 10 reddedilmiþtir. Yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda kamu hastanelerinin, özel hastanelerden (p=0,000) ve üniversite hastanelerinden (p=0,017) farklý olduðu saptanmýþtýr. Kamu hastanelerinin %4’ünde yurt dýþýndan gelecek hastalara yönelik paket programlar bulurken, özel hastanelerin %30,6’sýnda, üniversite hastanelerinin %25’inde yurt dýþýndan gelecek hastalara yönelik paket program bulunmaktadýr. Yani özel hastaneler ve üniversite hastaneleri, kamu hastanelerine göre yurt dýþýndan gelen hastalarýn çeþitli ihtiyaçlarýný karþýlamaya yönelik daha çok paket program sunmaktadýr. Tablo-25: Hastanelerin Statülerine Göre Yönlendirme Levhalarýnýn ve Uyarý Ýþaretlerinin Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Anlayacaðý Þekilde Olma Durumu (c2=8,879 p=0,012) Tablo 25’de hastanenin statüsü ile hastanenin yönlendirme levhalarý ve uyarý iþaretlerinin yurt dýþýndan gelen hastalarýn anlayacaðý þekilde olma durumu incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu bulunduðundan (p<0,05) hipotez 11 reddedilmiþtir. Yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda fark bulunmuþtur (p=0,004). Kamu hastanelerinin %32,90’ý yönlendirme levhalarýný/uyarý iþaretlerini yurt dýþýndan gelen hastalarýn anlayacaðý þekilde konumlandýrýrken, bu oran özel hastanelerde %50,40’dýr. Özel hastaneler, kamu hastanelerine kýyasla yönlendirme levhalarý/uyarý iþaretlerini yurt dýþýndan gelen hastalarýn anlayacaðý þekilde konumlandýrmaktadýr. 29 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-26: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelecek Farklý Dinlere Mensup Hastalarýn Ýnançlarýna Uygun Ýmkanlarýn Olma Durumu (K-S=2,913 p=0,000) Tablo 26’da beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine KolmogorovSimirnov testi yapýlarak hastanelerin statülerine göre yurt dýþýndan gelecek farklý dinlere mensup hastalarýn dini inançlarýna uygun imkanlarýn hastanelerde olma durumu incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðundan (p<0,05) 12a hipotezi reddedilmiþtir. Yapýlan ikili karþýlaþtýrma analizleri sonunda kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda fark olduðu tespit edilmiþtir (p=0,000). Özel hastanelerin %42,1’i yurt dýþýndan gelen hastalarýn farklý inançlarýna uygun yemek, din görevlisi gibi imkanlarý saðlarken, bu oran kamu hastanelerinde %10,1 olarak bulunmuþtur. Tablo-27: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu Ýle Hastanelerde Yurt Dýþýndan Gelecek Farklý Dinlere Mensup Hastalarýn Ýnançlarýna Uygun Ýmkanlarýn Olma Durumu (c2=11,314 p=0,001) Tablo 27’de hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumuna göre hastanelerde yurt dýþýndan gelecek farklý dinlere mensup hastalarýn dini inançlarýna uygun imkanlarýn olma durumu incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk gösterdiðinden (p<0,05) 12b hipotezi reddedilmiþtir. Hastalar, dini inançlarýna uygun imkanlar sunan hastaneleri (%29,4) tercih etmektedir. Tablo-28: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dýþýndan Gelecek Hastalarla Ýletiþim Kurmak Ýçin Farklý Dillerden Anlaþmalý Çevirmen Bulunma Durumu (K-S=3,704 p=0,000) 30 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo 28’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak hastanelerin statülerine göre hastanelerde yurt dýþýndan gelecek hastalarla iletiþim kurmak için farklý dillerde anlaþmalý çevirmen bulundurma durumu incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðundan (p<0,05) 13a hipotezi reddedilmiþtir. Yapýlan ikili karþýlaþtýrma analizleri sonunda kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda fark olduðu tespit edilmiþtir (p=0,000). Özel hastanelerin %35,5’i farklý dillerden hastalarla iletiþim kurmak için anlaþmalý çevirmen bulundururken, kamu hastanelerinin sadece %0,7’sinde çevirmen bulunduðu saptamýþtýr. Tablo-29: Hastanelerin Türlerine Göre Yurt Dýþýndan Gelecek Hastalarla Ýletiþim Kurmak Ýçin Farklý Diller Ýçin Anlaþmalý Çevirmen Bulunma Durumu (c2=7,807 p= 0,020) Hastanenin türlerine göre hastanelerde yurt dýþýndan gelecek hastalarla iletiþim kurmak için farklý dillerden anlaþmalý çevirmen bulundurma durumu Tablo 29’da incelenmiþ ve farklýlýk (p<0,05) bulunduðundan 13b hipotezi reddedilmiþtir. Yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda genel hastaneler ile eðitim araþtýrma hastaneleri arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p=0,005). Genel hastanelerde (%19,4), eðitim araþtýrma hastanelerine göre (%2,3) daha fazla anlaþmalý çevirmen bulunmaktadýr. Tablo-30: Hastanelerin Statülerine Göre Pazarlama Departmaný Olma Durumu (c2=89,153 p=0,000) Tablo 30’da hastanelerin statülerine göre hastanelerde pazarlama departmaný olma durumu, beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine KolmogorovSimirnov testi yapýlarak test edilmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu görülüþtür (p<0,05). Bu nedenle 14a hipotezi reddedilmiþtir. Farký yaratan hastanelerin tespit edilmesi için yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda özel hastanelerin, kamu hastanelerinden (p=0,000) ve üniversite hastanelerinden (p=0,012) istatistiksel olarak farklý olduðu tespit edilmiþtir. Özel hastanelerin %57’sinde pazarlama departmaný bulunurken üniversite hastanelerinin %16,7’sinde, kamu hastanelerinin %5,4’ünde pazarlama departmaný bulunduðu tespit edilmiþtir. 