Gemilerin Yıldırımdan Korunması

İç Yıldırımlık
1 Giriş
2 CCTV Sistemlerin Yıldırımdan Korunması
3 Nötr Toprak Arası Gerilim Nedenleri
4 Gemilerin Yıldırımdan Korunması
Dış Yıldırımlık
5 Cıngıllı PV Santral Koruması
6 Cıngıllı PV Santral Koruması
7 Cıngıllı PV Santral Koruması
8 Cıngıllı PV Santral Koruması
Topraklama
9 İş Güvenliğinde Yıldırımdan Korunma
10 4lü Korumanın Önemi
Eş Potansiyel
11 Veri Merkezlerinin Aşırı Gerilimden Korunması
12 Veri Merkezlerinin Aşırı Gerilimen Korunması
13 Güncel Haberler
Giriş
Sayın Yıldırımdan Korunma Dergisi Okuyucuları;
Yıldırımdan Korunma Merkezi olarak sektörün bilinçlenmesi mal ve can güvenliğimizi,yatırımlarımızı ve sürdürülebilir üretimi çok yakından ilgilendiren yıldırımdan korunma sistemlerinin standartlara uygun olarak
kurulması adına gerek web sitemizde gerekse düzenlediğimiz seminerlerle sürekli bilgi paylaşımı yapmayayız.
Yıldırımdan Korunma Dergi projesi ile de bu bilinçlendirme hareketinin daha geniş kitlelere ulaşmasını
hedeflemekteyiz. İlk sayısını okuyacağınız yıldırımdan
YILDIRIMDAN
KORUNMA MERKEZİ
korunma dergisi güncel
makalelerden
örnek projelere
ve sektör haberlerine yer vererek konu ile ilgili farkındalık oluşturmayı hedeflemektedir. Mühendislik ve teknik
ilkelerden ödün vermemek ve uzmanı olduğumuz aşırı
gerilim koruma sistemlerinde yatırımları doğru yönlendirmek adına bilgi paylaşımına farklı yollarla devam
edeceğiz.
YILKOMER
Hepinize dergimizi okuduğunuz için teşekkür ederiz.
1
CCTV Sistemlerin Yıldırımdan Koruması
Zayıf akım sistemleri; gün-
Kamera sistemini ele alırsak, ilk
başta kamera sisteminin enerji
aldığı panoya (genellikle monofaze sistemlerdir) Class 1+2
10/350+8/20 Eğrilerinde koruma
sağlayan Spark Gap teknolojili min. 50 kA koruma kapasiteli
ürünleri kamera ana enerji panosuna yerleştirmeliyiz. Bu noktadaki bağlantımızı min. 16 mm2
kesitli kablo ile gerçekleştireceğiz.
Daha sonra kamera yanında bulunan kamera son nokta kutusunda hassas enerji koruma yapmamız gerekmekte ve buraya VF 230
özellikli Class 3 enerji koruma
ürünün yerleştirmeliyiz. Enerji
korumasından sonra kameranın
cinsine göre CAT ya da BNC girişlerine uygun koruma ürününü
adapte edip seri bağlantı sağlayarak kameramızı koruma altına
almalıyız. Ayrıca tüm kartlı geçiş
sistemleri, haberleşme modülleri,
DVR sistemleri, görüntü izleme
merkezleri aşırı gerilim ve yıldırıma karşı korunabilmektedir.
delik hayatımızda mal ve can
güvenliğimizi teslim ettiğimiz,
sürdürülebilir ve kesintisiz ça1
lışmalarının çok önemli olduğu sistemlerdir. CCTV kamera, güvenlik sistemleri yıldırım
ve şebeke darbeleri karşısında
da en sık devre dışı kalan sistemlerdir. Örnek olarak şehrin
her yerini saran MOBESE sistemlerinin ne kadar sık arıza
yaptığını biliyor musunuz?
Ekonomik açıdan oldukça pahalı sistemler ani aşırı gerilim
darbeleri nedeniyle defalarca
devre dışı kalıp, yenilenmek
zorunda kalıyor. Ekonomik
boyutunu bir kenara bırakırsak
insanların can, tesis ve iş güvenliği penceresinden durumu
değerlendirdiğimizde bu sistemlerin sürdürülebilir olması
kesinlikle sağlanmalıdır.
2
Nötr Toprak Arası
Gerilim Nedenleri
Dengesiz Yüklenme
Statik kuvvetler
Enerji şebekemizde L1,L2
ve L3 fazlarından çekilen
güçler arasında çok fark
olmasından dolayı kaynaklanmaktadır.
