egitimde-inovasyon

 EĞİTİMDE İNOVASYON
Gürkan SARIDAŞ, İpek ARAÇ İstanbul, 2015
T. C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM YÖNETİMİ ve DENETİMİ BİLİM DALI
EĞİTİMDE İNOVASYON
Gürkan SARIDAŞ
İpek ARAÇ
Yrd. Doç. Dr. Faruk LEVENT
İstanbul, 2015
İçindekiler
İçindekiler................................................................................................................................... 2 Giriş ............................................................................................................................................ 5 İnovasyon Nedir? ....................................................................................................................... 6 İnovasyon Kavramı ................................................................................................................ 6 İnovasyonun Tanımı ............................................................................................................... 7 İnovasyon Türleri ....................................................................................................................... 9 Ürün İnovasyonu .................................................................................................................... 9 Süreç İnovasyonu ................................................................................................................... 9 Sonuç İnovasyonu .................................................................................................................. 9 Hizmet İnovasyonu .............................................................................................................. 10 İnovasyon Stratejileri ............................................................................................................... 12 Strateji Nedir ........................................................................................................................ 12 İş Planı .................................................................................................................................. 13 Neden İş Planı? ............................................................................................................... 13 İş Planını Kim Yazmalı? ................................................................................................ 14 İş Planı Hazırlarken Nelere Dikkat Etmelisiniz? ........................................................ 14 İyi bir İş Planı için Neler Gerekir? ............................................................................... 16 İş Planıyla İlgili Unutulmaması Gerekenler ................................................................ 17 İnovasyon Kültürü .................................................................................................................... 19 İnovasyon Ölçümleri ................................................................................................................ 20 İnovasyon Çalışmaları .............................................................................................................. 22 Dünya’da İnovasyon ............................................................................................................ 22 Rusya .................................................................................................................................... 24 Güney Kore – Türkiye Karşılaştırması ................................................................................ 26 Türkiye’de İnovasyon .......................................................................................................... 28 Eğitimde İnovasyon Mümkün Mü?.......................................................................................... 30 Eğitimde İnovasyon.................................................................................................................. 31 Eğitim Örgütlerinde İnovasyon ................................................................................................ 34 Öğretmen Eğitiminde İnovasyon ............................................................................................. 34 Öğretmen ve Eğitim Sistemi ................................................................................................ 34 Yaratıcı Eğitim ..................................................................................................................... 35 Yaratıcı Öğretmen ................................................................................................................ 36 Öğretmen Eğitiminde İnovasyon ......................................................................................... 38 Eğitimde İnovasyon Öncüsü Finlandiya .................................................................................. 40 Türkiye’de ve Yurt Dışında Eğitimde İnovasyon Uygulamaları ............................................. 41 Türkiye’de İnovasyon Uygulamaları ................................................................................... 41 Amerika Birleşik Devletleri’nde İnovasyon Uygulamaları ................................................. 47 Güney Kore’de Eğitimde İnovasyon Uygulamaları ............................................................. 49 Avustralya’da Eğitimde İnovasyon Uygulamaları ............................................................... 50 Örgüt Kültüründe İnovasyon .................................................................................................... 52 İnovatif Kişi.......................................................................................................................... 52 Örgütsel Özellikler ............................................................................................................... 52 Örgütlerden Ülkeye .............................................................................................................. 53 Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon .............................................................................................. 54 Örgütsel Öğrenme ................................................................................................................ 54 Örgütsel Öğrenmede İnovasyon ........................................................................................... 55 Kamu ve Özel Sektörde İnovasyon .......................................................................................... 57 Kamunun Rolü ..................................................................................................................... 57 Yol gösterici .................................................................................................................... 57 Dönüştürücü ................................................................................................................... 57 Kolaylaştırıcı ................................................................................................................... 57 Ekosistem geliştirici........................................................................................................ 57 Ar-Ge ........................................................................................................................................ 58 Ar-Ge İnovasyon İlişkisi ...................................................................................................... 59 İnovatif Düşünme ..................................................................................................................... 59 Sürdürülebilir İnovasyon .......................................................................................................... 62 Etkili İnovasyon ....................................................................................................................... 62 İnovasyon Sürecinin Yönetimi ................................................................................................. 63 İnovasyon Liderliği .................................................................................................................. 66 Sonuç ........................................................................................................................................ 68 Kaynakça .................................................................................................................................. 70 Giriş
İnovasyon, bilim ve teknoloji dünyasının son yıllarda en güncel sözcüklerinden biridir.
Anlamını karşılayacak tam bir Türkçe sözcük olmadığı için zaman zaman “yenilenme” olarak
adlandırılsa da bu durumda sadece eksik değil, yanlış da anlaşılabilen bir terim ortaya
çıkarmaktadır. İnovasyon, "yeni ve değişik bir şey yapmak" anlamındaki Latince "innovare"
kökünden türetilmiştir. İnovasyon “bilim ve teknolojinin ekonomik ve toplumsal yarar
sağlayacak şekilde yenilenmesi” anlamına gelmektedir. Türkçe karşılığı olarak kullanılan
“yenilenme” sözcüğü inovasyonun ancak bir kısmını tanımlayabilmektedir. İnovasyon
denilince, bilim ve teknolojiyi kullanırken, çıktılarında ekonomi ve topluma yönelik yarar
yaratması da
özellikle
vurgulanır.
Tanımlamaya
bakıldığında
bilim ve
teknoloji
politikalarındaki kısa ve uzun vadeli hedeflerin de inovasyon ile aynı olduğu düşünülebilir.
Çünkü her ikisinde de toplumsal yarar amaçlamaktadır.
İnovasyonlar, meydana getirdiği değişikliğin derecesine ve alanına göre farklılıklar
göstermektedir. Meydana getirdiği değişikliğin derecesine göre radikal veya artırımsal
inovasyon olarak sınıflanmaktadır. Yeniliğin ortaya çıktığı alan olarak ele alındığında;
literatürde ürün inovasyonu, pazarlama inovasyonu, süreç inovasyonu, hizmet inovasyonu,
sonuç inovasyonu, tek ve organizasyonel inovasyon olarak türlere ayrıldığı görülmektedir.
Her hangi bir alanda yenilik yapılabilmesi için öncelikle var olan durumun analizinin
sağlıklı bir şekilde yapılması gerekir. Var olandan yola çıkarak hedeflerin belirlenmesi, buna
uygun çalışma planının yapılması, kullanılacak yöntem ve tekniklerin belirlenmesi; bir iş
planının oluşturulması gerekir. İş planımızın olması kontrol etme imkanı sağlayarak, sağlam
adımlar atmamızı sağlar.
İş planı hazırlandıktan ve istenilen yeniliğin ortaya çıkma süreci boyunca ve süreç
bitiminde yapılan değerlendirilmesi gerekir. Çünkü insanoğlu ne yapıldığını bilmeden, ne
yapılacağına karar verememektedir. Bu nedenle inovasyonların etkililiği için mutlaka
inovasyon ölçümleri yapılmalıdır. İnovasyonun önemli bir özelliği sürdürülebilir olmasıdır.
Küreselleşmenin ve rekabetin arttığı günümüzde de, tüm sektörlerde olduğu gibi gelişen
teknoloji ile birlikte eğitim sektöründe de inovasyona ihtiyaç duyulmuştur. Bu çalışmanın
amacı, eğitimde, eğitim örgütlerinde ve öğretmen yetiştirme sisteminde inovasyonu anlamak
ve yapılan uygulamalar ışığında değerlendirmektir.
İnovasyon Nedir?
İnovasyon Kavramı
İnovasyon, toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya
başlanması anlamındadır. Geniş anlamda bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya
dönüştürülmesi olarak tanımlanır (Cebeci ve Alaca, 2010:1). Türkçe’de yenilik, yenileme gibi
sözcüklerle karşılanmaya çalışılsa da, anlamı tek bir sözcükle ifade edilemeyecek kadar
geniştir. Oslo Kılavuzu (2005:46)’na göre inovasyon ya da yenilik, yeni veya önemli ölçüde
değiştirilmiş ürün (mal ya da hizmet) veya sürecin, yeni bir pazarlama yönteminin ya da iş
uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni bir organizasyonel
yöntemin uygulanması; böylece ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesidir.
İnovasyon kaynakları; yeni icatlar, yeni teoriler, yeni kavramlar veya eskiden var olan
ürün veya yöntemlerin geliştirilerek yeniden uygulanmasıdır. Bu uygulamada ticari fayda
sağlanması önceliklidir (Freeman ve Soete, 2003; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).
Horuz (2012; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014), inovasyonu, sadece basit anlamlı bir
yenilenme değil, yenilenmenin kuramsal aşamasından başlayarak yenilik ürününü de içine alan
ve pazarlanabilme niteliğini kabul eden bir süreç olarak değerlendirmektedir. Schermerhorn
(2007; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) da yeniliğin bilgi veya fikrin pazara sunulacak bir
ürüne dönüştürülmesi boyutuna vurgu yapmaktadır. Atik (2005:5; akt. Demirkaya ve Zengin,
2014) inovasyonda hem yenilenme sürecini hem de ortaya çıkan sonucu ön plana
çıkarmaktadır. Yeniliğin sonuç anlamı ise elde edilen veya iyileştirilen mal ve hizmet olarak
görülmektedir (Schermerhorn,2007:333; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).
Rogers (1983:11; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014)’a göre yenilik, bireyler ve
izleyicileri tarafından yeni olduğu kabul gören fikirler, nesneler ve uygulamalardır. Drucker
(1985:12-25; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) yeniliği ekonomik ve sosyal bir kavram olarak
görür ve müşterinin memnuniyetini değiştirerek, ekonomik fayda sağlamak olgusuna vurgu
yapar. Esasen günümüzde stratejik yönetilen işletmelerin devamlılık ve rekabette üstünlük
(Ülgen ve Mirze, 2010:32; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) için mal ve hizmet ürünlerini
sürekli olarak değiştirmeleri, yenilemeleri ve müşteri istek ve beklentilerine uydurmaları, hatta
bu beklentilerin önüne geçmeleri gerekmektedir. Bu hedefin gerçekleştirilmesi değişen piyasa
koşullarına uyum sağlamak üzere firmanın vizyon, misyon ve stratejik hedefleri doğrultusunda
(Paley, 2006:33; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) yönetilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu
anlamda yenilikçilik firmalara rekabet üstünlüğü sağlamada (Ünver, 2009:180), bu üstünlüğü
sürekli hale getirmede stratejik avantajlar sağlamaktadır (Ulusoy, vd., 2008; akt. Demirkaya ve
Zengin, 2014).
Bu avantaj nedeniyle mal ve hizmet üreten bütün işletmelerin hayatiyetini sürdürmek
ve rekabet koşullarında öne çıkmak için inovasyon yapmaları önem arzetmektedir. Zira ürün
yenilikleri dünya pazarlarında ürün fiyatlarının artışına olanak sağlar, böylece yüksek kar
getirisini garanti eder. Aynı şekilde süreç yenilikleri de maliyet düşürücü etkisiyle pazar
paylarını ve karlılığı olumlu etkiler (Welfens, 2011:299) Yenilikçilik ya da inovasyon
firmaların olduğu kadar ülkeler için de ekonomik gelişmenin itici gücüdür. Ekonomik büyüme
ve artan karlılık, işsizliği azaltan ve yaşam kalitesini arttıran (İrmiş ve Özdemir, 2011:140)
önemli bir göstergedir (Demirkaya ve Zengin, 2014).
İnovasyonun, inovasyon olarak adlandırılabilmesi için "firma için yeni" olması
yeterlidir. Örneğin, tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir firma, yıkandığında buruşmayan bir
kumaş geliştirebilir. Bir yemek işletmesi bilgisayar kontrollü sipariş ve faturalama sistemine
geçebilir. Bir seyahat acentesi on-line rezervasyon ve bilgi servisi ile müşterilerine hizmet
vermeye başlayabilir. Bir başka alanda ürünün teslim süresini kısaltmak veya bir hizmetin
sunuş kalitesini artırmak için kalite standartları uygulanmaya başlanabilir. Bir imalat firması
tam zamanında üretim tekniklerini kullanarak üretim sistemini yeniden yapılandırabilir
(Demirkaya ve Zengin, 2014).
İnovasyonun Tanımı
İnovasyonun tanımı konusunda uluslararası düzeyde kabul gören kaynakların başında
gelen OECD ile Eurostat’ın birlikte yayınladığı Oslo Manual Kılavuzun’ da (2005) inovasyon;
“yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş ürünün (mal veya hizmet) veya sürecin, yeni pazarlama
yönteminin veya yeni örgütsel yöntemin işletme içi uygulamalarında, işyeri organizasyonunda
veya dış ilişkilerde uygulanması” şeklinde açıklanmıştır (Yavuz, 2010).
Genel geçer bir ifade halini almış bu tanıma bakıldığında inovasyon kavramının; ürün
veya süreç ile yeni pazarlama yöntemi veya örgütsel değişime bağlandığı anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla yaygın kanının aksine inovasyon, salt teknoloji veya buna dayalı ürünlerle,
süreçlerle alakalı olarak görülemez. Literatürde inovasyonlar, derecelerine, alanlarına,
özelliklerine göre birçok farklı sınıflandırmalara tabi tutulmuştur (Yavuz, 2010).
İnovasyonla ilgili geçmişten günümüze kadar geçen sürede birçok tanımlama
yapılmıştır. Çeliktaş’ın(2008; akt. Bayrakçı ve Erarslan, 2014) çalışmasında aktardığı üzere
yapılmış inovasyon tanımlarından bazıları şunlardır:
Schmookler (1966): “Bir işletme, kendisi için yeni bir ürün veya hizmet geliştirirse ya
da kendisi için yeni bir yöntem veya girdi kullanırsa teknik bir değişiklik yapmış olur. Belli bir
teknik değişikliği ilk yapan işletme inovasyonu yapandır ve yaptığı bu eylem inovasyondur.”
Becker ve Whisler (1967): “Bir fikrin, benzer hedefleri olan organizasyonlardan biri
tarafından ilk defa uygulanmasıdır.”
Knight (1967): “İnovasyon bir organizasyon ve onun çevresi için yeni olan bir
değişikliğin gerçekleştirilmesidir.”
Downs ve Mohr (1976): “Organizasyonlardaki farklı uygulamalardır.”
Goldhar (1980): “Fikirlerin ortaya atılmasından ticarileştirmeye kadarki süreci
kapsayan inovasyon, tanımlı kaynak ayırma karar noktalarıyla bağlantılaşan organizasyonel ve
bireysel davranış kalıpları dizisidir.”
Meydana getirdiği değişim ve farklılığın derecesine göre, inovasyon genel olarak
radikal ve artırımsal olarak sınıflandırılmıştır (örn: Ettlie, 1984). Radikal inovasyonlar, radikal
fikirler sonucu daha önce denenmemiş ürün, hizmet veya yöntemlerin geliştirildiği büyük
atılımlarla oluşur. Artırımsal inovasyonlar ise, adım adım yapılan, bir dizi geliştirme ve
iyileştirme faaliyetini içeren çalışmaların sonucu olarak ortaya çıkar (Elçi,2006,s.16).
Literatürde, yönetimsel ve teknik inovasyon ayrımına da gidilmiştir (Yavuz, 2010).
Eğitim alanındaki yenilik türleri, genellikle hizmet yenilikleri şeklindedir. Yapılan
yenilikler, yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş yönetimsel süreç veya yapı şeklinde de
olabilir. Eğitim alanında yapılan yenilik türü ne olursa olsun genelde okullarda yapılan
yenilikler radikal yenilikler değil artımsal yeniliklerdir; yani yapılmış olan bir yeniliğin
geliştirilmesi şeklindedir (Ozan ve Karabatak, 2013).
Teknik inovasyonlar organizasyonun teknik sisteminde oluşan ve organizasyonun
öncelikli iş faaliyetleri ile ilgili inovasyonlar iken, yönetimsel inovasyon ise, organizasyonun
sosyal sisteminde oluşan inovasyonlardır (Damanpour, 1984,s.394; Yavuz, 2010).
İnovasyonun değişim alanına göre sınıflandırılmasına bakıldığında, Schumpeter (1934),
yeni ürünlerin girişi, yeni üretim yöntemlerinin girişi, yeni pazarların açılması, hammaddeler
ve diğer girdiler için yeni tedarik kaynaklarının geliştirilmesi, bir endüstride yeni pazar
yapılarının yaratılması şeklinde beş farklı sınıflandırma yoluna gitmiştir. Oslo Manual
klavuzunda ise (2005), ürün inovasyonu, süreç inovasyonu, pazarlama inovasyonu ve
organizasyonel inovasyon olarak dörtlü bir sınıflandırma yapmıştır (Yavuz, 2010).
İnovasyon Türleri
Ürün İnovasyonu
Yeni veya ürünün özellikleri yahut kullanılma amacıyla ilişkili olarak önemli ölçüde
geliştirilmiş ürün veya hizmetin ifadesidir. Ürün inovasyonu, teknik özelliklerde, bileşenlerde,
materyallerde, bütünleşik yazılımlarda kullanıcı dostu veya diğer fonksiyonel özelliklerde
önemli gelişimleri içerir (Oslo Manual,2005; akt. Yavuz). Ürün inovasyonları incelenirken,
işletme için ve pazar için yeni ürün şeklinde bir ayrıma gidilmiştir (Sandvik ve Sandvik,2003;
akt. Yavuz, 2010).
Ürün inovasyonlarının başarısı ise, yeni ürünlerin müşteriler tarafından arzu edilir
olması, uygulanmasının mümkün olması ve geliştirilen yeni ürünün özellikle de toplu
pazarlanabilir, satılabilir olması ile ilişkilendirilmiştir (Bayus,2008). Dolayısıyla başarılı bir
ürün inovasyonu için Leonard-Barton’ın da (1992; akt. Yavuz, 2010) belirttiği üzere işletmenin
temel yetenekleri önem taşımaktadır (Yavuz, 2010).
Süreç İnovasyonu
Yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş üretim veya teslimat yönteminin veya uygun ve
yeni ara basamakların uygulanmasıdır. Bu yöntemin uygulanması; tekniklerde, ekipmanda
ve/veya yazılımda önemli gelişmeleri içerir (Oslo Manual,2005,s.53). Dolayısıyla süreç
inovasyonlarının, bir bütün olarak ürün değil de ürünün geliştirilmesi veya yaratılmasına ilişkin
gerçekleştirilmesi gereken adımların bütünü veya herhangi birinde inovatif davranılmasını
ifade ettikleri ileri sürülebilir. Geleneksel ham petrol arıtma yerine konserve gibi yenilenebilir
işletme kaynaklarından otomotiv yakıtı üretmek için yeni üretim yolları geliştirmek süreç
inovasyonu örneği olarak sunulabilir (Maxwell,2009,s.9; akt. Yavuz, 2010).
Sonuç İnovasyonu
Sonuç inovasyonu en genel tanımıyla pazarda ya da piyasada olmayan bir ürünün
piyasaya sürülmesine denir. Bir örnekle konuyu genişletecek olursak 90’lı yılların sonuyla
piyasada artan cep telefonu sayısı ve modeli son yıllarda giderek artmasına rağmen i-Phone gibi
bir ürünün sektöre girmesi ele alınabilinir. Apple şirketi geliştirdiği bu ürünle piyasada var
olmayan bir ürünü piyasaya sürerek sonuç inovasyonu için başarılı bir örnek teşkil etmiştir
(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Öte taraftan bu tür yenilikler hizmet, ulaşım vb her alanda meydana gelebilir.
İstanbul’da sonuç inovasyonunu ele aldığımızda günlük 800.000 yolcu kapasitesiyle metrobüs
konu ile ilgili farklı bir örnek olarak değerlendirilebilir. Metrobüs ile 15 milyonu aşan nüfusuyla
İstanbul’da yolcuların ulaşımlarını sağlamada trafik faktörünün etkisinin çıkarılması
hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda geliştirilen metrobüs projesi de güzel bir sonuç
inovasyonu örneğidir (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Hizmet İnovasyonu
Hizmet, maddi bir niteliği olmayan, alım satımı mümkün olan belirli bir fiyatı olan ve
fayda sağlayan soyut bir iktisadi faaliyet olarak tanımlanabilir. Hizmet, fiziksel özelliğe sahip
malın tersine, elle tutulamayan, saklanması mümkün olmayan, insan ihtiyaçlarının
giderilmesine yönelik olarak üretilen veya organize edilen, turizm, haberleşme, danışmanlık
gibi faaliyetlerin genel adıdır. Üretilen çıktının mülkiyetinin olmaması hizmeti üründen ayrılan
temel özellik olup, bir ekonomide hizmet sağlayıcıların tümü o ekonomideki hizmet sektörünü
oluşturur (Aymaz,2003 ). Bu tanımlamadan hizmetin bazı özellikleri türetilebilir
(Cemalcılar,2000): Hizmetin en başta gelen özelliği soyut olmasıdır. Bunun yanında eş zamanlı
üretim/tüketim, heterojenlik, değişken talep, hizmeti üretenden ayrılmama, dayanıklı olmama,
alıcı ve satıcı arasında yakın ilişkiye olanak verme, farklı pazarlama sistemine sahip olma,
dalgalı pazara sahip olma ve nihayet müşteriler, otoriteler veya devlet tarafından çoğunlukla
denetlenebilir olma gibi özellikler bu kapsamda sayılabilir (Demirkaya ve Zengin, 2014).
İşletmeler, hem ürün, hem de hizmet sunabildikleri gibi, sadece ürün veya sadece hizmet
sunabilirler. Örneğin, hastaneler ve oteller genellikle sadece hizmet sunarlar. Ama restoranlar
(yemek ürünü) hem hizmet hem de ürün de sunarlar. Bir bilgisayar üreticisi ürün sunar; ancak
sattığı bilgisayarı müşterinin evine kadar teslim eder ve daha sonra bunun bakımını ve tamirini
yaparsa hizmet sunmuş olur. Bu anlamda sunulmakta olan hizmetleri, daha çok müşteri
memnuniyeti sağlayacak ya da daha çok müşterinin ilgisini çekecek şekilde değiştirmek ve
farklılaştırmak da hizmet inovasyonu yapmak anlamına gelir (Çeliktaş, 2008:17). Hizmet
yeniliği değer yaratmanın, büyümenin ve karlılığı arttırmanın etkin bir yolu olarak görülebilir.
Bu anlamda Batı ekonomilerinin büyüme ve istihdam açısından önemli ölçüde hizmet
inovasyonuna bağımlı olduğu (Bouwman and Fielt, 2008:9) söylenebilir (Demirkaya ve
Zengin, 2014).
Hizmet sektöründe inovasyon imalat sektöründen farklıdır. İmalat sektöründe firmalar
ürün ve süreç inovasyonlarını tercih ederken, hizmet sektöründe organizasyonel inovasyon
(Tether, 2005:159) ön plana çıkmaktadır. Yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş bir hizmet
yaklaşımı, hizmetin sunumunda ve dağıtım sistemindeki yenilik ve farklılık oluşturma ve bu
amaçla yeni teknolojilerin kullanılması hizmet inovasyonu doğurur. Bu tür inovasyonlar,
hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmaların teknolojik ve organizasyonel yeteneklerinin yanı
sıra insan kaynakları becerilerini de artırmalarını ve koşullara uygun olarak yeniden
yapılanmalarını (Simonceska, 2012:41; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) gerektirir Bu anlamda
öncü şirketlerden söz edilebilir (Vatan, 2010:39; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).
Örneğin, bilişim teknolojilerinin hizmet inovasyonu için sunduğu fırsatları iyi
değerlendiren AXA OYAK, sektörde ilk çevrimiçi (online) hizmetler sunan şirket olma özelliği
kazanmıştır. Bu hizmetler eczane ve hastane provizyonlarının ve hasarsızlık belgelerinin
alımından, hasarlı araç ve diğer ürünlerin satışını izleme ve teklif vermeye kadar çeşitli süreçleri
kapsamaktadır. Şirketin satın alma ihaleleri de yine internet üzerinden yapılmaktadır
(Demirkaya ve Zengin, 2014).
Öte yandan İstanbul’daki Point Hotel, farklı tasarımı ve hizmet yaklaşımıyla hizmette
inovasyona ve pazarlama inovasyonuna bir örnek teşkil etmektedir. Hedef kitlesini işadamları
olarak belirleyen otel, “ev konforu ve ofis teknolojisini” bir arada sunarak, iş toplantıları için
özel bir hizmet anlayışı geliştirmiştir. Bu anlayışını destekleyen, ihtiyaçlara uygun bir bilişim
teknolojileri altyapısı kurarak kendisini diğer otellere göre farklılaştırmıştır. Ayrıca
rakiplerinden farklı olarak minimalist detayların ön plana çıktığı iç tasarımla, hizmetin
sunumunda bir ayrıcalık yaratmıştır (Demirkaya ve Zengin, 2014).
KODAK firması, dijital fotoğraf makinelerinin ve cep telefonlarının geleneksel fotoğraf
makinelerinin yerini almasıyla değişen müşteri ve pazar ihtiyaçlarına, hizmette inovasyon
yaparak cevap vermektedir. "KODAK Mobile Services", cep telefonlarıyla çekilen dijital
fotoğrafların görüntülenmesi, başkalarına gönderilmesi ve baskı siparişinin verilmesine olanak
sağlayan bir hizmet sunmaktadır (Vatan, 2010:39; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).
Türkiye’nin ilk çevrimiçi (online) yemek sipariş sitesi olan “yemeksepeti.com” da bir
hizmet inovasyonudur. Sitede siparişler tamamen etkileşimli bir ortamda gerçekleşmektedir.
Bilişim teknolojilerinin tüm imkanları ile desteklenerek hata payı sıfıra yaklaştırılan
yemeksepeti.com'da verilen bir siparişin en kısa zamanda ve en doğru şekilde kullanıcıya
ulaştırılması sağlanmaktadır (Vatan, 2010; akt. Demirkaya & Zengin, 2014).
Hizmet şirketleri üç şekilde yenilik yapabilmektedir. Bunlar (Demirkaya ve Zengin, 2014):
Hizmet dağıtım sürecinin veya sunulan hizmetin değiştirilmesi,
Organizasyonun ve yönetim sisteminin değiştirilmesi (Toplam Kalite Yönetimi,
Reenginering vb) veya hizmetin veya sürecin yeniden dizaynı,
Hizmetin değişikliğe uğratılarak, müşteri beklentisine doğrultusunda sunumunun
sağlanmasıdır.
Özellikle bu çalışmamıza dayanak teşkil eden Cenker Eğitim ve Danışmanlık Şirketi,
hizmet yeniliğinde üçüncü yola örnek teşkil etmektedir. Şirketin uygulamasında hizmet
değişikliğe uğratılarak, müşteri istek ve beklentileri doğrultusunda yeniden dizayn edilmiştir.
Değişimin esası mevcut kreş hizmetlerinin müşteri istek ve beklentileri doğrultusunda revize
edilerek, Türk Milli Eğitiminin yeni geliştirdiği eğitim sistemine (4+4+4) uyarlanarak,
konaklama ve etüd merkezi olarak hizmet verecek şekilde dizayn edilmesidir (Cenker
Danışmanlık, 2012; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).
İnovasyon Stratejileri
Strateji Nedir
“Strateji” askeri bir terimdir. Savaşı kazanmak için izlenmesi gereken yolu, taktikler
bütününü tanımlar. Bir şirketin de varolabilmek ve büyüyebilmek için pazarda süregelen
kıyasıya rekabet savaşını kazanması gerekir. Bunun için sahip olunması gereken en önemli silah
iyi hazırlanmış, özümsenmiş ve başarıyla uygulanan bir stratejidir. Sadece inovasyonda değil,
işinizin her alanında başarılı olmanız için stratejik düşünüp hareket etmelisiniz. Kurumsal
stratejiniz, şirketinizin sürdürülebilir rekabet avantajının kaynağının ne olduğu, bu rekabet
avantajını koruyabilmek için pazarda nasıl konumlanmanız gerektiği ve stratejik
önceliklerinizin neler olduğu sorularına cevap vermelidir (Elçi, 2006).
Şirketinizin stratejisi, müşterilerinizin gereksinimlerini rakiplerinizden daha iyi
karşılamanız için belirlediğiniz taktiklerden oluşan bir kılavuzdur. Bu kılavuz, şirketin sahibi
ve üst düzey yöneticileri tarafından, diğer yönetici ve çalışanların da görüşleri alınarak
hazırlanmalıdır. Daha sonra şirket içinde özümsenen stratejinin tüm çalışanlarca uygulanması,
uygulamanın da üst yönetimin denetiminde olması gerekir (Elçi, 2006).
Bir firmada inovasyon faaliyetlerinin başarısı, inovasyon stratejisinin firmanın
kurumsal stratejisi ile bütünleşmiş olmasına bağlıdır. İnovasyon stratejinizi geliştirebilmek için