31 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-31: Hastanelerin Türlerine Göre Pazarlama Departmaný Olma Durumu (c2=11,649 p=0,003) Tablo 31’de hastanelerin türlerine göre hastanelerde pazarlama departmaný olma durumu incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðundan (p<0,05), 14b hipotezi reddedilmiþtir. Farký yaratan hastanelerin tespit edilmesi için yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda genel hastanelerin, eðitim araþtýrma hastanelerinden istatistiksel olarak farklý olduðu (p=0,001) tespit edilmiþtir. Genel hastanelerin %33,7’sinde pazarlama departmaný bulunurken, eðitim araþtýrma hastanelerinin %9,3’ünde pazarlama departmaný bulunduðu belirlenmiþtir. Tablo-32: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Pazarlama Departmaný Olma Durumu (c2=14,514 p=0,000) Tablo 32’de hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumuna göre hastanelerde pazarlama departmaný olma durumu incelenmiþ ve istatistiksel farklýlýk olduðu bulunarak (p<0,05), 14c hipotezi reddedilmiþtir. Pazarlama departmaný olan hastanelere (%34,3) yurt dýþýndan daha çok hasta geldiði görülmektedir. Tablo-33: Hastanelerin Statülerine Göre Akreditasyon Ýle Ýlgili Çalýþma Olma Durumu (c2=3,409 p=0,182) Hastanelerin statülerine göre hastanelerde akreditasyon ile ilgili çalýþma olma durumuna Tablo 33’da incelenmiþ ve aralarýnda istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk tespit edilmediðinden (p>0,05), 15a hipotezi kabul edilmiþtir. 32 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-34: Hastanelerin Türlerine Göre Akreditasyon Ýle Ýlgili Çalýþma Olma Durumu (c2=1,664 p=0,435) Tablo 34’de hastanelerin türlerine göre akreditasyon ile ilgili çalýþma olma durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk bulunmadýðý (p>0,05) görülerek 15b hipotezi kabul edilmiþtir. Tablo-35: Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumuna Göre Akreditasyon Ýle Ýlgili Çalýþma Olma Durumu (c2=5,964 p=0,015) Hastanelere tedavi olmak amacýyla yurt dýþýndan hasta gelme durumu ile hastanelerde akreditasyon ile ilgili çalýþma olma durumu Tablo 35’de incelenmiþ ve aralarýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðu (p<0,05) için, 15c hipotezi reddedilmiþtir. Tabloda görüldüðü gibi yurt dýþýndan gelen hastalarýn %53,4’ü akreditasyon çalýþmalarý olan hastaneleri seçerken, %46,6’sý akreditasyon ile ilgili çalýþmalarý olmayan hastaneleri seçmektedir. Tablo-36: Hastanelerin Statülerine Göre Hasta ve Ailelerinin Haklarýný Korumak ve Geliþtirmek Ýle Ýlgili Faaliyetlerin Yeterli Olma Durumu (K-S=0,979 p=0,293) Hastanelerin statüleri ile hastanelerde hasta ve ailelerinin haklarýný korumak ve geliþtirmek ile ilgili faaliyetlerin yeterli olma durumu, beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle kikare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov testi yapýlarak incelenmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk göstermediði Tablo 36’da gösterilmiþtir (p>0,05). Fark olmamasý nedeni ile 16a hipotezi kabul edilmiþtir. 33 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-37: Hastanelerin Statülerine Göre Engelli Hastalara Ýyi Hizmet Sunma Durumu (K-S=2,689 p=0,000) Tablo 37’de beklenen deðerin 5’ten küçük olmasý nedeniyle ki-kare analizi yerine Kolmogorov-Simirnov yapýlarak, hastanelerin statülerine göre hastanelerde engelli hastalara iyi hizmet sunulma durumu arasýnda istatistiksel farklýlýk bulunduðundan (p<0,05), hipotez 17 kabul edilmiþtir. Farký yaratan hastanelerin tespit edilmesi için yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonucunda kamu hastaneleri ile özel hastanelerin istatistiksel olarak farklý olduðu (p=0,000) tespit edilmiþtir. Özel hastaneler (%95,9) engelli hastalarýn hizmetlerden daha iyi faydalanmasý için kamu hastanelerine (%71,1) göre daha çok düzenleme yapmaktadýr. Tablo-38: Hastanelerin Yurt Dýþýnda Yaþayan Hastalara Yönelik Tutundurma Faaliyetlerinde Bulunma Durumuna Göre Hastaneye Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu Tablo 38’de, hastanelerin internet, dergi, gazete, broþür veya tur operatörlerini kullanarak yurt dýþýnda yaþayan hastalara yönelik tutundurma faaliyetlerinde bulunma durumuna göre hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu incelenmiþtir. Hastanelerin “Ýnternet”, “Dergiler”, “Gazeteler”, “Broþürler” ve “Tur Operatörleri” aracýlýðý ile tutundurma faaliyetlerinde bulunma durumu ile yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýklar bulunmuþtur (p<0,05). Ýnternet aracýlýðý ile tutundurma faaliyetlerinde bulunan hastanelere, internet ile tutundurma faaliyetinde bulunmayanlara göre yurt dýþýndan daha fazla (%86,3) hasta geldiði; dergiler aracýlýðý ile tutundurma faaliyetinde bulunan hastanelere, dergiler aracýlýðý ile tutundurma faaliyetinde bulunmayanlara göre yurt dýþýndan daha fazla (%90,5) hasta geldiði; gazeteler aracýlýðý ile tutundurma faaliyetlerinde bulunan hastanelere, gazeteler aracýlýðý ile tutundurma faaliyetlerinde bulunmayanlara göre daha fazla (%89,7) hasta geldiði, broþürler ile tutundurma faaliyetlerinde bulunan hastanelere, 34 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý broþür ile tutundurma faaliyetlerinde bulunmayanlara göre daha çok (%91,3) hasta geldiði; tur operatörleri aracýlýðýyla tutundurma faaliyetinde bulunan hastanelere, bu tutundurma aracýný kullanmayanlara göre daha çok (%100) hasta geldiði saptanmýþtýr. Tabloda