Hava sürkülasyonu , mekanik titreşim v.s gibi etkilerden dolayı statik gerilim
oluşması söz konusu olabilir.
Topraklama Kablosu
Endüktif yükler
Koruma iletkenin yanında
uzun mesafelerde yüksek
akımlar taşırsak koruma
iletkeni üzerinde endükleme yapabilmektedir.
Endüktif yüklerin çokluğu ve
bir fazda yoğunlaşması nötr
torprak gerilimi oluşmasına
sebebiyet verebilir.
Eş Potansiyel Dengesizlik
İşletme Topraklaması
Sistemimiz genelindeki direnç değerleri
arasındaki fark 1 Ohm’un üzerinde çıkmışsa bu Eşpotansiyel dengesizlik olduğunu gösterir bu durumda nötr toprak
arası gerilim okunabilir.
İşleme topraklamasındaki yüksek
dirençler veya kopukluk faz kaymasına sebep olmakta bu durumda
nötr- toprak rası gerilim oluşmasına
sebebiyet vermektedir.
Harmonikler
Topraklama elektrotları
Şebeke veya yük kaynaklı harmoniklerin yoğunluklu olması nötr
üzerinde akacak harmonik akımlarından dolayı gerilim oluşmasına
sebebiyet verebilir.
Topraklama elektrotlarının yakın mesafelerde çakılması veya bazik ortamlarda
bulunması toprak gerilimi oluşmasına
sebebiyet verebilir.
3
Gemilerin
Yıldırımdan
Korunması
Öncelikli olarak darbeyi çekmek yerine gerçekten yıldırım tekneye yönelir ise devreye
girmesi açısından paratoner yerine pasif
yakalama uçları ile koruma açısı oluşturulmalıdır. Yakalama ucu dizayn ve hesapları neticesinde tekne boyut ve deniz üzeri
yükseklikleri göz önünde bulundurularak
yakalama uçları ile koruma açılarının kapsama alanları belirlenmelidir. Ancak seçilen
yalaka uçları yalıtımlı tipte olmalıdır. Daha
sonra iniş iletken sistemi devreye girecektir.
Burada kesinlikle önerimiz izolasyonlu yıl-
dırım iniş iletkenlerinin kullanılmasıdır.
Çıplak iletkenler yıldırımın ısı, elektriksel ve manyetik etkilerini doğrudan sisteme yansıtır burada özel testlerden geçmiş
izoleli yıldırım iniş iletkenlerinin kullanılması gerekmektedir. Metal yüzeylerde
dokunma gerilimi açısından da çıplak
iletken risk oluşturmaktadır. İnsan sağlığı açısından da izoleli iletken kullanımını
öneriyoruz. Burada yuvarlanan küre ve
koruma açısı metodu tüm hesaplarıyla
uygulanarak tasarım yapılmalıdır. Olayın
diğer boyutu ise yıldırım direk tekneye
düşmese de elektriksel anlamda sisteme
zarar verebilir. 2 km açıklıkta bir noktada
yıldırım darbesi düşmesi gemi donanımını yok edebilir. IEC 61643 standartı
ışığında elektriksel sürekli gerilimler göz
önünde bulundurularak DC-AC ayırtmaksızın enerji data ve koaksiyel hatlar
ag parafudr sistemleri ile koruma altına
alınmalıdır. Burada telsiz haberleşme
girişleri (BNC-N-F Konnektor), DC zayıf
akım sistemleri, motor çıkışları ag parafudr sistemleri ile koruma altına alınmalıdır. Seçim gemi özelliklerine göre uzman mühendisler tarafından yapılabilir.
AYIN PROJESİ
Sayın Yıldırımdan Korunma dergisi okuyucuları, ilk sayımızda örnek proje
nusunda Yılkomer tarafından proje ve uygulaması gerçekleştirilen ve Tedaş
ba projelerini ele almak istedik. Solar yatırımlar gün geçtikçe ivmelenmekte
çıkmaktadır. Solar yatırımların açık arazi de ve çatı üzerlerinde olması da yıl
kan sağlamaktadır. Milyon dolarlık yatırımlar bir yıldırım darbesi sonucu de
ca elektriksel anlamda ayakta kalabilmesi adına topraklama projesinin kusur
koruma için projelendirme, uygulama ve kullanılan ürün kalitesi büyük önem
üzere oyunun tüm oyuncuları sigortacılar, banka, Tedaş bu konuda zarar gör
sistemlerin olmazsa olmazıdır.