Şirketinizde çalışanların ihitiyaç ve beklentilerini anlamanız,

İş yaptığınız pazarı tanımanız,

Paydaşlarınızın kimler olduğunu ve beklentilerinin neler olduğunu bilmeniz,

Pazarın, paydaşlarınızın ve çalışanlarınızın ihtiyaçlarını bir vizyon etrafında
birleştirmeniz,

Bu vizyonun, herkes tarafından “paylaşılan” bir vizyon olmasını sağlamanız,

Şirketinizin hedeflerini, misyonunu ve stratejik planını hazırlamanız gerekir (Elçi,
2006).
Daha sonra vizyon, misyon ve hedeflerinizde ifade edilen ihtiyaçlar doğrultusunda
inovasyon fırsatlarını yorumlayarak inovasyon stratejinizi oluşturmalısınız. İnovasyon
stratejinizi hazırlarken daima pazarın ve müşterilerinizin talep ve ihtiyaçlarını göz önünde
bulundurmalısınız. Stratejinizde inovasyonu tanımlarken kesinlikle yeni ürün ve hizmet
geliştirmeyle sınırlamayın. Yeni ve iyileştirilmiş süreçler ve yöntemler de rekabet avantajı
kazanmanız için stratejinizde ön plana çıkmalı. Yine unutmamanız gereken, inovasyon
stratejinizle geliştireceğiniz sistem, sadece varolan problemlerin çözümüne imkan sağlamakla
kalmamalı. Her inovasyon faaliyeti, yeni inovasyon faaliyetlerini ortaya çıkarmalı (Elçi, 2006).
İnovasyon stratejiniz, “farklılaşmanızı” sağlayacak hamleleri tanımlamalıdır. Bu hamleleri
yapabilmek için gereken eylemler de stratejinizde açıkça anlatılmalıdır. Şirketinizin tüm
birimleri inovasyon stratejisinin uygulanmasından sorumludur. Bu nedenle, stratejinizin ilgili
birimler arasında sinerji yaratmayı hedefleyerek tasarlanması büyük önem taşır. Diğer önemli
bir nokta ise, inovasyon stratejiniz, inovasyonda yatırım önceliklerinizin belirlenmesini sağlar.
Şirketinizin kısıtlı kaynaklarının ne tür inovasyon faaliyetleri için nasıl kanalize edileceğini
belirleyen araç bu strateji olmalıdır (Elçi, 2006).
İnovasyon stratejisi, rekabet savaşında bir saldırı kararı gibidir. Her hamle yeni bir
inovasyon faaliyeti için bir fırsat doğurur. Bu nedenle, inovasyon stratejinizin pazardaki,
organizasyonel yetenek ve yetkinliklerinizdeki, iş hedefleriniz ve ihtiyaçlarınızdaki değişime
bağlı olarak değişmesi, yaşayan bir doküman olması gerekir (Elçi, 2006).
İş Planı
Neden İş Planı?
İş planı, ister kurulu bir firmanız olsun, ister firmanızı kurma aşamasında olun, o an
bulunduğunuz noktayı, ulaşmak istediğiniz hedefi ve bu hedefe giden yolun haritasını
çıkarmanızı sağlar. İşin ne olduğunu, çalışma ortamını, kısa ve uzun vadedeki hedefleri ve bu
hedeflere ulaşmak için gereken araç ve yöntemleri tanımlar (Elçi, 2006).
İş planı,

İşinizin her aşamasında neyi doğru neyi yanlış yaptığınızı gösteren bir kontrol
mekanizmasıdır.

İşinizdeki başarı ve büyüme olasılıklarını değerlendirmenizi sağlar.

İşinizi sorunsuz yönetmenizi ve başarı için gerekli hazırlıkları yapmanızı sağlar.

İşiniz için bir iletişim aracıdır. Amacınızı, rekabet şartlarınızı, yönetiminizi ve insan
kaynaklarınızı tanımlar.

Finansal tekliflerinizin temelini oluşturur.
İş planının işe yaraması için onu “kullanmanız” gerekir. Yeni kurulan işlerin %90’ı
kurulduklarının ilk yılında başarısızlık yaşar. Başarısızlığın en önemli nedeni ise planlama
eksikliğidir. Bu nedenle, iş planı hazırlayın ve bu planı kullanın (Elçi, 2006).
İş planı “bilgi” sağlar. En çok da işiniz için finansman aradığınızda yardımcınız olur. Tüm
gelişmiş ülkelerde risk sermayesi başta olmak üzere herhangi bir finansman aracından
yararlanmak için ihtiyaç duyulan tek şey iyi hazırlanmış bir iş planıdır. Ülkemizde de iş planı
finansörler tarafından yavaş yavaş aranır hale gelmeye başladı.
İş Planını Kim Yazmalı?
Tabii ki o işin sahibi. İş planına her ne için ihtiyacınız olursa olsun (finansal kaynak
aramak, işinizi büyütme yollarını belirlemek, vb.) kurduğunuz veya kuracağınız işi en iyi bilen
ve onu yönlendirecek olan siz planınızı yazmalısınız (Elçi, 2006).
İş planı hazırlamak için gereken adımları bildiğiniz taktirde planınızı zorlanmadan
hazırlayabilirsiniz. Gerektiğinde uzman yardımı da almanız mümkün, ama bir uzmanın yardımı
sadece yol gösterici düzeyde kalmalıdır (Elçi, 2006).
İş Planı Hazırlarken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
İş Planında işin tam olarak ne olduğu ve neleri hedeflediği açıkça gösterilmelidir. Planın
her bölümü, hem onu hazırlayan ve işin sahibi olan siz, hem de onu okuyan ortaklarınız,
çalışanlarınız veya finansörler tarafından inandırıcı bulunmalıdır.
Geniş anlamlar içeren, havada kalan ifadelerden kaçınmanız gerek. Tüm cümleleriniz
gerçek ve sağlıklı verilerle desteklenmiş olmalı. Eğer kurulu bir iş için plan hazırlıyorsanız
önceki başarılarınızı detaylı şekilde tablolarla ve grafiklerle ifade edin. Geçmiş pazar
verilerinizi öngördüğünüz verilerle karşılaştırın (Elçi, 2006).
İş planlarının çoğunda, işin şu anda nerede olduğu, yeni pazarların neler olacağı ve ne
kadar para kazanılacağı anlatılır. Ancak pek az planda o pazarlara nasıl girileceği ve o paraların
nasıl kazanılacağı konusunda aşamalara ve yöntemlere yer verilir. Hem sizin hem de planınızı
kullanacakların o planda görmesi gereken tek şey gerçeklerdir. Söylediğiniz her şeyi, yazdığınız
her rakamı gerekçelendirin ve destekleyin. Ham fikirler, dolambaçlı ifadeler, havada uçuşan
tahminler hiçbir işe yaramaz.
Basit ve anlaşılır cümleler kurun. Ürünleriniz hakkında çok detaya girmeyin. Ürünlerle
ilgili ifadelerinizde içinde bulunduğunuz sektöre özgü çok fazla jargon kullanmayın. Bu
yaklaşımınız işyeriniz dışındakilerle de bir iletişim aracı olarak kullanacağınız iş planınızın
anlaşılmasını güçleştirir. Hatta ürünlerinizle ilgili bilgi verdiğiniz bölümlerde, bunu bir çocuğa
anlatıyormuş gibi düşünün (Elçi, 2006).
Pazardaki yerinizi ve rakip ürünlerin özelliklerini iyi açıklamanız gerekir.
Rakiplerinizin bir listesini hazırlayın ve tek tek güçlü ve zayıf yönlerini belirleyin. Mümkünse
rakiplarinizin pazar paylarını ve kâr oranlarını belirtin. Her firmanın rakip veya rakipleri vardır.
Bir iş planında “Sektörümüzde rakipsisiz” demek başarısızlığa davetiye çıkarmaktır. Şirketinizi
başarıya ulaştırmak için rakiplerinizi bilmeniz ve onlara saygı göstermeniz gerekir (Elçi, 2006).
Finansal tablolarınız açık ve anlaşılır olmalı. Mutlaka varsayımlarınızın neler olduğunu
belirtin. Eğer mevcutsa, gerçek rakamlar kullanın. En azından ilk yıl için aylık tablolar
hazırlayın. Tüm tablolarınızı tamamladıktan sonra rakamlara dışardan birinin gözüyle bakıp
anlamlı olup olmadıklarını inceleyin. Tüm bölümlerdeki rakamlar arasında uyuşmazlık
olmaması için bir kaç kez kontrol edin.
Özellikle dışardan birileri inceleyecekse, iş planınızın ekine pazar araştırması verilerini,
referanslarınızı, yöneticilerinizin özgeçmişlerini, broşürlerinizi, teknik açıklamaları koyun.
Ancak, kalın bir iş planı iyi bir iş planı demek olmadığından planınızın eklerini gerekli bilgiyi
içerecek şekilde en azda tutmaya özen gösterin (Elçi, 2006).
Yine iş planınızın şirketiniz için bir iletişim dokümanı olduğundan hareketle, planınızı
en düzgün dille, dil bilgisi kurallarına uygun ifadeler ve yazım şekliyle hazırlamanız şarttır. Bu
konuda kendinize güvenemiyorsanız, editörlük yeteneği olanlardan yardım alabilirsiniz.
Planınız çok uzun olmaması gerektiği gibi çok da kısa olmamalıdır. Bazırlarımız
yazmayı sevmiyor, bazılarımız da bir iş için plana ihtiyaç olmadığını düşünüyor olabiliriz. Bu
durumda şunu hatırlayın: İşletmelerin büyük bir bölümü, iş planı yokluğundan, kendileri için
gerekli herşeyin kafalarının içinde olduğuna inandıklarından ve dolayısıyla önlerini
göremediklerinde iflas etmekteler (Elçi, 2006).
İş planınızın tamamının 40 sayfayı geçmemesinde fayda var. Somut bilgileri açık bir
ifadeyle verin ve tekrarlardan kaçının. Amacınız her zaman “iyi” bir plan hazrılamak olmalıdır.
Planda kısaltmalardan kaçının. Okuyucunun anlamını bilmediği kısaltmaları hatırlamak
için her seferinde sayfaları karıştırmak zorunda kalması can sıkıcıdır.
Verdiğiniz bilgiler mantıklı bir sırayı takip etmelidir. Herhangi bir bölümün altına o
konuyla ilgili verileri ve bilgileri rasgele sıralamayın. Planınızdaki yapılanma şekli “ne
yaptığını bilen bir iş sahibi” olduğunuzu vurgulamalıdır. Bu da başarının ön şartıdır (Elçi,
2006).
İyi bir İş Planı için Neler Gerekir?
Açık ve gerçekçi finansal projeksiyonlarınız olmalı. Finansal projeksiyonlar okuyucuya
nereye gitmek istediğinizi gösterir. Finansal tablolarınız standart formatta ve tutarlı olmalıdır.
Örneğin projeksiyonlarda şu hatalara sıklıkla rastlanır: Yeni kurulan bir işte ilk beş yıl oldukça
düşük ve yavaş yavaş artan satış ve gelir rakamları beş yılı sonunda inanılmaz bir tırmanışa
geçer. Ya da on yıllık bir dönem, iki veya üç döneme bölünmüştür ve bu dönemlerde hep aynı
rakamlar göze çarpar. Bu nedenle, her yıl için kullandığınız rakamlar ve gerekçeleri mantıklı,
inandırıcı ve ikna edici olmalıdır (Elçi, 2006).
Müşterilerinizi
ve
ürünlerinizin/hizmetlerinizin
karşıladığı
gereksinimleri
iyi
bilmelisiniz. Tabii bunları iyi bildiğinizi de planınızda göstermelisiniz. İçinde bulunduğunuz
pazarın büyüklüğünü ve eğilimlerini bilmeniz ve göstermeniz şart. Buna bağlı olarak da
önümüzdeki yıllarda pazarınızın nasıl büyüyeceğini ve değişeceğini tahmin etmelisiniz. Hiç
kuşkusuz bu tahminler elle tutulur gerekçelere ve verilere dayandırılmalı. Sektörünüzde yapılan
araştırmalardan referans göstererek bilgiler vermek yararlı olacaktır (Elçi, 2006).
Her iş planının en önemli bölümü şirketin organizasyonu ve yönetimi ile ilgili bölümdür.
Çünkü bir şirketi batıran da dünya çapında bir şirket haline getiren de yöneticileri ve
çalışanlarıdır. “İnsan” bir şirketin sahip olduğu en büyük değer, en önemli varlıktır. Planınızın
bu bölümünde, işinizin gerektirdiği nitelikteki insan gücünü iyi analiz etmeniz ve bu güce sahip
olduğunuzu göstermeniz gerekir. Yaptığınız tarafsız analiz sırasında kadronuzda eksikler
olduğunu saptarsanız -ki iş planının bir amacı da şirketin mevcut durumunun resmini çekmek
olduğuna göre bu hiç de utanılacak bir şey olmadığı gibi, az rastlanan bir şey de değildir- bu
eksiklerin ne zaman nasıl doldurulacağını planınızda belirtmeli, finansal tablolarınıza bu iş
gücü artışını eklemelisiniz (Elçi, 2006).
İş planınızın işinizin devamı için ihtiyaç duyduğunuz önemli bir araç olduğuna inanın
ve okuyanları inandırın. Ürünlerinizi/hizmetlerinizi nasıl satacağınızı bildiğinizi gösterin.
Şirketinizi nasıl büyüteceğinizi bildiğinizi gösterin. Eğer planınızı bir yatırımcıyla
paylaşacaksanız, kendinize ve işinize nasıl güvendiğinizi, ancak eksiklerinizi de bildiğinizi ve
bunları gidermek için gerekli önlemleri almakta olduğunuzu veya alacağınızı, her şeyin gerçek
anlamda elle tutulur verilere dayandırılarak planlandığını ve yatırımcıya ne için nerede ihtiyaç
duyduğunuzu gösterin (Elçi, 2006).
Planınızın “Yönetici Özeti” bölümü üzerinde en çok çalışılmış bölüm olmalı. Bu bölüm,
işinizle ilgili en önemli noktaları 1 ila 3 sayfada okuyucuya sunmalı. İşinizin neyle ilgili
olduğunu ve şirketin ana hedefini anlatan basit bir kaç cümleden sonra pazarınız, yönetiminiz,
organizasyonunuz,
ürünleriniz
ve
hizmetlerinizle
ilgili
özeti
verin.
Bu
bölümün
profesyonellerce hazırlanmasına özen gösterin. Çünkü pek çok kişi sadece bu bölümü
okuyacaktır (Elçi, 2006).
İş planınızın formatının okumayı kolaylaştırıcı tarzda olmasını sağlayın. Satır
aralıklarını buna göre ayarlayın ve yazı tipi büyüklüğüne dikkat edin.
Bir planda kesinlikle olmaması gerekenler; yazım hataları, dil bilgisi ihlalleri, yanlış
hesaplar ve hepsinde de kötüsü yetersiz araştırma sonuçlarıdır.
İş planı hazırlama, akademik bir çalışma değildir. Ortaya iyi bir plan çıkarmak için adım
adım ilerlemeli, yazdıklarınızı birkaç defa, üzerinden bir süre geçtikten sonra okumalı, gerekli
düzeltmeleri yapmalısınız.
İş planınız, işinizle ve şirketinizle ilgili hazırladığınız en önemli dokümandır.
Şirketinizin ruhuna sahip, işleyen, yaşayan ve büyüyen tek dokümandır. Bunun için
hazırlanması zaman, emek ve fedakarlık gerektirir (Elçi, 2006).
İş Planıyla İlgili Unutulmaması Gerekenler
İş planı, şirketiniz için bir rehberdir. İşinizi ister yeni kurmuş olun, ister yıllardır faaliyet
gösteriyor olun, yeni projelere başlarken, büyüme ve gelişmeyle ilgili kararlar alırken, diğer
şirketlerle işbirliklerine hazırlanırken, yeni pazarlara açılırken hatta şirketinize yeni elemanlar
alırken, kısacası işinizle ilgili her türlü kararda başvuracağınız tek kaynaktır. Demek ki, iş
yaşamının herhangi bir evresinde büyümeyi ve gelişmeyi ilke edinmiş her şirket için bir iş planı
gereklidir (Elçi, 2006).
Şirketiniz yerinde saymayacağına göre, bir defalığına hazırlanmış iş planı da birşey
ifade etmeyecektir. İşinizdeki gelişmelere bağlı olarak planınızı en az yılda bir defa
güncellemeyi alışkanlık haline getirmelisiniz.
İyi hazırlanmış bir plan öncelikle sizin ve çalışanlarınızın ihtiyacını karşılar. İş planının
asıl amacı, büyüme hedeflerinizi saptamak, kendi kendinizi değerlendirerek ortaya çıkan
riskleri, eksiklikleri ve sorunları ortadan kaldırma yollarını tanımlamak, iş ile ilgili kararlarınızı
her aşamada daha stratejik almanızı sağlamak; kısacası büyümeye ve gelişmeye giden yolun
haritasını çıkarmaktır (Elçi, 2006).
İş planını ancak o işin sahibi/sahipleri hazırlamalıdır. Eğer şirketinizin birden fazla
kurucusu ve yöneticisi varsa hepiniz bir araya gelerek bir ekip oluşturmalı ve planı hep birlikte
hazırlamalısınız. Daha sonra hazırladığınız planı, deneyim ve bilgisine güvendiğiniz işinde
uzman kişilere kontrol ettirmenizde fayda var. Çok gerek duyarsanız, planı hazırlamanız
sırasında sizi yönlendirebilmesi için daha önce iş planı hazırlamış uzman ya da danışmanlardan
kısa süreli yardım alabilirsiniz. Unutmayın ki iyi hazırlanmış bir iş planı şirketinizi başarıya
ulaştıran önemli bir araçtır; bu nedenle de planı hazırlamak için gerekli dikkati, özeni ve
fedakarlığı göstermeniz gerekir (Elçi, 2006).
İş planları, önemli ve gizli bilgiler içerir. O nedenle, kimlere ne amaçla verdiğinizi iyi
bilmelisiniz. Planınızı ihtiyaçlarınız doğrultusunda dağıtın. Planı çalışanlarınızla ve
ortaklarınızla tabii ki paylaşacaksınız. Ayrıca yatırımcılara ve finansçılara ihtiyaç duyduğunuz
taktirde gizliliğini garanti altına alarak ulaştırın (Elçi, 2006).
İş planının, okuyan yatırımcı tarafından finansman sağlanacak kalitede bir şirket imajı
yaratması gerekir. Ancak bunu sağlamak için gerçeklerin üzeri örtülmemelidir. Yatırımcı,
şirketin güçlü yönlerinin yanı sıra zayıflıklarını da bilmek ister ve her şeyin dörtdörtlük
göründüğü bir şirket gerekli güveni yaratmaz. Bu şekilde asla inandırıcı da olamazsınız. Bunun
için planınızda şirketinizin problemlerini açığa çıkarmalı, bunları nasıl çözeceğinizi
anlatmalısınız. Taşıdığınız riskleri sıralamalı, bunları en aza indirmedeki çözüm yollarınızı ve
kararlılığınızı planınıza yansıtmalısınız. Ayrıca, her türlü projeksiyon, finansal tablo ve
tahminler detaylı dipnotlarla açıklanmalı. Gerçekçi olmayan, yeterince açıklanmamış,
dayanaksız tablolar yatırımcıların sizi ciddiye almamasına neden olur (Elçi, 2006).
İş planlarının yapısı, şirketin yapısına ve içinde bulunduğu evreye bağlı olarak
değişiklik gösterir. Ayrıca faaliyet gösterdiğiniz sektör de belirleyici bir unsurdur. Planınızı
hazırlarken içinde bulunduğunuz şartlara göre gerekli değişiklikleri yapmanız gerekir. Örneğin,
yeni kurulmuş bir şirketin geçmişe yönelik finansal verileri olamayacağından ekipman, patent,
envanter ve üretim öngörülerine ağırlık verecektir. Hizmet sektöründe faaliyet gösteren kurulu
bir şirketin iş planında personel, pazarlama harcamaları ve ticari sırların korunması gibi konular
öne çıkacaktır (Elçi, 2006).
Yönetici özetini, tüm plan hazır olduktan sonra yazmalısınız. Aksi taktirde aşağıda
belirtilen ihtiyaçlara cevap vermeyecektir. Planınızı eline alan okumaya “Yönetici Özeti”nde
başlayacağı için bu bölümün planın içeriğini yansıtacak, sizi ve işinizi ciddiye almasını
sağlayacak kalitede hazırlanması ve etkileyici olması önemlidir. Bu nedenle, özellikle
yatırımcılar için okuyucunun dikkatini çekerek tüm planı incelemesini sağlamanız gerekir.
Yönetici özeti, yatırım kararı için önem taşıyan

Şirketin yapısı ve kurucularını,

Eğer finasman desteği talebinde bulunuluyorsa, ihtiyaç duyulan tutar ve ne için ihtiyaç
duyulduğunu,

