1- FATURA (Invoice)

ULUSLARARASI TİCARETTE KULLANILAN BELGELER
!TİCARİ BELGELER: (Commercial documents)
!1- FATURA (Invoice)
Satılan veya üretilen bir mal veya verilen bir hizmet veya elde edilen bir menfaat
karşılığında verilen bir belgedir. Fatura, malların türünün, niteliklerinin, ambalajının,
miktarının, yükleme şeklinin ve zamanının, markalarının belirlenmesine ve böylece ayırt
edilmesine yararken, diğer yandan ödenecek meblağın, ödeme şeklinin, zamanın, yerinin
ve ödemenin yapılıp yapılmadığının tespitine yarar.
!
A- Yerli Fatura (Domestic invoice, internal invoice)
İhracatta kullanılan iç belgeler kapsamında yer alan yerli fatura, Katma Değer Vergisi
(KDV) iadesi veya mahsubunda önem taşıyan bir belge olup, bir sureti gümrük
beyannamesine eklenir. Yerli faturada bulunması zorunlu hususlar şunlardır:
- İhracatcının adı, ünvanı ve adresi,
- Faturanın numarası ve düzenlenme tarihi,
- Malın Türk menşeli olduğu ibaresi,
- Malın brüt ağırlığı,
- Teslim ve ödeme şekli,
- Aracı ve muhabir bankanın isimleri,
- Toplam mal adedinin ve toplam mal değerinin “yalnızca” veya kısaltılmış olarak “y”
ile başlamak üzere yazıyla yazılması.
! Satış sözleşmesi uyarınca, İhracatçılar dahili piyasadan tedarik edecekleri girdiler ve
mallar için KDV ödeyecekler, malı ihraç ettikleri anda yabancı alıcı için düzenledikleri
faturada (ticari fatura) ise bu vergiyi faturaya dahil etmeyeceklerdir. Çünkü yabancı alıcı
ithalat esnasında kendi ülkesinde Katma Değer Vergisi (Value added tax-VAT) ödemektedir.
Fiili ihracattan sonra, satıcı yurt dışına sevkettiği mallar ile ilgili olarak bu malların tedariki
anında yurt içinde ödediği KDV’ni, o dönemde ödeyeceği vergilerden indirilmesini veya
iadesini istemek üzere ilgili vergi dairesinden talepte bulunur.
!
B- Proforma Fatura (Proforma invoice)
İhracatta kullanılan dış belgeler arasında yer alan proforma fatura; satılacak malın
satılmasından ve tesliminden önce, satıcı tarafından hazırlanan malın cinsini ve miktarını,
tahmini birim fiyatını, teslim ve ödeme şeklini, malın tutarını gösteren ve bazı hallerde de
opsiyon taşıyan teklif niteliğinde ve üzerine “proforma fatura” kaydını taşıyan bir belgedir.
Proforma fatura üzerindeki fiyat kesin satış fiyatı değildir, fiyat değişebilir. Bu nedenle,
proforma fatura üzerindeki fiyat daha çok bir ön bilgi verme amacına yöneliktir.
!
C- Orjinal (ticari) Fatura (Original invoice, commercial invoice, sales invoice)
Orjinal fatura, kesin satışlarda; proforma faturaya, siparişe veya satış sözleşmesine
istinaden satıcı tarafından, diğer hallerde; malı gönderen firma tarfından alıcı adına
düzenlenen, malın cinsini ve miktarını, niteliğini, birim fiyatını ve satış bedeli tutarını
içeren ve satışın yapılmış olduğunu gösteren ve mahallinde düzenlenmiş bir hesap
belgesidir.
Orjinal fatura; gümrük işlemlerinde, döviz transfer ve taahhütlerinde esas alınır.
Uluslararası ticari kurallara göre; orjinal faturaların aşağıdaki hususları kapsaması
zorounludur.