hastanelerin yurt dýþýnda yaþayan hastalara yönelik tutundurma faaliyetlerinde bulunma durumu ile hastanelere tedavi olmak için yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda anlamlý farklýlýklar bulunduðundan hipotez 18 reddedilmiþtir. Tutundurma faaliyetlerinde bulunan hastanelere, tutundurma faaliyetlerinde bulunmayan hastanelere göre daha çok hasta geldiði saptanmýþtýr. Tablo-39: Hastanelerin Yurt Dýþýndan Gelen Hastalarýn Çeþitli Ýhtiyaçlarýna Yeterli Cevap Verme Durumuna Göre Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu Tablo 39’da hastanelerin yurt dýþýndan gelen hastalarýn çeþitli ihtiyaçlarýna yeterli cevap verme durumuna göre yurt dýþýndan hasta gelme durumu incelenmiþtir. Hastanelerin yurt dýþýndan gelen hastalarýn “Tedavi”, “Sosyal ve Kültürel”, “Tedavi Hakkýnda Önceden Bilgilendirilme” ve “Maliyet Hakkýnda Önceden Bilgilendirilme” ihtiyaçlarýna yeterli düzeyde cevap verme durumuna göre yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýklar bulunmuþtur (p<0,05). Yurt dýþýndan gelecek hastalarýn tedavi ihtiyaçlarýna yeterli cevap verebileceðini düþünen hastanelere (%75,5), sosyal ve kültürel ihtiyaçlarýna yeterli cevap vereceðini düþünen hastanelere (%78,5), tedavi hakkýnda önceden hastalarýný bilgilendiren hastanelere (%75,3), maliyet konusunda önceden hastalarýný bilgilendiren hastanelere (%76,00), bu ihtiyaçlarý karþýlamayan hastanelere göre daha çok hasta geldiði görülmektedir. Hastalarýn çeþitli ihtiyaçlarýna cevap verme ile yurt dýþýndan hasta gelme durumu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunduðundan hipotez 19 reddedilmiþtir. Yurt dýþýndan gelen hastalarýn çeþitli ihtiyaçlarýný karþýlayabileceðini düþünen hastanelere yurt dýþýndan daha çok hasta gelmektedir. 35 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-40: Hastanelerde Çeþitli Sorunlarýn Bulunma Durumunun Hastanelerin Statüleri Bakýmýndan Ýncelenmesi Tablo 40’da hastanelerin statülerine göre, hastanelerin çeþitli sorunlarýnýn bulunma durumu incelenmiþtir. “Tanýtým Eksikliði” hastanelerin statülerine göre incelenirken, üniversite hastanelerinin sayýsýnýn 30’dan az olmasý ve Levene testine göre gruplar arasýnda homojenitenin saðlanmasý (Levene istatistiði=0,065 ve p=0,937) nedeniyle Tek Yönlü Varyans Analizi (F testi) ile araþtýrýlmýþ ve gruplar arasýnda anlamlý bir farklýlýk bulunamamýþtýr. Hastanelerin statülerine göre “Talep Yetersizliði” sorunu olma durumu üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ancak gruplar arasý homojenitenin saðlanmasý (Levene istatistiði=1,068 ve p=0,345) nedeniyle Tek Yönlü Varyans Analizi ile araþtýrýlmýþ ve anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p=0,003). Farklýlýðýn hangi hastane gruplarýndan kaynaklandýðýný bulmak için post hoc testlerinin homojenite saðlandýðýnda kullanýlan Tukey HSD analizi yapýlmýþtýr. Kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda yapýlan analizlerde (p=0,002), kamu hastaneleri ile üniversite hastaneleri arasýnda yapýlan analizde (p=0,881) ve özel hastaneler ile üniversite hastaneleri arasýnda yapýlan analizde (p=0,642) bulunmuþtur. Bu analizlere göre kamu hastanelerinde, özel hastanelere göre daha fazla talep yetersizliði bulunmaktadýr. Hastanelerin statülerine göre “Fiziki Altyapý Yetersizliði” sorunu olma durumu, üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmasý (Levene istatistiði=2,468 ve p=0,087) nedeniyle Tek Yönlü Varyans Analizi ile araþtýrýlmýþ ve anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p=0,000). 36 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Farklýlýðýn hangi hastane gruplarýndan kaynaklandýðýný bulmak için homojenite saðlandýðýndan Tukey HSD analizi yapýlmýþtýr. Kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda (p=0), kamu hastaneleri ile üniversite hastaneleri arasýnda (p=0,0012) ve özel hastaneler ile üniversite hastaneleri arasýnda (p=0,999) bulunmuþtur. Bu analizlere göre kamu hastanelerinde, özel ve üniversite hastanelerine göre daha fazla fiziki altyapý yetersizliði sorunu bulunmaktadýr. Hastanelerin statüsüne göre “Teknolojik Altyapý Yetersizliði” sorunu olma derecesi üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmamasý nedeniyle (Levene istatistiði=4,895 ve p=0,008) Kruskal-Wallis ile analiz edilmiþtir. Hastanelerin statülerine göre teknolojik altyapý yetersizliðinin olmasý arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p<0,05). Kamu ve özel hastaneler arasýnda p=0; kamu ve üniversite hastaneleri arasýnda p=0,008; özel ve üniversite hastaneleri arasýnda ise p=0,975 bulunmuþtur. Bu analizlere göre kamu hastanelerinde teknolojik altyapý yetersizliði, özel hastaneler ve üniversite hastanelerine göre daha yüksek seviyededir. Hastanelerin statülerine göre hastanelerde “Nitelikli Personel Olmamasý” sorunu olma derecesi üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmamasý nedeniyle (Levene istatistiði=9,291 ve p=0,000) KruskalWallis ile test edilmiþtir. Hastanelerin statüleri ile teknolojik altyapý yetersizliðinin olmasý arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p<0,05). Kamu ve özel hastaneler arasýnda p=0; kamu ve üniversite hastaneleri arasýnda p=0,109; özel ve üniversite hastaneleri arasýnda ise p=0,958 bulunmuþtur. Bu analizlere göre kamu hastanelerinde, özel hastanelere göre daha fazla nitelikli personel olmamasý sorunu bulunmaktadýr. Hastanelerin statülerine göre