Finansal projeksiyonların özetini,

Pazar beklentilerinin ve öngörülerin özetini içermelidir (Elçi, 2006).
İnovasyon Kültürü
İnovasyon kültürünü yayabilmek için yapılabilecek birçok çalışma vardır. Bunların
başında inovasyon yarışmaları gelir. İnovasyon yarışmaları kurum içi ve kurum dışı olabilir
(Karatoy, 2014).
Öncelikle, şirketlerin inovasyon kültürünü kurum kültürü haline getirebilmeleri
gerekmektedir ve bu uzun bir süreçtir. Kurum içinde etkili bir inovasyon kültürü oluşması ve
yaygınlaşması için ise ilk olarak üst düzey yöneticilerin bunu benimsemesi ve teşvik etmesi
gereklidir. Şirket çalışanları düşünüldüğünde farklı kültürlerin, farklı inanışların, farklı
alışkanlıkları vardır, sosyal ve psikolojik hayatları da bu doğrultuda farklıdır. Şirket bünyesinde
farklı herkesin kendini ifade edebilmesini sağlayan bir platform oluşturulmalıdır. Bu
platformda her kültüre aynı değeri göstererek, Personelin, kendilerini anlatabilme, iletişim
kurabilme özgürlüğü sunarak standartları yüksek ortak bir sosyal yaşam alanı oluşturulur
(Karatoy, 2014).
Daha sonra şirket içi e-learning çalışmaları ile inovasyon nedir?, nasıl olmalıdır?,
faydaları nelerdir? gibi başlangıç noktaları şirket çalışanlarına öğretilmeli ve kısa bir online
eğitimden sonra şirket içi intranet portalı hazırlanarak tüm personelin bu sürece dahil olması ve
katkıda bulunması sağlanmalıdır. Bu portal üzerinden çalışanların, belirlenen konular üzerinde
veya genel olarak eksikliklerin giderilmesi, mevcut uygulamalarda iyileştirmeler, yeni
çözümler üretilmesi, farklı model ve ürünlerin yanı sıra var olan bir ürüne veya uygulamaya
orjinal bir açılımla değer yaratması beklenebilir. Bu sayede çalışanlar sürece dahil edilerek
inovasyonun şirket içi bir kültür olarak benimsenmesi sağlanmaya başlayacaktır. Ayrıca bu,
personelin şirkete bağlılığını da arttıracak bir uygulamadır (Karatoy, 2014).
Bu Platform Çalışanların;

Dinlenmek ve anlaşılmak ihtiyacını,

Başarılarını paylaşma ihtiyacını,

Ait olma ihtiyacını,

Fark edilme ihtiyacını,

Önemsenme ihtiyacını,

İz bırakma ihtiyacını karşılayarak sıra dışı özelliklerini açığa çıkarmalarını
sağlayacaktır (Karatoy, 2014).
Şirket içi inovasyon çalışmaları bu kültürün yayılmasında ilk basamaktır. Bu sürece katkıda
bulunan personele bir takım ödüller verilerek teşvik edilmesi gerekli ve önemlidir. Bunun
yanında çalışanların sunduğu inovatif çözümlerin şirket içinde aktif olarak kullanılması ise ayrı
bir motivasyon kaynağı olacaktır. Ayrıca açık sicil uygulaması olan şirketlerde katılımcı
olunması teşvik edilir ve sicil puanına etki eder bir halde sunulur. Personel şirkete fayda
sağlayacak bir öneride bulunduğunda kariyeri içinde siciline artı puan eklemiş olur. Bu gibi
çalışmaların kişisel beceri ve şirket yükselişlerindeki payı çok büyük olduğundan dolayı her iki
taraf için de faydası oldukça fazladır (Karatoy, 2014).
İnovasyon Ölçümleri
OECD (2010)’a göre inovasyonu ölçmek inovasyonun etkin yönetimi bağlamında
önemli bir gereksinimdir; ve bu gereksinim çerçevesinde de yanıtlanması gereken sorular söz
konusudur. İnovasyon, ticari dünyada olsun olmasın bir kurumun stratejik yaklaşımının
parçasıdır ve basitçe fikirlerin değere dönüşmesi olarak tanımlanabilir (Karaata, 2012).
Genel olarak inovasyonun tanımına bir kez daha bakıldığında geliştirilmiş ürünlerin,
hizmetlerin, süreçlerin, pazarlama yöntemlerinin ve organizasyonların örgütlenme biçimlerinin
inovasyonun kapsama alanı içine girdiği görülür. Varılan önemli saptamalardan birisi de şudur;
inovasyonun ekonomik performans üzerindeki etkilerine ilişkin çalışmalar mevcuttur. Ancak
bu çalışmaların yanında, inovasyonun toplumsal kalkınma ve gelişme üzerindeki etkilerine
ilişkin araştırma çalışmalarının eksik olduğu görülmektedir. İnovasyonun ölçümlenmesi ile
ilgili olarak uygun bir çerçevenin oluşturulabilmesi ve bu çerçevenin içindeki bileşenlerin neler
olduğunu anlamak için yeniden düşünmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Kısa vadede OECD
tarafından salık verilen geliştirilmesi gereken ihtiyaç alanları arasında; istatistik sistemlerin
daha esnek yapıya sahip olabilmeleri, aynı zamanda yeni ve hızla gelişen kavramların tanımına
olanak sağlayabilecek yapıda olabilmeleri; bu hedefe ulaşabilmek için başarılması gereken alt
hedefler arasında mevcut mikro verilerin potansiyelinden yararlanılması, özel ihtiyaçlara yanıt
verebilecek tarzda soruların geliştirilmiş olan mevcut anketlere araştırmalara eklenmesi gibi
konuların gündeme geldiği görülür (Karaata, 2012).
Uzun vadede yapılabilecekler, daha doğrusu uzun vadede baş edilmesi gereken konular
arasında ise ilgili olan analiz birimine (unit of analysis) adreslenecek biçimde anket
çalışmalarının-araştırmaların,
istatistik
uzmanları
tarafından
yeniden
tasarlanması
bulunmaktadır. Düşünülmesi gereken diğer konular arasında ise temel araştırmalar alanında bir
çalışma yürütürken, belirlenen soruların mutlaka araştırma laboratuvarlarına dair mi olması
gerektiği verilerin araştırma laboratuvarları düzeyinde mi toplanması gerektiği gibi sorular
bulunmaktadır (Karaata, 2012).
Yönetim bilimlerinde dile getirilen “ölçemezsen yönetemezsin” kalıbı etkin bir
inovasyon yönetimini sürdürebilmek için de geçerlidir. İnovasyon için yapılan kısa ve uzun
vadeli tüm yatırımların geri dönüşünün bilimsel bir yaklaşım sonucunda geliştirilen bir yöntem
ile ölçümünün sağlanması, bu ölçüm sonucu alınması gereken stratejik kararların doğruluğuna
da destek verecektir. Böylece bir ülkenin bilgi toplumuna dönüşümü ve bilgi destekli ekonomi
aşamasına geçişi hızlanacak, inovasyonun gerek işgücü verimliliği, gerekse de toplam faktör
verimliliği, aynı zamanda istihdam kapasitesi üzerinde yaratacağı etki ile refah düzeyinin
artışına katkıda bulunması olasılığı artacaktır. Çalışmamızda incelediğimiz OECD’nin ortaya
koyduğu geleceğe doğru kurgulanmış olan açısı, inovasyonun ölçümünde oluışmuş
paradigmalar üzerinde etki yaratabilir niteliktedir. Bu bağlamda bir hatırlatma yararlı olacaktır:
OECD gibi uluslararası kuruluşların çalışmalarını bir çerçeve yapı olarak algılamak, her ülkenin
bu tip çerçeve yapıları dikkate alarak kendi ihtiyaçlarını giderme yolunda yaklaşımlar
geliştirmeleri doğru olan yöntemedir. Türkiye’nin de coğrafyası içinde bulunan kurumlarının
inovasyon performanslarının ölçümünde bu tip çerçeveleri mutlaka dikkate almaları, ancak
özgün koşullarına uygun detayları gözden kaçırmayacak biçimde ölçüm kritlerilerini
geliştirmesinde yarar olacağı düşünülebilir (Karaata, 2012).
İnovasyon Çalışmaları
Dünya’da İnovasyon
19.yy da elektriğin sanayide kullanılmaya başlaması teknolojinin ilerlemesini
hızlandırmış olsa da 1990’lı yıllarda internet kullanımının yaygınlaşması ile bilgi tabanlı
ekonomik yatırımlarda yüksek artış sağlanmış ve kalkınma ve gelişme politikalarında önemli
bir yer aldığı anlaşılan Ar-Ge ve inovasyon kavramları ülke ekonomilerinin gündemine
oturmuştur (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Ülkelerin gelişmişlik düzeylerini belirlemede bir ölçüt olarak kullanılmakta olan
inovasyon üzerine yapılan yatırımlar ülkeler bazında değişkenlik arz etmekte ve bu yatırımlarla
ülkeler dünyadaki teknoloji ve bilim alanında oynadıkları rollerini de belirlemektedirler. ABD,
Finlandiya, Japonya, Kore, İsviçre gibi ülkelerin bu alanda yaptıkları yatırımlar diğer ülkelere
göre gayri safi millî harcamalarının çok daha büyük kısmını oluşturmaktadır (Kasımoğlu ve
Akkaya, 2012).
90’lı yıllarda, inovasyonun direk bilim kaynaklı olması teknolojik olarak ilerlemeyi
hızlandırmıştır. İnovasyon dışsal ve çok disiplinli bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Böylelikle
firmalar Ar-Ge çalışmaları için daha fazla kaynak sağlamaya ve inovasyon çalışmaları için
alternatif bilgi kaynakları aramaya başlamışlardır. Finansal, yönetsel ve organizasyonel
değişiklikler bilgi pazarının gelişmesini sağlamıştır. Kamuda mali kısıtlamalar özellikle sanayi
ile bağ kurabilen üniversiteleri ve araştırma kurumlarını bu pazara girmeye cesaretlendirmiştir
(Erkek, 2011; akt.Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Dünya genelinde 2000’li yılların başında yaşanan ekonomik düşüşe rağmen bu
yıllardaki hükümetler ekonomik büyüme için bilim, teknoloji ve yenilikçilik yardımlarını
geliştirmek amacıyla geniş bir politika uygulamışlar ve bu dönemde bilgi alanında artış gösteren
yatırımlar OECD ülkeleri arasında ekonomik performans açısından anahtar girdi halini almıştır
(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
1960 yılında kurulan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)’ye üye ülkelerin
inovasyonu desteklemeye yönelik politikaları farklılık göstermesine rağmen kamu ve özel
sektör ortaklıkları OECD ülkelerinde yeni ve yaratıcı buluşların teşvik edilmesinde önemli bir
araç oluşturmaktadır. Gerek kamu gerekse özel sektörün mali katkılarını sağlayarak kamu ve
özel sektör ortaklıkları kamunun sınırlı Ar-Ge finansmanından daha iyi sonuçlar alınması ve de
sanayi sektörünün güçlü bir katılımının sağlanması için araç oluşturmaktadır (Erkek, 2011; akt.
Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
OECD ülkelerinin hükümetleri bilim ve inovasyon yardımlarına ekonomik büyüme için
çok büyük dikkat gösterdiler ve birçok yeni girişimde ve reformda bulundular. 2000 yılında
Avustralya, Kanada, Macaristan, İrlanda, Kore ve İspanya gibi bazı ülkeler bilim, teknoloji ve
inovasyon alanında kalkınma ve gelişme göstermek için kapsamlı bir politika çerçevesi
hazırladılar. Devlet enstitüleri ve ajanslar yenilik sistemlerinin güvenliği için yeniden
yapılandırıldı ve politika uygulama alanları genişletildi. Devlet araştırma sistemleri ekonomik
ve sosyal ihtiyaçlara göre daha iyi uyum sağlanması için bir takım reform çalışmalarına tabii
tutuldu. (DPT-KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı, 2004; akt.Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
ABD ise ülkenin önde gelen sanayi şirketlerinin ortak organizasyonu olan Industrial
Research Institute (IRI), 1996’daki Başkanlık seçimleri öncesinde, Birleşik Devletler’in
ekonomi ve teknoloji politikası ile ilgili olarak, Başkan ve Kongre adaylarına hitaben
yayımladığı bildiride: “Geçen 50 yılda ABD’de kaydedilen ekonomik büyümenin en az yarısını
teknolojik inovasyona borçluyuz.” tespitinde bulunulmuştur. Ancak 90’lı yılların sonuna doğru
ABD’de devlet yatırımlarını düşürmüştür ve özel sektör yatırımlarının artmasını sağlamıştır.
Dünyada inovasyonun vatanı olarak görülen ABD’de inovasyon politikası Barack Obama’nın
Eylül 2009 tarihli “Amerikan İnovasyon Stratejisi” başlıklı dökümanı ile resmiyet kazanmıştır.
Bu dökümanda bir yandan devletin gerekli altyapıyı sağlamasının önemine vurgu yapılırken,
bir yandan da devletin aşırı müdahaleciliğinin sakıncalarına dikkat çekilmiştir. Bu açıdan ele
alındığında Amerikan inovasyon politikasının Avrupa’dan önemli ölçüde farklılıklar gösterdiği
söylenebilir. Bu farklılığın en büyük göstergesi ise Avrupa’nın inovasyon politikalarında AB
kurumları merkeze alınırken, ABD’de inovasyonun motorunu şirketler, Silikon Vadisi gibi
kümelenmeler ve savunma ve uzay sanayii oluşturmaktadır (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Avrupa’daki son ekonomik kriz işgücünün yüzde 10’nu işsiz bırakınca bu durum bu
yaşlı kıtanın ekonomik ve sosyal gücünü zayıflatmıştır. Bunun üzerine AB komisyonu,
Avrupa’nın inovasyon birikimini fikir düzeyinden istihdam sağlayacak bir platforma taşımak
için stratejik bir yaklaşım geliştirmiştir. Bu stratejik yaklaşımın ana öğeleri enerji, gıda
güvenliği, sağlık ve yaşlanan nüfus olarak belirlenmiştir. Bunlara ilave olarak komisyon
tarafından, inovasyon potansiyelini kinetiğe dönüştürmenin önündeki engelleri kaldırmak
amacıyla kamu ve özel sektör arasındaki işbirliğini geliştirecek yollar belirlenmiştir. 2010
yılının sonlarına doğru Avrupa’da en üst politik seviyede yürütülen, inovasyona stratejik bir
yaklaşım olarak kamu kaynaklarını özel sektörü harekete geçirmede kullanacak ve
inovasyonların pazara ulaşmasını zorlaştıran darboğazları kaldırması amacıyla ‘İnovasyon
Birliği’ kurulmuştur (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
2010 yılında hazırlanan İnovatif Olmayan Bir Avrupa’nın Bedeli başlıklı rapora göre
Avrupa 2020 hedefinde öngörülen şekilde Ar-Ge yatırımını GSMH’nın %3’üne çıkartmak 3.7
milyon yeni iş imkanı meydana getirebilir ve yıllık GSMH’yı 2025’e kadar 795 milyar Euro
arttırabilir. Bu sebepten AB Komisyonu tarafından 2007-2013 dönemine yayılan 140 milyar
Euro’luk 3 ayrı fon mekanizması da kurularak inovasyonlu endüstriyi geliştirmeyi
amaçlanmaktadır. Birlik politikası, Yapısal Fonlar ve Birlik Fonu (7. Çerçeve Programı-FP 7,54
milyar Euro ile Rekabetçilik ve İnovasyon Çerçeve Programı - CIP 86 milyar Euro) tarafından
fonlanarak yürütülmektedir. İnovasyonda aslolan inovatif bir fikrin başarılı bir ürüne veya
servise dönüştürülmesi AB tarafından yıllardır üzerinde durulan bir husustur ve bu iki fon
yardımıyla uygulanan politika sonucu çok sayıda somut başarı hikâyeleri meydana gelmektedir
(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Bir sektörün veya kurumun teknolojik inovasyon yapabilmesi teknolojik yetenekler
edinme ve gösterme sürecine bağlıdır. Teknolojik yetenek taklit etmek, var olan teknolojiyi
benimsemek, yenisini yaratmak, yeni ürünler geliştirmek ve ekonomik çevreyi değiştirmek için
teknolojik bilgiyi etkili kullanabilme anlamına gelmektedir. Teknolojiyi öğrenme, yaratma,
buna ilişkin ağ oluşturma ve küreselleşme farklı ülkelerde, sektörlerde ve kurumlarda farklı
seviyelerde gerçekleşmektedir. Bu farklılığın sebebi öğrenme, yenilik yapma ve teknoloji
transfer etme açısından teknolojik oyuncuların farklı kaynaklara, kültürlere, tarihe ve
deneyimlere sahip olmalarıdır. Önemli sektörler veya kurumlar doğduğunda ve gelişmeye
başladıklarında küresel teknolojik çevrede farklı teknolojik yeteneklerini geliştirmeleri farklı
ağlara, dış kaynaklara erişme kolaylığına dayanmaktadır (Cho ve Lee, 2003; akt.Kasımoğlu ve
Akkaya, 2012).
Gelişmekte olan ülkeler teknolojik olarak gelişmek için genellikle öğrenme ve dış bilgi
ve teknolojiler elde etmeye yatırım yapmakta ve kendi stratejik ağlarını oluşturmaya
çalışmaktadır. Bu oyuncular genellikle yarı küresel ağlara dahil olmaya çalışmaktadırlar çünkü
küresel teknolojileri kolaylıkla alabilmektedirler. Bu ağlar genellikle gelişmiş ülkelerdeki
Ar&Ge’leri, profesyonel eğitimli ve deneyimli oyuncular yer almaktadır. Bu networklerde
gelişmekte olan ülkelerin firmaları kendilerini dinamik şekilde geliştirme imkanı bulmaktadır
(Cho ve Lee, 2003; akt.Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Rusya
Rusya Federasyonu, inovasyon çalışmalarının kâğıt üzerinde kalmaması için gayret
harcamakta ve bu konuda devlet başkanlığı düzeyinde özeleştiri yapılmaktadır (Grızlov, 2008).
İnovasyon yolunda yapılan reformlar uygulanmazsa çalışmaları geriye götürme ihtimali de söz
konusudur (Dimitriev, 2010). Sovyetler Birliği sonrası yaşanan büyük yıkımdan sonra yaşanan
restorasyon süreci yerini güçlü bir inşa sürecine bırakmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerin yaşadığı tecrübelerden yola çıkılmış, 2020 stratejisi ile kendi rotasını belirlemiş
bulunmaktadır (Negiz, 2013).
Rusya Federasyonu’nun bu çalışmaları neticesinde, Amerikalı Fast Company’nin
açıkladığı üzere 10 Rus şirketi dünya sıralamasına girebilmiştir. Bunlar, Yandex, Kaspersky
Lab, ABBYY, RosNano, RosAtom, M2M Telematicks, Optogon, Mikron, NLO Saturn,
LukOil. (Ria News, 2011) Özel sektörün Ar-Ge çalışmalarındaki payı 2005 yılında %30 iken,
2009 yılında %26,6 olmuş; devletin payı ise %61,9’dan %66,5’e yükselmiştir (Kommersant,
2011). Bu durum Rusya’yı, özel sektörü inovasyon çalışmalarına teşvik için yeni yollar
aramaya sevk etmektedir. İnovasyon çalışmalarındaki AB Birleşmiş Araştırmacılar
Merkezi’nce yapılan araştırma ve geliştirme masraf büyüklüğü sıralamasında Rus şirketleri
GazProm (83.), AvtoVaz (620.), LukOil (632.) sırada yer edinmişlerdir (Expert.ru; akt.Negiz,
2013).
Rusya Federasyonu, inovasyon çalışmalarında devletin rolünün yüksek olmasından
rahatsızlık duymakta, yerli ve yabancı özel sektörün cesaretlendirilmesi için yapılan çalışmalar
artarak devam etmektedir. Facebook, Microsoft vb. uluslararası başarılı firmaların yöneticileri
ülkeye davet edilerek yatırım yapmaya ikna edilmiş, Skolkova İnovasyon Merkezinden yer
önerilmiştir (Negiz, 2013).
2012 yılsonu değerlendirmesinde devlet başkanı Viladimir Putin’in belirttiği üzere
doğal kaynak zenginliği yeterli görülmemekte, inovasyon ve teknolojiye yatırım yapılmakta
kararlılık gösterilecektir. Bu konuda her türlü kararlığın gösterileceği ve halktan gelen taleplerin
de dikkate alınacağı en üst düzey devlet yöneticilerince ifade edilmektedir (kremlin.ru).
Olumsuz bir tablo ile yola çıkan, sonrasında süreci lehine çeviren Rusya Federasyonu
gelişmekte olan ülkeler için örnek teşkil edebilecek mahiyettedir (Negiz, 2013).
Rusya Federasyonunun bu inovasyon çalışmaları Türkiye açısından da önem
taşımaktadır. Devlet ağırlıklı bir inovasyon çalışmasının olumlu ve olumsuz yönlerini inceleme
fırsatı sağlayacaktır. Türk firmaları Skolkova İnovasyon Merkezi’nde kendilerine yer bulmalı,
Türk üniversiteleri Skoltech ile işbirliği yaparak, inovasyon çalışmalarını yerinde takip
etmelidir. Federal araştırma görevlisi ve federal profesör gibi uygulamalar yakından
incelenmeli, ders yükünden muaf ve araştırma odaklı akademisyenler konusunda çalışmalar
yapılmalıdır. Dünyanın önemli teknoloji firmalarının Skolkova’da toplanmasını sağlayan
Rusya Federasyonu’nun çalışmaları incelenerek, bu firmaların Türkiye’de çalışmalarını
sağlayacak adımlar atılmalı ve rekabetin giderek arttığı bu dönemde güncel bir milli inovasyon
stratejisi hazırlanmalıdır (Negiz, 2013).
Güney Kore – Türkiye Karşılaştırması
Bu çalışma ile G. Kore ve Türkiye’nin karşılaştırmalı olarak sanayi stratejisi ve bilim
ve teknoloji politikası değişimleri incelenmiş, G. Kore’nin sektörel değişimine ve dolayısıyla
hızlı ekonomik büyümesine en fazla katkı sağlayan unsurlardan biri olan Ar-Ge sisteminin
gelişimi tartışılmıştır. Ar-Ge faaliyetlerinin gelişiminin, sektörel değişime ve ekonomik
gelişmeye bu denli hızlı etki etmesinde ön plana çıkan bazı faktörler tespit edilmiştir (TEPAV,
2010).

G. Kore’nin sanayi stratejisi ve Ar-Ge gelişim süreçleri imitasyon, transformasyon ve
inovasyon olmak üzere üç farklı dönemde incelenmiştir. G. Kore’nin 1980’lerde
yaşadığı transformasyon süreci ile Türkiye’nin içinde bulunduğu dönem çeşitli
açılardan benzerlik göstermektedir:
o G. Kore 1960’larda emek yoğun ve düşük teknolojili sektörleri ön planda
tutarken 70’ler ve 80’lerde hızla teknoloji yoğun sektörlere kayma eğilimi
göstermiştir. Türkiye’de ise emek yoğun ve düşük teknolojili sektörlerden
teknoloji yoğun sektörlere geçiş ancak 2000’lerin başından itibaren
gözlemlenmektedir.
o G. Kore’de imitasyon süreci olarak adlandırılan 1960-1980 döneminde teknoloji
transferi önemli yer tutarken 80’lerin başından itibaren yerli Ar-Ge kapasitesinin
geliştirilmesine yönelinmiştir. Türkiye’de ise teknoloji transferinin önemi ancak
1980’lerin sonuna doğru ve ulusal Ar-Ge’nin gücünün arttırılması ise 2000’lerin
başında gündeme gelmiştir.
o Türkiye ve G. Kore’nin benzer dönemlerde başlayan ihracat odaklı sanayi
stratejisinin uygulamasında önemli farklılıklar olduğu görülmektedir. G. Kore
bu süreçte aynı zamanda ihracat kompozisyonun değiştirilmesine ve teknoloji
yoğun sektörlere yönelmiştir. İhraç edilen malların teknolojik yapısına
bakıldığında, G. Kore’de orta teknolojili ürünlerin ihracatı 1990’larda ön plana
çıkarken Türkiye’de ancak son yıllarda orta teknolojili ürünlerin ihracatı düşük
teknolojili ürünlere yaklaşmıştır. Yüksek teknolojili ürünlerin ihracatında ise,
Türkiye henüz G. Kore’nin 1980’lerdeki seviyesine ulaşmamıştır.13
o Kamu ve özel sektör Ar-Ge paylarına bakıldığında G. Kore’de 1980’lerde
yaşanan dönüşümün Türkiye’de özellikle 2004 yılından sonra gerçekleştiği
görülmektedir.

G. Kore’nin 1980’lerde yaşadığı dönüşüm ile Ar-Ge’nin önemli bir kısmını özel sektör
yapmaya başlamış, bu da ürün geliştirilmesi ve ticarileştirilmesini kolaylaştırarak özel
sektörün uluslararası pazarlarda rekabetçiliğini arttırmıştır. Ayrıca G. Kore’de
geliştirme çalışmaları toplam Ar-Ge’nin büyük bir kısmını oluşturmakta ve bu durum
yeni ürünlerin pazara girişini hızlandırmaktadır. Son yıllarda ise Ar-Ge sisteminin
bütüncül bir inovasyon sistemine dönüştürülmesi ve ekonomik büyümenin
sürdürülebilir kılınması için temel araştırmayı arttırmaya yönelik politikalar önem
kazanmıştır. Türkiye’de ise temel araştırma çalışmalarının payı yıllardır yüksekse de,
bu çalışmaların girdi olabileceği bir Ar-Ge zincir yapısı mevcut değildir. Temel bilimsel
araştırma sonucu hazırlanan yayınlar G. Kore ile benzer olsa da patent sayıları oldukça
düşüktür. Yapılan çalışmalar ve yayınların girdi sağlayabileceği sanayi ile doğrudan
ilişkili bir geliştirme süreci ve ürün ticarileştirilmesine yönelik çalışan bir sistem
Türkiye’de henüz tam anlamıyla oluşmamıştır. Ar-Ge ticarileştirilebildiği sürece
yüksek katma değer sağlamaktadır. Bu nedenle G. Kore’nin özel sektör Ar-Ge gelişimi
ve sonrasında bütüncül bir inovasyon sistemi kurması Türkiye için önemli bir örnek
teşkil etmektedir.

Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik büyüme ve kalkınmalarını hızlandıran önemli
unsurlardan biri de ihtiyaca yönelik teknoloji, ürün ve süreç geliştirmedir. G. Kore’de
bunun uygulaması görülebilmektedir. Özellikle 1990’ların başından itibaren ülkenin ve
sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda çalışmalar yapılmasına yönelik politikalar
uygulanmıştır. Türkiye’de de üniversite-sanayi işbirliği çerçevesinde bu tür politikalara
yer verilmesi oldukça önemlidir.

G. Kore’nin kalkınma yarışında teknolojik yapılanmasına ve gelişim sağlamasına etki
eden faktörlerden biri de, Ar-Ge politikalarının odak sektörler seçilerek stratejik kararlar
sonucunda uygulanmakta olmasıdır. Odak sektör seçilerek politikalar uygulandığında
beklenen getirilere daha hızlı ulaşılabilmektedir. Buna bir örnek bilgi ve iletişim
teknolojileri sektöründe ihracat ve rekabetçilik anlamında yaşanan patlamadır. Son
yıllarda da dünyadaki gelişmeler hızla takip edilerek nanoteknoloji ve biyoteknoloji
alanlarına yatırımların arttığı ve stratejik öncelikler verildiği görülmektedir.
Türkiye’nin, ucuz işgücü ve ihracat yapısında emek yoğun sektörlere dayalı stratejilerini
sürdürerek, uluslararası rekabetçiliğini koruması ve arttırması mümkün görünmemektedir.
Küresel pazarlarda daha üst bir noktaya sıçramak ve rekabetçiliğini sürdürülebilir kılmak için
Türkiye’nin düşük teknolojili bir yapıdan, orta ve yüksek teknolojili bir yapıya geçişi önemlidir.
Bunun için, ülkenin sektörel değişime ve ihracat kompozisyonunu değiştirmeye gitmesi
gerekmektedir. Türkiye’nin “orta-gelir tuzağı”na yakalanmaması için de bu stratejilerin önemi
yadsınamaz. G. Kore’nin bu süreçteki uygulamaları, Türkiye şartları göz önünde
bulundurularak değerlendirilmeli ve dönüşüm süreci hızlandırılmalıdır (TEPAV, 2010).
Türkiye’de İnovasyon
Türkiye’ de 2003 yılında kabul edilen 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu’yla başlayan süreçte kamu yönetimine yeni bir yaklaşım getirilmiş ve bu yeni
yaklaşım, stratejik yönetim anlayışına ve performansa dayalı bir çalışma prensibi benimseyen
kamu idareleri ile esnek ve etkili bir kamu sektörü oluşturulması hedeflenmiştir. Bu dönüşüm
ile inovasyon kurum kültürü olarak benimsenmiş ve inovasyon yönetimine ilişkin teknik ve
yöntemlerin uygulanmasıyla gerekli sistemlerin kurulması sağlanmıştır (Güngör ve Göksu,
2013).
2005 yılında kamuda inovasyon çalışmalarının geliştirilmesi amacıyla Ulusal İnovasyon
Girişimi adıyla bir topluluk kurulmuştur. Bu topluluk Türkiye’de inovasyon politikalarını
oluşturmayı ve politikaların uygulanması safhalarında özel sektör-üniversite-sivil toplum
işbirliğini pekiştirmeyi ve yönlendirmeyi; siyasi irade ve kamu kurumlarıyla diyaloğu geliştirip
görüş ve öneriler hazırlayarak inovasyon politikaları oluşturma sürecine katkıda bulunmayı ve
inovasyon konusunda kamuoyunda bilinç oluşturmayı amaçlanmaktadır. Bu kapsamda topluluk
‘İnovasyonda Farkındalık’ konulu bir proje geliştirmiştir. Proje ile KOBİ’ler özelinde, şirketler
kesiminde inovasyon yönetimi eğitimleri, bilgilendirme etkinlikleri, kamuoyu yaratabilmek
için çeşitli seferberlik çalışmaları hedeflenmektedir (Güngör ve Göksu, 2013).
Bunun yanında 2008 yılında Maliye Bakanlığı kamuda inovasyon uygulamasını
gerçekleştirebilmek ve yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla Technopolis Group Türkiye firması
ile Kamuda İnovasyon Yönetim Sistemi ve Tekniklerinin Geliştirilmesi kısa adıyla KAMİN
olarak bilinen projeyi başlatmışlardır. Böylece kamu inovasyon uygulaması resmi anlamda
hayat bulmuştur (Güngör ve Göksu, 2013).
Türkiye’de kamu inovasyon çalışmaları kapsamında verilebilecek en önemli
örneklerden biri de e-devlet uygulamasıdır. Ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığı’nın e-vergi dairesi
uygulaması, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın mükellef ve çalışanlarını dinleyen açık ve
inovatif yönetim anlayışını net olarak hissettiren forum uygulaması, hastanelerde online
randevu hizmetleri, Kültür Bakanlığı’nın müzekart uygulaması, Milli Eğitim Bakanlığı’nın eokul, Adalet Bakanlığı’nın UYAP, e-dava uygulaması, m-dönüşümü (mobil demokrasi)
uygulaması da kamu inovasyon çerçevesinde ele alınmaktadır (Güngör ve Göksu, 2013).
Türkiye’nin Stratejik Vizyonu 2023 göre Kamu Yönetiminde İnovasyon ve Kalkınma
2023 Raporu hazırlanmış ve kamu inovasyon çalışmalarının insani kalkınmaya desteklemesi
amaçlanmıştır. Bu kapsamda inovasyon, sürdürebilir kalkınma, rekabet gücü, istihdam artışı,
toplumsal refah ve yaşam kalitesinin anahtarı olarak benimsenmiştir. Böylece daha az kaynak
ve sınırlı kapasiteyle, çok daha geniş bir kitleye, daha yüksek kaliteli hizmet sunulması, insan
odaklı, hesap verilebilir ve etkin bir kamu yönetimi ile bireylerin taleplerine daha iyi yanıt
verme sağlanmış olacaktır (Güngör ve Göksu, 2013).
Ulegin v.d. (2012) çalışmasında belirttiği üzere Türkiye küresel rekabet sıralamasında
yükselmektedir. Türkiye, Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından her yıl yayınlanan
Küresel Rekabetçilik Raporu’nda; 2009-2010’da, 133 ülke arasında 61. sırada yer almıştır.
2010-2011’de, bu kez 139 ülke içinde yine 61. olarak yerini korumuştur. 2011-2012’de ise 142
ülke arasında 59. sıraya yükselmiştir. 2012-2013 sıralamasında ise bir önceki yıla göre 16 sıra
yükselerek ve puanını da 4.3’den 4.5’e yükselterek 144 ülke arasından 43. sırayı almıştır
(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).
Ülkeler GSMH esasına göre gruplandırılarak incelendiğinde Türkiye; 2009-2010’da
Verimlilikten İnovasyona Geçiş Grubu içindeyken; 2010-2011’de, OECD’nin 2010 raporunda
da belirttiği üzere GSMH’de yaşadığı %14’lük kayıp nedeni ile Verimlilik Grubu içine girmiş;
2011-2012’de tekrar Verimlilikten İnovasyona Geçiş Grubu arasındaki konumuna dönmüştür.
2012-2013’te ise bu konumunu korumuştur. Türkiye GSMH esasına göre yapılan ön
sınıflandırmadaki konumunu korumaktadır (Ulegin v.d., 2012; akt. Kasımoğlu ve Akkaya,
2012)
2012–2013 raporunda analiz edilen 144 ülkenin verileri ile Türkiye’nin verileri arasında
bir karşılaştırma yapılmıştır. 144 ülkenin ortalama değerleri incelendiğinde, Türkiye’nin
Küresel Rekabetçilik Endeksi-KRE’yi oluşturan 12 bileşenden sadece 2’sinde ortalamanın
altında bir değere sahip olduğu görülüyor. Bu bileşenler;
Emek Piyasalarının Etkinliği,
İnovasyon’dur.
Türkiye 8 bileşende küresel ortalamanın üstünde, 2 bileşende ise altında yer almaktadır.
(Ulegin v.d., 2012) Avrupa Birliği (AB), INSEAD, the Economist Intelligence Unit tarafından
yapılan çalışmalar inovasyon performansını ölçerken ve bu ölçüm sonucunda ülkelere dair
sıralama yaparken, Dünya Bankası; inovasyonu da bir girdi olarak kabul eden bilgi ekonomisi
kavramı bünyesinde ülkelerin performanslarını analiz etmekte ve bir sıralama ortaya
koymaktadır.
AB tarafından hesaplanan İnovasyon Skor Tahtası adlı çalışmaya göre, AB 27’ye ek
olarak dikkate alınan 7 ülke arasında Türkiye son sırada bulunmaktadır. Ancak performans
ölçümünde dikkate alınan göstergelerin büyüme oranlarında ise Türkiye AB 27 ortalamasının
üzerindedir. INSEAD tarafından yapılan 2011 tarihli ölçüm çalışmasına göre Türkiye 125 ülke
arasında 65. sırayı almaktadır. İnovasyon için gerekli girdiler ve çıktılar olmak üzere iki temele
dayanan INSEAD inovasyon endeksinde Türkiye çıktılarda, girdilerle karşılaştırıldığında hatırı
sayılır ölçüde daha iyi performans göstermektedir. Bu çalışma için dikkate alınan en eski tarihli
rapor 2009 yılında yayımlanan the Economist Intelligence Unit’e aittir. Kurum, yaptığı
çalışmada 82 ülkenin verilerini kullanmakta, bu ülkeler arasında inovasyon performansında
Türkiye 52. Sırayı almaktadır. İnovasyonun kapsama alanında daha geniş bileşenleri barındıran
bilgi
ekonomisi
performansı
açısından
bir
sıralama
Dünya
Bankası
tarafından
gerçekleştirilmektedir. 2012 yılı için yayımlanan veritabanındaki değerlendirmeye göre
Türkiye 142 ülke arasında 69. sıraya sahiptir. Bu konum 2000 yılındaki sıralamanın altındadır
(Karaata, 2013).
Eğitimde İnovasyon Mümkün Mü?
İnovasyonu yenilenme gibi algılayacak olursak elbet eğitimde de inovasyon olacaktır.
Ancak OECD’nin temel tanımından hareket ederek, amacın, yapılan yenilenmelerin, buluşların
ticari yarara dönüşmesi ve pazarlanması söz konusu olacağı için eğitimde inovasyondan değil
yenilenme veya reformdan bahsetmek daha doğru olacaktır. Bugün batı ülkelerinde eğitimde
inovasyondan söz edilmektedir. Ancak ulusal koşullarımız düşünüldüğünde “ticari yarara
dönüşmesi ve pazarlanması” şeklinde nitelenen bir eğitim yaklaşımı doğru değildir. Madem ki
inovasyon ulusal özellikleri gözetmek zorunda bizim bu konudaki anlayışımız da ulusal
inovasyon süreçlerimize katkıda bulunacak şekilde toplumsal yarara yönelik bir eğitim
yenilenmesi, reformu olmalıdır. Eğer eğitimde inovasyon sözcüğü kullanılacaksa da kesinlikle
bu anlamda kullanılmalıdır (Yamaç, 2001).
Eğitimde İnovasyon
İnsan hayatının en önemli olgularından biri olan eğitim doğumla beraber başlayan ve
ölüme kadar giden kesintisiz bir süreçtir. Eğitim, genellikle değişik ifadelerle farklı biçimlerde
tanımlanmıştır. Şüphesiz bu farklılaşmalarda eğitimcilerin değişik amaçları rol oynamaktadır.
Kullanılan tanımlardan bir tanesinde eğitim, “bireyin yaşadığı toplumda yeteneğini, tutumlarını
ve olumlu değerdeki diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçler toplamı” olarak
tanımlanmıştır (Tezcan, 1985). Durkheim ise eğitim için toplumu ön plana alan, “genç kuşağın
yöntemli bir biçimde toplumsallaştırılmasıdır” biçiminde bir tanımlama getirmiştir (Durkheim,
1956). Tyler eğitim için “bireylerin davranış biçimlerini değiştirme süreci” şeklinde bir tanım
yapmıştır (Tyler, 1950). Tyler’ın tanımına yakın bir tanım da Ertürk tarafından yapılmıştır.
Ertürk(1984)’e göre eğitim “bireyin davranışlarında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak
istendik değişme meydana getirme sürecidir” (Kurtuluş, 2012).
Eğitimde inovasyon kavramının, farklı öğretim sistemlerinin yıllar boyunca denendiği
düşünüldüğünde, eğitimin tarihi ile başlayan bir olgu olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Ülkeler için ekonomik ve sosyal gelişimin bir anahtarı olan inovasyon; var olmadığı zaman
büyüme durmakta, ekonomi ve topluluklar durağanlaşmaktadır. Ekonomistler, ülke
ekonomilerinin gelişimi ve sürekliliğin sağlanması için, içinde eğitimin de yer aldığı büyük
ölçekli inovatif programlara yatırımın önemini sürekli vurgulamaktadır. İnovasyon, bir süredir
eğitim sektöründe ciddi ilgi uyandıran bir konu olmuştur. Bununla beraber, başarılı inovasyon,
insan yaratıcılığı, bilgi, beceri ve yetenekler ile beslenir ve gelişir; geniş perspektifte ise bunları
sağlayan eğitimdir. Eğitim ve öğrenmede inovasyonu ön plana çıkartan faktörler ise şöyle
sıralanabilir (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012 ):
• Başarı düzeyinin arttırılmasını ve sonuçların tüm öğrenciler için hakkaniyetli olmasını
isteyen sosyal ve ekonomik baskı,
• İş, sosyal ve aile hayatındaki değişim,
• Hızla gelişen teknolojiler,
• Öğrencileri motive etme ve ilgilerini çekme.
Oslo Kılavuzunda inovasyon 4 ana başlık altında çeşitlendirilmiştir; bunlar ürün
inovasyonu, süreç inovasyonu, pazarlama inovasyonu ve organizasyonel inovasyondur
Eğitimde inovasyonda bu 4 ana başlığın hepsi görülmektedir. Okulların, üniversitelerin, eğitim
merkezlerinin yeni müfredat geliştirmesi ürün inovasyonuna, e-öğrenme yöntemleri gibi
hizmetlerin sunulması süreç inovasyonuna, veli ve öğrenciler ile bilgi iletişim teknolojilerine
dayalı paylaşımlar yapılması organizasyonel inovasyona, lisansüstü eğitim ya da çeşitli mesleki
derslerin ücretlendirilmesi ise pazarlama inovasyonuna örnek olarak verilebilir (OECD,
Measuring….., 2009; akt. Kurtuluş, 2012). Ancak diğer sektörlere nazaran eğitimde
inovasyonu ölçmek ve değerlendirmek biraz farlılık arz etmektedir.
Üretime dayalı endüstrilerde inovasyon analizi, yeteneklerin birikimiyle beraber
çoğunlukla da araştırma geliştirmeye yapılan yatırımlarla değerlendirilmektedir. Buradaki
araştırma ve geliştirmelerin boyutu firmaların büyüklüğüne, bilgi akşınlarının erişimine ve
kendi inovasyonlarını yapmalarını sağlayan ve başka bir yerde üretilen bilgiyi almaya yarayan
bilgi birikimine dayalıdır. Eğitimde de Ar-Ge bilgi üretiminin ana kaynaklarından biri olsa da
inovasyon için en önemli yatırım değildir. Uygun personel, uygun eğitim ve uygun personeli
elinde tutabilme daha önemli bir faktör olarak göze çarpmaktadır. Eğitimde hizmetlerdeki
inovasyonlar ise, çok nadiren araştırma geliştirmeye yapılan yatırımların bir sonucu olarak
görülür ve büyük oranda tüketicilerinin problem ve ihtiyaçlarına çözüm getirmek odaklıdır. Bir
başka ifade ile eğitimdeki hizmet inovasyonları bilgi akışına ve en iyi pratiklere hızlı erişime
daha çok bağlıyken, bilgi birikimi daha az önem arz edebilmektedir (OECD, Measuring....,
2009; akt. Kurtuluş, 2012).
Eğitimin doğası da eğitimdeki inovasyon ölçümü için bir engel teşkil etmektedir.
Örneğin eğitimin ilk, orta ve yüksek dereceli eğitim aşamalarına sahip olmasının yanında,
mesleki eğitim, yetişkin eğitimi ve ömür boyu öğrenme gibi çeşitli alt aşamalardan oluşması,
bu ölçümü yapmaktaki en büyük engellerden biridir (OECD, Measuring...., 2009; akt. Kurtuluş,
2012). Ayrıca eğitimde yapılanların geri dönüşlerinin hemen alınamaması da ayrı bir önemli
faktördür.
Burada eğitimdeki inovasyon türleri ile birlikte irdelenmesi gereken bir diğer konu
eğitimde inovasyonun neleri kapsadığıdır. Öğreten, öğrenen, eğitim ortamı, eğitim araç gereci,
değerlendirme, müfredat gibi pek çok bileşene sahip olan eğitimde inovatif yöntemler dışında
geleneksel yöntemler olarak tanımlayabileceğimiz yöntemlere baktığımızda, direkt olarak
öğretmenin öğrenciye bilgiyi aktardığı, çözümleri açıklayarak gösterdiği bir yol karşımıza
çıkmaktadır. Bu yöntemde öğrencinin yeni bilgiyi farklı durumlara uyarlaması, test etmesi ve diğer
alanlara bağlaması için çok az fırsat sunulmaktadır (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).
İnovatif olarak değerlendirilen öğrenim ve öğretim yöntemleri ise öğrenci merkezli ya da
yapılandırmacı olarak isimlendirilen yöntemlerdir. Bu yöntemlerde öğrenmek için öğrenme ve
bilgiye erişim ön plana çıkmaktadır. Burada öğretmenler sınıfın önünde anlatan olmaktan ziyade
öğrencilerle beraber öğrenmek için aktif katılımı sağlayan rolündedir. Öğrenciler kendi
sorgulamalarını yaparak, kendi çözümlerini üretmektedir. Eğitimin değerlendirilmesi de yine
eğitimdeki inovatif faaliyetlerden biri olarak göze çarpmaktadır. Öğrencinin bir sonraki konuya, bir
üst seviyeye, mesleki eğitime ya da üniversiteye yönlendirilmesi için bir temel oluşturan genel
değerlendirme yerine, öğrencinin uygun eksikliklerini belirleyerek uygun öğretime adapte eden,
öğretici değerlendirme sistemleri giderek yaygınlaşmaktadır (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).
Bunlarla beraber eğitimde inovasyon; politika hedefleri, müfredat geliştirme ve uygulama, ölçme
ve değerlendirme, idari düzenlemeler, liderlik, sınıf uygulamaları, pedagojik teknoloji ve kaynaklar,
öğretmen kapasiteleri gibi konuları da bünyesinde barındırmaktadır (Towndrow et al., 2009; akt.
Kurtuluş, 2012).
Her ne kadar eğitimde inovasyon bahsedilenler gibi pek çok farklı bileşenleri
bünyesinde barındırsa da eğitimde inovasyon en çok eğitim programı ya da müfredat
geliştirmede görülmektedir. Eğitim programları ve müfredatların iki ana öğesi ise öğrenciye
neyin anlatılacağı ve öğrenciye nasıl anlatılacağıdır. Eğitim programı ve müfredat
inovasyonlarını merkezi yaklaşımlı ve okul kökenli olmak üzere gruba ayırmak mümkündür
(Kärkkäinen, 2012, akt. Kurtuluş, 2012).
Merkezi yaklaşımlı müfredat inovasyonları, devletin belirttiği kurumlar tarafından
geliştirilip tüm ülkeye merkezden yayılmaktadır. Bu durumda öğretmenlerin yapması gereken
inovasyonu almak ve uygulamaktır. Bu yaklaşım devletin ilgili merkez birimlerinin inovasyon
üzerine yoğunlaşıp yasal bir tetikleyici olmasını sağlarken, tüm öğretmenlerin ve diğer bireylerin
kapasitelerinin göz ardı edilerek uygulanmasına olanak vermektedir. Öte yandan okul kökenli
yaklaşımda ise okullar ve öğretmenler inovasyonun çıkış noktası olmaktadır. Bu yaklaşımda ise
inovasyonlar tekdüze olmayıp çok çeşitlenmekler beraber, bireylerin yâda yerel toplulukların
ihtiyacının karşılanması sağlanacaktır. Ayrıca ön kurallar tanımlanmadığından öğretmenlere rahat
hareket imkânı sağlayacak ve yatay yayılmalar ile güçlü okul işbirlikleri oluşturabilecektir. Ancak
pek çok ülkede bu iki sistem tek başına kullanılmamakta, iki yaklaşımın birlikte kullanıldığı karma
yaklaşıma başvurulmaktadır (Kärkkäinen, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).
Eğitimde inovasyonun kaynaklarını ise 3 ana gruba ayırmak mümkündür (Bentley,
2008, akt. Kurtuluş, 2012):
• İnovasyon okullar arası rekabetten ya da yarı özel olarak nitelenen politika tedbirleri
neticesinde ortaya çıkan rekabetten doğar.
• İnovasyon, öğretim ve öğrenimle ilgili temel araştırmanın üzerinden doğan yeni
bilgiden ortaya çıkar. Örneğin psikoloji ya da bilgi iletişim teknolojilerindeki gelişmeler yeni
müfredat, değerlendirme programları geliştirilmesine olanak tanımaktadır.
• İnovasyon özellikle öğretmen ve öğrenenlerin etkileşiminden ortaya çıkar. Aşağıdan
yukarı doğru gerçekleşen bu etkileşim kendine özgü bir sistemdir ve profesyonel değerlendirme
dışında genelleştirilmesi mümkün değildir.
Eğitim Örgütlerinde İnovasyon
Dünyada hızla yayılan bilimsel ve teknolojik gelişmeler tüm örgütleri derinden
etkilemektedir. Bu süreçte örgütleri farklı ve verimli kılmanın yolu yaratıcılık ve yenilikçilikten
geçmektedir. Yenilikçi kültürü benimseyen ve bu yapıyı kurmayı başaran örgütler bulundukları
çevreye ve gelişmelere uyum konusunda önemli kazanımlar elde etmektedir. Bu anlamıyla
yenilik, örgütlerin başarısı ve devamı için yaşamsal bir öneme sahiptir. Gelişmelerin seyri
eğitim sistemini ve kurumlarını da değişim için zorlamaktadır (Erdoğan, 2012; akt. Bayrakçı
ve Erarslan, 2014).
Eğitim örgütlerinde inovasyon, iç ve dış faktörlerin bütününün bir araya gelmesi ile
meydana gelir. Okulu ve çalışanları ilgilendiren yeni bir ürün, hizmet, teknoloji, yönetimsel bir
süreç veya yapı; öğretim sisteminde kullanılacak yeni bir plan veya program; yaratıcı bir fikir
ve uygulama ihtiyacı, yeniliği meydana getiren iç faktörlerdir. Örgüt dışındaki ihtiyaçlar
sonucunda değişme veya gelişme meydana gelmek zorundaysa bunlar da yeniliğin dış
faktörleridir (Uzkurt, 2008:91-94; Dalin, 1998). Töremen’ e (2002) göre okulları değişmeye
zorlayan dış faktörlerden bazıları; özel sektörün eğitim konusundaki atakları, özel dershanelerin
üniversiteyi kazanmada zorunlu hale gelmesi, öğrenci ve velinin artık eğitim örgütlerinde
müşteri olarak görülmeye başlanması; bilginin değişmesi, bilgiye ulaşma yollarının gittikçe
kolaylaşması, eğitim teknolojilerinin çok hızlı bir şekilde gelişmesidir. Tüm bu sebepler, eğitim
örgütlerinin yenilik yapmasını zorunlu hale getirmiştir (Ozan ve Karabatak, 2013).
Öğretmen Eğitiminde İnovasyon
Öğretmen ve Eğitim Sistemi
Geleneksel okullar, öğrencileri, yaratıcı düşünmeye yöneltmiyorsa, öğretmenleri ve
okulları ilgilendiren şu boyutlar üzerinde düşünmek gerekir: Kapsam olarak yaratıcılığın
özellikleri, öğretmenlerin yaratıcılığı nasıl geliştirebilecekleri ve yaratıcılığın sağlanması için
gerekli olan öğrenme çevresi (Learning and Teaching Scotland, 2007:8-14). Öğretmenlerin,
bulundukları eğitim çevrelerinde yaratıcılığı geliştirebilmeleri, büyük ölçüde yaratıcılık ve
inovasyonu uygulamaya geçirme üzerinde nitelikli bir eğitim almalarına bağlıdır. Bu anlamda,
öğretmen eğitiminde yaratıcılığını ve inovasyonun önemi ön plana çıkmaktadır (Özmusul,
2012).
Öğretmenler, eğitim sistemi içerisinde hayati önem taşırlar. Daha nitelikli öğretmenler
olmadan, eğitimde istenen kaliteye ulaşmak mümkün olmayacaktır. Öğretmenlerin eğitiminde
geleneksel yaklaşımlar, mesleki anlamda talepleri karşılamamaktadır (UNESCO,2002:7).
Yaratıcı ve yenilikçi bireylerden oluşan bir toplum yaratmada öğretmenlerin rolü büyüktür.
İçinde bulunduğumuz çağın öğrencilerinin yaratıcılıklarını ve yenilikçi düşünmelerini
geliştirmek için öğretmenlerin nitelikler nin artırılması gerekir (Özmusul, 2012).
Avrupa Öğretmen Eğitimi Birliği tarafından, öğretmen kalitesini iyileştirmede önerilen
boyutlardan bazıları şunlardır: Yansıtıcı düşünme, sürekli profesyonel gelişim, özerklik,
sorumluluk, yaratıcılık, araştırma ve kişisel yargılar gibi noktala dikkate alınmalıdır (ATEE,
2006; akt. Özmusul, 2012).
Yaratıcı Eğitim
Öğretmen eğitiminde önemli görülen belirli noktalar vardır. Bunlar: öğrencilerdeki
potansiyeli geliştirmek için gerekli donanıma sahip olmak; model olmak; eğitimin topluma
transferine yardımcı olmak; öz güveni ve yaratıcılığı teşvik etmektir (UNESCO, 2002; akt.
Özmusul, 2012).
Birçok öğrenci, öğretmeni örnek alır. Bu açıdan öğretmenler farklı düşünmeli,
problemleri orijinal bir tarzda çözmeli, esneklik göstermeli ve uygun bir dengede (bazen
gelenekselin dışında bazen de geleneksel çizgide) hareket etmelidir. Bunun yanında, bu
davranışlar üzerinden iletilen değerler de önemlidir. Öğretmenler, bir konuya değindiklerinde,
alternatif ve alışılmışın dışında düşünerek, öğrencilerde farklı düşüncelerin oluşmasına
yardımcı olabilirler. Yaratıcılık değerli bir şey olduğundan, bu süreç, değer vermek olarak
adlandırılır. Değer vermenin zıttı olan eleştiri veya değerlendirme ise çok dikkatli bir şekilde