Solar sistemle
dislik çalışma
tiğimiz günle
rımdan Koru
sizlere aktarm
lardan olan Y
gerçekleştirile
Öncelikli olar
ri, risk analiz
bizlere sağlam
ürün ve yanlı
payına yer ve
Kehruba, Leb
sında olduğu
ramı üzerine
hedefimiz vardı. Masa ayaklarından ölçtüğünüz, panellerden ölçtüğünüz ve ç
darbelerin etkilerini ortadan kaldırmak adına önemliydi.Bu nedenle seçilen
olarak dizayn edildi. Paslanmaz çelik ürünler,korozyon bandları ve sönümley
taj sağladı. 3 tesiste yaklaşık 3,5 km antikorozif iletken kullanıldı ve tüm iletk
tem yakalama uçları ile irtibatlıydı. Trafo koruma ve işletme topraklama hesa
5
Cıngıllı, Leben, Kehruba GES Yıldırım ve Aşırı Gerilimden Koruma Projesi
e olarak Solar Yatırımların yıldırımdan korunması ve topraklaması kotarafından geçtiğimiz günlerde onayı yapılan Cıngıllı, Leben ve Kehrusektör teknik ve ticari açıdan belli bir standartın üzerine her geçen gün
ldırımın fiziksel ve elektriksel etkilerinden çok kolay etkilenmelerine imevre dışı kalabilir. Bunun yanında tesisi 20 yıl gibi uzun bir süre boyunrsuz tasarlanması gerekmektedir. Korozyon riskleri ve uzun süreli etkin
m arz etmektedir. Olumsuz bir sonuç doğduğunda başta yatırımcı olmak
recektir. Bu nedenle yatırımların elektriksel korunmasının sağlanması bu
erin topraklaması ve yıldırımdan korunması konusunda önemli mühenalarını gerçekleştiren Yılkomer (Yıldırımdan Korunma Merkezi)’nin geçerde onayını alarak enerji üretimi için hazır olan son projelerinin Yıldıunma-Topraklama ve AG Parafudr konularında içerdikleri teknik detayları
mak istedik. Bu noktada IEC normlarına uygun hareket eden ender firmaYılkomer firmasından Elektrik Mühendisi Serdar AKSOY ilgili projelerde
en çalışmaları aşağıdaki şekilde özetlemektedir.
rak teknik hesaplar, tasarım, saha toprak özgül ve rüzgar şiddeti ölçümlezi ve ürün keşfi tasarım ve projelendirme aşamasında gerekli olan verileri
maktadır. Bu nedenle standart dışı bir sistem, teknik açıdan sorunlu bir
ış uygulama şansımız bulunmamaktadır. Yaptığımız uygulamalarda 0 hata
ererek tüm adımları hedefler doğrultusunda yapmak zorundayız.
ben ve Cıngıllı tesisleri Bor kasabasında çok büyük bir açık arazinin ortau için risk her zamankinden fazlaydı. Tesiste temel olarak eşpotansiyel kavçalışmalarımızı yürüttük. 3 Tesisin her noktasında tek bir direnç değeri
çitlerden ölçtüğünüz dirençlerin eş değerde olması korozyon ve elektriksel
tüm malzemeler Almanya’dan getirildi ve IEC 50164 Standartına uygun
yici parafudrlarla eşpotansiyel bağlantılar bu noktada bize büyük bir avankenler toprağın 80 cm derinliğine çakılan totalde 200 adet eklenebilir sisaplarında 120 mm2 ,150 mm2 gibi farklı kesitlerde kablolar kullanıldı.
6
AYIN PROJESİ
Dış yıldırımlık sistemine gelirsek IEC normlarında 3 boyutlu tasarım progr
ğımız tripod pasif yakalama ucu sistemi kullanıldı. Her zaman belirttiğimiz g
Israrla kullanılmasına rağmen biz mühendislik temellerine dayanan pasif yak
yiz. Bor projesinde de tüm teknik koruma alanları 3 boyutlu olarka hesaplan
yakalama uçlarının tesislerin zıt yönünde akım akış yolları oluşturulduktan s
rulumu öncesi gölge faktörü ,rüzgar şiddeti ve risk analizi ürün seçim ve tasa
sistemlerinde IEC 62305 Ek 5 temel kuralları gözetilmekte ve saha tecrübeler
Tesiste ayrıca DC, AC
leri kullanılarak korum
birşekilde kurulması s
mıştır. Yıldırımdan Ko
yatırımcılarını yağmur
mızla devam etmektey
7
Cıngıllı, Leben, Kehruba GES Yıldırım ve Aşırı Gerilimden Koruma Projesi
ramlarımız ile hesapladığımız ve Alman partnertimizin sistemlerini kullandıgibi solar sistemlerde ve açık arazilerde paratoner kullanımı uygun değildir.