hastanelerde “Olumsuz Ýmaj” olma sorunu, üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmamasý nedeniyle (Levene istatistiði=6,803 ve p=0,001) Kruskal-Wallis ile test edilmiþtir. Hastanelerin statüleri ile olumsuz imaj olma derecesi arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p<0,05). Yapýlan ikili karþýlaþtýrmalar sonunda kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda p=0; kamu hastaneleri ve üniversite hastaneleri arasýnda p=0,763; özel ve üniversite hastaneleri arasýnda yapýlan analizde ise p=0,213 bulunmuþtur. Bu analizlere göre kamu hastanelerinde, özel hastanelere göre daha fazla olumsuz imaj sorunu tespit edilmiþtir. Hastanelerin statülerine göre hastanelerde yurtdýþýndan gelen hastalara yönelik olarak “Ulaþým Sorunu” olma durumu, üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmamasý nedeniyle (Levene istatistiði=6,876 ve p=0,001) Kruskal-Wallis ile test edilmiþtir. Hastanelerin statüleri ile ulaþým sorunu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu bulunmuþtur (p<0,05). Kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda p=0; kamu hastaneleri ve üniversite hastaneleri arasýnda p=0,903; özel ve üniversite hastaneleri arasýnda ise p=0,031 bulunmuþtur. Bu analizlere göre kamu ve üniversite hastanelerinde özel hastanelere göre daha fazla ulaþým sorunu yaþanmaktadýr. Hastanelerin statülerine göre “Personel Eksikliði” sorununun olma durumu, üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmamasý nedeniyle (Levene istatistiði=12,062 ve p=0,000) Kruskal-Wallis testi ile analiz edilmiþtir. Hastanelerin statüleri ile personel eksikliði sorunu arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu bulunmuþtur (p<0,05). Kamu hastaneleri ile özel hastaneler arasýnda p=0; kamu hastaneleri ve üniversite hastaneleri arasýnda p=0,586; özel ve üniversite hastaneleri arasýnda ise p=0,041 sonuçlarý elde edilmiþtir. Bu analizlere göre kamu ve üniversite hastanelerinde özel hastanelere göre daha fazla personel eksikliði sorunu olduðu ortaya çýkmaktadýr. Hastanelerin statülerine göre hastanelerde “Finansman Sorunu” olma durumu, üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmamasý nedeniyle (Levene istatistiði=11,270 ve p=0) Kruskal-Wallis ile analiz edilmiþ ve istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu bulunmuþtur (p<0,05). Kamu hastaneleri ile özel hastaneler 37 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý arasýnda p=0; kamu hastaneleri ve üniversite hastaneleri arasýnda p=0,217; özel ve üniversite hastaneleri arasýnda ise p=0,277 bulunduðundan kamu hastanelerinde özel hastanelere göre daha çok finansman sorunu olduðu tespit edilmiþtir. Yurt dýþýndan gelecek olan hastalara hizmet sunacak hastanelerde yaþanan çeþitli sorunlar ile hastanelerin statüleri arasýnda anlamlý farklýlýklar bulunduðu için 20a hipotezi reddedilmiþtir. Tabloya göre, kamu, özel ve üniversite hastanelerinin yurt dýþýndan gelecek hastalarla ilgili yaþadýðý en önemli sorunun tanýtým eksikliðidir. Tablo-41: Hastanelerde Çeþitli Sorunlarýn Bulunma Durumuna Göre Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu Tablo 41’de hastanelerde çeþitli sorunlarýn bulunma durumuna göre hastanelere yurt dýþýndan hasta gelme durumu incelenmiþtir. Hastanelerde “Tanýtým Eksikliði”, “Talep Yetersizliði”, “Fiziki Altyapý Yetersizliði”, “Teknolojik Altyapý Yetersizliði”, “Olumsuz Ýmaj”, “Ulaþým”, “Personel Eksikliði” ve “Finansman” sorunlarýnýn olma durumuna göre yurt dýþýndan hasta gelme durumu incelendiðinde anlamlý farklýlýklar bulunamadýðýndan (p>0,05), bu ifadeler için 20b hipotezi kabul edilmiþtir. Hastanelerde “Nitelikli Personelin Olmamasý” durumuna göre yurt dýþýndan hasta gelme durumu incelendiðinde ise anlamlý farklýlýk saptandýðýndan (p<0,05), 20b hipotezi reddedilmiþtir. Nitelikli personelinin olmadýðýný düþünen hastanelere daha çok (%78) hasta gelmektedir. 38 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-42: Hastanelerin Çeþitli Altyapýlarýnýn Yeterli Olma Durumuna Göre Hastanelere Yurt Dýþýndan Hasta Gelme Durumu Tablo 42’de hastanelerin fiziki, teknolojik ve insangücü alt yapýlarýnýn yetersizlikleri ile hastanelerin statüleri arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýklar olup olmadýðý araþtýrýlmaktadýr. Hastanelerde “Fiziki Altyapý Yeterliliði”, “Teknolojik Altyapý Yeterliliði” ve “Ýnsangücü Altyapý Yeterliliði”nin olma durumuna göre yurt dýþýndan hasta gelme durumu incelendiðinde anlamlý farklýlýklar tespit edilmiþtir (p<0,05). Fiziki altyapýlarýnýn yetersiz olduðunu söyleyen hastanelere %53,1 hasta gelirken, fiziki altyapýsýnýn yeterli olduðunu söyleyen hastanelere %76,4 hasta gelmektedir. Teknolojik altyapýlarýnýn yetersiz olduðunu söyleyen hastanelere %53,1 hasta gelirken, teknolojik altyapýsýnýn yeterli olduðunu söyleyen hastanelere %76,4 hasta gelmektedir. Ýnsangücü altyapýsýnýn yetersiz olduðunu söyleyen hastanelere %51,2 hasta gelirken, insangücü altyapýsýnýn yeterli olduðunu söyleyen hastanelere %76,2 hasta gelmektedir. Tabloda hastanelerin altyapý yeterliliklerine göre tedavi amacýyla yurt dýþýndan hastaneye hasta gelme durumu arasýnda anlamlý farklýlýklar bulunduðu için hipotez 21 reddedilmiþtir. Hastanelerin fiziki, teknolojik ve insangücü altyapýsý yeterli olduðunda yurt dýþýndan daha fazla hasta kabul ettiði söylenebilir. 