yapılmalıdır. Aksi takdirde öğrencilerin bastırılması veya susturulması ortaya çıkabilir.
Eğitimcilerin, yaratıcılığı kabul etmeleri yetmez, bunun yanında sosyal olarak kabul edilir
davranışları da desteklemeleri gerekir (Runco, 2007:189-191). Bu anlamda, öğretmen
eğitiminde, sosyal olarak kabul edilebilir davranışlar kazandırma ve yaratıcılığa değer biçme
boyutlarına ağırlık verilmelidir (Özmusul, 2012).
Yaratıcı Öğretmen
Britanya Yaratıcı ve Kültürel Eğitim Ulusal Danışma Kurulunun, Geleceğimiz:
Yaratıcılık, Kültür ve Eğitim adlı raporunda, yaratıcılık eğitimi için genel tavsiyelere yer
verilmiştir. Raporda okullarda yaratıcılığın geliştirilmesi için gerekli koşullara yer verilmiştir.
Bu anlamda, eğitim programının ve öğrenme ve öğretme metotlarının, öğrencilere, gerekli
zamanı ve yaratıcılığın gelişimi için gerekli desteği verecek şekilde düzenlenmesi gerektiği
vurgulanmıştır. Ayrıca raporda, öğrencilere kendi fikirlerini, değerlerini ve hissettiklerini
özgürce ortaya koyma fırsatı verilmesi gerektiği, hata yapıldığında eleştiri yapılması, yeni bir
fikrin ortaya çıkmasını öldürebildiğinden, öğrencilere yaratıcılığın geliştirilmesi ile ilgili her
aşamada yardım etmenin gerekliliği de dikkati çeken diğer noktalardır. Raporda, öğretmenlere,
çocuklardaki yaratıcılığın geliştirilmesi için ulaşmaları gereken sekiz amaç belirlenmiştir.
Bunlar (SEED, 2006; akt. Özmusul, 2012):
• Geniş ve dar anlamda deneysel etkinliklere odaklanın ve her zaman bu etkinliklerin
amacını açıkça belirtin. Bu etkinlikler, korku duymadan çaba gösterilen bir ortamda, risk almayı
ve hata yapılmasını güvenli hale getirmelidir. Bunlar yapılırken eğitim seviyelerine dikkat
edilmelidir.
• Hayal gücü etkinliklerine karşı uygun bir tutum geliştirilmesini teşvik edin. Üretken
düşünceye yer verilmesi ve dikkatli eleştiri yapma anlayışı konusunda öğrencilere yardım edin.
• Verilen bir konuda öğrencinin kendini ifade etmesini teşvik edin.
• Yaratıcı etkinliklerdeki evrelerin uygunluğunu sağlayın ve problemin çözülmesine
yardımcı olabilecek uygun zamanı belirleyin.
• Yaratıcı düşünmede, farkındalığın geliştirilmesinde hangi fikirlerin olabileceğini ve
sezginin, zihinsel süreçlerin ve doğrusal olmayan düşüncenin rollerini göz önüne alın.
• Öğrencilerin, serbest zamanlarda, düşüncelerle hareket etmelerini, olanakları
varsaymalarını ve ortaya çıkan fikirlerin eleştirel değerlendirmelerini yapmalarını teşvik edin.
• Hayal gücü, özgünlük, merak, sorgulama, seçim sunma ve yaratıcılığı sağlayıcı kişisel
özelliklerin teşvik edilmesi üzerine vurgu yapın.
Hayes (2004: 279–286), okul liderlerine, yaratıcılığın yerleştirilmesinde ve ileri ölçüde
geliştirilmesinde takip etmeleri gereken bazı öneriler sunmuştur. Bunlar (Özmusul, 2012):
• Öğretmenlere, alternatif yaklaşımlar üzerinde düşünmeleri için zaman ve imkan
verilmesi.
• Öğretmenlere, yeni uygulama yollarını keşfetmeleri için güven verilmesi.
• Öğretmenlere, öğretim konularında değişiklik yapmaları için onay verilmesi.
• Hayal gücünün yarar sağlayabileceği konusunda öğretmenlerin inandırılması.
• Okul liderlerinin, öğretmenlere, yaratıcılık konusunda model olmaları.
Yaratıcı öğretmenlik, iki şekilde ele alınabilir. Birincisi, yaratıcı bir şekilde öğretimi
sağlamak; ikincisi ise yaratıcılığın öğrenilmesini sağlamaktır. Birincisi; öğretmenlerin,
öğrenmeyi, ilginç, çekici, heyecanlı ve etkili kılmak için hayal gücünü ortaya çıkaran
yaklaşımları kullanmasıdır. İkincisi ise, öğrencilerin yaratıcı düşünmelerini ve davranmalarını
geliştirmek için planlanan öğretim biçimlerini kullanma olarak ele alınabilir. Burada
düşünülmesi gereken önemli bir nokta var bulunmaktadır. Yaratıcı yetenekleri gelişmemiş olan
öğretmenlerin,
kendi
öğrencilerinin
yaratıcı
yeteneklerini
geliştirecek
olanakları
bulunmamaktadır (Morris, 2006; akt. Özmusul, 2012).
Yaratıcı öğrenmenin okulda sürdürülmesi için öğretmenlerin sadece yaratıcı öğrenme
programına sahip olmaları yeterli değildir. Ayrıca öğretmenlerin, yaratıcı öğrenme ilkeleri
üzerine derin bir anlayışa sahip olmaları gerekir. Öğretmenler yaratıcı düşünme uygulamaları
ile eğitildiğinde, okulda yönetim uygulaması, özel ihtiyaçları olan öğrencilerin eğitimi, personel
ilişkileri, okul kültürü ve etiği, öğretmen-öğrenci ilişkileri konularında olumlu kazanımlar elde
edeceklerdir (Joubert ve Faulkner, 2007; akt. Özmusul, 2012).
Joubert ve Faulkner (2007) EXCITE adlı öğretmen eğitimi projesinde, Sinektik Eğitim
Girişimi tarafından geliştirilen yaratıcılık eğitimi programı çerçevesinde, yirmi sekiz
öğretmene,
sinektik
uzmanları
tarafından
sinektik
yaratıcılık
eğitimi
verildiğini
belirtmektedirler. Dört günlük bu yaratıcılık eğitimi programında yer alan temalar, yaratıcı
iklimler, yaratıcı düşünme araçları ve yaratıcı süreç stratejileri olmuştur (Özmusul, 2012).
Katılımcıların büyük çoğunluğu, programda kullanılan araçlarla, olumlu ve
sürdürülebilir bir yaratıcı sınıf ikliminin nasıl oluşturulacağı üzerinde bir anlayış
geliştirdiklerini belirtmişlerdir. Bu noktada, Sinektik program gibi yaratıcılık eğitimlerinin,
öğretmen eğitiminde ve sürekli profesyonel gelişimde önemli potansiyellerinin olduğu
söylenebilir (Özmusul, 2012).
AB Konseyinin, Eğitim ve Öğretim Yoluyla Yaratıcılığın ve İnovasyonun
Yerleştirilmesi (Council of the EU, 2008) başlığı adı yayımladığı karar raporunda, üye
devletlere, öğretmenlerin, öğrenmeyi yardımcı olma ve yaratıcılığı sağlama biçiminde
profesyonel rollerini geliştirmelerinin teşvik edilmesi ve öğretmen yetiştiren kurumların
öğretmenlik mesleği ile ilgili taleplerine (örneğin, işbirliğine dayalı ve öğrenme merkezli
yaklaşımların, yenilikçi öğrenme çevrelerinin ve açık eğitim kaynaklarının kullanımının
sağlanması gibi) yardımcı olunması çağrısı yapmıştır (Özmusul, 2012).
Öğretmen Eğitiminde İnovasyon
Öğretmen eğitiminde yaratıcılık, yaratıcı düşünme vb. özellikler/nitelikler sürekli vurgu
yapılan kavramlar olsa da aynı durumu inovasyon kavramı için söylemek zordur. Çünkü
yaratıcılığın ürüne dönüştürülmesi, ya da üründe iyileştirme yapılması, yani inovasyon için
kuramdan uygulamaya doğru bir dönüşüm gerekir. İşte bu noktada bu dönüşümün nasıl olması,
neyi kapsaması ve bu dönüşüm sürecinde ne tür ürünler geliştirilmesi üzerinde durulması
gereken noktalar olarak ortaya çıkmaktadır (Özmusul, 2012).
Diğer bir taraftan, öğretmen eğitiminde inovasyon süreci sadece öğretim teknolojileri
ve materyal geliştirme gibi bir ders kapsamında ve bu konuda uzmanlaşmış bir öğretim elemanı
tarafından mı yürütülmeli? Yoksa bu süreç öğretmen eğitimiyle ilgili tüm dersler açısından
kapsama alınmalı ve tüm öğretim elemanları tarafından ortak bir sorumluluk çerçevesinde mi
yürütülmeli? Konu öğretmen eğitimi ise ve bunun da bir tek ders ile sınırlandırılamayacağı göz
önüne alındığında ikinci soruya cevap aramak daha sistematik görünmektedir. Buna paralel
olarak bu soruya yanıt aramak, öğretmen eğitiminde yaratıcılık ve inovasyon boyutunu en
azından kuramsal bir çerçeveye oturtmaya yardımcı olacaktır (Özmusul, 2012).
Öyleyse, öğretmen eğitimi ile ilgili derslerde inovasyonun kapsamı ne olabilir? Bu
kapsamda ne tür ürünler geliştirilebilir? Sorularına cevap aranarak konunun bir zemine
yerleştirilmesine odaklanmak, bu çalışmanın amacına katkı sağlayacaktır (Özmusul, 2012).
Şekil 1: Öğretmen eğitiminde inovasyon süreci
Şekil 1’de, öğretmen eğitiminde inovasyon sürecine yönelik olarak, yazar tarafından
geliştirilen bir model görülmektedir. Model geliştirilirken, öncelikle, öğretmen eğitiminde ne
tür ürünler ortaya çıkarılabileceği düşünülerek bir ürün listesi oluşturulmuştur. Bu ürünler daha
sonra elektronik ürünler; eğitim-öğretim dokümanları; bilimsel, sanatsal, toplumsal, kültürel ve
edebi çalışmalar; ve üç boyutlu ürünler olmak üzere dört grupta toplanmıştır. Buna ek olarak,
modelin nasıl bir süreçte işlemesi gerektiği düşünülmüştür. İnovasyonun sadece yeni bir ürün
üretme süreci değil, aynı zamanda hazır ürünlerin geliştirilmesi/iyileştirilmesi perspektifinden
yola çıkılarak; modelin işleyeceği sürecin, yeni ürün geliştirme ve hazır ürünlerin
geliştirilmesi/iyileştirilmesi olmak üzere iki yönünün olmasına karar verilmiştir (Özmusul,
2012).
Hazır ürünlerin geliştirilmesi/iyileştirilmesi süreci, yaratıcılık sürecini de harekete
geçirecek ve ortaya yeni ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır. Örneğin hazır bir belgesel, sunu,
kitapçık veya etkinliğin geliştirilmesi-iyileştirilmesi sürecinde, eksiklerinin giderilmesi,
fazlalıklarının atılması gerekecek ve süreç sonunda ortaya gelişmiş, yeni, ürünler çıkacaktır.
Buluşların birikimli ilerlediği ve bir ayıklanma sürecinde ortaya çıktığı düşünülürse, hazır
ürünlerin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi ile ortaya yeni ürünlerin çıkacağı söylenebilir.
Dolayısıyla söz konusu bu süreç yaratıcılık ve inovasyon sürecinin bir yansıması olacaktır
(Özmusul, 2012).
Şekil 1’de yer alan, öğretmen eğitiminde inovasyon süreci; öğretmen adaylarının
bölümleri ve öğretmen yetiştirilen eğitim kademeleri düşünüldüğünde ortaya çıkarılacak
ürünlerin türleri değişebilir. Ayrıca söz konusu sürece daha başka ürünler eklenebilir ve
kategoriler değişebilir. Söz konusu şekil sadece konunun teorik bir temele oturtulmasına
yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte, burada ortaya çıkan önemli nokta yeni bir ürün
geliştirme ve hazır ürünlerin iyileştirilmesi/geliştirilmesi sürecidir (Özmusul, 2012).
Tüm bunlar, öğretmen adaylarını, yirmi birinci yüz yılın becerilerinin kazandırılmasını
gerektiren bir öğretmenlik sürecine karşı daha hazır olmalarını sağlayabilir; öğretmen adayları
öğretmenliğe adım attıklarında öğrencilerde inovasyona yönelik bir anlayış oluşmasını daha
etkin bir şekilde sağlayabilirler (Özmusul, 2012).
Başka bir açıdan, öğretmen eğitiminde yaratıcılık ve inovasyona dayalı bir dönüşümü
gerçekleştirmek, konvansiyonel yaklaşımların (ör; sunu hazırlama/paylaşma gibi) ötesine
geçmeyi gerektirmektedir; en azından 21. yy becerilerini kazandıracak öğretmenler
yetiştirilmesi isteniyorsa. Ayrıca, öğrencilerin yirmi birinci yüzyılın temel becerilerini
edinmelerinde öğretmenlere ağırlıklı olarak görev düşen bir eğitim sistemi için yetiştirilecek
öğretmen adaylarının, yaratıcılık ve inovasyon sürecini “bilme” düzeyinde öğrenmeleri yeterli
olmayacak; bu süreci yaşamaları gerekecektir (Özmusul, 2012).
Dolayısıyla; yaratıcılık ve inovasyon sürecinde yeterince bir tanışıklıktan, hazırlıktan
geçmeyen bir öğretmen, öğrencilerinde yenilikçi dönüşümü nasıl gerçekleştirebilir?
Yapmadığını,
düşünmediğini,
kısacası
yaşamadığını
bir
öğretmen
sınıfında
nasıl
gerçekleştirebilir (Özmusul, 2012).
Eğitimde İnovasyon Öncüsü Finlandiya
Finlandiya’nın uluslararası sınavlardaki başarıları dikkatleri Finlandiya eğitim
sistemine çevirmiştir. Finlandiya’nın eğitim sisteminde bu kadar başarısı ile ön plana
çıkmasının sebebi inovasyonu her alanda etkili bir şekilde kullanması ve “Ulusal İnovasyon
Sistemi” ni her alanda iş birlikli bir şekilde etkin hale getirebilmesidir. Ulusal inovasyon
sisteminin başarılı olması firmaların öğrenme yeteneklerine ve bilgi üreten kuruluşların
üniversitelerin, okulların firmalar ile işbirliği içinde olmasıdır. Çünkü kâr amacı gütmeyen
araştırma kuruluşları, teknolojik yeniliklerin üretilmesi konusunda büyük rol almakta ve
firmalara destek olmaktadırlar. Bu grubun en önemli elemanı üniversiteler olup, bilimsel
bilginin üretilmesi, bilim adamı ve araştırmacıların yetiştirilmesi, eğitilmesi gibi görevleri
bulunmaktadır. Üniversiteler, endüstriyel gelişmeye doğrudan katkısı olan bilginin, yeni
fikirlerin, yeni teknolojilerin yaratılmasında birincil kaynaklardır. Üniversiteler dışında, meslek
liseleri, teknik ve mesleki eğitim kuruluşları da son derece önemlidir. Çünkü bu kuruluşlar, yeni
ve gelişen endüstriler ve firmalar için teknisyen, mühendis vb. elemanlar yetiştirmekte ve bir
kalifiye işgücü havuzu sağlamaktadır (Sungur, 2006).
Finlandiya ulusal inovasyon sisteminde bakanlıklar önemli bir rol oynamaktadır. Bu
bakanlıkların başında ise; Eğitim bakanlığı gelmektedir. Bakanlıkların temel fonksiyonu ise,
genel politika yönergelerine göre sistemi koordine etmek, finanse etmek ve denetlemektir.
Bununla birlikte, karar hazırlayıcı kurumlar olarak bakanlıklar, inovasyon politikasının
formülasyonuna ve hazırlanmasına da katılmaktadırlar. Bakanlıkların temel fonksiyonu ise,
genel politika yönergelerine göre sistemi koordine etmek, finanse etmek ve denetlemektir.
Eğitim Bakanlığı’nın bilim politikası konusundaki temel sorumluluğu; temel araştırmayı ve
altyapısını desteklemektir. Bakanlık, 20 üniversiteyi, temel araştırmanın başlıca finansman
kurumu olan Finlandiya Akademisi’ni ve 29 “çok programlı lise”yi (polytechnics)
yönetmektedir (Sungur, 2006).
Finlandiya ulusal inovasyon sistemin bir diğer önemli organı konseydir. Konseyin
önemli görevlerinden biri, bilimsel araştırma ve eğitimin gelişmesiyle ilgili olarak plan ve
raporlar hazırlamaktır (Sungur, 2006).
Son olarak; en önemli görev aslında hükümetlerindir. Beşeri sermayenin oluşmasına
katkıda bulunan bir eğitim ve öğretim politikasının hazırlanmasına zemini hükümetler
hazırlamaktadır (Sungur, 2006).
Türkiye’de ve Yurt Dışında Eğitimde İnovasyon Uygulamaları
Türkiye’de İnovasyon Uygulamaları
Türkiye’nin 2004 yılında Kopenhag Kriterlerine imza atmasıyla 2005 yılında AB
adaylığı için müzakere başlıklar açılmaya başlanmıştır. Bu başlıklardan 26.sı eğitim ve kültür
başlığıdır. Bu başlık altında eğitim, öğretim, gençlik ve kültür üzerine odaklanılmıştır. AB
uyum süreci için eğitimde yeniliklerin yapılması da zorunululuk haline gelmiştir (Akşit, 2007;
akt. Kurtuluş, 2012). Dünya Bankası (DB), Avrupa Birliği (AB) ve OECD gibi uluslararası
kuruluşların finansal ve beşeri desteği ile gerçekleştirilen eğitim reformlarıyla, eğitim
sisteminin sorunlarını çözmek, daha kaliteli bir eğitim sistemi kurmak ve öğrencilerin
performanslarını geliştirmek hedeflenmiştir (Çelik, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).
Ülkemizde eğitim faaliyetleri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, 1739 sayılı Milli Eğitim
Temel Kanını çerçevesinde yürütülmektedir. Okul öncesi eğitim, ilköğretim, genel orta öğretim ve
mesleki ortaöğretim ve yükseköğretimden oluşan eğitim sistemi, merkez ve taşra teşkilatı olmak
üzere iki ana yapıdan meydana gelmektedir ve tümüyle merkezi bir yönetim sistemine sahiptir
(Çınar ve ark., 2009; akt. Kurtuluş). Eğitimin tümüyle merkezden yönetilmesi sebebiyle okul ya da
bölge bazında inovatif uygulamalara daha az rastlanmaktadır. Hem öğrencilere konuların nasıl
anlatılacağını hem de öğrencilere nelerin anlatılacağını kapsayan müfredat inovasyonları
merkezden yapılmaktadır ve bu konuda okulların karar alması ve uygulaması çok sınırlıdır. 21.
yüzyıl beceri ve yeterlilikleri olarak belirtilen eleştirel düşünme, problem çözme, karar verme,
iletişim, işbirliği, bilgi okuryazarlığı, araştırma ve soruşturma, medya okuryazarlığı, dijital
vatandaşlık, BİT işlemler ve kavramlar, esneklik ve uyum, girişimi ve öz-yönelim, verimlilik
ve/veya liderlik ve sorumluluk gibi kavramlara müfredat, yönetmelik ve kurallarda yer verilse de,
öğretmen eğitiminde bu konuda özel bir çalışma bulunmamaktadır (Kärkkäinen, 2012; akt.
Kurtuluş, 2012).
Avrupa’daki milli eğitim sistemleri ile karşılaştırıldığında, AB üyeliğini hedefleyen
ülkemizde kamu okullarının kaynaklar, okul personelinin görevlendirilmesi, ders kitabı seçimi,
öğretim zamanının tahsisi, öğretilecek programların seçimleri konularında en az özerkliğe sahip
olduğu görülmektedir (Çınar ve ark., 2009; akt. Kurtuluş). Bu durum eğitimle ilgili inovasyonların
daha çok ders anlatımları üzerinde şekillenmesine sebep olmaktadır.
Türkiye’de eğitim sistemindeki her dönemde yenilik denemeleri ve uygulamaları yapılsa da
en büyük çalışmalar zorunlu eğitim ve süresinin belirlenmesi üzerine olmuştur. Zorunlu eğitimin
süresine ilişkin değişiklik çabalarına yol açan etkenler, ekonomik ve bilimsel gelişmeler ile nüfus
artışı olarak gösterilebilir. Cumhuriyet tarihimizin pek çok dönemindeki milli eğitim şuralarında
zorunlu eğitimin süresi üzerine kararlar alınsa da hayata geçirilmesi mümkün olmamıştır.
Nihayet 18 Ağustos 1997 tarihinde Resmi Gazete ’de yayımlanan 4306 sayılı kanunla
“ilköğretim kurumları 8 yıllık okullardan oluşur” belirlemesi kesinleşmiştir. Yine aynı kanunla “Bu
okullarda kesintisiz eğitim yapılır ve bitirenlere ilköğretim diploması verilir” hükmü getirilmiştir.
Milli Eğitim Sistemi içerisinde bulunan ilkokullar ve ortaokullar 8 yıllık ilköğretim okuluna
dönüştürülerek programlarda bütünlük sağlama yoluna gidilmiştir. Böylece ilkokullar ve
ortaokullar kaldırılarak tek tip programa geçilmiştir. Bu yenilikle beraber milli eğitim sisteminin
öğrencileri ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda her bakımdan yöneltmeyi gerçekleştirecek
biçimde düzenlenmesi, bu amaçla ortaöğretim kurumlarına, eğitim programlarının hedeflerine
uygun düşecek şekilde hazırlık sınıflarının konulabilmesi gibi ilköğretim programında bütünlüğü
destekleyici yönde yenilikler yapılmaya başlanmış, programlar yeniden düzenlenmiş ve seçimlik
dersler artırılmıştır (Güven, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).
2006 yılında yapılan XVII. Milli Eğitim Şurasında alınan kararlarda ise Küreselleşme Ve
Avrupa Birliği Sürecinde Türk Eğitim Sistemi ana başlığının Eğitimde Nitelik alt başlığı altında
belirtilen 66 numaralı kararda zorunlu eğitim süresinin 12 yıl olması gerektiği, “Zorunlu eğitimin
12 yıla çıkarılması için çalışmalara başlanmalı, bunun için gerekli alt yapı hazırlık çalışmaları
hızlandırılmalıdır” ifadesi ile belirtilmiştir (XVII. Milli Eğitim Şura Kararları, 2006; akt. Kurtuluş,
2012).
Zorunlu eğitim süresinin arttırılması faaliyetlerine daha sonraki şuralarda da yer verilmiş,
XVIII. Milli Eğitim şurasında, “Zorunlu eğitim öğrencilerin yaş grupları ve bireysel farklılıkları
göz önünde bulundurularak; 1 yıl okul öncesi eğitim, 4 yıl temel eğitim, 4 yıl yönlendirme ve
ortaöğretime hazırlık eğitimi ve 4 yıl ortaöğretim olmak üzere öğrencilere farklı ortamlarda
eğitim almaya fırsat verecek şekilde 13 yıl olarak düzenlenmelidir” kararı alınmış ve karar
duyurusu İlköğretim ve Ortaöğretimin Güçlendirilmesi, Ortaöğretime Erişimin Sağlanması ana
başlığının 2. maddesinde belirtilmiştir (XVIII. Milli Eğitim Şura Kararları, 2010; akt.Kurtuluş,
2012).
Ülkemizde zorunlu eğitim, 30 Mart 2012 tarihinde kabul edilen 6287 numaralı kanunun 11
Nisan 2012 tarihli Resmi Gazetede yayınlanıp yürürlüğe girmesi ile 12 yıla çıkartılmıştır. İlgili
kanun ile mecburi ilköğretim çağının 6-13 yaş gurubundaki çocukları kapsadığı, ilköğretimin dört
yılı süreli zorunlu ilkokul ile dört yıl süreli zorunlu ortaokuldan oluştuğu, ortaöğretimin ise
ilköğretime dayalı dört yıllık zorunlu örgün veya yaygın öğrenim veren genel, mesleki ve teknik
öğretim kurumlarının türünü kapsadığı belirtilmektedir. Yine aynı kanunda ilköğretim
bünyesindeki ortaokulların zorunlu ve farklı programlar arasında tercihe imkân veren ortaokullar
ile imam-hatip ortaokullarından oluşacağı, ortaokullar ile imam-hatip ortaokullarında lise eğitimini
destekleyecek şekilde öğrencilerin yetenek, gelişim ve tercihlerine göre seçimlik dersler
oluşturulacağı ifade edilmektedir (Resmi Gazete Sayı:28261, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).
Henüz çok yeni olan 12 yıllık zorunlu eğitim uygulaması 2012-2013 öğretim yılında
başlayacaktır. Öğrencilere okutulacak olan dersler yine Talim ve Terbiye Kurulu tarafından
belirlenecek, hangi dersin zorunlu hangi dersin seçmeli olacağı da yine Talim ve Terbiye
Kurulu Başkanlığı tarafından belirlenecektir. Yeni sistemin ortaöğretime ve yükseköğretime
girişte kısa vadede herhangi bir değişiklik getirmeyeceği ifade edilmektedir. Yine bu sistem
çerçevesinde ortaokulu tamamlayan öğrenciler açık öğretim lisesi programlarına kayıt olarak
zorunlu eğitimlerini de devam ettirmek koşulu ile Mesleki Eğitim Merkezlerine
gidebileceklerdir. İlkokula başlama yaşının daha öne çekilmesi sebebiyle özellikle 1.sınıf
programlarında ve müfredatta da değişikliklerin yapılacağı belirtilmektedir. Yeni düzenleme
ile ilkokulların, öğrencilerin çevreye duyarlılıklarını artıracak, okuma yazma becerilerini
geliştirecek, sosyalleşmelerini sağlayacak ve temel yaşam kurallarını öğrenecekleri bir eğitim
kademesi olması planlanmaktadır (MEB 12 Yıl Zorunlu Eğitim Sorular ve Cevaplar, 2012; akt.
Kurtuluş, 2012).
Müfredatla ilgili reformlar incelendiğinde ise özellikle 90’lı yılların ikinci yarısında bu
yönde hareketler olduğu görülmektedir. 1996 yılında düzenlenen XV. Milli Eğitim Şurası,
hazırlanan Yedinci Kalkınma Planı (1996-2000) ve 15 Yıllık Eğitim Ana Planı, Türkiye’yi 21.
yüzyıla hazırlamak, eğitimin kalitesini geliştirmek, AB ve gelişmiş ülkelerin düzeyine
çıkarmak için çok yönlü ve geniş kapsamlı eğitim reformlarının yapılmasına ihtiyaç olduğunu
vurgulamıştır. 1990’lı yıllarda Türkiye’de okuma yazma oranlarının, okullaşma oranlarının ve
sürelerinin AB ülkeleri ve gelişmiş ülkelere göre oldukça düşük olması, eğitim sisteminin
yapısal en önemli sorunu olarak tanımlanmıştır. Çünkü eğitim ve gelişme, eğitim ve nitelikli
işgücü, eğitim ve Türkiye’nin daha rekabetçi olması arasında doğrudan ilişki kurulmuştur.
Ancak bu dönemde de yapılan yenilikler tek yönlü olarak okullaşmayı, okulların teknolojik ve
fiziksel kapasitesini geliştirmeye odaklanmıştır (Çelik, 2012; akt. Kurtuluş).
Eğitim müfredatı ile ilgili yapılan en büyük reform ise 2005 yılında yapılan müfredat
reformu olmuştur. 3 aşamalı olarak planlanan bu müfredat reformunda önce ilköğretimin 1-5 yılları
arasını kapsayan yeni bir müfredat uygulanması, daha sonra ilköğretimin 6-8 yıllarını kapsayan bir
müfredat düzenlemesi öngörülmüştür. Ayrıca 9.sınıfı tüm liselerde ortak olmak üzere ortaöğretimin
4 yıla çıkartılması ve ortaöğretimde de yeni müfredatın uygulanması yine bu müfredat reformu
kapsamında değerlendirilmiştir (Akşit, 2007; akt Kurtuluş, 2012).
2005 yılında geliştirilen müfredat kritik düşünme, yaratıcılık, iletişim, araştırma ve
nedensellik, problem çözme, bilgi ve iletişim becerileri, girişimcilik ve dil becerilerine vurgu
yapmaktadır. Ayrıca hayat boyu öğrenme de belirtilen konular arasında yer almıştır. Ders
kitaplarının ve öğretmen kılavuzlarını da bu müfredata göre düzenlenmiştir. Bu müfredat
reformu ile beraber bilgilendirici iletim yaklaşımından, öğrenci merkezli olan yapılandırmacı
(constructivist) öğretim metotlarına geçilmiştir. Bilgilendirici eğitim yaklaşımında öğretmen
merkezde bulunurken, ders konuları birbirinden bağımsız anlatılmakta; öğretmenin konuyu
geleneksel yöntemlerle anlatırken, öğrencinin aldığı bilgiyi farklı durumlara uygulama fırsatı
çok az bulunmaktadır (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).
Yetişmiş ve kaliteli insan gücünün yaratılmasında büyük önem taşıyan mesleki ve
teknik eğitim için de ülkemizde çeşitli uygulamalar ve programlar gündeme gelmiş ve
uygulanmıştır. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planında ortaöğretimin yapısının okul tipinden program
tipine dönüştürülmesi, mesleki eğitimde geniş tabanlı bir temel eğitim programının
uygulanması, mesleki ve teknik eğitim programlarının mesleki standartlara uyarlanması ve iş
hayatıyla bağlantıların arttırılması kararlaştırılmıştır. Ayrıca mesleki ve teknik ortaöğretim
kurumları ve yükseköğretim düzeyinde mesleki eğitim kurumları arasında işbirliği ve iş bölümü
kurulması, yaşam boyu öğrenme kavramının benimsenmesi için fırsat sağlanması ve bu
faaliyetlere katılması için yerel yönetimler, gönüllü kuruluşlar ve özel sektörün teşvik edilmesi
de alınan kararlar arasında yer almıştır. Ancak alınan kararların pek çoğunun hayata geçirilmesi
ile ilgili eksiklikler yaşanmıştır (Yazçayır ve Yağcı, 2009; akt. Kurtuluş, 2012 ).
1999 Yılında AB Helsinki Zirvesinde Türkiye’nin MEDA fonlarından yararlanılması
kararlaştırılmıştır. Bunun sonucu olarak da AB ile Türkiye arasında 4 Temmuz 2000’de kısa
adıyla MEGEP olan “Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi”
imzalanmıştır. 30 Eylül 2002’de 5 yıllığına uygulanmak üzere pilot uygulamalarla hayata geçen
projenin hedefleri ise şöyledir (Yazçayır ve Yağcı, 2009; akt. Kurtuluş, 2012) :
-Ulusal Yeterlilik Sisteminin oluşturulmasını da içeren bir ulusal reformun uygulanması
yoluyla mesleki eğitim sisteminin nitelik ve uygunluğunun geliştirilmesi,
-Kamu kurumları, toplumsal ortaklar ve işletmelerin kurumsal kapasitelerinin ulusal,
bölgesel ve yerel düzeylerde güçlendirilmesi,
-Reform sürecinin uygulanmasına yerel oyuncuların da dâhil edilmesi yoluyla sistemin
yerelleşme sürecinin hızlandırılması.
MEGEP projesi çerçevesinde öğretim programları 4 yıllık olarak tasarlanmıştır. 9. Sınıfa ait
eğitim programı tüm genel, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında ortak olarak okutulurken,
9.sınıf sonunda öğrenci ilgi duyduğu alanı belirleyip 10. sınıfta bu alanda eğitim ve öğretime
başlamaktadır. Yine 9. sınıf sonunda okul değişimi de yapılabilmektedir. 10. Sınıfta tercih ettiği
alanın ortak yeterlilik kazandıran derslerini gören öğrenciler, 10. sınıfın sonunda meslek/dal seçimi
yapmaktadırlar. 11. ve 12. sınıfta ise seçilen dalın mesleki yeterliliklerini içeren dersler
öğretilmektedir. Örnek vermek gerekirse 9. sınıf sonunda bilgisayara ilgi duyarak Bilişim
Teknolojileri alanını seçen bir öğrenci, 10. sınıf sonunda Bilişim Teknolojileri alanın alt dalları olan
Veri Tabanı Programcılığı, Web Programcılığı, Ağ İşletmenliği, Tamir Bakım ve Teknik Servis
dallarından birini tercih edebilmektedir (MEB MEGEP Uygulama Kılavuzu, 2006; akt Kurtuluş,
2012).
Okullara açılan alan ve dallar; yerel, bölgesel ve sektörel ihtiyaçlar, okulun donanımı,
öğretmen durumu ve fizikî kapasitesi ile sahip oldukları yeterliklerine göre açılmaktadır.
Öğrencilerin göreceği ortak dersler ve haftalık ders saatleri TTKB tarafından belirlenmekle beraber,
alan/dal dersleri ve haftalık ders saatlerinin tespiti zümre öğretmenler tarafından, sektör temsilcileri
ve koordinatör öğretmenler ile işbirliği içinde okul koşulları, yerel ve bölgesel sektörün ihtiyaçları
doğrultusunda belirlenmektedir (MEB MEGEP Uygulama Kılavuzu, 2006; akt. Kurtuluş, 2012).
MEGEP, modüler program yaklaşımına dayalı bir programdır. Modül, sonunda bir işin bir
parçasını temsil eden bir yeterlik kazandıran, öğrenme bütününün bir parçasını kapsayan, öğrenme
amaçlarına ve içeriklerine sahip bir öğrenme birimidir. Modüler programla, bir dersin içeriğinde
çeşitli değişiklikler yapılabilmekte, birbirinin ön şartı olmayan konuların sırası değiştirebilerek
daha esnek, sektör taleplerine daha uygun bir öğrenim sağlanmaktadır. 12. sınıfı başarı ile
tamamlayan
öğrenciler
alan/dalıyla
ilgili
diploma
alarak
yükseköğrenimlerine
devam
edebilmektedir. Ayrıca MEGEP projesinin dâhilinde olan hayat boyu öğrenim kapsamında
yetişkinler de örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarında öğrenim görmek istedikleri alanlardaki
derslerin öğrenimini alıp, dersin yeterliliklerini yerine getirmeleri takdirde sertifika alabilmektedir.
Sertifika öğretim programı sürecinde bireylerin tamamladığı modüller, aldığı eğitimin tümü ve
kazandıkları yeterlikler belgelendirilmektedir (MEB MEGEP Uygulama Kılavuzu, 2006; akt.
Kurtuluş, 2012).
Ülkemizde son yılların en çok ses getiren yenilik uygulamalarından bir diğeri ise BT’in tüm
derslerde ve okullarda eğitime dâhil edilmesine olanak tanıyacak olan “Fırsatları Arttırma ve
Teknolojiyi İyileştirme Hareketi – FATİH” projesidir. Proje kapsamında eğitim ve öğretimde fırsat
eşitliğini sağlamak ve okullardaki teknolojiyi iyileştirmek amacıyla BT araçlarının öğrenmeöğretme sürecinde daha fazla duyu organına hitap ederek derslerde etkin kullanımı için; okul öncesi,
ilköğretim ile ortaöğretim düzeyindeki tüm okullara ait dersliklerde dizüstü bilgisayar, LCD Panel
Etkileşimli Tahta ve internet ağ altyapısı sağlanması hedeflenmektedir. Eğitimde FATİH projesi
beş ana bileşenden oluşmaktadır. Bunlar (MEB Eğitimde Fatih Projesi Sunumu, 2012; akt.
Kurtuluş, 2012):
• Donanım ve yazılım altyapısının sağlanması
• Eğitsel e-içeriğin sağlanması ve yönetilmesi
• Öğretim programlarında etkin BT kullanımı
• Öğretmenlerin hizmet içi eğitimi
• Bilinçli, güvenli, yönetilebilir ve ölçülebilir BT kullanımının sağlanmasıdır.
Donanım ve yazılım altyapısını her okula yazıcı ve doküman kamera, her sınıfa interaktif
etkileşimli tahta, kablolu ve kablosuz internet bağlantısı, öğretmenler ve öğrenciler için tablet
bilgisayarlar, etkileşimli e-kitapların oluşturduğu projede, eğitim içerikleri ile ilgili her türlü bilgi
ve belgelerin, dokümanların içinde bulunacağı, öğretmen ve öğrencilerin elektronik içeriklere
kolayca ulaşabileceği interaktif eğitim portalı Eğitim Bilişim Ağı (EBA) bulunmaktadır. Proje
kapsamında tüm öğretim programlarında; program şablonuna gerekli açıklamalar eklenerek ve
örnek etkinlikler yapılandırılarak sınıflarda BT’nin etkin olarak kullanılmasının sağlanması
beklenmektedir. 2012 yılının Şubat ayında pilot uygulama olarak 50 okulda denenmeye başlanan
sistemin 5 yılda tüm ülkeye yaygınlaştırılması hedeflenmektedir (MEB Eğitimde Fatih Projesi
Sunumu, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).
Amerika Birleşik Devletleri’nde İnovasyon Uygulamaları
Amerika Birleşik Devletleri, 2011 yılında revize ettiği ulusal inovasyon programının
hedefini sürdürülebilir büyüme ve kaliteli işleri olarak belirtmiştir. Bu hedefe ulaşmadaki en
temel unsurları ise “Amerikan İnovasyonunu Oluşturan Bloklara Yatırım” başlığı altında
vatandaşlarını 21. Yüzyılın gerektirdiği nitelikler ile donatarak dünya standartlarında bir iş gücü
oluşturmak, temel araştırmalardaki liderliklerini genişletmek ve güçlendirmek, öncü bir fiziksel
alt yapı sağlamak, ileri düzeyde bilgi iletişim teknolojileri geliştirmek olarak belirtmiştir (A
Strategy For American Innovation, 2011; akt. Kurtuluş, 2012. Bu hedefleri gerçekleştirmek
içinse çeşitli eğitim programları ve kampanyaları devreye sokulmuştur. Bu eğitim
programlarının en geniş tabanlısı No Child Left Behind (NCLB) isimli programdır. 2002 yılında
ilk kez gündeme gelen ve uygulanmaya başlayan program 2009 yılında revize edilmiştir (ESEA
Blueprint For Reform, 2010; akt. Kurtuluş, 2012).
NCLB programı, öğretmen ve idareci kalitesini yükselterek her sınıfın mükemmel bir
öğretmene, her okulun da mükemmel bir idareciye sahip olması; aileler ile çocuklarının
değerlendirilmesi ve okullarının geliştirilmesi ve öğretmenlerinin öğrencilerin öğrenimlerini
geliştirebilmesi için sürekli bilgi paylaşımı; üniversiteye ve iş hayatına hazırlayıcı eğitim
standartları getirme ve bu standartlar doğrultusunda değerlendirmeler geliştirme; Amerika’nın
en düşük başarılı okullarındaki öğrencilerin öğrenimini ve başarısını geliştirmek için yoğun
destek ve etkili müdahaleler sağlama şeklinde 4 ana temel üzerine kurulmuştur. Programın 5
ana hedefi ise şöyledir (ESEA Blueprint For Reform, 2010; akt. Kurtuluş, 2012):
• Üniversiteye ve iş hayatına hazır öğrenciler,
• Her okulda mükemmel öğretmen ve liderler,
• Tüm öğrenciler için eşitlik ve fırsat,
• Hedefi ve ödülleri arttırmak,
• İnovasyon ve sürekli gelişimi desteklemek.
Reform destekçileri tarafından kapsamlı bir eğitim reformu olarak değerlendirilen
NCLB, fakir ya da azınlık öğrencilerinin diğer öğrenciler ile arasındaki başarı farklarını kapatan
ve hesap verilebilir bir sistem olarak ifade edilmektedir. Bu sistemde her eyalet, yıllık testler
yaparak yeterli ilerlemenin sağlanıp sağlanmadığını ve öğrenci başarısının ölçülmesini
sağlayacaktır (Armaline and Levy, 2004; akt. Kurtuluş, 2012).
2009 yılında devreye giren “the American Recovery and Reinvestment Act (ARRA)
(Amerikan Kurtarma ve Yeniden Yatırım Yasası) ” , Race To The Top (En Üst Nokta İçin
Yarış) adında, eyaletlerin eğitim inovasyonu ve reformu yapmalarını teşvik etmek ve
ödüllendirmek için rekabetçi bir hibe programını başlatmıştır. Bu programdaki önceliklerden
biri eğitime ait çıktıların geliştirilmesi için strateji, uygulama ve programlar geliştirilmesi
olmuştur (Race To The Top Executive Summary, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).
İnovasyonu desteklemek için 2010 yılında uygulamaya konulan bir diğer program ise
Educate To Innovate (Yenilik için Eğitim) programıdır. Bu program eğitimde bilim, teknoloji,
mühendislik ve matematik konularında yoğunlaşılmasını ve bu alanlardaki eğitimlerin
geliştirilmesini kapsamaktadır. Programın amacı ise; ABD’nin küresel ekonomideki rekabetini
sürdürebilmesi için gerekli olan bu alanlara daha çok öğrenciyi yönlendirebilmek ve bu
alanlarda kaliteli bir eğitim sunabilmektir. Bilime ve matematiğe dayalı işlerde ihtiyaç duyulan
teknik kabiliyetleri yüksek iş gücünü yetiştirme gereksinimi bu programın doğmasındaki ana
etkenlerden biridir (Melguzio and Wolniak, 2011; akt. Kurtuluş, 2012).
ABD’de eğitimde inovasyon fırsatlarının arttırılması için uygulamada olan bir diğer
uygulama ise charter schools adı verilen sözleşmeli okullardır. İlk uygulamaları 1990 yılında
başlayan bu okul uygulamaları gelişerek devam ettirilmektedir. Bu okullar için kurallardan
arındırılmış ama sonuçlar için hesap veren, isteğe bağlı devlet okulları tanımını getirmek yanlış
olmayacaktır. Charter okullarının popüler olmasının en temel sebepleri seçenekler sunması,
yerel inovasyonu kolaylaştırması, klasik devlet okullarına teşvik sağlaması ve bunları yaparken
devlet kontrolünde olmasıdır (Hanusheka et al., 2007; akt. Kurtuluş, 2012).
Devlet okullarında olduğu gibi charter okullarına da herhangi bir kritere bakılmaksızın
istekli olan tüm öğrenciler ekstra bir ödeme yapmadan katılabilmektedir. Bu okullarda öğrenci
seçimine dair herhangi bir sınav uygulaması yapılmamaktadır. Devlet okullarından farklı olarak
ise öğrenim gören öğrenci başına devlet tarafından okula bir ödeme yapılmaktadır. İstekli
grupların, kişilerin veya zümrelerin açabildiği bu okullar devletin ve yerel yönetimin pek çok
düzenlemesinden muaf olup, yürütmelerinde otonom bir yapıya sahiptir. Ailelerin kendi isteği
ile çocuklarını gönderdiği bu okullardaki eğitim kadrosu da okul yönetimi tarafından
oluşturulmaktadır, devlete bağlı bir atama söz konusu değildir ve öğretmenler kendi isteği ile
orada çalışmaktadır. Bu okullar istenen sonuçları üretemediğinde kapatılmaktadır (Finn et al.,
2000; akt. Kurtuluş, 2012). Devlet okullarında uygulanan pek çok değerlendirme ve test
düzenlemelerine tabi olan bu kurumlar, öğretmen seçimiyle ilgili düzenlemelere ise tabi
değildir ya da yarı tabidir. Bu okulların kurucuları genellikle kar amacı gütmeyen kuruluşlar,
öğretmen ya da veli grupları ve firmalar olabilmektedir.
Güney Kore’de Eğitimde İnovasyon Uygulamaları
Güney Kore’nin ulusal inovasyon stratejisi, 2004 yılında duyurulan Ulusal İnovasyon
Sistemi Uygulama Planı doğrultusunda “telafi” modelinden, yaratıcı inovasyon modeline
geçişini öngörmektedir. Telafi modeli, hükümete bağlı araştırma enstitülerinin ya da çok çeşitli
ürüne sahip çok büyük firmaların (konglomera) büyük ölçekli stratejik teknoloji geliştirme
modeline dayanırken, yenilikçi başlangıçların, teknoloji transferinin ve temel araştırma
yeteneklerinin oluşturulmasında aracı vazifesini görmemektedir. Yaratıcı model ise; kamu ve
özel sektörlerin ar-ge faaliyetlerine yüksek miktarda yatırımına dayanan, bilgi akışı ve sistemler
arası teknoloji transferini geliştirmeye yönelik yapıdadır (OECD Reviews Of Innovation Policy
Korea, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).
Güney Kore’de eğitimden sorumlu olan kurum Eğitim ve İnsan Kaynaklarının
Geliştirilmesi Bakanlığıdır ve merkezi bir yapıya sahiptir. Kore hükümeti bilgi iletişim teknolojileri
ile açık öğretimi de kapsayan hayat boyu öğrenmeyi destekleyen, eğitimde öğrenciyi merkeze alan,
eğitim programlarının, okulların ve uzmanlık alanlarının çeşitlendirildiği, öğrenciye ve veliye daha
fazla seçim imkânı sunan bir eğitim reformu gerçekleştirmiştir. Yine üniversiteye geçiş sınavı da
öğrencilerin bireysel yeteneklerini daha göz önünde bulunduracak şekilde revize edilmiştir. Yapılan
bu yenilikler sayesinde okulların özerkliği ve sorumluluğu artmış; objektif değerlendirmeye dayalı
yönetim ve maddi destekler gelişmiştir (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).
Güney Kore için önemli eğitim inovasyonlarından biri de “The Brain Korea 21 Project (BK
21)” adı verilen projedir. BK 21 projesinin amacı bilgi toplumu için gerekli olan kaliteli ve yaratıcı
insan kaynağını yetiştirmektir. Bunun için fen bilimleri, beşeri bilimler ve sosyal bilimler
alanlarında seçilen enstitü ve üniversitelerin yüksek yatırımlar ile dünya çapında üniversitelere
dönüştürülmesi; diğer üniversitelerin ise yerel endüstrinin gerektirdiği insan kaynağını sağlaması
planlanmıştır. Bu projenin 3 temel amacı ise temel bilgi ve teknolojiyi üreten ve yerel üniversitelerin
uzmanlaşmasını destekleyen dünya çapında araştırma üniversiteleri oluşturmak; çeşitli alanlarda
uzmanlar yetiştirecek okullar geliştirmek; öğrenci kalitesi ve akademik üretkenliğe dayalı okul
rekabeti oluşturmaktır (Moon and Kim, 2001; akt. Kurtuluş, 2012).
Ulusal inovasyon sistemin yapılandırılmasında eğitim anlamında dikkat çeken
yaklaşımlardan bir başkası ise mühendislik ve mesleki eğitimin teknoloji ve iş taleplerine daha
cevap verir nitelikte düzenlenmesi, yükseköğrenim düzeyindeki başarılı fen ve mühendislik
öğrencilerine teşviklerin sağlanması, ilk ve orta dereceli okullarda fen öğretiminin yenilenmesi
olarak göze çarpmaktadır (Baek and Jones, 2005; akt. Kurtuluş, 2012).
2002 yılında bağımsız özel okullar projesi başlatılan Kore’de, 2007 yılında da, okul
yönetimin özel sektöre devredildiği “açık bağımsız okullar” projesi uygulamaya konularak okullara
daha bir otonom yapı kazandırılmasının ve eğitimde inovasyonlara fırsat tanınmasının adımları
atılmıştır (Jones and Tsutsumi, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).
Avustralya’da Eğitimde İnovasyon Uygulamaları
Avustralya’da eğitim sistemi için yapılan en önemli yeniliklerden biri Avustralya
Nitelikler Çerçevesi (The Australian Qualifications Framework AQF) olmuştur. AQF,
Avustralya eğitim ve öğretiminin sahip olması gereken düzenli nitelikleri belirleyen ulusal bir
politikadır ve her derecedeki eğitim ve öğretim sektörünün sahip olması gereken nitelikleri bir
araya toplamaktadır. AQF’in amaçları şöyle sıralanmaktadır (AQFC, 2011, s.9, 12-18):
• Avustralya eğitim ve öğretim sisteminin şimdi ve gelecekte çeşitliliğinin
barındırılmasını sağlamak,
• Güvenilir, kalıcı, uygun, ulusal tutarlılığa sahip nitelikler oluşturarak ulusal ekonomik
performansı arttırma,
• Farklı eğitim alanları ve işverenler için niteliklere hızlı erişim sağlamak,
• Hayat boyu öğrenmeye destek olma,
• Eğitimle ilgili ulusal kalite düzenlemelerine destek olma,
• Ulusal ve uluslararası düzeyde mezunların hareketliliğine destek olma,
• Uluslar arası nitelik çerçevelerine uyum sağlama.
Avustralya eğitimine yenilik getiren bir diğer gelişme ise Genç Avustralyalıların Eğitim
Hedefleri İçin Melbourne Deklarasyonu olmuştur. 2008 yılında tüm eyalet ve bölgelerin eğitim
bakanları tarafından imzalanan bu deklarasyonda Avustralya okullarında eşitliğin ve teşvikin
sağlanması ve tüm genç Avustralyalıların başarılı, öz güven sahibi ve yaratıcı bireyler ve aktif
ve bilgili vatandaşlar olması hedeflenmiştir. Yine bu deklarasyonda belirtilen eylem taahhütleri
doğrultusunda 2009 – 2012 yılları arasında uygulanmak üzere aşağıdaki 8 maddeyi kapsayan 4
yıllık bir plan hazırlanmıştır (MCEECDYA, 2008; akt. Kurtuluş, 2012):
• Daha güçlü işbirlikleri geliştirme
• Kaliteli öğretim ve okul liderliğini destekleme
• Erken çocukluk eğitimini güçlendirme
• Ortaokul düzeyindekilerin gelişimini sağlama
• Üst düzey okullaşmanın desteklenmesi
• Dünya standartlarında bir müfredat ve değerlendirme geliştirme
• Sosyoekonomik açıdan zayıf olanların, engelli ve yerli halk için eğitim çıktılarını
geliştirme
• Hesap verilebilirliği ve şeffaflığı arttırma
Melbourne Deklarasyonu doğrultusunda hareket edilerek 2011 yılında hayata geçirilen
bir diğer yenilik ise Avustralya Öğretim programı olmuştur. Bu programın hayata geçirilmesine
kadar her eyalet ve bölge kendi öğretim programını ve başarı standartlarını belirlemekteyken,
hayata geçirilen bu programla beraber tüm ülkede aynı anda uygulanacak ortak bir müfredat
sağlanmıştır (Santiago et al., 2011; akt. Kurtuluş, 2012).
Avustralya’da eğitimde hesap verilebilirliği ve şeffaflığı geliştirmek adına atılan en
önemli adımlardan bir tanesi de My School (www.myschhol.edu.au) projesi olmuştur. ACARA
tarafından yönetilen bir internet sitesi olan My School’da, okulun bulunduğu yere, sektöre ya da
okul adına göre arama yapılabilen yaklaşık 9.500 Avustralya okulunun profilleri verilmektedir.
Web sitesi, her okul hakkında istatistiksel ve içeriksel bilgilerin yanı sıra, Avustralya çapında
istatistiksel olarak benzer kökenlerden gelen öğrencilere hizmet eden okullardan sonuçlar ile
mukayese edilebilir, NAPLAN becerilerine sahip olma sonuçları sağlamaktadır. Ayrıca okulun
gelir ve giderleri, devlet tarafından okula yapılan destekler gibi bilgilere de bu site aracılığı ile
ulaşmak mümkündür. İlerleyen dönemde engelli öğrenci sayısı, velilerin, öğretmen ve öğrencilerin
okulla ilgili memnuniyet dereceleri, öğretmen kadrolarının tecrübe durumu da paylaşılması
hedeflenen bilgiler arasında yer almaktadır (OECD, 2012; akt. Kurtuluş, 2012)
Örgüt Kültüründe İnovasyon
İnovatif Kişi
İnovasyonu kişiler yapar, dolayısıyla yenilikçilik bir kişilik özelliğidir. Ekonomik
hayatın akışında bir şeyleri farklı yapma yenilik terimiyle karşılanmakla birlikte, bu kavram
buluş ile aynı anlamda değildir. Yenilik için bilimsel bir çalışma olması gerekmez, ikisi de aynı
kişi tarafından gerçekleştirilebilir ancak buluşlar entelektüel bir çabanın ürünüdür. Esasen
yeniliği ortaya çıkaranlar özel niteliklere sahip girişimcilerdir (Dolanay, 2009: 175-186).
Girişimcileri sıradan insanlardan ayıran bazı temel özellikler vardır. Bu anlamda açık ve
ulaşılabilir bir vizyon, bireysel farkındalık, özgüven, özgüdülenim, hata yapmaktan korkmama,
çok çalışmaya, başkalarını dinlemeye ve hesaplı risk almaya gönüllü olma (Mibc, 2012:12) gibi
özelliklerdir (Demirkaya ve Zengin, 2014).
Bu anlamda inovatif kişilerde gözlenen bazı kişilik özelliklerinden söz etmek gerekir.
Bunlar (Demirkaya ve Zengin, 2014):
-İç disiplin,
-Gözlem kuleleri açık olmak,
-Dünyaya farklı gözlerle bakabilmek,
-Sorgulayıcı olmak,
-Yaratıcı olabilmek,
-Özel ilgi alanlarına sahip olmak,
-Hassas-duyarlı olmak gibi özelliklerdir.
Örgütsel Özellikler
İnovasyon, farklı bir kültür ve anlayış gerektirir. Bu farklı kültür ve anlayış, geniş bir
vizyona ve inovatif kişilik özelliklerine sahip, değişime ve gelişmeye açık bireylerle
oluşturulabilir (Cemalcılar, 2000). Ancak bu kişilik özelliklerine sahip bireylerin oluşturduğu
inovatif bir örgütün diğerlerinden farklı bazı özellikler taşıması beklenir (Demirkaya ve Zengin,
2014).
Bunlar (Demirkaya ve Zengin, 2014):

Farklı görmek,

Risk almak,

Yaratıcılık,

Müşterinin değerini bilmek (Banger, 2007),

Sorgulamak,

Çok fazla fikir üretmek (Bono, 2005:73-74), başarısızlığı hoş görmek

İletişim ve bilgiyi sınırsızca paylaşmak,

İşbirliği, ağlar ve ilişkilerin gelişkin olması (Hacıoğlu,1989).

Öğrenme ve bilgi yönetimi, gibi özelliklerdir.
İnovasyon sürekliliği olan bir faaliyettir. Araştırma-geliştirme (Ar-Ge) de inovasyon
için gereken en önemli faaliyetlerden biridir. Ar-Ge yatırımları ile inovasyon arasında pozitif
bir ilişki bulunmaktadır (Shefer ve Fenkel, 2005-31) ancak girişimsel inovasyon yoksa diğer
bir deyişle Ar-Ge'yi yapanların girişimcilik niteliği yoksa değer yaratılamaz; Ar-Ge sonuçları
inovasyona dönüştürülemez. Dolayısıyla, teknoloji- tabanlı firmalar dışında kalan tüm
firmalarda yürütülen inovasyon çalışmaları sadece teknolojik inovasyonu değil, organizasyonel
inovasyonu ve sunumsal inovasyonu da kapsamalıdır. Kaldı ki teknoloji tabanlı firmalarda her
ne kadar ağırlık teknolojik inovasyona veriliyorsa da, organizasyonel ve sunumsal inovasyona
yeterli kaynak ayrılmadan başarılı olunması beklenemez (Horuz, 2012). Bu anlamda
inovasyonun yatırım gerektiren, hem firma düzeyinde hem de ülke düzeyinde bu yatırımları
büyük değerlere dönüştürebilen, çok karlı bir alan olduğu söylenebilir (Demirkaya ve Zengin,
2014).
Nitekim, son yıllarda refah hayat standartlarını ve rekabet gücünü en çok arttıran
ülkelerden birisi olan Finlandiya, inovasyona yaptığı yatırımlarla güçlü bir ekonomi ve yaşam
seviyesi yüksek bir toplum yaratmayı başarmıştır. Finlandiya 1990’ların başında yaşanan ve
işsizliği yüzde 20’lere tırmandıran krizin olumsuz etkilerini bu sayede atlatmıştır. Krizden
hemen sonra başlatılan kapsamlı bir ulusal eğitim ve araştırma programı ile üniversiteler ve
şirketler arasında güçlü bir ağ oluşturulmuştur. Böylelikle ormancılığa ve tarıma dayanan
ekonomi, yerini hızla sanayiye dayalı ekonomiye; ardından da inovasyon ekonomisine
bırakmıştır. 2000’li yıllara gelindiğinde, bilişim teknolojileri sektörü Finlandiya ekonomisinin
itici gücü haline gelmiştir (gelisenbeyin.net, 2013; akt.Demirkaya ve Zengin, 2014).
Örgütlerden Ülkeye
Nitekim, son yıllarda refah hayat standartlarını ve rekabet gücünü en çok arttıran
ülkelerden birisi olan Finlandiya, inovasyona yaptığı yatırımlarla güçlü bir ekonomi ve yaşam
seviyesi yüksek bir toplum yaratmayı başarmıştır. Finlandiya 1990’ların başında yaşanan ve
işsizliği yüzde 20’lere tırmandıran krizin olumsuz etkilerini bu sayede atlatmıştır. Krizden
hemen sonra başlatılan kapsamlı bir ulusal eğitim ve araştırma programı ile üniversiteler ve
şirketler arasında güçlü bir ağ oluşturulmuştur. Böylelikle ormancılığa ve tarıma dayanan
ekonomi, yerini hızla sanayiye dayalı ekonomiye; ardından da inovasyon ekonomisine
bırakmıştır. 2000’li yıllara gelindiğinde, bilişim teknolojileri sektörü Finlandiya ekonomisinin
itici gücü haline gelmiştir (Demirkaya ve Zengin, 2014).
Finlandiya hükümeti inovasyonda sadece bilişim teknolojilerine değil, orman ürünleri
mühendislik ve metal sektörlerine de önemli destekler sağlamıştır. Sağlanan bu devlet
destekleri sonucunda 1985’lerde 10.470 Dolar olan kişi başına düşen milli gelir, 2004’de
29.000 Dolar’a, 2011’de 50.000 Dolar’a ulaşmıştır (Demirkaya ve Zengin, 2014).
Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon
Örgütsel Öğrenme
Örgütsel öğrenme, firmanın yeni bilgi ve anlayışlar edinme süreci olarak
değerlendirilebilir (Slater, Narver, 1995: 63; Tippins, Sohi, 2003: 749). Ancak sürecin
içeriğinde nelerin bulunduğu ve örgütün öğrenmesinden tam olarak ne anlaşılması gerektiği
konularında literatürde derin ayrılıklar bulunmaktadır (Robey vd., 2000; akt. Özdevecioğlu ve
Biçkes, 2012).
Örgütsel öğrenme kavramının tanımlanması üzerine yazındaki bu tartışmalar
çerçevesinde yapılan belli başlı tanımlardan bazıları aşağıda aktarılmıştır (Özdevecioğlu ve
Biçkes, 2012).
Örgütsel öğrenme; örgüt üyelerinin hataları bulma ve düzeltme yoluyla iç ve dış
çevredeki değişimlere uyum sağlama sürecidir (Koçoğlu vd., 2011; akt. Özdevecioğlu ve
Biçkes, 2012).
Örgütsel öğrenme; organizasyonların zamanında, doğru ve tutarlı bilgi elde etmesi ve
daha iyi düşünmesiyle, örgütsel davranışların değiştirilmesi veya mevcut davranışların
iyileştirilmesi sürecidir (Garvin, 1993; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).
Örgütsel öğrenme; örgütlerin kendi faaliyetleri ve kültürleri çerçevesinde bilgi ve
rutinleri inşa etme, tamamlama ve örgütleme yoluyla, çalışanlarının kişisel becerilerini daha iyi
kullanmalarını sağlayarak, örgütsel performansı geliştirme ve bu gelişmeye adapte olma
sürecidir (Dodgson, 1993; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).
Örgütsel öğrenme üzerine yapılmış ve bazı örnekleri yukarıda sıralanmış olunan
tanımlar üç kategoride sınıflandırılabilir (Zhong vd., 2004; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012):
Bu kategorilerden birincisi, öğrenme sürecinde birer ajan gibi işlev üstlenen bireylere
odaklanan uyumlayıcı öğrenme perspektifidir. İkincisi, bilgi ve kavrayış düzeyini iyileştirerek
örgütsel değişime odaklanan, bilgi temelli gelişim ve deneyimlerin kurumsallaşması
perspektifidir. Üçüncüsü ise performans kriterleri, normlar ve operasyonel politikalarla ilgili
paylaşılan zihinsel modellerin değişimine odaklanan paylaşım perspektifidir (Özdevecioğlu ve
Biçkes, 2012).
Örgütsel Öğrenmede İnovasyon
Örgütsel öğrenmenin inovasyon yaratma sürecindeki kritik rolü, “bilgi yönetimine
destek sağlama” ve “yaratıcılık yeteneğini geliştirme” şeklinde iki başlık altında toplanabilir
(Avcı, 2009; Akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012). İnovasyonların temelinde, bireysel, grupsal,
örgütsel ve/veya endüstriyel düzeyde öğrenme ile oluşturulan yeni bilgiler yatmaktadır
(Luecke, 2008; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012). Buradan hareketle inovasyon yeteneği,
örgütlerdeki varolan bilgi ile oluşturulacak olan yeni bilgiler arasında gerçekleştirilecek
kombinasyonların bir sonucu olarak tanımlanabilir (Morden, 2007; akt. Özdevecioğlu ve
Biçkes, 2012).
İnovasyon düzeyi (artımsal, radikal ve yıkıcı) ise yeni bilginin yüksek ya da düşük
düzeyde yaratımı ve/veya kullanımı ile ilgilidir (Therin, 2002). Dolayısıyla bir inovasyonun
düzeyi, o inovasyonda gömülü bulunan yeni bilginin alanını yansıtır. Örgütsel öğrenme, yeni
bilgi ve fikirlerin gelişimini sağlama yanında, bu bilgi ve fikirlerin uygulanma yeteneği olan
yaratıcılığı geliştirerek (Garcia-Morales vd., 2011, 158) yeni inovasyonlar için zemin
oluşturmaktadır (Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).
Düşünceleri orijinal biçimde bir araya getirme ya da mevcut olan düşünceler arasında o
güne kadar bilinmeyen veya beklenmeyen bileşimleri yapma yeteneği (Eren, Gündüz, 2002:
66) olarak tanımlanabilecek olan yaratıcılık, inovasyon için itici bir güçtür. Dolayısıyla
örgütlerin öğrenme yeteneklerinin, inovasyon oluşturmaları üzerinde önemli bir etkisinin ve
rolünün olduğu söylenebilir (Weewardena vd., 2006: 39). Bu çerçevede, Hurley ve Hult (1998:
45) bireysel öğrenmenin davranışlarda meydana gelen değişimler şeklinde gözlemlenmesinden
yola çıkarak, örgütsel öğrenmenin de inovasyon yaratma ile gözlenebileceğini belirtmişlerdir
(Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).
Örgütsel öğrenme ile inovasyon arasındaki ilişkilere yönelik olarak yapılan bu
açıklamalar şekil 2’deki model üzerinde gösterilmiştir (Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).
Şekil 2. Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon Arasındaki İlişki Modeli
Şekil 2’de görüldüğü gibi, örgütsel öğrenme süreci enformasyon elde etme olarak ifade
edilen bireysel öğrenme ile başlamaktadır. Bireysel öğrenme yoluyla elde edilen
enformasyonlar, gruplarla paylaşılmakta ve enformasyonlara yönelik çeşitli yorumlar
geliştirilerek grup anlayışının oluşması sağlanmaktadır. Grup düzeyinde oluşan anlayışın
örgütün tamamına yayılması ve örgütün veri tabanına işlenmesi sonucunda örgütsel öğrenme
gerçekleşmektedir. Yukarıda da vurgulandığı gibi örgütsel öğrenme, örgütlerde yeni fikirlerin
ve yaratıcılık yeteneğinin gelişimine yol açmaktadır. Modelde de resmedildiği üzere, öğrenme
ve öğrenmenin sonuçlarından birisi olan yeni fikirler, inovasyon sürecinin ilk iki aşamasını
oluşturmaktadır. Buradan hareketle, örgütsel öğrenme ile inovasyonun bazı alanlarda iç içe
geçmiş süreçler olduğu söylenebilir. Geliştirilen yeni fikirler, yaratıcılık yeteneği yoluyla test
etme ve uygulama aşaması sonucunda çeşitli buluşlara (yeniliklere) dönüştürülmektedir.
Nihayet yeniliklerin ticarileştirilmesi ile inovasyonlar yaratılmaktadır (Özdevecioğlu ve
Biçkes, 2012).
Kamu ve Özel Sektörde İnovasyon
Kamunun Rolü
“Kamu, Türkiye’de Ar-Ge ve inovasyon süreçlerinin gelişmesinde ne tür roller
üstlenmeli?” cevap bulunması gereken önemli sorulardan biridir. Her ülkede kamunun rolü ve
etkisi farklı şekillerde olabilmektedir. Türkiye’de kamunun rolünü aşağıdaki başlıklarda ele
alabiliriz (Müstakil Sanayi ve İşadamları Derneği, 2012).
Yol gösterici
Bütün sistemlerde her zaman yol gösteren bir aktöre ihtiyaç vardır. Özellikle de
teknoloji üretmeyi öğrenmede yol göstericinin ve kılavuzluk yapan aktör ya da aktörlerin
algıları önemlidir. Makro sistemlerde bu faktörün önemi bir kat daha fazladır. Bu nedenle
stratejik alanlarda yol göstericilik büyük değer taşımaktadır. Devlet gerek küresel eğilimleri
dikkate alarak “staratejik ulusal hedefler” doğrultusunda ekosistemin hangi yönde gelişmesi
gerektiğine karar vermeli ve gerekli altyapıyı hazırlamalıdır (Müstakil Sanayi ve İşadamları
Derneği, 2012).
Dönüştürücü
Kamu, bütün ülkenin teknolojik ekosistemi bütüncül bir bakış açısı ile monitör
etmelidir. Küresel riskler ve fırsatları dikkate alarak ekosistemi rekabetçi bir şekilde gelişmesini
sağlayacak roller üstlenmesi gerekmektedir. Türkiye’de özellikle stratejik düzeyde bu tür
yönetim reflekslerinin gelişmesinin “trene doğru zamanda atlanması” için gereklidir.
Dönüştürücü role ilginç örneklerden biri Malezya’nın kurmuş olduğu güçlü, esnek, dinamik ve
rekabetçi ekonomidir. Malezya’da bilginin önemi, özellikle beşeri sermaye, inovasyon, bilgi ve
iletişim teknolojilerine olan yatırımla yüksek oranda artış göstermiştir (Müstakil Sanayi ve
İşadamları Derneği, 2012).
Kolaylaştırıcı
Türkiye’de bürokratik işleyiş ve süreçlere bakıldığı zaman çok ciddi sorunların olduğu
görülmektedir. Bu konuda özellikle bürokratik işlemlerin, desteklerin, izinlerin daha etkin ve
hızlı hale getirilmesi gerekiyor. Kamunun oluşturacağı etkin mekanizmalar, ülkemizin ihtiyaç
duyacağı inovasyonu daha hızlı bir şekilde geliştirecektir (Müstakil Sanayi ve İşadamları
Derneği, 2012).
Ekosistem geliştirici
Özel sektör aktörlerinin yardımlaştığı, işbirliği yapabildiği, araştırma kurumları ile bilgi
alışverişinde bulunduğu, kredi kurumları ve sermayedarların fon sağladığı, bürokratik
engellerin olmadığı eko-sistemler oluşturmaya çalışmak veya kümelenmeler geliştirmek
devletlerin temel görevidir. Bu kümelenmelerin inovasyon kapasitesini yükselttiği artık bilinen
bir gerçektir (Müstakil Sanayi ve İşadamları Derneği, 2012).
Sonuç olarak bugün ülkemiz açısından teknoloji üretmeyi ve geliştirmeyi teşvik etmek
için adeta seferberlik başlatmak durumundayız. Kamu ve sivil toplum kuruluşları, bu konuda
çeşitli çalışmalar yaparak Türkiye’nin önümüzdeki süreçteki pozisyonlarını ve ihtiyaçlarını
tespit etmeye çalışmaktadırlar. Bununla birlikte sistemin etkin bir şekilde faaliyetlerini yerine
getirmesini sağlamak ve değer zinciri içerisindeki oyuncuları, doğru yönlendirmek de önem
taşımaktadır. Ekosistemdeki aktörlerin hangi yönde ilerlemeleri gerektiği kamunun ortaya
koyduğu vizyona ve stratejik hedeflerle uyumlu olmalıdır (Müstakil Sanayi ve İşadamları
Derneği, 2012).
Ar-Ge
Kalkınma, gelişme ve refah seviyesi kavramları teknolojik bilginin üretilmesi ve
uygulanması ile yakından ilişkilidir. Teknolojik bilgi ancak araştırma-geliştirme faaliyetlerinin
sonucunda elde edilebilmektedir. Bilginin önemini kavrayıp bilgi üretimi çalışmalarını çok
önceden başlatan ülkeler bugün gelişmiş ülkeler olarak adlandırılmaktadır. Türkiye; yetmiş
milyondan fazla nüfusuyla büyük bir ülke durumundadır. Türkiye genç nüfusuyla ve jeopolitik
konumuyla bir sürü avantaja sahip bir ülkedir. Dışa bağımlılığını azaltması için gerekli
koşullara da sahiptir. Eksik olan insan kaynağı ve teknolojisinin yeterince iyileştirilememesidir.
Sanayinin serbest piyasa ekonomisi kuralları içerisinde dünya pazarlarında rekabet üstünlüğü
elde edebilmesi ancak, kendi teknolojisini üretip ürünlerini uluslararası piyasalara sürmesiyle
mümkün olabilir. Uluslararası pazarlarda rekabet üstünlüğü, toplumun refahının artışını
sağlamaktadır. Sanayinin teknoloji üretimi kabiliyeti geliştirilmeden rekabet edebilme yeteneği
geliştirilemez (Yüksel, Uçkun, Dinçel, ve Demir, 2013).
Gelişmekte olan ülkelerin teknoloji transferi yolu ile sürdürdükleri üretim faaliyetleri ve
şirket büyüklüğü bir noktaya ulaşınca teknoloji transferi imkânı rakip firmalar tarafından
engellenmektedir. Firmalar birinci el teknolojiyi kendileri üretimde kullanmakta ve başka
firmalara satmamaktadırlar. Teknoloji üreten firmalar ikinci veya üçüncü derecedeki eski
teknolojileri satmakta veya üçüncü ülkelere ihracat yasakları koyarak lisans vermektedirler.
İthalat, teknoloji transferi yapan firmalara uluslararası pazarlarda serbest rekabet ortamında
ürün pazarlamasını imkânsız kılmaktadır. Teknoloji satan firmalar rekabet üstünlüğünü sürekli
ellerinde tutmak arzusunda olmaktadırlar. Dünyada oluşan yeni düşünce şekli uluslararası
pazarlardan pay almak isteyen firmaların kendi teknolojilerini kendilerinin üretmesini zorunlu
kılmaktadır. Teknoloji üretmek için iyi bir araştırma altyapısı ve araştırmanın odağında da iyi
yetişmiş nitelikli ara elemana ihtiyaç vardır (Yüksel, Uçkun, Dinçel, ve Demir, 2013).
Ar-Ge İnovasyon İlişkisi
Ar-Ge, inovasyonun ön koşuludur. Ar-Ge sonucu ortaya çıkan yenilikçi yaklaşımlar,
girişimci bir bakış açısı ile ele alındığında, bu yeniliklerin ticarileştirilmesi sonucunda
inovasyon ortaya çıkar. Tersi durumlarda, Ar-Ge çıktısı olan uygulanmamış veya
ticarileştirilememiş yeni fikirler ve projelerin çoğalması, işletmeler ve ülkeler için kaynak israfı
olmakla beraber, kurumsal atalet yaratan bir hal almaktadır (Müstakil Sanayi ve İşadamları
Derneği, 2012).
Ar-Ge’yi inovasyona dönüştüren altı temel strateji vardır:
1. Saldırgan İnovasyon Stratejisi: Saldırgan stratejinin temeli piyasaya öncülük etmektir.
Bu amaçla yapılan yoğun Ar-Ge yatırımları, genel müşteri isteklerine hızlı çözümler
sunmayı sağlarken, yüksek getiri/risk ilişkisini beraberinde getirir.
2. Savunmaya Yönelik İnovasyon Stratejisi: Piyasaya öncülük etmek yerine, piyasadaki
yenilikleri takip etmeyi tercih eden işlemelerin kullandığı stratejilerdir. Bu stratejiyi
uygulayan girişimler, öncü olmaktan doğan risklerden kaçınırken, yüksek getiriden
taviz vermek durumundadır.
3. Taklitçi Strateji: Teknolojik sıçrama ve radikal yenilikler yerine piyasayı uzaktan takip
etmeyi tercih eden işletmelerin kullandığı stratejidir. Bu stratejide işletmeyi başarıya
götüren özellik, düşük maliyetle iş yapma yeteneğidir.
4. Bağımlı Strateji: İnovasyon açısından güçlü işletmelerin uydusu veya alt yüklenicisi
olarak çalışan işletmelerde, müşteriden gelen taleplere cevap vermek adına uygulanan
stratejidir.
5. Fırsatları İzleme Stratejisi: Rakiplerin yenilikçiliğini bir destek noktası olarak kullanan
bu strateji, başarıyı ve getiriyi rakiplerin zayıf yönlerini fırsata dönüştürmeye çalışmakta
arar.
6. Elde Etme Stratejisi: Başka işletmelerde üretilen bir yeniliğin, çalışanlar tarafından
başka işletmelerde uygulanmasını hedefleyen stratejidir. Diğer işletmelerin yüksek ArGe yatırımları sonucu elde ettikleri yeniliklerin düşük maliyetlerle edinilmesini sağlar.
İnovatif Düşünme
Kreatif Düşüncenin Özellikleri

Sağ beyin kullanımı

Yargılamadan algılama

Seçenekleri çoğaltma

Açık kapı bırakma

Kalıp ve duvarları yıkma

Orijinallik

İmkansızı hayal edebilme

Sıra dışı beceriler
Farklı düşünme şekillerini bi rarada kullanmak:

Sentezci düşünme

Holistik düşünme

Analitik düşünme

Derin düşünme ve tefekkür

Sezgisel düşünme

Non-lineer düşünme

Sıra dışı düşünme

Yatay düşünce

Bağlantısal düşünme

Hipertekst düşünme

İnter-disipliner düşünme

Tasarımcı düşünme
Yaratıcılık hem bir süreç, hem bir yetenek, hem bir yaklaşım biçimi, hem bir yöntem,
hem bir problem çözme metodolojisi, hem bir bakış açısı, hme bir paradigma değişimi, hem de
bir yaşam tarzıdır (Karakaş, 2007).
YIKILACAK KALIPLAR

Her problemin bir çözüm yolu vardır.