kalama uçlarıyla sistem kurulumu noktasında çalışmalarımızı sürdürmektenarak yakalama uçları dizaynı sahada kusursuz şekilde gerçekleştirildi. Tüm
sonra sönümleyici parafudrlar ile eşpotansiyele alınması sağlandı.Sistem kuarımında en önemli etkenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dış Yıldırımlık
rimiz ön plana çıkmaktadır.
ve data hatları sistem özelliklerine uygun olarak Fransız Partnerimizin ürünma altına alınmıştır. 3 tesis yaklaşık 3 haftalık bir süreçte 4 sistemin entere
sonucunda özellikle kurduğumuz sistem açısından büyük övgü ve beğeni alorunma Merkezi olarak toplamda koruma altına aldığımız 49 MW projenin
rlu havalarda huzur içerisinde uyutmanın huzur ile çalışmalarımıza tüm hızıyiz.
8
Fabrika ve tesislerin iş güvenliği uzmanları tesisin yıldırım kaynaklı yangına maruz kalması,yıldırım darbesi sonucu oluşan ani aşırı gerilimden insanların elektriksel anlamda etkilenmesi, panolara yönelen darbenin ark oluşturarak yangın çıkarması ve tüm tesiste bulunan elektriksel sistem
ve makinaların yanmasından sorumludurlar Bu nedenle tesiste sık yaşanabilecek tüm bu olumsuz
durumlara karşı önlem almaları gerekmektedir. Maalesef ülkemizde iş güvenliği uzmanları bu
konuda teknik anlamda kendilerini geliştiremiyorlar ve yıldırımdan korunmayı sadece paratoner
sistemi olarak algılıyorlar. Paratoner tesisatı da çoğu tesiste hatalı ve yanlış kuruluyor. Oysa ki bu
konuda ülkemizde kabul edilen ve uluslararası arena da da açık ve net olan IEC 62305 standartında tüm detaylar belirtilmiştir.
Yıldırım darbesi 28000 celcius sıcaklığa
kadar çıkabilmekte ve tutuşturucu özelliklere sahiptir bu nedele ezbere heryere
paratoner sistemi dikmek yerine tesisin
özelliğine ve elektriksel yapısına göre IEC
62305 Standartı kapsamında mutlaka bir
tasarım yapılmalı ve panolara yine tesisin
elektriksel özelliklerine göre ag parafudr
sistemi kurulmalıdır. Organize sanayi
bölgelerinde bulunan yüzlerce tesis eş
9
potansiyel farklılık nedeniyle sürekli birbirlerine zarar vermektedir. Bir
fabrikaya yönelen bir yıldırım darbesi
çevredeki birçok fabrikayı etkiyebilir,
ya da bir fabrika da oluşan ani aşırı
gerilim nanosaniyeler mertebesinde komşusuna zarar verebilir. Ayrıca
konu ile ilgili olarak Yıldırımdan Korunma Merkezi ekibinden destek ve
keşif talep edebilirsiniz.
Yıldrımdan korunmayla ilgili
sorularınız için ücretsiz canlı destekhattımızı arayabilir ya da teknik@
yilkomer.com adresine mail gönderebilirsiniz.
0212 210 2728
10
Veri Merkezlerinin Y
Bulut teknolojine geçtiğimiz bu yıllarda hem firmasal hem de ticari anlamda gü
kalar, gsm firmaları başta olmak üzere devasa veri merkezi projeleri ardı ardına
rinin ani aşırı gerilim ve yıldırım darbelerine karşı korunma durumlarını dosy
da ön
olma
ne ya
yanıy
lerin
ce fir
dışın
tedir
UPS
sistem
pano
tali p
dem
malı
mert
tedir
POE
hattı seçimi yapılması ve montajı önemlidir. Olayı AG Parafudr penceresinden
bir datacenter da büyük önem taşımaktadır. Tesiste kabinler spark gap sönümle
melidir. Paratoner yerine izoleli dış yıldırımlık sistemleri kullanılmalıdır.
11
Yıldırımdan Koruması
üvenli veri saklamak ve yönetmek büyük önem taşımaktadır. Günümüzde ban-
a gerçekleşmektedir. Yıldırımdan Korunma Merkezi olarak data center projele-
ya konusu olarak değerlendirmek istedik. Milyonlarca liralık yatırımlarda daha
nemlisi milyarlarca liralık bilgi depoları 25 nanosaniye içerisinde yok olabilir ve
aktadır da. Günümüzde her orta ölçekli firmanın bir server odası bulunuyor ve
azık ki tarafımıza ulaşan şikayetlerde serverlar ani aşırı gerilim darbeleri sonucu
yorlar. Ekonomik kaybın yanında giden bilgiler ve zaman kaybı koruma önlem-
nin ne kadar önemli olduğunu gözler önüne seriyor. Bulut teknolojisinde binler-
rmanın verilerini saklayan ticari kuruluşlar ise daha büyük risk altında yıldırım
nda şebeke kaynaklı switching darbelerinden tüm hat girişleri zarar görebilmek-
r. Genellikle bilgi işlem sorumluların koruma yapmamalarının bahanesi olarak
S ten sistemimiz besleniyor yanıtı alınmaktadır. Ancak UPS lerinde AG Parafudr
mleri ile giriş ve çıkışlarında korunmaları son derece önem arz etmektedir. Ana
oda kullanılan ürün gelen darbe türüne göre 100 nanosaniye devreye girerken
panoda kullanılan ürün 25 nanosaniyede devreye girmektedir. Bu nedenle ka-
me ve koordinasyon prensiplerinden vazgeçmeden etkin koruma önlemleri al-
ıyız. Maliyet açısından ele aldığımızda D sınıfı koruyucu fiyatları 25-35-45 Euro
tebelerinde değişmekte bu kadar ufak maliyetle çok önemli işler gerçekleştirmek-
rler. Burada en önemli konu doğru noktaya doğru ürün seçmektedir. Cat 6 ya da
E hattı koruması seçmekten ziyade doğru gerilim seviyesinde Cat 6 ya da POE
n ele aldık ancak tabiki topraklama, eşpotansiyel ve dış yıldırımlık kademeleri de
eyiciler ile mutlaka eş potansiyele alınmalı, tesiste tüm topraklamalar birleştiril12
Güncel Haberler
Yeni iPhone Eylül’de Çıkıyor
Her yıl Eylül ayında düzenlediği etkinliklerle yeni telefon
model ya da modellerini tanıtan Apple, bu yıl da
geleneği bozmuyor.
Son yıllarda birçok üreticinin yaptığı gibi her yıl yeni
telefon çıkaran Apple, bu telefonların tasarımını 2-3 yılda
bir yeniliyor. Muhtemel ismi iPhone 6s olması beklenen
telefonun iPhone 6 ile benzer bir tasarıma sahip olacağı tahmin ediliyor. Telefonda Apple’ın Force Touch adını verdiği
dokunma şiddetini algılama özelliği, daha gelişmiş kamera
ve daha hızlı A9 işlemci bulunması bekleniyor.
Resmi bir açıklama yapılmasa da iPhone 6s’in önceki modelde olduğu gibi daha büyük ekranlı Plus sürümünün de
bulunacağı tahmin ediliyor
MARS Yüzeyinde Gezinebilirsiniz
NASA, Kızıl Gezegen’in
yüzeyini inceleme fırsatı
veren Mars Trek uygulamasının ardından şimdi de
yüzeyinde gezinme imkanı
veren simülator hazırladı.
Curiosity’nin Mars’taki
üçüncü yıldönümünde
sunulan ‘Experience Curiosity’ adlı simülatör, keşif
aracının yanı sıra Mars
Yörünge Kaşifi’nin (MRO)
verileriyle derlenen 3D
görüntüler içeriyor.
NASA, Mars yüzeyini 2 ve
3 boyutlu inceleme fırsatı
sunan Mars Trek uygulaması aracılığıyla 2020’de
gezegene gönderilmesi
planlanan Mars 2020 uzay
aracı için en ideal iniş
yerini tespit etmek istediklerini belirtti.Mars Trek,
NASA arşivlerindeki 50
13
yıllık görüntüleri kapsayan bir harita sunarken,
Experience Curiosity ile
keşif robotunun bilimsel
donanımlarına göz atmak,
mekanizmalarını komutla
yönlendirmek de mümkün. Dahası, Curiosity’nin
farklı kameralarından
Mars’ı inceleme imkanı da
bulunuyor.