Okul Şarkılarının Konuları Açısından Değerlendirilmesi

OKUL ARKILARININ KONULARI AÇISINDAN DE ERLEND R LMES *
Yrd. Doç. Dr. Turan SA ER
1
*1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze
Müzik Ö retmeni Yeti tirme Sempozyumu Bildirisi
SDÜ, 7-10 Nisan 2004, Isparta
GR
Okul öncesi e itim kurumlarından yüksek okul sonuna kadar, her derecedeki okulda e itimö retim amacıyla yapılan müzik ders ve etkinlikleri “ Okul Müzik E itimi” olarak adlandırılır.
Toplumların müzik kültürü bakımından geli tirilip biçimlendirilmeleri ve ça da düzeyde ulusal müzik
zevkinin yaygınla tırılması, okul müzik e itiminin genel amacıdır. (Müzik Ansiklopedisi, 1985 ; 969)
Yurdumuzda okul müzik e itimi, müzik derslerinde ilk kez 1870 yılında programlı bir biçimde
stanbul Musiki Muallim Mektebi’nde ba latılmı , bundan kırk dört yıl sonra 1914 yılında da dadilere
(lise) “Gına” adıyla konulmu tur. 1924 yılına kadar oldukça dar bir çevrede sürdürülen müzik e itimi
yurt çapında yaygınla tırılamamı , batı müzi i kurallarının, çalgılarının ve müziklerinin ö retilmesinden
ileriye gidilememi tir. Bu dönemde M.Zati Arca, Musa Süreyya ve Leyla Saz gibi müzik e itimcisi ve
besteciler tarafından bazıları günümüze kadar ula abilen arkılar ve mar lar bestelenmi tir.
OKUL MÜZ K E
24)
T M NDE KULANILAN TÜRLER
Okul müzik e itiminde sözlü müzik olarak ba lıca 3 tür kullanılmaktadır. (Sun-Seyrek, 1993;
Tekerleme ve saymacalar
Türküler
Çocuk arkıları (yurt ve dünya arkıları)
Tekerleme ve Saymacalar
Tekerleme ve saymacalar çocuk folkloru ürünleridir. Bunlar, çocuk ya amının (özellikle oyun
ya amının) gereksinmelerine göre çocuklar tarafından yaratılırlar. Tekerleme ve saymacalarda geçen
sözcükler anlamlı, anlamsız, yada yarı anlamlı olabilir. Kimi tekerlemeler ezgilidir; kimileri ise belirli bir
ezgisi olmayan tartımlı bir yapıya sahiptirler. Tekerlemeler ve saymacalar, çocu un müziksel
geli imine yardımcı olmanın yanı sıra, dil geli imine, sosyal-duygusal geli imine, bellek ve anımsama
geli imine de büyük ölçüde yardımcı olmaktadır.
Ninniler ve Türküler
Ninniler ve türküler de tekerleme ve saymacalar gibi halk ürünleridir. Ninniler genellikle anneler
tarafından yaratılır; anne, nine, abla, teyze gibi kadınlar tarafından çocu u uyutmak için söylenir.
Ninniler her ulusun halk müzi i literatüründe önemli bir yeri vardır. Schubert, Schumann, Brahms,
Chopin gibi yabancı besteciler ve Ça da Türk Müzi i bestecilerinden Ahmet Adnan Saygun,
Muammer Sun ve Cenan Akın gibi besteciler ninni türünde müzikler yazmı lardır.
Çocuk arkıları
Ülkemizde e itim müzi i alanında kullanılan çocuk
arkıları
toplanmaktadır.
a) Aktarma arkılar
b) Öykünme arkılar
c) Anonim arkılar ( Tekerleme-saymaca-ninni-halk türküleri)
d) Türk Okul arkıları
1
nönü Ün. E t. Fak. Güz. San. E t. Böl. Ö retim Üyesi
ba lıca
dört
grupta
a) Aktarma arkılar
Ezgisi yabancı, sözleri Türkçe olan arkılara “Aktarma arkılar” denir. Aktarma arkıların
ezgileri genellikle bazı Avrupa toplumlarının (Alman, talyan, Fransız, sveç) halk müzi i ve okul
müziklerinden seçilmektedir.
b) Öykünme arkılar
Türk okul müzi i bestecilerinin yarattı ı, kayna ını ba ka toplumların müziklerinden alan okul
arkılarına “öykünme arkılar” denir. Bunlar, batı müzi inin majör-minör dizileri ve ölçüleri içinde, batılı
toplumların estetik anlayı ına ve be enisine özenilerek Türk besteciler tarafından yapılmı , fakat
yapısıyla ve özüyle Türk halkına yabancı olan arkılardır.
c) Anonim arkılar (Tekerleme-Saymaca-Ninni-Halk Türküleri)
“Halk Türküleri” deyimi ile halkımızın yüzyıllar boyunca yarattı ı, be enisinin ve zamanın
süzgecinden geçirerek ya attı ı, dizileri-ölçüleri-yapısı-özü-sözü-duyarlı ı ve her eyi ile kendisinin
olan türkülerdir. Bunlar, bölgelere göre horon türküsü, zeybek türküsü, halay türküsü, bar türküsü,
kar ılama türküsü, ço u yerde de ço u kez “türkü” diye anılır.
d) Türk Okul arkıları
Türk bestecilerin yarattı ı, kayna ını halk müzi imizden alan okul arkılarına “Türk okul
arkıları” denir. Bunlar, Türk Müzi i dizileri ve ölçüleri içinde yapılmı , halkımızın be enisine uygun,
onu geli tirici, yapısını ve özünü halk müzi imizden alan, fakat özenti ve öykünme olmayan, halka
yabancı dü meyen, özgün yaratmalardır. Bu anlamda Türk okul arkısı, özellikle 1966 yılından sonra
daha fazla yaratılmaya ba lanmı , bu alanda çalı an her besteci, Türk okul arkısı tanımına uygun
arkısı yaratmaya ba lamı lardır. Bu gün sayıca ve nitelikçe önemli sayılacak bir Türk okul arkısı
bestecisi olmu tur, denilebilir.
CUMHUR YETTEN GÜNÜMÜZE OKUL ARKILARI
30’lu Yıllar (1926-1939)
Cumhuriyetin kuruldu u bu yıllarda okul müzi ine yönelik olarak yazılmı be müzik kitabı
bulunmaktadır “Gençli e arkılarım”ın dı ındaki kitaplar okul müzik e itimi için yazılmı kitaplardır.
Bu dönemde yazılan be kitapta toplam yüzellibir eser bulunmaktadır. Bu eserlerin kitaplara
göre da ılımı a a ıdaki tabloda görülmektedir.
Tablo 1. 1926-1939 Yılları arasında yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
Çocuklara ve Gençlere Teganni Dersleri (1925) Zeki Üngör
Talimi Kıraat-ı Musiki (1926) Zati Arca
lkokulda arkılarım (1929) Ferit Hilmi Atrek
lk Musiki Kitabı (1935) Mehmet Ali Ferudun
Gençli e arkılarım (1939) Ahmet Adnan Saygun
Eser Sayısı
54
33
48
10
6
Bu dönemdeki, batılıla ma ve modernle me hareketlerinin etkisi müzik e itiminde de kendini
göstermektedir. Örne in M. Ali Ferudun müzikte modernle menin gereklili ini u ekilde ifade
etmektedir. “Çocuk arkılarının ve küçük manzumelerin bestelerinde eski mekteplerimizdeki ilahi
melodilerini kaldırarak talebeye hakiki bir musiki zevki vermeliyiz” (Ferudun, 1929; 3).
30’lı yıllardaki arkıların sözlerini inceledi imizde, kurtulu sava ından yeni çıkıldı ı ve yeni bir
cumhuriyet kurulmasından dolayı vatan sevgisini a ılayan sözler içeren arkıların ön plana çıktı ı
görülmektedir. A a ıda arkıların konulara göre da ılım yüzdeleri görülmektedir.
Yas
1.03
Meslekler
1.03
Dostluk
1.03
Köy-yöre
2.06
Çalı ma ve i hayatı
3.09
Gençlik
3.09
3.09
Anne Baba
A aç ve Çiçek
4.12
Ta ıt ve Trafik
5.15
Okul ve Ö retmen
5.15
Çocuklar
9.28
10.31
Tabiat
Mevsimler
12.37
Hayvanlar
13.40
25.77
Vatan Sevgisi
0.00
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
30.00
ekil 0.1. 1926-1939 yılları arasında yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
Yukarıdaki grafikte de görüldü ü gibi, vatan sevgisi, hayvanlar, mevsimler ve çocuklar ile ilgili
arkılara bu dönemde daha fazla rastlanılmaktadır.
40’lı Yıllar (1940-1949)
Bu dönemde dört müzik kitabı yazılmı tır. Bunlardan ikisi okul ders kitabı olarak, ikisi de genel
müzik kitabı olarak yazılmı tır. Safa Tangör’ün hazırladı ı “Müzik I (1940)”, Mehmet Zati Arca’nın
“Musiki Ö retici ve Nota Lektürü” ve Ferit Hilmi Atrek’in hazırladı ı “Ortaokul Müzik Kitabı (1947)” okul
ders kitabı olarak hazırlanmı tır. Edvard Zuckmayer’in hazırladı ı “Türk Atasözleri Üzerine Kanon
(1949)” ve Fuat Koray’ın hazırladı ı “ iirli arkılı Oyunlar (1949)” adlı kitaplar ise genel müzik kitapları
olup, yardımcı ders kitapları olarak da kullanılmı tır.
Bu dönemde yazılan be kitapta yüzseksenyedi eser bulunmaktadır. Bu eserlerin kitaplara göre
da ılımı a a ıdaki tabloda görülmektedir.
Tablo 2. 1940’lı yıllardaki yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
Müzik I (1940) Safa Tangör
Musiki Ö retici (1943) Zati Arca
Ortaokul Müzik Kitabı (1947) Ferit Hilmi Atrek
iirli arkılı Oyunlar (1949) Fuat Koray
Türk Atasözleri Üzerine Kanon (1949) Edvard Zuckmayer
Eser Sayısı
7
56
61
11
52
40’lı yıllardaki eserlerin sözlerini inceledi imizde, tabiat ve vatan sevgisi ile ilgili konuların
fazlaca oldu u görülmektedir.
Çalı mak ve i hayatı
0.76
Ta ıt ve Trafik
0.76
Yas
0.76
Sa lık ve Beslenme
0.76
Ayrılık
0.76
A k
0.76
Okul ve Ö retmen Sevgisi 2.29
Müzik
2.29
Dostluk
3.05
Anne Baba
3.05
A aç ve Çiçek
3.05
Köy ve Yöre
Gençlik
Meslekler
3.82
3.82
5.34
Ö ünler
6.11
Mevsimler
6.11
Oyunlar ve Tekerlemeler
6.87
6.87
Çocuklar
Hayvanlar
11.45
Vatan Sevgisi
15.27
Tabiat
0.00
16.03
5.00
10.00
15.00
20.00
ekil 0.1. 1940’lı yıllarda yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
Yukarıdaki grafikte de görüldü ü gibi bu dönemde en fazla hayvanlar, tabiat ve vatan sevgisi
gibi konulara fazlaca yer verilmi tir. Yeni yıl ve turizm gibi günümüzde popüler olan konulara 40’lı
yıllarda rastlanılmamaktadır.
50’li Yıllar (1950-1959)
1950’li yıllarda yazılan yedi kitapta ikiyüzelliyedi eser bulunmaktadır. Bu eserlerin kitaplara göre
da ılımı a a ıdaki tabloda belirtilmi tir.
Tablo 3. 1950’lı yıllardaki yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
Musiki Dersleri (1951)
Ahmet Muhtar Ataman
25 Çocuk arkısı (1953) Halil Bedii Yönetken
Ortaokul Müzik I-II (1953) Faik Canselen
Müzik Ö retimi (1954) sa Co kuner
lkokullarda Müzik (1954) M. Hulusi Öktem
lkokul Müzik Bilgisi (1955) Halit Ozan
Eser Adı
41
25
79
7
30
75
50’li yıllarda hazırlanan müzik kitaplarındaki eserleri sözleri açısından inceledi imizde, tabiat,
vatan sevgisi ve hayvanlar konularının fek fazlaca oldu u göze çarpmaktadır. Konuların arkılara göre
da ılımları a a ıdaki grafikte görülmektedir.
Çalı ma ve i hayatı
0.39
Sa lık Beslenme
Yas
Yeni Yıl
0.78
0.78
0.78
Ayrılık
1.17
Gençlik
1.17
Anne Baba
1.95
Dostluk
1.95
Müzik
2.33
Ö ünler
2.33
Meslekler
2.72
Okul-ö retmen
3.50
Ta ıt Trafik
3.50
A k
Çocuklar
4.28
4.67
7.00
Oyunlar ve Tekerlemeler
7.39
A aç ve Çiçek
Memleket Sevgisi
7.78
Mevsimler
8.17
Hayvanlar
11.28
Tabiat
11.67
13.62
Vatan Sevgisi
0.00
5.00
10.00
15.00
ekil 0.1. 1950’lı yıllarda yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
Grafikte de görüldü ü gibi bu yıllarda yeni yıl kutlamaları yaygınlık kazanmaya ba ladı ından
yeni yıl ile ilgili besteler de kitaplara girmeye ba lamı tır.
60’lı Yıllar (1960-1960)
1960’lı yıllara gelindi inde be müzik kitabı göze çarpmaktadır. Toplam sayısı be olan bu
kitaplarda 373 eser bulunmaktadır. Bu eserlerin kitaplara göre da ılımı ise a a ıdaki gibidir.
Tablo 4. 1960’lı yıllardaki yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
Köy Enstitülerinde Müzik (1965) Bedri Akalın
Okullarda Halk Müzi i (1965) Sadi Yaver Ataman
arkılı Oyunlar (1966) N. lhan Leblebicio lu
Okul Müzik E itimi (1969) Erdo an Okyay
arkı Demeti (1969) Muammer Sun
Eser Sayısı
137
70
60
80
26
60’lı yıllarda yazılan kitaplardaki eserlerin sözlerini inceledi imizde, a k ve sevgiyi anlatan
sözlerin öne çıktı ı görülmektedir. Bunun da sebebi türkülere bu yıllardaki ders kitaplarında fazlaca yer
verilmi olmasıdır. Üçyüzyetmi üç eserin yüzotuzyedisi türkü, yirmisi mar , ikiyüzonaltı sı ise arkı
formunda eserlerdir.
Yine bu dönemde oyunlar ve tekerlemeler, vatan sevgisi ve hayvanlar ile ilgili konulara fek
fazlaca yer verilmi tir. 602lı yılların sonlarına do ru köyden ehre göçlerin ba laması ile nüfus
yo unlu unun artması ve beraberinde getirdi i trafik ile ilgili sorunlar bu dönemde bestelenen arkılara
da konu da olmu tur. Toplumda yılba ı kutlamalarının artması okul arkılarında da kendisini
hissettirmektedir. A a ıdaki grafikte eserlerdeki konuların da ılım yüzdeleri görülmektedir.
Turizm
0.27
Ne e
0.27
Gençlik
0.54
1.07
Müzik
Çalı ma ve i hayatı
1.34
Yas
1.34
Dostluk
1.61
Anne Baba
1.61
Yeniyıl
1.88
Ö ünler
1.88
Ayrılık
1.88
Ta ıt ve Trafik
2.41
A aç ve Çiçek
2.41
Okul-ö retmen
2.68
3.22
Meslekler
3.49
Sa lık ve Beslenme
Köy-yöre
4.56
Çocuklar
4.56
5.36
Mevsimler
5.63
Tabiat
6.97
Hayvanlar
Vatan Sevgisi
11.26
Oyunlar ve Tekerlemeler
15.82
A k
17.96
0.00
2.00
4.00
6.00
8.00
10.00
12.00
14.00
16.00
18.00
20.00
ekil 0.1. 1960’lı yıllarda yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
Bu dönemde dikkati çeken bir özellik de, ilk defa turizm ile ilgili bir bestenin okul kitaplarında yer
almı olmasıdır.
70’li Yıllar (1970-1979)
70’li yıllarda yedi müzik kitabı yazılmı tır. Bunlar, Necati Uçar’ın “ lkokul Müzik Bilgisi (1970)”,
sa Co kuner’in “ lk Ö retmen Okullarında Müzik (1971)”, Ekrem Zeki Ün ve Tahir Sevenay’ın birlikte
hazırladıkları “Orta Okullarda Müzik (1974)”, Erdo an Okyay’ın “Dereden Tepeden (1973)”, Hasan
Toraganlı’ın “Ezgilerde Müzik I-II (1976)”, Rıdvan Süer’in “Milli Mar larımız (1975)” ve Rahmiye
Atınok’un yazdı ı “Türk Gençli ine arkılarım (1973)” isimli kitaplardır. Bu kitaplardan sadece “Orta
Okullarda Müzik” adlı kitap müzik ders kitabı olarak hazırlanmı , di erleri ise yardımcı ders kitabı
niteli i ta ımaktadır.
Bu dönemde hazırlanan müzik kitaplarında be yüzyirmibe eser bulunmaktadır. Bu eserlerin
kitaplara göre da ılımı a a ıdaki tabloda görülmektedir.
Tablo 5. 1970’lı yıllardaki yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
lkokul Müzik Bilgisi (1970) Necati Uçar
lk Ö retmen Okullarında Müzik (1971) sa Co kuner
Türk Gençli ine arkılarım (1973) Rahmiye Altınok
Dereden Tepeden (1973) Erdo an Okyay
Orta Okullarda Müzik (1974) E.Z. Ün-Tahir Sevenay
Milli Mar larımız (1975) Rıdvan Süer
Ezgilerde Müzik I-II (1976) Hasan Toraganlı
Eser Sayısı
116
33
89
48
95
30
114
70’li yıllarda yazılan kitaplardaki eserleri söz açısından inceledi imizde, yöre ve köy , vatan
sevgisi hayvanlar ve tabiatın konu oldu u eserlerin daha fazla oldu u dikkati çekmektedir. Bu
dönemdeki eserlerde söz açısından turizm konusu hariç bütün konularla ilgili bestelere rastlamak
mümkündür.
Yabancı
0,41
Ne e
0,41
Yeniyıl
0,41
Yas
0,61
Ayrılık
0,61
Meslekler
1,42
Dostluk
1,63
Ö ünler
1,63
Ta ıt ve Trafik
1,63
Gençlik
1,83
Çalı ma ve i hayatı
1,83
Anne Baba
1,83
Müzik
2,24
Okul-ö retmen
2,24
Sa lık ve Beslenme
Çocuklar
A aç ve Çiçek
Mevsimler
A k
2,85
3,25
3,66
4,07
5,69
Tabiat
8,33
Köy-yöre
8,94
Oyunlar ve Tekerlemeler
12,20
Hayvanlar
12,60
Vatan Sevgisi
0,00
19,72
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
ekil 0.1. 1970’lı yıllarda yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
80’li Yıllar (1980-1989)
80’li yıllarda toplam on dört kitap hazırlanmı tır. Bu kitaplardan bazıları kurumların açtı ı
yarı ma sonrası kazanan eserlerin yer aldı ı kitaplar , bazıları yardımcı ders kitapları, bazıları
bestecilerin eserlerinin yer aldı ı kitaplar, di erleri ise okul müzik ders kitaplarıdır.
Bu dönemde hazırlanmı ondört kitapta altıyüzyedi eser yer almaktadır. Bu eserlerin kitaplara
göre da ılımı ise a a ıda görülmektedir.
Tablo 6. 1980’lı yıllardaki yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
Eser Sayısı
Ilgıt (1981) Kadir Karkın
23
Temel Müzik E itimi (1982) Muammer Sun
24
Ya asın Müzik (1982) Salih Aydo an
38
nci’nin Koro arkıları (1983) Akbank Yayınları
13
Cıvıl Cıvıl arkılar (1983) Mahir Dinçer
34
Çocuk Tekerlemeleri (1985) inasi Özel
59
Yeni Müzik E itimi (1986) S. Egüz-Z. Aydıntan
128
Sinan’n arkıları (1987) Cenan Akın
10
23 Nisan arkıları (1987) T.B.M.M.
3
Ezgilerle Üniteler (1988) S. Aydo an-H. Tuncer
53
Müzik E itimi (1988)
83
Ortaokul Müzik E itimi (1988) Mehmet Özbek
70
Lise Müzik Kitabı (1988) Fethi Bolayır
49
Çocuk Oyun ve arkıları (1989) Ruhi Sel
21
80’li yıllarda yazılan kitaplarda bulunan eserlerde en fazla a k ve sevgi, oyun ve tekerlemeler,
tabiat gibi konular dikkati çekmektedir. A a ıdaki grafikte bu dönemdeki okul arkılarının konulara
göre da ılım yüzdeleri belirtilmi tir.
Yeniyıl
Çalı ma ve i hayatı
Gençlik
Ta ıt ve Trafik
Meslekler
Müzik
Çocuklar
Dostluk
Mevsimler
0,82
0,82
0,82
0,99
0,99
1,15
1,32
1,48
1,65
1,98
1,98
2,31
2,31
2,97
3,13
3,79
4,28
6,10
Hayvanlar
8,40
10,21
11,04
12,85
Tabiat
Oyunlar ve Tekerlemeler
0,00
18,62
5,00
10,00
15,00
20,00
ekil 0.1. 1980’lı yıllarda yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
90’lı Yıllar (1990-1999)
XX. yüzyılın sonlarına yakla ıldı ı bu dönemde Türk e itim sisteminde köklü bir de i ikli e
gidilerek ve 1994-95 E itim-Ö retim yılının ba laması ile birlikte sekiz yıllık zorunlu e itim
uygulanmasına geçilmi tir. Bu uygulama aynı zamanda bütün ders kitaplarında da bir de i iklik
yapılması zorunlulu u do urmu tur. Daha önceleri sadece ortaokul I-II-III ve Lise I-II-III eklinde
hazırlanan ders kitapları bu yıldan sonra lkö retim I-II-III-IV-V-VI-VII-VIII eklinde her sınıf için ayrı
ayrı hazırlanmaya ba lanmı tır. Bu yüzden bu dönemde ders kitaplarının sayısında bir artı
görülmektedir.
Bu dönemde yazılan otuzbir kitapta toplam binyüzaltmı sekiz eser yer almaktadır. Bu eserlerin
bir kısmı yeni beste, ço unlu u ise daha önceki yıllarda yazılmı kitaplarda yer alan eserlerdir. Bu
eserlerin yediyüzellisekizi arkı, ikiyüzellibiri türkü, yüzellidokuzu ise mar formundadır.
Tablo 7. 1990’lı yıllardaki yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
Türk Müzi i Çocuk arkıları (1990) Devlet Bakanlı ı
23 Nisan arkıları (1990) Aydın lik
Ezgi Yuma ı (1990) Sefai Acay
Hayat Kayna ımız Müzik (1992) Salih Aydo an
lkö retim Ö rencilerine Ses E itimi ve arkı Da arcı ı (1992) Bülent Birol
Kır Çiçekleri (1992) Muammer Sun
Liseler çin Müzik (1992) B.Kemal Özata
Elli Yılın En Güzel Okul arkıları (1994) Muammer Sun- lteri Sun
Minik Serçe (1992) Fatma Ayparlar
lkö retim Müzik VI-VII-VIII (1999) Meltem Çam-Hüsnü Yıldız
lkö retim Müzik I-II-III-IV-V-VI-VII-VIII (1999) Salih Akka
Sözleri ve Notaları le Mar larımız (1999) Suat Batur-Yasemin Ul
lkö retim Müzik I-II-III-IV-V-VI-VII-VIII (1995) inasi Aydın-Sevim Aydın
lkö retim Müzik VII-VIII (1996) Ömer Faruk Yurto lu
lkö retim Müzik VI-VII-VIII (1995)
Eser Sayısı
40
49
23
187
47
102
46
49
12
104
226
79
203
94
109
Bu dönemdeki kitaplarda yer alan eserlerin konularını inceledi imizde vatan sevgisi ile ilgili
konuların di er konulara göre daha fazla oldu u görülmektedir. Yine kitaplarda türkü formundaki
eserlerin çoklu undan dolayı a k ve sevgi ile ilgili sözleri içeren eserlerinde yo un oldu u ortaya
çıkmaktadır.A a ıdaki grafikte eserlere göre konuların da ılım yüzdeleri belirtilmi tir.
Ayrılık
0.17
Turizm
0.26
Ö ünler
0.34
Yeniyıl
0.68
Ta ıt ve Trafik
1.03
Yas
1.11
Ne e
1.28
Çalı ma ve i hayatı
1.37
Meslekler
1.63
Yabancı
1.97
Gençlik
2.14
Anne Baba
2.14
Çocuklar
2.14
A aç ve Çiçek
2.74
Sa lık ve Beslenme
2.74
Müzik
2.91
Mevsimler
3.51
Oyunlar ve Tekerlemeler
3.68
Okull-ö retmen Sevgisi
3.94
Dostluk
4.11
Tabiat
4.28
Hayvanlar
5.65
8.05
Köy-yöre
15.67
A k
26.46
Vatan Sevgisi
0.00
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
30.00
ekil 0.1. 1990’lı yıllarda yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
2000’li Yıllar (2000-2001)
Yeni bir yüzyılın ba ı olan bu yıllarda on yedi kitap hazırlanmı tır. Bu dönemde hazırlanan
kitapları inceledi imiz zaman kitapların birisi dı ındakiler okul ders kitapları oldu u anla ılmaktadır. O
da Yakup Kıvrak’ın Çocuk arkıları kitabıdır. Bazı kitaplar da kullanılma süresi bitip tekrardan
yenilenen kitaplardır.
Toplam on sekiz kitapta sekizyüzseksenyedi eser bulunmaktadır. Bu eserlerin kitaplara göre
da ılımı a a ıdaki tabloda belirtilmi tir.
Tablo 8. 2000’li yıllardaki yazılan kitaplar ve arkı sayıları
Kitap Adı
Lise Müzik Hazırlık-I-II-III (2000) Salih Akka
Çocuk arkıları (2000) Yakup Kıvrak
lkö retim Müzik I-II-III-IV-V-VI-VII-VIII (2001) Salih Akka
lkö retim Müzik VI-VIII (2001) Bülent Aksan-Olcayto Ayarman
lkö retim Müzik (2001) Makbule Dönmez
lkö retim Müzik VI-VII-VIII (2001) Kadir Karkın
Eser Sayısı
206
10
349
101
69
152
Eserleri sözleri açısından inceledi imizde yo un bir ekilde a k ve sevgi konularını içeren sözler
ile ve vatan sevgisini i leyen sözlerle ilgili bestelere yer verildi i ortaya çıkmaktadır. A a ıdaki grafikte
eserlerin konulara göre da ılım oranları belirtilmi tir.
Turizm
0.11
Ayrılık
0.23
Ö ünler
0.45
Yeniyıl
0.45
Meslekler
0.68
Yas
0.79
Ta ıt ve Trafik
0.90
Çalı ma ve i hayatı
1.13
Anne Baba
1.80
Gençlik
1.92
Sa lık ve Beslenme
1.92
Okul-ö retmen Sevgisi
1.92
Ne e
2.03
Çocuklar
A aç ve Çiçek
2.37
3.49
Mevsimler
3.95
Dostluk
4.17
Yabancı
4.28
Tabiat
5.07
Oyunlar ve Tekerlemeler
5.64
Müzik
5.86
Köy-yöre
5.98
Hayvanlar
6.31
Vatan Sevgisi
18.38
A k
0.00
20.18
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
ekil 0.1. 2000’li yıllarda yazılan kitaplardaki arkılarda kullanılan konuların da ılımı
SONUÇ
Müzik dersinin okullara konuldu u 1870 yılından günümüze kadar ders kitabı olarak
kullanılmak üzere çok sayıda kitap yazılmı tır. Cumhuriyetin kurulmasından sonra 1929 yılında Zati
Arca, 1929 yılında Hulusi Öktem gibi besteciler tarafından ilk müzik kitapları yazılmı tır. (Ergan 1993;)
Daha sonraki yıllarda A. Muhtar Ataman, Ferit Hilmi Atrek, Bedri Akalın, B. Sadi Egemen,
Veysel Arseven, Halil Bedii Yönetken gibi besteciler tarafından okul arkıları bestelenmi tir.
1950 yılından sonra okul müzik e itimine yeni görü ler getirilerek, halk müzi inin okul
müzi ine temel olarak alınması konusunda giri imler ba latılmı tır. 1960 yılından sonra hızlandırılan
bu çalı malar sonucunda yeni okul müzik e itimi anlayı ı birçok müzik e itimcisi tarafından
benimsenmi tir. Özellikle Muammer Sun tarafından bilimsel olarak ele alınmı ve ulusal müzik
sorunlarımızla birlikte incelenmi tir.
Son 15 – 20 yılda okul müzik e itimine yarattıkları arkılar, çocuk müzikleri ve müzik
kitaplarıyla katkıda bulunan Muammer Sun, Yalçın Tura, Cenan Akın, Saip Egüz, Erdo an Okyay,
Salih Aydo an, Hikmet Ekin ve Mahir Dinçer çok sayıda yapıt kazandırmı tılar.
Cumhuriyet’in kurulmasından 2001 yılına kadar doksanbir müzik kitabı bulunmaktadır.
Bunların bir kısmı okullar için hazırlanmı ders kitapları, bir kısmı ise yardımcı ders kitabı niteli i
ta ımaktadır. Bu doksanbir kitapta toplam 4493 okul arkısı bulunmaktadır. Tekrar eden arkıları
çıkardı ımızda arkı sayısı 2551’dir. 281 bestecinin okul arkısı bulunmaktadır.
Okul arkıları repertuarında en fazla Türk Halk Müzi i kaynaklı okul arkısı bulunmaktadır ve
sayısı 403’dür. simleri bilinmeyen yabancı besteci sayısı ise 270’dir. Türk bestecilerden en fazla Salih
Aydo an, Hasan Toraganlı okul arkıları repertuarında besteleri bulunmaktadır.
Okul arkıları repertuarındaki söz yazarlarının sayısı ise 405’dir. Repertuarda en fazla anonim
söz bulunmaktadır. Sayısı 460’dır. Bunun sebebi ise Türk Halk Müzi i kaynaklı okul arkılarının
sözlerinin anonim olmasıdır. Söz yazarı bilinmeyen arkıların sayısı ise 270’dir. En fazla repertuarda
sözü bulunan söz yazarları Hasan Toraganlı, Fuat Koray, Erdo an Okyay, Hamdi Tuncer ve Rahmiye
Altınok’tur. Bunlar aynı zamanda bestecidir ve kendi besteledikleri arkıların ço unun sözlerini
kendileri yazmaktadırlar.
A a ıdaki tabloda yıllara göre okul müzi inde kullanılan arkılarının konuları görülmektedir.
Tablo 9. Yıllara göre okul arkılarında i lenen konular ve kullanılma yüzdeleri
Konular
1930’lu
A aç-Çiçek
4.12
Anne-Baba
3.09
A k
Ayrılık
Çalı mak
3.09
Çocuklar
9.28
Dostluk
1.03
Gençlik
3.09
Hayvanlar
13.40
Köy-Yöre
2.06
Meslekler
1.03
Mevsimler
12.37
Müzik
Ne e
Okul-Ö retmenler
5.15
Oyunlar
1.03
Ö ünler
Sa lık-Beslenme
Tabiat
15.46
Ta ıt-Trafik
Turizm
Vatan Sevgisi
25.77
Yabancı
Yas
1.03
Yeni Yıl
1940
3.01
3.01
0.75
0.75
0.75
6.77
3.01
3.76
11.28
3.76
5.26
6.02
2.26
1950
7.45
1.96
4.31
1.18
0.39
4.71
1.96
1.18
11.37
7.84
2.75
8.24
2.35
2.26
6.77
6.02
0.75
16.54
0.75
3.53
7.06
2.35
0.78
11.76
3.53
15.79
13.73
1960
2.43
1.62
18.11
1.89
1.35
4.59
1.62
0.54
7.03
4.59
3.24
5.41
1.08
0.27
2.70
15.68
1.89
3.51
5.68
2.43
0.27
10.81
0.75
0.78
0.78
1.35
1.89
1970
3.65
1.83
5.68
0.61
1.83
3.25
1.62
1.83
12.58
8.92
1.42
4.06
2.23
0.41
2.23
12.17
1.62
2.84
8.32
1.62
1980
2.96
1.97
12.81
1.15
0.82
2.30
3.12
0.99
8.37
6.08
1.64
4.27
1.97
0.99
2.30
18.56
0.82
4.27
11.00
1.31
19.88
0.41
0.61
0.41
10.02
1.48
0.82
1990
2.72
2.12
15.53
0.17
1.36
2.12
4.07
2.12
5.60
7.98
1.61
3.48
2.89
1.27
3.90
3.65
0.34
2.38
4.24
1.02
0.25
27.42
1.95
1.10
0.68
2000
3.51
1.81
20.27
0.23
1.13
2.38
4.19
1.93
6.34
5.55
0.68
3.96
5.89
2.04
1.93
5.66
0.45
1.93
5.10
0.91
0.11
18.46
4.30
0.79
0.45
Yukarıdaki tabloda da görüldü ü gibi vatan sevgisi konulu arkılar her yılda ön plana
çıkmaktadır. Bu da insanlarımızın devletine ve milletine verdi i de erin her zaman ön planda
oldu unun göstergesidir. A k konulu arkıların son yıllarda fazla olmasının sebebi 1970’li yıllardan
sonra Türk Halk Müzi i’nden okul arkıları repertuarına oldukça fazla eser girmi tir ve bunlarında
konusu genelde a k ve hasrettir. Yine yeni yıl ile ilgili arkılar 1950’li yıllardan sonra görülmektedir.
Tabloda yine en fazla göze çarpan konu hayvanlarla ilgili arkıların çoklu udur. Bu canlılara verilen
de erden kaynaklanmaktadır.
KAYNAKÇA
Atrek, Ferit Hilmi; Orta Okul Müzik Kitabı, Ahenk Basımevi, zmir, 1947.
Ben, Mustafa ve di erleri; Talim ve Terbiye Kurulu Ba kanlı ı 1923-1983, Milli E itim
Basımevi, stanbul, 1995.
Ergan, Salih; Türkiye’nin Müzik Biblografyası, Konya, 1994.
Sa er, T., Cumhuriyetten Günümüze Okul arkıları Üzerine Bir nceleme, Gazi Ün.,
Basılmamı Doktora Tezi, Ankara, 2002.
Say, Ahmet; Müzik Ansiklopedisi, Muzik Ansiklopedisi Yayınları, Cilt 4, s 720-973, Ankara
1985
Say, Ahmet; Müzik Ö retimi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 1996.
Sun Muammer ve di erleri; Okul Öncesi E itimde Müzik, Mey Yayınları, zmir, 1993,
Sun, Muammer; Temel Müzik E itimi I, Evrensel Müzikevi, Ankara.
T.R.T., Çocuk arkıları Repertuar Kitabı I, T.R.T Yayınları, Ankara, 1992.