39 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý Tablo-43: Hastanelerin Daha Ýyi Hizmet Vermesi Ýçin Yapýlmasý Gerekenlerin Hastanelerin Statüleri Bakýmýndan Ýncelenmesi Tablo 43’de hastanelerin statülerine göre hastanelerde yapýlmasý gerekenler arasýnda farklýlýk olup olmadýðý incelenmiþtir. “Nitelikli Personel Alýmý” ile hastanelerin statüleri incelenirken, üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmasý (Levene istatistiði=1,441 ve p=0,238) nedeniyle Tek Yönlü Varyans Analizi (F testi) ile araþtýrýlmýþ ve gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p=0). Farklýlýðýn hangi hastane gruplarýndan kaynaklandýðýný bulmak için post hoc testlerinin homojenite saðlandýðýnda kullanýlan Tukey HSD analizi yapýlmýþ ve kamu hastanelerinde özel hastanelere göre daha çok nitelikli personel alýnmasý gerektiði sonucuna ulaþýlmýþtýr (p=0). Hastanelerin statülerine göre “Hastane Binasýnda Tadilat” gerekme derecesi üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmasý (Levene istatistiði=2,205 ve p=0,112) nedeniyle Tek Yönlü Varyans Analizi (F testi) ile araþtýrýlmýþ ve gruplar arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p=0,000). Farklýlýðýn hangi hastane gruplarýndan kaynaklandýðýný bulmak için yapýlan Tukey HSD analizi sonucunda kamu hastanelerinin, özel hastanelerden (p=0) istatistiksel olarak farklý olduðu saptanmýþtýr. Kamu hastaneleri binalarýnda özel hastanelere göre daha çok tadilata ihtiyaç duyulduðu söylenebilir. “Tanýtým” faaliyetlerinin gerekme derecesi, hastanelerin statülerine göre üniversite hastanelerinin yetersiz sayýda olmasý ve gruplar arasý homojenitenin saðlanmasý (Levene istatistiði=1,686 ve p=0,187) nedeniyle Tek Yönlü Varyans Analizi ile araþtýrýlmýþ ve anlamlý farklýlýk bulunmamýþtýr (p=0,390). Kamu hastaneleri, özel hastaneler ve üniversite hastaneleri tanýtýma hemen hemen ayný derecede ihtiyaç duyduklarý söylenebilir. “Devletten Mali Destek” gerekme derecesi, hastanelerin statülerine göre üniversite hastanelerinin sayýsýnýn 30’dan az olmasý ve Levene testine göre gruplar arasýnda heterojenite olmasý (Levene istatistiði=14,454 ve p=0,000) nedeniyle Kruskal-Wallis ile analiz edilmiþ ve hastanelerin statülerine göre istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu bulunmuþtur (p<0,05). Farklýlýðýn hangi gruplar 40 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý arasýnda olduðunu bulmak için kamu ve özel hastaneler parametrik bir test olan Ýki Ortalama Arasýndaki Farkýn Önemlilik Testi ile analiz edilmiþ (hastane sayýlarý 30’dan fazladýr) ve p=0 sonucu bulunmuþtur. Kamu ve üniversite hastaneleri parametrik olmayan Mann-Whitney U testi ile karþýlaþtýrýlmýþ ve p=0,881 olarak elde edilmiþtir. Özel ve üniversite hastaneleri de Mann-Whitney U testi ile karþýlaþtýrýlmýþ ve p deðeri 0,031 olarak bulunmuþtur. Bu analizlere göre özel hastanelerinin kamu ve üniversite hastanelerinden daha az düzeyde devletten mali destek beklediði saptanmýþtýr. Hastanelerin statülerine göre “ Profesyonellik” gerekme derecesi incelenirken üniversite hastanelerinin sayýsýnýn 30’dan az olmasý ve Levene testine göre gruplar arasýnda heterojenite olmasý (Levene istatistiði=3,434 ve p=0,034) nedeniyle Kruskal-Wallis analizi kullanýlmýþ ve hastanelerin statülerine göre istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk olduðu saptanmýþtýr (p<0,05). Farklýlýðýn hangi gruplar arasýnda olduðunu bulmak için kamu ve özel hastaneler Ýki Ortalama Arasýndaki Farkýn Önemlilik Testi ile analiz edilmiþ ve p=0 bulunmuþtur. Kamu ve üniversite hastaneleri Mann-Whitney U testi ile karþýlaþtýrýlmýþ ve p=0,183 bulunmuþ. Özel ve üniversite hastaneleri de Mann-Whitney U testi ile karþýlaþtýrýlmýþ ve p=0,005 bulunmuþtur. Bu analizlerde göre özel hastanelerinin kamu ve üniversite hastanelerinden daha az düzeyde profesyonelliðe ihtiyaç duyduðu tespit edilmiþtir. Hastanelerde yapýlmasý gerekenler ile yurt dýþýndan hasta gelme durumu incelendiðinde; sadece tanýtým faaliyetlerinin yapýlma gerekliliði açýsýndan hipotez 22 kabul edilmiþ (p>0,05), diðer yapýlmasý gerekenler arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýklara ulaþýlmýþtýr. 41 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý SONUÇ VE ÖNERÝLER Elde edilen verilerin deðerlendirilmesi sonucunda tespit edilen bazý önemli bulgular ile bulgulara dayalý olarak geliþtirilen öneriler aþaðýda sunulmuþtur. Türkiye’ye yurt dýþýndan gelen hastalarýn özellikle Haziran-Temmuz-Aðustos aylarýnda (%69,5), çoðunlukla solunum yollarý hastalýklarýnýn tedavisi için (%43,3), genelde Almanya’dan geldiði (%64,9) görülmektedir. Bu sonuçlar, Türkiye’nin saðlýk turizmi sektöründe istenilen safhaya ulaþmadýðýnýn ama turist saðlýðý konusunda daha ileride olduðunun göstergeleri olabilir. Turist saðlýðý için yeterli özenin gösterilmesi, saðlýk turizminin geliþtirilmesi için büyük bir adým olacaðý düþünülmektedir. Yurt dýþýndan gelen hastalarýn saðlýk amaçlý olarak Türkiye’yi seçmesinin temel nedeninin fiyat, bir sonraki nedeninin ise iklim olduðu saptanmýþtýr. Türkiye’deki saðlýk hizmetleri maliyetleri, personel giderlerinin düþük olmasý ve týbbi yanlýþ uygulamalara (malpraktis) yönelik sigortanýn olmamasý gibi nedenlerle birçok ülkeye göre daha avantajlýdýr. Türkiye’de sunulan saðlýk hizmetlerinin kaliteli, maliyetlerinin düþük, bekleme sürelerinin baþka ülkelerle kýyaslanýnca kýsa oluþunun, Türkiye’yi saðlýk turizmi sektöründe öne çýkaracaðý düþünülmektedir. Tedavi amacý ile