En iyi çözüm zaten bulunmuştur.

Yaratıcı çözümler karmaşıktır.

Bunu başarmak imkansız.

İnsanlarla uğraşmak çok zor.

Eski tas eski hamam

Bu fikir çok aptalca.

Polyannacılığı bırakalım

Eski köye yeni adet

Ben kreatif bir insan değilim

Bunu başaramayız

Böyle gelmiş böyle gider

Köprünün altından çok sular geçti

İnsanlar ne düşünür?

Bu çok saçma ve ütopik

Uçup kaçmak yerine işimize bakalım
KREATİF DÜŞÜNCENİN DÜŞMANLARI

Önyargı

Ümitsizlik

Öğrenilmiş çaresizlik

Rutin alışkanlıklar

Psikolojik engeller

Yıkıcı eleştiri

Bloke olma

Sanal duvarlar

Kolaya kaçma

Yargılama
KREATİF DÜŞÜNCENİN DOSTLARI – KREATİF LİDERLERİN ÖZELLİKLERİ

Merak

Sürekli öğrenme

Ufuk arama

Pozitif yaklaşım

İyimserlik ve umut

Yargılamama

Eleştirmeme

Problemlere fırsat olarak bakma

Çerçeveyi değiştirme

Farklı açılardan yaklaşma

Hatalardan öğrenme

Risk alma ve korkmama

Deneme ve yanılma

Zorlukları fırsata çevirme

Hayal kurma

Sürekli çaba

Yılmama
Sürdürülebilir İnovasyon
Sektördeki firmalar arasındaki rekabeti körükleyen ve firmaları inovasyon yapmaya iten
inovasyon şeklidir. Aşamalı yada radikal inovasyon olabilir. Mevcut teknolojilere bağlı
performans parametreleri değişmediğinden sektördeki inovasyon sürecinin devamlılığı korunur
(Matiloğlu, 2014).
Yıkıcı (Köstekleyici)İnovasyon: Bu tip inovasyonlar, derecesine göre, sektördeki diğer
firmaları ticari anlamda ve rekabetçilik açısından kısa, orta veya uzun vadede yıkar. Yıkıcı
inovasyonun sektördeki performans parametrelerini değiştirmesi nedeniyle diğer firmaların
kısa zamanda cevap vermesini zorlaştırır (Matiloğlu, 2014).
İkinci tanımlama modelinden kurumlar için çıkartılacak ders; rakiplerin gerçekleştirdiği
inovasyonu sadece ilk tanımlama modelinde de esas alınan sadece “büyüklüğe” göre
değerlendirmek kesinlikle yeterli değildir. İkinci tanımlama modelinde esas alınan “etki” odaklı
değerlendirmelidir. İkinci tanımlama modeli özellikle sektörün alışık olmadığı yeni performans
parametreleri karşısında uygun pozisyonu alarak, yapılan inovasyonu karşılamak ve başka bir
inovasyonla karşılık vermek bakımından büyük önem teşkil eder (Matiloğlu, 2014).
Etkili İnovasyon
Kurumların yararına olabilecek her türlü önerinin sistematik şekilde toplanıp,
değerlendirilmesi, tüm gelişmiş ülkelerde yirminci yüzyılın başından bu yana uygulanmaktadır.
Ancak Dünyada hızla artan rekabet kurumları giderek daha verimli ve daha etkin çalışmaya
yöneltmektedir. Bu durumdan hareketle inovasyon günümüzde çok önemli bir hale geldi
(TİMDER, 2011).
İnovasyonun kurumsal kalite yönetimine ve rekabete katkısı artık günümüzde
tartışmasız kabul edilen bir gerçek. Bunu sağlamanın en önemli yollarından birisi kurum içinde
bir öneri yönetim sistemini sürekli olarak kullanmak. Bu doğrultuda tasarladığımız İnovasyon
Yönetim Sisteminin kullanımı sonrası elde edilen deneyimlere göre öneri vermeye ve ödül
almaya olanak tanınan çalışanların kapsamı ne kadar geniş tutulursa, sistemden elde edilen
yarar o derecede artmakta, öneri verenler o derece çoğalmaktadır (TİMDER, 2011).
Çalışanlardan önerileri toplayın

İşe yarayan önerileri değerlendirin

Görüşleri toplayın, önerilere değer katın

Uygulamaya geçen önerileri izleyin

Ödüllendirmeyi yönetin

Motivasyonu artırın
Öneri sisteminde iyi öneriler, sürekli gelişmenin kaynağını oluşturur. Sistem sayesinde,
verimliliği artıran, maliyetler düşüren, ürün ve müşteri servislerini iyileştiren çalışan önerileri
toplanır ve değerlendirilir. Etkin bir öneri sistemi ile gelişmeye katkısı olabilecek bir öneri,
fırsata dönüşürken, iyi bir fikir gizli kalmamış olur ve daha iyi bir gelişme stratejisi belirlenir.
Deneyimlerimize göre çalışanlar, kurumlarının yükseldiğini görmek ve fırsat
verildiğinde, bu hedefe ulaşılabilmesi için ona destek vermek istemektedir. Basit olarak takım
olarak da önerilerin verilebildiği sistemimizde, öneriler yine çalışanlar tarafından
değerlendirilmekte, uygulamaya geçecek öneriler entegre çalışan bir proje yönetim sistemiyle
(Viki) entegre edilmekte ve uygulamaya geçen önerilerle ilgili sonuçlar da izlenebilmektedir
(TİMDER, 2011).
Bizce bir öneri sistemi, kurumun çalışma şekline uyumlu olmalıdır. Bu yüzden
geliştirdiğimiz etkin çözüm, kolayca esnetilebilen, kurumun değişen ihtiyaçlarını destekleyici
ve olgunlaşması sırasında da ihtiyaçlara tam yanıt verebilir şekilde tasarlanmıştır (TİMDER,
2011).
İnovasyon Sürecinin Yönetimi
İnovasyon, tek aşamalı bir faaliyet değil; aksine, tüm organizasyonu fırsatları
yakalayacak ve pazar payını artıracak şekilde iç ve dış faktörlerle etkileyen sürekli faaliyettir.
Bu nedenle inovasyonu teşvik eden ve yöneten bir sistem kuran firmalar ürün ve hizmetlerini
daha üstün özelliklerde geliştirme, üretme ve pazarlama şansına sahiptir (BTSO, 2007).
İnovasyonun anahtar kelimeleri “değişiklik” ve “yenilik” olduğuna göre, bu noktada en
önemli sorun değişimi yönetebilmektir. Değişim yönetiminin ana bileşenleri ise insan, iş
süreçleri ve teknolojidir. Burada başarı, inovasyon faaliyetinin firmanın kurumsal stratejisi ile
bütünleşmiş olmasına bağlıdır (BTSO, 2007).
İnovasyonu başarıyla yöneten firmalar liderlik ve risk alma özelliğine sahiptir. Firmada
çalışan herkese en yüksek düzeyde sorumluluk verilir: Tüm düzeylerdeki çalışanlar büyük
sorumluluklarla yeni roller üstlenir; birbirleriyle sınırlı ilişkileri olan gruplar yerine işbirliği için
bir araya gelmiş ekipler oluşur; daha verimli ve daha etkin bir ortam yaratılır.
İnovasyonu başarıyla yönetebilmeniz için (BTSO, 2007),
i. Firmanıza özel bilgi, deneyim ve bunları kullanma yeteneğinin varlığı şarttır.
ii. Kurumsal stratejinizin en önemli bölümünü inovasyon stratejiniz oluşturmalıdır. Bu
stratejinin amaçlarının başında firmaya özel bilginin toplanması gelmelidir.
iii. İnovasyon stratejiniz, teknolojideki mevcut ve beklenen gelişmeleri, tehditleri ve
pazardaki talepleri değerlendirmenizi sağlayacak şekilde hızla değişen karmaşık dış ortamla
başa çıkmanızı sağlayacak biçimde şekillendirilmelidir.
iv. İç yapılar ve süreçler, potansiyel olarak birbiriyle çelişen gereksinimleri
dengelemelidir. Burada amacınız, teknolojik alanlar, iş fonksiyonları ve ürün grupları içinde
özel bilgilerin saptanmasını ve geliştirilmesini sağlamak ve bu bilgileri teknolojik alanlar, iş
fonksiyonları ve ürün gruplarında kullanmak olmalıdır.
İnovasyonun başarıyla yönetimi, sürekli bir öğrenme süreci ile gerçekleşir. Öğrenme
sürecini hızlandırmak ve etkin hale getirebilmek için
* Deneyim paylaşımı ve başarıların yanında başarısızlıkların da firmanız içinde
tartışılması için mekanizmalar oluşturmalısınız.
* İnovasyon yönetimi için geliştirilmiş araç ve teknikleri öğrenip uygulamalısınız.
* Basit denemelerle inovasyon yönetiminde farklı yaklaşımlar geliştirmelisiniz.
* Zaten inovasyon yapan bir firma iseniz, şu anda inovasyonu nasıl yönettiğinizin
analizini yapıp gözden geçirmelisiniz.
* Yukarıdakilere ek olarak, kıyaslama tekniklerinin kullanılması da inovasyon
yönetiminde başarıya katkıda bulunur.
Bu amaçla, firmanızın inovasyon yönetimi uygulamalarını sektörünüzdeki benzer
firmalarla karşılaştırabileceğiniz gibi genel olarak sizinkine benzer iş süreçleri olan farklı
sektörlerdeki firmalarla da kıyaslama yapabilirsiniz. Diğer taraftan, kıyaslama, firmanızın
mevcut performansının sistematik bir biçimde incelenmesini ve ortaya konmasını sağlayan bir
tekniktir. Bu açıdan bakıldığında, illa ki sizinkine benzer bir firmayla karşılaştırma yapılması
gerekmez. İyi uygulama örneklerinden yararlanılarak hazırlanmış modeller kullanılarak
firmanızın kıyaslamasının yapılması da çok yararlı sonuçlar doğuracaktır.
İnovasyon sürecinin farklı aşamalarında karşılaşılan farklı problemler, inovasyon
yönetiminde kilit rol oynar. İmalar sektöründe faaliyet gösteren bir firma için inovasyon fikrinin
ortaya atılması, geliştirilmesi, araştırmanın yapılması aşamasında: Varolan yeni teknolojilerin
çok iyi bilinmesi; yaratıcılığın teşvik edilmesi; gereksinimlerin doğru şekilde saptanması; güçlü
iletişim kanallarının kurulması ve ağ yapılardan yararlanılması; yeni fikirlerin ortaya
atılmasının teşvik edilmesi; ümit vaadedenlerin seçilmesi gerekir (BTSO, 2007).
Geliştirme ve test aşamalarında: Projelerin çok iyi tanımlanmış ve yapılandırılmış
olması; müşterilerin kimler olduğunun ve gereksinimlerinin neler olduğunun açık ve kapsamlı
bir biçimde tanımlanması; kullanılacak teknolojilere hakim olunması; kalite, maliyet ve hız
faktörlerinin iyi analiz edilmesi; proje faaliyetlerinin çok iyi koordine edilmesi; kaynak
yönetimi, planlama, kontrol, iletişim ve liderlik gereklerinin başarıyla yerine getirilmesi
gerekir.
Uygulama ve üretim aşamalarında: Yeni ürüne uygun süreçlerin tanımlanarak
uygulanması ve insan kaynaklarının niteliğinin, güvenirliliğinin ve maliyet yönetiminin
sağlanması gerekir.
Ticarileştirme aşamasında: Pazarlama, reklam, satış, fiyatlandırma, satış sonrası hizmet
ve rakiplerin izlenmesi önem kazanır (BTSO, 2007).
Ar-Ge, Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi
Ar-Ge Yönetimi:
* Bilimsel ve teknolojik yetkinlik gerektirir.
* Bilimsel ve teknolojik süreçlerin yönetimini tanımlar.
* Ar-Ge biriminin tüm yönetim fonksiyonlarını (organizasyon, planlama, kontrol, insan
kaynakları yönetimi, liderlik, vb.) içine alır.
* Ar-Ge genellikle sistematik ve iyi tanımlanmış yöntemler kullanılarak yönetilir.
* Oldukça iyi bir şekilde planlanabilen, kontrol edilebilen ve koordine edilebilen,
tekrarlanan süreçleri ifade eder.
Teknoloji Yönetimi:
* Satın alınan, lisanslanan ve işbirlikleri sonucu edinilenler de dahil olmak üzere
firmanın sahip olduğu tüm teknolojileri kapsar.
* Teknoloji tabanlı rekabet avantajını belirleme ve koordine etmeye yönelik
fonksiyonları içerir.
* Firmanın teknolojik açıdan rekabetçiliğinin geliştiilmesini ve sürdürülmesini hedef
alır.
* Sadece yeni teknolojilerle değil, varolan teknolojilerin stratejik kullanımıyla da
ilgilidir.
İnovasyon Yönetimi:
* Tüm inovasyon türlerini (teknolojik, organizasyonel, pazarlama) içine alır.
* Bilimsel, teknolojik ve idari süreçlerin tamamı kapsamı içindedir.
* Organizasyonun tamamında işleyen süreçleri kontrol etmesi gerekir.
* Her biri birbirinden farklı ve tekrarlanmayan süreçlerin yönetimi esastır.
* Firma içinde ve pazarda inovasyona karşı oluşabilecek dirençlerle başa çıkmaya
odaklanır.
* Davranış sorunlarının çözümünü de gerektirir.
İnovasyon Liderliği
Lider sadece yönetici değil, aynı zamanda sürükleyici role de sahip olmalıdır.
Organizasyonu inovasyonun işe yarayacağına ikna etme görevi lidere aittir. Bir liderin
sürükleyici olabilmesi için belirli hedefleri ve bu hedeflere ulaşmak için planları bulunmalıdır.
İnovasyon sürecinde bu hedef, doğru inovasyon iş modelinin seçilmesidir. Hedefin belirlenmesi
kadar önemli olan bir başka konu da, doğru insanı doğru projede görevlendirmektir. Bunu
yapabilmek insan ilişkilerinde de başarılı olmayı gerektir. Çalışanlarının yetenek ve
yeterliliklerinin farkında olmayan bir yöneticinin onları geliştirebilmesi, başarabilecekleri ve
giderek yükselen hedeflere yönlendirmesi, onları bir araya getirerek ortak hareket etme
motivasyonu yaratması söz konusu olamaz (Ulusal İnovasyon Girişimi, 2012).
İnovasyon sürecinde lidere düşen bir başka görev de yeni bilgiye yatırım yapmaktır.
Sürekli ve etkili bilgi paylaşımını gerçekleştirerek deneyimlerini çalışanlarıyla paylaşarak
onların öğrenme sürecine ve kariyerlerine de katkıda bulunmalı, yeni fikirlerin ortaya çıkmasını
desteklemelidir. Etkili geri bildirim, çalışanların hatalarını tekrarlamalarını engeller, takımın
gelişmesine katkıda bulunur. Başarısızlıklardan kaynaklanan yeni bilgi, yaratılmış deneyim
olarak değerlendirilmeli, çalışanların risk almaları desteklenmelidir. Bu tür bir yaklaşım
çalışanların potansiyellerinin de gelişmesini sağlayarak hem onların performansını artıracak,
hem de inovasyonun tam olarak desteklendiğini anlamalarını sağlayacaktır (Ulusal İnovasyon
Girişimi, 2012).
Sonuç
Değişen dünya düzeni, ülkeleri etkilemekte ve küresel düzeyde birbiriyle rekabet
etmelerine yol açmakta, varlıklarını sürdürmelerini zorlaştırmaktadır. Ülkelerin gelişmişlikleri,
ekonomik kalkınma düzeyleri vb. ise yaşadığı çağa ayak uydurabilmesiyle doğru orantılıdır.
Ülkelerin yaşadığı çağa ayak uydurması ise, gelişen teknolojiyi takip etme, eğitim dahil her
sektöre bu teknoloji entegre edebilmesi ile mümkündür.
Günümüzde eğitimin her alanında ve kademesinde inovasyona ihtiyaç duyulmaktadır.
Bunun en önemli sebebi, tarihler boyunca süre gelen kuşak çatışmasının, teknolojinin
gelişmesiyle birlikte daha artmasıdır. Kaliteli, nitelikli ve yararlı bir eğitim için, müfredatların,
okulların, sınıfların hatta öğretmen yetiştirme programlarında önemli değişiklikler yapılması
gerekmektedir. Günümüzde “Y kuşağı” olarak adlandırılan nesile kağıt kalemle yapılan eski
usul anlatımlar yetersiz gelmektedir. Okullarımızda öğrenme, öğretme ve değerlendirme
süreçlerinde geçmişten kalan yöntemler yerine, uygun yenilikçi yaklaşımlar kullanılmalıdır.
Milli Eğitim Bakanlığı 2006 yılından itibaren yapılandırmacı eğitim yaklaşımını temel
almaktadır. MEB, yapılandırmacı eğitim yaklaşımı ile birlikte düşünen, sorgulayan, öğrenen,
hayat boyu öğrenmeyi kendisine ilke edinen, üreten, takım olma bilincine sahip bireyler
yetiştirmeyi planlamaktadır. Eğitim alanında yapılan bu inovasyon oldukça etkili görülmekle
birlikte, inovasyonun etkililiği kısmında sıkıntılar göze çarpmaktadır. Bu eğitim yaklaşımının
etkili olabilmesi için okulların mimarisinden, sınıf yapısına ve öğretmenin yetiştirilmesine
kadar eğitim-öğretim ortamını etkileyen her alanda inovasyonun gerçekleştirilmesi sistem
düşüncesi içinde gerçekleştirilmesi gerekir.
Mebbis, E-okul, FATİH projesi gibi teknolojinin eğitimle bütünleştirilmesi anlamında
çeşitli inovasyonlar göze çarpmaktadır. Fakat eğitimde inovasyon, sadece teknoloji ile sınırlı
kalmamalıdır. Önemli olan okul liderleri aracılığı ile okulda inavosyon kültürü oluşturmak;
öğretmeninden öğrencisine herkesi inovatif düşünen bireyler olarak geliştirebilmektir. Gelişmiş
ülkelere baktığımızda, eğitimde inovasyonu bir eğitim politikasına haline getirdikleri
görülmektedir.
İnovasyon, ülkelerin, her anlamda kalkınmasının anahtarıdır.
Bu nedenle, ulusal
inovasyon sistemlerinin oluşturularak kurumların birbiriyle iş birliği içinde çalışması
sağlanmalıdır. Ulusal inovasyon sistemlerinde eğitim bakanlıkları önemli görülmektedir.
Çünkü; diğer kurumlar için nitelikli insan gücünü sağlayan eğitim kurumlarıdır.
İnovasyon ile ilgili en önemli kaynaklardan bir tanesi de Oslo Kılavuzu (OECD,
2005)’dur. Ülkeler yenilik çalışmalarını geliştirmek ve diğer ülkeler ile rekabet edebilir hale
gelmek için bu kılavuzu dikkatli bir biçimde incelemelidir.
Bu kapsamda kılavuzun bizim için önem arz eden 6. Bölüm Yenilik Faaliyetlerinin
Ölçümü, 7. Bölüm Yeniliğin Amaçları Engelleri ve Sonuçları, Ek A Gelişmekte Olan Ülkelerde
Yenilik Taramaları ve Ek B Yenilik Örnekleri raporun sonunda verilmiştir.
Kaynakça
Bayrakçı, M., & Erarslan, F. (2014). Ortaöğretim Okul Yöneticilerinin İnovasyon Yeterlikleri.
Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(28), 100-141.
BTSO. (2007). İnovasyon Nedir? Şirketlere Ne Getirir? Bursa: BTSO.
Demirkaya, H., & Zengin, R. (2014). Hizmet İnovasyonu ve Bir Uygulama Örneği. Elektronik
Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOİR), 2(1), 106-116.
Elçi, Ş. (2006). İnovasyon, Kalkınma ve Rekabetin Anahtarı. İstanbul: İnomer.
Karaata, E. S. (2012, Ocak 1). İnovasyon Ölçümünde Yeni Arayışlar. (S. Ü. Forumu, Dü.)
İstanbul,
Tuzla,
Türkiye.
Nisan
12,
2015
tarihinde
ref.sabanciuniv.edu/sites/ref.sabanciuniv.edu/files/skaraata_rapor_0.pdf
adresinden
alındı
Karakaş, F. (2007, Ocak 4). Yaratıcılık, kreatif düşünce ve inovasyon. Nisan 3, 2015 tarihinde
Milliyet
Blog:
http://blog.milliyet.com.tr/yaraticilik--kreatif-dusunce-ve-
inovasyon/Blog/?BlogNo=19992 adresinden alındı
Karatoy, M. G. (2014, Mart 22). İnovasyon Kültürü Oluşturmak. Nisan 15, 2015 tarihinde
İnovatürk: http://www.inovaturk.com.tr/haber3.php adresinden alındı
Kasımoğlu, M., & Akkaya, F. (2012). Kamu Kurumlarında İnovasyon. İstanbul: İstanbul İl
Özel İdaresi.
Kurtuluş, M. F. (2012). Eğitimde İnovasyon: Öğretmen ve Öğrencilerin İnovasyona Bakışı ve
Yeterliliğinin. Kocaeli, Gebze: Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Matiloğlu,
Y.
(2014).
ArelSEM.
Mart
21,
2015
tarihinde
Arel
Edu:
http://arelsem.arel.edu.tr/tr/makale/e4da3b7fbbce2345d7772b0674a318d5/inovasyon
adresinden alındı
Müstakil Sanayi ve İşadamları Derneği. (2012, Mart 1). Küresel Rekabet İçin Ar-Ge ve
İnovasyon.
İstanbul,
Beyoğlu,
Türkiye.
www.musiad.org.tr/F/.../Kuresel_Rekabet_icin_Ar-Ge_ve_inovasyon.pdf adresinden
alındı
Negiz, M. (2013). İnovasyon Çalışmalarında Bir Ülke Analizi; Rusya Örneği. 12. Ulusal
İşletmecilik Kongresi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
OECD. (2005). OSLO Kılavuzu. Paris: OECD Publications.
Ozan, M. B., & Karabatak, S. (2013). Ortaöğretim Okul Yöneticilerinin Yenilik Yönetimine
Yaklaşımları ve Karşılaştıkları Sorunlar. International Online Journal of Educational
Sciences, 5(1), 258-273.
Özdevecioğlu, M., & Biçkes, D. M. (2012). Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon İlişkisi: Büyük
Ölçekli İşletmelerde Bir Araştırma. Erciyes İİBF Dergisi(39), 19-45.
Özmusul, M. (2012). Öğretmen Eğitiminde Yaratıcılık ve İnovasyon. Kastamonu Eğitim
Dergisi, 20(13), 731-746.
Sungur, O. (2006). Bir Başarı Örneği Olarak Finlandiya Ulusal İnovasyon Sisteminin Analizi:
Aktörler, Roller, Güçlü ve Zayıf Yönler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, 2(4), 120-145.
TEPAV. (2010, Eylül). Güney Kore inovasyondaki başarısını nelere borçlu? Türkiye İçin
Çıkarımlar.
İstanbul,
Türkiye.
Mart
20,
2015
tarihinde
http://www.tepav.org.tr/upload/files/12858286955.Guney_Kore_Inovasyondaki_Basarisini_Nelere_Borclu_Turkiye_icin_Cikarimlar.p
df adresinden alındı
TİMDER. (2011). TİMDER Akademi Ders Notları. İstanbul: Ömür Matbacılık.
Ulusal İnovasyon Girişimi. (2012). İnovasyonun Renkleri. İstanbul: UİG.
Yamaç, K. (2001). Nedir Bu İNOVASYON? Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 1(3), 6.
Yavuz, Ç. (2010). İşletmelerde İnovasyon - Performans İlişkisinin İncelenmesine Dönük Bir
Çalışma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(2), 143-173.
Yüksel, A., Uçkun, G., Dinçel, G., & Demir, B. (2013). İnovasyon Yeteneğinin Artırılmasında
Üniversite Sanayi İşbirliği ve Meslek Yüksekokullarının Rolü. Electronic Journal of
Vocational Colleges(UMYOS Özel Sayı), 21-28.