- Düzenlendiği lisanda “fatura” başlığı,
- Faturanın düzenlenme yeri, tarih ve sayısı,
- Kesin satışlarda satıcı firmanın, diğer hallerde ise eşyayı gönderen firmanın adı ve
adresi,
- Eşyayı satın alanın ve kesin satış dışındaki hallerde gönderilenin adı ve adresi,
- Ödeme şartları (peşin veya vadeli gibi),
- Satış bedeli ve teslim şartı (CIF, FOB, vb.),
- Eşyanın cinsi ve nev’i ve satış birimine (kilo, metre, adet, düzine, vb.) göre
miktarı,
- Eşyanın birim fiyatı (1 metre, 1 kilo veya 1 adedinin fiyatı gibi),
- Eşyanın bulunduğu kapların cins ve nev’i, marka ve numarası ve adedi,
- Eşyanın teslim ve bedelinin ödeme yeri,
-
!
-
Eşyanın gönderilme şekli (Havayolu, karayolu, denizyolu gibi),
Alıcının özel isteği üzerine veya ithalatçı ülkenin mevzuatı gereği konacak bilgi ve
beyanlar,
Düzenleyenin imzası.
D- Ayrıntılı Fatura (Certificate of specification)
Ayrıntılı fatura, kıymetleri üzerinden vergiye tabi olup da birden ziyade kap içinde
gelen ve aynı zamanda çeşitli cins ve kıymette olan eşyadan, her kapta aynı cins ve
kıymette ne miktar eşya bulunduğunu gösteren ve ticari faturaya uygun bir şekilde, satcı
veya gönderici tarafından mahallinde düzenlenmiş bir belgedir.
E- Navlun Faturası (Freight invoice)
Satış sözleşmesi uyarınca, ihraç edilen malların taşıma ücretinin (örneğin: CFR veya CIF
satışlarda) satıcı tarafından ödenmesi gerekiyorsa, konşimento (taşıma belgesi) üzerine
“navlun ödenmiştir” kaydının düşülmesi gerekmektedir. Konşimento üzerine böyle bir
kaydın yer almamsı durumunda, taşıyıcı firma veya onun acentesi tarafından navlun
ödendiğine dair düzenlenen faturaya “Navlun faturası” denir. Bu fatura da, malların teslim
alındığı, yüklendiği ve taşınan mala ait navlun borcunun kalmadığı belirtilir. Bu faturanın,
konşimentoya (taşıma belgesine) eklenmesi zorunludur. Zira bu fatura alıcıcnın bankası
tarafından talep edilmektedir.
!
F- Konsolosluk Faturası (Consular invoice)
Bazı ülkelerin ithalat mevzuatında bu belgenin giriş gümrüklerince aranması şartı yer
almaktadır. Satıcı, malını ihraç edeçeği ülkenin Konsolosluğundan temin ettiği boş fatura
formunu doldurarak konsolosluğa tasdik ettirir. Böylece, bir yandan malın ihraç fiyatının
cari piyasa fiyatlarına uygunluğu ithal ülkesinin konsolosu tarafından kontrol edilirken diğer
yandan damping yapılmaması ve ithalatçının ihraçatcı ile anlaşarak ülkesi dışına döviz
kaçırmaması sağlanmakta, ayrıca mal ithal gümrüğünde tam değeri üzerinden
vergilendirilmiş olmaktadır. Bu durum, bilhassa ad valorem (değer esasına göre) vergilerde
önem taşımaktadır.
!
G- Tasdikli Fatura (Legalized invoice)
Bazı ülkeler, ticari faturaların, ihracatcının ülkesinde bulunan kendi Büyükelçilikleri
veya Konsolosluklarınca onaylanmasını isterler. İhracatçı, kendi ticari (orjinal) faturasını
düzenleyip ilgili ülkenin elçilik veya konsolosluğuna tasdik ettirdikten sonra diğer
belgelerle birlikte gerekli işlem için bankasına verir. Bu tür faturalara; vize edilmiş (visaed)
faturalar da denir. Genellikle Orta Doğu ülkelerince istenir. Faturanın tasdikinden beklenen
yarar konsolosluk faturasında olduğu gibidir.