Türkiye’ye gelen yabancý hastalarýn tercih ettikleri özel bir il tespit edilememiþtir. Ayrýca yurt dýþýndan gelen hastalarýn, hastanenin statüsü, türü, faaliyet yýlý ya da fiili yatak sayýsý gibi konularda tercihleri bulunmamaktadýr. Buradan, aslýnda Türkiye’ye tatil amaçlý gelen hastalarýn, rahatsýzlandýklarýnda bulunduklarý ilde herhangi bir hastaneye gittiði sonucuna ulaþýlabilir. Mevcut durumda hastanelerin saðlýk turizmine yönelik altyapýsý incelendiðinde aþaðýdaki bulgulara ulaþýlmýþtýr: - Kamu hastanelerinin %20,1’inde saðlýk turizmine yönelik birim bulunmasýna karþýn, özel hastanelerin %52,1’inde saðlýk turizmine yönelik bir birim bulunmaktadýr. - Kamu hastanelerinde (%35,60), özel hastanelere (%65,30) ve üniversite hastanelerine (%75,00) göre daha az sayýda yabancý dil bilen yeterli personel bulunmaktadýr. - Özel hastanelerin %20,7’si yurt dýþýndan gelen hastalara kültürel, sosyal ve sportif imkanlarý sunarken, kamu hastanelerinin %3,4’ü bu imkanlarý sunmaktadýr. - Kamu hastanelerinin sadece %0,7’sinde yabancý uyruklu hastalar için ayrý kat/klinik bulunurken, özel hastanelerin %14,90’ýnda, üniversite hastanelerinin %25,00’inde ayrý kat/klinik bulunmaktadýr. Kamu hastanelerinde, özel hastanelere ve üniversite hastanelerine göre yurt dýþýndan gelen hastalara yönelik daha az ayrý kat/klinik bulunmaktadýr. - Özel hastanelerin %51,2’si yurt dýþýndan gelen hastalarýna özel ulaþým imkanlarý sunarken, kamu hastanelerinin %15,4’ü yurt dýþýndan gelen hastalarýna özel ulaþým imkanlarý sunmaktadýr. - Özel hastanelerin %30,6’sýnda yurt dýþýndan gelen hastalara paket program sunulurken, 42 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý üniversite hastanelerinin %25,0’inde, kamu hastanelerinin %4,0’ünde yurt dýþýndan gelecek hastalara yönelik paket programlar bulunmaktadýr. - Özel hastanelerinin %50,4’ü hastanelerindeki yönlendirme levhalarýný/uyarý iþaretlerini yurt dýþýndan gelen hastalarýn anlayacaðý þekilde konumlandýrýrken, kamu hastanelerinin %32,9’u buna özen göstermektedir. - Özel hastanelerin %42,1’i yurt dýþýndan gelen hastalarýn farklý inançlarýna uygun yemek, din görevlisi gibi imkanlarý saðlarken, kamu hastanelerinin %10,1’i yurt dýþýndan gelen hastalarýna bu imkanlarý saðlamaktadýr. - Özel hastanelerin %35,5’i farklý dillerden hastalarla iletiþim kurmak için anlaþmalý çevirmen bulundururken, kamu hastanelerinin sadece %0,7’sinde anlaþmalý çevirmen bulunmaktadýr. - Özel hastanelerin %57’sinde pazarlama departmaný bulunurken, üniversite hastanelerinin %16,7’sinde, kamu hastanelerinin ise %5,4’ünde pazarlama departmaný bulunduðu tespit edilmiþtir. - Özel hastanelerinin %95,9’u engelli hastalarýn hizmetlerden en iyi þekilde faydalanmasý için düzenlemeler yaparken, kamu hastanelerinin %71,1’i engellilere yönelik düzenlemeler yapmaktadýr. - Kamu hastanelerinin, özel hastaneler ve üniversite hastanelerine göre internet, dergi, gazete, broþür ve tur operatörleri gibi tanýtým araçlarý aracýlýðý ile daha düþük seviyede tanýtým yaptýðý saptanmýþtýr. - Kamu, özel ve üniversite hastanelerinin tanýtýma hemen hemen ayný derecede ihtiyaç duyduklarý tespit edilmiþtir. - Kamu hastanelerinde, özel ve üniversite hastanelerine göre daha fazla fiziki ve teknolojik altyapý yetersizliði sorunu tespit edilmiþtir. - Kamu hastanelerinde, özel hastanelere göre daha fazla nitelikli personel eksikliði bulunmaktadýr. - Kamu hastanelerinde, özel hastanelere göre daha çok finansman sorunu olduðu tespit edilmiþtir. - Kamu hastaneleri binalarýnda, özel hastanelere göre daha çok tadilata ihtiyaç duyulduðu belirlenmiþtir. Saðlýk turizminde kamu saðlýk kuruluþlarýnýn, özel saðlýk kuruluþlarýna göre geri kalmasýnýn sebepleri arasýnda; kamu saðlýk kuruluþlarýnýn binalarýnýn fiziki þartlarýnýn yetersiz oluþu, personel motivasyonun, çalýþma þartlarýnýn aðýr olmasýndan olumsuz etkilenmesi ve özel saðlýk kuruluþlarýna oranla kamu saðlýk kurumlarýnýn tutundurma faaliyetlerinde yetersiz kalmasý gibi faktörler sayýlabilmektedir. Kamu hastanelerinin saðlýk turizmine yönelik çalýþmalarý saðlýk standartlarýný yükselteceði, fiyat istikrarýný ve güveni saðlayacaðý için kamu hastanelerinin saðlýk turizmi sektöründeki payýnýn arttýrýlmasý gerekmektedir. Bunun için; kamu saðlýk 43 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý kuruluþlarýna etkili bir halkla iliþkiler departmaný kurulmalýdýr. Turizm bölgelerinde yer alan kamu saðlýk kuruluþlarýnda, yeterli sayýda yabancý dil bilen personel istihdam edilmeli, mevcut personelin dil öðrenmesi desteklenmelidir. Saðlýk turizmi alanýndaki önemli fuar, kongre ve konferanslarýn takip edilmesi ve tutundurma faaliyetleri kamu ve özel sektör tarafýndan iyi bir þekilde yapýlmasý gerekmektedir. Saðlýk turizmi alanýnda Türkiye’nin olanaklarýnýn bir araya getirildiði fuarlar düzenlenerek, ülkemiz saðlýk sistemi hakkýnda diðer ülkelerin bilgilendirilmesi gerekmektedir. Türkiye’nin saðlýk turizminde baþarýlý olabilmesi için hastanelerin pazarlama planlamalarýný yapmalarý, hedef pazarlarýný (ülke ve hastalýk türüne göre) belirlemeleri, hedef pazarýn saðlýk ihtiyaçlarýný en iyi þekilde karþýlayacak pazarlama karmasýný oluþturmalarý gerekmektedir. Yabancý turistlerin Türkiye’deki saðlýk kuruluþlarýndan aldýklarý saðlýk hizmetlerinde deðiþik fiyatlandýrmalar olmasý sigorta þirketleri ile hastaneleri karþý karþýya getirmektedir. Sorunun çözümü için yabancý hastalarýn aldýklarý