Alzheimer Aşısı

ALZHEIMER (BUNAMA)
HASTALIĞI
Prof.Dr.Şafak Güçer
118-U Lions Yönetim Çevresi
Alzheimer Komitesi Başkanı
DEMANS(bunama) NEDİR?
• Bellek ve bir ya da daha çok bilişsel
özelliğin bozukluğudur
• Entelektüel kapasitenin ilerleyici
kaybıdır
• Sosyal ve iş yaşamında bozulmaya yol
açar
TÜRKİYE
Devlet Planlama Teşkilatı
raporları;
- 2005 yılında
60 yaş ve üzerindeki
kişilerin sayısı :
6.147.000
- 2015 yılında
- 8.442.700,
ALZHEIMER HASTALIĞI
ARTIK NADİR BİR HASTALIK
DEĞİL!
- 2025 yılında ise
12.055.400
olacağını bildirmektedir.
- Türkiye’de 400.000 hasta ve bunun
40.000’i takip ve tedavi alıyor(%10).
ALZHEIMER
Sıklığı yaşla artmaktadır.
• 60-65 yaş % 1
• 75-79 yaş % 6
• 80 ve üstü % 20 ve ↑
Yaşlanma zihinsel faaliyetleri etkiler mi?
• Beyinde bulunan milyarlarca hücre yaşlandıkça yavaş
yavaş azalır ve beyin kitlesinin azalmasına,
küçülmesine neden olur.
• Her zaman hastalığa neden olacak boyutta değildir.
• Yaşlılıkta bir miktar bellek ve mantık yürütme
becerisi kaybı beklenebilir.
• Temas,tat, işitme,görme ve koku gibi duysal
yetenekler sinir hücreleri arasındaki iletişim
yavaşladığı için körelebilir.
Her unutkanlık bunama mıdır?
• Normal yaşlanma sürecinde belli ölçülerde unutkanlık
olması (beyin işlevlerindeki yavaşlamaya bağlı), karmaşık
problemleri çözmek için daha fazla zamana gereksinim
duymak doğaldır.
• HER UNUTKANLIK BUNAMA BELİRTİSİ
DEĞİLDİR!
• DEMANS(BUNAMA), YAŞLILIĞIN DEĞİL,
ANORMAL BEYİN SÜREÇLERİNİN BİR
SONUCUDUR.
İNSAN BEYNİ
Beyinin bölümleri ve görevleri
• Frontal Lob: Kişilik,
problem çözme,soyut
düşünce, beceri
gerektiren işlerin
yapılmasından
sorumludur.
Beyinin bölümleri ve görevleri
• Parietal Lob
Ağrı,tad,dokunma gibi
duyuları alır
Beyinin bölümleri ve görevleri
• Temporal Lob:
Bellek,algılama,
işitme, söyleneni
anlama
Beyinin bölümleri ve görevleri
• Oksipital Lob: Görme
Beyin nasıl çalışır?
Alzheimer hastalığı
ERKEN TANININ ÖNEMİ NEDİR?
• Bireyler ağır BEYİN HASARINA
uğramadan tedaviye başlayabilirler
• Bireylerin kavrama,tanıma ve işlev yetileri
uzun süre korunabilir
• Bireyin ve ailenin bu durumdaki hayatlarını
planlamaları kolaylaşır
• Gereksiz tıbbi tetkik ve harcama
engellenebilir
ALZHEİMER HASTALIĞINDA
KLİNİK SEYİR NASILDIR?
• Yavaş başlar
• Sinsi ve yavaş ilerler
• Başlangıçta sadece bellek
bozukluğu ile başlar
• Zamanla diğer kkognitif,
psikiyatrik ve işlevsel sorunlar
eklenir
• Geri dönüşümsüzdür
BİLİŞSEL YIKIMDA ERKEN BELİRTİLER
NELERDİR?
• Yakın zamandaki olayları, konuşmaları
hatırlamaz. Eskileri hatırlamada sorunu yoktur
• Eşyalarını kaybeder.
• Tekrarlayıcı sorular sorar.
• Eşyaları kullanma becerisi bozulur.