!2- ÇEKİ LİSTESİ (Certificate of weight/Weight note)
Çeki listesi, bir fatura kapsamı eşyanın çeşitli cins ve nev’ide ve çeşitli ağırlıklardaki
kaplara konulması halinde, her kapta ne miktar eşya olduğunu göstermek amacıyla
düzenlenen bir belgedir. Bu liste, satıcı veya gönderici tarafından orjinal (ticari) fatura ile
birlikte hazırlanabileceği gibi, beyan sahibi tarafından da hazırlanabilir. Çeki listesi,
herhangi bir ziyan ve hasarın saptanmasında sigorta şirketlerince başvurulan önemli bir
belge özelliğini taşır.
!3- KOLİ/AMBALAJ LİSTESİ (Packing list)
Bu belgede, malların paketleme, kutulama, sandıklama, balyalama, vb. ayrıntıları ile
herbir parça ambalaj içerisinde malların dökümüne yer verilir. Bu tür döküm, malların
sayımı, teslim alınması ve gümrük kontrolünde büyük kolaylık sağlamaktadır.
!4- İMALATÇI’NIN ANALİZ BELGESİ (Manufacturer’s analiysis certificate)
Kimyevi maddeler, vb. analiz gerektiren malların formüllerindeki elemanların isimlerini
ve oranlarını gösteren bir belgedir.
!5-
ÜÇÜNCÜ TARAFIN DÜZENLEDİĞİ KONTROL BELGESİ (Third prty certificate of
inspection)
Malın incelenmesinin ve kalite kontrolünün, bağımsız ve tanınmış bir kontrol/gözetme
şirketince yapılarak belgelenmesidir.
!
6- İMALATÇI’NIN VEYA SATCI’NIN KALİTE VEYA KONTROL BELGESİ
(Manufacturer’s/supplier’s quality or inspection certificate)
Bu belge, imalatçının veya satıcının yazılı ve imzalı bir beyanı olup, kendilerince malın
incelendiğini ve sözleşmeye/siparişe uygun bulunduğunu teyit eden bir belgedir.
!7- GEMİ ÖLÇÜ RAPORU (Ullge report)
Gemi ölçü raporu, sıvı olarak gemiye (tankere) yüklenen yakıt, kimyevi madde, vs.nin
gemi tankına hangi ölçüde doldurulduğunu belgeleyen ve aynı zamanda varış limanında
yapılan boşaltma ölçümlerine göre ne miktarda fire verildiğinin saptanmasında kullanılan
özel bir ticari belgedir.
!8- EKSPERTİZ RAPORU (Expertise report)
Yurt dışına sevk edilecek malların faturalarında belirtilen değer ve nev’i hakkında
tereddüte düşülmesi halinde gümrük idareleri, malın gerçek fiyat ve cinsinin, firmanın
üyesi olduğu Ticaret Odası, Sanayi Odası, vd. tarafından saptanmasını isteyebilir. Bu
durumda, ilgili firma, ekspertezi istenen mallar için bir dilekçe ile bağlı olduğu odaya
başvurur veya doğrudan gümrük idaresi tarafından bir yazı ile başvuru yapılır. Oda, konu ile
ilgili meslek komitesinden seçeceği kişi veya dışarıdan tayin edeceği iki eksper ve oda’dan
bir kişinin iştiraki ile malın gerektiğinde yerinde veya oda’ya getirilerek incelenmesini
ücreti karşılığında yaptırır ve inceleme sonucucnu gösterir ekspertiz (bilirkişi) raporunu
firmaya verir veya gümrük idaresine gönderir. Bazı mal türlerinin (halı,hediyelik eşya, vb.)
ihracından önce ekspertiz raporu temini zorunluluk arzetmektedir.
!!
RESMİ BELGELER: (Official documents)
!1- DOLAŞIM BELGELERİ (Movement certificates)
Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkeleri,
bazı ülkeler ile karşılıklı imzalanan Serbest Ticaret Alşaması (FTA) ülkeleri ve Avrupa Kömür
Çelik Topluluğu (AKÇT) ile yaptığı ihracatında, ihracata konu malların tavizli gümrük
indirimlerinden yararlanabilmesi için amacıyla düzenlenen belgelerdir.
A. A.TR Dolaşım Belgesi (Movement certificate – A.TR)
A.TR Dolaşım Belgesi; Türkiye veya Avrupa Birliği’nde serbest dolaşımda bulunan
eşyanın Türkiye ve Avrupa Topluluğu arasında oluşturulan Gümrük Birliği çerçevesinde
tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere; gümrük idaresince ya da bu idare
tarafından yetki verilmiş kuruluşlarca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belgedir.
!
B. EUR-1 Dolaşım Sertifikası (Movement certificate – EUR-1)
EUR-1 Dolaşım Sertifikası; taraf ülkeler menşeli ürünlerin tercihli rejimden
yararlanmalarını sağlayan bir belge olup, halihazırda; Türkiye ile Avrupa Topluluğu (AT),
Türkiye ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT), Türkiye ile Avrupa Serbest Ticaret
Birliği (EFTA) ile Türkiye ile bazı ülkeler arasında karşılıklı imzalanan Serbest Ticaret
Anlaşması (FTA) çerçevesinde, bu ülkeler menşeli ürünlerin anlaşmaların hükümlerinden
yararlanabilmesini sağlamak üzere ihracatçı ülke gümrük idareleri veya bu idarelerce
yetkili kılınan kuruluşlarca usulüne uygun olarak düzenlenip gümrük idarelerince vize
edilen menşe ispat belgesidir.
!!
2- MENŞE ŞAHADETNAMESİ (Certificate of origin)
Bir malın üretildiği veya imal edildiği ülke menşeli olduğunu gösteren belgeye “menşe
şahadetnamesi” adı verilir. Menşe şahadetnamesi ibrazı ihtiyaridir. Bununla birlikte,
uluslararası ve ikili anlaşma hükümlerine göre, menşe şahadetnamesine dayanılarak
indirimli tarifeden yararlanılmak istenilmesi halinde, eşyanın anlaşmaya taraf ülke menşeli
olduğunu veya o ülkede gördüğü değişiklik ve işlemler dolayısıyla öyle sayılması gerektiğini
bildirir menşe şahadetnamesi ibrazı zorunludur. Menşe Şahadetnameleri her ülkenin kendi
mevzuatına göre yetkili kılınan mercilerce düzenlenir ve onaylanır. Ülkemizde Menşe
Şahadetnamelerinin tasdik yetkisi 5590 sayılı Kanun ile sadece Ticaret Odaları ile Sanayi ve
Ticaret Odalarına verilmiş, daha sonra bu yetki 2567 sayılı Kanun ile Sanayi Odaları’na da
tanınmıştır.
!
!
A. Özel Menşe Şahadetnamesi – Form A (Certificate of origin – Form A)
Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi; gelişmiş ülkelerce, gelişmekte olan ülkelerden
yapılan ithalatta, tek taraflı olarak, yani mukabil taviz talep etmeksizin tercihli gümrük
tarifelerinin uygulanmasıdır. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’nin sağladığı tavizli gümrük
oranlarından yararlanabilmek için preferans tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta
düzenlenen belgeye Özel Menşe Şahadetnamesi – Form A denilmektedir.
3- İHRACAT’TA VE İTHALAT’TA ZORUNLU STANDART VE UYGUNLUK DENETİMİ VE
DÜZENLENEN BELGELER
A- TS-EN-ISO 9000, ISO 9000, EN-ISO 9000 Belgesi
Üretimin tüm evrelerinde belirli bir kalitenin sağlanması, garanti edilmesi ve
sürdürülmesi için üretim sürecinde uygulanan etkin bir kalite yönetim sistemini belirleyen
standartlara sahip olduğunu gösteren belgedir.
!
B- İhracatta Zorunlu Standart Denetimi
İhracatta denetleme, ihracatcının veya temsilcisinin malın denetlenmesini isteyen bir
beyanname vermesi üzerine, en geç yirmidört saat içinde, depo, antrepo veya işletme
yerlerinden denetlemeye en elverişli olanında, ihraçatcı veya temsilcisinin de huzurunda,
mal standardındaki kriterlere göre, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın taşra teşkilatı bölge
Müdürlükleri bünyesindeki dış ticarette standardizasyon denetmenleri tarafından yapılır.
Denetlenmiş mal için ihracatcısına, gümrüklere ibraz edilmek üzere, malın ilgili tüzük ve
standardına uygunluğunu belirten “Kontrol Belgesi” verilir.
!
C. İthalatta Uygunluk Değerlendirmesi
İthalatta uygunluk değerlendirmesi; ilgili Türk standardı veya teknik düzenlemede
belirlenen kriterlere göre, insan sağlığının ve emniyetinin, hayvan veya bitki varlığının veya
çevrenin korunmasını, ulusal güvenlik gereklerini veya tüketicinin doğru bilgilendirilmesini
sağlamak ve gerekli görülen hallerde performans yönlerinden yapılmaktadır. İthalatta
uygunluk değerlendirmesi işlemlerine; ithalatçı veya temsilcisinin, yetkili kuruluşlara
müracat etmesi üzerine, giriş gümrüğünde yirmidört saat içinde, ithalatçı veya temsilcisi
de hazır bulunmak suretiyle başlanır. Mal ilgili standardına veya teknik düzenlemeye uygun
bulunduğu takdirde, ithalatçı veya temsilcisine malın standardına veya teknik düzenlemeye
uygunluğunu belirten “Uygunluk Belgesi” verilir.
!
D. Uygunluk Belgesi (TSE) (Conformity certificate)
Ülkemize, diğer ülkelerden ithal edilecek bazı tarımsal, hayvansal ve sanayi ürünlerinin,
fiili ithal sırasında ilgili standardına veya yönetmeliğine veya teknik belgesine asgari sağlık,
emniyet ve çevrenin korunması, tüketicinin doğru bilgilendirilmesi yönlerinden uygun
olması zoronludur. İthalatta uygunluk değerlendirmesi yapmaya Türk Standart Enstitüsü
(TSE) yetkilidir. İthalatçı veya temsilcisinin, bu Enstitü’nün en yakın mahalli temsilciliğine
başvurusu üzerine yapılan uygunluk değerlendirmesinin olumlu sonuçlanması halinde,
ithalatçıya, gümrüklere ibraz edilmek üzere “Uygunluk Belgesi” verilir.
!
E- Kontrol Belgesi (Inspection certificate)
Ülkemize, diğer ülkelerden ithal edilecek bazı tarımsal ve hayvansal ürünlerin Türk
Standartlarına uygun olması zorunludur. Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğleri kapsamına
giren bu kabil ürünlerin ithalatında, ilgili standartlara ticari kalite yönünden uygunluğunun
kontrolü, Dış Ticaret Müsteşarlığı taşra teşkilatı Bölge Müdürlükleri bünyesindeki Dış
Ticarette Standardizasyon Denettmenleri tarafından yapılır. İthalatçı veya temsilcisinin
başvurusu üzerine yapılacak değerlendirmenin olumlu sonuçlanması halinde, ithalatçıya,
gümrüklere ibraz edilmek üzere “Kontrol Belgesi” verilir.
!
!!
F- “CE” Uygunluk İşareti
CE İşareti; Avrupa Birliğinin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında
benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri
içerisinde yer alan ürünlerle ilgili olup, ürünlerin AB’nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu
ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir birlik
işaretidir.
1985 yılından bu yana Avrupa Komisyonu çeşitli ürün grupları için direktifler
yayınlamaktadır. Yeni Yaklaşım Direktifleri olarak anılan bu direktifler, sağlık, güvenlik,
çevre ve tüketiciyi koruma konusunda uyulması gereken şartları belirtmektedir.
CE İşareti, tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik
koşullarına sahip olduğunu gösterir. CE İşareti, bir yandan tüketiciye ürünün güvenli olduğu
bilgisini verirken, diğer taraftan, ticari açıdan, ürünlerin bir üye ülkeden diğerine dolaşımı
sırasında bir çeşit pasaport işlevi görmektedir. Bu işareti taşıması gereken, Yeni Yaklaşım
kapsamı bir ürünün, bir Avrupa Birliği ülkesine girişi için, üzerinde CE İşareti bulunması
zorunludur. CE Uygunluk denetim ve kontrolleri (Declaration of Conformitiy-Uygunluk
Beyanı) ile TSE veya Dış Ticaret Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığınca yapılır.
!!
!4- BİTKİ SAĞLIK SERTİFİKASI (Phytosanitary certificate)
Bitki Sağlık Sertifikası; bitki ve bitkisel ürün ihracatcısının satacağı ürünlerde hastalık,
zaralı maddeler ve ilaç kalıntıları bulunmadığını ve tüketime uygun olduğunu kanıtlamak
üzere ihracatçı ülkenin resmi mercilerince gerekli denetimler yapıldıktan sonra ilgiliye
verilen bir belgedir.
!!
5- VETERİNER SERTİFİKASI (Veterinary certificate)
Veteriner Sertifikası; ihraç ve ithal edilecek hayvan ve hayvani menşeli maddelerin
sağlıklı olduğuna, menşelerinde salgın ve/veya bulaşıcı hastalık bulunmadığına dair resmi
merciler tarafından düzenlenen bir belgedir.
!6- HELAL BELGESİ (Halal certificate)
Helal Belgesi; Müslüman ülkelerin yaptıkları et ithalatında alıcılar tarafından talep
edilen bir belge olup, hayvan kesimlerinin islam dininin kurallarına uygun olarak yapıldığını
belgeler. Bu belge mahalli müftülükler tarafından düzenlenir.
!7- RADYOSYON BELGESİ (Radiation certificate)
Radyosyon Belgesi; tarım ürünlerinin kabul edilebilir orandan fazla radyosyon
içermediğinin veya radyosyonsuz olduğunun, ihraç ülkesinin bu konuda yetkili kuruluşunca
düzenlenen bir belge ile kanıtlanmasıdır. Türkiye’de bu konuda görevli kuruluş, Türkiye
Atom Enerjisi Kurumu’dur.
!8- BOYKOT / KARA LİSTE SERTİFİKASI (Boycott/Black list certificate)
Savaş halinde bulunan veya diplomatik ilişkilerini donduran ülkeler karşılıklı olarak
ticari ilişkilerine de son verdikleri için, boykot/kara liste uygulamasına yönelmektedirler.
Bu itibarla, bu ülkeler üçüncü ülkelerde ticari ilişki kuracakları firma veya kuruluşlardan
boykot/kara liste kapsamına dahil ülkeler ile ilişkilerinin olmadığının belgelenmesini
isteyebilirler. Bu belge; malın belirli bir ülke menşeli olmadığını, ihracatcının boykot
kapsamında yer alan ülkeler ile ticari ilişkisinin bulunmadığını, malın boykot kapsamı ülke
veya ülkelerin karasularından, hava sahalarından geçmeyeceğini, taşıma aracının boykot
kapsamındaki ülkelerin bandırasını taşımadığını beyan eder. Bu belgeyi, bizzat ihracatcının
düzenleyip onaylaması mümkün olduğu gibi, alıcının ismini belirteceği bir merci (mahalli
ticaret odası, gemi acentası, vb.) tarafından da belgenin düzenlenmesi mümkündür.
!9- A.T.A. KARNESİ (A.T.A. Carnet)
Bir ülkeye geçici olarak kabul edilen eşya için düzenlenmesi gereken milli gümrük
belgesi yerine kullanılmak üzere ATA Karnesi adı verilen uluslararası bir gümrük belgesi
kullanılır. Bu karne; eşyaların, gümrük vergisine tabi olmaksızın belirli bir süre için bir
ülkeye geçici ithalini sağlayan ve süre bitiminde söz konusu eşyanın ihraç edileceğini, bu
olmadığı takdirde ödenmesi gereken gümrük ve diğer vergilerin ödeneceğini teminat altına
alan uluslararası bir gümrük belgesidir. ATA kısaltması; Fransızca “Admission Temporairc”,
İngilizce “Temporary Admissioné kelimelerinin ilk harflerinin birleşmesiyle “geçici kabul”
anlamına gelen bir sözcüktür.
ATA Karneleri Türkiye Odalar ve Borslar Birliği (TOBB) adına Birlik Yönetim Kurulu
tarafından görevlendirilen Odalardan ücret karşılığı temin edilir.
!10- KOTA BELGESİ (İTHAL LİSANSI)
Kota; Bir takvim yılı içinde veya muayyen bir dönem itibarıyla yapılmasına izin verilen
ithalatın miktar veya değerini ifade eder. Kota Belgesi; tekstil ürünlerinde Tekstil ve
Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği (İTKİB) tarafından verilir. Kota
uygulaması, İthalatta Gözetim ve Koruma Önlemleri ile Kota ve Tarife Kontenjanı Hakkında
Karar ve Kota ve Tarife Kontenjanı Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde İthalat Genel
Müdürlüğü tarafından yürütülür.
!!
!TAŞIMA BELGELERİ:
!1- EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ (Contract cerrier)
Taşıma sözleşmesinin konusu, bir şeyin taşınması olduğu takdirde buna “eşya taşıma
sözleşmesi” denir. Taşınacak şey (canlı insan dışındaki her çeşit maddi varlık) az miktarda
olabileceği gibi tonlarca ağırlıktaki ticari eşyada olabilir. Eşya taşıma sözleşmesi yazılı
biçime bağlanmış değildir, sözlüde olabilir. Sadece eşyanın taşınmak üzere taşıyıcıya teslim
edilmesi dahi sözleşmenin oluşmasına yeterlidir.
!2- NAVLUN SÖZLEŞMESİ (Contract of affreighment)
Deniz yoluyla eşya taşıma sözleşmeleri; Türk Ticaret Kanunun da aynı zamanda “navlun
sözleşmesi” olarakda isimlendirilmiştir. Navlun sözleşmesi taşıyan ile taşıtan arasında
yapılan bir eşya taşıma sözleşmesidir. Bu sözleşme ile taşıyan, bir ücret (navlun/freight)
karşılığında, geminin tamamını veya bir kısmını veyahut belirli bir yerini taşıtana tahsis
ederek (çarter sözleşmesi) veya etmeksizin (kırkambar sözleşmesi) malı bir yerden başka
bir yere denizyolu ile taşımayı yükümlenir.
Navlun Sözleşmesinin Çeşitleri:
I- Çarter Sözleşmesi (Charter party contract)
a- Tam çarter (Demise-charter)
b- Kısmi çarter (Space-charter)
II- Kırkambar sözleşmesi (Contract for carriage of piece-goods)
III- Karma taşıma sözleşmesi (Contract of mixed-carriage)
!3- TAŞIMA BELGELERİ
Taşıma Belgeleri, taşıtan/gönderen ile taşıyıcı arasında yapılan, her iki tarafın haklarını
ve yükümlülüklerini belirleyen, taşıma sözleşmesi uyarınca düzenlenmektedir.
A. Deniz Konşimentosu (Marine bill of lading, Ocean bill of lading, Bill of Lading, B/
L)
Deniz taşımacılığında en önemli belge olan konşimento; bir gemi şirketinin veya onun
yetkili acentasının veya yükleme limanında acentası yoksa gemi kaptanının malı yükletene
verdiği, malların teslim alındığını ve kararlaştırılan limana kadar taşınacağını gösteren bir
belgedir. Konşimento, taşıyan tarafından yükletenin isteği üzerine ve yükletenin istediği
kadar nüsha halinde düzenlenir. Yükletenin isteği halinde bu, taşıyan için bir zorunluluktur.
Taşıyıcının teslim aldığı malları hemen gemiye yükleyip yüklemediğine göre iki çeşit
konşimento düzenlenmesi mümkündür.
• Tessellüm Konşimentosu (Received for shipment B/L)
• Yükleme Konşimentosu (On board B/L)
!
Deniz konşimentosu, kıymetli evrak olması nedeniyle diğer taşıma belgelerinden farklı
bir konuma sahiptir. Türk Ticaret Kanunu’na göre konşimentolar yükletenin talebi üzerine
devir yönünden üç şekilde düzenlenebilmektedir.
• Nama yazılı konşimento (Straight B/L)
• Emre yazılı konşimento (Order B/L)
• Hamiline yazılı konşimento (Bearer B/L, Open B/L)
Malların haricen (dıştan) belli olan hal ve mahiyeti (durumu) açısından konşimentolar
ikiye ayrılmaktadır.
• Temiz konşimento (Clean B/L)
•
Kirli (reservli) konşimento (Dirty/Foul/Caused B/L)
Uluslararası denizyolu taşımacılığında kullanılan konşimento türleri şunlardır.
• Tek konşimento (Through B/L)
• Kısa konşimento (Short form/Blank back B/L)
• Düzgün hat konşimentosu (Liner B/L)
• Navlun sözleşmesine dayalı konşimento (Charter party B/L)
• Birleşik taşıma konşimentosu (Combined transport B/L)
• Ciro edilemez konşimento (Non-negotiable B/L, Non-negotiable sea waybill)
• Aktarma konşimentosu (Transhipment B/L)
• Konteyner konşimentosu (Container B/L)
• Tanker konşimentosu (Tanker B/L)
• İkinci kaptan konşimentosu (Mate’s receipt)
!!
B. Taşıma Senetleri (Waybills, consignment notes)
Denizyolu taşımacılığı dışında, karayolu, demiryolu, havayolu ve posta/ekspres teslim
servisleri aracılığı ile yapılan taşımacılıkta düzenlenen taşıma senetleri malların
mülkiyetini temsil etmeyen, sadece malların sevkedebilmek üzere teslim alındığını
gösteren makbuz niteliğinde belgelerdir. Bu nedenle, aşağıda belirtilen taşıma senetlerinin
ciro ile devredilmeleri mümkün olmayıp, taşınan mallar, sadece bu senetlerde adı belirtilen
gönderilenlere (alıcıya) teslim edilmektedir.
• CMR-Uluslararası karayolu hamule senedi (CMR-Internatıonal Consigment Note/
CMR-Road Waybill)
• TIR karnesi (TIR Carnet)
• Nakliyeci makbuzları ve FIATA belgeleri (Forwarder’s receipts and FIATA/FCR-FCTFBL)
• Gurupaj konşimentosu (Groupage or House Bill of Lading)
• CIM-Demiryolu hamule senedi (CIM-Rail Consignment Note)
• Havayolu taşıma senedi (Airwaybill, AWB)
• Posta makbuzu veya kurye belgesi (Postal-receipt or courier-receipt)
!SİGORTA VE SİGORTA BELGELERİ:
! Satış sözleşmesinin en önemli bölümünü; malların hazırlanıp taşınması sırasında,
tarafların sigortalanmasını istedikleri risklerin tespit edilmesi, sevkiyatın hangi bölümü için
sigortanın kimin tarafından yaptırılacağı, hangi tür sigorta sözleşmesi sağlanacağı, bu
konudaki giderlerin hangi tarafça karşılanacağı oluşturmaktadır. Her sigorta sözleşmesinde;
genel olarak, sigorta eden taraf; önceden ödenmiş belirli bir prim karşılığında belirli bir
risk sonucu mağdur olan bir tarafın zararını tazmin etmeyi taahhüt eder. Burada ana
prensip sigortalının sigorta edilebilir nitelikte bir menfaatinin olması zorunluluğudur.
Sigorta poliçesi; tarafların haklarının tanımlandığı, sigorta şirketi veya temsilcisi
tarafından düzenlenen “sigortalının ismi, sigorta edilen risklerin dökümü, sigorta edilen
değer, malın tanımlanması, sigortacının ismi ve imzası, düzenleme tarihi, tazminat
talebinin yapılacağı yer ve sigorta temsilcisinin ismi ve adresi vb.” ayrıntıları içeren bir
belgedir.
Nakliyat sigorta poliçesi; sigorta ettiren ile sigortacı arasında malların belirli yerler ve
belirli tarihler arasında sigortalanması için düzenlenen bir belgedir.
Nakliyat sigorta poliçelerinin çeşitleri;
A. Takselenmiş sigorta poliçesi (Valued policy)
B. Takselenmemiş (açık) sigorta poliçesi (Unvalued/Open policy)
C. Belli bir sevkiyatı kapsayan sigorta poliçesi (Voyage policy)
D. Belirli bir süreyi kapsayan sigorta poliçesi (Time policy)
E. Karma sigorta poliçesi (Mixed policy)
F. Abonman poliçesi (Floating policy)