Edebilirlik Analizi

Transkript

Edebilirlik Analizi

Edebilirlik Analizi
Edebilirlik Analizi
AHİLER KALKINMA AJANSI
Kapucubaşı Mahallesi, Atatürk Bulvarı No: 57/1
Merkez/NEVŞEHİR
Telefon: +90 384 214 36 66
Faks: +90 384 214 00 46
www.ahika.org.tr
Basım Tarihi
Eylül 2012
Hazırlayan
Serkan Uluyol - Uzman
Bu rapor Ahiler Kalkınma Ajansı’nın izni olmadan tamamen ya da kısmen çoğaltılıp
satılamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
ÖNSÖZ
Günümüz kalkınma anlayışı içinde bölgelerarası ve bölge içi gelişmişlik farklarının azaltılması giderek önem kazanmakta, en azından daha çok vurgulanmaktadır. Kıt olan kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasıyla üretimin
katma değeri yüksek ve görece üstün olunan sektörlere ve ürünlere aktarılması, üretim kapasitesinin daha da artırılmasına hizmet edeceği gibi illerin ve bölgelerin gelişmelerine önemli katkılar sağlayacaktır. Ancak bölgelerin ve alt
bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmelerine katkı sağlayacak kaynakların ve rekabet açısından avantajlı olduğu alanların
araştırma ve analizlerle ortaya konması gerekmektedir.
Bir bölgede bulunan sektörlerin rekabet düzeylerinin ve yoğunlaşmalarının tespiti hem ülkemizde hem de dünyada
bölgelerin gelişmesinde önemli bir araç olarak kullanılan kümelenme çalışmalarına temel teşkil etmektedir. Bu çalışma
ile TR71 Bölgesindeki illerin gelişmesine katkı sağlayacak rekabet edebilir sektörler tespit edilmekte ve bu sektörlerin
kümelenme potansiyeli taşıyıp taşımadığı tartışılmaktadır. Ayrıca, çalışmanın özellikle bölgesel gelişmişlik farklarını
giderecek, rekabet edebilirlik seviyesi yüksek sektörlere yeni yatırımların çekilebilmesi ve mevcut sektörlerin geliştirilmesi için bir kaynak teşkil etmesi amaçlanmaktadır.
Bu amacı yerine getirebilmek için elde edilebilir veriler ile analiz yapmaya en uygun yöntemin belirlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple oldukça geçerli ve kullanılabilir bir yöntem olan ve (sigortalı) çalışan sayılarına dayanarak yapılan
Üç Yıldız Yöntemi seçilmiştir. Bu yöntem ile illerdeki ve bu illerin bulunduğu bölgedeki sektörlerin rekabet edebilirlik
durumları analiz edilmiştir. Bunun yanı sıra, ikinci bir yöntem olarak temel girdisi ihracat verileri olan Balassa Endeksi
seçilmiş ve bu yöntem ile bölgedeki sektörler analiz edilmiş ve iki yöntemin çıktıları karşılaştırılmıştır.
Bu çalışmada, öncelikle rekabet ve rekabet edebilirlik kavramları bölgesel anlamda Giriş bölümünde tartışılmış ve daha
sonra ülke ve ülke grupları düzeyinde dünyadaki ülkelerin rekabet edebilirlik seviyeleri hakkında güncel veriler sunulmuştur. Metodoloji bölümünde hem Dünya hem de Türkiye‘de yapılan sektörel rekabetçilik çalışmalarına değinilmiştir.
Ayrıca, bu bölümde çalışmanın analiz kısmının hangi aşamalarda nasıl gerçekleştiğine ve Üç Yıldız ile Balassa Endeksi yöntemlerinin detayına değinilmiştir. Kullanılan yöntemlerin gerekçeleri ile birlikte teorik anlamda formüllerin ayrıntıları burada açıklanmıştır. Analiz kısmı ise temelde iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İllerin Sektörel Rekabet
Edebilirlik Analizi yer almaktadır. Bu bölüm ise iki ana alt bölüme ayrılmaktadır. Birinci alt bölüm Türkiye Referansıyla
İllerin Rekabet Edebilirlik Analizi’ni içerirken diğer alt bölüm TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Rekabet Edebilirlik Analizi’ni içermektedir. İkinci bölümde ise TR71 Bölgesinin Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi yer almaktadır. Bu bölüm
de ise Türkiye referansı ile TR71 Bölgesinin rekabet edebilirlik analizi gerçekleştirilmiştir. Her bir alt bölümde ilin ve/
veya bölgenin sektörel açıdan Üç Yıldız ve Balassa Endeksi yöntemleri ile rekabet edebilirlik seviyeleri tespit edilmiştir.
Her bir bölüm sonunda ise illerin ve bölgenin rekabet edebilir sektörleri üzerine değerlendirmeler sunulmuştur. Analiz
sonucunda ise Sonuç ve Öneriler bölümünde bütünsel bir bakış açısı ile sektörlerin rekabet güçleri üzerine değerlendirmeler yapılmış ve ileriki çalışmalar için yol haritası çıkarılmaya çalışılmıştır. 1, 2 ve 3 yıldız alan tüm sektörler Ek 1,
Üç Yıldız Analizinde kullanılmayan kodlar Ek 2 ve son olarak Üç Yıldız Analizinde kullanılan kodlar Ek 3’te verilmiştir.
TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi
III
Analiz sonucunda TR71 Bölgesi illerinde rekabet edebilirliği yüksek olan ve öncelikle değerlendirilmesi gereken sektörler şu şekilde belirlenmiştir:
•
Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü,
•
Metal İşleme ve Üretim Sektörü,
•
Süt ve Süt Ürünleri Sektörü,
•
Mobilya Sektörü,
•
Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü ‘Kalsit, Bims-Pomza, Granit ve Feldispat’,
•
Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü,
•
Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü,
•
Konaklama Sektörü,
•
Tekstil (‘İplik Dokuma’ ve ‘Deri Tabaklama ve İşleme’) Sektörü,
•
Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü,
•
Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü,
•
Savunma Yan Sanayi Sektörü,
•
Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörü,
•
Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü.
Sonuç olarak, bu çalışmanın ajans tarafından yapılması planlanan kümelenme, yatırım destek stratejisi, bölge planı
ve diğer sektörel raporlar ile bundan sonra bölge otoriteleri tarafından yapılacak çalışmalara kaynak teşkil etmesi
öngörülmektedir. Böylelikle, sonraki çalışmalara, özellikle kümelenme çalışmalarına temel teşkil edecek bu rapor, bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılmasında rol oynayacak ve yüksek katma değer üretebilecek sektörlerin ortak rekabet
anlayışı ile bölge dinamiklerinin hayata geçirilmesine katkı sağlayacaktır.
IV
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
.............................................................................................................................................................III
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................................................................. V
TABLO LİSTESİ........................................................................................................................................................... IX
GRAFİK LİSTESİ .......................................................................................................................................................XIV
ŞEKİL LİSTESİ ..........................................................................................................................................................XVI
KISALTMALAR .........................................................................................................................................................XVII
I. GİRİŞ
..............................................................................................................................................................2
1. Rekabet ve Rekabet Edebilirlik .....................................................................................................................2
2. Bazı Ülkelerin ve Türkiye’nin Rekabetçilik Gelişimi .......................................................................................4
a) Ülkelerin Rekabetçiliği ve Örnekleri .......................................................................................................4
II. METODOLOJİ .........................................................................................................................................................12
A. Üç Yıldız Yöntemi ...........................................................................................................................................18
B. Balassa Endeksi .............................................................................................................................................19
C. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ............................................20
1. Türkiye Referansıyla İllerin Üç Yıldız Analizi ...............................................................................................20
2. Türkiye Referansıyla İllerin Balassa Endeksi ..............................................................................................22
D. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ..................................23
1. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Üç yıldız Analizi ......................................................................................23
2. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Balassa Endeksi ....................................................................................24
E. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ..........................25
V
1. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Üç Yıldız Analizi .............................................................................25
2. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Balassa Endeksi.............................................................................26
III. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ...........................................................30
A. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ......................................................30
1. Aksaray........................................................................................................................................................30
a) Aksaray İlinin Genel Ekonomik Durumu ...............................................................................................30
b) Aksaray Üç Yıldız Analizi .....................................................................................................................31
c) Aksaray Balassa Endeksi ....................................................................................................................33
2. Kırıkkale ......................................................................................................................................................35
a) Kırıkkale İlinin Genel Ekonomik Durumu .............................................................................................35
b) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................37
c) Kırıkkale Balassa Endeksi....................................................................................................................39
3. Kırşehir ...........................................................................................................................................................41
a) Kırşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu ...............................................................................................41
b) Kırşehir Üç Yıldız Analizi ......................................................................................................................42
c) Kırşehir Balassa Endeksi .....................................................................................................................44
4. Nevşehir .........................................................................................................................................................45
a) Nevşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu .............................................................................................45
b) Nevşehir Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................46
c) Nevşehir Balassa Endeksi ...................................................................................................................48
5. Niğde ............................................................................................................................................................50
a) Niğde İlinin Genel Ekonomik Durumu ..................................................................................................50
VI
b) Niğde Üç Yıldız Analizi .........................................................................................................................52
c) Niğde Balassa Endeksi ........................................................................................................................54
IV. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ................................................58
A. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ............................................58
1. Aksaray........................................................................................................................................................58
a) Aksaray Üç Yıldız Analizi......................................................................................................................58
b) Aksaray Balassa Endeksi.....................................................................................................................60
2. Kırıkkale ......................................................................................................................................................64
a) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................64
b) Kırıkkale Balassa Endeksi ...................................................................................................................66
3. Kırşehir ...........................................................................................................................................................69
a) Kırşehir Üç Yıldız Analizi ......................................................................................................................69
b) Kırşehir Balassa Endeksi .....................................................................................................................69
4. Nevşehir ......................................................................................................................................................71
a) Nevşehir Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................71
b) Nevşehir Balassa Endeksi ...................................................................................................................73
5. Niğde ...........................................................................................................................................................77
a) Niğde Üç Yıldız Analizi .........................................................................................................................77
b) Niğde Balassa Endeksi ........................................................................................................................79
B. İLLERİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ ............................................81
VII
V. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ .........................................88
A. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ....................................88
1. TR71 Bölgesi ...............................................................................................................................................88
a) TR71 Bölgesinin Genel Ekonomik Durumu..........................................................................................88
b) TR71 Bölgesi Üç Yıldız Analizi .............................................................................................................90
c) TR71 Bölgesi Balassa Endeksi ............................................................................................................92
B. TR71 BÖLGESİNİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ .........................95
VI. SONUÇ VE ÖNERİLER .........................................................................................................................................98
VII. KAYNAKÇA ........................................................................................................................................................104
VIII. EKLER ...............................................................................................................................................................108
EK 1 Üç Yıldız Analizi Sonuçları .......................................................................................................................108
EK 2 Analizlerde Göz Ardı Edilen NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları .................................................................127
EK 3 NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması ......................................................................................................133
VIII
TABLO LİSTESİ
Tablo 1: Dünya’da En Fazla İhracat Yapan İlk 20 Ülke ve Türkiye ................................................................................5
Tablo 2: Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksinde Yer Alan En Rekabetçi 20 Ülke ve Türkiye .......................................8
Tablo 3: Türkiye’nin Küresel Rekabetçilik Raporu’nda Bileşenler Bazında Aldığı Puanlar ve Sıralaması .....................9
Tablo 4: Kurumlardan Alınan Veriler ............................................................................................................................15
Tablo 5: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .....................................................................................................31
Tablo 6: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ..........................................................................................32
Tablo 7: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ...........................................................32
Tablo 8: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ..........................................................................................33
Tablo 9: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler
ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı.................................................................................................................33
Tablo 10: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler
ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı.................................................................................................................34
Tablo 11: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................36
Tablo 12: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı .......................................................................................37
Tablo 13: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ........................................................37
Tablo 15: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................39
Tablo 17: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ....................................................................................................42
Tablo 18: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ........................................................................................42
Tablo 19: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı .........................................................43
IX
Tablo 21: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
İhracat Oranları - 4 Basamaklı .................................................................................................................44
Tablo 23: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................46
Tablo 24: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı.......................................................................................47
Tablo 25: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı .......................................................47
Tablo 27: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
İhracat Oranları - 2 Basamaklı .....................................................................................................................49
Tablo 29: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .......................................................................................................51
Tablo 30: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ...........................................................................................52
Tablo 31: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ............................................................53
Tablo 33: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
Tablo 35: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ........................................................................................58
Tablo 36: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı ..............................................59
Tablo 37: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ........................................................................................60
Tablo 38: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
X
Tablo 39: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
Tablo 41: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı .............................................64
Tablo 49: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı ............................................72
Tablo 54: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı .................................................77
XI
Tablo 58: Aksaray’da Yıldız Alan Sektör Sayıları .........................................................................................................82
Tablo 59: Kırıkkale’de Yıldız Alan Sektör Sayıları........................................................................................................83
Tablo 60: Kırşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları .........................................................................................................83
Tablo 61: Nevşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları .......................................................................................................84
Tablo 62: Niğde’de Yıldız Alan Sektör Sayıları ............................................................................................................85
Tablo 63: İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı .........................................................................................................88
Tablo 64: Bölgelerin Firma, Sigortalı Çalışan Sayıları ve Yatırım İndiriminden Faydalanma Tutarları.........................89
Tablo 65: Bölgelerin Yurtiçi, Yurtdışı Satış ve Faaliyet Giderleri ..................................................................................89
Tablo 66: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ..............................................................................90
Tablo 67: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ...............................................90
Tablo 68: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ..............................................................................91
Tablo 69: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 4 Basamaklı ...............................................92
Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve
Tablo 72: TR71 Bölgesinde Yıldız Alan Sektör Sayıları ...............................................................................................95
Tablo 73: Aksaray İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..........................................................108
Tablo 74: Kırıkkale İli 36 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı.........................................................109
Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..........................................................109
Tablo 76: Nevşehir İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ........................................................110
XII
Tablo 77: Niğde İli 37 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ............................................................. 111
Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..................................................... 111
Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ........................................................112
Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı.......................................................115
Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ........................................................117
Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ......................................................120
Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ...........................................................122
Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ...................................................125
Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları ..............................................127
Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları ..............................................129
Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar ....................................................133
Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar ....................................................135
XIII
GRAFİK LİSTESİ
Grafik 1: Dünya GSYH’nin Yüzdesi Olarak Satın Alma Gücü Paritesine Dayalı GSYH ...............................................6
Grafik 2: Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başı Milli Gelir Bazında GSYH ..........................................................7
Grafik 3 : Ülke ve Ülke Gruplarının Satın Alma Gücü Paritesine Göre Dünya’daki GSYH Payı (% ) ............................7
Grafik 4: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ...................................................................................................31
Grafik 5: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı ..........................................................................................32
Grafik 6: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .......................34
Grafik 7: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .......................35
Grafik 8: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................36
Grafik 9: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .........................................................................................38
Grafik 10: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................39
Grafik 12: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ...................................................................................................42
Grafik 13: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .....................................................................................43
Grafik 14: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .......................44
Grafik 16: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .................................................................................................46
Grafik 17: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Grafik 18: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................49
Grafik 20: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ......................................................................................................52
XIV
Grafik 21: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Grafik 22: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ..........................54
Grafik 24: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................58
Grafik 25: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ......................61
Grafik 26: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ......................63
Grafik 27: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Grafik 32: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Grafik 35: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından
Grafik 38: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış
Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı ....................................................................91
Grafik 39: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış
Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 4 Basamaklı .....................................................................92
Grafik 40: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ............93
Grafik 41: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ............94
XV
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1: Coğrafi Konumun Rekabet Üstünlüğü Kaynakları ............................................................................................4
Şekil 2: Rekabet Analizinin Süreç Aşamaları ...............................................................................................................14
Şekil 3: II. Aşamada Yer Alan Süreçler ........................................................................................................................17
Şekil 4: III. Aşama – Değerlendirme Süreci .................................................................................................................18
XVI
KISALTMALAR
AB
: Avrupa Birliği
AHİKA
: Ahiler Kalkınma Ajansı
BRIC
: Dünya’da en gözde gelişmekte olan piyasa ülkelerinden Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’den oluşan
grubu ifade etmektedir. Bazı durumlarda Güney Afrika’nın da gruba katılmasıyla grup BRICS olarak
anılmaktadır.
CIA
: Amerika Merkezi İstihbarat Teşkilatı (Central Intelligence Agency)
GİB
: Gelir İdaresi Başkanlığı
GSYH
: Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla
GTİP
: Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları
ISIC
: Birleşmiş Milletler İstatistik Ofisi Tarafından Hazırlanan Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflaması
KOSGEB
: Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı
KSS
: Küçük Sanayi Sitesi
NACE
: Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (EFİS)
MYO
: Meslek Yüksek Okulu
OECD
: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
OSB
: Organize Sanayi Bölgesi
RCA
: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi - Revealed Comparative Advantage
SGK
: Sosyal Güvenlik Kurumu
TİM
: Türkiye İhracatçılar Meclisi
TOBB
: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
TPE
: Türk Patent Enstitüsü
TR71 Bölgesi : Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde
illerinden oluşan Düzey 2 Bölgesi
TSO
: Ticaret ve Sanayi Odası
TÜİK
: Türkiye İstatistik Kurumu
TÜSİAD
: Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği
URAK
: Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu Derneği
XVII
XVIII
I.G‹R‹ﬁ
1
I. GİRİŞ
1. Rekabet ve Rekabet Edebilirlik
Küresel rekabet, teknolojik gelişmeler, ulusal ve uluslararası ticaretin artması, yenilikçilik (inovasyon), yeni üretim
modelleri, e-ticaret gibi değişen ve gelişen olaylar firmaların üretim sistemini ve ticarete bakış açılarını değiştirdiği
gibi yerel ve merkezi yönetimlerin uyguladığı iktisadi faaliyetlerin tasarımını ve işleyişlerini de değiştirmektedir. Küreselleşme sonucu sınırlar ortadan kalkmış, rekabet koşulları değişmiş, endüstriyel, bölgesel ve uluslararası düzeyde
karşılaştırmalı üstünlük kavramları değişime uğramıştır. Bunun yanı sıra, yeni pazarlara erişim arayışları artmış, enformasyon ve e-ticaretin rekabet edebilirlikteki önemi gün geçtikçe daha da derinleşmiş, devlet destekleri daha çok katma
değeri yüksek, teknoloji yoğunluklu sektörlere ve bölgedeki avantajlı sektörlerin gelişimine katkı sağlayacak ve ithalat
kalemlerini azaltacak alanlara kaymış ve kümelenme gibi bölge ve ülkelerin gelişimini hızlandıracak ekonomik modellerin geliştirilip uygulanmasına yol açmıştır. Bu durum, ekonomik birimlerin (firmaların, bölgelerin ve ülkelerin) küresel
pazarda mevcut pazar paylarını koruma ve artırma yönünde rekabet etmelerini ve rekabet güçlerini yükseltmelerini
gerektirmekte ve bu birimlerin zorlu bir rekabet ortamı içerisinde kendine has sosyo-ekonomik, kültürel, siyasal vb.
yapılarını gözeterek farklı strateji ve yaklaşımlar türetmesini zorunlu kılmaktadır.
Rekabet edebilirlik ise 2000’li yılların başından bu yana sürekli olarak gündem oluşturmakta ve ekonomik birimlerin
vazgeçilmez gündem maddelerinin başında yer almaktadır. Pazar paylarını korumak ve artırmak isteyen firmalar, işini
kaybetmemek ve gelirini artırmak isteyen bireyler ve yaşam standartlarını korumak ve yükseltmek isteyen ülke ve
bölgeler için rekabet edebilirlik vazgeçilmez bir olgu niteliğindedir. Diğer bir ifadeyle, küreselleşen ve sınır kavramının
ortadan kalktığı günümüz dünyasında ‘rekabetçi olabilmek’ hayatta kalabilmenin ve yaşam standartlarını koruyabilmenin olmazsa olmaz koşullarından biri olarak gösterilmektedir. Bu anlamda, ülkelerin rekabet ve sosyo-ekonomik
gücünün artırılması için bölgesel dinamikler ortaya çıkarılmalı ve bölgelerin rekabet seviyelerini yükseltecek güçlü yanlar ve sektörler belirlenmelidir. Bu açıdan bakıldığında, ülkelerin ulusal rekabet edebilirlik politikalarını oluşturabilmek
için bölgesel temelli rekabet edebilirlik politikaların geliştirilmesi gerekmektedir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 5).
Çünkü bölgelerin ve büyük şehirlerin rekabet düzeylerinin geliştirilmesi ülke ekonomisinin gelişmesini sağlamaktadır.
Örneğin, Avrupa Birliği konuyu bölgesel rekabet edebilirlik meselesi olarak veya sadece ABD ile arasındaki rekabet
edebilirlik farkını kapatmak için değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik uyum hedefinin bir parçası olarak görmektedir
(Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 2).
Firma seviyesinden başlayıp, il, bölge ve ülke düzeyine kadar farklı ekonomik birimler için kullanılmaya başlanan rekabet edebilirlik kavramı konusunda çok farklı literatür çalışmaları yapılmıştır (Kara, 2008, s. 11). Bu bağlamda, öncelikle
literatürde rekabet edebilirliğin ve rekabetin tanımlanmasının nasıl yapıldığını incelemekte fayda vardır. Rekabet ve
rekabet edebilirliğin (rekabetçiliğin) tek ve herkes tarafından kabul görmüş bir tanımı olmamakla beraber genel manada
“rekabet” (competition) kavramı aynı amacı güden kimseler arasındaki çekişme, yarışma, yarış durumunu ifade ederken, “rekabet edebilirlik” (competitiveness) kavramı ise ekonomik birimlerin sahip oldukları ve geliştirdikleri bir yetenek
olarak tanımlanmaktadır (Kara, 2008, s. 1).
4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da ise rekabet, “mal ve hizmet piyasalarındaki teşebbüsler arasında özgürce ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan yarış” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımda, rekabetin gerçekleştiği alan (mal ve hizmet piyasaları), oyuncuların niteliği (müteşebbisler, yatırım melekleri) ve rekabetin koşulları (özgürce
ekonomik karar verilebilmesi) üzerinde durulmuştur (Türkkan, 2009).
2
Avrupa Komisyonu (1999, s. 4) ise rekabet edebilirliği, yüksek ve sürdürülebilir bir gelir düzeyini korurken aynı zamanda uluslararası piyasalardaki standartları karşılayan hizmet ve mal üretme veya daha genel anlamda, bölgelerin dışsal
rekabete maruz kalırken, nispeten yüksek gelir ve istihdam düzeyleri oluşturma yeteneği olarak tanımlamaktadır.
Bölgesel kümelenme ile rekabet avantajlarının oluşturulması teorisinin kurucusu olan ve genelde firmaların ve bölgelerin nasıl rekabetçi gücünün artırılacağı konularına yoğunlaşan Michael E. Porter, Rekabet Üzerine (On Competition)
adlı kitabında rekabet ve rekabet edebilirliğe detaylı olarak değinmiştir. Genel olarak, rekabet üzerine yapılan yorumlarda, üretim faktörleri (işgücü ve sermaye) ya da ölçek ekonomileri açısından coğrafi konumun şirketlerin rekabet
edebilirliğini yönlendirdiği belirtilmektedir. Diğer bir yaygın görüş olarak kapalı ekonomilerde rekabetin durağan olduğu
ve rekabet edebilmenin maliyet açısından en aza indirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Ancak, Porter’a göre rekabet,
dinamiktir ve inovasyon ile stratejik farklılık arayışına dayanır. Bu dinamik rekabet anlayışında, coğrafi konum üretkenlik ve özellikle üretkenlik artışı üzerindeki etkisiyle rekabet üstünlüğünü etkilemektedir. Aynı zamanda Porter, ‘coğrafi
konumun rekabet üstünlüğü kaynaklarını’, ulusal rekabet üstünlüğü belirleyicileri olarak da belirttiği elmas modelinde
yer alan (1) Faktör (Girdi) Koşulları, (2) Firma Stratejisi, Yapısı ve Rekabet, (3) Talep Koşulları ve (4) İlişkili ve Destekleyici Sektörler başlıklarında açıklamıştır1.
M. Porter tarafından oluşturulan rekabet elmas modeli dört faktör üzerine kurulmuştur. Ulusların Rekabet Avantajı adlı
kitabında modeli ilk olarak sunan Porter, bir faktörün diğer üç faktör tarafından nasıl etkilendiğini açıklamakta, ülkelerin,
bölgelerin ve sektörlerin rekabet edebilirlik pozisyonlarını saptamaktadır.
Faktör Koşulları: Üretim faktörleri, rekabetin temel girdileridir. Arazi, işgücü, sermaye, fiziksel altyapı, ticari ya da idari
altyapı, doğal kaynaklar ve bilimsel bilgiyi kapsar. Bunlar işgücünün kalitesi, hammaddeye yakınlık, ulaşım altyapısı,
bilgi kaynaklarının varlığı, finansal kaynaklarının miktarı gibi durumlar olarak düşünülebilir.
Firma Stratejisi ve Rekabet Bağlamı: Bir firmanın içsel ve dışsal faktörlerini göz önüne alır. Bu bileşen, firmaların
kuruluş biçimleri, organizasyon yapıları, yönetim şekilleri, ilgili sanayideki rekabet gücü ve ulusal rekabetçiliği konu
edinmektedir (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209). Firmaların oluşumları ve yönetim şekilleri firmaların stratejisini doğrudan etkilemekte, coğrafi olarak konum ve kültür rekabet ortamını şekillendirmektedir. Porter’a göre kültürel
faktörler çeşitli mesleklerin itibarını, dolaylı olarak da yapılan yatırımları yükseltebilmektedir. Aynı zamanda uygun
bir yatırım iklimi, coğrafi konumdaki rekabet bağlamı ile birleştiğinde yerel rekabetin yükselmesini sağlar. Bu da yerel
rakipler arasında girdi maliyetlerinin azaltılmasına, yenilikçilik ve kalite artış baskısına neden olur2. Firmalar iç ve dış
pazar paylarını korumak ve artırmak için rekabet yolları arama ve strateji üretmeye zorlanırlar.
Talep Koşulları: Talep koşulları yerel/ulusal pazarın durumu ile ilgilidir. Pazardaki müşterileri etkilemek için firmalar
ürünlerine önem verir ve yenilikçilik düzeyini yüksek tutar. Pazardaki çeşitli, sürekli değişen güçlü talep yapısı firmaların
yeni ürünler üretmesine ve bu değişimlere takip edip cevap vermeye yönlendirmektedir. Bu durumda iç talebin nitelik
ve nicelik bakımdan yüksek olduğu bölgesel firmalara küresel pazarda rekabet avantajı kazandırmaktadır (Eraslan,
Karataş ve Kaya, 2007, s. 209). İç talep dış pazardan farklı olarak iç pazarda ortaya çıkan çeşitli talepleri karşıladığında
dış pazarda üstünlük yaratır. İç talep koşulları, yerel ihtiyaçları, satın alım gücünü, kültürel yatkınlıkları yansıtır. Devlet
politikaları da talep koşullarını etkiler ve firmaların yenilikçilik ve verimlilik gelişimini artırabilir3. Bu durumda, firmalar
ulusal ve uluslararası rekabet gücü kazanırlar.
1
2
3
Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 255-259
Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 359
Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 360
3
İlgili ve Destekleyici Sektörler: Porter’a göre üstünlük, bilgi, etkililik ve yenilik kolaylığından kaynaklanmaktadır. Bu
da yereldeki uzmanlaşmış yetkin tedarikçilerin ve ilgili sektörlerin varlığı ile mümkündür. Yetkin yerel tedarikçiler sadece
işlem maliyetlerini azaltmaz, aynı zamanda uzak pazarlardan yapılan ithalatın neden olduğu gecikme ve diğer bakım
onarım gibi sorunların çözüm olanaklarını artırır4. İlgili ve destekleyici kuruluşların rekabet edebilirlik avantajı, onların
yeterlilik ve rekabetçilik seviyesi ile ilgilidir. Bu yüzden, küresel piyasada başarılı olan bir sektör başka bir sektörü de
küresel piyasada başarıya ulaştırabilir (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209).
Firma
Stratejisi ve Rekabet
Bağlamı
Faktör (Girdi)
Koşulları
- Faktör (girdi) niceliği ve maliyeti
• Doğal Kaynaklar
• İnsan Kaynakları
• Sermaye Kaynakları
• Fiziksel Altyapı
• İdari Altyapı
• Enformasyon Altyapısı
• Bilimsel ve Teknolojik Altyapı
- Faktör Kalitesi
- Faktör Uzmanlaşması
- Uygun yatırım ve sürekli iyileştirme biçimlerini teşvik eden
yerel bir bağlam
- Yerel rakipler arasında şiddetli
rekabet
Talep
Koşulları
İlişkili ve Destekleyici
Sektörler
- Gelişmiş ve talepkâr yerel müşteri(ler)
- Başka yerlerdeki ihtiyaçlara öncülük eden
müşteri ihtiyaçları
- Küresel olarak hizmet edilebilecek uzman
segmentlerde alışılmadık yerel talep
- Yetkin, yerel tedarikçilerin varlığı
- Rekabetçi ilgili sektörlerin varlığı
Şekil 1 Coğrafi Konumun Rekabet Üstünlüğü Kaynakları5
Sonuç olarak, rekabet edebilirlik bölgesel kalkınmaya ivme kazandırmaktadır. Diğer taraftan, sektörel rekabet edebilirlik analizleri, gelişme eğilimine sahip ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet edebilecek olan sektörlerin saptanması ve
bu sektörlere yönelik plan ve politika üretilmesine katkı sağlayacaktır.
2. Bazı Ülkelerin ve Türkiye’nin Rekabetçilik Gelişimi
Ülkelerin Rekabetçiliği ve Örnekleri
21. yüzyılda ulaşım, iletişim ve ticaretin hız kazanmasıyla dünya ülkelerinin ekonomileri birbirlerini etkiler hale gelmiş ve
dünya gittikçe düzleşmeye başlamıştır. Bir ülkede yaşanan olumlu ya da olumsuz herhangi bir ekonomik gelişme, 24
saati geçmeden dünyanın diğer ucundaki başka bir ülkenin ekonomik yapısını etkileyebilmektedir. 1929 dünya ekonomik
buhranından sonra dünya çapında en büyük ekonomik kriz olarak gösterilen 2008 krizi de dünyanın ne kadar düzleştiğinin
4
5
Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 360 - 361
Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa:258.
4
bir göstergesi olmuştur. 2006 yılından itibaren giderek artan ABD’deki ekonominin temel dinamiklerinden olan mortgage
şirketlerinin (yüksek faizli ve riskli kredi veren şirketler), gerçekte yetersiz geliri olan müşterilerine verdikleri kredileri tahsil
edememesiyle, 2008 yılındaki büyük ekonomik kriz baş göstermiştir. Bu kriz sonucunda yatırım bankalarından Bear Stearns, Lehman Brothers, Merrill Lynch6 gibi büyük ölçekli bankalar ve sigorta firması American International Group iflas etmiş,
Chrysler, Volvo, General Motors gibi büyük otomotiv şirketleri de krizden büyük oranda etkilenmişlerdir.
Yunanistan, Portekiz, İtalya, İspanya gibi Avrupa devletleri ve bazı gelişmekte olan ülkeler küreselleşmenin etkisiyle Amerika’da ortaya çıkan bu krizden etkilenmiş, kimi ülkelerin ekonomileri küçülürken kimi ülkeler ise resesyona girmişlerdir.
Diğer taraftan, ekonomik krizin en önemli sonuçlarından birisi gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisine olan etkilerinin artması ve gün geçtikçe dünya ekonomisindeki ağırlıklarını hissettirmeleridir. Bunun en önemli göstergelerinden
birisi, BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) gibi gelişmekte olan ülkeler ile gelişmiş ülkeler arasındaki çıtanın gün
geçtikçe azalmasıdır. Yabancı şirketlerin gelişen piyasalardaki varlıklarını artırmasıyla, en hızlı gelişmekte olan ülkeler,
geçtiğimiz on yılda yabancı yatırım bazında ABD ile arasındaki farkı kapatmaya başlamıştır7.
İhracat tutarlarındaki rekabette ise gelişen ülkelerin son yıllarda gösterdiği performans dikkat çekmektedir. Çin’in 2009
yılında Almanya’nın ihracatını geçmesi ile uzun yıllar süren Almanya’nın hegemonyası son bulmuştur. Ülkelerin resmi
verilerine göre 2009 yılında Çin 1,2 trilyon doların üzerinde ihracat yaparken, Almanya 1,1 trilyon dolar ihracat yapmıştır.
2010 yılında yine Çin 1,58 trilyon dolar ile ilk sırada yer alırken, Almanya 1,30 trilyon dolar ile ikinci, ABD ise 1,29 trilyon
dolar ile üçüncü sırada yer almıştır. Pazar paylarını geliştirerek ihracat tutarlarını sürekli artırmak isteyen ülkeler arasında
en yüksek ihracat tutarına sahip ilk 20 ülke ve Türkiye’nin Amerikan Doları cinsinden ihracat tutarları aşağıdaki gibidir.
Tablo 1: Dünya’da En Fazla İhracat Yapan İlk 20 Ülke ve Türkiye
Sıra
Ülke
İhracat Tutarı (milyon $)
Sıra
Ülke
İhracat Tutarı (milyon $)
1
Çin
1.581.000
12
Kanada
393.000
2
Almanya
1.303.000
13
Singapur
358.400
3
ABD
1.289.000
14
Meksika
298.500
4
Japonya
730.100
15
Belçika
282.300
5
Fransa
517.200
16
Tayvan
273.800
6
Hollanda
486.700
17
İsviçre
258.500
7
Güney Kore
464.300
18
İspanya
253.000
8
İtalya
448.400
19
Suudi Arabistan
237.900
9
Birleşik Krallık
410.200
20
Hindistan
225.600
10
Rusya
400.100
31
Türkiye
120.900
11
Hong Kong
394.000
Kaynak: CIA, 2010 İhracat Tutarları
6
Merrill Lynch yatırım bankası, 1 Ocak 2009 tarihinde, 14 Eylül 2008 tarihinde yapılan anlaşma uyarınca Bank of America bünyesine
katılmıştır.
7
Bloomberg verilerine göre; ABD’ye giren doğrudan yabancı yatırımların dünya genelindeki toplam yabancı yatırım akışındaki payı 2010
yılında 228 milyar dolarla % 18 olarak gerçekleşirken, bu oran 2000 yılında % 22’düzeyinde olmuştur. Gelişmekte olan BRIC ülkelerinin toplam
doğrudan yabancı yatırım akışındaki payı ise 2010’da, 2000’deki payını üçe katlayarak yüzde 18’e ulaşmıştır. Benzer şekilde, ABD’nin gayri safi
yurtiçi hasılası son 10 yılda yüzde 47 artarken, BRIC’in GSYH’si yüzde 330 yükselmiştir. Ayrıca, BRIC ülkelerinin toplam GSYH’si 2010’da yüzde
27 artışla ABD’ninkinin yüzde 79’una ulaşmıştır.
5
Dünya’da ülkelerin satın alma gücü paritesine göre Gayri Safi Yurtiçi Hasılaları incelendiğinde ABD’nin hala dünya
GSYH’sinin % 19,74’üne sahip olduğu görülmektedir. ABD’yi sırasıyla % 13,61 ile Çin, % 5,82 ile Japonya, % 5,40 ile
Hindistan, % 3,96 ile Almanya ve % 3,00 ile de Rusya takip etmektedir. BRIC ülkelerinin tamamı ilk 7’de yer almakla
birlikte Dünya GSYH’nin % 24,95’ini karşılamaktadırlar.
Grafik 1: Dünya GSYH’nin Yüzdesi Olarak Satın Alma Gücü Paritesine Dayalı GSYH8
Ülke ve ülke grupları göz önüne alınarak dünyadaki ekonomik gelişmeleri incelediğimizde satın alma gücü paritesine
göre kişi başına milli gelir bazında ülke ve ülke gruplarının GSYH’si 1980 yılından günümüze kadar genel olarak artış
trendini koruyarak büyümüştür. Grafik 1 incelendiğinde 1980 yılında Türkiye’den daha düşük GSYH’si bulunan Güney
Kore, GSYH’sini sürekli olarak artırmış ve 1980’de 2.300 dolar civarında olan GSYH’sini 2010’da 30.000 doların üzerine çıkarmıştır. Türkiye ise 1980 yılında 2.750 dolar civarındaki GSYH’sini 13.570 dolar civarına taşımıştır. Çin ise
özellikle 2000’li yıllardan sonra GSYH’sini daha da artmıştır.
8
Şekilde verilen değerler Dünya Ekonomik Forumu’nun 2011-2012 Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu’nda Uluslararası Para Fonu (IMF)
verilerinden, Dünya Ekonomik Görünümü veri tabanından ve ulusal kaynaklardan elde etiği 2010 yılı verileri kullanılarak oluşturulmuştur.
6
Grafik 2: Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başı Milli Gelir Bazında GSYH9
Kaynak: Google Public Data, 2012
Ülke ve ülke grupları satın alma gücü paritesi dikkate alınarak dünya toplamındaki GSYH payına göre incelendiğinde,
gelişmiş ülkelerin 1980’lerdeki % 70 olan payının özellikle 1990’lı yılların ilk yarısında azalış trendine girmiş olduğu ve
2010 yılında % 50 civarına düştüğü görülmektedir. Yükselen ve gelişen ekonomiler (emerging and developing economies) ise 1980’lerdeki % 30 olan payını yine 1990’lı yıllarının ilk yarısından başlayarak sürekli artış eğilimi yakalamış
ve 2010 yılında payını yaklaşık % 50’lere çıkarmıştır. Ülke bazında incelediğimizde ABD’nin dünya ekonomisindeki
etkisinin devam ettiği ancak bu etkinin azaldığı görülmektedir. ABD’nin aksine, Çin’in dünya ekonomisindeki ağırlığının
belirginleştiği görülmektedir. Brezilya’nın payının 1980’li yıllara göre azaldığı ancak Türkiye ve Güney Kore’nin paylarında çok fazla bir değişikliğin yaşanmadığı görülmektedir.
Grafik 3: Ülke ve Ülke Gruplarının Satın Alma Gücü Paritesine Göre Dünya’daki GSYH Payı (%)
Kaynak: Google Public Data, 2012
Türkiye, Dünya Ekonomik Forumu’nun 2011-2012 Küresel Rekabet Endeksi sıralamasında rekabet performansı açısından bir önceki 2010-2011 raporuna göre iki basamak birden yükselerek 59’uncu sırada yer almıştır. Rapora göre,
rekabet gücü sıralamasında dikkate alınan 142 ülke arasında İsviçre ilk sırayı almış olup sırasıyla Singapur, İsveç,
Finlandiya ve ABD bu ülkeyi takip etmiştir.
ABD son 3 yıldır devam eden düşüş eğilimini sürdürerek 2011-2012 raporunda da bir sıra gerilemiş ve dünyanın en
rekabetçi beşinci ekonomisi olmuştur.
9
Grafik 2 ve 3 IMF verileri kullanılarak 9 Ocak 2012 tarihinde Google Public Data (http://www.google.com/publicdata/directory?hl=en&dl=en#!)
ile elde edilen verilerden oluşturulmuştur.
7
Gelişmekte olan ülkeler, gelişmiş OECD ülkeleriyle arasında var olan farkı kapatma yönünde ilerlerken, Kuzey ve Batı
Avrupa ülkeleri 142 ülke arasında ilk 10 sırada yer almıştır. Sıralamada Finlandiya dördüncü, Almanya altıncı, Hollanda
yedinci, Danimarka sekizinci, İngiltere ise onuncu sırada konumlanmıştır.
Japonya, geçen yıla göre üç sıra gerileyerek bu yıl dokuzunculuğa düşerken, Fransa da 3 sıra gerileyerek 18. sırada
yer almıştır. Ekonomik krizle boğuşan Yunanistan ise 90. sırada kendine yer bulmuştur.
Yer aldığı 26. sıra ile en rekabetçi 30 ekonomiden biri olan Dünya’nın parlayan yıldızı Çin, büyük ölçekli gelişmekte
olan ülkeler arasında lider pozisyona sahip olmuştur. Diğer 4 BRICS ülkeleri arasında Güney Afrika 50., Brezilya 53.,
Hindistan 56., Rusya ise 66. sırada yer almıştır.
Körfez ülkelerinin büyük bir bölümü yükselme eğilimini devam ettirirken, Latin Amerika’da ise lider olan ülke Şili 31. sıra
ile en rekabetçi ekonomi konumunda bulunmaktadır.10
Tablo 2: Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksinde Yer Alan En Rekabetçi 20 Ülke ve Türkiye
2011-12 Derece
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
59
Ülke
İsviçre
Singapur
İsveç
Finlandiya
ABD
Almanya
Hollanda
Danimarka
Japonya
Birleşik Krallık
Hong Kong
Kanada
Tayvan, Çin
Katar
Belçika
Norveç
Suudi Arabistan
Fransa
Avusturya
Avustralya
Türkiye
Derece/142
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
59
Skor (1-7)
5,74
5,63
5,61
5,47
5,43
5,41
5,41
5,4
5,4
5,39
5,36
5,33
5,26
5,24
5,2
5,18
5,17
5,14
5,14
5,11
4,28
Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu, “Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu 2011-2012”, İsviçre 2011
10
http://www.dunya.com/news_detail.php?id=131778 Erişim: 12 Ocak 2012
8
2010-11 Derece
1
3
2
7
4
5
8
9
6
12
11
10
13
17
19
14
21
15
18
16
61
Değişim
0
1
-1
3
-1
-1
1
1
-3
2
0
-2
0
3
4
-2
4
-3
-1
-4
2
Türkiye özelinde rapor incelendiğinde; BRICS’in T’si olmaya aday Türkiye, BRICS ülkeleri arasında sadece Rusya’dan
ileride yer almış olup 59’uncu sırada bulunmaktadır. Türkiye bir önceki yıl 139 ülke arasında 61., ondan önceki yıl ise
133 ülke arasında yine 61. sırada yer almıştı.
Raporda, Türkiye’nin satın alma gücü paritesine göre 741,9 milyar dolarlık GSYH büyüklüğe ve kişi başına 10 bin 399
dolarlık gelire sahip olduğu, GSYH’sinin dünya ticaretindeki payının ise yüzde 1,29 olduğu belirtilmiştir.
Türkiye en iyi performansını pazar büyüklüğünde en rekabetçi 17. ekonomi olarak sergilerken, en kötü performansını
ise emek piyasasının etkinliği kaleminde 133. olarak göstermiştir.
Tablo 3: Türkiye’nin Küresel Rekabetçilik Raporu’nda Bileşenler Bazında Aldığı Puanlar ve Sıralaması
Bileşenler
Türkiye Puan
Türkiye Sıra
Değişim
2008
2009
2010
2011
2010
2011
Kurumlar
3,7
3,5
3,6
3,7
88
80
+8
Altyapı
3,5
3,9
4,2
4,4
56
51
+5
Makroekonomik istikrar
4,8
4,7
4,5
4,8
83
69
+14
Sağlık ve temel eğitim
5,3
5,3
5,7
5,6
72
75
-3
Yükseköğretim ve işbaşı eğitim
3,9
3,9
4,0
4,0
71
74
-3
Ürün piyasalarının etkinliği
4,4
4,3
4,2
4,4
59
47
+12
Emek piyasalarının etkinliği
3,6
3,7
3,6
3,5
127
133
-6
Finansal piyasaların çeşitliliği
4,1
4,1
4,2
4,3
61
55
+6
Teknolojik altyapı
3,5
3,8
3,9
3,9
56
55
+1
Pazar büyüklüğü
5,2
5,2
5,2
5,2
16
17
-1
Faaliyet çeşitliliği
4,2
4,3
4,2
4,1
52
58
-6
İnovasyon
3,2
3,1
3,1
3,1
67
69
-2
Raporda iş dünyasını en çok zorlayan sorunlara ilişkin değerlendirmede vergi oranlarının yüksekliği, etkin olmayan
kamu bürokrasisi, vergi mevzuatı, eğitimli işgücü ilk dört sırayı almıştır. Türkiye’nin rekabetçilik endeksi için raporda yer
alan diğer bileşenlerin puanları 2008-2011 dönemi için verilmiş olup Türkiye’nin sıralamadaki yerleri 2010 ve 2011 için
Tablo 3’de yer almaktadır. En büyük sıçramayı makroekonomik istikrar bileşeninde gösteren Türkiye, 83. sıradan 69.
sıraya yükselmiştir. En kötü düşüş ise emek piyasalarının etkinliği ve faaliyet çeşitliliği bileşenlerinde yaşanmış ve bu
bileşenlerde Türkiye 6 sıra birden düşmüştür.
9
10
II.METODOLOJ‹
11
II. METODOLOJİ
Günümüzde yeni yatırımlar veya verilecek teşvik ve destekler daha çok belirli çalışmaların bilimsel metotlarla ya da
karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya konan çıktılara dayanarak verilmektedir. TR71 Bölgesinde
ise sektörlerin rekabetçiliğini ortaya koyacak rapor bulmanın neredeyse imkânsız olmasından dolayı merkezi otoriteler
tarafından verilen kararlar teşvik ve destek alanlarını belirlemektedir. Bu kararlar ne kadar bölgedeki aktörlerin de katılımı ile yapılmaya çalışılsa da çoğu zaman sıkıntılar yaşanmaktadır. Sektörlerin rekabet gücünü gösteren çalışmalar
ise bölgede oldukça kısıtlı veya sadece belirli bir sektör için yerel otoritelerin belirlemiş olduğu alanlarda gerçekleştirilmiştir. TR71 Bölgesindeki illere bakıldığında yapılan çalışmalar ya il bazında kalmış ya da tüm sektörleri kapsamayacak şekilde üzerinde analizler gerçekleştirilmiştir. Bu yüzden bölgede tüm sektörlerin rekabet edebilirlik seviyesinin
tespit edilerek bölgedeki kıt kaynakların rekabet seviyesi yüksek ve katma değer yaratan üretim sektörlerine kayması
oldukça önemlidir.
Sektörlerin rekabet edebilirlik seviyelerinin belirlenmesi, TR71 Bölgesindeki illerin bölge içi ve TR71 Bölgesinin de
bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılması ve kaynakların doğru sektörlere kanalize edilebilmesi açısından
ve bölgenin geleceği için bir fırsattır. Bölgeye yapılacak yeni yatırımlara ve desteklere dayanak oluşturması ise bu
çalışmanın temel hedeflerinden birisidir.
Dünya’da sektörel rekabet edebilirlik raporları sürekli olarak yayınlanmakla beraber ülkeler ve uluslararası kurum/
kuruluşlar kendi yayınladıkları raporları güncelleştirmektedir. Dünya Ekonomik Formu ve Avrupa Komisyonu gibi kurum
ve kuruluşlar her sene uluslararası düzeyde rekabet edebilirlik raporları (Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu, Avrupa
Rekabet Edebilirlik Raporu) yayınlarken, yine Dünya Bankası ve OECD gibi kuruluşlar kıtalar veya ülkeler bazında sektörel rekabet edebilirlik raporları (Afrika Rekabet Edebilirlik Raporu, Arap Dünyası Rekabet Edebilirlik Raporu
2011-2012, Ukrayna: Sektör Rekabet Edebilirlik Raporu) yayınlamaktadır. Bunların yanı sıra ülkeler ise özellikle kendi
içerilerinde kurduğu rekabet kurumları, özel kuruluşlar ve/veya üniversiteler ile ulusal düzeyde ve/veya sadece belirli
bir endüstri sahasını kapsayacak şekilde sektörel rekabet edebilirlik raporları yayınlamaktadır. Ülkemizde Kalkınma
Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı başta olmak üzere URAK, TOBB, TÜSİAD, TİM
gibi kuruluşlar ile üniversiteler ve bazı araştırma merkezleri sürekli olarak ulusal, bölgesel ya da sektörel bazda rekabet
edebilirlik raporları yayınlamaktadırlar. Kalkınma Bakanlığı’nın koordinasyonunda kurulan kalkınma ajansları ile birlikte
ise Türkiye’de sektörel rekabet edebilirlik analizleri ve/veya bölgelerin, illerin rekabet edebilirliklerine yönelik çeşitli
çalışmalar yapılmaktadır. Kalkınma Ajanslarında bu rapora benzer nitelikte yayınlanmış olan İzmir Kalkınma Ajansı’nın
(İZKA) İzmir Kümelenme Analizi Raporu, Güney Ege Kalkınma Ajansı’nın (GEKA) ise TR32 Düzey II Bölgesi’nde Kümelenme Yaklaşımı Raporu bulunmaktadır.
İllerin ve/veya sektörlerin rekabet edebilirliklerinin istatiksel olarak belirlenmesinde birçok farklı niceliksel yöntemler
kullanılmaktadır. Herfindahl Hirschman (H-H) endeksi, yoğunlaşma katsayısı, yerelleşme katsayısı, değişim payı
(shift-share) analizi, Gini katsayısı, sosyal ağlar analizi, rekabet elmas modeli, girdi-çıktı analizi ve üç yıldız yöntemi gibi
farklı çalışmalar ile firma sayısı, istihdam payı, ihracat-ithalat değerleri, (net-brüt) satış hasılatı gibi farklı parametrelerin
birlikte ya da ayrı ayrı kullanılmasıyla illerde ve/veya bölgelerde yer alan rekabetçi sektörler belirlenebilmektedir. Bu
çalışma kapsamında kullanılan iki yöntem bulunmaktadır. Bu bölüm içerisinde detaylı olarak açıklanan bu yöntemler
Üç Yıldız ve Balassa Endeksi’dir.
12
Bu raporun temel amaçlarından biri, TR71 Bölgesinde rekabet edebilir sektörleri tespit ederek daha sonra bu sektörler
üzerinden kümelenme potansiyeli üzerine çalışmalar yapmaktır. Bu amacı yerine getirebilmek için daha önce uygulanmış ve kolayca anlaşılabilecek bir metodun belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda, daha önce
Avrupa Küme Gözlemevi (European Cluster Observatory) tarafından detaylı olarak Avrupa’daki AB-27 üye devletleri,
İsrail, İsviçre, İzlanda, Norveç ve Türkiye’de Düzey 2 (NUTS 2) bölge seviyelerinde gerçekleştirilmiş olan ‘bölgesel
küme’ haritalama çalışması Üç Yıldız yönteminin uygulandığı raporlar arasında öne çıkmaktadır.
Bölgesel küme terimi; belirli sanayi gruplarının bir araya geldiği hususi bir küme kategorisindeki istihdam, küme sektöründeki istihdam içindeki payı, bölgesel istihdam içindeki payı ve uzmanlaşma açısından belirlenen eşik kriter değerlerini karşılıyorsa geçerlidir11. Avrupa Küme Gözlemevi, sadece küme haritalama çalışmasını yapmamakta aynı zamanda bu yöntemle birlikte bölgelerde küme çerçeve koşullarını açıklayan bölgesel rekabet verileri üzerinden öne çıkan
sektörleri tespit etmekte ve yorumlamaktadır. Türkiye’de ise daha önce belirtildiği gibi kalkınma ajansları arasında İZKA
ve GEKA Üç Yıldız yöntemini kullanmışlardır. Üç Yıldız yönteminin sağladığı en büyük avantajlar arasında şunlar yer
almaktadır; teknik anlamda sektörel yığılmaları göstermesi, bölgede önemli sektörleri ortaya çıkarması ve özellikle
kümelenme konusunda aktörler arası müzakere başlatmak/bilinç yaratmak için iyi bir başlangıç adımı ortaya konması.
Ancak, Üç Yıldız Yöntemine yapılan bazı eleştiriler de bulunmaktadır. Bunları şu şekilde özetlemek mümkündür;
•
3 yıldız analizi her zaman sahadaki gerçekliği yansıtmayabilir. Analiz sonuçlarının saha ile örtüşüp örtüşmediğine dair
daha kapsamlı çalışmaların da yapılması gereklidir (Sektör oyuncuları ve yerel aktörler işin içinde yer almalıdır.).
•
Analizde temel olarak kullanılan veri seti yanıltıcı olabilir. Örneğin; istihdam verileri kullanıldığında emek yoğun bir
sektör ön plana çıkarken, teknoloji yoğun bir sektör göz ardı edilebilir (Bu yüzden özellikle farklı veri setleri kullanılmalıdır.).
•
Benzer bir şekilde işyeri sayısı üzerinden yapılan bir analiz de sektördeki ortalama işletme ölçeğini göz ardı ettiği
için bazı sektörlerin ön plana çıkmasına bazılarının da geri planda kalmasına neden olabilir.
•
Özellikle kümelenme amaçlı çalışmalarda kullanıldığında, kümelerdeki dinamik süreci yansıtmayabilir.
•
Sektörün mevcut durumu kadar geçmişten bu güne kadar olan performansı ve gelecek öngörüleri de büyük önem
taşımaktadır. 3 yıldız analizi genellikle bunları göz ardı eden statik bir analiz olarak görülmektedir. Örneğin; genelde
belirli bir yılın verileri kullanılmaktadır (Bu durumda geçmiş birkaç dönemin verilerinin ortalaması alınarak analiz
uygulanabilir.).
•
3 yıldız analizi sektörün rekabetçiliğini etkileyen birçok dışsal etkeni göz ardı etmektedir. Sektörün diğer bölgeler/
dünya genelindeki gelişimi ve gideceği nokta gibi analize dahil edilmeyen bir çok nokta analizin yanıltıcı sonuçlar
vermesine neden olabilir.
Diğer taraftan, bölgesel rekabet edebilirlik, bölgelerin ve şehirlerin bir diğer bölge ve şehirlerin ulusal ve özellikle küresel ihracat pazarından ne ölçüde fazla pay aldığının bir göstergesidir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 3). Rekabet
edebilirlik seviyesinin yüksek olması, refah ortamının da iyileşmesini sağlamaktadır. Rowthorn’a (1999, s. 22-23) göre
bir bölgenin refahı öncelikle ihracat üssü olup olmadığına göre belirlenir. Dış dünyaya yapılan her türlü hizmet ve mal
yani ticarete konu malların ihracatı bölgeye gelir sağlamaktadır. Bu yüzden bir bölgenin ihracat rakamları o bölgenin
11 European Commission, DG Enterprise and Industry Report, “Innovation Clusters in Europe: A statistical analysis and overview of current
policy support”, s. 7.
13
aynı zamanda rekabet gücünün bir göstergesi olmaktadır. Balassa Endeksi yöntemi seçilerek de illerdeki ve bölgedeki
mevcut bir sektörün bir üst bölge ve Türkiye ile karşılaştırılması sonucunda bölgedeki o sektörün rekabet edebilirlik
seviyesinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Balassa Endeksi, daha çok belirli bir ülke grubunun ihracat performansını dikkate
alarak, bir ülkedeki bir malın ihracatının o ülkenin toplam ihracatı içindeki göreli payını göstermektedir. Ancak, bu
çalışmada ülkedeki bir malın ihracatı değil belirli bir bölgedeki bir sektörün performansını ölçmek için o bölgedeki bir
sektörün ihracatının o bölgenin toplam ihracatı içindeki göreceli payına yer verilerek rekabet edebilirlik seviyesi ölçülmeye çalışılmıştır.
Yöntemler belirlendikten sonra karar verilen metotlar ile TR71 Bölgesinde sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışmalarının süreç planlaması yapılmıştır. Üç aşama olarak tasarlanan analiz ve raporlama süreci aşağıdaki gibi uygulanmıştır.
1. AŞAMA
2. AŞAMA
3. AŞAMA
Verilerin farklı kurum ve
kuruluşlardan toplanması
Verilerin Üç Yıldız Yöntemi ve
Balassa Endeksi ile detaylı
olarak analiz edilmesi
Analiz aşamasında
elde edilen sonuçların
bütünsel bir bakış açısıyla
değerlendirilerek rekabet
gücü yüksek sektörlerin
saptanması
Veriler üzerinde ayıklama,
birleştirme ve dönüşüm
yapılarak standardizasyonun
sağlanması
ME TOD OL OJ İ
Şekil 2: Rekabet Analizinin Süreç Aşamaları
I. AŞAMA
Rekabet Analizi çalışmasında farklı kurum ve kuruluşlardan çeşitli veriler alınmıştır. 2011 yılının Ekim ayında SGK ve
Eylül ayında GİB kurumlarından elde edilen verilerin analiz çalışmasında sağlıklı şekilde kullanılabilmesi için veriler
üzerinde standartlaştırma çalışmaları yapılmış olup mükerrerlikler ortadan kaldırılmış ve analizin yapılacağı NACE
Rev.2 ve ISIC Rev3 faaliyet kodlarına göre gerekli dönüşümler yapılmıştır. Kurumlardan istatiksel çalışmada kullanılmak için elde edilen veriler Tablo 4’te gösterildiği gibidir.
İllerdeki ve bölgedeki sektörler için uygulanan rekabet edebilirlik analiz çalışmasının kümelenme potansiyeli olan sektörlerin belirlenmesine temel teşkil edecek bir çalışma olacağı düşüncesiyle süreç tasarlanmıştır. Bu yüzden kümelen14
me potansiyeli yüksek olan tarım, sanayi, turizm, inşaat ve lojistik alanlarına odaklanabilmek amacıyla bir çoğu hizmet
sektörü olan EK 2’de yer alan sektörler analize dahil edilmemiştir. Bu sektörlerin tek başlarına kümelenme potansiyellerinin düşük olmasının yanı sıra genel olarak bir kümenin alt elemanı ya da destekleyici aktörü olabilecek sektörler
olması bu sektörlerin (kodların) göz ardı edilmesinin diğer nedenleridir.
Tablo 4: Kurumlardan Alınan Veriler
Kurum
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)
Maliye Bakanlığı - Gelir İdaresi
Başkanlığı (GİB)
TÜİK
Talep Edilen Veriler
TR71 Düzey 2 Bölgesi illeri, ilçeleri ve Türkiye için 2006-2008 ve 2010 yıllarına
ait bilgiler:
NACE 4 kodlu faaliyet sınıflamasına göre firma sayıları
NACE 4 kodlu faaliyet sınıflamasına göre sigortalı çalışan sayıları
TR71 Düzey 2 Bölgesi illeri, ilçeleri ve Türkiye için 2006-2008 ve 2010 yıllarına
4 ve 6 kodlu NACE faaliyet sınıflamasına göre veriler:
Firma sayısı
Aktif toplamı
Ödenmiş sermaye
Ar - Ge indirimi (GVK)
Ar - Ge indirimi (5746)
Yararlanılan yatırım indirimi
Devam eden yatırım indirimi
Yurtiçi satışlar
Yurtdışı satışlar
Hesaplanan KDV
Diğer KDV
Maddi olmayan duran varlıklar
Matrah
Faaliyet giderleri
Finansman giderleri
Amortisman giderleri
Toplam gider
Net satışlar
Brüt satışlar
Net kar ve zarar
2006-2008 ve 2010 yıllarına ait il ve Türkiye genelinde ihracat verileri:
GTİP kodu
ISIC Rev3
İhracat tutarı (USD - Euro)
15
II. AŞAMA
Metodolojinin ikinci aşamasında Üç Yıldız Yöntemi ve Balassa Endeksi iller ve bölge bazında uygulanmış ve iller ile
bölgede öne çıkan sektörler tespit edilmiştir. Üç yıldız yöntemi 2 ve 4 basamaklı NACE kodlarında istihdam (sigortalı
çalışan sayısı) verileri kullanılarak yapılmış olup 3 yıldız alan sektörlerin detaylı bilgileri tablolar halinde sunulmuştur.
Üç yıldız yönteminde istihdam verilerinin kullanılmasındaki başlıca neden, bir bölgedeki sektörün istihdam düzeyi bölge
düzeyinde belli bir seviyenin üzerine çıkıyorsa bu sektörün iktisadi fayda yaratma potansiyeli de yüksek olmaktadır.
Ayrıca, bir bölgede kurulan bir küme sektöründeki istihdam eğer birkaç farklı endüstri alanında yayılmış ve belirli bir
endüstri kolunda yoğunlaşmamışsa, bölgenin verimlilik düzeyi ve genel refahı zarar görmektedir (Ketels, 2009). O yüzden istihdamın belirli bir yerde yoğunlaşmış olması önemlidir. Diğer taraftan, istihdam verileri kolay bulunabilen veriler
olmakla birlikte M. Porter da istihdam açısından farklı coğrafyalarda yoğunlaşan sanayilerin olduğunu saptamıştır. Bunun da yerel sanayileri bölgesel sınırların ötesinde rekabet eden ve ticaret yapan sanayilerden ayrılabilmesine olanak
sağladığını belirtmiştir (Porter, 2003, s. 559). 3 yıldız alan sektörler GİB’den alınan yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet
giderleri gibi verilerle desteklenmiştir. Yurtiçi satışlar ile 3 yıldız alan sektörlerin Türkiye’deki pazarda ne kadar etkili
olduğu, yurtdışı satışlar ile de dış ticaret kabiliyetinin ne ölçüde olduğu yansıtılmaya çalışılmıştır. Faaliyet giderleri ile
de işletmenin doğrudan üretimi ile ilgili olmayan gider kalemlerinin ihmal edilerek, asıl ekonomik faaliyetin üst bölgede
ne oranda pay aldığı ortaya konulmuştur.
TÜİK’in web sitesindeki veri tabanından dinamik sorgulama yapılarak il, bölge ve Türkiye için elde edilen sektörel
bazda 2 ve 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu ihracat verileri kullanılarak Balassa Endeksi uygulanmıştır. İhracat yapmak
bir firma ya da sektör için (1) büyüme ve rekabet gücünü artırmak, (2) satış ve karları artırmak, (3) dünya pazarlarından
pay almak, (4) iç pazara olan bağımlılığı azaltmak, (5) pazar dalgalanmalarını dengede tutmak, (6) atıl kapasiteyi kullanmak, (7) istihdam yaratmak gibi avantajlar sağladığı için ihracat verileri kullanılmıştır12. Analiz sonucunda Açıklanmış
Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA-Revealed Comparative Advantage) endeks değeri 1 ve 1’den büyük olanlar için rekabet gücü olduğu ifade edilmiş ve bu değerleri alanlar tablo halinde gösterilmiştir. Ayrıca, rekabet gücü olan bu sektörler
için bir üst bölgedeki aynı sektörün ihracat oranından aldığı pay da ek bilgi olarak tabloya ilave edilmiştir.
12
“100 Soruda Dış Ticaret”. İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi ( İGEME), 2010, Sayfa: 9-10.
16
Türkiye
Referansıyla
İllerin Analizi
• Üç Yıldız Analizi
• Nace Rev.2- 2 basamaklık sektör kodlamasına göre üç
yıldız analizi yapılmış olup üç yıldız alan sektörler firma
sayısı, istihdam, yurtiçi ve yurtdışı satışlar ve faaliyet gideri
bakımından incelenmiştir.
• Nace Rev.2- 4 basamaklı sektör kodlamasına göre üç yıldız
analizi yapılmıştır.
• Balassa Endeksi
• ISIC Rev3- 2 basamaklı kodlamaya göre endeks
hesaplanmıştır.
• ISIC Rev3- 4 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanış
olup bu endeks aracılığıyla rekabet gücünün var olduğu
tespit edilen sektörler ihracat potansiyeli bakımından
incelenmiştir.
TR71 Bölgesi
Referansıyla
İllerin Analizi
Türkiye
Referansıyla
TR71
Bölgesinin
Analizi
• Balassa Endeksi
hesaplanmıştır.
incelenmiştir.
• Balassa Endeksi
hesaplanmıştır.
incelenmiştir.
Şekil 3 II. Aşamada Yer Alan Süreçler
III. AŞAMA
Bu aşamada Üç Yıldız Analizi ve Balassa Endeksi analizi sonucu ortaya çıkan sektörlerin değerlendirilmesi yapılmıştır.
Değerlendirmeler iki kısım halinde yapılmış olup, birinci kısımda illerde Türkiye ve TR71 Bölgesi referansıyla ortaya
çıkan rekabetçi sektörler değerlendirilmiş ve sonuçlar yapılan farklı analizlerin birbirleriyle karşılaştırılması suretiyle
yorumlanmıştır. İkinci kısımda ise TR71 Bölgesinde Türkiye referansıyla ön plana çıkan rekabetçi sektörlerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Son olarak da, sonuç ve öneriler bölümünde çalışmanın genel değerlendirmesi yapılarak çıkan
rekabetçi sektörlerin bölgede ya da bölgedeki Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinde kümelenme
potansiyellerinin olup olmadığı hususunda görüşlere yer verilmiştir. Olabilecek potansiyel kümelenme çalışmaları için
ise bölgede ve illerde yapılması gerekenlere dair öneriler sunulmuştur.
17
Sektörün üç yıldız
analizinde almış
olduğu yıldız
sayısı
Sektörün
Balassa Endeksi
Sektörün, ihracaat,
Değeri
istihdam, firma sayısı vb.
çeşitli destekleyici
verilerde aldığı değerler
Şekil 4 III. Aşama – Değerlendirme Süreci
A. ÜÇ YILDIZ YÖNTEMİ
Üç yıldız yöntemi, rekabetçi sektörleri saptarken belirli bir bölgede aynı ya da benzer sektörde faaliyet gösteren firmaların istihdam düzeylerini üst bir bölge ile karşılaştırarak ilgili sektörün bölgedeki payını ve o sektördeki hâkimiyetini ve
ihtisasını ortaya koymaktadır. Aşağıdaki 3 ölçüt çerçevesinde istihdam verileri üzerinden sektörlere her bir ölçüt için
birer yıldız atanmakta ve analiz sonucunda sektörler 0, 1, 2 veya 3 yıldız almaktadır. 3 yıldız alan sektörler ise rekabetçi
olarak nitelendirilmektedir (Sölvell, Ketels ve Lindovist, 2006, s. 8-9).
Üç yıldız yönteminin büyülük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde kullanılan temel göstergeler aşağıdaki gibidir:
ei : Analiz edilen alt bölgenin i sektöründeki istihdamı
et : Analiz edilen alt bölgenin toplam istihdamı
Ei : Referans alınan üst bölgenin i sektöründeki istihdamı
Et : Referans alınan üst bölgenin toplam istihdamı
18
Büyüklük (size): Yerel bölgedeki i sektör istihdamının referans alınan üst bölgedeki i sektörünün istihdamı ile kıyaslanmasına dayanan bir parametredir. İncelenen bölgelerin ekonomik yapısı, büyüklüğü ve ticaret hacmi gibi durumları
göz önüne alındığında yerel sektördeki istihdam, üst sektördeki toplam istihdamın belirli bir seviyesine ulaştığında, ilgili
sektörün anlamlı ekonomik etkilerinin gerçekleşme olasılığı yükselmektedir. Bu yüzden, istihdam sayısı açısından aynı
sektörde faaliyet gösteren firmaların üst referans bölgesinden aldığı pay, belirlenen oranı geçerse büyüklük açısından
i sektörü bir yıldız almaktadır.
Büyüklük =
ei
Ei
Başatlık (dominance): Yerel bölgedeki i sektörünün istihdamının aynı bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihdamı ile kıyaslanmasına dayanan bir parametredir. Eğer yerel sektördeki istihdam, yereldeki tüm sektörlerin istihdamında önemli
bir paya sahipse ilgili sektörün iktisadi açıdan önemli etkiye sahip olduğu da söylenebilmektedir. İstihdam sayısı açısından analiz edilen bölgede faaliyet gösteren i sektörünün aynı bölgedeki tüm sektörlere oranı belirlenen değeri geçerse
başatlık açısından bölgedeki i sektörü bir yıldız almaktadır.
Başatlık =
ei
et
Uzmanlaşma (specialization): Yerel bölgedeki i sektörünün istihdamının aynı bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihdamına oranının, i sektörü referans alınan üst bölgedeki i sektörünün istihdamının üst bölgedeki tüm sektörlerin toplam
istihdamına oranına bölünmesiyle elde edilen bir parametredir. Başka bir ifadeyle, yerellik katsayısı (location quotient - LQ)
olarak da bilinen ilgili parametre i sektörün bir bölgedeki yoğunluğunun referans alınan üst bölgedeki yoğunluğuna oransal
değerini veren bir ölçüdür. 1’den büyük değerler, sektörün bölgedeki yoğunluğunun üst bölgenin diğer alt bölgelerine
oranla daha fazla olduğunu göstermektedir. 1,25’den büyük LQ değerlerinin bölgesel uzmanlaşmanın varlığı anlamında
yorumlanabileceği ifade edilmektedir13.
Uzmanlaşma =
( )/ ( )
ei
et
Ei
Et
B. BALASSA ENDEKSİ
Rekabet gücünü belirlemede yaygın olarak kullanılan Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA-Revealed Comparative Advantage) Endeksi ilk olarak Lisner tarafından geliştirilmesine rağmen Balassa’nın çalışmaları ile popüler hale
gelmiştir. Balassa (1965, s. 99), ülkeler arasındaki karşılaştırmalı üstünlüklerini belirleyen birçok faktörün bulunduğunu
söylemektedir. Hatta bu faktörlerin bazıları daha etkin iken bazıları da karşılaştırmalı üstünlüklerin belirlenmesinde
nispeten daha zayıf kalmaktadır. Bu etkinlik ve zayıflığa bağlı olarak da bu faktörlerin ölçülebilmesi zorlaşmaktadır
13
Business Clusters in the UK: A report for the Department of Trade and Industry by a consortium led by Trends Business Research
19
(Altay, 2008, s. 224-225). Bu açıdan, Balassa, gözlemlenebilir ya da gözlemlenmiş ticari ilişkileri temel alıp ölçülen
karşılaştırmalı üstünlüğü “Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler” olarak adlandırmıştır (Hoen ve Oosterhaven, 2006,
s.1). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler yaklaşımı uygulamada, faktör getirileri veya faktör yoğunluklarının rolünü
belirlemede bir araç olarak kullanılmaktadır (Kum, 1999, s. 165).
Balassa Endeksi, ihracat verileri üzerinden ülkeler arasındaki mal, mal grubu ya da sektör karşılaştırması için kullanılmasına karşın, bu analizde endeks ihracat verileri üzerinden illerdeki sektörlerin düzey 2 bölgesi ve Türkiye referansıyla, düzey 2 bölgesindeki sektörlerin de Türkiye referansıyla rekabetçilik düzeyini açıklamak için kullanılacaktır. Bu yüzden, Balassa Endeksi belirlenen veriler çerçevesinde değiştirilerek yeniden tasarlanmıştır. Buna göre; j alt bölgesinin i
sektörüne (veya mal grubuna) ait RCA endeksi, o sektörün alt bölgedeki toplam ihracatı içindeki payının üst bölgedeki
toplam ticaret içindeki payına oranlaması ile ölçülmektedir. Endeksin hesaplanmasında kullanılan matematiksel model
aşağıdaki gibidir:
RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yi / Yt )
RCAij : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı
Xji
: j alt bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı
Xjt
: j alt bölgesindeki toplam ihracat tutarı
Yi
: Üst bölgedeki i sektörünün ihracat tutarı
Yt
: Üst bölgedeki toplam ihracat tutarı
Endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet
gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabet gücü düşük olarak yorumlanmaktadır (Frohberg ve Hartmann, 1997, s.7). Avrupa Topluluğu Sanayilerinin Gözden Geçirilmesi (Panorama of EC Industries 1995-96) adlı yayında, eğer bir sektörün
RCA değeri 1,25-1,50 aralığında ise orta düzeyde, RCA değeri > 1,51 ise yüksek düzeyde rekabet gücü olduğu kabul
edilmektedir.
C. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER
1. Türkiye Referansıyla İllerin Üç Yıldız Analizi
TR71 Bölgesi illerinin sektörel rekabetçiliğinin ortaya konması için istihdam yoğunluğu üzerinden yapılan üç yıldız
analizi AB tarafından uygulanan ve Türkiye’de de olası kümelenme çalışmaları için kabul gören bir metottur. Türkiye
referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için SGK’dan elde edilen 4 basamaklı NACE sınıflamasında yer alan sektörlerin istihdam verileri kullanılarak üç yıldız analizi gerçekleştirilmiştir. Bu bölümde Türkiye
referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi, 2 ve 4 basamaklı NACE kodları detaylarında farklı eşik değerleri uygulanarak hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; sektörün Türkiye içerisinde almış olduğu pay
ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri göz önüne alınarak farklı alternatifler denenmiştir.
Bu alternatifler sonucunda, belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı
olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir;
20
eji : Analiz edilen j alt bölgesinin i sektöründeki istihdamı
ejt : Analiz edilen j alt bölgesinin toplam istihdamı
Ei : Referans alınan Türkiye’nin i sektöründeki istihdamı
Et : Referans alınan Türkiye’deki sektörlerin toplam istihdamı
j
: Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İlleri
i
: 2 (veya 4) basamaklı NACE koduna karşılık gelen sektör/sınıf
•
Bu kapsamda yukarıda belirtilen değişkenler ile 2 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve
uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir;
e
Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,005 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının
i
Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı ‰ 5’i geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.
e
Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j alt
t
bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.
ei
Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri e
t
Ei
Et
≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün
istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam
istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır.
•
4 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir;
e
i
Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 1’i geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.
e
Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j
t
alt bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.
ei
t
Ei
Et
≥ 1,25 ise ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sek-
törünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki
toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız
almaktadır.
Belirlenen bu ölçütler çerçevesinde NACE sınıflandırmasının 2 ve 4 basamak detayındaki kodlara göre ilgili sektörlerin
Türkiye referansında Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçiliği üç yıldız yöntemi ile incelenmiştir. Sonraki bölümlerde analiz sonuçlarına il bazında ayrı ayrı yer verilmiştir.
21
2. Türkiye Referansıyla İllerin Balassa Endeksi
Üç yıldız analizi ile ortaya çıkan sektörlerin ihracat verileri ile çapraz sorgulanmasına fırsat verecek bir yöntem olarak
Balassa Endeksi kullanılmasına karar verilmiştir. Bu bölümde Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçi sektörlerinin tespiti yapılmıştır. Balassa Endeksi TÜİK’in web sitesinden alınan ISIC Rev3
kodlarıyla 2 ve 4 basamaklı kodlar dikkate alınarak analiz edilmiştir. Burada NACE verileri yerine ISIC Rev3 verilerinin
kullanılmasının temel sebebi TÜİK veri tabanında NACE kodlamasına göre ihracat verilerinin bulunmaması ile il bazında ürün gruplarına göre verilerin ISIC Rev4 kodunda bulunmamasından kaynaklanmaktadır. ISIC Rev3’ten NACE ve/
veya ISIC Rev4’e dönüşüm tabloları bulunmasına karşın, sektör kodlarının birbirine dönüştürülmesinde çok fazla veri
kaybı gerçekleştiği için bu yöntem tercih edilmemiştir. Bunun yerine kodların faaliyet sınıflama açıklamaları üzerinden
değerlendirilmeye gidilmesinin daha sağlıklı sonuçlara götüreceğine karar verilmiştir
İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin Türkiye referansıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir.
Türkiye referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden ayrı ayrı
TR71 Bölgesi illeri için Balassa Endeks değerleri hesaplanmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler ve matematik
model aşağıdaki gibidir:
RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yij / Yt )
RCAji : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı
Xji
Xjt
Yi
: Türkiye’deki i sektörünün ihracat tutarı
Yt
: Türkiye’deki toplam ihracat tutarı
j
i
: 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev.3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu
Önceki bölümdekine benzer şekilde, bu bölümde de endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir.
Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu Üç
Yıldız Analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları III. bölümde ortaya konacaktır. Analizlere başlamadan önce illerin genel ekonomik durumlarına değinilecektir. Devamında, illerin öne çıkan sektörlerine daha genel bakabilmek amacıyla 2 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlar daha önce ele alınacak, sonrasında
daha detaylı olan ve alt sektörleri gösteren 4 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlara geçilecektir.
22
D. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER
1. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Üç yıldız Analizi
Önceki bölümde, Türkiye referansı ile İllerin sektörel rekabet analizi yapılarak illerin rekabetçi olan sektörleri ortaya konmuştu. Bu bölümde de TR71 Bölgesi referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi uygulanırken Büyüklük,
Başatlık ve Uzmanlaşma parametreleri 2 basamaklı NACE kodları için ayrı, 4 basamaklı NACE kodları için ayrı eşik
değerlerine göre hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; sektörün TR71 Bölgesi içerisinde almış
olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri dikkate alınmıştır. Bu parametreler
için belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan
sektörler ortaya çıkmıştır. Kullanılan değişkenlere aşağıda yer verilmiştir.
eji : Analiz edilen j alt bölgesinin i sektöründeki istihdamı
ejt : Analiz edilen j alt bölgesinin toplam istihdamı
Ei : Referans alınan üst TR71 Bölgesinin i sektöründeki istihdamı
Et : Referans alınan üst TR71 Bölgesinin toplam istihdamı
j
i
•
e
i
TR71 Bölgesindeki istihdama oranı % 20’yi geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.
e
t
ei
t
Ei
Et
≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün
istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1
yıldız almaktadır.
•
e
i
TR71 Bölgesindeki istihdama oranı % 30’u geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.
23
e
t
ei
t
Ei
Et
≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektö-
rünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının TR71
Bölgesindeki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma
ölçütünde 1 yıldız almaktadır.
Yukarıda 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre ilgili sektörlerin TR71 Bölgesi referansında Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçiliği üç yıldız analizi ile incelenmiştir. Analiz sonuçları, il
bazında ayrı ayrı sonraki bölümlerde anlatılmıştır.
2. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Balassa Endeksi
İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin TR71 Bölgesi referansıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir. Bir önceki Türkiye referansıyla illerin sektörel rekabet analizi bölümünde
uygulanan Balassa Endeksinin aynısı TR71 Bölgesi referansı ile illerin sektörel rekabet analizi için de hesaplanmıştır.
TR71 Bölgesi referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden
TR71 Bölgesi illeri için ayrı ayrı Balassa Endeksi yöntemi uygulanmıştır. Kullanılan değişkenler ve matematiksel model
aşağıdaki gibidir:
RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yij / Yt )
RCAji : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı
Xji
Xjt
Yi
: Üst TR71 Bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı
Yt
: Üst TR71 Bölgesindeki toplam ihracat tutarı
j
i
: 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu
Endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet
gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu
raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir.
24
Dokuzuncu Kalkınma Planı
Gelişme Eksenleri - Rekabet Gücünün Artırılması
İşletmelerin yüksek teknolojik kabiliyete ve nitelikli işgücüne sahip, değişen şartlara uyum sağlayabilen, ulusal
ve uluslararası piyasalarda rekabet gücü olan bir yapıya kavuşturulması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede;
makroekonomik istikrarda, iş ortamının kalitesinde, finansmana erişimde, enerji ve ulaştırma altyapısında,
çevrenin korunması ve kentsel altyapıda, Ar-Ge ve yenilikçiliğin geliştirilmesinde, bilgi ve iletişim teknolojilerinin
yaygınlaştırılmasında, kayıtdışılığın azaltılmasında, tarımsal yapının etkinleştirilmesinde ve sanayi ve hizmetlerde
yüksek katma değerli üretim yapısına geçilmesinde iyileşme sağlanması gerekmektedir.
TR71 Bölgesi referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE
kodlu üç yıldız analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları IV. Bölümde ortaya
konacaktır.
E. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER
1. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Üç Yıldız Analizi
İllerin sektörel rekabet analizinden sonra bu kısımda da TR71 Bölgesinin sektörel rekabet analizi ortaya konacaktır.
Türkiye referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi, 2 basamaklı NACE kodları için ayrı, 4 basamaklı NACE kodları
için ayrı eşik değerlerine göre hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; yine sektörün Türkiye
içerisinde almış olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri göz önüne alınarak
farklı alternatifler denenmiştir. Bu alternatifler sonucunda, belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre
1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler
aşağıdaki gibidir;
ei : Analiz edilen TR71 Bölgesinin i sektöründeki istihdamı
et : Analiz edilen TR71 Bölgesinin toplam istihdamı
Ei : Referans alınan Türkiye’nin i sektöründeki istihdamı
Et : Referans alınan Türkiye’deki sektörlerin toplam istihdamı
i
•
e
Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,02 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının
t
Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 2’yi geçerse TR71 Bölgesindeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.
25
e
Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı
t
TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.
ei
t
Ei
Et
≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektö-
rünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki
almaktadır.
•
e
Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,04 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının
i
Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 5’i geçerse TR71 Bölgesindeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.
e
Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,0 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı
t
TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.
ei
t
Ei
Et
≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektö-
rünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki
almaktadır.
2. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Balassa Endeksi
İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile TR71 Bölgesinin Türkiye referansıyla rekabetçi sektörleri tespit
edilmiştir.
Türkiye referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden ayrı ayrı
TR71 Bölgesi için Balassa Endeksi hesaplanmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler ve matematiksel model aşağıdaki gibidir:
RCAi = (Xi / Xt ) / (Yi / Yt )
RCAi : TR71 Bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı
Xi
: TR71 Bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı
Xt
: TR71 Bölgesindeki toplam ihracat tutarı
Yi
: Türkiye’deki i sektörünün ihracat tutarı
26
Yt
: Türkiye’deki toplam ihracat tutarı
i
: 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev.3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu
Önceki bölümdekine benzer şekilde, bu bölümde de endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör,
açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük
olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak
kabul edilmiştir.
Türkiye referansıyla TR71 Bölgesi için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu üç yıldız analizi sonuçları ile 2 ve
4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları V. bölümde ortaya konacaktır. Öncelikle, bölgenin
genel ekonomik durumuna yer verilecek olup devamında daha genel olan 2 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlar
ele alınacak, sonrasında daha detaylı olan ve alt sektörleri gösteren 4 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlara
geçilecektir.
27
28
III.TÜRK‹YE REFERANSIYLA
‹LLER‹N REKABET EDEB‹L‹RL‹K
ANAL‹Z‹
29
III. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN
REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ
A. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ
1. Aksaray
a) Aksaray İlinin Genel Ekonomik Durumu
Mevcut haliyle bir tarım kenti görünümünde olmakla birlikte Kapadokya’nın kapısı konumundaki Aksaray, kültürel varlıkları ve doğal zenginlikleri ile önemli bir turizm potansiyeline sahip ve son yıllarda sanayi alanında hızlı gelişmelerin
yaşandığı bir Orta Anadolu şehridir. Aksaray’da sanayileşme süreci Cumhuriyet döneminde 1924 yılında kamu eliyle
kurulan Azmi Milli Türk A.Ş. ile başlamıştır. Sonrasında kurulan Aksaray Süt Ürünleri Fabrikası (SEK’e bağlı kurulmuş,1976) ve Mercedes Benz Türk A.Ş. Kamyon Fabrikası (1986) diğer öne çıkan yatırımlar olmuştur. 1989 yılında il
olan Aksaray’da Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) (1997) faaliyete geçmesiyle sanayileşme süreci hız kazanırken,
5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki kanununun yürürlüğe girmesiyle kalkınmada öncelikli yöreler arasında yer
alan Aksaray hızlı bir şekilde yatırımcı çekmeye başlamıştır.
Aksaray’ın ekonomik gelişmesinde yatırım yapmak için uygun coğrafi konumu, devlet tarafından verilen teşvikler, sanayi için uygun yatırım alanı (OSB, KSS), turizm için doğal alanların ve kültür değerlerinin varlığı (Ihlara Vadisi, Hasan
Dağı, Yer altı şehirleri vb.), tarım alanında potansiyelinin olması (hayvancılık, verimli araziler vb.), termal kaynakların
varlığı (Ziga, Ilısu) ve Aksaray Üniversitesi gibi bilgi üreten ve kalifiye insan gücü yetiştiren bir kurumun mevcudiyeti
önemli rol oynamaktadır. Sonuç olarak, Aksaray’ı yatırım üssü olarak seçen büyük şirketler (Mercedes A.Ş, SÜTAŞ,
Colins, Balküpü ve diğer yan sanayi kuruluşları) dış yatırımcıların Aksaray’a yatırım yapmasını kolaylaştırmış ve ilin
yatırım cazibesini artırmıştır.14
Aksaray, yeni teşvik sisteminde 5. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır.
Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 6. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır.
Aksaray ili şehirleşme oranı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı
bakımından Türkiye ortalamasının altındadır. Yıllık nüfus artış hızı ve tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı
ise Türkiye ortalamasının üstündedir. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olan Aksaray’da, başta buğday olmak
üzere şeker pancarı, arpa, patates, soğan, üzüm, elma, mısır, fasulye ve burçak yetiştirilmektedir. Platolardaki geniş
otlaklarda çok sayıda koyun beslenmektedir15.
SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 4.369 işletme ve 33.175 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Aksaray Organize
Sanayi Bölgesi olmak üzere 1 OSB bulunmakta ve gelişimine devam etmektedir. Ayrıca, 3 tane Küçük Sanayi Sitesi
(KSS) tamamlanmış olup 2 adet KSS kurulum çalışmaları devam etmektedir. Tamamlanmış KSS’ler, 255 işyeri sayısı
ve % 100 doluluk oranı ile Aksaray Merkez KSS, 301 işyeri sayısı ve % 86 doluluk oranı ile Aksaray Merkez (Örnek)
KSS ve 250 işyeri sayısı ve % 72 doluluk oranı ile Aksaray Ortaköy KSS’dir16.
14 Aksaray İli Ekonomik Gelişim Stratejik Planı, Ocak 2011
15 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK
16 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki
bilgilerden derlenmiştir.
30
Aksaray ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo
incelendiğinde, Aksaray’ın 2007 yılından sonra sürekli olarak dış ticaret fazlası veren bir il olduğu görülmektedir.
Tablo 5: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
Yıllar
2007
2008
2009
2010
2011
İhracatçı Firma
Sayısı
58
57
62
56
73
İthalatçı Firma
Sayısı
46
50
39
47
79
İhracat Değeri
(bin $)
43.140
69.250
56.620
56.915
83.618
İthalat Değeri
(bin $)
49.899
48.062
31.484
48.390
66.849
Dış Ticaret Dengesi
(bin $)
- 6.759
21.188
25.136
8.525
16.769
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı)
Grafik 4: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
b) Aksaray Üç Yıldız Analizi
Türkiye referansıyla Aksaray’da 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 5 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “41 Bina inşaatı” sektörü firma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı alırken, “28 - Başka yerde
sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri
almıştır.
31
Tablo 6: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
NACE 2 Kod Açıklama
Başka yerde sınıflandırılmamış
makine ve teçhizat imalatı
Diğer madencilik ve taş ocakçılığı
Gıda ürünlerinin imalatı
Bitkisel ve hayvansal üretim ile
avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri
Bina inşaatı
28
08
10
01
41
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
30
2104
0,013
0,063
3,942
25
180
368
2525
0,009
0,007
0,011
0,076
2,829
2,276
49
490
0,007
0,015
2,053
634
4132
0,005
0,125
1,587
Aksaray’da 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı
satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 7’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan
paylar düşük olmasına karşın “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü kendi faaliyet alanında diğer 3 yıldız alan
sektörlere göre en yoğun, yurtdışı satışı ve faaliyet gideri açısından ise en yüksek oranı alan sektör olmuştur.
Tablo 7: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı 17
NACE 2
Kod
28
08
10
01
41
Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı
Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet
faaliyetleri
Bina inşaatı
Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı
Firma
Yurtiçi
Yurtdışı
Faaliyet
Sayısı
Satış
Satış
Giderleri
0,0021
0,0018
0,0011
0,0017
0,0077
0,0025
0,0042
0,0051
0,0050
0,0013
0,000017
0,0014
0,0051
0,0041
0,0000
0,0047
0,0061
0,0015
0,0005
0,0019
Grafik 5: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı
17 Yurtiçi Satış, yurtdışı satış veya faaliyet giderleri kalemlerinde değerleri 0 ( sıfır) olan sektörler ya bu alanda satış yapmamış/gideri oluşmamış
ya da yeteri miktarda değildir.
32
4 basamaklı NACE faaliyet kodlarına bakıldığında Aksaray’da “1419 - Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının
imalatı” sektörü firma sayısı açısından ilk sırayı alırken, “2811 - Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü de sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek
değerleri almıştır. Diğer 3 yıldız alan sektörlerin detaylı bilgileri ise Tablo 8’de gösterilmiştir.
NACE
4 Kod
2811
1051
1419
1081
0811
Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı,
motorlu taşıt ve motosiklet motorları
hariç)
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
Diğer giyim eşyalarının ve giysi
aksesuarlarının imalatı
Şeker imalatı
Süsleme ve yapı taşları ile kireç
taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı
(arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
4
1479
0,098
0,045
30,528
18
881
0,047
0,027
14,778
23
1427
0,032
0,043
10,004
3
499
0,025
0,015
7,728
17
336
0,011
0,010
3,389
c) Aksaray Balassa Endeksi
ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri
1 ve 1’den büyük olan 5 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Aksaray’da öne çıkmıştır. Bu sektörler arasında
“14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik” sektörü RCA değeri bakımından en yüksek değeri almıştır. Rekabetçi çıkan bu
sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır.
Tablo 9: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı
ISIC Rev3
14
28
29
35
20
ISIC Adı
Taşocakçılığı ve diğer madencilik
Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç)
Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat
Diğer ulaşım araçları
Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek
yapılan maddeler
RCA Değeri
İhracat Oranı
8,7931
6,4775
4,7166
3,8700
0,0044
0,0032
0,0024
0,0019
1,2078
0,0006
33
Grafik 6: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı
Aksaray’da 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi olarak
çıkmıştır. Bunlar arasında en yüksek RCA değeri alan ilk 11 sektör için yüksek rekabet gücü vardır denilebilir. En yüksek RCA
değeri 393,2 olan “3599- Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları” sektörü, bununla birlikte Türkiye’deki aynı sektörün
toplam ihracatının yaklaşık % 20’sini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 143,6 olan “2925 - Gıda, içecek
ve tütün işleyen makineler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 7’sini gerçekleştirmektedir. Bu
sektörler hem aldığı RCA değerleri ile hem de Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem Aksaray hem de bölge
için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, “2812 - Tank, sarnıç ve metal muhafazalar”, “2023 - Ağaçtan yapılan
ambalaj malzemeleri”, “1422 - Tuz” sektörleri de Türkiye’de ihracattan aldıkları % 1’in üzerindeki pay ile göze çarpmaktadır.
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
393,2348
143,6034
35,4972
22,2157
20,8789
12,2665
4,6727
3,1781
0,1965
0,0718
0,0177
0,0111
0,0104
0,0061
0,0023
0,0016
3599
2925
2812
2023
1422
1410
3420
1421
Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları
Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler
Tank, sarnıç ve metal muhafazalar
Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri
Tuz
Kum, kil ve taşocakçılığı
Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları
Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller
3430
Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları
2,4884
0,0012
2696
2919
3694
1429
2029
2699
2811
Taş
Diğer genel amaçlı makineler
Oyun ve oyuncak
Başka yerde sınıflandırılmamış madencilik ve taşocakçılığı
Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler
Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan mineraller
Metal yapı malzemeleri
2,3735
1,9828
1,2066
1,1355
1,1334
1,0746
1,0477
0,0012
0,0010
0,0006
0,0006
0,0006
0,0005
0,0005
34
2. Kırıkkale
a) Kırıkkale İlinin Genel Ekonomik Durumu
Kırıkkale il merkezi genel olarak kamu yatırımlarının ağırlıklı olduğu sanayi şehri olmakla beraber merkez dışındaki
diğer ilçeler ve kırsal yerleşim yerleri tarıma dayalı bir ekonomiye sahiptir. Bir kamu kuruluşu olan Makine ve Kimya
Endüstrisi Kurumu (MKEK) ve 2005 yılında özelleşen TÜPRAŞ Orta Anadolu Rafinerisi ilin ekonomik yapısında önemli
yer teşkil etmektedir.
1992 yılında kurulan Kırıkkale Üniversitesi, ülkemizin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücü ihtiyacının karşılanmasına
büyük katkı sağlamaktadır ve ilin ekonomik yapısında da önemli bir yere sahiptir.
Kırıkkale’de yıllık nüfus artış hızı ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı Türkiye ortalamalarının
altındadır. Şehirleşme oranı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise
Türkiye ortalamasının üstündedir18.
Kırıkkale’nin gelişmesinde lokomotif rolü oynayan kamu yatırımları savunma, metal ve petrokimya alanında yoğunlaşırken, özel sektör de buna paralel olarak MKE ve TÜPRAŞ yan sanayine yönelik gelişme göstermiş, diğer taraftan metal,
tarım alet ve makineleri, gıda ve yem sanayi, toprak, tekstil, ağaç ve mobilya imalatı alanında büyüme kaydedilmiştir19.
Kırıkkale, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır.
18
19
Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK
81 İl Durum Raporu, Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel, Nisan 2011.
35
Tarım ve hayvancılık ilin ekonomik yapısında önemli bir gelir payına sahiptir ve özellikle ilçe, kasaba ve köylerin geçim
kaynağını bu sektör oluşturmaktadır. Genel olarak il topraklarında hububat üretimi yaygındır. Bunun yanı sıra baklagiller ve endüstriyel bitki üretimi de yaygınlaşmaya başlamıştır.
SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 3.594 işletme ve 26.060 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Kırıkkale I. Organize
Sanayi Bölgesi ve Keskin Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 OSB bulunmaktadır. Ayrıca, 2 tane Küçük Sanayi
Sitesi tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 376 işyeri sayısı ve % 82 doluluk oranı ile Kırıkkale Merkez (Yeni) KSS
ve 78 işyeri sayısı ve % 73 doluluk oranı ile Kırıkkale Keskin KSS’dir20.
Kırıkkale ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo
incelendiğinde, Kırıkkale’nin 2007 ve 2011 yıllarında dış ticaret açığı ve 2008-2010 yılları arasında ise dış ticaret fazlası
verdiği görülmektedir.
Tablo 11: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
Yıllar
İhracatçı Firma
Sayısı
İthalatçı Firma
Sayısı
2007
2008
2009
201021
2011
9
17
18
19
20
17
13
24
22
31
İhracat Değeri
(bin $)
2.852
9.071
6.060
46.897
5.908
İthalat Değeri
(bin $)
3.081
4.121
2.376
13.998
14.883
(bin $)
- 229
4.950
3.685
32.899
- 8.975
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı)21
Grafik 8: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
36
b) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi
Türkiye referansıyla Kırıkkale’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 4 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35
- Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken,
“19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü de sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve
uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.
Tablo 12: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı
NACE
2 Kod
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
6
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
960
0,129
0,037
51,212
19
Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol
ürünleri imalatı
31
Mobilya imalatı
46
705
0,007
0,027
2,866
24
Ana metal sanayii
41
929
0,006
0,036
2,564
35
Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma
sistemi üretim ve dağıtımı
112
553
0,005
0,021
2,056
Kırıkkale’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı
satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 13’te verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan
paylar düşük olmasına karşın “19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü firma sayısı bakımından Türkiye’den aldığı % 1,76 pay ile kendi alanında en yoğun sektör olmuştur.
Tablo 13: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı
NACE
2 Kod
Firma
Sayısı
Yurtiçi
Satış
Yurtdışı
Satış
Faaliyet
Giderleri
19
Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı
0,0176 0,0011
0,0000
0,0004
31
Mobilya imalatı
0,0033 0,0003
0,0001
0,0003
24
Ana metal sanayii
0,0051 0,0002
0,0000
0,0007
*35
Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve
dağıtımı
0,0026
-
-
-
* Buradaki kod GİB verilerinde bulunmadığı için analiz yapılamamış ve ilgili hücre “-” ile gösterilmiştir.
21 2010 yılı verilerine göre, ilin ihracatında öne çıkan sektörlerin başında “Enerji Üreten Makine ve Cihazlar” yer almaktadır. Bu sektörde ihracat
yapan firmalar incelendiğinde söz konusu yükselişin, ilde gayri faal durumda bulunan elektrik santralinin sökülerek Irak’a ihraç edilmesinden
kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu durum Kırıkkale’nin ihracat miktarının bir anda yüksek görülmesine neden olmaktadır. 2011 verileri ilin
ihracatının gerçek düzeyine daha yakındır.
37
Grafik 9: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı
Tablo 14’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Kırıkkale’de 3 yıldız alan 5 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “2410 - Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sıradadır. “1920 - Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve
uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.
NACE
4 Kod
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
1920
Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı
4
955
0,170
0,037
67,436
2540
Silah ve mühimmat (cephane) imalatı
3
277
0,087
0,011
34,518
2410
Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro
alaşımların imalatı
26
586
0,016
0,022
6,327
3109
Diğer mobilyaların imalatı
8
585
0,014
0,022
5,569
2592
Metalden hafif paketleme malzemeleri
imalatı
3
458
0,013
0,018
4,954
38
c) Kırıkkale Balassa Endeksi
Kırıkkale’de Türkiye referansı ile ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 4 sektör rekabetçi olarak öne çıkmıştır. Bu sektörler arasında
“31 - Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina ve cihazlar” sektörü 11,9847 RCA değeri ile en yüksek değeri
almıştır. Rekabetçi çıkan sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük
kalmaktadır. Bu değerler Tablo 15’de gösterilmiştir.
Tablo 15: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı
ISIC Rev3
31
20
29
28
ISIC Adı
Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina ve cihazlar
yapılan maddeler
RCA Değeri
11,9847
İhracat Oranı
0,0049
7,5416
0,0031
3,4575
2,7334
0,0014
0,0011
Grafik 10: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı
Kırıkkale’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi
olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 120,1834 olan “2911 - İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve
motosiklet motorları hariç)” sektörü ile 108,1441 RCA değeri olan “2813 - Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları
hariç)” sektörü Türkiye’deki kendi sektörlerinin toplam ihracatının yaklaşık % 5’ini gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde
RCA değeri 44,8554 olan “3110 - Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam
ihracatının yaklaşık % 2’sini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler aldığı RCA değerler ile Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem Kırıkkale’de hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır.
39
ISIC
Rev3
2911
2813
3110
3599
2022
2919
2912
3120
2021
2921
2811
2010
2929
2699
2923
3330
ISIC Adı
İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)
Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç)
Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler
İnşaat kerestesi
Pompa, kompresör, musluk ve vana
Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları
Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar
Tarım ve orman makineleri
Kereste ve parke
Diğer özel amaçlı makineler
Metalurji makineleri
Saat
40
RCA
Değeri
120,1834
108,1441
44,8554
16,2598
10,7593
10,1469
9,4346
8,7666
8,1342
7,3535
6,5098
2,2109
2,1999
1,6179
1,4654
1,3220
İhracat
Oranı
0,0495
0,0445
0,0185
0,0067
0,0044
0,0042
0,0039
0,0036
0,0033
0,0030
0,0027
0,0009
0,0009
0,0007
0,0006
0,0005
3. Kırşehir
a) Kırşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu
Kırşehir ilinde cumhuriyetin başından 1970’lere kadar sanayi sektörü gelişmemiş olup tarım ve hayvancılık ilin ekonomisinde ve geçim kaynağında önemli yer tutmaktadır. 1973-1980 yılları arasında kalkınmada öncelikli iller kapsamına
alınması ile sanayi sektöründe canlılık yaşanmıştır. Petlas Lastik Sanayi A.Ş. (1976) ile Çemaş Döküm Sanayi A.Ş.
(1976)’nin kurulması ile Kırşehir sanayisi önemli gelişme sağlamıştır. Ancak, 1981 yılında kalkınmada öncelikli yöre
kapsamından çıkarılması sonucu yatırımlar ilde durmuş ve sonrasında özel teşebbüslerin küçük ölçekli yatırımları gerçekleşmiştir. 1990’lı yıllarda sanayi yatırımlarında önemli artışlar yaşanmış ve 1997 yılında tekrar kalkınmada öncelikli
yöre kapsamına alınması bu yatırımların artmasına katkı sağlamıştır. İlde, ticaret hayatı genel olarak il merkezinde
canlılığını korumakta olup, Kaman ve Mucur ilçelerinde de nispeten gelişmiş durumdadır.
Kırşehir, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır.
Kırşehir ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdam
oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir. Başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olan Kırşehir’in tarla ürünleri
üretiminde ilk sırada tahıllar, ikinci sırada baklagiller, üçüncü sırada endüstri bitkileri, dördüncü sırada yumru bitkiler ve
beşinci sırada yağlı tohumlular gelmektedir. Kırşehir büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısı bakımından çevre illere göre
önemli bir yer teşkil etmektedir. İlin sanayisine bakıldığında ise Kırşehir sanayisinin toplam üretim ve istihdama katkısı
sınırlıdır. İldeki ticarette motorlu taşıt lastikleri ön planda iken çelik döküm ürünleri, imalat makinaları, akümülatör, çorap
ve konfeksiyon ürünleri, un, mermer, hayvan yemi ve kaya tuzu diğer ürünleri oluşturmaktadır22.
SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 2.984 işletme ve 20.056 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Kırşehir Organize Sanayi Bölgesi ve Kaman Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 tamamlanmış OSB ve Mucur Organize Sanayi Bölgesi
ile de kurulumu devam eden 1 OSB bulunmakta ve gelişimlerine devam etmektedir. Ayrıca, 6 tane Küçük Sanayi Sitesi
(KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 144 işyeri sayısı ve % 67 doluluk oranı ile Kırşehir Kaman KSS, 710
işyeri sayısı ve % 62 doluluk oranı ile Kırşehir Merkez Kılıçözü KSS, 38 işyeri sayısı ve % 47 doluluk oranı ile Kırşehir
Boztepe KSS, 255 işyeri sayısı ve % 38 doluluk oranı ile Kırşehir Merkez KSS, 140 işyeri sayısı ve % 54 doluluk oranı
ile Kırşehir Mucur KSS, 99 işyeri sayısı ve % 34 doluluk oranı ile Kırşehir Çicekdağı KSS’dir23.
Son beş yılda Kırşehir ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer
almaktadır. Tablo incelendiğinde, Kırşehir’in 2007, 2008 ve 2009 yıllarında dış ticaret fazlası vermesine karşın son iki
yılda dış ticaret açığı verdiği görülmektedir. Özellikle Kırşehir’in dış ticaret verilerine bakıldığında Petlas Lastik Sanayi
A.Ş.’nin payının büyük olduğu görülmektedir. Örneğin; Petlas’ın son yıllardaki Kırşehir’in ihracat hacmindeki payı %
80’nin üzerindedir.
41
Tablo 17: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
Yıllar
2007
2008
2009
2010
2011
İhracatçı Firma
Sayısı
19
21
20
20
27
İthalatçı Firma
Sayısı
26
14
21
27
42
İhracat Değeri
(bin $)
83.491
103.296
111.610
143.293
202.541
İthalat Değeri
(bin $)
47.745
99.672
86.005
155.696
266.808
(bin $)
35.745
3.625
25.605
- 12.402
- 64.267
Grafik 12: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
b) Kırşehir Üç Yıldız Analizi
Türkiye referansıyla Kırşehir’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 2 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlar “01 - Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” ve “22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörüdür.
Tablo 18: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı
NACE
2 Kod
22
Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı
Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve
01
ilgili hizmet faaliyetleri
42
Firma
Sayısı
26
Sigortalı
Sayısı
1810
52
624
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
0,013
0,090
6,485
0,008
0,031
4,325
Kırşehir’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış
ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 19’da verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar
düşük olmasına karşın “22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörü yurtdışı satış bakımından Türkiye’den aldığı
yaklaşık % 4 pay ile önemli bir yere sahiptir.
Tablo 19: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
22
01
faaliyetleri
Firma
Sayısı
0,0025
Yurtiçi
Satış
0,0112
Yurtdışı
Satış
0,0398
Faaliyet
Giderleri
0,0129
0,0055
0,0012
0,0030
0,0014
Grafik 13: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki
Payı - 2 Basamaklı
Tablo 20’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Kırşehir’de 3 yıldız alan 4 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörü firma sayısı bakımından ilk
sırayı almıştır. “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü ise sigortalı çalışan
sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.
NACE
4 Kod
2211
1061
1081
0130
İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi
ve yeniden işlenmesi
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
Şeker imalatı
Dikim için bitki yetiştirilmesi
Firma Sigortalı
Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma
Sayısı Sayısı
2
1695
0,116
0,085
59,730
19
1
9
325
393
254
0,020
0,020
0,012
0,016
0,020
0,013
10,210
10,068
6,409
43
c) Kırşehir Balassa Endeksi
ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri
1 ve 1’den büyük olan 2 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Kırşehir’de öne çıkmıştır. Bunlar “25 - Plastik ve
kauçuk ürünleri” ve “15 - Gıda ürünleri ve içecek” sektörleridir. İhracat oranı bakımından aldığı % 2,39’luk pay ile “25 Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü göze çarpmaktadır.
Grafik 14: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı
Tablo 21: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
25
Plastik ve kauçuk ürünleri
19,0309
0,0239
15
Gıda ürünleri ve içecek
1,1908
0,0015
Kırşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 4 sektör rekabetçi
olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 92,8847 olan “2511 - İç ve dış lastik” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam
ihracatının yaklaşık % 12’sini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 11,2426 olan “0122 - Başka yerde
sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık %
1,5’ini gerçekleştirmektedir.
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
2511
İç ve dış lastik
92,8847
0,1169
0122
1513
2899
Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler
İşlenmiş sebze ve meyveler
Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya
11,2426
3,0507
1,4190
0,0141
0,0038
0,0018
44
4. Nevşehir
a) Nevşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu
Turizm kenti olan Nevşehir ili, sanayi ve ticarette önemli bir gelişme kaydedememiştir. İlin Kapadokya turizm bölgesinde olması ve turistik bölgenin merkezi olması nedeni ile en önemli gelir ve geçim kaynağı turizm olmuştur. Bunun
sonucunda turizm faaliyetleri önemli ölçüde gelişmiştir. Mevcut ve yeni yatımlar turizm faaliyetlerinin gelişimine oldukça
katkı sağlamakta olup ilin gelir seviyesini yükseltmektedir. 2011 yılında Nevşehir’e 2,5 milyon civarında yerli ve yabancı
turistin gelmesi ve son yıllarda artış göstermesi yapılan ve yapılacak yatırımların temel girdisi konumundadır.
2. el oto satım ticareti, termal tesisler (Kozaklı), patates üretimi (Niğde ile birlikte Türkiye patates üretimin dörtte birini
karşılamakta), karoser ve treyler imalatı, depolama (doğal yapısı sonucunda doğal soğuk hava depoları mevcut), ponza madeni (bims, briket vb. yapımında kullanılmakta), çömlekçilik, bağcılık, şarapçılık, halı ticareti gibi faaliyet alanları
ilin ekonomisi içinde önemli yer tutan diğer iktisadi faaliyet kollarıdır.
Nevşehir, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır.
Nevşehir ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların
toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalış anların toplam istihdam
oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir24.
SGK kayıtlarına göre, ilde 2010 yılında 4.752 işletme ve 31.678 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Nevşehir - Acıgöl Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 1 tamamlanmış OSB bulunmakta olup gelişimine devam etmektedir. Bunun yanı sıra
Nevşehir TSO’nun öncülüğünde özel teşebbüs girişimiyle kurulmuş yeni bir OSB de bulunmaktadır. Ayrıca, 6 tane Küçük
Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 73 işyeri sayısı ve % 79 doluluk oranı ile Avanos KSS, 100
işyeri sayısı ve % 62 doluluk oranı ile Gülşehir KSS, 62 işyeri sayısı ve % 65 doluluk oranı ile Hacıbektaş KSS, 96 işyeri
sayısı ve % 57 doluluk oranı ile Kozaklı (Aksan) KSS, 220 işyeri sayısı ve % 64 doluluk oranı ile Merkez KSS, 400 işyeri
sayısı ve % 80 doluluk oranı ile Merkez (Lale) KSS’dir25.
45
Son 5 yılda Nevşehir ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer
almaktadır. Tablo incelendiğinde, Nevşehir’in 2007 ve 2008 yıllarında dış ticaret açığı veren bir il konumundan 2009 2011 döneminde dış ticaret fazlası veren bir il konuma geldiği görülmektedir.
Tablo 23: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
Yıllar
2007
2008
2009
2010
2011
İhracatçı Firma
Sayısı
58
47
43
48
59
İthalatçı Firma
Sayısı
68
37
41
56
83
İhracat Değeri
(bin $)
15.732
17.526
20.688
53.493
79.579
İthalat Değeri
(bin $)
34.955
56.461
14.107
18.842
29.371
(bin $)
- 19.223
- 38.935
6.581
34.651
50.208
Grafik 16: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
b) Nevşehir Üç Yıldız Analizi
Türkiye referansıyla Nevşehir’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “55
- Konaklama” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı”
sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.
46
Tablo 24: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
38
Atığın toplanması, ıslahı ve
bertarafı faaliyetleri; maddelerin
geri kazanımı
44
577
0,011
0,018
3,730
16
Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar
ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz,
saman ve benzeri malzemelerden
örülerek eşyaların imalatı
30
519
0,008
0,016
2,745
55
Konaklama
84
1152
0,008
0,036
2,715
52
Taşımacılık için depolama ve
destekleyici faaliyetler
61
1258
0,008
0,040
2,610
23
Diğer metalik olmayan mineral
ürünlerin imalatı
80
1428
0,008
0,045
2,601
01
Bitkisel ve hayvansal üretim ile
avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri
49
511
0,007
0,016
2,243
Nevşehir’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı
satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 25’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan
paylar düşük olmasına karşın “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü
firma sayısı açısından Türkiye’den aldığı % 1,83 pay ile kendi faaliyet alanında en yoğun sektör olmuştur.
Tablo 25: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
Firma
Sayısı
Yurtiçi
Satış
Yurtdışı
Satış
Faaliyet
Giderleri
38
Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı
faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı
0,0183
0,0002
0,0000
0,0003
16
Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı
(mobilya hariç); saz, saman ve benzeri
malzemelerden örülerek eşyaların imalatı
0,0029
0,0003
0,0000
0,0003
55
Konaklama
0,0079
0,0064
0,0000
0,0035
52
Taşımacılık için depolama ve destekleyici
faaliyetler
0,0049
0,0003
0,0000
0,0005
23
Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı
0,0071
0,0048
0,0002
0,0050
01
Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili
hizmet faaliyetleri
0,0051
0,0050
0,0000
0,0073
47
Grafik 17: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki
Tablo 26’daki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Nevşehir’de 3 yıldız alan 6 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörü firma sayısı, büyüklük ve
uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. “2361 - İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı” sektörü ise sigortalı
çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı almıştır.
NACE
4 Kod
1061
2361
1610
4931
3821
5224
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri
imalatı
İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı
Ağaçların biçilmesi ve planyalanması
Kara taşımacılığı ile yapılan şehir içi
ve banliyö yolcu taşımacılığı
Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf
edilmesi
Kargo yükleme boşaltma hizmetleri
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
43
473
0,029
0,015
9,408
1
4
746
387
0,025
0,020
0,024
0,012
8,131
6,564
35
332
0,018
0,010
5,915
37
505
0,015
0,016
4,807
1
609
0,011
0,019
3,570
c) Nevşehir Balassa Endeksi
ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1
ve 1’den büyük olan 4 sektör Türkiye referansı ile rekabet edebilirlik açısından Nevşehir’de öne çıkmıştır. Bu sektörler,
48
“15 - Gıda ürünleri ve içecek”, “14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik”, “17 - Tekstil ürünleri” ve “20 - Ağaç ve mantar
ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler”dir. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki
aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır.
Tablo 27: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı
ISIC Rev3
15
14
17
20
ISIC Adı
Tekstil ürünleri
yapılan maddeler
RCA Değeri
5,5924
4,1668
3,7302
İhracat Oranı
0,0026
0,0020
0,0018
1,1628
0,0005
Grafik 18: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı
Nevşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi
olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 726,0528 olan “1542 – Şeker” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam
ihracatının yaklaşık % 34’ünü de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 32,0357 olan “1722 - Halı ve kilim”
ve “2023 - Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri” sektörleri Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık %
1 - 1,5’ini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler aldığı RCA değerler ve Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem
Nevşehir hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır.
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
1542
Şeker
726,0528
0,3410
1722
2023
2695
2691
3420
Halı ve kilim
Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler
Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya
32,0357
20,3612
8,1363
7,9775
7,2134
0,0150
0,0096
0,0038
0,0037
0,0034
49
Tablo 28: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)
ISIC Rev3
2412
1429
1410
2893
2924
2915
2921
1552
1513
2520
ISIC Adı
Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler
Çatal-bıçak takımı, el aletleri ve hırdavat malzemeleri
Maden, taşocağı ve inşaat makineleri
Kaldırma ve taşıma teçhizatı
Şarap
Plastik ürünleri
RCA Değeri
İhracat Oranı
5,2990
5,1714
5,0634
4,8632
3,4828
2,4583
1,9310
1,3649
1,2431
1,2028
0,0025
0,0024
0,0024
0,0023
0,0016
0,0012
0,0009
0,0006
0,0006
0,0006
5 . Niğde
a) Niğde İlinin Genel Ekonomik Durumu
Niğde ilinin ekonomisi; sanayi, ticaret, tarım, hayvancılık ve madencilikte önemli yatırımlara ve altyapıya sahiptir. Özellikle tekstil (iplik, halı vb.), meyve suyu, otomotiv parçaları, deri tabaklanması ve işlenmesi, madencilik (kalsit vb.) gibi
alanlarda faaliyet gösteren büyük ölçekli işletmeler bulunmaktadır.
50
Ticaret ve sanayi faaliyetleri çoğunlukla il merkezinde ve Bor ilçesinde gerçekleşmektedir. Ticareti yapılan başlıca mallar elma, patates, lahana, şeker pancarı, soğan gibi Türkiye’de söz sahibi olunan bitkisel ürünler yanında pamuk ipliği,
çimento, hazır beton, meyve konsantresi ve halı gibi mamullerdir. Organize sanayi bölgelerinin kurulmasından sonra
yatırım yapan yeni kuruluşlar ile bu mallar daha da çeşitlenmiştir.
Niğde, yeni teşvik sisteminde 5. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır.
1992 yılında Niğde Üniversitesi’nin kurulması ile Niğde ili büyük bir ekonomik ve kültürel canlılık kazanmıştır.
Niğde ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların
toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdama
oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir26.
SGK kayıtlarına göre, ilde 2010 yılında 3.871 işletme ve 26.813 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Niğde Organize
Sanayi Bölgesi ve Niğde-Bor Karma Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 tamamlanmış OSB bulunmakta olup
gelişimlerine devam etmektedir. Ayrıca, 3 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 260
işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Bor KSS, 151 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Merkez KSS, 340 işyeri
sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Merkez (ATA) KSS’dir27.
Niğde ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo
incelendiğinde, Niğde’nin 2007 yılından sonra düzenli olarak dış ticaret fazlası veren bir il olduğu görülmektedir.
Tablo 29: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
Yıllar
2007
2008
2009
2010
2011
İhracatçı Firma
Sayısı
19
22
36
32
41
İthalatçı Firma
Sayısı
30
36
31
43
42
İhracat Değeri
(bin $)
40.798
45.537
36.321
46.436
58.600
İthalat Değeri
(bin $)
43.359
32.150
15.445
42.966
30.020
(bin $)
- 2.560
13.387
20.876
3.469
28.579
51
Grafik 20: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri
b) Niğde Üç Yıldız Analizi
Türkiye referansıyla Niğde’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35
- Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken,
“42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “08 - Diğer madencilik ve taş
ocakçılığı” sektörü ise büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.
Tablo 30: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı
NACE
2 Kod
42
08
31
35
01
38
Bina dışı yapıların inşaatı
Mobilya imalatı
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
54
38
35
2151
708
585
0,008
0,017
0,006
0,080
0,026
0,022
2,944
6,734
2,312
354
574
0,005
0,021
2,074
48
441
0,006
0,016
2,287
30
418
0,008
0,016
3,193
Niğde’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış
ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 31’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar
düşük olmasına karşın “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü firma
sayısı bakımından Türkiye’den aldığı % 1,25 pay ile kendi faaliyet alanında en yoğun sektör olmuştur.
52
Tablo 31: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
42
08
31
35
01
38
Mobilya imalatı
Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim
ve dağıtımı
Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili
hizmet faaliyetleri
Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri;
maddelerin geri kazanımı
Firma
Sayısı
0,0049
0,0117
0,0025
Yurtiçi
Satış
0,0000
0,0069
0,0010
Yurtdışı
Satış
0,0000
0,0069
0,0000
Faaliyet
Giderleri
0,0000
0,0081
0,0006
0,0082
0,0001
0,0000
0,0001
0,0050
0,0015
0,0000
0,0021
0,0125
0,0013
0,0000
0,0002
Grafik 21: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı
Tablo 32’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Niğde’de 3 yıldız alan 6 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “0811 - Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı almıştır. “4211 - Kara yolları ve otoyolların inşaatı” sektörü
sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. “1081 - Şeker imalatı” sektörü ise büyüklük ve
uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır.
53
NACE
4 Kod
1081 Şeker imalatı
4211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı
1320 Dokuma
Süsleme ve yapı taşları ile kireç
0811 taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı
(arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı
1414 İç giyim eşyası imalatı
2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı
Firma
Sayısı
18
27
15
Sigortalı
Sayısı
571
1654
1575
28
5
25
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
0,028
0,017
0,014
0,021
0,062
0,059
10,941
6,705
5,447
410
0,013
0,015
5,116
296
318
0,013
0,011
0,011
0,012
4,883
4,095
c) Niğde Balassa Endeksi
ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1
ve 1’den büyük olan 5 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Niğde’de öne çıkmıştır. Bu sektörler, “14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik”, “24 - Kimyasal madde ve ürünler”, “17 - Tekstil ürünleri”, “51 - Atık ve hurdalar” ve “34 - Motorlu
kara taşıtı ve römorklar”dır. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı
pay ise oldukça düşük kalmaktadır.
Tablo 33: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
14
7,8500
0,0032
24
17
51
Kimyasal madde ve ürünler
Tekstil ürünleri
Atık ve hurdalar
5,5064
2,6133
1,4877
0,0022
0,0011
0,0006
34
Motorlu kara taşıtı ve römorklar
1,4706
0,0006
Grafik 22: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı
54
Niğde’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 12 sektör rekabetçi
olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 32,86 olan “1421 - Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller” sektörü,
Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 1,34’ünü de gerçekleştirmektedir. “2720 - Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi” sektörü de Türkiye’de kendi ihracatının % 1,34’ünü yapmıştır.
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
1421
32,8600
0,0134
2411
Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç)
19,7735
0,0081
2926
Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler
9,5131
0,0039
1711
Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil
7,8003
0,0032
3430
5,7856
0,0024
1410
3,6815
0,0015
1554
Alkolsüz içecekler, maden ve memba suları
2,7126
0,0011
1513
1,6818
0,0007
0113
Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri
1,6775
0,0007
1911
Dabaklanmış deri
1,6080
0,0006
5149
Atık ve hurdalar
1,4877
0,0005
2720
Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi
1,2989
0,0134
55
56
IV. TR71 BÖLGES‹
REFERANSIYLA ‹LLER‹N
REKABET EDEB‹L‹RL‹K ANAL‹Z‹
57
IV. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN
A. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ
1. Aksaray
a) Aksaray Üç Yıldız Analizi
Belirlenen ölçütler çerçevesinde Aksaray ili için 2 basamaklı NACE faaliyet sınıflamasına göre analiz sonuçları Tablo
35’de verildiği gibidir. Tabloda da görüleceği üzere üç yıldız alan sektörler; 28- Başka yerde sınıflandırılmamış makine
ve teçhizat imalatı, 14- Giyim eşyalarının imalatı, 10- Gıda ürünlerinin imalatı, 33- Makine ve donanımların kurulumu
ve onarımı, 25- Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı’dır. Aksaray’da üç yıldız alan sektörlerde
faaliyet gösteren firma sayıları incelendiğinde “10- Gıda ürünlerinin imalatı” sektörü ilk sırayı almaktadır. Benzer şekilde
sigortalı çalışan sayıları ve başatlık ölçütlerine bakıldığında da öne çıkan sektörün yine “10- Gıda ürünlerinin imalatı”
olduğu görülmektedir. Uzmanlaşma ve büyüklük ölçütlerine göre ise “28- Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve
teçhizat imalatı” sektörü ön plana çıkmaktadır.
NACE
2 Kod
28
14
10
33
25
Başka yerde sınıflandırılmamış
makine ve teçhizat imalatı
Giyim eşyalarının imalatı
Makine ve donanımların kurulumu ve
onarımı
Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon
metal ürünleri imalatı
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
30
2104
0,772
0,063
3,206
29
180
1835
2525
0,522
0,374
0,055
0,076
2,169
1,554
47
537
0,324
0,016
1,346
81
1467
0,307
0,044
1,275
Yapılan üç yıldız analizinden sonra sektörlerin ekonomik durumuna daha yakından bakabilmek için alt bölgedeki sektörlerin üst bölgedeki aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satışlar, yurtdışı satışlar ve faaliyet giderleri bakımından aldıkları
paylar hesaplanmıştır. Bu amaçla, Aksaray’da 2 basamaklı NACE Sınıflandırmasına göre üç yıldız alan bir sektörün TR71
Bölgesindeki aynı sektör içerisinde ilgili kalemler bazında aldığı pay Tablo 36’da gösterilmiştir. Tabloya göre “14- Giyim
eşyalarının imalatı” sektörü, TR71 Bölgesindeki aynı sektörün toplam yurtiçi satışının % 77,1’ini, toplam firma sayısının %
34,1’ini karşılamaktadır. Diğer üç yıldız alan sektörler ise firma sayısı ve yurtiçi satış açısından TR71 Bölgesindeki kendi
sektörleri içinde % 50’den daha az pay almaktadır.
58
Tablo 36: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı
NACE
2 Kod
Firma
Sayısı
Yurtiçi
Satış
Yurtdışı
Satış
Faaliyet
Giderleri
28
14
10
33
Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı
0,2400
0,3412
0,2244
0,2166
0,4769
0,7706
0,1243
0,2806
0,3861
-
0,4009
0,3659
0,1636
0,2804
25
Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 0,2924
0,1445
0,4582
0,3371
Grafik 24: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki
Tablo 37’deki NACE 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında Aksaray’da 3 yıldız alan 9
sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “2811- Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları
hariç)” sektörü sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Ancak,
bu sektörün firma sayısı incelendiğinde sektörde sadece 8 tane firmanın olduğu dikkat çekmektedir. Firma sayısına
bakıldığında, Aksaray’da 3 yıldız alan sektörler arasında liderliği “4942- Ev ve iş yerlerine verilen taşımacılık hizmetleri”
sektörü almaktadır.
59
NACE 4
Kod
2811
1419
1051
2599
3317
4942
1081
0811
1071
Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu
taşıt ve motosiklet motorları hariç)
Diğer giyim eşyalarının ve giysi
aksesuarlarının imalatı
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer
fabrikasyon metal ürünlerin imalatı
Diğer ulaşım ekipmanlarının bakım ve
onarımı
Ev ve iş yerlerine verilen taşımacılık
hizmetleri
Şeker imalatı
Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı
taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvazkayraktaşı) ocakçılığı
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek
imalatı
Firma
Sayısı
Sigortalı
Büyüklük Başatlık
Sayısı
Uzmanlaşma
8
1479
0,981
0,045
4,073
54
1427
0,891
0,043
3,699
31
881
0,836
0,027
3,471
85
327
0,459
0,01
1,905
179
537
0,388
0,016
1,611
689
1223
0,385
0,037
1,6
5
499
0,341
0,015
1,417
68
336
0,337
0,01
1,401
523
753
0,336
0,023
1,397
b) Aksaray Balassa Endeksi
Aksaray’daki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 10 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri
ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 38’de gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda,
6,0974 RCA değeri ile “32 - Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları” sektörü Aksaray’da TR71 Bölgesi referansı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır. Bunun başlıca nedeni, sektör ihracatının bölgede sadece Aksaray’da olmasıdır.
ISIC Rev3
32
35
28
29
02
26
14
34
36
21
60
ISIC Adı
Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları
Diğer ulaşım araçları
Ormancılık ve tomrukçuluk
Metalik olmayan diğer mineral ürünler
Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler
Kağıt ve kağıt ürünleri
RCA Değeri
6,0974
5,8767
3,5858
3,3608
2,9877
2,7440
2,7256
1,9211
1,6354
1,1142
İhracat Oranı
1,0000
0,9638
0,5881
0,5512
0,4900
0,4500
0,4470
0,3151
0,2682
0,1827
Aksaray’da 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 41 sektör Tablo 39’da gösterilmiştir. Burada, ilk onbir sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına
yakınını Aksaray’dan yapmaktadır.
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
1422
Tuz
6,0974
1,0000
3694
Oyun ve oyuncak
6,0974
1,0000
3210
Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçalar
6,0974
1,0000
2693
Ateşe dayanıklı olmayan, kil ve seramik yapı malzemeleri
6,0974
1,0000
3220
Radyo ve televizyon vericileri ile telefon, telgraf teçhizatı
6,0974
1,0000
3520
Demiryolu ve tramvay lokomotifleri ile vagonları
6,0974
1,0000
2927
Silah ve mühimmat
6,0974
1,0000
2694
Çimento, kireç ve alçı
6,0933
0,9993
2925
6,0784
0,9969
2812
6,0690
0,9953
3599
5,8949
0,9668
2413
Sentetik kauçuk ve plastik hammaddeler
5,5870
0,9163
2696
Taş
5,1648
0,8471
1541
Fırın ürünleri
3,5817
0,5874
1410
3,5774
0,5867
3190
Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli teçhizat
3,5698
0,5855
1549
Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri
3,5089
0,5755
61
Tablo 39: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
2102
Oluklu karton ve mukavva ile kağıt ve mukavadan ambalajlar
3,4940
0,5730
2023
0200
2699
3,2757
2,9877
2,7038
0,5372
0,4900
0,4434
2029
2,4480
0,4015
3420
2,4469
0,4013
1721
Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri
2,3194
0,3804
2519
Diğer kauçuk ürünleri
2,1380
0,3506
3699
1532
3430
1543
1544
3610
1729
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler
Nişasta ve nişastalı ürünler
Kakao, çikolata ve şekerleme
Makarna, şehriye, kuskus vb unlu mamüller
Mobilya
Başka yerde sınıflandırılmamış tekstil ürünleri
1,9747
1,9658
1,9144
1,8009
1,6662
1,5656
1,4729
0,3239
0,3224
0,3140
0,2954
0,2733
0,2568
0,2416
1514
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar
1,4588
0,2392
2422
2610
2899
1429
2913
Boya, vernik vbkaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun
Cam ve cam ürünleri
Mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatı
1,4525
1,3611
1,1687
1,1539
1,1307
0,2382
0,2232
0,1917
0,1892
0,1854
0111
Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler
1,0764
0,1765
2915
2919
1,0761
1,0624
0,1765
0,1742
2011-2014 Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi
Sektörel Sanayi Politikası Alanları
“Sektörler özelinde uygulanacak olan politikaların başarısı, sanayi stratejisinin başarısının en temel
belirleyicilerindendir. Türkiye’nin sanayi vizyonuna ulaşılabilmesi için, sektörlerin rekabet gücünü kısıtlayan
engellerin tespit edilerek bu engelleri ortadan kaldırmaya yönelik politikaların hayata geçirilmesi gerekmektedir.”
62
63
2. Kırıkkale
a) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi
Kırıkkale ili için yapılan 2 basamaklı NACE kodlu 3 yıldız alan sektörler Tablo 40’da yer almaktadır. Tablo incelendiğinde
6 sektör TR71 Bölgesi referansında Kırıkkale’de 3 yıldız almıştır. Firma sayısı açısından 3 yıldız alan “43- Özel inşaat
faaliyetleri” sektörü 163 firma sayısı ile en yüksek değere sahiptir. “25- Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal
ürünleri imalatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık açısından en yüksek değere sahiptir. “19- Kok kömürü ve
rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektöründe ise sadece 6 firma olmasına karşın büyüklük ve uzmanlaşma değerleri
bakımından bu sektör Kırıkkale’de en önde yer almaktadır.
NACE 2
Kod
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
6
960
0,953
0,037
5,040
41
929
0,530
0,036
2,800
13
314
0,456
0,012
2,413
46
163
705
1546
0,383
0,369
0,027
0,059
2,022
1,953
73
1688
0,353
0,065
1,868
Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol
ürünleri imalatı
Ana metal sanayii
Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin
imalatı
Mobilya imalatı
Özel inşaat faaliyetleri
Makine ve teçhizat hariç,
fabrikasyon metal ürünleri imalatı
19
24
20
31
43
25
Kırıkkale’de 3 yıldız alan sektörler arasında firma sayısı oranı ve yurtiçi satış oranı açısından “19 - Kok kömürü ve
rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ön plana çıkmaktadır. Bu sektör bölgede aynı sektörde faaliyet gösteren
firma sayısının % 46,15’ini Kırıkkale’de barındırmakta olup yurtiçi satışının da % 85,83’ünü Kırıkkale’den gerçekleştirmektedir. Ancak, 19 kodlu bu sektörün Kırıkkale’de yurtdışı satışı gerçekleşmemektedir. Kırıkkale’de 3 yıldız alan diğer
sektörler ise bölgede kendi sektörlerindeki firmaların % 25 - 35’i kadardır.
Tablo 41: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
19
24
20
31
43
25
64
Ana metal sanayii
Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı
Mobilya imalatı
Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri
imalatı
Firma
Yurtiçi
Yurtdışı
Faaliyet
Sayısı
Satış
Satış
Giderleri
0,4615
0,8583
0,7350
0,3417
0,0481
0,1985
0,3421
0,1310
0,4330
0,1054
0,2690
0,1037
0,3544
0,0959
0,3280
0,1151
0,0734
0,2635
0,2102
0,0363
0,3274
Grafik 27: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki
Kırıkkale’de 4 basamaklı NACE kodlarına göre firmaların faaliyet alanları incelendiğinde 3 yıldız alan 8 sektör ortaya
çıkmaktadır. Firma sayısı bakımından incelendiğinde “4941 - Kara yolu ile yük taşımacılığı” sektörü en ön sırada yer
almaktadır. Sigortalı çalışan sayısı bakımından en yüksek değere sahip olan “4329 - Diğer inşaat tesisatı” sektörü
başatlık açısından “1920 - Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ile aynı değeri (0,037) almıştır. Analiz sonucunda “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı” sektörü TR71 Bölgesinde sadece Kırıkkale’de bulunduğundan
dolayı büyüklük ölçütünde 1 değerini almıştır. Benzer şekilde, uzmanlaşma konusunda da faaliyet gösteren 3 firma ve
277 sigortalı çalışanı ile “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı” sektörü alanında oldukça etkin bir konumdadır.
NACE 4
Kod
2540 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı
1920
2410
3109
4329
2592
2562
4941
Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro
alaşımların imalatı
Diğer inşaat tesisatı
imalatı
Metallerin makinede işlenmesi ve şekil
verilmesi
Kara yolu ile yük taşımacılığı
Firma
Sayısı
3
Sigortalı
Sayısı
277
9
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
1,000
0,011
5,287
955
0,971
0,037
5,131
35
586
0,933
0,022
4,934
72
585
0,515
0,022
2,725
164
971
0,397
0,037
2,101
22
458
0,396
0,018
2,093
65
709
0,379
0,027
2,004
761
891
0,346
0,034
1,828
65
b) Kırıkkale Balassa Endeksi
Kırıkkale’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 8 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri
ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 43’de gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda,
7,4 RCA değeri ile “30 - Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları” sektörü Kırıkkale’de TR71 Bölgesi referansı ile en
rekabetçi sektör çıkmıştır.
ISIC
Rev3
ISIC Adı
RCA
Değeri
İhracat
Oranı
30
Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları
7,4000
1,0000
31
33
Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar
Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat
7,3135
7,1357
0,9883
0,9643
22
20
36
Basım ve yayım; plak, kaset vb.
Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler
Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler
6,4156
5,3825
3,1840
0,8670
0,7274
0,4303
29
2,4637
0,3329
28
1,5131
0,2045
Kırıkkale’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 33 sektör
Tablo 44’de gösterilmiştir. Burada, ilk onbeş sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına yakınını Kırıkkale’den yapmaktadır.
66
ISIC
Rev3
ISIC Adı
RCA
Değeri
İhracat
Oranı
2010
Kereste ve parke
7,4000
1,0000
3000
Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları
7,4000
1,0000
1723
Halat, ip, sicim ve ağ
7,4000
1,0000
2923
Metalurji makineleri
7,4000
1,0000
3410
Motorlu kara taşıtları ve motorları
7,4000
1,0000
2911
7,3991
0,9999
2813
7,3847
0,9979
3110
Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler
7,3711
0,9961
2022
3330
2021
İnşaat kerestesi
Saat
7,3637
7,3267
7,2439
0,9951
0,9901
0,9789
2912
7,2188
0,9755
3120
7,2069
0,9739
3312
Ölçme, kontrol, test, seyrüsefer vb amaçlı alet ve cihazlar
7,1102
0,9608
2221
Basım
7,0924
0,9584
3130
İzole edilmiş tel ve kablolar
6,5321
0,8827
2914
Sanayi fırını, ocak ve ocak ateşleyiciler
6,1541
0,8316
2929
Diğer özel amaçlı makineler
6,1067
0,8252
2811
6,0989
0,8242
2913
Mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatı
6,0278
0,8146
2919
5,4371
0,7347
1729
Başka yerde sınıflandırılmamış tekstil ürünleri
5,1755
0,6994
2921
5,1680
0,6984
2699
4,0706
0,5501
2922
Takım tezgahları
4,0632
0,5491
3150
Elektrik ampulü ve lambaları ile aydınlatma teçhizatı
3,8791
0,5242
3610
Mobilya
3,3064
0,4468
3190
Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli teçhizat
3,0675
0,4145
2029
2,3895
0,3229
2710
Demir-çelik ana sanayi
1,6286
0,2201
2915
1,4796
0,1999
2924
1,4783
0,1998
1721
1,2445
0,1682
67
Yeni Teşvik Sistemi
Mehmet Şimşek – Maliye Bakanı
“Bölgesel kalkınmışlık farklarının azaltılması Türkiye’nin temel önceliklerinden bir tanesi. Yatırımları ve
istihdamı artırmak, ama doğru alanlarda yatırımları artırmak da amaçlardan bir diğeri. Kümelenmeyi teşvik
etmek, rekabet gücümüzü artırmak, rekabet gücümüzün olduğu alanlarda destekleri devam ettirmek, istihdamı
artırmayı da amaçlıyoruz.”
16 Ocak 2012
68
3. Kırşehir
a) Kırşehir Üç Yıldız Analizi
Üç yıldız analizi sonucunda Kırşehir ilinde 2 basamaklı NACE kodlu 3 yıldız alan sektör bulunmamaktadır.
Kırşehir’de 4 basamaklı NACE kodlu sektörler için üç yıldız analizi uygulandığında ise 4 sektör 3 yıldız almıştır. Burada firma sayısı açısından en yüksek değeri alan “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörüdür.
Sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde ise “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt
geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü ortaya çıkmaktadır.
NACE 4
Kod
2211
2420
0130
1061
İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt
geçirilmesi ve yeniden işlenmesi
Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller
ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı
imalatı
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
3
1695
0,993
0,085
6,822
14
265
0,632
0,013
4,345
50
254
0,472
0,013
3,243
84
325
0,346
0,016
2,378
b) Kırşehir Balassa Endeksi
Kırşehir’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 2 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri
ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 46’da gösterildiği gibidir. “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü bölgedeki aynı sektörün ihracatının % 98,02’sini, “18 - Giyim eşyası” sektörü ise % 64,97’sini gerçekleştirmektedir.
69
ISIC Rev3
25
18
Giyim eşyası
ISIC Adı
RCA Değeri
2,3738
1,5734
İhracat Oranı
0,9802
0,6497
Kırşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 10 sektör
Tablo 47’de gösterilmiştir. Bölgede rekabetçi çıkan ilk üç sıradaki “0122 - Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve
hayvansal ürünler”, “2511 - İç ve dış lastik” ve “1730 - Trikotaj (örme) ürünleri” sektörleri, aynı sektördeki bölge ihracatının tamamını ya da tamamına yakınını Kırşehir’den yapmaktadır.
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri İhracat Oranı
0122
2,4218
1,0000
2511
2,4213
0,9998
1730
Trikotaj (örme) ürünleri
2,4131
0,9964
2930
1531
1513
2899
1810
2422
2610
Başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri
Öğütülmüş tahıl ürünleri
Giyim eşyası (kürk hariç)
Boya, vernik vb kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun
2,1779
1,8969
1,7460
1,7152
1,5865
1,5288
1,2445
0,8993
0,7833
0,7209
0,7082
0,6551
0,6313
0,5139
70
Dokuzuncu Kalkınma Planı
Vizyon
“İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna
dönüşen ve AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye”
4. Nevşehir
a) Nevşehir Üç Yıldız Analizi
2 basamaklı NACE faaliyet sınıflamasına göre üç yıldız analizi sonucunda Nevşehir’de rekabet açısından öne çıkan
sektörler Tablo 48’de verilmiştir. Analiz sonucunda 6 sektör 3 yıldız almıştır. “55 - Konaklama” sektörü firma sayısı,
büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde Nevşehir’de en yüksek değerleri almıştır. “23 - Diğer metalik olmayan mineral
ürünlerin imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilde ilk sırayı almıştır.
NACE 2
Firma Sigortalı
Kod
Sayısı Sayısı
55
Konaklama
84
1152
Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve
29
21
317
yarı treyler (yarı römork) imalatı
Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri
imalatı (mobilya hariç); saz, saman
30
519
16
ve benzeri malzemelerden örülerek
eşyaların imalatı
Taşımacılık için depolama ve
52
61
1258
destekleyici faaliyetler
Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin
23
80
1428
imalatı
44
577
38
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
0,636
0,036
2,765
0,596
0,010
2,592
0,582
0,016
2,531
0,496
0,040
2,156
0,394
0,045
1,715
0,378
0,018
1,644
Nevşehir’de 3 yıldız alan sektörler içerisinde ilgili sektörün bölgedeki firma sayısı oranı en düşük % 21,74, en yüksek
de % 48,28 olmuştur. “55 – Konaklama” sektörü, firma oranı ve sayısı açısından bölgede Nevşehir’i lider konumda
tutmakla beraber bölgedeki “55 – Konaklama” sektörünün yurtiçi satışında % 85, 48’lik bir paya sahiptir. Ayrıca, bu
sektör; sektörün yurtdışı satışında da Nevşehir’i bölge illeri arasında lider yapmaktadır.
71
Tablo 49: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
55
29
16
52
23
38
Konaklama
Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler
(yarı römork) imalatı
Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı
(mobilya hariç); saz, saman ve benzeri
Taşımacılık için depolama ve destekleyici
faaliyetler
Firma
Yurtiçi
Yurtdışı
Faaliyet
Sayısı
Satış
Satış
Giderleri
0,4828
0,8548
1,0000
0,8279
0,4773
0,3479
0,2757
0,1277
0,2174
0,1186
-
0,1202
0,2652
0,0662
-
0,1746
0,2930
0,5066
0,0875
0,4835
0,3636
0,0189
-
0,0169
Grafik 32: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki
4 basamaklı faaliyet kodları bazında yapılan üç yıldız analizinde TR71 Bölgesi referansında Nevşehir’de 9 sektör 3
yıldız alabilmiştir. Analiz sonucunda, “1610 - Ağaçların biçilmesi ve planyalanması” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma
ölçütlerinde ilde ilk sırayı alırken, “5510 - Oteller ve benzeri konaklama yerleri” sektörü firma sayısı, sigortalı çalışan
sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı almıştır.
72
NACE 4
Kod
1610 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması
5510 Oteller ve benzeri konaklama yerleri
1413 Diğer dış giyim eşyaları imalatı
1061
imalatı
Kara taşımacılığı ile yapılan şehir içi ve
4931
banliyö yolcu taşımacılığı
Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf
3821
edilmesi
5224 Kargo yükleme boşaltma hizmetleri
4221
Akışkanlar için hizmet projelerinin inşaatı
Firma
Sayısı
4
66
6
Sigortalı
Sayısı
387
1112
839
43
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
0,787
0,700
0,633
0,012
0,035
0,026
3,421
3,046
2,754
473
0,504
0,015
2,191
35
332
0,497
0,010
2,162
36
746
0,425
0,024
1,849
37
505
0,416
0,016
1,811
29
609
0,384
0,019
1,669
10
467
0,323
0,015
1,404
b) Nevşehir Balassa Endeksi
Nevşehir için yapılan Balassa Endeksi analizinde 9 sektör 2 basamaklı ISIC Rev3 kodunda rekabetçi olabilecek katsayıyı almıştır. Bu sektörlerden “17 – Tekstil ürünleri” sektörü 3,8475 RCA değeri ile ilk sırayı alırken, sektör ihracatının
bölgedeki aynı sektörün toplam ihracatından aldığı pay % 59,31’dir.
ISIC Rev3
17
15
26
19
02
18
21
14
01
ISIC Adı
Tekstil ürünleri
Metalik olmayan diğer mineral ürünler
Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı
Giyim eşyası
Tarım ve hayvancılık
RCA Değeri
İhracat Oranı
3,8475
3,7513
3,1300
2,5634
2,4596
1,8188
1,7613
1,2916
1,0643
0,5931
0,5782
0,4825
0,3951
0,3791
0,2804
0,2715
0,1991
0,1641
Orta Vadeli Program 2012 – 2014
Bölgesel Gelişme ve Bölgesel Gelişmişlik Farklarının Azaltılması
“Bölgesel gelişme politikalarında bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak, kırsal alanda asgari yaşam
standartlarını geliştirmek ve rekabet edebilirliklerini artırmak suretiyle bölgelerin ulusal kalkınmaya, rekabet
gücüne ve istihdama katkılarını en üst seviyeye çıkarmak temel amaçtır.”
73
Nevşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizinde 44 sektör 1 ve üzeri RCA değeri almıştır. 44
sektörün 14 sektörü bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın en az % 95’ini Nevşehir üzerinden yapmaktadır.
ISIC
Rev3
1542
3530
2412
1552
1820
1912
2211
1920
2423
2421
2695
2691
3592
1722
1520
ISIC Adı
Şeker
Hava ve uzay taşıtları
Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler
Şarap
Kürk mamülleri
Bavul, el çantası vbsaraciye
Kitap, broşür, müzik kitapları ve diğer yayınlar
Ayakkabı
Tıpta ve eczacılıkta kullanılan kimyasal ve bitkisel kaynaklı ürünler
Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer zirai- kimyasallar
Bisiklet ve sakat taşıyıcıları
Halı ve kilim
Süt ürünleri
Sabun, deterjan, temizlik , cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet
2424
malzemeleri
2893 Çatal-bıçak takımı, el aletleri ve hırdavat malzemeleri
1429 Başka yerde sınıflandırılmamış madencilik ve taşocakçılığı
74
RCA
Değeri
6,4875
6,4875
6,4875
6,4875
6,4875
6,4875
6,4875
6,4875
6,4875
6,4875
6,4248
6,4238
6,4180
6,2007
5,9529
İhracat
Oranı
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
0,9903
0,9902
0,9893
0,9558
0,9176
5,7711
0,8896
5,7623
5,2548
0,8882
0,8100
Tablo 52: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)
ISIC
Rev3
2710
1514
1544
1543
1532
2519
2915
2520
2924
3420
3699
0112
2023
3150
0111
1541
2109
0200
1549
1810
2429
1410
2921
2610
1721
2029
RCA
Değeri
4,9721
4,9354
4,7147
4,5713
4,0892
4,0652
4,0402
3,9875
3,9090
3,7774
3,6912
3,1693
3,0022
2,9557
2,8942
2,6766
2,4601
2,4596
2,4432
1,7799
1,6362
1,4767
1,3571
1,2077
1,1711
1,0204
ISIC Adı
Demir-çelik ana sanayi
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar
Makarna, şehriye, kuskus vb unlu mamüller
Kakao, çikolata ve şekerleme
Nişasta ve nişastalı ürünler
Diğer kauçuk ürünleri
Plastik ürünleri
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler
Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri
Elektrik ampulü ve lambaları ile aydınlatma teçhizatı
Fırın ürünleri
Diğer kağıt ve mukavva ürünleri
Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri
Giyim eşyası (kürk hariç)
Başka yerde sınıflandırılmamış kimyasal ürünler
İhracat
Oranı
0,7664
0,7608
0,7267
0,7046
0,6303
0,6266
0,6228
0,6146
0,6025
0,5823
0,5690
0,4885
0,4628
0,4556
0,4461
0,4126
0,3792
0,3791
0,3766
0,2744
0,2522
0,2276
0,2092
0,1862
0,1805
0,1573
Orta Vadeli Program 2012 – 2014
Yerel Dinamiklere ve İçsel Potansiyele Dayalı Gelişmenin Sağlanması
“i) Başta bölgesel ve sektörel teşvik politikaları olmak üzere, bölgesel rekabet gücünün geliştirilmesine yönelik
politikaların analizi, tasarlanması ve etkili bir şekilde uygulanması sağlanacak, bu amaçla ulusal ve bölgesel
düzeydeki kurumların kapasiteleri güçlendirilecektir.
ii) Bölgesel düzeyde rekabet gücü taşıyan sektörlere odaklı ve yerel girişimleri öne çıkaran kümelenme
politikaları geliştirilecek, bu kapsamda bir yönetişim ve destekleme mekanizması kurulacaktır…”
75
76
5. Niğde
a) Niğde Üç Yıldız Analizi
Niğde için yapılan 2 basamaklı üç yıldız analizinde 3 yıldız alan 6 sektör bulunmaktadır. “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı”
sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde Niğde’de en önde yer almıştır. Diğer taraftan; firma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde “42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü en yüksek değerleri almıştır.
NACE 2
Kod
Firma
Sayısı
Sigortalı
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
13
Tekstil ürünlerinin imalatı
22
1770
0,731
0,066
3,755
08
38
708
0,453
0,026
2,328
42
54
2151
0,328
0,080
1,687
31
Mobilya imalatı
35
585
0,317
0,022
1,631
38
30
418
0,274
0,016
1,407
33
Makine ve donanımların kurulumu ve
onarımı
43
414
0,250
0,015
1,284
Niğde’de 3 yıldız alan sektörlerdeki firmaların bölgeye oranı % 34,38’i geçmezken yurtiçi satışında “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı” sektörü bölgenin % 80,41’ini elinde bulundurmaktadır. Ayrıca, “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı” sektörü
yurtdışı satışında da % 91,72’lik oranı ile bölge içerisinde önemli bir paya sahiptir.
Tablo 54: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
Firma
Sayısı
Yurtiçi
Satış
Yurtdışı
Satış
Faaliyet
Giderleri
13
0,3438
0,8041
0,9172
0,7587
08
0,3193
0,3963
0,5987
0,3814
42
0,2118
0,0000
-
0,0001
31
Mobilya imalatı
0,2047
0,3324
0,1287
0,2277
38
Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri
0,2479
kazanımı
0,1111
-
0,0119
33
0,6002
0,0000
0,4837
0,1982
77
Grafik 35: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki
Tablo 55’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında Niğde’de 3 yıldız alan 9 sektör
bulunmaktadır. Bunlar arasında “1414 - İç giyim eşyası imalatı” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde birinci
sırada yer almaktadır. “4211 - Kara yolları ve otoyolların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır. “3530 - Buhar ve iklimlendirme temini” sektörü ise firma sayısı ölçütünde en yüksek
değere sahiptir.
NACE
2 Kod
1414 İç giyim eşyası imalatı
1320 Dokuma
3101 Büro ve mağaza mobilyaları imalatı
Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı
0811 taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvazkayraktaşı) ocakçılığı
4211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı
Taş ve mermerin kesilmesi, şekil
2370
verilmesi ve bitirilmesi
1081 Şeker imalatı
3530 Buhar ve iklimlendirme temini
2592
imalatı
78
Firma Sigortalı
Büyüklük
Sayısı
Sayısı
9
296
0,900
18
1575
0,830
84
275
0,564
Başatlık
Uzmanlaşma
0,011
0,059
0,010
4,623
4,264
2,896
68
410
0,412
0,015
2,115
105
1654
0,396
0,062
2,034
81
356
0,392
0,013
2,015
5
1130
571
562
0,390
0,310
0,021
0,021
2,006
1,594
22
349
0,302
0,013
1,550
b) Niğde Balassa Endeksi
Niğde’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 9 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri
ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 56’da gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda,
7,4734 RCA değeri ile “51 - Atık ve hurdalar” sektörü Niğde’de TR71 Bölgesi referansı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır.
ISIC Rev3
51
24
27
19
34
21
01
17
14
ISIC Adı
Atık ve hurdalar
Kimyasal madde ve ürünler
Ana metal sanayi
Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı
Tarım ve hayvancılık
Tekstil ürünleri
RCA
Değeri
7,4734
6,5616
6,0563
4,5204
4,0456
3,9853
3,0141
2,6955
2,4333
İhracat
Oranı
1,0000
0,8780
0,8104
0,6049
0,5413
0,5333
0,4033
0,3607
0,3256
Niğde’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 19 sektör Tablo
57’de gösterilmiştir. Burada, ilk yedi sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına
yakınını Niğde’den yapmaktadır.
79
ISIC Rev3
ISIC Adı
RCA Değeri
İhracat Oranı
5149
Atık ve hurdalar
7,4734
1,0000
1911
Dabaklanmış deri
7,4734
1,0000
1711
Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil
7,3696
0,9861
2926
7,3144
0,9787
2411
7,2674
0,9724
1554
Alkolsüz içecekler, maden ve memba suları
7,1932
0,9625
2101
Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva
7,0458
0,9428
1421
6,6814
0,8940
2720
Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi
6,5829
0,8808
0113
Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri
6,3521
0,8500
2429
Başka yerde sınıflandırılmamış kimyasal ürünler
4,5094
0,6034
3430
4,4509
0,5956
0112
Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri
3,8225
0,5115
2109
Diğer kağıt ve mukavva ürünleri
3,6583
0,4895
0111
2,8200
0,3773
2922
Takım tezgahları
2,4120
0,3227
2102
Oluklu karton ve mukavva ile kağıt ve mukavadan ambalajlar
2,4049
0,3218
1721
1,7141
0,2294
1410
1,0737
0,1437
80
B. İLLERİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ
Raporun ilk kısmında illerin TR71 Bölgesi referansı ve Türkiye referansı ile sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışması
yapılmıştır. İki farklı temel yöntem kullanılmış olup bunlardan ilki NACE faaliyet sınıflandırması üzerinden uygulanan Üç
Yıldız Yöntemi, ikinci ise ISIC faaliyet sınıflandırmasına dayanan Balassa Endeksi Yöntemidir.
İlk olarak üç yıldız yöntemi kullanılarak illerde öne çıkan sektörler tespit edilmiş olup devamında öne çıkan sektörlere
farklı değişkenler üzerinden bakılarak bölgede ve Türkiye’de kendi sektörleri içerisinde almış oldukları paylar gösterilmiştir. Analiz sonucunda TR71 Bölgesi ve/veya Türkiye referansında 1, 2 veya 3 yıldız alan sektörlerin tamamı Ek 1’de
yer alan tablolarda detaylı olarak verilmiştir. Diğer taraftan, Balassa Endeksinde kullanılan ve farklı bir kodlama sistemi
olan ancak benzer faaliyet kodlarını içeren ISIC faaliyet sınıflandırması ile de ihracat kalemi üzerinden illerde öne çıkan
sektörlerin tespiti gerçekleştirilmiştir.
Aksaray’da 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıflandırmasına göre Tablo 58’de gösterildiği gibidir. Aksaray iline bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıflandırmasındaki
sektörler; “28- Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı”, “10- Gıda ürünlerinin imalatı” olmuştur. Bu
iki sektör de hem TR71 Bölgesi referansında hem de Türkiye referansında rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, tabloda da görüleceği üzere Aksaray’da 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan
81
5’er sektör bulunmaktadır. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “2811 - Motor ve türbin imalatı
(hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)”, “1051 - Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı”, “1419 - Diğer
giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı”, “1081 - Şeker imalatı”, “0811 - Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı,
alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı” sektörlerinin hepsi TR71 referansında da rekabetçi
çıkmıştır. Aksaray’da 4 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sektörlerin sayısı sırasıyla 9 ve 5’tir.
Tablo 58: Aksaray’da Yıldız Alan Sektör Sayıları28
Aksaray
2 Basamaklı NACE Kodu
(34 Sektör)28
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
(149 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
TR71 Bölgesi
5
10
8
9
61
8
Türkiye
5
4
7
5
25
29
Aksaray’da Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan
sektörleri destekleyici niteliktedir. Üç Yıldız Analizinde olduğu gibi 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden yapılan analizde hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında; “29 - Başka yerde sınıflandırılmamış makine
ve teçhizat” sektörü rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, çıkan sektörler genel olarak incelendiğinde motorlu kara taşıtları ve
römorkları ile ilgili “34, 35, 28 ve 29” kodlu sektörler dikkat çekmektedir. 4 basamaklı ISIC kodlarında ise
TR71 Bölgesi referansında 41 sektörün, Türkiye referansında da 16 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet
gücü vardır. Türkiye referansında öne çıkan 16 sektör genel olarak birbirinden çok farklı olsa da gruplandırılmaya çalışıldığında motorlu kara taşıtlarını içeren “3420, 3430 ve 3599” kodları dikkat çekmektedir.
Kırıkkale’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE sınıflandırmasına
göre Tablo 59’da gösterildiği gibidir. Kırıkkale iline bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıflandırmasındaki
sektörler; “19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı”, “31 - Mobilya imalatı” ve “24 - Ana metal sanayii” olmuştur. Bu üç sektör, hem TR71 Bölgesi referansında hem de Türkiye referansında rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, tabloda
da görüleceği üzere Kırıkkale’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız
alan sektörlerin sayısı sırasıyla 6 ve 4’tür. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “1920 - Rafine
edilmiş petrol ürünleri imalatı”, “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı”, “2410 - Ana demir ve çelik ürünleri ile
ferro alaşımların imalatı”, “3109 - Diğer mobilyaların imalatı” ve “2592 - Metalden hafif paketleme malzemeleri imalatı”
sektörlerin hepsi TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Kırıkkale’de 4 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71
Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sektörlerin sayısı sırasıyla 8 ve 5’tir.
28 Buradaki sektör sayısı, metodoloji kısmında belirtildiği gibi kullanılmayan kodlar çıkartıldığında, Üç Yıldız Analizinde kullanılan il veya
bölgedeki toplam sektörleri göstermektedir. Örneğin, Aksaray için 2 basamaklı faaliyet kodunda toplam 34 sektör analizde yer alırken, 4 basamaklı
faaliyet kodunda toplam 149 sektör yer almaktadır.
82
Tablo 59: Kırıkkale’de Yıldız Alan Sektör Sayıları
Kırıkkale
(36 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
(141 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
TR71 Bölgesi
6
3
7
8
48
9
Türkiye
4
6
6
5
17
21
Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan
sektörleri destekleyici niteliktedir. 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden TR71 referansında rekabetçi
çıkan 8 sektör arasından “29 - Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat” ve “28 - Metal eşya sanayi (makine
ve teçhizatı hariç)” sektörleri Üç Yıldız Analizinde çıkan sektörler ile benzerdir. Ayrıca, çıkan sektörler genel olarak
incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında mobilya endüstrisi ile ilgili “36 ve 30” kodlu sektörler, Türkiye referansında
da genel olarak metal işleme ve üretimi endüstrisi ile ilgili “29, 28 ve 31” kodlu sektörler dikkat çekmektedir. 4 basamaklı ISIC kodları bazında TR71 Bölgesi referansında 33 sektörün ve Türkiye referansında 16 sektörün RCA değeri
1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. Türkiye referansında öne çıkan 16 sektör genel olarak birbirinden çok farklı
olsa da gruplandırılmaya çalışıldığında yine metal işleme ve üretimi endüstrisi ile ilgili “2919, 2912, 2921, 2929, 2923,
2911,2912 3599 ve 2811” kodları dikkat çekicidir.
Kırşehir’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE kodları sınıflandırmasına göre Tablo 60’da gösterildiği gibidir. Kırşehir iline bakıldığındaTR71 Bölgesi referansında 3 yıldız alan sektör
bulunmazken Türkiye referansında 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında bazında 2 sektör 3 yıldız almıştır. “22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörü Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin varlığından kaynaklanırken, “01 - Bitkisel
ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” sektörü ilde halkın çok fazla uğraş alanından biri olan tarım
ve hayvancılığın göstergesi niteliğindedir. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “2211 - İç ve dış
lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi”, “0130 - Dikim için bitki yetiştirilmesi” ve “1061 - Öğütülmüş
hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörleri TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Kırşehir’de 4 basamaklı NACE
sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan 4’er sektör bulunmaktadır.
Tablo 60: Kırşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları
Kırşehir
(33 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
(142 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
TR71 Bölgesi
0
1
5
4
34
24
Türkiye
2
5
9
4
12
38
Kırşehir’de Balassa Endeksi analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan
sektörleri destekleyici nitelikte olup “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü yine rekabet gücü yüksek çıkmıştır. 4 ba-
83
samaklı ISIC kodları bazında TR71 Bölgesi referansında 10 sektörün ve Türkiye referansında 4 sektörün RCA değeri
1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında öne çıkan sektörlere bakıldığında yine
Üç Yıldız Analizinde olduğu gibi Plastik ve kauçuk Ürünler (2511 kodu) ile Tarım ve Hayvansal ürünler (0122, 1513 ve
1531 kodları) dikkat çekmektedir.
Nevşehir’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE kodları sınıflandırmasına göre Tablo 61’de gösterildiği gibidir. Nevşehir iline bakıldığındaTR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 2 basamaklı
NACE sınıflandırması bazında 6’şar sektör 3 yıldız almıştır. “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri;
maddelerin geri kazanımı”, “55 – Konaklama”, “52 - Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler” ve “23 - Diğer
metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı” sektörleri hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında 3 yıldız almıştır.
Nevşehir ilinin Kapadokya bölgesinin merkezinde olması sebebiyle konaklama sektörü, doğal depolama alanları nedeniyle de depolama ve destekleyici faaliyetler rekabetçi çıkmıştır. İlde 4 basamaklı kodlarda TR71 Bölgesi referansında
9, Türkiye referansında 6 sektör 3 yıldız almıştır.
Tablo 61: Nevşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları
Nevşehir
(34 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
(134 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
TR71 Bölgesi
6
10
6
9
50
8
Türkiye
6
7
7
6
24
31
Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörlerinden farklı olup bunun başlıca nedeni 3 yıldız alan sektörlerin ihracat edebilirliğinin olmamasıdır (örneğin,
konaklama ve depolama faaliyetleri). Balassa Endeksi sonucunda ortaya çıkan 2 basamaklı sınıflandırmadaki sektörler
genellikle gıda ürünleri (15 ve 01 kodları), tekstil ve giyim ürünleri (17 ve 19 kodları) ile taşocakçılığı ve madencilik (14
ve 26 kodları) alanında faaliyet gösteren endüstrilerle alakalıdır. 4 basamaklı sınıflandırmada RCA değeri 1’in üzerinde
olan TR71 Bölgesi referansında 44 sektör, Türkiye referansında 16 sektör bulunmaktadır. Türkiye referansında rekabetçi çıkan sektörler arasında taşocakçılığı ve madencilik ile ilgili “1429, 1410, 2924, 2915, 2691 ve 2695” kodların
çokluğu dikkat çekicidir.
Niğde’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıflandırmasına göre Tablo 62’de gösterildiği gibidir. Niğde iline bakıldığında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 2 basamaklı
NACE sınıflandırması bazında 6’şar sektör 3 yıldız almıştır. “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı”, “42 - Bina dışı
yapıların inşaatı”, “31 - Mobilya imalatı” ve “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörleri hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında 3 yıldız almıştır. İlde 4 basamaklı kodlarda TR71 Bölgesi referansında 9, Türkiye referansında 6 sektör 3 yıldız almıştır. Türkiye referansında sektörler incelendiğinde tekstil
(1320 ve 1414 kodları) ve taşocakçılığı (0811, 4211 ve 2361 kodları) ile ilgili faaliyet alanlarının varlığı dikkate değerdir.
84
Tablo 62: Niğde’de Yıldız Alan Sektör Sayıları
Niğde
TR71 Bölgesi
Türkiye
(37 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
6
6
10
7
8
9
(153 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
9
6
53
28
11
27
Niğde’de Balassa Endeksi analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan
sektörlere benzerdir. Örneğin 2 basamaklı sınıflandırmada “14 -Taşocakçılığı ve diğer madencilik” ve “17 - Tekstil ürünleri” sektörleri Balassa Endeksi Analizinde de rekabetçi çıkmıştır. 4 basamaklı sınıflandırmada RCA değeri 1’in üzerinde olan TR71 Bölgesi referansında 19 sektör, Türkiye referansında 12 sektör bulunmaktadır. Türkiye referansında
rekabetçi çıkan sektörler incelendiğinde tekstil (2926, 1711 ve 1911 kodları), meyve ve sebze üretimi/işlenmesi (1513,
0113 ve 1554 kodları) ve kimyasal ürünler (1421 ve 2411 kodları) göze çarpmaktadır.
a
2011-2014 Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi
Amaç
“Türk Sanayisinin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay
alan, ağırlıklı olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı
zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak”
85
86
V.TÜRK‹YE REFERANSIYLA
TR71 BÖLGES‹N‹N REKABET
EDEB‹L‹RL‹K ANAL‹Z‹
87
V. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN
A. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ
1. TR71 Bölgesi
a) TR71 Bölgesinin Genel Ekonomik Durumu
Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinden oluşan TR71 Düzey 2 Bölgesi göller dahil, 31.823 km2’lik yüzölçümü ile Türkiye yüzölçümünün % 4,1’ine denk gelmektedir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre bölgenin kilometrekareye 48 kişi olan nüfus yoğunluğu, 96
olan ülke nüfus yoğunluğunun yarısı kadardır. Ayrıca, bölge 1.496.296 nüfusuyla, Türkiye nüfusunun % 2,0’ına denk
gelmektedir29.
Orta Anadolu Bölgesinde yer alan TR71 Bölgesinin iktisadi yapısına bakıldığında tarım ve hayvancılık önemli bir yere
sahiptir. Bunun yanı sıra sanayi, ticaret, turizm ve hizmet sektörlerinde de önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Yıllar
içerisinde Türkiye’ye paralel olarak tarım alanında istihdam edilenlerin sayısı azalsa da, bölgede istihdam edilenlerin
% 39’luk kısmını tarım sektöründe barındıran TR71 Bölgesi için tarım, bölge ekonomisindeki ağırlığını korumaktadır.
Ancak, bölgede sanayi ve hizmet sektöründe daha fazla gelişim sağlamak, yatırım çekmek, katma değeri yüksek ürünler üretmek/hizmet vermek ve tarımda teknoloji ve makineleşmeden faydalanarak verimlilik artışını sağlamak bölgenin
öncelikli hedefleri arasında yer almaktadır. Bu amaçla, rekabet gücü yüksek sektörlerin tespit edilerek sanayideki %
15’lik istihdam oranının artırılması, bölgenin gelir seviyesinin yükseltilmesi ve katma değeri yüksek ürünler üretilmesine
öncülük edecek sektörlerin desteklenmesi gerekmektedir. Bu yüzden TR71 Bölgesinin öncelikle Türkiye’deki sektörel
istihdam dağılımına yakınlaşması gerekmektedir. Sonrasında ise bölgenin refah seviyesinin artırılması için bölgenin
sektörel istihdam dağılımının daha çok sanayi ve hizmet sektörüne kayması sağlanmalıdır.
Tablo 63: İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı
Bölge Kodu
TR71
TR
Bölge
Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde
Türkiye
Tarım
Sanayi
Hizmet
39%
25%
15%
26%
46%
49%
Kaynak: TÜİK, 2010
Bölgedeki işletme sayısına bakıldığında, iller arasında çok fazla fark olmamakla beraber TR71 Bölgesinde 19.570
işletme bulunmaktadır ve Türkiye’deki işletmelerin % 1,5’ini karşılamaktadır. Sigortalı çalışan sayısı açısından Aksa-
29
Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK
88
ray’ın öne çıktığı bölgede 137.782 sigortalı çalışan bulunmakta ve bölgedeki sigortalı çalışanlar ülkedeki çalışanların %
1,3’üne tekabül etmektedir. Gelecek yıla devreden yatırım indirimi çerçevesinde Gelir Vergisi Kanunu (GVK)’nun Mülga
19. Maddesi kapsamında 2010 yılında bölgede yaklaşık 18,5 milyon TL’lik bir yatırım indiriminden faydalanılmıştır. Bu
tutar Türkiye’deki aynı kapsamdaki yatırım indiriminden faydalananların sadece ‰ 3’üne karşılık gelmektedir. Diğer
taraftan GVK Geçici 61. Madde kapsamında bölgeden yatırım indiriminden faydalanılan tutar yaklaşık 62 milyon TL’dir.
Bu miktar da yine önceki yatırım indiriminde olduğu gibi oldukça düşük olup Türkiye’den aldığı pay yalnızca ‰ 1’dir.
Tablo 64: Bölgelerin Firma, Sigortalı Çalışan Sayıları ve Yatırım İndiriminden Faydalanma Tutarları
İl/Bölge
Aksaray
Kırıkkale
Kırşehir
Nevşehir
Niğde
TR71
Türkiye
TR71’in TR’deki Payı
Firma
Sayısı
4.369
3.594
2.984
4.752
3.871
19.570
1.281.444
1,5%
Sigortalı
Sayısı
33.175
26.060
20.056
31.678
26.813
137.782
10.323.515
1,3%
GVK Mülga M.19
GVK Geç. M.61 Kapsamı
Kapsamı (TL)
(TL)
1.988.125,47
2.819.916,68
1.438.966,42
5.773.283,78
3.276.584,59
7.452.447,61
57.708.006,66
18.490.441,45
61.966.889,76
7.200.021.982,85
51.131.230.985,51
0,3%
0,1%
Bölgedeki illerin yurtiçi ve yurtdışı satış tutarlarına bakıldığında Nevşehir yaklaşık 3 milyon TL’lik yurtiçi satış ile ilk
sırada yer alırken yurtdışı satış tutarında Kırşehir diğer illere göre önemli bir fark yaratarak yaklaşık 227 milyon TL’lik
yurtdışı satışı gerçekleştirmiştir. Bölge yurtiçi ve yurtdışı satışlarında sırasıyla Türkiye’deki satışların ‰ 3 ve ‰ 2’sine
sahiptir. Faaliyet giderlerinde ise sadece ‰ 4’lük bir pay almıştır.
Tablo 65: Bölgelerin Yurtiçi, Yurtdışı Satış ve Faaliyet Giderleri
İl/Bölge
Aksaray
Kırıkkale
Kırşehir
Nevşehir
Niğde
TR71
Türkiye
TR71’in TR’deki Payı
Yurtiçi Satış (TL)
2.384.705.231,47
1.287.811.320,38
1.121.609.899,54
3.146.579.338,55
1.431.656.724,19
9.372.362.514,13
3.338.031.616.245,88
0,3%
Yurtdışı Satış (TL)
121.458.818,61
8.345.921,52
226.659.197,59
59.860.492,83
98.834.721,84
515.159.152,39
279.493.362.489,83
0,2%
Faaliyet Gideri (TL)
215.017.602,72
128.682.679,81
110.919.304,01
229.900.733,28
136.000.514,83
820.520.834,65
190.316.176.407,40
0,4%
89
b) TR71 Bölgesi Üç Yıldız Analizi
Türkiye referansıyla TR71 Bölgesinde 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan
“35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken,
“42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “08 - Diğer madencilik ve taş
ocakçılığı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.
Tablo 66: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı
NACE 2
Kod
08
01
38
42
35
23
Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin
imalatı
Firma Sigortalı
Sayısı Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
119
1563
0,039
0,011
2,893
227
2387
0,032
0,017
2,408
121
1527
0,030
0,011
2,270
255
6551
0,023
0,048
1,745
1193
2387
0,022
0,017
1,678
273
3622
0,020
0,026
1,517
TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörlerdeki firmaların Türkiye’de kendi sektörlerindeki firmalara oranı % 2’nin üzerindedir. “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı”, “01 - Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri”
ve “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörleri yurtiçi satışta Türkiye’nin
% 1’inden fazlasını karşılamaktadır.
Tablo 67: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı
NACE
2 Kod
08
01
38
faaliyetleri
Firma
Sayısı
0,0366
Yurtiçi
Satış
0,0175
Yurtdışı
Satış
0,0115
Faaliyet
Giderleri
0,0213
0,0238
0,0121
0,0030
0,0156
0,0502
0,0118
0,0000
0,0157
42
0,0232
0,0003
0,0000
0,0017
35
Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve
dağıtımı
0,0277
0,0003
0,0000
0,0003
23
0,0243
0,0095
0,0027
0,0103
90
Grafik 38: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı
Tablo 68’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan 4 sektör
bulunmaktadır. Bunlar arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde birinci sırada yer almaktadır. “2361 - İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı” sektörü
ise firma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır.
Tablo 68: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı
NACE 4
Kod
2211
2811
1081
2361
İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi
ve yeniden işlenmesi
Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu
taşıt ve motosiklet motorları hariç)
Şeker imalatı
Firma
Sayısı
Sigortalı
Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma
Sayısı
3
1707
0,117
0,012
8,756
8
1508
0,100
0,011
7,495
5
118
1463
1755
0,073
0,059
0,011
0,013
5,456
4,398
TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörler arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden
işlenmesi” sektöründeki firma sayısı Türkiye’deki aynı sektördeki firma sayısına oranında düşük değere sahiptir. Diğer
taraftan aynı sektör, Türkiye’deki kendi sektörü tarafından gerçekleştirilen yurtiçi satışın % 4,43’ünü ve yurtdışı satışın
da % 9,8’ini sağlamaktadır.
91
Tablo 69: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 4 Basamaklı
Firma Yurtiçi Yurtdışı Faaliyet
Sayısı Satış
Satış Giderleri
2211 İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi 0,0051 0,0443 0,0980 0,0439
Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet
2811
0,0523 0,0012 0,0000 0,0005
motorları hariç)
*1081 Şeker imalatı
0,0254
0,0592 0,0343 0,0000 0,0370
NACE
2 Kod
* Buradaki kod GİB verilerinde bulunmadığı için analiz yapılamamış ve ilgili hücre “-” ile gösterilmiştir.
Grafik 39: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki
c) TR71 Bölgesi Balassa Endeksi
ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizine göre RCA değeri
1 ve 1’den büyük olan 7 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak TR71 Bölgesinde öne çıkmıştır. Bu sektörlerden
RCA değeri 8,0171 olan “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün ihracatının % 2,44’ünü
TR71 Bölgesinden karşılamaktadır. Diğer sektörlerin ihracat oranları ise % 1’in altındadır.
Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı
ISIC
Rev3
25
14
28
31
15
92
ISIC Adı
Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar
RCA
İhracat
Değeri Oranı
8,0171 0,0244
3,2261 0,0098
1,8065 0,0055
1,6387 0,0050
1,4908 0,0045
Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı (DEVAMI)
ISIC
ISIC Adı
Rev3
29 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat
20 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler
RCA
İhracat
Değeri Oranı
1,4034 0,0043
1,4011 0,0043
Grafik 40: Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı
TR71 Bölgesinde 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 29 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 111,9163 olan “1542 – Şeker” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam
ihracatının yaklaşık % 34,1’ini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 66,7075 olan “3599 - Başka yerde
sınıflandırılmamış ulaşım araçları” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 20,33’ünü, RCA
değeri 38,3613 olan “2511 - İç ve dış lastik” sektörü % 11,69’unu, RCA değeri 23,6253 olan “2925 - Gıda, içecek ve
tütün işleyen makineler” sektörü % 7,2’sini, RCA değeri 16,2429 olan “2911 - İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak,
motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü de % 4,95’ini karşılamaktadır. Bu sektörler, aldığı RCA değerleri
ve Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye için önemli sektörler olarak ortaya
çıkmaktadır.
Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı
ISIC
Rev3
1542
3599
2511
2925
2911
2813
2023
3110
ISIC Adı
Şeker
Elektrik mororu, jeneratör, trasformatörler
RCA
İhracat
Değeri
Oranı
111,9163 0,3410
66,7075 0,2033
38,3613 0,1169
23,6253 0,0720
16,2429 0,0495
14,6443 0,0446
6,7820 0,0207
6,0853 0,0185
93
Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)
ISIC
Rev3
2812
1722
1421
0122
1410
1422
2411
3420
2919
1513
2022
2921
2912
2926
3430
2695
2691
3120
2021
2811
1711
ISIC Adı
Halı ve kilim
Tuz
İnşaat kerestesi
Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil
Grafik 41: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı
94
RCA
İhracat
Değeri
Oranı
5,8490 0,0178
5,1664 0,0157
4,9181 0,0150
4,6422 0,0141
3,4289 0,0104
3,4242 0,0104
2,7208 0,0083
1,9096 0,0058
1,8662 0,0057
1,7473 0,0053
1,4611 0,0045
1,4229 0,0043
1,3069 0,0040
1,3006 0,0040
1,2999 0,0040
1,2664 0,0039
1,2419 0,0038
1,2164 0,0037
1,1229 0,0034
1,0674 0,0033
1,0584 0,0032
B. TR71 BÖLGESİNİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK
ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ
Raporun ikinci kısmında TR71 Bölgesinin Türkiye referansı ile sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışması yapılmıştır.
Bu kısımda da bir önceki kısımda olduğu gibi iki farklı temel yöntem kullanılmış olup bunlar Üç Yıldız ve Balassa Endeksi yöntemleridir.
İstihdam verileri üzerinden analizi gerçekleştirilen üç yıldız yöntemi kullanılarak TR71 Bölgesinde öne çıkan sektörler
tespit edilmiştir. Daha sonra, öne çıkan sektörlere farklı değişkenler üzerinden bakılarak Türkiye’de kendi sektörleri içerisinde almış oldukları paylar gösterilmiştir. Diğer taraftan farklı bir kodlama sistemi olan ancak benzer faaliyet kollarına
hitap eden ISIC sınıflandırması ile de ihracat kalemi üzerinden bölgede öne çıkan sektörlerin tespiti gerçekleştirilmiştir.
TR71 Bölgesinde 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıflandırmasına göre Tablo 72’de gösterildiği gibidir. TR71 Bölgesine bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında 6 sektör bulunmakla beraber yurtiçi ve yurtdışı satış bakımından Türkiye’den aldığı pay ile “08 - Diğer
madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü dikkat çekicidir. Bölgede 4 basamaklı NACE sınıflandırmasında 4 sektör Türkiye’de rekabetçi çıkmıştır. TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörler arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt
geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü firmaların Türkiye’deki aynı sektörlerin firmalara oranında düşük değere
sahip olmasına karşın bölge, Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin varlığından dolayı bu sektörün yurtiçi satışının % 4,43’ünü
ve yurtdışı satışının da % 9,8’ini sağlamaktadır.
Tablo 72: TR71 Bölgesinde Yıldız Alan Sektör Sayıları
2 Basamaklı NACE Kodu (39 Sektör)
TR71 Bölgesi
Türkiye
4 Basamaklı NACE Kodu (243 Sektör)
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
3 Yıldız
2 Yıldız
1 yıldız
6
7
10
4
32
46
TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde
öne çıkan sektörleri destekleyici niteliktedir. 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden Türkiye referansında
rekabetçi çıkan 7 sektör bulunmaktadır. Bu sektörler illerde rekabet edebilirliği yüksek çıkan sektörler ile de uyuşmaktadır. Özellikle, plastik ve kauçuk ürünleri (25 kodu), taşocakçılığı ve madencilik (14 kodu), metal işleme ve üretimi
(28, 31 ve 29 kodları) ve gıda ürünleri ve içecek (15 kodu) endüstrileri iller bazında yapılan analizdeki gibi rekabetçi
çıkmıştır. 4 basamaklı ISIC kodlarında ise Türkiye referansında 29 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet
gücü vardır. Türkiye’de rekabet edebilirliği olan bu 16 sektör, genel olarak birbirinden çok farklı olmalarına rağmen
gruplandırıldığında “3420, 3430, 3110, 2511 ve 3599” kodların motorlu kara taşıtları sektörünü ve “2811, 2911, 2813,
2812, 2919, 2921, 2912 ve 2926” kodların metal işleme ve üretim sektörünü kapsadığı görülmektedir.
95
96
VI. SONUÇ VE ÖNER‹LER
97
VI. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışma, TR71 Bölgesindeki illerde ve TR71 Bölgesinde kümelenme potansiyellerinin araştırılmasına yönelik çalışmalarda kullanılması amacıyla bölge illeri ve bölge için sektörel rekabet edebilirlik analizini içermektedir. Yapılan çalışma sonucunda rekabet edebilirliği olan sektörler önceki bölümlerde detaylı olarak ele alınmıştır. Ancak, bazı sektörler
hem Üç Yıldız Analizi hem de Balassa Endeksi ile diğerlerinden daha ön plana çıkmıştır. Bu sektörler, aynı zamanda
daha önce yerel paydaşlar ile yapılan çalışmalarda elde edilen bilgileri de destekler niteliktedir. Diğer taraftan, bu
sektörler hem bölgede hem de Türkiye’de sektörel büyüklük, teknik kapasite ve yetkinlikleri ile de dikkat çekmektedir.
Çalışma sonucu odaklanılması gereken sektörler il ve bölge bazında şu şekilde ifade edilebilir:
Aksaray’da;
• Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü,
• Süt ve Süt Ürünleri Sektörü,
• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı – Granit, Kalsit ve Feldispat Sektörü.
Kırıkkale’de;
• Savunma Yan Sanayi Sektörü,
• Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörü,
• Metal İşleme ve Üretim Sektörü,
• Mobilya Sektörü.
Kırşehir’de;
• Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü,
• Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü.
Nevşehir’de;
• Konaklama Sektörü,
• Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü,
• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı – Bims-Pomza Sektörü.
Niğde’de;
• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı - Kalsit Sektörü,
• Tekstil (‘İplik Dokuma’ ve ‘Deri Tabaklama ve İşleme’) Sektörü,
98
• Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü,
• Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü.
TR71 Bölgesinde;
• Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü,
• Metal İşleme ve Üretim Sektörü,
• Süt ve Süt Ürünleri Sektörü,
• Mobilya Sektörü,
• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü ‘Kalsit, Bims-Pomza, Granit, ve Feldispat’,
• Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü,
• Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü,
• Konaklama Sektörü,
• Tekstil (‘İplik Dokuma’ ve ‘Deri Tabaklama ve İşleme’) Sektörü,
• Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü,
• Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü,
• Savunma Yan Sanayi Sektörü,
• Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörü,
• Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü.
Yukarıda belirtilen sektörlere daha yakından bakıldığında; Aksaray’da Mercedes-Benz Türk A.Ş. Kamyon Fabrikası’nın
varlığından ve geçmişten günümüze kazandırdığı yan sanayiden dolayı Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü
oldukça önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, bu sektörü (analiz çıktılarından da görüleceği üzere) Nevşehir’deki özellikle karoser ve treyler imalatı ile Niğde’deki DİTAŞ A.Ş’nin ürettiği otomotiv parçaları desteklemektedir. Bu yüzden, bu sektör
sadece Aksaray’ı değil aynı zamanda TR71 Bölgesini de Türkiye’de önemli kılmaktadır. Aksaray’daki SÜTAŞ A.Ş.’nin
ve irili ufaklı birçok süt işletmesinin varlığı ile Süt ve Süt Ürünleri Sektörü Aksaray’da yer alan rekabet edebilirliği yüksek bir sektör olarak göze çarpmaktadır. Ekonomilerinde tarım ve hayvancılığın önemli bir yeri olan Kırşehir, Niğde,
Nevşehir gibi bölge illerinin olması bu sektörün varlığını ve rekabetçiliğini kuvvetlendirmektedir. Aynı zamanda, TR71
Bölgesi illerinin ekonomilerinde önemli yeri olan hayvancılığın süt ve süt ürünlerini destekleyici faaliyetleri ve bölgedeki
önemli süt ürünleri işletmelerinin varlığından dolayı bu sektör TR71 Bölgesi açısından da rekabet edebilirliği yüksek
bir sektördür. Aksaray’da öne çıkan bir diğer sektör ise Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörüdür. Bu sektörde ise
granit, kalsit ve feldispat ürünleri önemli yere sahiptir.
Kırıkkale’ye baktığımızda ise özellikle ülkemiz savunma sanayisinin ana aktörlerinden biri olan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKEK) varlığı Savunma Yan Sanayi Sektörünü oldukça önemli seviyelere taşımıştır. MKEK’in
99
varlığı, üretim hacmi ve ülkemizin savunma sanayindeki politikası ile ürünlerdeki yerelleşme oranının gün geçtikçe
artırılması düşüncesi Kırıkkale’deki bu sektörün mevcut rekabet edebilirliğini daha üst düzeye çıkarmaktadır. Benzer
şekilde, Kırıkkale’de TÜPRAŞ Orta Anadolu Rafinerisi’nin mevcudiyeti Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörünü oldukça
rekabetçi kılmaktadır. Metal İşleme ve Üretim Sektörü de Kırıkkale’de önemli bir konumdadır. Bu konumda yer almasını
sağlayan en büyük destekleyicisi ise MKEK’dir. Mobilya Sektörü de Kırıkkale’de rekabet edebilirliği yüksek olan bir
sektör olarak ortaya çıkmıştır. Analiz sonuçlarının yanı sıra Moda Life gibi büyük bir mobilya üreticisinin bulunması bu
sektörün rekabet edebilirliğini artırmaktadır.
Kırşehir’de Petlas A.Ş.’nin varlığından dolayı en rekabetçi sektör Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim)
Sektörü olmuştur. Petlas A.Ş. hem yarattığı istihdam hem de ihracat ile Kırşehir ekonomisinin ana taşıyıcılarından biri
olmuştur. Diğer taraftan, Kırşehir’de tarım ve hayvancılık faaliyetleri oldukça yoğun yapılmaktadır. Bunun sonucunda
da Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörünün rekabet edebilirliğinin yüksek çıkması beklenen bir sonuç olmuştur.
Kapadokya’nın merkezi konumundaki Nevşehir’de turizmin de etkisiyle Konaklama Sektörü oldukça gelişmiş olup bu
da analiz sonuçlarına yansımıştır. Analiz sonuçlarında Nevşehir’de Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü rekabet edebilirliği yüksek olarak çıkmıştır. Nevşehir’in yeryüzü yapısından dolayı doğal soğuk hava
depoları oldukça fazla olup bu depolarda patates, limon gibi sebze-meyve depolamaları yapılmaktadır. Bundan dolayı
depolama, taşımacılık gibi faaliyetler oldukça yoğundur. Nevşehir’deki bir başka önemli sektör ise Diğer Madencilik ve
Taş Ocakçılığı Sektörüdür. Bu sektörde genellikle Bims-Pomza çıkarılması ve üretim faaliyetleri yer almaktadır. Sektörde birçok bims üreten işletme yer almaktadır.
Niğde’de rekabet edebilirliği yüksek sektörlerden birisi Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü olarak çıkmıştır. Bu
alanda Kalsit çıkarımı ve işlenmesi oldukça yoğun olarak yapılmaktadır. Kalsit bakımından Niğde’de son yıllarda çok
hızlı üretim artışları yaşanmıştır ve Niğde çok zengin rezervlere sahiptir. Aynı zamanda Türkiye’deki en beyaz oluşumların bölgede çıkarılıyor olmasından dolayı ticari değeri yüksektir30. Niğde’de Tekstil Sektörü de rekabetçi çıkmıştır.
Özellikle İplik Dokuma alanında faaliyet gösteren önemli (Koyunlu A.Ş. gibi) firmalar bulunmaktadır. Deri Tabaklama
ve İşleme alanında ise Bor ilçesi hem il hem de Türkiye açısından oldukça gelişmiş bir sanayiye sahiptir. İlde ayrıca
Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü de rekabetçi çıkmıştır. Özellikle patates, elma ve lahana gibi sebze ve
meyvelerin üretim ve işlenmesine dönük işletme sayısı fazladır. Meyve suyu işletmelerinin varlığı katma değer yaratma
ve rekabet edebilirliğin artması için oldukça önemli rol oynamaktadır. Bunlara ek olarak, Kimyasalların ve Kimyasal
Ürünlerin İmalatı Sektörü de Niğde’de rekabetçiliği yüksek çıkan sektörlerden biri olmuştur.
TR71 Bölgesi genelinde rekabet edebilir sektörlere bakıldığında ise yukarıda ayrı ayrı belirtilen illerde çıkan sektörler
aynı zamanda bölge içinde geçerliliğini korumaktadır. Örnek olarak Aksaray’daki Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları
Sektöründe ifade edildiği gibi sadece bir ili kapsamamakta diğer çevre illeri de içine almaktadır. Bunlardan sadece
MKEK, TÜPRAŞ ve PETLAS örneklerini dışarıda tutmak gerekebilir. Çünkü bu işletmeler daha çok kendi bulundukları
ilde etkilerini göstermektedir.
30 Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri
Mineralleri I ( Asbest-Grafit-Kalsit-Fluorit-Titanyum) Çalışma Grubu Raporu, DPT: 2618 - ÖİK: 629, Ankara, 2001. Sayfa 56.
100
Bu çalışmada ortaya konan sektörlere yapılacak destek ve yatırımlar, bölge illerinin ve bölgenin gelişmesinde ve diğer
iller ve bölgelerle olan gelişmişlik farklarının azaltılmasında önemli katkılar sağlayacaktır. Bunun için farklı çalışma ve
yöntemlerin bu sektörler üzerinde uygulanması ile mevcut rekabet edebilirlik yeteneği daha da ileri seviyelere çıkartılabilir ve bölge illeri ekonomilerinde sıçrama yapabilirler. Bu durum sadece illerin sosyo-ekonomik açıdan gelişmelerinin
önünü açmayacak aynı zamanda Türkiye’de sıkıntısı çekilen ithal ürünlerin özellikle ara malların temininin yurtiçinden
yapılmasına ve dış ticaret dengesine olumlu yönde katkı yapmasına olanak sağlayacaktır. Bu hedefi gerçekleştirmek
için belirlenen sektörler için ayrı ayrı derinlemesine analiz yapılmalıdır. Bunun yanı sıra, mevcut sektörler dışında
bölgede yeni alanlarda gerçekleştirebilecek yüksek katma değerli ve ileri teknoloji yatırımların bölgesel gelişmeye
yapacağı katkılar yadsınamaz.
Çalışmanın bundan sonraki aşamasında, ortaya çıkan rekabet edebilir sektörlerin kümelenme potansiyeli taşıyıp taşımadığının araştırılması en doğru yaklaşımlardan biri olacaktır. Bu yaklaşım çerçevesinde, öncelikle belirlenen sektörlerin saha çalışmalarının yapılması uygun olacaktır. Saha çalışmaları yapılırken bölge Ajansını (Ahiler Kalkınma
Ajansı) ve kümelenmenin temel taşı ve sektör temsilcilerinin üst kuruluşu olan Ticaret ve Sanayi Odalarını merkeze
koymak gerekmektedir. Sonrasında kalkınma ve ekonomik gelişme aracı olarak kullanılan kümelenme modelinde, üçlü
sarmal olarak da bilinen özel sektör (TSO’lar, işletmeler vb.), kamu sektörü (Kalkınma Ajansları, valilikler, belediyeler,
KOSGEB vb.) ve akademi (üniversiteler, MYO’lar, düşünce kuruluşları vb.) dünyası bir araya getirilmeli ve her kesimin
işbirliği ve koordinasyon ile çalışmalar yürütülmelidir. Saha çalışmaları esnasında ve devamında kümelenmenin bölge
illerinde bilinirliliğini ve farkındalığını artırmak için çeşitli eğitim ve konferanslar verilerek yerel otoritelerin ve sektör
temsilcilerinin bu konuda daha çok bilgi ve tecrübe kazanması sağlanmalıdır. Bunun başarıyla yapılması sonucunda,
sektör temsilcilerinin kurulacak potansiyel kümelenme girişimlerine entegre olmaları daha kolay sağlanacak ve ilgili
kümelenmenin başarılı olma ihtimali artacaktır.
Sonuç olarak, bu çalışma kümelenme, yatırım destek stratejileri, bölge planı ve farklı sektörel raporların hazırlanmasında kaynak olarak kullanılacaktır ve bölgedeki mevcut, güçlü, teknik donanıma ve birçok yatırım avantajına sahip
sektörlerin gelişmesi için de önemli bir çıktı olacaktır.
101
102
VII. KAYNAKÇA
103
VII. KAYNAKÇA
“81 İl Durum Raporu”, 2011. Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü.
“100 Soruda Dış Ticaret”, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME), 2010.
Balassa, B. , “Trade Liberalization and ‘Revealed’ Comparative Advantage”, Manchester School of Economic and
Social Studies,1965, 33, s. 99;124
Barca, M., Karadal, H., Hızıroğlu, M., Gülçubuk, B., ve diğerleri, 2011. “Aksaray İli Ekonomik Gelişim Stratejik Planı”
(Yayımlanmamış Rapor).
Eraslan İ.H., Karataş A., Kaya H., “Türk Plastik Sektörünün Rekabetçilik Analizi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi Yıl:6 Sayı:11 Bahar 2007/2 s.203-219
European Commıssıon (1999) Sixth Periodic Report on the Social and Economic Situation of Regions in the EU,
Brussels: European Commission,.
Frohberg K. ve Hartmann M., “Comparing Measures of Competitiveness, Institute of Agricultural Development in Central and Europe” Discussion Paper, DP No: 2. 1997. S.7.
Gardiner B., Martin R. ve Tyler P., 2004. “Competitiveness, Productivity and Economic Growth across the European
Regions”. Second Revised Version.
Hoen, A. R. ve Ooeterhaven J. “On The Measurement Comparative Advantage”, 2004.
İneler, M. F., Özdemir, Y. S., 2010. “İzmir Kümelenme Analizi”,İzmir Kalkınma Ajansı
Kara, M. (2008). “Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Politikalarına Yansımaları”.DPT Yayınları.
Ketels, C., 2009. “Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global Economy”, The
Globalisation Council.
Kum, H., “Rekabet Gücünü Belirleyen Faktörler: Yeni Yaklaşımlar”, Erciyes Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, Sayı:
14, 1999, s.165;179
Laursen, K., “Revealed Comparative Advantage and the Alternatives as Measures of International Specialisation”,
Danish Research Unit For Industrial Dynamics, DRUID Working Paper No. 98;30, 1998, s.1
104
Öselmiş, G., Erkek, D., 2011. “TR32 Düzey II Bölgesi’nde Kümelenme Yaklaşımı”, Güney Ege Kalkınma Ajansı.
Panorama of EC Industries (1995-96), Official Publication of The European Communities, Brussel, (Domestic Electrical
Appliances Report)
Porter, M.E. (1990). “The Competitive Advantage of Nations”. London: Macmillan.
Porter, M. E, (2003). “The Economic Performance of Regions”, Regional Studies,Vol. 37.6&7, pp. 549–578, August/
October 2003.
Rowthorn, R.E. (1999). “The Political Economy of Full Employment in Modern Britain”, The Kalecki Memorial Lecture,
University of Oxford.
Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, “Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri Mineralleri I (Asbest-Grafit-Kalsit-Fluorit-Titanyum) Çalışma Grubu Raporu”, DPT: 2618 - ÖİK:
629, Ankara, 2001.
Sölvell, Ö., C. Ketels, “Clusters in EU10 new member countries”, Europe Innova, Cluster Mapping.
Sölvell, Ö., Ketels, C., ve Lindqvist G., 2006, “Industrial Specialization and Regional Clusters In The Ten New EU
Member States”, Center for Strategy and Competitiveness, Stockholm School of Economics.
http://www.kalkinma.gov.tr
- Kalkınma Bakanlığı
http://www.ekonomi.gov.tr/
- Ekonomi Bakanlığı
http://www.tuik.gov.tr
- Türkiye İstatistik Kurumu
http://www.ibp.gov.tr/
- Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu
http://www.worldbank.org/
- Dünya Bankası
http://www.weforum.org/
- Dünya Ekonomik Forumu
http://www.oecd.org
- Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
http://www.hbs.edu
- Harvard Business School
105
106
VIII. EKLER
107
VIII. EKLER
EK 1 Üç Yıldız Analizi Sonuçları31
Tablo 73: Aksaray İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı
Aksaray
TR71 Bölgesi Referansında
NACE 2
Kod
Büyüklük
Başatlık
1
*
*
6
*
8
*
Uzmanlaşma
*
*
Türkiye Referansında
Yıldız
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
Yıldız
Sayısı
2
*
*
*
3
2
2
9
0
*
*
*
3
*
1
*
*
3
*
*
2
0
10
*
*
*
3
14
*
*
*
3
16
*
17
*
18
*
20
*
1
0
*
2
0
*
2
0
1
0
*
23
25
*
26
*
27
*
28
*
29
*
*
1
*
1
*
3
*
1
*
2
*
*
1
0
*
3
*
*
2
0
30
*
*
2
0
33
*
*
3
*
*
1
*
*
2
*
2
*
*
3
42
*
1
*
*
2
43
*
1
*
1
*
2
*
1
*
1
*
1
35
41
49
52
*
*
*
2
*
*
*
*
*
3
1
31 Üç Yıldız Analizi sonucunda 2 ve 4 basamaklı NACE faaliyet sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve/veya Türkiye referansında 1, 2 veya 3 yıldız
alan sektörler tablolarda gösterilmektedir.
108
Tablo 74: Kırıkkale İli 36 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı
Kırıkkale
NACE 2
Kod
1
2
8
10
19
20
23
24
25
27
31
32
35
38
41
42
43
49
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
2
0
1
3
3
1
3
3
2
3
1
2
0
1
1
3
1
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
2
1
1
3
2
1
3
2
0
3
0
3
1
1
2
2
1
Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı
Kırşehir
NACE 2
Kod
1
5
7
8
10
14
19
22
23
24
25
31
32
35
41
Büyüklük
Başatlık
*
*
*
*
*
*
*
Uzmanlaşma
Yıldız
Sayısı
1
1
1
0
0
0
0
2
0
0
0
0
1
0
1
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
3
0
0
1
2
1
1
3
1
1
1
2
0
2
2
109
Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı (DEVAMI)
Kırşehir
NACE 2
Kod
42
43
49
52
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
Yıldız
Sayısı
0
0
0
0
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
1
1
1
Tablo 76: Nevşehir İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı
Nevşehir
NACE 2
Kod
1
2
5
7
8
10
11
13
14
16
23
25
29
32
35
38
41
42
43
49
51
52
55
110
Büyüklük
Başatlık
*
*
*
*
*
*
*
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
1
2
2
0
2
2
1
2
3
3
1
3
2
1
3
2
1
1
2
2
3
3
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
3
0
0
1
2
2
2
1
1
3
3
1
1
0
2
3
2
2
1
1
2
3
3
Tablo 77: Niğde İli 37 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı
Niğde
NACE 2
Kod
1
3
8
9
10
11
13
14
15
17
18
22
23
25
31
33
35
38
41
42
43
49
52
55
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
2
3
2
1
2
3
1
2
2
1
1
2
2
3
3
2
3
2
3
1
2
1
1
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
3
1
3
2
2
2
2
1
2
0
0
1
2
1
3
1
3
3
2
3
1
1
1
1
Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı
TR71 Bölgesi
NACE 2 Kod
1
8
9
10
11
13
Büyüklük
*
*
*
*
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız Sayısı
3
3
2
2
2
1
111
Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı (DEVAMI)
TR71 Bölgesi
NACE 2 Kod
14
19
22
23
24
25
28
Büyüklük
*
*
31
33
35
38
41
42
43
49
52
55
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız Sayısı
1
2
2
3
1
1
1
2
1
3
3
2
3
1
1
1
1
*
*
*
*
*
Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı
Aksaray
NACE 4
Kod
130
Büyüklük
141
*
*
2
145
*
*
2
150
*
*
2
162
*
*
2
610
*
*
2
811
*
*
3
Başatlık
*
Uzmanlaşma
990
Yıldız
Sayısı
0
*
Yıldız
Sayısı
1
*
2
*
1
*
*
2
*
*
2
Büyüklük
Başatlık
*
Uzmanlaşma
0
*
*
0
*
3
*
1
1013
*
*
2
0
1041
*
*
2
0
1051
*
*
3
1052
*
*
2
1071
*
*
3
112
*
*
*
*
*
*
3
*
1
*
2
Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)
Aksaray
NACE 4
Kod
1081
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
Yıldız
Sayısı
3
1082
*
*
2
1084
*
*
2
1089
*
*
2
1091
*
*
2
1311
*
*
2
0
1330
*
*
2
0
1391
*
*
2
0
1392
*
*
2
0
*
1413
1419
*
1520
*
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
Yıldız
Sayısı
3
0
*
*
2
0
*
1
*
*
*
*
2
1
*
3
*
3
*
*
2
0
1621
*
*
2
0
1622
*
*
2
1629
*
*
2
1711
*
*
1811
*
1820
*
1
*
2
2
*
1
*
2
*
1
*
*
2
0
2013
*
*
2
0
2014
*
*
2
2015
*
*
2016
*
2222
*
*
2
2
*
1
*
2
*
1
*
*
2
2229
*
*
2
2311
*
*
2
0
2331
*
*
2
0
2352
*
*
2
*
*
2
0
*
*
2
2361
*
0
*
1
2362
*
*
2
*
*
2
2364
*
*
2
*
*
2
2369
*
*
2
*
*
2
2399
0
*
1
2446
0
*
1
2453
*
*
2
*
1
2512
*
*
2
*
1
113
Aksaray
NACE 4
Kod
2550
Büyüklük
*
*
Yıldız
Sayısı
2
2561
*
*
2
Başatlık
Uzmanlaşma
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
Yıldız
Sayısı
1
0
2562
*
1
*
*
2
2592
*
1
*
*
2
2593
*
*
2
0
2599
*
*
2
0
2611
*
*
2
*
1
2670
*
*
2
*
1
2811
*
*
3
*
3
2812
*
*
2
*
1
2813
*
*
2
2830
*
*
2
*
*
2
2841
*
*
2
*
*
2
2899
*
*
2
*
1
2932
*
*
2
3091
*
*
2
3099
*
*
2
0
*
3103
*
*
0
0
*
1
*
*
2
*
*
2
3211
*
*
2
3213
*
*
2
3250
*
*
2
3317
*
*
3
3512
*
*
2
0
3513
*
*
2
0
*
0
*
1
0
*
*
2
3522
0
*
1
3523
0
*
1
*
2
*
1
*
3530
1
3821
*
0
4120
*
1
*
*
2
4211
*
1
*
*
2
4221
*
1
*
1
4331
*
*
2
0
4332
*
*
2
0
4334
*
*
2
0
4339
*
*
2
0
114
Aksaray
NACE 4
Kod
4391
Büyüklük
Başatlık
*
Uzmanlaşma
*
4931
*
*
*
*
5224
5530
Büyüklük
Başatlık
1
*
3
*
0
*
*
Uzmanlaşma
*
0
4941
4942
Yıldız
Sayısı
2
2
*
Yıldız
Sayısı
0
1
1
*
2
*
1
*
2
Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı
Kırıkkale
NACE 4
Kod
130
141
147
149
150
162
210
220
230
710
812
1020
1032
1061
1073
1085
1091
1395
1520
1920
2020
2042
2051
2059
Büyüklük
Başatlık
*
*
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
0
0
2
2
0
0
2
2
2
2
2
2
1
0
2
2
2
2
2
3
2
2
2
2
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
1
1
2
1
2
1
0
2
2
1
0
0
1
0
0
1
0
0
3
1
0
2
2
115
Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)
Kırıkkale
NACE 4
Kod
2319
2352
2361
2410
2433
2441
2446
2454
2529
2540
2562
2573
2592
2599
2620
2711
2751
2752
2790
2830
2910
2931
3020
3102
3109
3211
3299
3320
3511
3512
3521
3522
3523
3821
4120
116
Büyüklük
Başatlık
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
0
1
3
2
2
0
2
2
3
3
2
3
1
2
2
2
2
2
0
2
2
2
2
3
2
2
2
2
2
2
2
2
0
1
Büyüklük
Başatlık
*
*
*
*
*
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
0
2
2
3
1
2
1
0
0
3
2
0
3
0
0
0
0
1
0
1
0
0
0
1
3
0
1
0
1
0
2
2
2
1
1
Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)
Kırıkkale
NACE 4
Kod
4211
4212
4291
4299
4311
4321
4329
4331
4339
4399
4910
4939
4941
4942
5221
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
2
2
2
2
2
3
1
2
2
1
1
3
1
2
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
0
1
1
2
0
2
0
0
0
0
0
2
1
0
Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı
Kırşehir
NACE 4
Kod
113
125
130
141
142
147
149
150
161
162
163
240
510
520
Büyüklük
*
*
*
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
1
2
1
2
1
1
1
0
1
1
1
2
1
Büyüklük
Başatlık
*
*
*
*
*
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
1
3
1
0
1
2
1
1
0
2
1
1
0
117
Kırşehir
NACE 4
Kod
710
721
729
811
812
899
1011
1013
1061
1071
1081
1089
1091
1399
1411
1431
1439
1622
1623
1811
1910
1920
2015
2030
2041
2211
2221
2223
2311
2312
2319
2341
2361
2363
2369
118
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
0
1
0
0
0
1
2
1
0
0
1
1
0
1
1
1
2
0
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
2
1
1
0
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
0
1
0
1
1
0
1
1
3
2
3
0
1
1
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
1
3
0
0
0
0
0
1
1
0
1
Kırşehir
NACE 4
Kod
2370
2399
2420
2442
2446
2511
2512
2561
2711
2829
2849
2893
2899
3101
3102
3109
3240
3250
3299
3312
3314
3320
3511
3513
3530
3811
3821
4120
4211
4213
4221
4222
4291
4299
4313
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
0
1
1
1
0
2
2
3
1
1
1
1
0
0
1
2
2
1
1
1
1
1
2
2
0
1
1
2
0
1
0
1
1
1
1
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
1
2
0
1
0
0
0
0
0
2
2
1
1
0
1
1
0
1
0
1
0
1
1
2
1
0
2
2
1
2
0
0
0
1
119
Kırşehir
NACE 4
Kod
4321
4329
4931
4939
4941
4942
4950
5224
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
0
0
2
1
0
1
0
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
0
1
1
0
0
1
0
2
Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı
Nevşehir
NACE 4
Kod
113
119
121
125
141
142
143
210
510
721
812
899
1011
1032
1051
1061
1062
1071
1082
1092
1101
1102
120
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
0
2
2
2
0
2
2
2
2
2
2
0
2
2
0
3
2
1
2
2
2
2
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
0
2
2
1
0
0
1
1
2
2
1
1
0
1
3
2
2
0
2
2
2
Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)
Nevşehir
NACE 4
Kod
1320
1399
1413
1610
1623
1723
2016
2219
2320
2332
2341
2352
2361
2363
2369
2370
2391
2399
2446
2451
2521
2550
2821
2830
2892
2899
2920
3212
3313
3314
3316
3523
3530
3811
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
2
3
3
2
2
2
2
2
2
2
2
3
2
0
0
2
2
0
2
2
2
2
0
2
2
2
2
2
2
2
0
1
2
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
1
2
3
1
0
0
0
1
1
2
2
3
1
1
1
2
1
1
0
1
1
1
1
2
1
2
1
1
1
0
2
2
1
121
Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)
Nevşehir
NACE 4
Kod
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
3821
4110
4120
4211
4221
4222
4312
4329
4333
4931
4941
4942
5110
5210
5221
5223
5224
5229
5510
5520
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
3
2
1
1
3
2
2
1
2
3
1
1
2
2
2
2
3
2
3
2
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
3
0
2
2
2
1
0
2
0
3
1
1
2
1
0
0
3
1
2
1
Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı
Niğde
NACE 4
Kod
111
113
124
125
141
143
145
161
122
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
0
2
0
0
2
2
2
Büyüklük
*
*
*
*
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
2
2
1
1
0
1
2
Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)
Niğde
NACE 4
Kod
162
164
312
321
322
729
811
891
899
910
990
1039
1051
1071
1072
1081
1107
1320
1392
1393
1399
1414
1431
1511
1512
1712
1729
1812
2015
2030
2221
2223
2331
2351
Büyüklük
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Başatlık
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
2
2
2
2
2
3
2
2
2
2
2
0
1
2
3
2
3
1
2
0
3
2
2
2
2
2
2
*
*
*
*
*
*
2
2
2
2
2
2
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Büyüklük
Başatlık
*
*
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
2
0
1
1
0
3
2
1
2
2
0
1
2
0
3
2
3
0
1
1
3
0
2
1
0
1
0
1
0
0
1
0
1
123
Niğde
NACE 4
Kod
2361
2370
2434
2443
2445
2446
2511
2550
2562
2592
2594
2670
2815
2825
2829
3020
3101
3102
3103
3109
3311
3312
3317
3530
3821
3822
3832
4120
4211
4212
4221
4312
4329
4332
124
Büyüklük
*
*
*
*
Başatlık
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
1
3
2
2
2
1
2
0
1
3
2
2
2
2
2
2
3
1
2
0
2
2
1
3
0
2
2
1
3
2
2
2
1
2
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
3
2
1
2
1
1
1
1
2
2
0
1
1
0
0
0
2
1
2
1
2
0
1
2
1
2
2
2
3
0
2
0
2
0
Niğde
NACE 4
Kod
4910
4931
4941
4942
5224
5590
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
2
0
1
2
1
2
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız
Sayısı
0
1
1
2
2
2
Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı
TR71 Bölgesi
NACE 4 Kod
111
113
121
124
125
130
141
149
150
161
162
163
230
710
811
812
891
910
990
1011
1051
1061
1062
1071
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız Sayısı
1
2
2
2
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
1
1
2
1
1
1
2
2
2
2
125
TR71 Bölgesi
NACE 4 Kod
1081
1091
1092
1101
1102
1107
1320
1399
1419
1610
1920
2051
2059
2211
2341
2352
2361
2369
2370
2410
2441
2443
2446
2540
2550
2562
2592
2811
2830
2841
2849
2892
2920
3099
3102
3103
126
Büyüklük
*
Başatlık
Uzmanlaşma
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız Sayısı
3
1
1
2
1
1
2
1
2
1
2
2
1
3
1
2
3
1
1
1
1
2
1
2
1
1
1
3
1
1
2
1
1
2
1
2
TR71 Bölgesi
NACE 4 Kod
Büyüklük
Başatlık
Uzmanlaşma
3109
3311
3317
3521
3522
3523
3530
3821
3822
3832
4120
4211
4221
4311
4329
4931
4941
4942
5224
5510
5530
5590
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Yıldız Sayısı
1
1
1
2
1
1
2
1
2
1
2
2
1
2
2
1
1
1
2
1
1
1
EK 2: Analizlerde Göz Ardı Edilen NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları32
Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları
NACE 2 Kod
36
37
39
45
46
47
32
NACE 2 Açıklama
Suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması
Kanalizasyon
İyileştirme faaliyetleri ve diğer atık yönetimi hizmetleri
Toptan ve perakende ticaret ve motorlu taşıtlar ve motosikletlerin onarımı
Toptan ticaret (motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç)
Perakende ticaret (Motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç)
Buradaki kodlar TR71 Bölgesinde bulunan ancak, analizlerde kullanılmayan kodları temsil etmektedir.
127
Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları (DEVAMI)
NACE 2 Kod
53
56
58
59
60
61
62
63
64
65
66
68
69
70
71
72
73
74
75
77
78
79
80
81
82
84
85
86
87
88
90
91
92
93
94
95
128
NACE 2 Açıklama
Posta ve kurye faaliyetleri
Yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri
Yayıncılık faaliyetleri
Sinema filmi, video ve televizyon programları yapımcılığı, ses kaydı ve müzik yayımlama faaliyetleri
Programcılık ve yayıncılık faaliyetleri
Telekomünikasyon
Bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili faaliyetler
Bilgi hizmet faaliyetleri
Sigorta ve emeklilik fonları hariç finansal hizmet faaliyetleri
Zorunlu sosyal güvenlik hariç, sigorta, reasürans ve emeklilik fonları
Finansal hizmetler ve sigorta faaliyetleri için yardımcı faaliyetler
Gayrimenkul faaliyetleri
Hukuki ve muhasebe faaliyetleri
İdare merkezi faaliyetleri; idari danışmanlık faaliyetleri
Mimarlık ve mühendislik faaliyetleri; teknik muayene ve analiz
Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri
Reklamcılık ve pazar araştırması
Diğer profesyonel, bilimsel ve teknik faaliyetler
Veterinerlik hizmetleri
Kiralama ve leasing faaliyetleri
İstihdam faaliyetleri
Seyahat acentesi, tur operatörü ve diğer rezervasyon hizmetleri ile ilgili faaliyetler
Güvenlik ve soruşturma faaliyetleri
Binalar ve çevre düzenlemesi faaliyetleri
Büro yönetimi, büro desteği ve diğer şirket destek faaliyetleri
Kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik
Eğitim
İnsan sağlığı hizmetleri
Yatılı bakım faaliyetleri
Barınacak yer sağlanmaksızın yürütülen sosyal hizmetler
Yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence faaliyetleri
Kütüphaneler, arşivler, müzeler ve diğer kültürel faaliyetler
Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri
Spor faaliyetleri, eğlence ve oyun faaliyetleri
Üye olunan kuruluşların faaliyetleri
Bilgisayarların ve kişisel ve ev eşyalarının onarımı
NACE 2 Kod
NACE 2 Açıklama
96
Diğer hizmet faaliyetleri
97
Ev içi çalışan personelin işverenleri olarak hanehalklarının faaliyetleri
Hanehalkları tarafından kendi kullanımlarına yönelik olarak üretilen ayrım yapılmamış mal ve
98
hizmetler
99
Uluslararası örgütler ve temsilciliklerinin faaliyetleri
Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları
NACE 4 Kod
3600
3700
3900
4511
4519
4520
4531
4532
4540
4612
4613
4614
4615
4616
4617
4618
4621
4623
4624
4631
4632
4633
4639
4641
4643
4644
4647
4652
Açıklama
Suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması
Kanalizasyon
İyileştirme faaliyetleri ve diğer atık yönetimi hizmetleri
Otomobillerin ve hafif motorlu kara taşıtlarının ticareti
Diğer motorlu kara taşıtlarının ticareti
Motorlu kara taşıtlarının bakım ve onarımı
Motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarlarının toptan ticareti
Motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarlarının perakende ticareti
Motosiklet ve ilgili parça ve aksesuarların ticareti, bakımı ve onarımı
Yakıtların, maden cevherlerinin, metallerin ve endüstriyel kimyasalların satışı ile ilgili aracılar
Kereste ve inşaat malzemelerinin satışı ile ilgili aracılar
Makine, sanayi araç ve gereçleri ile deniz ve hava taşıtlarının satışı ile ilgili aracılar
Mobilya, ev eşyaları, madeni eşyalar ve hırdavatların satışı ile ilgili aracılar
Tekstil, giysi, kürk, ayakkabı ve deri eşyaların satışı ile ilgili aracılar
Gıda, içecek ve tütün satışı ile ilgili aracılar
Belirli diğer ürünlerin satışı ile ilgili uzmanlaşmış aracılar
Tahıl, işlenmemiş tütün, tohum ve hayvan yemi toptan ticareti
Canlı hayvanların toptan ticareti
Ham deri, post ve deri toptan ticareti
Meyve ve sebzelerin toptan ticareti
Et ve et ürünlerinin toptan ticareti
Süt ürünleri, yumurta ve yenilebilir sıvı ve katı yağların toptan ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalardaki gıda, içecek ve tütün toptan ticareti
Tekstil ürünlerinin toptan ticareti
Elektrikli ev aletleri toptan ticareti
Porselen ve cam eşya ile temizlik maddelerinin toptan ticareti
Mobilya, halı ve aydınlatma ekipmanlarının toptan ticareti
Elektronik ve telekomünikasyon ekipmanlarının ve parçalarının toptan ticareti
129
NACE 4 Kod
4661
4666
4672
4673
4674
4676
4677
4690
4711
4719
4721
4722
4723
4724
4725
4726
4729
4730
4741
4742
4743
4751
4752
4753
4754
4759
4761
4762
4765
4771
4772
4773
4774
4776
130
Açıklama
Tarımsal amaçlı makine ve ekipmanlar ile aksam ve parçalarının toptan ticareti
Diğer büro makine ve ekipmanlarının toptan ticareti
Metallerin ve metal cevherlerinin toptan ticareti
Ağaç, inşaat malzemesi ve sıhhi teçhizat toptan ticareti
Hırdavat, sıhhi tesisat ve ısıtma tesisatı malzemelerinin toptan ticareti
Diğer ara ürünlerin toptan ticareti
Atık ve hurda toptan ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalardaki toptan ticaret
Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalarda gıda, içecek veya tütün ağırlıklı perakende ticaret
Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalarda yapılan diğer perakende ticaret
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki meyve ve sebze perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki et ve et ürünlerinin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki balık, kabuklu hayvanlar ve yumuşakçaların perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki ekmek, pastalar, unlu mamuller ve şekerli ürünlerin
perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki içeceklerin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki tütün ürünlerinin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki diğer gıda ürünlerinin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda otomotiv yakıtının perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda bilgisayarların, çevre donanımlarının ve yazılım
programlarının perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda telekomünikasyon teçhizatının perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda ses ve görüntü cihazlarının perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda tekstil ürünleri perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda hırdavat, boya ve cam perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda halı, kilim, duvar ve yer kaplamalarının perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda elektrikli ev aletlerinin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda mobilya, aydınlatma teçhizatı ve diğer ev eşyalarının
perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda kitapların perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda gazeteler ve kırtasiye ürünlerinin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda oyunlar ve oyuncakların perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda giyim eşyalarının perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda ayakkabı ve deri eşyaların perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda eczacılık ürünlerinin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda tıbbi ve ortopedik ürünlerin perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda çiçek, bitki, tohum, gübre, ev hayvanları ve ev hayvanları
yemleri perakende ticareti
NACE 4 Kod
4777
4778
4779
4781
4782
4789
4799
5310
5320
5610
5629
5630
5911
6190
6201
6209
6311
6399
6419
6492
6499
6511
6512
6619
6622
6629
6810
6831
6910
6920
7010
7022
7111
7112
7120
7211
Açıklama
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda saat ve mücevher perakende ticareti
Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda diğer yeni malların perakende ticareti
Kullanılmış malların satıldığı mağazalardaki perakende ticaret
Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla gıda, içecek ve tütün ürünleri perakende ticareti
Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla tekstil, giyim eşyası ve ayakkabı perakende ticareti
Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla diğer malların perakende ticareti
Mağazalar, tezgahlar ve pazar yerleri dışında yapılan diğer perakende ticaret
Evrensel hizmet yükümlülüğü altında postacılık faaliyetleri
Diğer posta ve kurye faaliyetleri
Lokantalar ve seyyar yemek hizmeti faaliyetleri
Diğer yiyecek hizmeti faaliyetleri
İçecek sunum hizmetleri
Sinema filmi, video ve televizyon programları yapım faaliyetleri
Diğer telekomünikasyon faaliyetleri
Bilgisayar programlama faaliyetleri
Diğer bilgi teknolojisi ve bilgisayar hizmet faaliyetleri
Veri işleme, barındırma ve ilgili faaliyetler
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer bilgi hizmet faaliyetleri
Diğer parasal aracılık faaliyetleri
Diğer kredi verme faaliyetleri
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer finansal hizmet faaliyetleri (Sigorta ve emeklilik fonları hariç)
Hayat sigortası
Hayat sigortası dışındaki sigortalar
Finansal hizmetler için yardımcı diğer faaliyetler (Sigorta ve emeklilik fonları hariç)
Sigorta acentelerinin ve aracılarının faaliyetleri
Sigorta ve emeklilik fonuna yardımcı diğer faaliyetler
Kendine ait gayrimenkulun alınıp satılması
Gayrimenkul acenteleri
Hukuk faaliyetleri
Muhasebe, defter tutma ve denetim faaliyetleri; vergi danışmanlığı
İdare merkezi faaliyetleri
İşletme ve diğer idari danışmanlık faaliyetleri
Mimarlık faaliyetleri
Mühendislik faaliyetleri ve ilgili teknik danışmanlık
Teknik test ve analiz faaliyetleri
Biyoteknolojiyle ilgili araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri
131
NACE 4 Kod
7219
7420
7490
7500
7711
7712
7731
7830
7911
7990
8010
8110
8121
8129
8130
8211
8219
8291
8292
8510
8520
8531
8532
8542
8551
8552
8553
8559
8560
8610
8622
8623
8690
8720
8730
8891
132
Açıklama
Doğal bilimler ve mühendislikle ilgili diğer araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri
Fotoğrafçılık faaliyetleri
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler
Veterinerlik hizmetleri
Motorlu hafif kara taşıtlarının ve arabaların kiralanması ve leasingi
Kamyonların kiralanması ve leasingi
Tarımsal makine ve ekipmanların kiralanması ve leasingi
Diğer insan kaynaklarının sağlanması
Seyahat acentesi faaliyetleri
Diğer rezervasyon hizmetleri ve ilgili faaliyetler
Özel güvenlik faaliyetleri
Tesis bünyesindeki kombine destek hizmetleri
Binaların genel temizliği
Diğer temizlik faaliyetleri
Çevre düzenlemesi ve bakımı faaliyetleri
Kombine büro yönetim hizmeti faaliyetleri
Fotokopi çekme, doküman hazırlama ve diğer uzmanlaşmış büro destek hizmetleri
Tahsilat daireleri ve kredi kayıt bürolarının faaliyetleri
Paketleme faaliyetleri
Okul öncesi eğitim
İlköğretim
Genel ortaöğretim
Teknik ve mesleki orta öğretim
Yükseköğretim
Spor ve eğlence eğitimi
Kültürel eğitim
Sürücü kursu faaliyetleri
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer eğitim
Eğitimi destekleyici faaliyetler
Hastane hizmetleri
Uzman hekimlik ile ilgili uygulama faaliyetleri
Dişçilik ile ilgili uygulama faaliyetleri
İnsan sağlığı ile ilgili diğer hizmetler
Zihinsel engellilik, ruh sağlığı ve madde bağımlılığına yönelik yatılı bakım faaliyetleri
Yaşlılara ve bedensel engellilere yönelik yatılı bakım faaliyetleri
Çocuk gündüz bakım (kreş) faaliyetleri
NACE 4 Kod
8899
9001
9002
9200
9311
9319
9329
9411
9412
9420
9491
9499
9511
9512
9521
9524
9525
9602
9604
9609
9810
9900
Açıklama
Başka yerde sınıflandırılmamış barınacak yer sağlanmaksızın verilen diğer sosyal yardım hizmetleri
Gösteri sanatları
Gösteri sanatlarını destekleyici faaliyetler
Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri
Spor tesislerinin işletilmesi
Diğer spor faaliyetleri
Diğer eğlence ve dinlence faaliyetleri
İş ve işveren kuruluşlarının faaliyetleri
Profesyonel meslek kuruluşlarının faaliyetleri
Sendika faaliyetleri
Dini kuruluşların faaliyetleri
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer üye olunan kuruluşların faaliyetleri
Bilgisayarların ve bilgisayar çevre birimlerinin onarımı
İletişim araç ve gereçlerinin onarımı
Tüketici elektroniği ürünlerinin onarımı
Mobilyaların ve ev döşemelerinin onarımı
Saatlerin ve mücevherlerin onarımı
Kuaförlük ve diğer güzellik salonlarının faaliyetleri
Hamam, sauna, solaryum salonu, masaj salonu ve benzeri yerlerin faaliyetleri
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer hizmet faaliyetleri
Hanehalkları tarafından kendi kullanımlarına yönelik olarak üretilen ayrım yapılmamış mallar
Uluslararası örgütler ve temsilciliklerinin faaliyetleri
EK 3 NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması
Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar
NACE 2 Kod
01
02
03
05
06
07
08
09
Açıklama
Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri
Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği
Kömür ve linyit çıkartılması
Ham petrol ve doğal gaz çıkarımı
Metal cevheri madenciliği
Madenciliği destekleyici hizmet faaliyetleri
133
Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar (DEVAMI)
NACE 2 Kod
10
11
İçeceklerin imalatı
13
14
15
17
Deri ve ilgili ürünlerin imalatı
Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri
Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı
18
Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması
19
20
Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı
22
23
24
Ana metal sanayii
25
Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı
26
Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı
27
Elektrikli teçhizat imalatı
28
29
Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı
30
Diğer ulaşım araçlarının imalatı
31
Mobilya imalatı
32
Diğer imalatlar
33
35
Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı
38
Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı
41
Bina inşaatı
42
43
49
Kara taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı
51
Havayolu taşımacılığı
52
Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler
55
Konaklama
16
134
Açıklama
Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar
NACE 4 Kod
Açıklama
0111
Tahılların (pirinç hariç), baklagillerin ve yağlı tohumların yetiştirilmesi
0113
Sebze, kavun-karpuz, kök ve yumru sebzelerin yetiştirilmesi
0119
Tek yıllık (uzun ömürlü olmayan) diğer bitkisel ürünlerin yetiştirilmesi
0121
Üzüm yetiştirilmesi
0124
Yumuşak çekirdekli meyvelerin ve sert çekirdekli meyvelerin yetiştirilmesi
0125
Diğer ağaç ve çalı meyvelerinin ve sert kabuklu meyvelerin yetiştirilmesi
0130
0141
Sütü sağılan büyük baş hayvan yetiştiriciliği
0142
Diğer sığır ve manda yetiştiriciliği
0143
At ve at benzeri diğer hayvan yetiştiriciliği
0145
Koyun ve keçi yetiştiriciliği
0147
Kümes hayvanları yetiştiriciliği
0149
Diğer hayvan yetiştiriciliği
0150
Karma çiftçilik
0161
Bitkisel üretimi destekleyici faaliyetler
0162
Hayvan üretimini destekleyici faaliyetler
0163
Hasat sonrası bitkisel ürünler ile ilgili faaliyetler
0164
Bitkisel üretim için tohumun işlenmesi
0210
Orman yetiştirme (Silvikültür) ve diğer ormancılık faaliyetleri
0220
Tomrukçuluk
0230
Ağaç dışındaki yabani olarak yetişen ürünlerin toplanması
0240
Ormancılık için destekleyici faaliyetler
0312
Tatlısu balıkçılığı
0321
Deniz ürünleri yetiştiriciliği
0322
Tatlısu ürünleri yetiştiriciliği
0510
Taş kömürü madenciliği
0520
Linyit madenciliği
0610
Ham petrol çıkarımı
0710
Demir cevheri madenciliği
0721
Uranyum ve toryum cevherlerinin madenciliği
0729
Diğer demir dışı metal cevherlerin madenciliği
0811
Süsleme ve yapı taşlarının, kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağan taşı (bileği taşı) ocakçılığı
0812
Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin (arı kil) çıkarımı
0891
Kimyasal ve gübreleme amaçlı mineral madenciliği
0899
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer madencilik ve taş ocakçılığı
135
Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI)
NACE 4 Kod
Açıklama
0910
Petrol ve doğal gaz çıkarımını destekleyici faaliyetler
0990
Madencilik ve taş ocakçılığını destekleyici diğer faaliyetler
1011
Etin işlenmesi ve saklanması
1013
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
1020
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
1032
Sebze ve meyve suyu imalatı
1039
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
1041
Sıvı ve katı yağ imalatı
1051
1052
Dondurma imalatı
1061
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
1062
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
1071
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
1072
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
1073
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
1081
Şeker imalatı
1082
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
1084
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
1085
Hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı
1089
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
1091
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
1092
Ev hayvanları için hazır yem imalatı
1101
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
1102
Üzümden şarap imalatı
1107
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
1311
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer tekstil işleri
1320
Dokuma
1330
Tekstil ürünlerinin bitirilmesi
1391
Örgü ve tığ işi kumaşların imalatı
1392
Giyim eşyası dışındaki tamamlanmış tekstil ürünlerinin imalatı
1393
Halı ve kilim imalatı
1395
Dokuma olmayan kumaşlar ile dokuma olmayan kumaştan yapılan ürünlerin imalatı, giyim eşyası
hariç
1399
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer tekstillerin imalatı
1411
Deri giyim eşyası imalatı
136
NACE 4 Kod
Açıklama
1413
Diğer dış giyim eşyaları imalatı
1414
İç giyim eşyası imalatı
1419
Diğer giyim eşyalarının ve aksesuarlarının imalatı
1431
Örme (trikotaj) ve tığ işi çorap imalatı
1439
Örme (trikotaj) ve tığ işi diğer giyim eşyası imalatı
1511
Derinin tabaklanması ve işlenmesi; kürkün işlenmesi ve boyanması
1512
Bavul, el çantası ve benzerleri ile saraçlık ve koşum takımı imalatı (deri giyim eşyası hariç)
1520
Ayakkabı, terlik vb. imalatı
1610
Ağaçların biçilmesi ve planyalanması
1621
Ahşap plaka ve levha imalatı
1622
Birleştirilmiş parke döşemelerinin imalatı
1623
Diğer bina doğramacılığı ve marangozluk ürünlerinin imalatı
1629
Diğer ağaç ürünleri imalatı; mantar, saz, saman ve benzeri malzemelerden yapılmış ürünlerin
imalatı
1711
Kağıt hamuru imalatı
1712
Kağıt ve mukavva imalatı
1723
Kağıt kırtasiye ürünleri imalatı
1729
Kağıt ve mukavvadan diğer ürünlerin imalatı
1811
Gazetelerin basımı
1812
Diğer matbaacılık
1820
Kayıtlı medyanın çoğaltılması
1910
Kok fırını ürünlerinin imalatı
1920
2013
Diğer inorganik temel kimyasal maddelerin imalatı
2014
Diğer organik temel kimyasalların imalatı
2015
Kimyasal gübre ve azot bileşiklerin imalatı
2016
Birincil formlarda plastik hammaddelerin imalatı
2020
Haşere ilaçları ve diğer zirai-kimyasal ürünlerin imalatı
2030
Boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun imalatı
2041
Sabun ve deterjan ile temizlik ve parlatıcı maddeler imalatı
2042
Parfüm, kozmetik ve bakım malzemelerinin imalatı
2051
Patlayıcı madde imalatı
2059
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer kimyasal ürünlerin imalatı
2211
İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi
2219
Diğer kauçuk ürünleri imalatı
137
NACE 4 Kod
Açıklama
2221
Plastik tabaka, levha, tüp ve profil imalatı
2222
Plastik ambalaj malzemesi imalatı
2223
Plastik inşaat malzemesi imalatı
2229
Diğer plastik ürünlerin imalatı
2311
Düz cam imalatı
2312
Düz camın şekillendirilmesi ve işlenmesi
2319
Diğer camların imalatı ve işlenmesi (teknik amaçlı cam eşyalar dahil)
2320
Ateşe dayanıklı ürünlerin imalatı
2331
Seramikten karo ve fayans imalatı
2332
Fırınlanmış kilden briket, karo, kiremit, tuğla ve inşaat malzemeleri imalatı
2341
Seramik ev ve süs eşyası imalatı
2351
Çimento imalatı
2352
Kireç ve alçı imalatı
2361
2362
İnşaat amaçlı alçı ürünlerinin imalatı
2363
Hazır karma beton imalatı
2364
Toz harç imalatı
2369
Beton, alçı ve çimentodan yapılmış diğer ürünlerin imalatı
2370
Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve kullanılabilir hale getirilmesi
2391
Aşındırıcı taş ürünlerin imalatı
2399
Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı
2410
Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı
2420
Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı
2433
Soğuk şekillendirme veya katlama
2434
Tellerin soğuk çekilmesi
2441
Değerli metal üretimi
2442
Alüminyum üretilmesi
2443
Kurşun, çinko ve kalay üretimi
2445
Demir dışı diğer metallerin üretimi
2446
Nükleer yakıtların işlenmesi
2451
Demir döküm
2453
Hafif metallerin dökümü
2454
Diğer demir dışı metallerin dökümü
2511
Metal yapı ve yapı parçaları imalatı
2512
Metal kapı ve pencere imalatı
138
NACE 4 Kod
Açıklama
2521
Merkezi ısıtma radyatörleri (elektrikli radyatörler hariç), sıcak su kazanları (boyler) ve kombi imalatı
2529
Metalden diğer tank, rezervuar ve büyük muhafaza kapları (kapasitesi >=300 litre) imalatı
2540
Silah ve mühimmat (cephane) imalatı
2550
Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz metalürjisi
2561
Metallerin işlenmesi ve kaplanması
2562
Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi
2573
El aletleri, takım tezgahları uçları, testere ağızları vb. imalatı
2592
Hafif metalden ambalaj malzemeleri imalatı
2593
Tel ürünleri, zincirler ve yayların imalatı
2594
Bağlantı malzemelerinin ve vida makinesi ürünlerinin imalatı
2599
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı
2611
Elektronik bileşenlerin imalatı
2620
Bilgisayar ve bilgisayar çevre birimleri imalatı
2670
Optik aletlerin ve fotoğrafçılık aletlerinin imalatı
2711
Elektrik motorlarının, jeneratörlerin ve transformatörlerin imalatı
2751
Elektrikli ev aletlerinin imalatı
2752
Elektriksiz ev aletlerinin imalatı
2790
Diğer elektrikli donanımların imalatı
2811
Motor ve türbin imalatı; uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç
2812
Akışkan gücü ile çalışan donanımların imalatı
2813
Diğer pompaların ve kompresörlerin imalatı
2815
Rulman, dişli/dişli takımı, şanzıman ve tahrik tertibatı elemanlarının imalatı
2821
Fırın, ocak, soba ve brülör (ocak ateşleyicileri) imalatı
2825
Soğutma ve havalandırma donanımlarının imalatı, evde kullanılanlar hariç
2829
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer genel amaçlı makinelerin imalatı
2830
Tarım ve ormancılık makineleri imalatı
2841
Metal işleme makinelerinin imalatı
2849
Diğer takım tezgahlarının imalatı
2892
Maden, taş ocağı ve inşaat makineleri imalatı
2893
Gıda, içecek ve tütün işleme makineleri imalatı
2899
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer özel amaçlı makinelerin imalatı
2910
Motorlu kara taşıtlarının imalatı
2920
Motorlu kara taşıtları karoseri (kaporta) imalatı; treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı
2931
Motorlu kara taşıtları için elektrik ve elektronik donanımlarının imalatı
2932
Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı
139
NACE 4 Kod
Açıklama
3020
Demiryolu lokomotifleri ve vagonlarının imalatı
3091
Motosiklet imalatı
3099
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer ulaşım araçlarının imalatı
3101
Büro ve mağaza mobilyaları imalatı
3102
Mutfak mobilyalarının imalatı
3103
Yatak imalatı
3109
3211
Madeni para basımı
3212
Mücevherat ve ilgili eşyaların imalatı
3213
İmitasyon takıların ve ilgili eşyaların imalatı
3240
Oyun ve oyuncak imalatı
3250
Tıbbi ve dişçiliğe ait araç ve gereçlerin imalatı
3299
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar
3311
Fabrikasyon metal ürünlerin onarımı
3312
Makinelerin onarımı
3313
Elektronik veya optik cihazların onarımı
3314
Elektrikli donanımların onarımı
3316
Hava ve uzay araçlarının bakım ve onarımı
3317
Diğer ulaşım araçlarının bakım ve onarımı
3320
Sanayi makine ve donanımlarının kurulumu
3511
Elektrik enerjisi üretimi
3512
Elektrik enerjisinin iletimi
3513
Elektrik enerjisinin dağıtımı
3521
Gaz imalatı
3522
Ana borularla gaz yakıtların dağıtımı
3523
Ana borular aracılığıyla gaz ticareti
3530
Buhar ve havalandırma sistemi üretimi
3811
Tehlikesiz atıkların toplanması
3821
Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi
3822
Tehlikeli atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi
3832
Tasnif edilmiş maddelerin geri kazanımı
4110
İnşaat projelerinin geliştirilmesi
4120
İkamet veya ikamet amaçlı olmayan binaların inşaatı
4211
Kara yolları ve otoyolların inşaatı
4212
Demir yolları ve metroların inşaatı
140
NACE 4 Kod
Açıklama
4213
Köprüler ve tünellerin inşaatı
4221
Sıvılar için hizmet projelerinin inşaatı
4222
Elektrik ve telekomünikasyon için hizmet projelerinin inşaatı
4291
Su projeleri inşaatı
4299
Başka yerde sınıflandırılmamış bina dışı diğer yapılara ait projelerin inşaatı
4311
Yıkım
4312
Şantiyenin hazırlanması
4313
Test sondajı ve delme
4321
Elektrik tesisatı
4322
Sıhhi tesisat, ısıtma ve havalandırma tesisatı
4329
Diğer inşaat tesisatı
4331
Sıva işleri
4332
Doğrama tesisatı
4333
Yer ve duvar kaplama
4334
Boya ve cam işleri
4339
İnşaatlardaki diğer bütünleyici ve tamamlayıcı işler
4391
Çatı işleri
4399
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer özel inşaat faaliyetleri
4910
Demiryolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı
4931
Kara taşımacılığı ile yapılan şehir ve banliyö yolcu taşımacılığı
4932
Taksi taşımacılığı
4939
Bys. kara taşımacılığı ile yapılan diğer yolcu taşımacılığı
4941
Karayolu ile yük taşımacılığı
4942
Taşımacılık hizmetleri
4950
Boru hattı taşımacılığı
5110
Havayolu ile yolcu taşımacılığı
5210
Depolama ve ambarlama
5221
Kara taşımacılığı ile ilgili hizmet faaliyetleri
5223
Havayolu taşımacılığı ile ilgili hizmet faaliyetleri
5224
Kargo yükleme boşaltma hizmetleri
5229
Taşımacılığı destekleyici diğer faaliyetler
5510
Oteller ve benzer konaklama yerleri
5520
Tatil ve diğer kısa süreli konaklama yerler
5530
Kamp alanları, eğlence araçları parkları ve karavan park yerleri
5590
Diğer konaklama yerleri
141
NOTLAR
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
142

Edebilirlik Analizi

Transkript

Benzer belgeler

Tamer Coşkun

Kozağaç Parkı - Konya Büyükşehir Belediyesi

ATCOM, Sandy`nin Yaralarını Sarıyor

buraya - Vira Yatçılık

Müsabaka Reglamanı - TÜRKİYE Modern Pentatlon Federasyonu

2011 Mobilya Renkleri Şekilleniyor

Bu PDF dosyasını indir - Artium