• Para hesabında zorlanır
• Kişileri içinde bulunduğu yer ve zamanı
karıştırabilir
• Kişilik özellikleri ve duygulanımında değişiklikler
fark edilebilir
A. H. KLİNİK EVRELERİ
- Erken evre • Unutkanlık, kelime bulmada
zorluk
• Kişilik değişikliği
• Hesaplamada zorluklar
• Eşyaları kaybetme,
yerini karıştırma
• Soru veya cümlelerin tekrarı
• Hafif oryantasyon bozukluğu
Alzheimer hastalığında sık
rastlanan bir belirti de kişilik ve
davranışlarda değişiklik olmasıdır.
Hastalarda kolay sinirlenme,
depresyon, aşırı kuşkuculuk,
alınganlık, hayaller ve yanlış
inançlar görülebilir, bazen aşırı
sakin ya da saldırgan olabilirler.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ALZHEİMER HASTALIĞINDA GÖRÜLEN
PSİKİYATRİK BELİRTİLER NELERDİR?
Delizyonlar
Halüsinasyonlar ( görsel/ işitsel ve diğerleri)
Ajitasyon
Anksiyete
Depresyon
Mood elevasyonu
Apati
Disinhibisyon
İrritabilite
Motor kontrolsüzlük
A.H. KLİNİK EVRELERİ
Orta evre • Bellek kaybı artışı
• Uygunsuz kelime kullanma
• Basit bakım yetenekleri
kaybolur
• Kişilik değişikliği, gece-gündüz
• Uzak akraba, arkadaş
hatırlayamama
• İletişim zorluğu
• Ajitasyon, gezinme, hayal
görme
A.H. KLİNİK EVRELERİ
- İleri evre •
•
•
•
Beslenme bağımlılığı
İdrar ve gaita kaçırma
Yatağa bağımlı olma
Konuşamama
ALZHEİMER HASTALIĞINDA RİSKLER ve
KORUYUCU FAKTÖRLER
KESİN RİSKLER
• Yaş
• Aile hikayesi
• APOE-4
OLASI RİSKLER
•
•
•
•
Kafa travması
Düşük eğitim
Vasküler hastalık
Diğer genler
KORUYUCU FAKTÖRLER
•
•
•
•
•
•
Östrojen
antioksidanlar
anti-inflamatuar ilaçlar
düşük yağlı diyet
aerobik egzersiz
zihinsel aktivite
KLİNİK DEĞERLENDİRME
•
•
•
•
•
•
TIBBİ HİKAYE
İLAÇ HİKAYESİ
SOSYAL HİKAYE
PSİKİYATRİK DEĞERLENDİRME
NÖROLOJİK DEĞERLENDİRME
BİYOKİMYA
• TAM KAN / TİROİD FONKSİYONLAR vb..
• GÖRÜNTÜLEME
• BT / MRI
DEĞERLENDİRME ARAÇLARINA ÖRNEKLER
• Minimal mental durum testi
• BLESSED
• Bir saat çiz testi
Saat Çizme Testi (SÇT)
II
Saat 1:00
II
II
II
Saat 3:00
Saat 9:15
Saat 7.30
DİĞER YAPILMASI GEREKENLER
MUAYENE
•
•
•
•
•
•
TA / nabız
kalp solunum sistemi
yürüyüş /denge
psikiyatrik değerlendirme
nörolojik değerlendirme
diğer hastalıklar:
• diabet, KOAH...
LABORATUAR
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tam kan sayımı
tiroid fonksiyonları
BUN-kreatinin
AKŞ
Kc fonksiyon testleri
elektrolitler, kalsiyum
B12-folik asit
Sy testi
EKG
TEDAVİ
5 ANA UNSUR
– Sinir sistemini korumaya yönelik yaklaşım
– Kolinesteraz inhibitörleri (Tacrine (Cognex) donepezil (Aricept)
rivastigmine(Exelon) galantamine(Reminyl))
– İlaç dışı yöntemler
Müzik
•
•
•
•
Aile üyelerinin video kasetleri
Bakıcıların seslerinin kaydedildiği kasetler
Yürüyüş ve hafif egzersizler
Duyusal stimülasyon ve rahatlatma.
– Doktor ile hasta yakını veya bakıcı işbirliği.
– Psikofarmakolojik ajanlar, sağlığı koruma aktiviteleri
- Hasta desteklenmesi ve davranışçı yaklaşımlar
- Çevresel faktörlerin düzenlenmesi
- Sosyal destek
Alzheimer Hastalığı Tedavisi
• Bilişsel belirtileri tedavi etmek
• Asetil kolin eksikliğinin düzenlenmeye çalışılması
(donepezil, rivastigmin, galantamin)
• Antiglutamaterjik ajanlar
(memantin)
• Davranışsal belirtileri tedavi etmek
• Saldırganlık
• Ajitasyon
• Delüzyon
• Halüsinasyon
• Paranoya
• Uyku bozuklukları
• Amaçsız gezinmeler
TEDAVİ
• SAĞLIĞI KORUMA TEDAVİLERİ ve
GENEL MEDİKAL TEDAVİLER :
–
–
–
–
–
–
–
Egzersiz
Hipertansiyonun kontrolü
Diğer medikal hastalıkların kontrolu
Yıllık influenza aşısı
Dental hijyen
Gözlük gereksinimi
İşitme problemleriyle başa çıkma
Bakıcılara Destek
Kimdir bakıcılar?
• Eşler – En büyük gurup. Ancak, çoğunun kendi
sağlık problemleri de vardır.
• Kız çocukları – ikinci büyük gurup. Sandeviç
gurubu. Babası ve çocukları arasında kalmış.
• Torunlar – En önemli yardımcılar olabilir.
• Gelinler– üçüncü büyük gurup.
• Erkek evlatlar – Daha çok,bakımın mali,
hukuki ve mesleki yönüne odaklanırlar.
• Kız ve erkek kardeşleri – Çoğu daha yaşlıdır
ve kendilerinin sağlık problemleri olabilir.
• Diğer – Arkadaşlar,komşular, dernekler v.s.
Slide 37
Bakıcılara Destek
Bakım gereksinimleri
AH, bakıcılar için büyük bir
fiziksel ve ruhsal yüktür.
Bakıcılar sevdikleri insanın
değişen kişiliği ile başetmeli
ve ona yıllarca sürekli bakım
vermelidir. Bu nedenle,
bakıcılar fiziksel ve ruhsal
streslere özellikle duyarlı hale
gelmektedir.
• Akran destek programları eğitilmiş
gönüllülerle bakıcılar arasında
bağlantı kurulmasını ve yardım
almalarını sağlayabilir. Diğer
destek programları değişik
evrelerdeki AHna bakan
bakıcılara yönelik hizmetler
verebilir.
Slide 38
Bakıcılara Destek
Teknoloji and bakıcılık
ABD
Ulusal Yaşlılık Enstitüsü
•
•
•
•
Bilgisayar destekli ilan tahtaları
Sohbet odaları
Soru ve cevap modülleri
Tıbbi tavsiye forumları
Çok popüler,çünkü aynı anda çok kişiye ulaşmak
mümkün, uygun ve özel , ayrıca 24 saat erişilebilir.
Slide 39
Hasta yakınlarına öneriler
• Yardım istemekten çekinmeyin
• Sosyal çevrenizle
bağlantılarınızı sürdürün
• Kendinize zaman ayırmaya
çalışın
Hasta yakınlarına iletişim önerileri
• Demanslı kişiler iletişim kurmak için
cesaretlendirilmelidirler. Bu yaşam kalitesini
artırır ve kimlik duygusunu destekler.
• Kısa cümlelerle, sakin yavaş konuşmak, tekrarlar
yapmak
• Bazı kelimeleri vurgulamak
• Kişinin söylediklerini anlamaya çalışıp
olumlandırmak
• Dokunmak
Hasta yakınlarına davranış önerileri
• Kendi giyinmesi için teşvik etme, kolay giyilen
giysileri seçmek
• Temizlik alışkanlıklarını hatırlatmak ve gerektiği kadar
yardım etmek
• Hatırlatma araçları kullanmak: listeler, takvimler
yapmak
• Eşyaların yerlerini değiştirmemek
• Güvenlik yönünden ateş, araba kullanmak, düşmeye
vs. karşı önlemler
• Kalabalık olmayan sosyal ortamlarda bulunmanın
teşvik edilmesi
• Sevdiğiniz kişi sık sık kullanılan
objelerin isimlerini unutabilir.
• Kınamak bir işe yaramaz.
• Hastanıza sevgi göstermeniz, duygusal
destek vermeniz gerekecektir.
• Hastanızla ortak hatıralarınızı
paylaşmaktan zevk alın.
• Alzheimer hastası yeni bilgileri
öğrenmeyi, onları akılda tutmayı ve
onları tekrar hatırlamayı
başaramayabilir.
• Onunla önceki yıllarda mutlu
oldukları hatıraları konuşmaya
çalışın.
• Kendinize bakmayı da unutmayın.
Sevdiğiniz bir varlığa bakarken
kendinizi de ihmal etmeyin.
• Alzheimer hastasına bakanlar
arasında, depresyon, anksiyete ve
strese bağlı fiziksel hastalık olusabilir.
• Kendi doktorunuzla randevularınızı
ertelemeyin.
• Hastalarınızın yanlıs konusmalarını çok sık
değiştirmeyin. Bellek kaybı olan hastalar
çoğu kez gerçekten olmamıs olayları
anlatabilir (Örneğin yıllarca önce ölmüş olan
bir arkadası ile yemek yediğini söyleyebilir.)
• Böyle durumlarda hastanızın düşüncelerini
değiştirmeye çalışmayın. Böyle düzeltmeler
sıkıntı ve stres olusturur. Yapabiliyorsanız
onun dünyasında yasayın. Ona inanmış gibi
rol yapmak onları mutlu edebilir.
• Baktığınız Alzheimer hastasına saygı
gösterin. Onunla birlikte gülün, ancak ona
gülmeyin.
• Baskalarının önünde, hastanız orada yokmuş
gibi, onun hakkında konusmayın. Hasta sizin
beden dili ile ne hissettiğinizi ve sesinizin
tonundan ne hissettiğinizi anlayabilir.
• Hastanızı sevdiğinizi, ona bakmaktan rahatsız
olmadığınızı, ellerini yumuşak bir şekilde
tutmak, saçlarını nazik bir sekilde taramak,
yanaklarını okşamak onu ne kadar sevdiğini
gösterir.
• Olaylar yolunda gitmezse hoşgörülü olun.
• Size yardım edecek kaynakları bulun ve
onlardan yararlanın.
• Aile fertlerinden ve arkadaslarınızdan yardım
isteyin.. size yardım teklif ettiklerinde kabul
edin.
• Şayet,aile fertlerinin yapabilecekleri kadar
yardım etmediklerini düşünüyorsanız, onlarla
samimi bir sekilde konuşun.
Alzheimer Aşısı
• İlk aşı AN-1792 2002 yılında Elan Pharmaceuticals tarafından
uygulandı .Sonuç bir felaketti. Hastalarda beyin iltihabı oluşmuştu.
Çalışma durduruldu.
• Damar içinden immunoglobulin (IVIG) verilmesi 2002 yılında Relkin
ve ark. Tarafından yapıldı. Yüz güldürücü sonuçlar alındı. Ancak,
tedavi pahalı , geçici etki ve bırakınca şiddetli kötüleşme gibi
dezavantajları var.
• Amerika Ulusal Yaşlılık Enstitüsü(The US National Institute on
Aging) ve Baxter BioScience of Deerfield, Illinois, ( IVIG
üreticilerinden biri), 400 vakalık bir araştırma yapıyorlar 2012
yılı sonunda sonuçları açıklanacak. Eğer, başarılı olursa US Food
and Drug Administration(FDA) tarafından hastalığın gidişatını
etkileyen ilk tedavi olarak kabul edilecek
SONUÇ
• Mevcut tedaviler yalnızca bulgularda iyileşme,
bilişsel düşüşte yavaşlama sağlar.
• Moleküler hedeflere yönelik geliştirilecek ilaçlar
ile Alzheimer hastalığı gelişmesini önlemek,
hastalığın ilerleyişini önlemek mümkün olacaktır.
Halaskargazi Cd. Akdoğan Apt.. No:49 K:4
Harbiye/İSTANBUL
Tel: 0 212 224 41 89 Faks: 0 212 296 05 79
Web adresi: www.alzheimerdernegi.org.tr
E-posta :[email protected]
[email protected]
İleri yaş grubunda yer alan bireylere
Alzheimer riskini azaltacak ALTIN
öneriler
• Zihni dinç tutmak için okuyun, bulmaca çözün,
zihinsel faaliyetlere özen gösterin,
• Sosyal yaşamdan kopmayın,
• Düzenli sağlık kontrollerine gidin ve tansiyon,şeker
hastalığı, kan yağları yüksekliği gibi
hastalıklarınızın önlemini alın,
• Diyetinize dikkat edin(omega-3 v.s),
• Depresyondan uzak durun, ve dee
• Günün keyfini çıkarın…
Anılar unutulmasın!
Sağlıklı, mutlu, huzurlu günler dileğiyle…
TEŞEKKÜRLER