saðlýk hizmetlerinin fiyatlandýrýlmasýnda standartlar oluþturulmalýdýr. Saðlýk turizmi pazar payýnýn arttýrýlmasý için Avrupa Birliði ülkelerine, Orta Doðu ülkelerine, Türk Cumhuriyetleri’ne ve Avrupa’da yaþayan Türk vatandaþlarýna yönelik özel tutundurma kampanyalarý düzenleyen tutundurma stratejileri hazýrlanmalý ve uygulanmalýdýr. Yurt dýþýnda yaþayan hastalara, Türkiye’den tedavi almayý cazip hale getirmek için özel saðlýk turizmi paketleri hazýrlanmalýdýr. Hazýrlanacak bu saðlýk turizmi paketlerinin içerisinde; havaalanýndan kalýnacak otele ulaþým, kalacak otel, yol yorgunluðunu atmak için masaj, bütün iþlemlerinde hastaya yardýmcý olacak personel ve ülkeyi tanýtmak ve ülkemizde sunulan tedaviyi çekici hale getirmek için yapýlacak turlar olmasý önerilmektedir. Yurt dýþýndan gelen hastalarýn, tedavi olduklarý hastaneler ile koordinasyon içerisinde çalýþabilecek yüksek kaliteli otellerin geliþtirilmesi ve tanýtýlmasý gerekmektedir. Hastanelerin akredite olmasý saðlanmalý, saðlýk turizmine yönelik çalýþacak hastanelerin sahip olmasý gereken standartlar belirlenmeli ve standartlara sahip olmayan hastanelerin yurt dýþýndan gelen hastalara hizmet sunmasý engellenmelidir. Yurt dýþý hasta bekleme merkezleri ile irtibat kurularak yurt dýþýna hizmet sunabilecek hastane isimleri bildirilmelidir. Saðlýk turizminin geliþtirilmesi için sektörler arasý iþbirliðinin saðlanmasý gerekmektedir. Yurt dýþýndan gelen turistlerin tedavi öncesi ve sonrasý saðlýklarýnýn gürültü, çevre kirliliði, enfeksiyon vb. gibi olumsuzluklardan etkilenmemesi ve ülke imajýnýn olumlu yönde geliþtirilmesi için sektörler arasý (Turizm Bakanlýðý, Saðlýk Bakanlýðý, Çevre ve Orman Bakanlýðý, Yerel Yönetimler, konaklama merkezleri vb.) iþbirliði saðlanmalý ve çevre saðlýðýna gereken önem verilmelidir. Son olarak, profesyonel yönetimin olmadýðý yerde baþarýlý bir saðlýk turizminden söz edilemeyeceðinden, saðlýk kurumlarýnýn yönetici pozisyonlarýnda özel olarak saðlýk yönetimi için eðitim almýþ saðlýk idarecilerinin istihdam edilmesi gerekmektedir. 44 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý KAYNAKÇA AK, Bilal ve D. SEVÝN 2000 “Turist Saðlýðý ve Turist Saðlýðý Ýmkanlarý Açýsýndan Antalya Bölgesinde Bir Ýnceleme”, Hacettepe Saðlýk Ýdaresi Dergisi, Ankara: 5,1. AKSU, Ahmet 2001 “Turist Saðlýðý”, Yeni Türkiye Dergisi, Mayýs-Haziran, Ankara: 7, 39. AN-DEVA SAÐLIK GRUBU 2004 Ýkinci Antalya Saðlýk Zirvesi Sonuç Bildirgesi, Antalya. (Sayfa numaralarý araþtýrmacý tarafýndan verilmiþtir). BAYDAR, Sema, 2001 “Turizm Mevzuatý”, Z. OÐUZ, D. EVCÝ ve baþk. (Haz.), Turizm Saðlýðý Eðitimi Kitabý, Ankara: T.C. Saðlýk Bakanlýðý Temel Saðlýk Hizmetleri Genel Müdürlüðü. COHEUR, Alain 2003 “Hospital Cooperation: in Border Regions in Europe Practical Experiences – Perspectives”, Free Movement and Cross-Border Cooperation in Europe: The Role of Hospitals & Practical Experiences in Hospitals, Luxembourg: Entente des Hospitaux Luxembourgeois. ÇORUH, Selahattin 1997 Genel Turizm Bilgisi, Ankara. Güven Matbaasý. ÇÖMEZ, Turhan 2005 “Turist Saðlýðý Ve Türkiye’nin Ýmajý”, Hastane Dergisi, Ankara: 7, 34. ERDOÐAN, Harun 1995 Ekonomik Sosyal Kültürel Çevresel Yönleri Ýle Uluslararasý Turizm, Bursa: Uludað Üniversitesi Yayýnlarý, Yayýn No:18-003-0275, Ýkinci Baský. GONZALES, Anthony, L. BRENZEL, J. SANCHO 2001 Health Tourism and Related Services=Caribbean Development and International Trade, Final Report. HARAHSHEH, S. Salem 2002 Curative Tourism in Jordan an Potencial Development, United Kingdom: Bournemouth University, Thesis for the fulfillment of Main European Tourism Management. JARLEGAND, Stephane 2003 “Aspects of Cross-Border Health Care Cooperation Between France and Italy: Motivations, Stakes and Ambitions”, Free Movement and Cross-Border Cooperation in Europe: The Role of Hospitals & Practical Experiences in Hospitals, Luxembourg: Entente des Hospitaux Luxembourgeois. 45 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý KAVUNCUBAÞI, Þahin 2000 Hastane ve Saðlýk Kurumlarý Yönetimi, Ankara: Siyasal Kitabevi. LENGYEL, Gabor ve P. ÖTVÖS 2003 “Cross-Border Cooperation in Health Care in the Acceding Countries”, Free Movement and Cross-Border Cooperation in Europe: The Role of Hospitals & Practical Experiences in Hospitals, Luxembourg:Entente des Hospitaux Luxembourgeois. TENGÝLÝMOÐLU, Dilaver 2005 “Saðlýk Turizmi: Tedavi Amaçlý Turizm ve Termal Turizmde Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Hastane Dergisi, Ankara: 7, 34. TURÝZM BAKANLIÐI 1993 Saðlýk Turizmi ve Turizm Saðlýðý, Turizm Bakanlýðý Yatýrýmlar Genel Müdürlüðü, Araþtýrma ve Deðerlendirme Dairesi Baþkanlýðý, Yayýn No: 1993/8, Ankara. TÜRKÝYE ÝSTATÝSTÝK KURUMU 1987-2004 Yabancý Ziyaretçiler Araþtýrmasý, Ankara. ÜLKER, Ýsmet 1988 Türkiye’de Saðlýk Turizmi ve Kaplýca Planlamasý, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlýðý Yayýnlarý:1006, Kültür Eserleri Dizisi No:129. WEIHRAUCH, 2003 Cross-Border Cooperation and Free choice of Health Care For Patients From Various Viewpoints“”, Free Movement and Cross-Border Cooperation in Europe: The Role of Hospitals & Practical Experiences in Hospitals, Luxembourg:Entente des Hospitaux Luxembourgeois. http://www.cbc.ca/news/background/healthcare/medicaltourism.html (20.04.2005), [Medical Tourism: Need Surgery, Will Travel]. http://www.ximb.ac.in/~u103121/CPProject/Tend_of_Medical_tourism_DD.htm (20.04.2005), [Medical Tourism in India]. YAÐCI, Özcan 2003 Turizm Ekonomisi, Ankara: Detay Yayýncýlýk. 46 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý EK ANKET SORU FORMU HASTANE ve YÖNETÝCÝ ÝLE ÝLGÝLÝ TANIMLAYICI BÝLGÝLER 1. 2. 3. Hastanenin Adý:……........................................................................................ Hastanenin Bulunduðu Ýl:............................................................................... Hastanenin Statüsü: q Kamu q Özel q Üniversite 4. Hastanenin Türü: q Genel Hastane q Özel Dal Hastanesi q Eðitim ve Arþ. Hastanesi 5. Hastanenin Fiili Yatak Sayýsý:…..…...…..…...………………………………...… 6. Hastane Faaliyet Yýlý: …………………………………………………..……….... 7. Hastanedeki Göreviniz: ………………………………………..…………………. 8. En Son Mezun Olduðunuz Bölüm/Dal: ……………………………….……....… 9. Saðlýk Kurumlarý Yönetimi ile ilgili eðitim aldýnýz mý? q Evet q Hayýr 10. (9. sorunun cevabý EVET ise) Saðlýk Kurumlarý Yönetimi ile ilgili aldýðýnýz eðitim aþaðýdakilerden hangisidir? q Lisans q Sertifika Programý q Yüksek Lisans q Doktora q Diðer (Açýklayýnýz………….......…………………………………………….….) SAÐLIK TURÝZMÝNE YÖNELÝK BÝLGÝLER 11. 12. 13. 14. 15. Ýkamet ettiði ülke dýþýnda baþka bir ülkede konaklayarak tedavi olmak amacý ile seyahat eden hastalar saðlýk turizmini oluþturmaktadýr. Hastanenize yabancý uyruklu veya yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý tedavi olmak için geliyor mu? q Evet q Hayýr Hastanenize gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalarla ilgilenmesi için oluþturulmuþ bir birim veya görevlendirilmiþ kiþi var mý? q Evet q Hayýr (12. sorunun cevabý EVET ise) Hastanenize gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalarla ilgilenen birimin adýný/kiþinin görevini belirtiniz: ..................................................……………………........…………………………. Hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalarla iletiþim kurmak için hastanenizde yabancý dil eðitimi yeterli yeterince personel var mý? q Evet q Hayýr Hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalar için teþvik amaçlý kültürel, sosyal, sportif imkanlar sunuyor musunuz? q Evet q Hayýr 47 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 16. Hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalar için ayrýlmýþ kat/klinik var mý? q Evet q Hayýr 17. Hastaneniz havaalanýna yakýn mý? q Evet q Hayýr 18. Hastaneniz diðer saðlýk tesislerine yakýn mý? q Evet q Hayýr 19. Hastanenizde helikopter ambulans var mý? q Evet q Hayýr 20. Hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalar için özel ulaþým imkaný (havaalanýndan/terminalden hastaneye, hastaneden konakladýklarý yere) var mý? q Evet q Hayýr 21. Hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalar için hazýrladýðýnýz paket program var mý? q Evet q Hayýr 22. Hastaneniz içindeki yönlendirme levhalarý ve uyarý iþaretleri tedavi olmak amacý ile gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalarýn anlayacaðý þekilde konumlandýrýlmýþ mý? q Evet q Hayýr 23. Hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu farklý dinlere mensup hastalarýn dini inançlarýna uygun imkanlar (inançlara uygun yemek, din görevlisi…vb) hastanenizde sunuluyor veya dýþarýdan temin ediliyor mu? q Evet q Hayýr 24. Hastanenize tedavi olmak amacý ile çeþitli ülkelerden gelen/gelecek yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu farklý dilleri kullanan (Ýngilizce, Fransýzca, Almanca…vb) hastalarla iletiþim kurmak için hastanenizin anlaþmalý çevirmenleri var mý? q Evet q Hayýr 25. Hastanenizde pazarlama departmaný var mý? q Evet q Hayýr 26. Hastanenizde akreditasyonla ilgili çalýþmalar var mý? q Evet q Hayýr 27. Hastanenizdeki hasta ve ailelerinin haklarýný korumak ve geliþtirmek ile ilgili faaliyetleri yeterli buluyor musunuz? q Evet q Hayýr 28. Hastanenizde engelli vatandaþlarýn sunulan saðlýk hizmetlerinden en iyi þekilde faydalanmasý için gerekli düzenlemeler yapýlmýþ mý? q Evet q Hayýr 48 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 49 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 50 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 51 MEHMET KEMAL T Ü R K Ý Y E ’ D E DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME S A Ð L I K K U R U M L A R I N A PROJE Y Ö N E L Ý K YARIÞMASI S A Ð L I K - 2006 T U R Ý Z M Ý 42. (11. sorunun cevabý EVET ise) Son 3 yýlda hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalarýn sayýsý nedir? q 2003 Yýlý……....…poliklinik hastasý….........…klinik hastasý….........…ameliyat sayýsý q 2004 Yýlý……....…poliklinik hastasý….........…klinik hastasý….........…ameliyat sayýsý q 2005 Yýlý……....…poliklinik hastasý….......…..klinik hastasý….........…ameliyat sayýsý 43. Hastanenize tedavi olmak amacý ile gelen yurt dýþýnda yaþayan Türk vatandaþlarý veya yabancý uyruklu hastalarýn öneri ve þikayetleri varsa nelerdir?........................................................................................................................... ......................................................................................................................................... 44. Ülkemizde Saðlýk Turizmin geliþtirilmesi konusunda önerileriniz varsa lütfen belirtiniz............................................................................................................................ 52 TURÝZM SEKTÖRÜ ÝKÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ
