buraya

Resim 1.1: Okul geçidinde görev yapan bir öğrenci
ÜNİTEDEKİ KONULAR
1. TANIMLAR
2. TRAFİKLE İLGİLİ MEVZUAT
3. TRAFİKTE YAYANIN SORUMLULUĞU
4. TRAFİKTE YOLCUNUN SORUMLULUĞU
5. TRAFİKTE SÜRÜCÜNÜN SORUMLULUĞU
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Yakın çevrenizdeki yollar yeterli mi? Okula ulaşmada çektiğiniz zorluklar var mı? Bunları sınıfta tartışınız.
2. Karayolları üzerinde yaşanan sorunların neler olduğunu araştırınız.
3. Trafiği düzenleyen kuruluşları, yasa ve yönetmelikleri saptayınız.
4. Trafikle ilgili sorunların çözümünde yaya ve yolcu olarak bize düşen görevlerin neler olduğunu
arkadaşlarınızla tartışınız.
5. Sürücü hatası olarak nelere tanık oldunuz? Anlatınız.
2
1. TANIMLAR
Trafik:, Yayaların, hayvanların ve araçların ulaşım yolları
üzerindeki her türlü hâl ve hareketleri anlamına gelir.
Seyrüsefer de denir.
Kara yolu: Trafik için kamunun yararlanmasına açık olan
arazi şeridi köprüler ve alanlardır.
Erişme kontrollü kara yolu (otoyol): Yaya, hayvan ve
motorsuz araçların giremediği, özellikle transit trafiğe ayrılmış
ancak izin verilen motorlu araçların yararlandığı ve özel trafik
kontrolü yapılan kara yoludur (Resim 1.2).
Bağlantı yolu: Bir kavşak yakınında kara yolu taşıt yollarının
birbirine bağlanmasını sağlayan kavşak alanı dışında kalan ve
bir yönlü trafiğe ayrılmış olan kara yolu kısmıdır.
Geçiş yolu: Araçların bir mülke girip çıkması için yapılmış
Resim 1.2: Otoyol gişelerinden bir görünüm
olan yolun kara yolu üzerinde bulunan kısmıdır.
Taşıt yolu: Kara yolunun genel olarak taşıt trafiğince
kullanılan kısmıdır (Resim 1.3).
Şerit: Taşıtların bir dizi halinde güvenli
seyredebilmeleri için taşıt yolunun ayrılmış bir
bölümüdür.
Yaya yolu: Kara yolunun taşıt yolu kenarı ile
gerçek veya tüzel kişilere ait mülkler arasında ve yalnız
yayaların kullanımına ayrılmış kısmıdır (Resim 1.4).
Resim 1.4: Yaya yolu
Resim 1.3: Taşıt yolundan bir görünüm
Banket: Yaya yolu ayrılmamış kara yolunda taşıt yolu
kenarı ile hendek kenarı arasında kalan normal olarak
yayajarın yararlanabileceği kısımdır.
İki yönlü kara yolu: Taşıt yolunun her iki yöndeki taşıt
trafiği" için kulanıldığı yoldur.
Tek yönlü_ kara yolu: Taşıt yolunun yalnız bir yöndeki
taşıt trafiği için kullanıldığı karayoludur.
Anayol: Ana trafiğe açık olan ve bunu kesen kara
yolundaki trafiğin bu yolu geçerken veya bu yola girerken
ilk geçiş hakkını vermesi gerektiği işaretlerle belirlenmiş
kara yoludur.
Tali yol: Genel olarak üzerindeki trafik yoğunluğu
bakımından bağlandığı yoldan daha az önemde olan
yoldur.
Yaya geçidi: Taşıt yolunda yayaların güvenli
geçebilmelerini sağlamak üzere trafik işaretleri ile
belirlenmiş alandır.
Okul geçidi: Genel olarak okul öncesi ilköğretim ve
ortaöğretim
kurumlarının
çevresinde özellikle
öğrencilerin geçmesi için taşıt yolunda ayrılmış ve bir
trafik işareti ile belirlenmiş alandır.
Kavşak: İki veya daha fazla kara yolunun kesişmesi
veya birleşmesi ile oluşan ortak alandır (Resim 1.5).
Durak: Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtlarının yolcu
veya
hizmetlileri
bindirmek,
indirmek
için
durakladıkları, işaretlerle belirlenmiş alandır.
Resim 1.5: Üç yol kavşağından bir görünüm
3
Resim 1.6: Kara yolunda çeşitli taşıtlar
Taşıt: Kara yolunda insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan araçlardır (Resim 1.6). Sürücü: Karayolunda,
motorlu veya motorsuz bir aracı sevk ve idare eden kişidir.
Şoför: Karayolunda, ticari olarak tescil edilmiş bir motorlu taşıtı süren kişidir.
Araç Sahibi: Araç için adına yetkili idarece tescil belgesi, sahiplik veya satış belgesi düzenlenmiş kişidir. Park
Yeri: Otopark, araçların park etmesi için kullanılan açık veya kapalı alandır.
Durma: Her türlü trafik zorunlulukları nedeni ile aracın durdurulmasıdır.
Duraklama: Trafik zorunlulukları dışında
araçların insan indirmek, bindirmek, eşya
yüklemek boşaltmak veya bekllmek amacı ile kısa
bir süre için durdurulmasıdır.
Park Etme: Araçların durma ve duraklaması
gereken haller dışında, bırakılmasıdır.
Taşıma Sınırı: Bir aracın güvenle taşıyabileceği
en çok yuk-ağırlığı veya yolcu veya hizmetli
sayısıdır (Resim 1.7).
Dingil Ağırlığı: Araçlarda aynı dingile bağlı
tekerleklerden karayolu yapısına aktarılan
ağırlıktır.
Araç: Karayollarında kullanılabilen motorlu,
motorsuz ve özel amaçlı taşıtlar ile iş makineleri
ve lastik tekerlekli traktörlerin genel adıdır.
Resim 1.7: Taşıma sınırını aşmamış bir kamyon
Geçiş Hakkı Yayaların ve araç kullananların
diğer yaya ve araç kullananlara göre yolu
kullanma sırasındaki öncelik hakkıdır.
Geçiş _Üstünlügü: Görev sırasında belirli araç sürücülerinin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak şartı ile
trafik kısıtlama ve yasaklamalarına bağlı olmamalarıdır.
Azami Yüklü Ağırlık: Taşıtın güvenle taşıyabileceği
azami yükle birlikte ağırlığıdır (Resim 1.8).
Trafik Kazası: Kara yolu üzerinde hareket halinde
olan bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm Büfe
yaralanma ve zararla sonuçlanmış olaydır. Trafikten
Men: Trafik zabıtası veya yetkililerce 2918 sayılı
Karayolları Trafik Kanunu'nda belirtilen hallerde araçla
ilgili belgelerin alınması ve aracın belirli bir yere
çekilerek trafikten alıkonulmasıdır. Gabari: Araçların
yüklü veya yüksüz olarak karayolunda güvenli
seyirlerini temin amacı ile uzunluk, genişlik ve
yüksekliklerini belirleyen ölçülerdir.
Resim 1.8: Aşırı yüklenmiş bir kamyon
4
2. TRAFİKLE İLGİLİ MEVZUAT
Trafikle ilgili tüm uygulamaların, düzenlemelerin yasal dayanakları vardır. Anayasa' ya uygun olarak hazırlanan
Trafik Yasası, bu yasa uyarınca hazırlanan tüzük, yönetmelik ve yönergeler, diğer karar ve tebliğler, ayrıca taraf
olduğumuz uluslararası anlaşma hükümleri bir bütün halinde trafikle ilgili mevzuatı oluşturmaktadır.
1 Mart 1950 tarihinde yürürlüğe giren yasayla, Karayolları Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bu tarihten önce trafikle
ilgili düzenlemeler, 1930 Belediye Kanunu ile il, ilçe, belde belediyelerinin görevleri arasında yer almaktaydı.
Karayollarının 1950 sonrası alt yapısının hızla gerçekleştirilmesi, motorlu araçların kullanımının artması ve kazaların
can ve mal güvenliğini tehdit etmesi üzerine 1953 yılında Karayolları Trafik Kanunu çıkarılmıştır. Doğrudan trafikle
ilgili bu ilk yasa aşağıdaki üç konuya önem vermekteydi. Bunlar;
• Trafik suçlarına ait cezaların istisnasız olarak mahkemeler tarafından verilmesi,
• Trafiğin tanzim ve kontrolünün motorlu araçlarla donatılmış trafik zabıtası tarafından yapılması,
• Teknik muayene ve kontrollerin, trafik güvenliği, donatımı ve bunların sürekli hale getirilmesi işinin Karayolları
Genel Müdürlüğü tarafından yapılmasıdır.
Karayolları Trafik Kanunu'nun sonradan bazı yetersizlikleri görülmüş ve 1983' de yeniden düzenleme yapılmıştır
,1996'da yapılan değişiklikle de trafik kazalarına neden olanlara verilen cezalar arttırılmıştır. Bu değişikliklere
2000'lerde yenileri eklenmeye devam ederken, tüm ulaşım sistemlerinin sorunlarını çözmeye yönelik kapsamlı bir
yeni Trafik Yasası henüz çıkarılamamıştır.
Karayolları Trafik Kanunu: Bu kanun, TBMM'de 13.10. 1983 tarihinde 2918 no ile kabul edilmiştir. Amaç ve
kapsam bakımından şöyledir.
Amaç:
1. Madde Bu kanunun amacı karayollarında can ve mal güvenliği yönünden trafik düzenini sağlamak ve
trafik güvenliğini ilgilendiren tüm konularda alınacak önlemleri belirlemektir.
Kapsam:
2. Madde Bu kanun trafikle ilgili kuralları şartları, hak ve yükümlülükleri, bunların uygulanmasını ve
denetlenmesini, ilgili kuruluşları ve bunların görev, yetki ve sorumluluk, çalışma usulleri ile diğer hükümleri kapsar.
Bu kanun karayollarında uygulanır. Ancak aksine bir hüküm yoksa;
a)
Kara yolu dışındaki alanlardan kamuya açık olanlar ile park bahçe, park yeri, garaj yolcu ve eşya
terminali, servis ve akaryakıt istasyonlarında kara yolu taşıt trafiği için faydalanılan yerler ile,
b)
Erişme kontrollü kara yolunda ve para ödenerek yararlanılan, karayollarının kamuya açık kesimlerinde
ve belirli bir kara yolunun bağlantısını sağlayan deniz, göl ve akarsular üzerinde kamu hizmeti gören araçların kara
yolu araçlarına ayrılan kısımlarında da bu kanun hükümleri uygulanır.
Karayolları Trafik Kanunu ile Kurulan
Kurullar, Kuruluşlar ve Komisyonların Görev ve Yetkileri
Kurullar
1)
Kara yolu Güvenliği Yüksek Kurulu
İlgili tüm Bakanlar, DPT Müsteşarı, Jandarma Genel Komutanı, Emniyet Genel Müdürü Karayolları Genel
Müdürünün biraraya gelmesiyle oluşan bu kurul başbakanın başkanlığında yılda iki kez olağan gündemle toplanır;
Kara yolu Trafik Güvenliği Kurulunca uygun görülen önerileri değerlendirerek karara bağlar ve kararların yaşama
geçirilmesi için gerekli eşgüdüm önlemlerini belirler.
2)
Kara yolu Trafik Güvenliği Kurulu
Kara yolu Trafik Güvenliği Kurulunun başkanı, Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanıdır. Bu kurulun
görev ve yetkileri şunlardır;
• Trafikle ilgili kuruluşlar arasında eşgüdüm sağlanmasına ilişkin önerilerde bulunmak,
• Trafik kazalarının azaltılmasına ilişkin önerilerde bulunmak,
• Uygulamada görülen aksaklıkları tespit etmek, giderilmesine yönelik önerilerde bulunmak,
• Kendi görev alanlarına giren konularla ilgili yasal düzenlemeden kaynaklanan eksiklikleri belirlemektir.
5
Bakanlıklar
a. İçişleri Bakanlığının (Emniyet Genel Müdürlüğü) Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
Emniyet Genel Müdürlüğüne verilen görevler, Trafik Hizmetleri Başkanlığınca yürütülür. Görevleri:

Araçları sürücüleri denetlemek,

Duran ve akan trafiği düzenlemek ve yönetmek,

El koyduğu kazada trafik kaza tesbit tutanağı düzenlemek,

Trafik suçu işleyenler hakkında gerekli işlemleri yapmak ve takip etmek,

Trafik kazasında yaralananların bakımlarını sağlayacak önlemlerin süratle alınmasına yardımcı olmak ve
yakınlarına haber vermek,

Araçların tescil işlemlerini yaparak belge ve plakalarını vermek, Sürücülerin belgelerini vermek,

Ülke çapında taşıtların ve sürücülerin sicillerini tutmak teknik ve hukuki değişikliklerini işlemek istatistiksel
bilgileri toplamak ye değerlendirmek,

Trafik kazalarının oluş nedenleri ile ilgili herşeyi kapsayan istatistiksel verileri toplamak değerlendirmek
sonuçlarına göre gereken önlemlerin alınmasını sağlamak ve ilgili kuruluşlara tekliflerde bulunmak,

Hasar tazminatı ödemelerini hızlandırmak amacıyla sigorta şirketlerince istenecek gerekli bilgi ve
belgeleri vermek,

Ayrıca bu kanunla ve buna göre olan yönetmeliklerle verilen diğer görevleri yapmaktır.
Resim 1.9: Trafik polisi tarafından, evrakları incelenen bir sürücü.
Trafik Zabıtasının Görev ve Yetkileri :
Trafik zabıtasının asli görevi trafik hizmetlerini yürütmektir (Resim 1.9). Trafik zabıtası görevi sırasında karşılaştığı
acil ve zorunlu hallerde genel zabıtanın görevini yapmakla da yetkilidir.
Trafik zabıtasının bulunmadığı veya yeterli olmadığı yerlerde polis, polisin ve trafik teşkilatmın görev alanı dışında
kalan yerlerde de jandarma, trafik eğitimi almış subay, astsubay ve uzman jandarma trafiği düzenlemeye ve trafik
suçlarına el koymaya yetkilidir.
b. Bayındırlık ve İskan Bakanlığının (Karayolları Genel Müdürlüğü) Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
•
Yapım ve bakımından sorumlu olduğu karayollarında can ve mal güvenliği yönünden gerekli düzenleme
ve işaretlemeleri yaparak önlem almak ve aldırmak,
•
Tüm karayollarındaki işaretleme standartlarını saptamak, yayımlamak ve kontrol etmek,
6
•
•
Trafik ve araç tekniğine ait görüş bildirmek, kara yolu güvenliğine ilişkin projeleri incelemek ve onaylamak,
Trafik kazalarının oluş nedenlerine göre verileri hazırlamak ve karayollarında gerekli önleyici teknik önlemleri
almak,
• Karayollarına kavşak, durak, aydınlatma, park yeri, vb. gerekli tesisleri yapmak veya yaptırmak,
• Kaza nedenlerini dikkate alarak yetkili birimlerce önerilen gerekli önlemleri almak,
• Araçların ağırlık kontrollerini yapmak, yaptırmak kurala aykırı hallerde ceza veya suç tutanağı düzenlemek
• Karayolları Trafik Kanunu' nun 13, 14, 16, 17, 18, 47 (a) ve 65. maddelerine aykırı hareket edenler hakkında
suç veya ceza tutanağı düzenlemek; 47 (b) (c) d) bentlerinde belirtilen kurallara uymama halinde, durumu bir
tutanakla belirlemek ve gerekli işlemin yapılması için en yakın trafik kuruluşuna teslim etmektir.
c. Milli Eğitim Bakanlığının Trafikle İlgili Görev ve
Yetkileri
• Motorlu araç sürücülerinin yetiştirilmesi için sürücü
kursları açmak, özel sürücü kursu açılmasına izin vermek
ve bunları denetlemek,
• Resmi ve özel kurslarda eğitilenlerin sınavlarını
yapmak, başarılı olanlara sertifika verilmesini sağlamak
(Resim 1.10).
• Okul öncesi, okul içi ve okul dışı trafik eğitimini
düzenleyen trafik genel eğitim planı hazırlamak ve ilgili
kuruluşlarla işbirliği yaparak uygulamak,
• İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında ders
programlarında zorunlu, uygulamalı Trafik ve İlk Yardım
dersinin yer almasını sağlamak,
• Trafik eğitim parklannı denetimini yapmaktır.
Resim 1.10: Sürücü eğitiminde kullanılan bir araç
Resim 1.11: Trafik eğitim parkından bir görünüm
7
d. Sağlık Bakanlığının Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
• Karayollarında meydana gelen trafik kazaları ile ilgili ilk ve acil yardım hizmetlerini planlamak ve uygulamak,
• Karayolları üzerinde ilk yardım istasyonları kurmak ve buralara gerekli personeli, araç ve gereci sağlamak,
• Her ilde trafik kazaları için eğitilmiş sağlık personeli ile birlikte yeteri kadar ilk ve acil yardım ambulansı
bulundurmak,
• Karayolları Trafik Kanunuyla ve ilgili mevzuatla verilen trafikle ilgili diğer görevleri yapmak.
Sağlık Bakanlığı bu görevlerin yerine getirilmesi ile ilgili olarak; verilen hizmetlerin bedellerini yükümlü sigorta
şirketlerinden tahsil etmek için Maliye Bakanlığının görüşünü alarak döner sermaye saymanlığı kurar. Bu amaçla
döner sermaye saymanlığı tarafından tahsil edilen gelirin tamamı, bu Kanun ile Sağlık Bakanlığı'na verilen
görevlerin yerine getirilmesinde kullanılır.
Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan harcamaların tamamı, Sağlık Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi'ne 8 iş günü
içinde yükümlü sigorta şirketlerince ödenir. Sağlık Bakanlığı Trafik Hizmetleri Döner Sermaye İşletmesi'nin verdiği
hizmetler için uygulayacağı fiyat tarifesi, Karayolu Trafik Güvenliği Kurulunun da uygun görüşü alınarak Sağlık
Bakanlığı'nca belirlenir. Sigorta şirketleri, zorunlu mali sorumluluk sigortası geçerli teminat limitleri ve şartları
dahilinde ödemekle yükümlü bulundukları tutan aşan kısmı için Karayolu Trafik Garanti Sigortası Hesabına
başvurur. Buna ilişkin usul ve esaslar Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu
Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
e. Ulaştırma Bakanlığının Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
Trafik ile ilgili görevi kara yoluyla şehirlerarası ve uluslararası yük ve yolcu taşımacılığına ikili ve çok taraflı anlaşma
hükümleri saklı kalmak üzere gerekli yasal ve yönetsel düzenlemeler yapmak, önlemler almak ve kara yolu
taşımasına ilişkin gerekli eş güdümü sağlamaktır.
Ulaştırma Bakanlığının ilgili birimleri bu kanun ve diğer mevzuatla verilen hizmetleri yapmak, bu kanun açısından
karayolu taşımasına ilişkin gerekli koordinasyonu sağlamak, tescile bağlı araçların muayenelerini yapmak veya
yaptırmak, muayene istasyonlarını denetlemek, 35'inci madde hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında
tutanak düzenleyerek idari para cezası vermek, bu maddede belirlenen idarî tedbirleri almak, araçların ağırlık ve
boyut kontrollerini yapmak veya yaptırmak ve denetlemek, aykırı görülen hususlarla ilgili olarak sorumlular
hakkında idarî para cezasına dair tutanak düzenlemekle görevli ve yetkilidir.
f. Çevre ve Orman Bakanlığının Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
• Trafik düzeni ve güvenliği açısından ana orman yolları ile gerekli görülen diğer orman yollarında işaretlemeler
yaparak önlem almak ve aldırmak,
• Bu kanunla ve kanuna göre çıkarılan yönetmeliklerle orman yolları için verilen trafikle ilgili diğer görevleri
yapmaktır.
g. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
• Köy yollarının yapım ve bakımından Tarım ve Köyişleri Bakanlığı sorumludur.
• Köy yollarında trafik düzeni ve güvenliği açısından gerekli düzenleme ve işaretlemeleri yaparak önlem almak
(Resim 1.12),
• Yol güvenliğini ilgilendiren konulardaki; kavşak, durak yeri yol dışı park yeri, aydınlatma vb. tesislerin projelerini
incelemek ve gerekenleri onaylamak,
• Yapım ve bakımından sorumlu olduğu karayollarında tesisler için bağlantıyı sağlayacak geçiş yollan yönünden
izin vermek,
• Yetkili birimlerce veya trafik zabıtasınca saptanan kaza analizi sonucu, kara yolu yapısı ve işaretlemeye dayalı
kaza nedenleri göz önünde bulundurularak gerekli önlemleri almak,
• Köy yolları için yasa ve yönetmeliklerle verilen diğer görevleri yapmaktır.
8
Resim 1.12: Bir köy yolundan görünüm
h. Jandarma Genel Komutanlığının Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
Trafik zabıtasının bulunmadığı veya yeterli olmadığı yerlerde genel güvenlikten sorumlu polis, polisin ve trafik
teşkilatının görev alanı dışında kalan yerlerde de Jandarma, trafiği düzenlemeye ve trafik suçlarına el koymaya
görevli ve yetkilidir.
ı. Belediye Trafik Birimlerinin Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
Belediye başkanlığı bünyesinde trafik şube müdürlüğü,
belediye trafik şefliği, belediye trafik
memurluğu kurulur. Belediyeler, trafikle ilgili görevlerini
yerel trafik zabıtası ile iş birliği ve eş güdüm
halinde yürütürler:
• Yapım ve bakımından sorumlu olduğu karayollarında
yolun yapısını trafik düzeni ve güvenliğini sağlayacak
durumda bulundurmak, yol ve kavşak düzenlemeleri
yapmak,
• Trafiği düzenleme amacı ile gerekli görülen kavşaklara ve
yerlere trafik ışıklı işaretleri, işaret levhaları koymak ve yer
işaretlemeleri yapmak,
• Kara yolu üzerinde yapılacak çalışmalarda trafik düzen ve
güvenliği için gerekli önlemleri almak, aldırmak ve
çalışmaları denetlemek,
• Yaya ve taşıt yollarında hareketi güçleştiren, tehlike
yaratan, motorlu araçlar dışındaki her türlü engeli ortadan
kaldırmak; kaldırılması mümkün olmayan engelleri gece ve
gündüz kolayca görülebilecek şekilde işaretlemek,
• Yol yapısı ve işaretleme yetersizliği yüzünden trafik
kazalarının olduğu yerlerde, yetkililerce önerilen önlemleri
almak,
• Çocuk trafik parkları, trafik eğitim tesisleri yapmak veya
yapılmasını sağlamak,
• Trafik akımı programları ile toplu taşıma araçlarının
tarifeli programlarını yapmak ve uygulamaya koymak
Resim 1.13: Toplu taşımada kullanılan bir
(Resim 1.13).
belediye otobüsü
i. Valilikte İl Trafik Komisyonlarının
Kaymakamlıkta İlçe Trafik Komisyonlarının Trafikle İlgili Görev ve Yetkileri
• İl veya ilçe sınırları içinde yerel gereksinim ve koşullara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla
gerekli önlemleri almak,
• Altyapı hizmetleri ile ilgili önlemleri almak, trafikle ilgili sorunları çözmek, bütün ülkeyi ilgilendiren, Trafik
Güvenliği Yüksek Kurulunun müdahalesini gerektiren hususları İçişleri Bakanlığına bildirmek, Kara yolu
taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları
içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma biçim ve koşullan,
çalıştırılabileceği yerler ile güzergahlarını saptamak ve sayılarını belirlemek il ve ilçe trafik komisyonlarının
görevidir.
• Gerçek ve tüzel kişiler ile resmi ve özel kurum ve kuruluşlara ait otopark olmaya uygun boş alan, arazi ve arsaları
geçici otopark yeri olarak duyurmak ve bunların sahiplerine veya üçüncü kişilere işletilmesi için izin vermek,
• Bu kanunla ve diğer mevzuat ile verilen görevleri yapmak, il ve ilçe trafik komisyonlarının görevidir.
j. Fahri Trafik Müfettişliği
Sürücülerin trafik kurallarına uyup uymadığını denetlemekle sorumlu olan yetkililere yardımcı olmak üzere, Kara
yolu Trafik Güvenliği Üst Kurulunca uygun görülen kişilere valilerce fahri trafik müfettişliği görevi verilir. Bu hizmet
ücretsiz ve gönüllü olarak yapılır.
Bu gönüllü denetmenler, yasanın suç saydığı davranışta bulunanlar hakkında işlem yapılması için, Emniyet Genel
Müdürlüğünce kendilerine verilen tutanağı düzenlemek ve bunu aracın tescilli olduğu trafik kuruluşuna
gönderilmek üzere en geç bir hafta içinde herhangi bir trafik kuruluşuna teslim etmek zorundadırlar. Görevini
kötüye kullandığı belirlenen cezalandırılır ve belgeleri iptal edilir.
k. Okul Geçidi Görevlileri
İlk ve ortaöğretim öğrencilerinin okul önlerinde karşıya güvenli geçişini sağlamak üzere, trafik zabıtasınca verilmiş
belgesi bulunan bu üniformalı görevliler trafiği sevk ve idare etmeye yetkilidirler. İstekli öğretmen, veli veya 11
yaşını bitirmiş öğrenciler, okul geçidi görevlisi olabilirler. Görevli olmak isteyen öğretmen ve öğrenci okul
müdürlüğüne, veliler ise emniyet müdürlüğüne başvurur; komisyonca uygun görülen adaylar, trafik zabıtasınca
eğitimden geçirilir, başarılı olanlara belgeleri ve üniformaları verilir (Resim 1.14).
Okul geçidi görevlileri, gerektiğinde taşıt trafiğini durdurma yetkisine sahiptir. Görevli, uyarılarına uymayan
sürücüyü tutanakla trafik zabıtasına bildirir. Bu, gönüllü bir hizmet olup, ücretsizdir.
Resim 1.14: Okul önünde trafiği düzenleyen bir okul geçidi görevlisi
10
3. TRAFİKTE YAYANIN SORUMLULUĞU
Trafiğe katılanlar arasında yayalara düşen önemli sorumluluklar vardır. Kara yolu üzerinde, araçların dışında, çoğu
zaman hareket halinde bulunan yayalann hatalan trafik kazalarının nedenleri arasındadır. Trafikte yayanın
sorumlulukları öncelik sırasıyla üç alt başlık altında özetlenebilir:
1. Trafik polisinin işaretlerine uygun hareket etme
2. Trafik ışıklarına uygun hareket etme
3. Trafik işaret levhası ve yol çizgilerine uyma
Trafik polisinin işaretleri: Düzenli ve güvenli bir trafik
akışını sağlamak üzere trafik polisinin veya görevlisinin
işaretleri şöyledir (Resim 1.15):
•
Yolun trafiğe açık olması: Her iki kol
birden veya tek kol yere paralel bir biçimde açıktır; Ya da
kollardan biri veya her ikisi aşağıya bırakılmış
pozisyondadır. Bu durumda kollar yönündeki yollara trafik
açıktır.
•
Yolun trafiğe kapalı olması: Her iki kol
yana açık olduğunda polisin ön ve arkasında kalan yollar
trafiğe kapalıdır (Resim 1.16).
•
Yolun bütün yönlere kapalı olması: Trafik
polisinin sağ ya da sol kolundan birinin dik olarak yukarıda,
diğer kolun ise aşağıda olması pozisyonunda trafik tüm
yönlere kapalıdır. Aynı zamanda bu hareket, daha önce
kendisine yol açık olanlar için yolun kapanacağı; daha önce
kendisine yol kapalı olanlar için ise yolun açılacağı
anlamındadır.
Trafik ışıkları: Işıklı trafik cihazlarının yanış
sırasına göre anlamlarını bilmek gerekmektedir:
Kırmızı ışık: Kırmızı ışık yandığında yol trafiğe
kapalıdır. Bu ışığı gören sürücü ve yaya kesin duruş
yapmak zorundadır. Yaya figürlü kırmızı ışık
yanıyorsa, yayalann taşıt yoluna girmesi yasaktır.
Aralıklı olarak yanıp sönen kırmızı ışık, "Dur İşaret
Levhası" anlamındadır.
Sarı ışık: San ışığın iki anlamı vardır. Kırmızı ışıkla
birlikte yan-ması yolun biraz sonra
trafiğe açılacağını, yeşil ışıktan sonra yanması
yolun kapanacağını gösterir. Eğer sarı ışık aralıklı
olarak yanıp sönüyorsa, araç sürücülerinin
yavaşlaması yolu kontrol ederek dikkatli geçmesi
gerekmektedir.
Yeşil ışık: Yeşil ışık yandığında yol trafiğe açıktır.
Yürüyen yaya figürlü yeşil ışık yanmakta iken
yayalar karşıya geçmek üzere taşıt yoluna
girebilirler.
Resim 1.16: Trafiği düzenleyen bir görevli
. 11
Trafik Tanzim İşaretleri
Ada Etrafında Dönünüz
Dönel kavşak girişlerinde ada etrafında dönüş yönünü ve aksi işaretlenmedikçe ada
etrafında dönüş halinde bulunan araçların ilk geçiş hakkına sahip olduğunu bildirir.
At Arabası Giremez
At arabalarının bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. At arabası
sürücülerinin bu yola girmemeleri gerekir.
Azami Hız Sınırlaması
Belirlenmiş olan azami hız limiti veya bu limitlerin altındaki hız limitlerini hatırlatır.
Sürücülerin levhada belirtilen hız sınırlarını aşmamaları gerekir.
Bisiklet Giremez
Bisikletlerin bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. Bisiklet sürücülerinin bu
yola girmemeleri gerekir.
Bütün Yasaklama ve Kısıtlamaların Sonu
Daha önce konulmuş olan bütün yasaklama ve kısıtlamaların sona erdiğini bildirir (Yapım,
bakım, onarım yapılan yol kesimlerinde konulan birden fazla yasaklama ve kısıtlamalar
gibi.)
Dingil Başına .... tondan Fazla Yük Düşen Taşıt Giremez
Dingil ağırlığı levhada belirtilen değerden fazla olan araçların bu yola girmelerinin
yasaklanmış olduğunu belirtir. Dingil ağırlığı fazla olan araçları sürenlerin bu yola
girmemeleri gerekir.
Dur
Tali yoldan anayol kavşağına gelindiğini bildirir. Kavşak gelişinde durulur. Anayoldan
gelen araçlar varsa ilk geçiş hakkı onlara verildikten sonra, harekete geçilerek kavşağa
girilir.
El Arabası Giremez
El arabalarının bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. El arabası sürenlerin bu
yola girmemeleri gerekir.
Geçme Yasağı Sonu
Daha önce konulmuş olan geçme yasağının sona erdiğini bildirir. Sürücüler, bu levhadan
sonra engel bir hal yoksa öndeki aracı geçebilirler.
Genişliği ... metreden Fazla Olan Taşıt Giremez
Levhada belirtilen ölçüden daha geniş olan araçların bu yola girmelerinin yasaklanmış
olduğunu belirtir. Daha geniş araçları sürenlerin bu yola girmemeleri gerekir.
Gümrük - Durmadan Geçmek Yasaktır
Gümrük teşkilatı bulunan sınır kapılarında ve karayollarındaki araçların gümrük kontrolü
için durdurulması gereken diğer yerlerde, sürücülerin durmak mecburiyetinde olduklarını
bildirir.
Her İki Yandan Gidiniz
Yolun gidişe ayrılan kısmı üzerinde refüj, ada veya sabit cisim bulunması halinde, bunların
önüne konulan bu levha, refüjün, adanın veya sabit cismin her iki tarafından da
gidilebileceğini bildirir.
Hız Kısıtlaması Sonu
Yolun önceki bir kesiminde konulmuş olan hız kısıtlamalarının sona erdiğini bildirir.
Sürücüler, bu levhadan sonra kullandıkları aracın cinsine göre hızlarını arttırabilirler.
İleri Mecburi Yön
Kavşaklarda bazı yolların tek yönlü olması halinde veya servis yolu gibi geçici kullanıma
açık kesimlerde, mecburen ileriye gidilmesini bildirir.
İleri ve Sağa Mecburi Yön
Kavşaklarda sağa dönüşlerin dönüş adalarıyla korunmuş olması halinde veya servis yolu
gibi geçici kullanıma açık kesimlerde, mecburen ileri ve sağa gidilmesini bildirir.
İleri ve Sola Mecburi Yön
Kavşaklarda bazı yolların tek yönlü olması halinde veya servis yolu gibi geçici kullanıma
açık kesimlerde, mecburen ileri ve sola gidilmesini bildirir.
Kamyon Giremez
12
Kamyonların bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. Kamyon sürücülerinin bu
yola girmemeleri gerekir.
Kamyonlar İçin Geçme Yasağı Sonu
Daha önce kamyonlar için konulmuş olan geçme yasağının sona erdiğini bildirir. Kamyon
sürücüleri, bu levhadan sonra engel bir hal yoksa öndeki araçları geçebilirler.
Kamyonlar İçin Öndeki Taşıtı Geçmek Yasaktır
Bu levhanın hitap ettiği yönde seyreden kamyonların, önlerindekini geçmenin
yasaklanmış olduğunu bildirir. Kamyon sürücülerin geçme yasağı sonuna kadar
önlerindeki araçları geçmemeleri gerekir.
Karşıdan Gelene Yol Ver
İki yönlü taşıt yolunun daimi veya arıza nedeniyle (Köprü, menfez geçit, kayma, çökme
gibi) iki aracın emniyetle geçemeyeceği şekilde dar olduğu yönlerde karşı yönden gelen
araca geçiş kolaylığı sağlanmasını bildirir. Karşı yönden gelen araç dar kesimi geçtikten
sonra, yola devam edilir.
Mecburi Asgari Hız
Otoyollarla ekspres yollarda trafiğin belirli bir hız limitinin altına inmeden kalkışını
sağlamak amacıyla, levhada gösterilen hız limitinin altına inilemeyeceğini bildirir.
Mecburi Asgari Hız Sonu
Daha önce konulmuş olan mecburi asgari hız levhasıyla amaçlanan şartların sona erdiğini
bildirir.
Mecburi Atlı Yolu
Bir yolun tamamen veya belirli bir kısmının sadece atların kullanımına ayrılmış olduğunu,
yolun bu kısmının diğer trafiğe kapalı olduğunu bildirir.
Mecburi Bisiklet Yolu
Bir yolun tamamen veya belirli bir kısmının sadece bisikletlerin kullanımına ayrılmış
olduğunu, yolun bu kısmının diğer trafiğe kapalı olduğunu bildirir.
Mecburi Yaya Yolu
Bir yolun tamamen veya belirli bir kısmının sadece yayaların kullanımına ayrılmış olduğunu,
yolun bu kısmının diğer trafiğe kapalı olduğunu bildirir.
Mopet Giremez
Mopetlerin (Motorlu Bisiklet) bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. Mopet
sürücülerinin bu yola girmemeleri gerekir.
Motorlu Taşıt Giremez
Motosikletler de dahil olmak üzere motorlu taşıtlarını bu yola girmelerinin yasaklanmış
olduğunu belirtir. Motorlu taşıt sürücülerinin bu yola girmemelri gerekir.
Motosiklet Giremez
Motosikletlerin bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. Motosiklet
sürücülerinin bu yola girmemeleri gerekir.
Motosiklet Dışında Motorlu Taşıt Trafiğine Kapalı Yol
Yolun her iki yönde taşıt trafiğine kapatılmış olduğunu (motosiklet dışında) bildirir. Bu
yola her iki taraftan motorlu taşıtların girmemesi gerekir.
Öndeki Taşıtı Geçmek Yasaktır
Bu levhanın hitap ettiği yönde seyreden bütün araçların, önlerindekini geçmenin
yasaklanmış olduğunu bildirir. Sürücülerin geçme yasağı sonuna kadar önlerindeki
araçları geçmemeleri gerekir.
Öndeki Taşıt .... metreden Daha Yakın Takip Edilemez
Yol ve trafik şartları nedeniyle, araçlar arasındaki takip mesafesinin levhada belirtilen
mesafeden az olmamasını bildirir. Sürücülerin bu hususa uymaları gerekir.
Otobüs Giremez
Otobüslerin bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. Otobüs sürücülerinin bu
yola girmemeleri gerekir.
Patlayıcı ve Parlayıcı Madde Taşıyan Taşıt Giremez
İlgililerce belirtilen miktardan fazla patlayıcı ve parlayıcı madde taşıyan araçların bu yola,
köprü, menfez, tünel, altgeçit gibi sanat yapılarına girmelerinin yasaklanmış olduğunu
bildirir.
Sağa Dönülmez
Yaklaşılan ilk levhada sağa dönüşün yasaklanmış olduğunu bildirir. Sürücülerin bu
kavşakta sağa dönmemeleri gerekir.
Sağa Mecburi Yön
Kavşaklarda bazı yolların tek yönlü olması halinde veya servis yolu gibi geçici kullanıma
açık kesimlerde, mecburen sağa hareket edileceğini bildirir.
Sağa ve Sola Mecburi Yön
Bazı yönlerin trafiğe kapalı olması haline veya kavşaklarda ve servis yolu gibi geçici
kullanıma açık kesimlerde, mecburen sağa ve sola gidilmesini bildirir.
Sağdan Gidiniz
13
Bölünmüş yollarda refüj başlarına, kavşaklardaki diğer adalarla yol platformu üzerindeki
sabit cisimlerin önüne konulan bu levha, röfüjün, adanın veya sabit cismin sağından
gidilmesini bildirir.
Sesli İkaz Cihazlarının Kullanımı Yasaktır
Araçlardaki sesli ikaz cihazlarının, tehlike anlarında ikaz görevi dışında kullanılmasının
yasaklanmış olduğunu bildirir. Sürücülerin gereksiz yere bu ses cihazlarını kullanmamaları
gerekir.
Sola Dönülmez
Yaklaşılan ilk levhada sola dönüşün yasaklanmış olduğunu bildirir. Sürücülerin bu
kavşakta sola dönmemeleri gerekir.
Sola Mecburi Yön
Kavşaklarda bazı yolların tek yönlü olması halinde veya servis yolu gibi geçici kullanıma
açık kesimlerde, mecburen sola hareket edileceğini bildirir.
Su Kirletici Madde Taşıyan Taşıt Giremez
İlgililerce belirlenmiş olan miktarlardan fazla su kirletici madde taşıyan taşıtların bu yola,
sanat yapılarına ve tesislere girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir.
Tarım Traktörü Giremez
Lastik tekerlekli traktörlerin bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. Bu tür
aracı sürenlerin bu yola girmemeleri gerekir.
Taşıt Giremez
Bisiklet, motorlu bisiklet(mopet) ve el arabaları dışındaki araçların bu yola girmelerinin
yasaklanmış olduğunu belirtir. Araç sürücülerinin bu yola girmemeleri gerekir.
Taşıt Trafiğine Kapalı Yol
Yolun her iki yönde taşıt trafiğine kapatılmış olduğunu bildirir. Bu yola her iki taraftan da
araçların girmemesi gerekir.
Treyler Giremez
Römorklu kamyonların veya römorklu lastik tekerlekli traktörlerin bu yola girmelerinin
yasaklanmış olduğunu belirtir. Bu tür araöları sürenlerin bu yola girmemeleri gerekir.
U Dönüşü Yapılmaz
Her ne şekilde olursa olsun geri dönme manevralarının yapılmasının yasaklanmış
olduğunu belirtir. Sürücülerin burada geri dönüş yapmamaları gerekir.
Uzunluğu ... metreden Fazla Olan Taşıt Giremez
Levhada belirtilen ölçüden daha uzun olan araçların bu yola girmelerinin yasaklanmış
olduğunu belirtir. Daha uzun araçları sürenlerin bu yola girmemeleri gerekir.
Yaya Giremez
Yayaların bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu belirtir. Yayaların bu yola
girmemeleri gerekir.
Tehlike Uyarı İşaretleri
Açılan Köprü
Karayolu üzerindeki trafik zaman zaman durdurulduğunu, açılabilen köprü bulunduğunu
gösterir. Yavaşlanıp durulur.
Anayol-Tali Yol Kavşağı
İleride, anayol ile kesişen tali yol kavşağının bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır, tali
yollardaki araçlara dikkat edilerek geçilir.
Anayol-Tali Yol Kavşağı
İleride, anayolla sağdan birleşen tali yol kavşağı bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır, tali
yoldaki araçlara dikkat edilerek geçilir.
Anayol-Tali Yol Kavşağı
İleride, anayolla soldan birleşen tali yol kavşağı bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır, tali
yoldaki araçlara dikkat edilerek geçilir.
Bisiklet Geçebilir
İleride, bisikletlilerin karayolunu kesip yol eksenine dik olarak karşıya geçebileceklerini
bildirir. Bu durum gözetilerek seyredilir.
Deniz veya Nehir Kıyısında Biten Yol
Karayolunun bir nehir, göl ve başka bir deniz kıyısına gittiğini bildirir. Kıyıya paralel başka
bir yola dönülmesi ve kıyıda son bulması mümkündür. Yavaşlanıp durulur, yol durumuna
göre hareket edilir.
Dikkat!
Tehlike uyarı işaretleriyle bildirilen tehlikeler dışında kalan diğer tehlikeleri bildirir. Bu
tehlikelerin ne olduğu ilave bir panel levha ile belirtilir. ( Figüre malzeme, düşük banket,
kanal vs. ). Bildirilen tehlikeye dikkat edilerek seyredilir.
Dönel Kavşak Yaklaşımı
İleride, trafiğin bir ada etrafında döndürülmek suratiyle diğer yollara dağıtıldığı dönel
kavşak bulunduğunu bildirir. Kavşağa yaklaşırken hız azaltılır, ilk geçiş hakkı dönel kavşak
içindeki araçlara verilir.
Dönüş Adası Ek Levhası
Ana trafik akımından sağa dönüşle ayrılan trafiği korumak amacıyla düzenlenen dönüş
aralarında ve benzerlerinde kullanılan, ileri ve sağa mecburi yön veya sağa ve sola mecburi
yön levhalarının anlamını ve etkinliğini arttırır.
Ehli Hayvanlar Geçebilir
Hayvan sürülerinin yol eksenine dik olarak karşıya geçme ihtimalinin bulunduğunu bildirir.
Bu duruma dikkat edilerek seyredilir.
14
Engel İşareti
Yapım, bakım ve onarım yapılan yol kesimlerinde, trafiğe kapalı şerit veya şeritleri bildirir.
Bu kesimlerden geçerken diğer işaretlerle bildirilen ve konulan yasaklama ve kısıtlamalara
uyulur.
Gevşek Malzemeli Zemin
Yolun bu kesiminde gevşek satıh malzemesinin trafik altında fırlatılma ihtimalinin
bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır ve diğer araçları takip mesafesi arttırılır.
Gevşek Şev
Yarma şevden yol üzerine akmış veya düşmüş malzeme bulunabileceğini bildirir. Bu
duruma dikkat edilerek seyredilir.
Havaalanı (Alçak Uçuş)
Havaalanı yakınındaki karayolu üzerinde uçakların iniş veya kalkış sırasında alçaktan
uçtuklarını bildirir.
İki Taraftan Daralan Kaplama
İleride daimi(köprü, menfez gibi) veya arıza nedeniyle kaplamanın heriki taraftan
daralmış olduğunu bildirir. Hız azaltılır, diğer işaretlerle bildirilen hususlara (geçme
yasağı, hız kısıtlanması, karşıdan geçene yol ver gibi) uyulur.
İki Yönlü Trafik
Genel olarak bölünmüş bir yoldan, iki yönlü ve iki şeritli yol kesimine yaklaşıldığını bildirir.
Normalde tek yönlü bir yolun geçici olarak iki yönlü trafiğe açılmış olduğunu da gösterir.
Diğer işaretlerle konulmuş olan yasaklama ve kısıtlamalara uyulur.
Işıklı İşaret Cihazı
Işıklı trafik işaret cihazlarıyla kontrollü (sinyalize) bir kavşağa yaklaşıldığını bildirir.
Kavşaktaki şartlara uyulacak şekilde dikkatle yaklaşılır.
Kasisli Köprü Yaklaşımı
İleride, kaplama seviyesiyle köprü seviyesi arasındaki kot farkı nedeniyle, bir kasisin
bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır, diğer işaretlerle bildirilen hususlara uyulur, köprüye
uygun bir hızla gidilir.
Kasisli Yol
İleride hendek, kasis, tümsek gibi yol yüzeyi arızalarının bulunduğunu bildirir. Jız azaltırlır,
arızalı yol kesimi uygun bir hızla geçilir.
Kavşak ve Geçit Yaklaşım Levhaları
Levhaların üzerinde belirtilen mesafeler sonunda, bir kavşak veya demiryolu geçidi
bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır, kavşakta veya demiryolu geçidinde ilgili diğer
levhalarda açıklandığı şekilde hareket edilir.
Kaygan Yol
Yağmur, kar, buz ve benzeri sebeplerle yolun kaygan hale geldiğini bildirir. Hız azaltılır, bu
kesimde etkili fren yapılmaz, direksiyon sert şekilde kırılmaz. (Kayganlık nedeni levhanın
altında belirtilmiş olmalıdır.)
Kontrollü Demiryolu Geçidi
İleride, bariyer veya benzeri bir teçhizatla kontrollü demiryolu geçidi (hemzemin geçidi)
bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır, diğer işaretlerle konulmuş olan yasaklama ve
kısıtlamalara uyulur. Demiryoluna gelince ışıklı ve sesli talimatın vereceği DUR emrinde
durulur.
Kontrolsüz Demiryolu Geçidi
İleride, bariyer veya benzeri bir teçhizatla kontrollü olmayan demiryolu geçidi (hemzemin
geçidi) bulunduğunu bildirir. Hız azaltılır, diğer işaretlerle konulmuş olan yasaklama ve
kısıtlamalara uyulur. Demiryoluna gelince durulur, demiryolu kontrol edildikten sonra
geçilir.
Kontrolsüz Demiryolu Geçidi En Az İki Hat
İki veya daha fazla hatlı demiryolu geçidine gelindiğini ve ilk geçiş hakkının demiryolu
taşıtlarına verilmesi gerektiğini bildirir.
Kontrolsüz Demiryolu Geçidi Tek Hat
Tek hatlı bir demiryolu geçidine gelindiğini ve ilk geçiş hakkının demiryolu taşıtlarına
verilmesi gerektiğini bildirir.
Kontrolsüz Kavşak
İleride, polis veya ışıklı trafik işaret cihazıyla kontrollü olmayan kavşağın bulunduğunu
bildirir. Kavşağa yaklaşırken hız azaltılır, ilk geçiş hakkına uyulur.
Köprü Yaklaşım Levhası (Sağ-Sol)
15
Köprüye gelindiğini bildirir. Köprünün sağ ve sol korkuluğuna monte edildiği için genişliği
hakkında bilgi verir. Köprü korkuluğunun görünmesini sağlar.
Okul Geçidi
Okul geçidine yaklaşıldığını bildirir. Hız azaltılır, geçme yasağına uyulur, geçitten geçen
veya geçmek üzere olan öğrencilere ilk geçiş hakkı verilir.
Refüj (Ayırıcı) Başı Ek Levhası
Bölünmüş yollarda refüjde açılan aralıklarda, retüj başına koyulan "sağdan gidiniz"
levhasının anlamını ve etkinliğini arttırır.
Sağa Tehlikeli Devamlı Virajlar
İlki sağa olmak üzere tehlikeli devamlı virajlı yol kesimine girileceğini bildirir. Hız azaltılır,
diğer işaretlerle konulmuş olan geçme yasağı, hız kısıtlaması, duraklama ve parketme
yasağına uyulur.
Sağa Tehlikeli Viraj
İleride sağa dönemeçli bir yol kesimine yaklaşıldığını bildirir. Hız azaltılır, diğer işaretlerle
konulmuş olan geçme yasağı, hız kısıtlaması, duraklama ve parketme yasağına uyulur.
Sağdan Anayola Giriş
Bölünmüş yollarda ve köprülü kavşaklardaki tek yönlü olarak akan trafiğe, bağlantı
yoluyla sağdan dahil olduğunu bildirir. Bağlantı yolundaki araçlara dikkat edilerek geçilir.
Sağdan Daralan Kaplama
İleride kaplamanın daimi ve arıza nedeniyle sağdan daralmış oldugunu bildirir. Hız azaltılır,
diğer işaretlerle bildirilen hususlara uyulur.
Sola Tehlikeli Devamlı Virajlar
İlki sola olmak üzere tehlikeli devamlı virajlı yol kesimine girileceğini bildirir. Hız azaltılır,
diğer işaretlerle konulmuş olan geçme yasağı, hız kısıtlaması, duraklama ve parketme
yasağına uyulur.
Sola Tehlikeli Viraj
İleride sola dönemeçli bir yol kesimine yaklaşıldığını bildirir. Hız azaltılır, diğer işaretlerle
konulmuş olan geçme yasağı, hız kısıtlaması, duraklama ve parketme yasağına uyulur.
Soldan Anayola Giriş
Bölünmüş yollarda ve köprülü kavşaklardaki tek yönlü olarak akan trafiğe, bağlantı
yoluyla soldan dahil olduğunu bildirir. Bağlantı yolundaki araçlara dikkat edilerek geçilir.
Soldan Daralan Kaplama
İleride kaplamanın daimi ve arıza nedeniyle soldan daralmış oldugunu bildirir. Hız azaltılır,
diğer işaretlerle bildirilen hususlara uyulur.
Tehlikeli Eğim (Çıkış)
Çıkış eğimli yol kesimine girileceğini bildirir. Çıkış eğimli kesimi rahat geçmek için uygun
vitese geçilir, diğer işaretlerle bildirilen hususlara uyulur.
Tehlikeli Eğim (İniş)
İniş eğimli yol kesimine girileceğini bildirir. Hız azaltılır, iniş eğimli kesimi çıkışta kullanılan
vitese inmek için uygun vitese geçilir.
Tehlikeli Viraj Yön Levhası
Daha önce tehlikeli viraj levhasıyla bildirilen ve görüş öesafesi kısa, yarıçapı dar olan
dönemece girildiğini ve dönemecin yönünü bildirir. Olası tehlikelere karşı dikkatli
olunmasını hatırlatır.
Bilgi İşaretleri
Akaryakıt İstasyonu
Karayolu kenarında, araçların ihtiyacı olan akaryakıt istasyonu bulunduğunu bildirir ve
yerini gösterir.
Ana Yol
Bu levhanın hitap ettiği yolun anayol olduğunu bildirir ve bu yoldaki araçların tali yoldaki
araçlara göre ilk geçiş hakkına sahip olduğunu hatırlatır.
Ana Yol Bitimi
Levhanın hitap ettiği yolun anayol niteliğinin sona erdiğini bildirir.
Bölünmüş Yol Öncesi Yol Levhası
İki yönlü yol kesiminden bölünmüş yol kesimine yaklaşıldığını bildirir. Bölünmüş yolun
gidişine ayrılan kısmına girilmesini hatırlatır.
Çadırlı ve Karavanlı Kamp Yeri
Karayolu kenarında, çadırlı ve karavanlı kamp yeri bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Çayhane ve Kafeterya
Karayolu kenarında çayhane ve kafeterya bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Çeşme
Karayolu kenarında çeşme bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Coğrafi Bilgi Levhası
Karayolu ile irtibatı olan geçit, göl, ırmak ve dağ gibi coğrafi unsurları yoldan
yararlananlara tanıtır.
16
Durak
Kamu hizmeti gören yolcu taşıtlarına ait durak olduğunu bildirir. Bu levhaya her iki yönde
15 er metre mesafe içinde parketmenin yasak olduğunu hatırlatır.
Gençlik Kamp Yeri
Karayolu kenarında, gençlik kamp yeri bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Girişi Olmayan Yol Kavşağı
Sürücülerin kavşaklarda girişi olmayan yollara girmemelerini bildirir.
Girişi Olmayan Yol Kavşağı
Sürücülerin kavşaklarda girişi olmayan yollara girmemelerini bildirir.
Girişi Olmayan Yol Kavşağı
Sürücülerin kavşaklarda girişi olmayan yollara girmemelerini bildirir.
Hastane
Hastaneye yaklaşıldığını bildirir. Hastanenin giriş ve çıkış kapılarının heriki yönünde 5 m lik
mesafe içinde park edilmesini hatırlatır.
İleri Çıkmaz Yol
Yolun ileride çıkmaz olduğunu bildirir. Bu yolla girildiği taktirde, geri dönmek için
yapılacak manevraların tehlikeli olabileceğini anlatır.
İleride Sola Dönüş Yasağı Bulunan Kavşak
Sola dönüşlerin yasaklandığı bir kavşağa yaklaşan sürücülere bu yasaklamayı bildirir.
İlk Yardım
Karayolu kenarında, yaralı ve acil hastalara yapılacak ilk yardım istasyonunun bulunduğu
yeri bildirir.
İl Sınırı Levhası
Levhada adı yazılı il sınırına girildiğini bildirir.
Jandarma
Karayolu kenarında jandarma karakolunun bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Kamp Yeri
Karayolu kenarında, kamp yeri bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Karavanlı Kamp Yeri
Karayolu kenarında, karavanlı kamp yeri bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Kavşak İçi Yön Levhası
Sürücülere, kavşak öncesi yön levhasıyla verilen bilgileri kavşağa girdiklerinde teyid eder
ve hatırlatır.
Kavşak Öncesi Şerit Seçimi Levhası
Çok şeritli yollarda kavşak yaklaşımlarında gidilecek yere göre uygun şeride girilmesini
belirtir.
Kavşak Öncesi Yön Levhası
Kavşağa yaklaşan sürücülerin gitmek istedikleri yönü(yerleşim merkezlerini) emniyetli bir
uzaklıktayken seçmelerini sağlar, yol numaralarını bildirir.
Lokanta
Karayolu kenarında lokanta bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Mesafe Levhası
Takip edilen yol güzergahındaki en yakın meskun, mahal ile bu yolun ulaştığı ana ulaşım
17
merkezine olan mesafeyi bildirir.
Meskun Mahal (Yerleşim Birimi)
Takip edilen yol güzergahındaki il, ilçe, bucak ve köy olarak meskun mahallere girildiğini
bildirir, meskun mahal şartlarına uyulmasını hatırlatır. Ayrıca girilen meskun mahali
nüfusunu ve rakamını gösterir.
Meskun Mahal Sonu
Girilen meskun mahalden çıkıldığını ve meskun mahal şartlarının sona erdiğini bildirir.
Meskun, Mahal ve Kavşak Çıkışı Mesafe Levhası
Meskun, mahal ve kavşak çıkışlarından sonra en yakın meskun, mahal ile bu yolun ulaştığı
ana ulaşım merkezine olan uzaklığı ve yol numaralarını bildirir.
Motorlu Taşıt Yolu Başlangıcı
Motorlu taşıtların yararlanacağı yolun başlangıcını bildirir.
Motorlu Taşıt Yolu Sonu
Motorlu taşıtların yararlanacağı yolun sona erdiğini bildirir.
Okul Geçidi
Okul geçidinin bulunduğu yere gelindiğini bildirir. İlk geçiş hakkının karşıya geçen ya da
geçmek üzere olan öğrencilere verilmesini hatırlatır.
Önceliği Olan Yön
İki yönlü yollarda, karşılıklı olarak birbirlerine yaklaşan iki aracın eminiyetle geçemeyeceği
dar kesimlerde karşılaşması haline; beyaz ok yönünde hareket edenin karşı yönden gelene
göre yolu önce kullanma hakkı olduğunu bildirir.
Otel veya Motel
Karayolu kenarında otel veya motel bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Piknik Yeri
Karayolu kenarında piknik yeri bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Polis
Karayolu kenarında Trafik Polisi karakolunun bulunduğunu bildirir ve yerini gösterir.
Şerit Kullanma Levhası (Tırmanma)
Tırmanma şeridi bulunan yol kesimlerinde ağır araçların tırmanma şeridini izlemelerini,
orta şeridin diğer hafif araçlara bırakılmasını, en soldaki şeride geçilemeyeceğini bildirir.
Şerit Kullanım Levhası (Başüstü)
Gidişe ayrılan kısmı üç şeritli olan yollarda ağır araçların sağ şeritten, hafif araçların orat
şeritten yararlanmaları gerektiğini en soldaki şeridin sadece geçişler için kullanılacağını
bildirir.
Şerit Kullanım Levhası (Yol Kenarı)
Gidişe ayrılan kısmı üç şeritli olan yollarda kamyon, çekici, lastik, tekerlekli traktör, iş
makinesi gibi ağır araçların sağ şeritten yararlanmaları gerektiğini; en soldaki şeridin
sadece geçişler için kullanılmasını bildirir.
Tamirhane
Karayolu kenarında, arızalanan araçların tamir edilebileceği yeri bildirir.
Tek Yön
Yolun ok yönünde tek yönlü olduğunu bildirir.
Telefon
Karayolu kenarında, kaza ve yol arızaları gibi hallerde telefonla haberleşme imkanbı
bulunduğunu bildirir.
Tünel Girişi
Daha önce tünel yaklaşımı levhasıyla bildirilen tünele gelindiğini bildirir. Tünel
aydınlatılmamışsa farlar yakılır, far yoksa diğer işaretlerle konulmuş olan yasaklama ve
kısıtlamalara uyulur.
Türkiye Devlet Sınırı Levhası
Karayolu ile Türkiye' ye gelenlere sınır kapılarımıza geldiklerini bildirir.
Yangın Tehlikesi
Karayolunun, orman geçişleri gibi yangın tehlikesi bulunan kesimlerini bildirir. Yanan
sigara ve kibrit gibi yakıcı cisimlerin araç dışına atılmamasını hatırlatır.
Yaya Geçidi
Yaya geçidinin bulunduğu yere gelindiğini bildirir. İlk geçiş hakkının karşıya geçen ya da
geçmek üzere olan yayalara verilmesini hatırlatır.
Yol Numarası
Bir il sınırı içinde ikinci derece önemli olan ve şehir, kasaba, ilçe, bucak gibi merkezleri
birbirine ve komşu illerdeki yakın ilçe merkezlerine, devlet yollarına, limanlara,
havaalanlarına ve kamu ihtiyacının gerektiği diğer yerlere bağlayan yollara ise il yolu
denir.
Yol Numarası
Avrupa ülkeleri arası anlaşmasıyla yollara verilmiş olan numaralardır. Kavşak öncesi
levhalarıyla meskun, mahal ve kavşak çıkışı levhalarında bu numaralar verilmek suretiyle
takip edilecek yolun ve gidilecek yerin seçimini sağlar.
18
Durma ve Parketme İşaretleri
Parketmek Yasaktır
Parketmek Yasaktır
Duraklamak ve Parketmek Yasaktır
Duraklamak ve Parketmek Yasaktır
Haftanın Tek Günlerinde Parketmek Yasaktır
Haftanın Tek Günlerinde Parketmek Yasaktır
Haftanın Çift Günlerinde Parketmek Yasaktır
Haftanın Çift Günlerinde Parketmek Yasaktır
Park Yeri
Park Yeri
Sınırlı Süreli Park Bölgesi Sonu
Sınırlı Süreli Park Bölgesi Sonu
Otoyol İşaretleri
Otoyol Başlangıcı
Otoyol Başlangıcı
Otoyol Sonu
Otoyol Sonu
Otoyol Bilgi İşaretleri (Refuj Ortası Yön Levhası)
Otoyol Bilgi İşaretleri (Refuj Ortası Yön Levhası)
Otoyol Bilgi İşaretleri (Kaplama Üstü Yön Levhası)
Otoyol Bilgi İşaretleri (Kaplama Üstü Yön Levhası)
Otoyol Band Değiştirme
Otoyol Band Değiştirme
Otoyol Şerit Düzenleme Levhası
Otoyol Şerit Düzenleme Levhası
Otoyol Çıkış Levhası
Otoyol Çıkış Levhası
Otoyol Çıkış Levhası
Otoyol Çıkış Levhası
Yatay Trafik İşaretleri
Kesik Çizgi
Öndeki Araç Geçilebilir.
19
Devamlı Çizgi
Öndeki Aracı Geçmek Yasaktır.
Kesikli ve Devamlı Çizgi
Kesikli Çizgi Tarafındaki Araç Öndeki Aracı Geçebilir. Devamlı Çizgi Tarafındaki Aracın
Öndeki Aracı Geçmesi Yasaktır.
Tırmanma Şeridi
Orta Şerit Sadece Geçiş İçindir. Devamlı Olarak İşgal Edilemez.
İki Devamlı Çizgi
Her İki Yöndeki Araçlar da Çizginin Diğer Tarafına Geçemez.
Ayrılma
Ayrılma
Katılma
Katılma
Bölünmüş Yol Başlangıcı
Bölünmüş Yol Başlangıcı
Taralı Alana Girilmez
Taralı Alana Girilmez
Yaya Geçidi
Yaya Geçidi
Yaya Geçidi
Yaya Geçidi
Yavaşlama Uyarı Çizgileri
Yavaşlama Uyarı Çizgileri
Yol Ver
Yol Ver
Dur
Dur
Azami Hız
Azami Hız
Bisiklet Yolu
Bisiklet Yolu
Yol Çizgileri
Yaya geçidi çizgileri: Yayaların karşıya geçmeleri için, kaplama üstüne çizilen enine çizgilerdir. Yaya, bu .:zgi
üzerinden sağdan gitmelidir. Karşıdan gelen yaya da sağdan geleceğinden birbirini engellememiş olurlar. Yaya
geçidi çizgilerinin bulunduğu yerde araç sürücülerinin araçlarının hızını azaltmaları, yayalara ilk geçiş hakkı
vermeleri gerekir.
Devamlı yol çizgisi: Bu çizgi boyunca hiçbir nedenle sol şeride geçilemez ve üzerinden gidilemez. Bu yol çizgisi
yakın ilerisi görülemeyen tepe üstleri, demiryolu geçitlerine, köprü gibi kesimlere yaklaşırken yaya ve okul
geçitlerinde kullanılır.
Kesik yol çizgisi: Bu çizgiler, görüşün açık olduğu, sürücüler için tehlikeli olmayan yol bölümlerinde kullanılır.
Bu çizgi boyunca öndeki araç geçilip şerit değiştirilebilir.
Kesik ve devamlı yolçizgisi: Yanyana çizilmiş kesik ve devamlı yol çizgilerinin bulunduğu yolda araca en yakın
olan çizginin anlamına göre hareket edilir. Devamlı yol çizgisi tarafındaki sürücülerin şerit değiştirmeleri yasaktır.
Kesik çizgi tarafındaki sürücü ise öndeki aracı geçebilir.
Resim 1.17: Araç park yeri çizgilerinin feribot girişi için ayrdmış bölümü
Yanyana iki devamlı yol çizgisi: Bu çizgi taşıt yolunu bölünmüş yol durumuna getiren ayırıcı anlamındadır.
Yanyana iki yol çizgisinin bulunduğu kesimlerde karşı yönden gelen trafik için ayrılmış olan yol kısmına geçilemez.
Park yeri çizgileri: Park alanında araçların duracağı yeri belirlemek üzere çizilmiş çizgilerdir. Bu akilde
işaretlenmiş yerlere araçlan park eden sürücüler, işaretlerle ayrılmış bölümlere düzgün olarak park etmek
zorundadırlar. Böylece diğer araçların çıkışına engel olmazlar (Resim 1.17).
Yazılar ve işaretler: Sürücülerin gidiş yönlerine göre yapmak zorunda oldukları hareketleri göstermek
ırnaCiytsrTâşıı yohı üzerine yazılan ve çizilen işaretlerdir. Özellikle dönüş şeritlerinin açıkça gösterilmesi ı:ısından
şehiriçi trafiğinde yararlı bir uygulamadır. Şeritleri ayıran yol çizgileriyle yaya geçitleri beyaz, gerekli görülmesi
halinde san boya ile; yazılar, işaretler ve park yasağını gösteren çizgiler duruma göre beyaz, sarı veya kırmızı boya
ile çizilirler.
Yaya Olarak Yoldan Yararlanma
1. Yayanın Yararlanacağı Yol Kısımları
Kara yolunun taşıt yolu kenarı ile gerçek veya tüzel kişilere ait mülkler arasında kalan ve yalnız yayaların
kullanımına ayrılmış olan bölümüne yaya yolu veya kaldırım denir. Banket ise yaya yolu ayrılmamış karayolunda,
taşıt yolu kenarı ile hendek kenarı arasında kalan ve olağan olarak yayaların kullanacağı, zorunlu hallerde ise
araçların yararlanabileceği kısımdır. Yaya yolu olan yerde yayalar mutlaka kaldırımdan veya yaya yolunun gidiş
yönüne göre sağ tarafından yürümelidir.
20
Resim 1.18: Yolun gidiş yönüne göre sol banketten yürüyen bir yaya
2. Banketli Yollarda Gidiş Yönüne Göre Soldan Yürümenin Gereği
Banketli yolda yürümek zorunda kalan yayalar, gidiş yönlerine göre sol bankette yürümelidir. Bs durumda taşıtlar,
yolun sağından gittiğinden, yaya ve sürücünün birbirini kolaylıkla görmesi sağlanır : kaza olasılığı azalır (Resim
1.18).
3.
Günün Kararmasıyla Alınacak Önlemler
Yayalar karanlıkta banketten yürümek zorunda kalırlarsa, araç sürücülerinin onları kolayhiJ farkedebilmesi için
üzerinde yansıtıcı özellikte bir nesne taşımalı; açık renk giysiler giymeli; ellerinde e feneri bulundurmalıdırlar.
4.
Yaya Yolu Bulunmayan Kesimlerde Yoldan Yararlanma
Yaya yolu ve banket bulunmayan yollarda yayalar, taşıt yolunun kenanna yakın yerde®, yürümelidir. Yürürken
gidiş yönüne göre yolun solunu kullanmalıdır. Böylece sürücü ve yaya birbiıJıj kolaylıkla görebilir. Eğer yol iki yönlü
kara yolu ise, bu durumda yaya yolun sağından yürüyebilir.
5.
Taşıt Yoluna Kontrolsüz İnmenin Tehlikeleri
Yayalar, özellikle çocuklar taşıt yoluna kontrol etmeden indiklerinde trafik kazalarına nefca olabilirler. Bu yüzden
kara yoluna çıkmadan önce, yolun durumu mutlaka kontrol edilmeli ona rij davranılmalıdır.
21
Karşıya Geçişte Dikkat Edilecek Hususlar
1.
Karşıya Geçiş Kuralları
Yayaların karşıdan karşıya geçerken herhangi bir kazaya uğramamaları için öncelikle uygun geçiş • erleri seçmeleri
gerekir. Trafik polisi ya da görevlisinin işaretlerine, ışıklı trafik cihazlarına uygun aranmalı; trafik işaret levhalarını
ve yollardaki yaya geçidi çizgilerini dikkate almalı ve yaya geçitlerinde sağdan giderek karşıdan gelenleri rahatsız
etmemeye özen göstermelidir.
2.
Karşıya Geçişin Tehlikeli Olduğu Yerler
Yayaların, tepe üstlerine yakın yerde, alt ve üst geçidin olmadığı işlek yollarda, ilerisi görünmeyen dönemeçlerde,
duran taşıtların önü veya arkası gibi yerlerden karşıya geçmeleri tehlikelidir.
Resim 1.19: Köprü biçiminde bir üst geçit
3.
Karşıya Geçişin Güvenli Olduğu Yerler
Karayolları Trafik Yasasında yayaların karşıya geçişi için
belirlenen güvenli yerler:
•
•
•
•
•
Trafik polisi veya görevlisinin bulunduğu yerler,
Yaya ve okul geçitleri,
Işıklı trafik işaret cihazlarının bulunduğu yerler,
Üst geçitler (Resim 1.19),
Alt geçitlerdir (Resim 1.20).
Resim 1.20: Bir alt geçit
4.
Karşıya Güvenli Geçiş İçin Uygun
Yerlerin Seçimi
Yayalar, öncelikle can güvenliği için karşıya güvenli geçiş için uygun yerleri tercih edilmelidir. Bu güvenli yerlerin
bulunmaması halinde, en uygun yol kesimini seçmelidir. Yolun her iki tarafından ilerisi görülüyorsa yolun en dar
yerinden, yolun boş olduğu zamanı kollayarak karşıya geçmelidirler.
22
5.
Trafik Polisi ve Trafik Işıklarının Bulunmadığı Yerlerde Karşıya Geçiş Şekli
Trafik polisi ve ışıklı trafik işaretinin bulunmadığı yerde taşıt yolundan karşıya geçecek yayalar;
• Önce kaldırımda durmalı,
• Sola ve sağa bakarak yolu kontrol etmeli,
• Soldan yaklaşan taşıt varsa beklemeli,
• Yol geçişe uygunsa koşmadan ancak hızlı olarak yürümeli,
• Yolun ortasına geldiğinde sağa yine bakmalı,
• Sağdan yaklaşan taşıt varsa geçmesini beklemeli,
• Yol geçişe uygun ise geçişi tamamlamalıdır.
6.
Yolun Genişliğine Göre Karşıya Geçiş Süresinin Hesaplanması
Karşıya geçerken yolun en dar yerinden geçmeli, yolun genişliğine göre ve yaklaşmakta olas aracın hızına göre, bu
mesafenin ne kadar zamanda yürünebileceği basitçe hesaplanmalıdır.
7.
Karşıya Geçiş Süresinde Aracın Alacağı Yolun Hesaba Katılması
Sürücüler, yerleşim yeri dışında hızlarını arttırabilir. Özellikle şehirler arası yolda karşıya geçerken yaklaşmakta olan
aracın en azından yaklaşık 100 m uzakta olmasına dikkat etmelidirler ve geçiş hızların ayarlamalıdırlar.
Resim 1.21: Karşıdan karşıya geçen yayalar
8.
Duran Araçların YakınındanGeçmenin Sakıncaları
Yayalar eğer park etmiş araçların arasından, önünden veya arkasından çok yakın geçerlerse, buma iki sakıncası
olabilir: Birincisi, araç birdenbire hareket edebilir; ikincisi, geçen araç sürücüsü yayayı görmeyebilir; her iki
durumda da kaza olasılığı mevcuttur (Resim 1.21).
9.
Karşıya Geçişte Karşılaşan Taşıtla Yayanın Geçiş Sırası Bakımından Durumu
Trafik polisinin trafiği yönettiği yerde yaya ve sürücü, trafik polisinin işaretlerine uygıa biçimde geçiş haklarını
kullanarak karşıya geçer.
Yaya geçidi veya okul geçidi olan yerde trafik polisi ve trafik ışıklarının bulunmadığı durumda geçiş hakkı yayalara
aittir.
Yayalar, taşıt yolunda trafik polisi, ışıklı trafik cihazı, yaya geçidi, okul geçidi, trafik levhası bulunmaması
durumunda, ilk geçiş hakkı taşıtlara ait olduğundan, yol geçmeye uygun oluncaya kadv beklerler. Böyle bir
durumda uygar sürücüler araçlarını yavaşlatır veya duraklatır eliyle veya başıyla işareti ederek yayalara geçiş
önceliği tanırlar. Yaya, sürücüye göre daha korunaksız ve zayıf pozisyonda olduğunda demokratik bir anlayış, ona
öncelikli geçiş hakkı tanınmasını gerektirir.
23
4. TRAFİKTE YOLCUNUN SORUMLULUĞU
a. Taşıtlara İniş ve Binişlerde Dikkat Edilecek Hususlar
Özellikle toplu taşım araçlarına binerken sıraya girmeli; bilet, otobüs kartı, öğrenci pasosu ve benzerini hazırlamalı;
taşıta sırayla binerken yaşlı, çocuk, hamile, bedensel veya zihinsel engelli yolculara yardımcı olmalıyız. Ücretli toplu
taşıma araçlarına ön kapıdan binilir, arka kapıdan inilir. Araçtan inerken, arka kapıya ilerlemeliyiz. Araç durağa
yaklaştığında, sağa yanaşıp durmasını beklemeli, sonra aşağıya inmeliyiz.
b. Taşıtların İçinde İken Dikkat Edilecek Hususlar
Taşıt içinde, ön koltukta oturulduğunda emniyet kemeri takma unutulmamalı ve sürücünün dikkatini dağıtacak
davranışlardan sakınılmalıdır. Belediye otobüsü gibi toplu taşım aracında da yine sürücünün dikkatini
dağıtmayacak ve rahatsız etmeyecek biçimde davranmalıyız (Resim 1.22). Biri bizi rahatsız ederse kibarca uyarıda
bulunmalıyız. Başımızı, elimizi, kolumuzu pencereden dışarı sarkıtmak gibi trafik kazalarına yol açabilecek
davranışlardan sakınmalıyız. Aracın ön koltukları yaşlı, gazi, hamile veya çocuklu, engelli vb. yolculara ayrıldığı için,
ön koltuklara oturmamaya özen göstermeliyiz . Eğer bu durumda olup da ayakta kalmış yolcu varsa yerimizi hemen
onlara vermek, bizim insanseverliğimizin bir göstergesidir.
Resim 1.22: Güvenli biçimde seyahat etmekte olan yolcular
c. Üzeri Açık Taşıtlarda ve Yük Üzerinde Yolculuk Yapmanın Tehlikeleri
Traktör, kamyon gibi üzeri açık taşıtlar yolcu taşımak için değil yük taşımak içindir. Böyle taşıtların açık kısımlannda
yolculuk yapılırsa taşıtın birdenbire durması veya hareket etmesiyle denge bozulabilir. Taşıt üzerindeki yolcular
düşebilir veya başka taşıtların fırlattığı cisimlerle yaralanabilir
5. TRAFİKTE SÜRÜCÜNÜN SORUMLULUĞU
Yolcularının ve karşısına çıkan yayaların can güvenliğinden sorumlu olan sürücüler, trafik kurallarına uygun
davranmak zorundadır. Aşırı hız, ani fren, gürültü, yolda oyalanma gibi haller sürücünün yapmaması gereken
davranışlar arasındadır. Herhangi bir kazaya yol açmamak için sürücü sağa yanaşıp durduktan sonra yolcuların
inmesine veya binmesine izin vermelidir.
Araç Çeşitleri
Kara yolu üzerinde kullanılan araçlar motorlu ve motorsuz olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Motorsuz olan, insan ve
hayvan gücü ile hareket eden araçlar olup at arabası, fayton, bisiklet bunlar arasındadır.
Bisiklet: İki ya da üç tekerleği olan, pedal ya da elle
tekerleği döndürülerek sürücüsünün kas gücüyle
çalıştırıldığından yakıt gereksinmesi bulunmayan
masrafsız ve motorsuz bir araçtır.
Motosiklet: İki veya üç tekerlekli, sepetli veya sepetsiz
motorlu araçlardır. Karoseri yük taşıyabilecek şekilde
sandıklı veya özel biçimde yapılmış olan ve yolcu
taşımalarında kullanılmayan üç tekerlekli motosikletlere
ise yük motosikleti veya triportör denir.
Otomobil: Sürücüsünden başka en çok yedi kişinin
daha omrabilecegTyapKİa, insan taşımak için
yapılmış motorlu taşıttır. Bunların taksimetre ile yolcu
taşıyanlarına "taksi" kişi başına ücretle yolcu
taşıyanlarına "dolmuş" denir.
Minibüs:Sürücü dışında sekiz ile on dört arasında kişinin
oturabileceği yeri olan ve insan taşımak için üretilmiş
motorlu taşıttır.
Otobüs: Yapısı itibariyle sürücüsünden başka en az
onbeş otürma yeri olan ve insan taşımak için imal
edilmiş bulunan motorlu araç.
Kamyon: Yük taşımak amacıyla yapılmış, azami yüklü
ağırlığınffir"55ü0 kg' dan fazla olmasına izin verilebilen
motorlu bir araçtır.
25
Traktör: Belirli koşullarda römork çekebilen, ancak ticari
la taşımada kullanılmayan tarım aracıdır.
İş makinası: Yol inşaat makinaları ile benzeri tarım,
SKayı. bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş
ve etlerinde kullanılan, iş amacına göre üzerine çeşitli
ekipmanlar monte edilmiş kara yolunda insan, hayvan,
yük esnasında kullanılamayan motorlu araçtır.
Römork: Motorlu araçlara çekilen, yük taşımak için
üretilmiş motorsuz bir araçtır.
Çekici: Römork ve yarı römorkları çekmek için üretilmiş,
yük taşımayan motorlu bir araçtır.
Okul taşıtı: Genellikle öğrenci, gözetici ve
hizmetlilerin taşınmasında kullanılan taşıttır.
Tramvay: Genellikle yerleşim birimleri içinde insan
taşımada kullanılan, kara yolunda tekerlekleri raylar
üzerinde hareket eden ve hareket gücünü dışarıdan
sağlayan taşıttır.
Kamyonet: Yük taşımak amacıyla yapılmış azami
yük ağırlığı 3500 kg' dan az olan, motorlu araçtır.
Sürücü İçin Trafik Kuralları
1. Taşıt Yolundan Yararlanma Kuralları
Araç sürücüleri, kara yolunda aksine bir işaret bulunmadıkça:

Gidiş yönüne göre yolun sağından, çok şeritli yollarda ise yol durumuna göre hızının gerektirdiği şeritten
sürmek,

Şerit değiştirmeden önce, gireceği şeritte sürülen araçların güvenle geçişlerini tamamlamalarını
beklemek,

Trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde şerit değiştirmemek,

Gidişe ayrılan yol bölümünün en sol şeridini sürekli işgal etmemek,

Geçme, dönme, duraklama, durma ve parketme gibi zorunlu haller dışında şerit değiştirmemek,

İki şeridi birden kullanmamak, İşaret vermeden şerit değiştirmemek,

Bölünmüş yollarda karşı yöndeki trafik için ayrılan yol bölümüne girmemek,

Dört veya daha fazla şeritli ve iki yönlü yollarda, karşı yöndeki trafik için ayrılan yol bölümüne girmemek,

İki yönlü ve üç şeritli yollarda en sol şeride girmemek zorundadır.
26
2. Hız Kuralları
Karayolları Trafik Kanunu' nda araçların şehiriçi ve şehirler arası karayollarında uymak zorunda oldukları azami hız
sınırları belirlenmiştir. Aşağıdaki tabloda azami hız sınırlan gösterilmektedir:
Aracın Cinsi
Yerleşim Yerlerinde Yerleşim Yeri Dışında Otoyolda
• Otomobil
50 km/h
90 km/h
120 km/h
• Otobüs
50 km/h
80 km/h
100 km/h
• Minibüs, Kamyon ve Kamyonet
50 km/h
80 km/h
90 km/h
• Arazi Taşıtları ve Motosiklet
50 km/h
70 km/h
80 km/h"
• Tehlikeli madde taşıyan araç ile özel yük taşıma
izin belgesi veya özel izin belgesiyle kara yoluna 30 km/h
50 km/h
60 km/h
çıkan araç
• Motorlu bisiklet ve bisiklet
30 km/h
50 km/h
• Lastik tekerlekli traktör, arızalı bir aracı çeken
20 km/h
20 km/h
araç ve iş makinası
• Aynca; tehlikeli madde taşımaya mahsus olup boş olarak trafiğe çıkan araçlar yukanda belirtilen kendi
sınıflarına giren araçlara ait azami hızla sürülebilirler.
• Römorklu veya yarı römorklu araçlarda (römork takmış lastik tekerlekli traktörler hariç) hız sınırı aynı cins
romörksuz araçlara ait hız sınınndan saatte 10 km daha düşüktür.
• Servis freni bozuk araçları çeken araçlar, 15 km/h'in üstünde bir hızla sürülemez.
• Otoyollarda otomobiller için azami hız sınırı 120 km/h olarak belirlenmiştir.
• En çok ve en az hız sınırlarını gösteren işaret levhaları, gerekli görülen yerlere ilgili kuruluşlarca konulur.
• Sürücülerin araçlarını kullanırken yukarıda belirlenen hız sınırlanna uymaları zorunludur.
• Karayolları Trafik Kanunu'nda 17.10.1996 tarih ve 4199 sayılı Kanun ile yapılan değişikliklere göre: hız kuralını
ihlal sebebiyle ceza yazılan sürücülerden suçun işlendiği tarihten geriye doğru bir yıl içerisinde aynı I kuralı beş
defa ihlal ettiği tespit edilenlerin sürücü belgeleri bir yıl süreyle geri alınacaktır. Süresi sonunda psiko-teknik
değerlendirmeden ve psikiyatri uzmanının muayenesinden geçirildikten sonra, sürücü belgesi almasına engel hali
olmadığı anlaşılanların belgeleri geri verilebilecektir.
• Hız sınırlanna uyulup uyulmadığı radar vb. teknik cihazlarla ölçülerek tespit edilir.
• Hız sınırının aşılıp aşılmadığını tespit etmekte kullanılan cihazların yerini tespit veya sürücüyü ikaz eden her
türlü cihazın yapımı, ithali ve araçlarda bulundurulması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, mahkemeye sevk edilerek
hafif hapis ve hafif para cezası ile cezalandırılırlar.
• Bir aracı geçerken (sollarken) yukarıda belirlenen hız sınırlarının üstüne çıkılması suç teşkil etmez.
• Yine yukarıda belirtilen hız sınırlannın altında bir hız yapılması trafik işaret levhalan ile belirtilmişse araç
sürücülerinin buna uymaları gerekmektedir.
• Hız sınırını belirleyen aksine bir işaret bulunmayan yerleşim birimleri içinden veya civanndan geçen şehir dışı
kara yollarının bu kesimlerinde, can ve mal güvenliği açısından karşıdan karşıya geçişler bir fiziksel engelle
yasaklanmış veya alt ve üst geçitlerle belirlenmiş ise ve hız yapmak yaya ve taşıt trafiği açısından bir engel
oluşturmuyorsa, taşıt sürücüleri yol ve trafik durumunu dikkate alarak belirlenen azami hız sınırları içerisinde
seyredebilirler.
Bunların yanı sıra araç sürücüleri;
• Kavşaklara, tepe üstlerine, yaya geçitlerine, hemzemin geçitlere, tünellere, dar köprü ve menfezlere
yaklaşırken yapım ve onarım alanlarına girerken, araçlarının hızlannı azaltmak,
• Araçlarının hızlarını kullandıkları aracın yük ve teknik özelliğine, görüş, yol, hava ve trafik durumunun
gerektirdiği koşullara uydurmak,
• Diğer bir aracı izlerken yukarıdaki fıkrada belirtilen durumları göz önünde tutarak güvenli bir mesafe bırakmak
(takip mesafesi),
• Kol ve grup halinde araç kullananlar araçları arasında diğer araçların güvenle girebilecekleri kadar bir takip
mesafesi bırakmak zorundadırlar.
3. Öndeki Aracı Takip Kuralları
• Arkadan çarpma olayı çoğunlukla sürücülerin araçlar arasında yeterli mesafe bırakmamasından
kaynaklanmaktadır. Arkadan çarpma meydana gelmemesi için sürücünün aracının hızı ile durma mesafesini
tahmin etmesi gerekmektedir. Bu sebeple takip mesafesinin bilinmesi ve ayarlanması şarttır. 2918 sayılı kanunda
takip mesafesi şu şekilde tanımlanmıştır: "Sürücüler önlerinde giden araçları güvenli ve gerekli bir mesafeden takip
etmek zorundadırlar. Bu mesafe, kendi araçlarının kilometre cinsinden saatteki hızının en az yarısı kadar metre
olmalıdır."
• Takip mesafesi, yaklaşık olarak aracın 2 saniyede katedeceği yol uzunluğu kadardır.
• Kara yolunda 90 km/h sabit hızla seyreden araç sürücülerinin arasında en az 45 metre açıklık bulunması
gerekmektedir. 80 km/h hız ile gidilirse 40 metre, 70 km/h hızla gidilirse 35 metre açıklık bulunması gerekir.
• Bu şekilde yapılan bir yolculukta yani iki araç arasındaki mesafenin takip kurallarına uygun bulunması kalınde,
öndeki araç sürücüsü aniden frene basmış olsa bile arkadan çarpma olmayacaktır.
27
Resim 1.23: ündeki aracı geçmeye çalışan bir araç
4. Öndeki Aracı Geçme ve Geçen Araca Yol Verme Kuralları, Geçiş Mesafeleri
Ülkemizde meydana gelen trafik kazalarının büyük bir bölümü, geçme kurallarına uyulmaması nedeniyle meydana
gelmektedir.
Karayollarında Trafiğin güvenli bir şekilde akışını ve araç sürücülerinin bir diğer aracı emniyetli bir şekilde
geçmesini sağlamak amacıyla geçme kuralları belirlenmiştir. (Resim 1.23)
Sürücülerin önlerinde giden bir aracı geçmeleri için;
2. Arkasından gelen bir başka sürücünün kendisini geçmeye başlamamış olması,
3. Önünde giden sürücünün, bir başka aracı geçme niyetini belirten uyarma işaretini vermemiş olması,
4. Geçeceği aracın hızıyla geçme esnasındaki kendi hızını da dikkate alarak, iki yönlü yollarda karşıdan gelen trafik
dahil, yolu kullananların tümüne, tehlike veya engel yaratmadan geçmek için kullanacağı şeridin yeteri kadar
ilerisinin görüşe açık ve boş olması (Resim 1.23),
5. Geçisin, geçilen araçlar için bir güçlük yaratmayacak şekilde yapılması ve araçların bu geçişe uygun durumda
bulunması gereklidir.
Öndeki aracı geçecek araç sürücüsü; geçilecek araç sürücüsünü gündüz ve gece oluşuna göre, ses cihazı ile veya
kısa ve uzun huzmeli farlarını art arda yakarak uyarmaya,
• Sol dönüş lambası ile işaret vermeye,
• Geçilecek araca takip mesafesi kadar önceden sol şeride geçmeye,
• Geçilen araç geriyi görme aynasından görülünceye kadar geçiş şeridinde ilerlemeye,
• Sağ dönüş lambası ile işaret vererek sağ şeride girmekle geçişini tamamlamaya zorunludur.
Araçların sağından veya banketten yararlanmak suretiyle geçmek yasaktır.Herhangi bir araç sola dönüş işareti
vererek yavaşlamakta veya trafik zorunluluğu nedeniyle beklemekte ise bu aracın sağından geçilebilir. Sürücülerin;
• Tehlikeli olabilecek yol bölümlerinde,
• Geçmenin herhangi bir trafik işareti ile yasaklandığı yerlerde,
• Görüş yetersizliği olan tepe üstü ve dönemeçlerde,
• Yaya ve okul geçitleri ile buralara yaklaşırken,
• Kavşaklarda, demir yolu geçitlerinde ve buralara yaklaşırken,
• Gidiş ve geliş için birer şeridi bulunan iki yönlü trafiğin kullanıldığı köprü ve tünellerde, önlerindeki bir aracı
geçmeleri yasaktır.
Geçen araç sürücüsünün uyacağı kuralların yanı sıra geçilen araç sürücüsününde uymak zorunda olduğu kurallar
da vardır. Geçilen araç sürücüleri;
• Duyulur veya görülür bir geçiş işareti alınca, trafiğin iki yönlü kullanıldığı karayollarında taşıt yolunun sağ
kenarına yakın gitmek, dörtten fazla şeritli veya bölünmüş karayollarında bulunduğu şeridi izlemek,
• Dar taşıt yolları ile trafiğin yoğun olduğu karayollarında yavaş gitme nedeniyle kendilerini geçmek için izleyen
araçların kolayca ve güvenli geçmelerini sağlamak için; araçların elverdiği oranda sağ kenara almak, yavaşlamak,
gerekiyorsa durmak,
• Geçiş üstünlüğü bulunan bir aracın duyulur veya görülür işaretini alınca, bu araçların kolayca ilerlemelerini
sağlamak için taşıt yolu üzerinde yer açmak, gerekiyorsa durmak zorundadırlar.Kurallara uygun olarak geçiş
yapmak isteyenlere yol vermemek, geçilmekte iken bir başka aracı geçmeye veya sola dönmeye kalkışmak
yasaktır.
5. Dönüş Kuralları
Trafiğin akışını büyük ölçüde etkileyen manevra kurallarının sürücüler tarafından çok daha iyi bilinmesi
gerekmektedir (Resim 1.24).
Resim 1.24: Kavşak, dönüş kolaylığı sağlar
Sağa dönüşlerde sürücünün;

Sağa dönüş işareti vermesi,

Sağ şeride veya dönüşe ayrılan şeride girmesi, aracının hızını azaltması,

Dönüş yapılan kara yoluna girdiğinde, kurallara uygun olarak geçmekte olan yayalara ve varsa bisiklet
yolundaki bisiklet sürücülerine ilk geçiş hakkını vermesi,

Dönüş yaptığı kara yolu çok şeritli ise en sağ şeride girmesi,
28
Sola dönüşlerde sürücünün;

Sola dönüş işareti vermesi,

Gidişe ayrılmış yolun soluna yaklaşması,

Aracın hızını azaltması,

Kontrolsüz kavşaklarda dönüşe başlamadan önce sağdan gelen taşıtlara ilk geçiş hakkını vermesi,

Dönüş yapmaya başladıktan sonra; karşıdan gelen ve güvenle durdurulamayacak kadar kavşağa
yaklaşmış

bulunan araçların geçmesini beklemesi,

Dönüşünü tamamlamak üzere karşı yönden gelen trafiği kullandığı yol bölümüne geçmemek şartıyla,
şeride,

Çok şeritli yollarda en sağ şerit dışında, girilecek yol bölümündeki en uygun şeride girmesi,
Dönüş hareketini geniş bir kavisle yapması gerekmektedir.
Her iki dönüşte de araç sürücülerinin yerleşim birimi içinde ez az 30, yerleşim birimi dışında en az 150 önceden,
dönüşüne uygun şeride girmesi gerekmektedir.
Dönel kavşaklardaki dönüşlerde sürücünün;
• Dönüş işareti vermesi,
• Dönüşe uygun şeride girmesi,
• Aracının hzını azaltması,
• Sola dönüş yapacak ise orta adaya yakın şeritten kavşağa girmesi,
• Ada etrafında dönüş yaparken gereksiz şerit değiştirmemesi,
• Gireceği yola yaklaşırken, sağa dönüş işaretiyle birlikte sağa yaklaşarak dönel kavşaktan çıkması,
• Geriye dönüş yapacakların ise şerit değiştirmeden ada etrafında biraz daha giderek beklemesi,
• Gireceği yolun gidiş yönündeki uygun şeride girmesi,
• Girdiği yol bölümü çok şeritli ise, işaret vererek en kısa zamanda trafiği tehlikeye düşürmeden sağ şeride
girmesi zorunludur.
6. Kavşakta Geçiş Hakkı ve Geçiş Kolaylığı Sağlama Kuralları
Kara yollarında trafiğin güvenli ve hızlı akmasını sağlamak için konulmuş olan kurallardan birisi de kavşaklarda ilk
geçiş hakkı kurallarıdır (Resim 1.25). Bu kurala uyulduğunda kavşaklarda, trafik sıkışıklığı atmayacağı gibi özellikle
hızlı bir trafik akışı sağlanacağı için zaman kaybı da olmayacaktır.
• Kavşaklarda bütün sürücüler geçiş üstünlüğüne sahip ambulans, itfaiye aracı vb. araçlara ilk geçiş hakkını
vermek zorundadırlar.
• Bir kavşağa yaklaşan sürücüler; kavşaktaki şartlara uymak, araçlarını ilk geçiş hakkı olan araçların geçişine izin
vermek üzere durabilecekleri hızda sürmek zorundadırlar.
Trafik zabıtası veya trafik işareti bulunmayan kavşaklarda;
• Bütün sürücüler geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlara,
• Bütün sürücüler doğru geçmekte olan tramvaylara,
• Doğru geçen tramvay hattı bulunan kara yoluna çıkan sürücüler
bu yoldan geçen araçlara (Resim 1.25a),
• Bölünmüş yola çıkan sürücüler bu yoldan geçen araçlara,
• Tali yoldan ana yola çıkan sürücüler ana yoldan gelen araçlara,
• Dönel kavşağa gelen sürücüler, dönel kavşak içindeki araçlara,
• Bir mülkten veya sığınma cebinden çıkan sürücüler, kara
yolundan gelen araçlara geçiş hakkı vermek zorundadırlar.
Resim 1.25: Kavşakta karşılaşmalar
29
Kavşak kollarının trafik yoğunluğu bakımından farklı oldukları, işaretlerle belirlenmemiş ise;
• Motorsuz araç sürücüleri, motorlu araçlara,
• Motorlu araçlardan soldaki sağdan gelen araca geçiş hakkını vermek zorundadırlar.
Işıklı trafik işaretleri izin verse bile;
• Trafik akımı, kendisini kavşak içinde durmaya zorlayacak veya diğer doğrultudaki trafiğin geçişine engel olacak
ise sürücülerin kavşağa girmeleri yasaktır.
• Görevli kişi veya ışıklı trafik işaret cihazları ile yönetilen kavşaklarda sürücüler kavşağı en kısa zamanda geçmek
zorundadırlar.
• Sürücülerin kavşaklarda gereksiz olarak yavaşlamaları, durmaları araçtan inmeleri veya araçlarının motorlarını
durdurmaları yasaktır.
Kara yollarında trafiğin düzenli olarak sağlanması amacıyla şeritlerin amacına uygun kullanılması trafik güvenliği
açısından önemlidir. Bu nedenle araç sürücülerinin:
• Geçme, dönüş yapma, duraklama, durma veya park etme gibi zorunlu haller dışında şerit değiştirmeleri,
• İki şeridi birden kullanmaları,
• Kavşaklara yaklaşırken; yerleşim yerlerinde 30m, yerleşim yerleri dışında 150 m mesafe içinde ve kavşaklarda
şerit değiştirmeleri,
• Araçlarının cinsine ve hızına uygun olmayan şeritten gitmeleri,
• İşaret vermeden şerit değiştirmeleri yasaktır.
Gelen Trafikle Karşılaşma
Sürücüler iki yönlü trafiğin kullanıldığı taşıt yollarında karşı yönden gelen araçların geçişini zorlaştıran bir durum
varsa, geçişi kolaylaştırmak için aracını yolun sağ kenarına yanaştırmaya; gerektiğinde sağa yanaşıp durmaya
zorunludur.
Araçların dağlık ve dik yokuşlu karayollarında karşılaşması halinde, yukarı çıkan araç için geçiş güç veya mümkün
değil ise, güvenli geçişi sağlamak üzere aşağıya inen araçların sürücüleri, varsa önceden sığınma cebine girmeye,
sığınma cebi yoksa sağ kenara yaklaşıp durmaya, gerekli hallerde geri giderek yol vermeye zorunludurlar.
Yavaş Sürme ve Yavaşlama
Sürücülerin araçlarını zorunlu bir neden olmadıkça, diğer araçların ilerleyişine engel olacak şekilde veya işaretle
belirtilen hız sınırının çok altında sürmeleri; güvenlik nedeni ile veya verilen herhangi bir talimata uyulması dışında,
başkalarını rahatsız edecek şekilde gereksiz, birdenbire yavaşlamaları yasaktır.
Geçiş Kolaylığı Sağlama
Taşıt yolunun dar olduğu yerlerden, aksini gösteren bir trafik işareti yoksa, motorsuz araçları kullananlar motorlu
araçlara; minibüs otomobile, kamyonet minibüse, otobüs kamyonete, kamyon otobüse, arazi taşıtı kamyona,
traktör arazi taşıtma, iş makinesi traktöre geçiş kolaylığı sağlamak zorundadırlar (Resim 1.26).
Resim 1.26: Geçiş kolaylığı sağlama kurallarına dikkat edilmesi gereken bir kavşak
30
7. Arızalı Aracın İşaretlenmesi ve Çekilmesi Kuralları
Herhangi bir nedenle çekilerek götürülmesi gereken araçlar, kurtarıcı olarak adlandırılan özel amaçlı aşıtlarla çekilir
ve götürülür (Resim 1.27).
• Ancak bir arızadan dolayı sürülemeyen veya ışık ve fren donanımları bozulan araçların diğer bir araç ile en yakın
bakım ve onarım yerine kadar çekilebilmesi için, çekilen aracın ağırlığının çeken aracın taşıma sınırından fazla
olmaması, sürücüsünün yönetiminde bulunması, ışık donanımı bozuksa arkasına gündüz kırmızı yansıtıcı veya 20cm
x 20cm ebadında kırmızı bez, gece ise kırmızı ışık veya kırmızı yansıtıcı konulması gerekir. Ayrıca, her iki araçta yolcu
ve yük olmamalı, gerekli ise sürücüsünden başka birer hizmetli bulunmalıdır.
• Her iki aracın, bağlantı yerinden çıkmayacak, kopmayacak şekilde çelik çubuk, çelik halat veya zincir ile birbirine
bağlanmış olması, birbirine bağlanan iki araç arasındaki açıklığın 5 metreyi geçmemesi, açıklık 2,5 metreden fazla
ise bağlantının orta kısmına gündüz kırmızı yansıtıcı veya 20 cm x 20 cm ebatında kırmızı bez, gece kırmızı ışık veya
kırmızı yansıtıcı konulması gerekir. Çekilen aracın freni bozuk ise çeken araç ile arasındaki açıklığın 1 metreden fazla
olmaması, bağlantının iki aracın birbirine yaklaşmalarını önleyecek şekilde (çeki demiri) olması, bu halde 15 km/h
diğer hâllerde 20 km/h den fazla hızda sürülmemesi zorunludur.
• Kendi kendine hareket gücü olmayan römork vb. arızalı araçlar ile çekiçi tarafından çekilemeyecek durumda olan
arızalı yarı römorkların yalnız kurtarıcı araçlar ile çekilmesi zorunludur.
• Bozulan aracın ön ve arkasına uygun yerlerine diğer araç sürcülerinin 150 metre mesafeden açıkça
görebilecekleri şekilde biere kırmızı yansıtıcı veya kırmızı ışıklı cihaz konulur.
• Dönemeç veya tepe üstü gibi yerlerde, kırmızı ışık cihazı veya kırmızı renkteki yansıtıcı aracın ön ve arkasında en
az 30'ar metre mesafede olacak ve diğer araç sürücüleri tarafından en az 150 metreden açıkça görülebilecek
şekilde yerleştirimelidir.
• Bozulan araç, tehlikeli madde taşıyorsa her durumda kırmızı ışıklı cihaz kullanacak ve devamlı şekilde başında
beklemek sureti ile gözetim altında bulundurulacaktır.
Yukarıda belirtilen önlemlerin alınması tamamlanıncaya kadar araçta acil uyan (dörtlü ikaz) imhalarının veya dönüş
lambalarının yakılması zorunludur.
Resim 1.27: Arızalı bir aracın kurtarıcı ile çekilmesi
31
8. Durma, Duraklama ve Park Etme Kuralları
Bilindiği gibi kara yollarında akan trafik kadar duran trafik de büyük önem taşımaktadır. Özellikle
büyükşehirlerimizde trafik sıkışıklığının bir diğer nedeni de duran trafiktir. Bunun için duran trafiği oluşturan
durma, duraklama ve park etme unsurlarının ne olduğu ve nerelerde yapılabileceğini öğrenmek gerekmektedir:
(Resim 1.28)
• Durmada, sürücünün isteği değil, bir zorunluluk söz konusudur.
• Duraklamada bir zorunluluk değil, istek söz konusudur.
• Duraklama, bekleme amacıyla yapılırsa, bunun süresi en çok 5 dakikadır. Bu sürenin geçirilmesi parketme
sayılır. Bunun için sürücülerin duraklama hareketini amacına uygun yapması gerekmektedir.
Duraklamanın yasak olduğu yerler şunlardır: Taşıt yolu üzerinde
• Duraklamanın yasaklandığının bir trafik işareti ile belirtilmiş olduğu yerlerde,
• Sol şeritte (raylı sistemin bulunduğu yollar hariç),
• Yaya ve okul geçitleri ile diğer geçitlerde,
• Kavşaklar, tüneller, rampalar, köprüler ve bağlantı yollarında ve buralara yerleşim birimleri içinde beş metre ve
yerleşim birimleri dışında yüz metre mesafede,
• Görüşün yeterli olmadığı tepelere yakın yerlerde ve dönemeçlerde,
• Otobüs, tramvay ve taksi duraklarında (duraklamaya izin verilen araçların dışındakiler),
• Duraklayan veya park edilen araçların yol tarafındaki yanında,
• İşaret levhalarına yaklaşım yönünde ve park izni verilen yerler dışında; yerleşim birimi içinde onbeş metre ve
yerleşim birimi dışında yüz metre mesafede,
• Zorunlu haller dışında yerleşim yerleri dışındaki karayollarında taşıt yolu üzerinde duraklama yasaktır.
Yukarıda sayılan yerler dışında duraklama yapılması gerekiyorsa alınması gereken bazı önlemler vardır:
• Duraklama için en uygun yerin seçilmesi, bulunan şeritte en az yer işgal edilmesi, varsa banketten
yararlanılması,
• Duraklama amacı uzun süre beklemeyi gerektiriyorsa, motorun durdurulması, uygun vitese takılması, el freni ile
tespit edilmesi, gerekli hallerde park ışıklarının yakılması, yolun eğimi gerektiriyorsa tekerleklere takoz konulması,
• Diğer araçların geçişini veya yayaların yürümesini zorlaştırmayacak, yüklerin boşaltılması veya yüklenmesi
sırasında başkalarına zarar vermeyecek, kara yolu yapısını bozmayacak ve kirletmeyecek şekilde önlemler alınması
zorunludur.
Resim 1.28: Kapalı otopark girişi
Duraklamanın olduğu gibi park etmenin de yasak olduğu yer ve haller vardır.
• İşaret levhalarında gösterilen park etme süresi veya zamanı dışında,
• Park etme için ayrılmış olan yerlerde (Resim 1.27) belirlenmiş şekle aykırı olarak veya süre dışında,
• Belirli süreler için ücret ödenerek park etme izni verilen ve bu amaçla özel cihaz bulundurulan yerlerde ücret
ödemeden park etme halinde veya süresi dışında, park etmek yasaktır.
Park etmenin yasaklanmış olduğu yerlerde araçların park edilmesi halinde şu önlemler alınır:
• Aracın el freni çekilir.
• Motor durdurulur; eğimli yollarda inişte geri, yokuşta birinci vitese takılır ve ön tekerler sağa çevrilir.
• Eğimli yola park edilen araç, kamyon, çekici veya otobüs ise, tekerleklerine uygun yönde takoz konulur.
• Araç terk edilecekse camlar kapatılır, kapılar kilitlenir.
Park Etmenin Yasak Olduğu Yerler şunlardır:
• Duraklamanın yasak olduğu yerlerde,
• Park etmenin trafik işareti ile yasaklandığı yerlerde,
• Geçiş yolları önünde ve üzerinde,
• Belirlenmiş yangın musluklarına her iki yönden beş metrelik mesafe içinde,
• Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtlarının duraklarını belirten levhalara her iki
yenden onbeş metrelik mesafe içinde
• Üç veya daha fazla ayrı taşıt yolu olan kara yolunda ortadaki taşıtyolunda ve
üç veya daha fazla şeritli yollarda, aksine bir işaret bulunmadıkça, gidiş yönüne
Resim 1.29: Kurallara
ayrılmış en sağ şerit dışındaki şeritlerde,
• Kurallara uygun olarak park etmiş araçların çıkışına engel olacak şekil ve uygun park etmiş
araçlar
yerlerde (Resim 1.29),
• Geçiş üstünlüğü olan araçların giriş ve çıkışının yapıldığı yerleri belirten işaret
levhalarına onbeş metrelik mesafe içinde,
• Kamunun faydalandığı
I.
Herkesin araçları ile girip çıkabildiği park, bahçe, garaj, sinema vb. her çeşit tesisin,
II.
Fabrika, atölye, işhanı gibi iş yerlerinin,
III.
Okul, hastane ve benzerlerinin, giriş çıkış kapılarının her iki yönünde beş metrelik mesafe içinde,
• Park için yer ayrılmamış veya trafik işaretleri ile belirtilmemiş alt ve üst geçitler ile köprüler üzerinde veya
bunlara on metrelik mesafe içinde,
• Park etmek için tespit edilen süre ve şeklin dışında,
• Belirli kişi, kurum ve kuruluşlara ait araçlara, trafik komisyonları kararı ile ayrılmış olan ve bir işaretle belirlenmiş
bulunan park yerlerinde (izin verilen araçlar hariç),
• Yayaların geçişine engel olmayacak şekilde ayrılmış, işaretlerle belirlenmiş ve İl veya İlçe trafik komisyonunca
karara bağlanmış olmak şartıyla, geniş ve uygun durumdaki yaya yollarında bulunan park y erleri dışındaki
yerlerde,
• Zorunlu hâller dışında yerleşim yerleri dışındaki karayollarında, taşıt yolu üzerinde park etmek yasaktır (Resim
1.30).
Resim 1.30: Otoyolda kurallara uyulması için görev yapan trafik polisi
33
9.
Otoyol Kuralları
Sürücüler otoyolda araçlarını, belirlenen en çok ve en az hız sınırının üstünde veya altında hız yaparak
kullanmamalıdır. Otoyolda azami hız sınırları yolların belirli yerlerine konulan levhalarla belirtilir (Resim 1.30)
Otoyolda durmak, geriye dönüş yapmak, geri gitmek yasaktır.
Sürücü otoyola yaklaştığında;
• Hızlanma şeridine girmeli,
• Aracın hızını arttırmalı, Otoyol çıkışında;
• Yavaşlama şeridinden yararlanmalı,
• Aracın hızını azaltmalıdır.
10.
Sürücü için Diğer Trafik Kuralları İndirme, Bindirme ve Kapıların Açılması Kuralları
Şehir içi trafiğinde kamu hizmeti yapan ticari taşıt sürücülerinin yolcu indirme ve bindirme kurallarını bilmesi ve
buna uygun hareket etmesi gerekmektedir.
Bu nedenle araç sürücüleri, aksine bir hüküm bulunmadıkça, araçlarını, gidiş yönlerine göre yolun en sağ
kenarında durdurarak yolcularını sağ taraftan indirmek ve bindirmek zorundadırlar.
Doğal olarak yolcular da araçlara sağ taraftan binmek ve inmek zorundadırlar. Bu nedenle;
• Araç durmadan kapı açmak,
• Kapıların kapanmasını beklemeden hareket etmek,
• Durakladıktan sonra aracın sağını kontrol etmeden kapı açmak ve kontrolsüz inip binmek,
• Taşıt yolu üzerinde araçların sol tarafından yolcu indirip-bindirmek yasaktır.
Özellikle şehir içi trafiğinde ticari araç sürücülerinin yolcularını indirip bindirirken yukarıda açıklanan hususlara
uyması halinde hem trafik güvenliği hem de yolcunun can güvenliği sağlanmış olacaktır.
Araç Işıklarının Kullanılması Kuralları
Araçların sürülmesi sırasında ışıklarının kullanılması bakımından zorunluluk ve yasaklar aşağıda gösterilmiştir.
Uzağı Gösteren Işıklar (Uzun Huzmeli Farlar)
• Yerleşim birimleri dışındaki karayollarında geceleri seyrederken, yeterince aydınlatılmamış tünellere girerken,
benzeri yer ve hallerde uzağı gösteren ışıkların yakılması zorunludur.
• Karşı yönden gelen araç sürücülerinin ve kara yolunu kullanan diğer kişilerin gözlerini kamaştıracak bütün
hallerde uzağı gösteren ışıkların yakılması yasaktır.
Yakını Gösteren Işıklar (Kısa Huzmeli Farlar)
Geceleri,
• Yerleşim birimleri dışında karayollarındaki karşılaşmalarda,
• Bir aracı takip ederken,
• Bir aracı geçerken yan yana gelinceye kadar,
• Yerleşim birimleri içinde,
• Görüşü azaltan sisli, yağışlı vb. havalarda yakını gösteren ışıkların kullanılması zorunludur.
Kuyruk Işıklarının Kullanılması
Kuyruk ışıklarının seyir sırasında uzağı veya yakını gösteren ışıklar veya sis ışıkları ile birlikte kullanılması
zorunludur.
Işıkların Kullanılmasına İlişkin Diğer Esaslar
• Dönüş ışıklarının geç anlamında kullanılması,
• Sadece park ışıkları yakılarak araç sürülmesi,
• Karşılaşmalarda ışıkların söndürülmesi,
• Karayolları Trafik Yönetmeliği' ne bağlı 1 ve 2 sayılı cetvellerde ve Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkındaki
Yönetmelikte gösterilen esaslara aykırı ışık takılması ve kullanılması,
• Sis ışıklarının; sis, kar, şiddetli yağmur sebebiyle görüşün yetersiz olduğu haller dışında ve geceleri, yakını ve
uzağı gösteren ışıklarla aynı zamanda kullanılması,
• Araçların ışık donanımlarının amaç dışında ve gereksiz kullanılması yasaktır.
Geçme sırasında ışıkla uyarma; uzağı ve yakını gösteren ışıkların çok kısa süre içinde sıra ile veya ikisinin birlikte
aynı anda yakılmasıdır.
Sürücüler, ilerisi görülmeyen kavşak, dönemeç ve tepe üstlerine yaklaşırken, yakın ve uzağı gösteren Lüzn art arda
ve sıra ile yakarak gelişlerini haber vermek zorundadırlar.
Bisiklet Sürücüsünün Uyması Gereken Kurallar
• Bisiklet sürücüsü, bisikletini bisiklet yolunda kullanmalıdır. Bisiklet yolu olmayan yerlerde taşıt yolunun
• sağını kullanmalıdır (Resim 1.31).
• Dönüşlerde ve duruşlarda eliyle işaret vererek taşıt sürücülerini uyarmalıdır.
• Başka araçların arkasına tutunmamalı, trafiği aksatacak davranışlarda bulunmamalıdır.
• Bisiklet üzerinde akrobatik hareketler yapmamalıdır.
• Bisikletiyle yük ve yolcu taşımamalıdır.
34
Resiml.31: Bisiklet sürücüleri
DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
1.
Trafikte geçiş üstünlüğüne sahip araçların hangileri olduğunu açıklayınız?
2.
Trafikte yayalara düşen başlıca sorumluluklar nelerdir?
3.
Araçlar hangi durumlarda trafikten alıkonulur?
4.
Güvenli bir yolculuk için yolculara düşen görevler nelerdir?
5.
Sürücüler hangi durumlarda araçlarının hızını azaltmak zorundadırlar?
OKUMA METNİ
GÜVENLİ BİR OTOBÜS YOLCULUĞU İÇİN YOLCULAR NELER YAPABİLİR ?
Bilinçli ve duyarlı bir yurttaş olmanın gereği yolculuk sırasında nezaket ve saygı kuralları dahilinde otobüs
şoförlerinin yolcular tarafından izlenmesi ve gerektiğinde uyarılması, olası bir kazayı önleyebilecek; böylelikle
denetimlerin daha güçlenmesi sağlanacaktır.
Yolcu olarak kendinize şu soruları sormalısınız:
Kaptan Şoförünüz Öndeki Aracı Geçme Kurallarına Uyuyor mu?
Geçen ve geçilen araç sürücüsünün kurallara uymaması en önemli kaza nedenlerinden biridir. Öndeki aracın
geçilmeyeceği yerlerde kaptanınız öndeki aracı hatalı solluyorsa tüm yolcuların tehlikede olduğunu görmeli ve
kaptanınızı kurallara uymaya davet etmelisiniz.
Kaptan Şoförünüz Hız Kurallarına Uyuyor mu ?
Aksine bir işaret bulunmadıkça otobüsler için azami hız sınırları şöyledir: Yerleşim yerleri dışında şehirler arası
yollarda 80 km/h otoyollarda 100 km/h Kaptanınızın hız kurallarına ve sınırlamalarına uyup uymadığının izlenmesi
ve uyarılması aşırı hız nedeniyle meydana gelen kazaların önlenmesi bakımından çok önemlidir. Hız sınırlarının
aşıldığını otobüslerde bulundurulması gereken takograf cihazının uyarıcı sesli işaretinden de (Bip sesi)
anlayabilirsiniz.
Takograf cihazındaki hız ile otobüsün hız göstergesindeki hız birbirini tutmuyorsa, durumu yolculuğunuzun
bitiminde 155 numaralı telefona veya en yakın trafik ekibine bildiriniz.
Kaptan Şoförünüz Yorgun ve Uykusuz mu? Çalışma ve Dinlenme Saatlerine Uyuyor mu?
Ticari taşıt kullanan şoförlerin 24 saatlik herhangi bir süre içinde; devamlı olarak beş saatten toplam olarak dokuz
saattten fazla araç sürmeleri yasaktır. Beş saatlik sürekli araç sürdükten sonra şoförün en az otuz dakika
dinlenmesi zorunludur. Dokuz saatten fazla süren yolculuklarda otobüs firmasının otobüste yedek şoför
bulundurması veya terminallerde şoför değişimi yaptırması gerekir.
Yolculuk yaptığınız sırada bu konulara dikkat etmenizde, gerek sürücüyü gerekse otobüsün bağlı olduğu firmayı
uyarmanızda çok büyük faydalar vardır Özellikle yorgunluk ve uykusuzluk gece ya da sabaha karşı olan kazalarda
birincil neden durumundadır.
Alkollü İçkiler ve Uyuşturucu Maddelerin Şoförlük Yeteneklerini Olumsuz Yönde Nasıl Etkilediğini
Biliyor musunuz ?
Trafik Kanununa göre uyuşturucu ve keyif verici maddeleri almış olanlar ile alkollü içki almış olması nedeniyle
güvenli sürme yeteneklerini kaybetmiş kişilerin kara yolunda araç sürmeleri yasaktır. Alkol ve uyuşturucu maddeler
şoförlük yetenekleri üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır. Özellikle alkollü içki etkisinde araç kullanılması binlerce
kazanın doğrudan ve dolaylı nedenidir.
Bu maddeler dikkatin azalmasına, reflekslerin yavaşlamasına, risk alma eğiliminin artmasına el, ayak, beyin
eşgüdümünün bozulmasına yol açar. Mola yerindeki dinlenmeden sonra şoförün daha hızlı araç kullanması
bakışlarında, konuşmasında ve tutumundaki dikkat çekici değişiklikler akla alkollü içki, esrar ve benzeri uyuşturucu
maddelerin alınmış olabilmesini getirir. Böyle bir kuşku duyduğunuzda otobüsdeki görevlileri veya varsa yedek
şoförü uyarmalısınız.
Kaynak : Trafik Dergisi, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu, Yıl 35, Haziran 1999.
35
1.
Yaya, hayvan ve motorsuz araçların giremediği kara yolu hangisidir?
A) Geçiş yolu
B) Otoyol
C) Bağlantı yolu D) Tali yol
2.
Yaya yolu bulunmayan kara yolunda yayalar nereden yürümelidir?
A) Şerit üzerinden B) Geçiş yolundan C) Banketten
D) Erişme kontrollü yoldan
3.
Br aracın güvenle taşıyabileceği en çok yük ağırlığı veya insan sayısına ne denir?
A) Taşıma sınırı
B) Dingil ağırlığı
C) Azami yüklü ağırlık
D) Hiçbiri
4.
Aşağıdakilerden hangisi, Emniyet Genel Müdürlüğünün görevleri arasında değildir?
A) Araçların tescil işlemlerini yaparak belge ve plakalarını vermek
B) Trafik suçu işleyenler hakkında gerekli işlemleri yapmak
C) Motorlu araç sürücülerinin yetiştirilmesi için sürücü kursları açmak
D) Sürücülerin belgelerini vermek
5.
Kara yolları üzerinde ilk yardım istasyonları kurmak ve buralarda eğitilmiş personel görevlendirmek
aşağıdakilerden hangi kuruluşa aittir?
A) Milli Eğitim Bakanlığı
B) Ulaştırma Bakanlığı
C) İçişleri Bakanlığı
D) Sağlık Bakanlığı
6.
6. Çocuk trafik eğitim parkları yapmak veya
yapılmasını sağlamak hangi kuruluşun görevleri arasındadır? A) Emniyet Genel Müdürlüğü B) Karay ol lan Genel
Müdürlüğü
C) Jandarma Genel Komutanlığı
D) Belediye Trafik Birimleri
7.
Okul geçidi görevlisi olmak isteyen öğrenciler nereye başvurmalıdır?
A) Emniyet Müdürlüğüne
B) Belediye Başkanlığına
C) İl ve İlçe Trafik komisyonuna
D) Okul Müdürlüğüne
8.
Trafik işaretlerine uymada birinci öncelik aşağıdakilerden hangisine aittir?
A) Trafik polisinin işaretleri
B) Trafik işaret levhaları
C) Işıklı trafik işaret cihazı
D) Yol çizgileri
9.
Yasaklama, kısıtlama ve zorunlulukları bildiren levhalar aşağıdakilerden hangi işaret grubuna girer?
A) Tehlike uyarı işaretleri
B) Trafik tanzim işaretleri
C) Duraklama işaretleri
D) Bilgi işaretleri
10. Yayaların karşıya geçişi için güvenli yer aşağıdakilerden hangisidir?
A) Alt ve üst geçit
B) Yaya ve okul geçidi
C) Işıklı trafik işaret cihazı bulunan yer
D) Hepsi
11. Aşağıdakilerden hangisi motorlu araçla çekilen yük taşımak için yapılmış motorsuz bir araçtır?
A) Römork
B) Çekici
C) Kamyonet
D) Kamyon
9. Kara yolunda tekerlekleri raylar üzerinde hareket eden, hareket gücünü dışarıdan sağlayan, insan taşıma
araçlarından biri hangisidir?
A) Motorsiklet
B) Traktör
C) Tramvay
D) Otobüs
10. Aşağıdakilerden hangisi sürücü adaylarında aranan koşullardan değildir?
A) Yaş durumu B) Eğitim durumu
C) Sağlık durumu
D) Meslek durumu
14. Kamyon kullanacaklara hangi sürücü belgesi verilir?
A) Al sürücü belgesi
B) A2 sürücü belgesi
C) B sürücü belgesi
D) C sürücü belgesi
15. E sınıfı sürücü belgesi hangi aracı kullananlara verilir?
A) Otomobil
B) Otobüs
C) Minibüs
D) Kamyonet
16. Kara yolunda 80 km/sa. hızla seyreden araç ile önündeki araç arasında ne kadar mesafe bulunmalıdır? A) 45
metre
B) 40 metre
C) 35 metre
D) 30 metre
17. Otomobil, yerleşim yeri dışında en fazla ne kadar hız yapabilir?
A) 50 km/h B) 70 km/h
C) 80 km/h
D) 90 km/h
18. Taşıt yolunun dar olduğu yerlerde geçiş kolaylığı sağlama ilkesine aşağıdakilerden hangisi uymamaktadır?
A) Motorlu araçlar motorsuz araçlara yol
verir
B) Otomobil otobüse yol verir
C) Otobüs kamyona yol verir
D) Hepsi
19. Aşağıdakilerden hangisi duraklamanın yasak olduğu yerlerdendir?
A) Sol şerit üzeri
B) Tünel içi
C) Dönemeçler
D) Hepsi
20. Okul, hastane gibi kamu kuruluşlarının giriş ve çıkış kapılarının her iki yönünde kaç metrelik mesafe içinde park
etmek yasaktır?
A) 5 m B) 10 m C)15m D) 20 m
36
ULAŞIM
37
1.
2.
3.
4.
5.
ÜNİTEDEKİ KONULAR
ULAŞIM, ULAŞTIRMA, TAŞIMA VE NAKLİYE KAVRAMLARININ TANIMLARI
ULAŞIM SİSTEMLERİ
ULAŞIM ARAÇLARINDAN YARARLANMA KURALLARI
ULAŞIM ARAÇLARININ YARARLARI
ULAŞIMLA İLGİLİ KURULUŞLAR
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Yakın çevrenizdeki ulaşım türleri nelerdir? Sizce bunlardan hangisi daha güvenli görünmektedir?
Yakın çevrenizde ulaşımla ilgili kuruluşların hangileri bulunmaktadır? Bu kuruluşların görevlerinin -eler
olduğunu araştırınız.
3.
Genellikle hangi ulaşım sistemini tercih ediyorsunuz? Tercih etme nedenlerinizi tartışınız,
4.
Ülkemizde boru hattı ulaşımının durumunu araştırınız.
5.
Ulaşım araçlarından yararlanırken kurallara uymamanın tehlikelerini tartışınız.
1.
2.
1. ULAŞIM, ULAŞTIRMA, TAŞIMA VE NAKLİYE KAVRAMLARININ TANIMLARI
Ulaşım: İnsanların eşyaların ve haberlerin ulaşmasını sağlayan işlerin tümüdür. Bir yerden başka bir yere gitme
gelme; iki yer arasında birşeyleri götürme - getirme - aktarma gibi işlemlerin tümüne ulaşım denir.
Ulaştırma: Kişilerin, malların ekonomik, güvenli ve hızlı biçimde yer değiştirmesi olarak tanımlanır. Başka bir
deyişle, insanların veya eşyaların yerlerini değiştirmek üzere bir yerden başka bir yere taşınmasını sağlayan yol ve
araçların tümü ile bunların örgütlenmesine ulaştırma denir.
Taşıma: İnsanların ve her türlü eşyanın bir faydayı sağlamak üzere herhangi bir ulaşım aracı ile belirli bir zaman
süresi içerisinde bir hareket noktasından varış noktasına götürülmesidir
Nakliye: Kara, deniz ve hava yoluyla kamu sektörü veya özel sektör tarafından yapılan taşıma işidir. Bu işin
karşılığı olan ücrete nakliye ücreti denir.
2. ULAŞIM SİSTEMLERİ
Tekerleğin icadından bu yana kara yolu taşımacılığı ile başlayan ulaştırma son teknolojik gelişmelerle çok ileri
düzeylere ulaşmıştır. Sanayileşme ile birlikte taşıma araçlarının üretiminde motor gücü kullanılması ulaşım
sistemlerinde hızlı gelişmelere yol açmıştır. Ülke ekonomisinin dinamizmi, ulaştırma sisteminin niteliğine bağlıdır;
ulaştırma sistemlerinin birlikte eşgüdümlü ve birbirini tamamlayıcı biçimde çalışması, ekonomik gelişmenin
yadsınmaz bir boyutudur. Uzun yıllardır uygulanan yanlış politikalar sonucunda ülkemizde petrol bağımlısı bir
ulaşım sistemi ve trafik canavarları sorunlarıyla karşı karşıyayız.
Kara Yolu Ulaşımı
Yolcu taşımacılığında % 95 paya sahip kara yolu taşımacılığı, ülkemizde yolcu taşımacılığının ana unsurudur.
Mevcut kara yolu şebekesinin büyük bir bölümünü oluşturan asfalt kaplamaların yapımı hızlı, bakım ve onarımı
kolay olmakla birlikte; özellikle petrolde dışa bağımlılığı arttırdığından maliyetler yükselmekte ve ülke ekonomisini
olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle kısa vadede karayollarının eşya taşımacılığını kolaylaştıracak şekilde
iyileştirilmesi, uzun vadede ise intermodel taşımacılık yönünden demir yolu ve deniz yolu taşımalarını özendirici
politikalar izlenmesi önemle gerekmektedir.
Avrupa, Asya ve Afrika ülkelerine hizmet veren taşımacılarımızın halen 48 ülkeyle uluslararası anlaşmalara dayalı
ilişkilerini yürüten Ulaştırma Bakanlığı Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğünün uluslararası ilişkiler konusunda uzman
personel sayısı arttırılmalıdır. Ayrıca, dış ticaretimiz açısından önemli bir yere sahip Rusya ve Orta Asya ülkeleri için
taşımacılık politikaları geliştirilmelidir Türkiye, Gümrük Birliğinin doğal uzantısı olarak Avrupa Birliğinin Ortak
Transit Sistemine dahil olmak konusunda gerekli girişimlerde bulunmalıdır.
Demir Yolu Ulaşımı
Demir yolu ulaşımını kara yolu ile karşılaştırdığımızda, demir yolu ulaşımının şu üstünlükleri ortaya çıkmaktadır:
•
Demiryollarında kaza olasılığı daha düşüktür
•
Kara yolunu kullanan taşıtlara oranla demir yolunu kullanan taşıtlar daha az enerji kullanır ve
çevreyi daha az kirletir.
•
İşgal ettiği arazi karayoluna göre 1/3 oranındadır.
•
65-75 desibel gürültü yaratır; oysa kara yolu 72-92 desibel gürültü yaratır.
•
Alt yapı maliyeti oldukça düşük olup, kara yolu maliyetinin yansı kadardır; faydalı ömrü kara
yolunun iki katına eşit olup, kara yolunda 15 yıl iken, demir yolunda 30 yıldır.
38
1950' li yıllardan itibaren ülkemizde demir yolu taşımacılığı önemini yitirirken, kara yolu taşımacılığına öncelik
verilmiştir. Demir yolu yük taşımacılığının toplam yük taşımacılığındaki payı 1955 :-cesi dönemde %50' nin
üzerinde iken, bu oran sonraki yıllarda kara yolu lehine giderek azaltılmış; rOnümüzde ise kara yolu yük
taşımacılığının oranı % 95 düzeyine çıkarılmıştır. Yük taşımacılığında bazı ülkelerde durum şöyledir:
TÜM YÜK TAŞIMICILIĞINDAKİ PAY
Ülke Adı
Kara yolu ile Yük Taşıma
Demir yolu ile Yük Taşıma
Almanya
% 61.2
% 22.3
Fransa
% 72.5
% 24.2
İngiltere
% 66.6
% 7.8
İsveç
% 52
% 34
Amerika
% 32.4
% 47.2
Tüm dünyada olduğu gibi taşıma alt sistemlerinin ülke çıkarlarına denk düşecek şekilde birbirini arnamlaması
gerektiği gerçeği kabullenilmeli, dengeli bir gelişmeyi sağlayacak şekilde ulaştırma ana Sanı çalışması başlatılmalı
ve bir devlet politikası haline getirilmelidir. Bu bağlamda demiryollarının Taodemizasyonu, bu sektöre yatırımın
arttırılması, geleceğin ulaşım sistemi olan çoklu sistemin aelıştirilmesi için de bir zorunluluktur. Demiryollarına
hayat veren hızlı tren ve kombine taşımacılık desteklenerek, uluslararası arenadaki gelişmelere paralel olarak
Boğaz tüp geçişiyle birlikte uluslararası raglantılar öncelikli yatırımlar olarak gerçekleştirilmelidir (Resim 2.1).
Resim 2.1: Demir yolunda bir tren
39
Deniz Yolu Ulaşımı
Deniz yolu taşımacılığı dünya ticaretine
egemen bir taşıma sistemidir. Buna
parallel olarak , dünya ticaretinin % 80'
i deniz yoluyla yürütülmektedir.
Uluslararası deniz taşımacılığında Türk
bayraklı gemiler ile yapılan taşıma %30
düzeyindedir.
Türkiyedeki limanların çağdaş taşıma
sistemleriyle bütünleşmesi sağlanırsa
transit taşımacılıktan gereken pay
alınabilecektir. Küçük liman ve iskele
yatırımları yerine büyük liman
kompleksi yatırımlarının sağlanması
gerekmektedir. Karadeniz ve Akdeniz
kıyılarında yeterli kapasitede yeni
tersaneler kurulmalı; yat turizmi
açısından önemli avantajlara sahip
olan ülkemizde yat limanı altyapısının
gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır (Resim
2.2).
Resim 2.2: Deniz yolu ile yük taşımacılığı
Resim 2.3: Türk Hava Yollarına ait bir uçak
Hava Yolu Ulaşımı
Ulaşım araçları arasında, hava yolu ulaşım araçları en hızlı olanıdır (Resim 2.3 ). Bu nedenle en çok zaman
kazandıran hava yolu ulaşımıdır. "İstikbal göklerdedir" özdeyişiyle Atatürk, hava yolu ulaşımının ülke kalkınması ve
savunmasındaki önemini vurgulamak amacıyla 1925' te Türk Hava Kurumunu kurmuştur.
Atatürk döneminden sonra gelişimi aynı hızda sürdürülmeyen hava yolu ulaşımının bugünkü başlıca sorunları
şunlardır :




Altyapı yetersizliği
Havacılık kurumları arası eş güdüm yetersizliği,
Personel eğitimi ve istihdamında yetersizlik,
Sivil havacılık yönetimi yetersizliği
40
Yurt içindeki hava ulaşımının büyük bir kısmı, Türk Hava Yolları’nın
uçakları ile yapılmaktadır. Bununla birlikte hava yolu ulaşımı yapan
özel ulaşım şirketleri de vardır. Uçak büyük şehirlerimizin dışında
henüz yeterince yaygınlaştırılmamış ve toplu yolcu taşımacılığında
halkın çoğunluğunun kolaylıkla yararlanabileceği düzeye getirilmiş
değişdir. (Resim 2.4).
Ülkemizin havacılıkla ilgili gereksinmelerini karşılayacak, iklimsel ve
coğrafık yapısına uygun, mevcut altyapı ve uzman personeli
değerlendirebilecek bilimsel temele dayalı projelerin
gerçekleştirilmesi hava yolu ulaşımında gelişmenin gereğidir.
Boru Hattı Ulaşımı
Boru hattıyla sıvı ve gaz maddelerin taşınması, diğer taşıma
yöntemlerine alternatif bir ulaştırma sistemidir. Ticari değeri olan
Resim 2.4: Hava alanı gözleme kulesi
her türlü sıvı ve gazlan boru hattıyla istenen noktaya nakletmek
olanağı vardır. Boru hattı taşımacılığının süreklilik, ekonomiklik,
emniyet ve hava şartlarından etkilenmeme gibi özellikleri vardır.
Büyük çaplı ilk boru hattı ABD'de 1943 yılında yapılmış; Türkiye'de ise ilk kez 1953 yılında amaçlı ve 1967 yılında
da ticari amaçlı boru hattı yapımı görülmektedir. 1981' de BOTAŞ tarafından Rusya-Türkiye Boru Hattı, ithal doğal
gazın ülkemize taşınması amacıyla yaptırılmıştır. Bugün ülkemizde doğal gazdan başka ham petrol ve ürün boru
hatları vardır.
Bati askeri boru hattı sistemi ve doğu boru hattı sistemi olmak üzere iki sistem vardır. Askeri batı boru sisteminde
ve sivil doğu boru hattı sisteminde atıl kapasite mevcut olup kullanımın iki katına çıkarılması için sivil ve askeri yakıt
birliğinin sağlanması gerekmektedir.
Ülkemize siyasi ve ekonomik güç kazandıracak uluslararası ham petrol ve doğal gaz boru hatlarının gelişimi için
yatırımların arttırılması önerilmektedir.
3. ULAŞIM ARAÇLARINDAN YARARLANMA KURALLARI
Ulaşım araçlarından yararlanırken daha önce tespit edilen kurallara uymalı; topluma saygılı davranıp çevreyi
rahatsız etmeyecek şekilde davranmalıyız. Bu kurallara uymak can ve mal güvenliği açısından önemli ve (Resim
2.5):
Can güvenliği açısından;
• Ulaşım araçlarına binerken veya inerken mutlaka taşıtın durmasını beklemeli, durduktan sonra inmeli veya
binmeliyiz.
• Ulaşım araçlarının üstlerinde veya yük üzerinde yolculuk yapmamalıyız.
• Hiçbir şekilde taşıtlara aşılmamalıyız.
• Ulaşım araçlarının pencere ve kapılarından elimizi ve başımızı çıkarmamalı, sarkmamalıyız.
• Sürücünün dikkatini dağıtacak söz ve davranışlardan kaçınmalıyız.
Mal güvenliği açısından;
• Kullandığımız toplu taşıma araçlanna zarar vermemeli, koltuk ya da kaportalarına yazı yazmamalı, kılıflarını
yırtmamalıyız.
• Tüm ulaşım araçlarının bir ulusal servet olduğunu düşünerek onları korumalıyız.
• Emniyetli, konforlu ve güvenilir bir ulaşım sağlanması gerekir.
• Ulaşım süresinin azaltılması gerekir.
• Ulaşım maliyetinin azaltılması gerekir.
• Ulaşımda eşitliğin sağlanması gerekir.
• Ulaşımın çevreye olumsuz etkilerinin azaltılması gerekir.
• Ulaşımda dışa bağımlılığın azaltılması gerekir.
41
Resim 2.5: Deniz ulaşımından yararlanan kişiler
4. ULAŞIM ARAÇLARININ YARARLARI
Hızlı, konforlu, ekonomik ve güvenli bir taşıma hizmeti ile;
Sosyal ve Kültürel yönden: Ülkemizde sosyal gelişmeye hız kazandırılır; devletçe sağlanan eğitim, sağlık ve
haberleşme gibi kamu hizmetlerinin daha etkin ve yaygın yapılması kolaylaşır (Resim 2.6).
Ekonomik yönden: Ülkemizdeki kullanılmamış kaynaklar harekete geçirilmiş olur. Üretim ve tüketim teşvik
edilmiş olur. Üretim arttığı ve taşıma maliyeti azaldığı için ihracat kolaylaşır. Ulaşım kolaylaştığı ve ucuzladığı için iç
ve dış turizm teşvik edilmiş olur.
Askeri yönden: Devlet otoritesi ve ülkenin savunma gücü arttırılmış olur.
Resim 2.6: Vapur iskelesinden şehiriçi yolcu taşımacılığı yapan bir vapur
42
5. ULAŞIMLA İLGİLİ KURULUŞLAR
Ulaştırma Bakanlığı
Karayolları Genel Müdürlüğü
Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü
Deniz Yolları Genel Müdürlüğü
Türk Hava Yolları Genel Müdürlüğü
İl Özel İdaresi
Boru Hatları ile Taşıma AŞ Genel Müdürlüğü
Belediyeler
Ulaştırma Bakanlığı
Ülkemizde ulaşım ve haberleşme sektöründen sorumlu olarak kurulmuş bakanlık Ulaştırma Bakanlığıdır. Ulaştırma
Bakanlığının ilgili yasadaki başlıca görevleri şöyle belirtilmiştir:
• Ulaştırma hizmetlerinin geliştirilmesini sağlayacak esasları tesbit etmek, uygulanmasını izlemek ve denetlemek.
• Ulaştırma ve haberleşme istem ve gereksinmelerini saptamak, karşılanması için planlamalar yapmak.
• Ulaştırma hizmetlerinin düzenlenmesi konusunda temel ilkeleri ve politikayı saptamak; bu konudaki uy
gulamalarda eşgüdüm sağlamak,
• Ulaştırmada kamu düzeni ve güvenliğini sağlayacak önlemleri almak, aldırmak ve uygulanmasını denetlemek,
• Devletin ulaştırma politikasının saptanması ve uygulanması amacıyla araştırmalar yapmak,
• Deniz ve kıyı yapılarının yapımı ve işletmesini sağlamak,
• Ulaştırma konusunda yabancı ülkelerle gerekli ilişkileri düzenlemek ve yapılan anlaşmaları uygulamaktır.
Karayolları Genel Müdürlüğü
Bayındırlık ve İskan Bakanlığına bağlı bir birim olarak çalışan Karayolları Genel Müdürlüğü, 1 Mart 1950 tarihinde
yürürlüğe giren yasayla karayollarımızı ülkemizin taşıma gereksinmelerini iarşılayacak düzeye getirmek ve alt
yapıyı gerçekleştirmek üzere kurulmuştur.
Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü
22 Nisan 1924' te Anadolu demir yollarının satın alınmasına ilişkin yasa TBMM'de kabul edildi. 1 Haziran 1927'de
Devlet Demir Yollan ve Limanlan yönetimi kuruldu. Bir yandan yeni demir yolu hatları açılıyor; öte yandan mevcut
demir yolları işletmeleri devletimiz tara-fından yabancıların elinden satın alınıyordu. İşe önce 1931' de Mudanya
Bursa Demir yolunun satın alınmasıyla
başlandı; arkasından diğerleriyle devam edildi. 1937' ye gelindiğinde demiryollanmız doğuda Erzincan' a, batıda
Edirne' ye, Kuzeyde Samsun' a ve güneyde Mersin' e kadar
ulaşmıştı. Ulaştırma Bakanlığına bağlı bir birim olan TCDD
Genel Müdürlüğü demir yollarını bunlara bağlı liman, rıhtım ve
iskeleleri, fıloları, akaryakıt depolarını, emanet odalarını,
lokanta, otel, büfe, gazino gibi tesisleri kurmak, işletmek ve
bakımlannı sağlamakla görevlidir.
Resim 2.7: Cumhuriyetin ilk yıllarında
kurulan bir istasyon
Resim 2.9: Demir yollarında
tarihî bir tünelimiz
Resim 28: Cumhuriyetin ilk yıllarında
demir yollarımız
43
Resim 2.11: Hafif Raylı Sistem
Atatürk döneminden başlayarak 1950' ye kadar 7671 km. demir yolu hattı yapımı gerçekleştirilmiştir 1930'ların
teknolojisi ve insan gücüyle tüm yurtta sağlam demiryolu hatları, zarif köprüler, viadükler, sarp dağların
eteklerinde tüneller, müthiş estetik istasyon binaları ve eklerini yapmayı başarmış bir Cumhuriyet, (Resim 2.7, 2.8
ve 2.9) bugünkü teknoloji ile çok daha fazlasını başarabilir. Ancak 1950 sonrası demir yolu yapımı aynı hızda
sürdürülmemiş, onarımlar yapılmamış yönetim hantallaşmış ve gelişmelere uyum sağlanmamıştır. Bugün TCDD
yaklaşık 10984 km.'lik demir yolu hattında taşımacılık hizmeti sürdürmektedir. Son zamanlarda özellikle
büyükşehirlerde yerel yönetimlerce kentiçi ulaşımı toplu taşımacılığa yöneltmek amacıyla hafif raylı sisteme hız
verildiği görülmektedir (Resim 2.10).
Deniz Yolları Genel Müdürlüğü
1933 yılında İzmir Rıhtım Şirketinin devletçe satın
alınmasına ilişkin yasa kabul edildi. 25 Ocak 1936'da
İstanbul'da Vapurculuk Şirketi ile yapılan sözleşme,
bütün kabotaj hakkının Denizyolları yönetimine
geçmesini sağladı. 1939'da Devlet Deniz Yollan
İşletmesi Genel Müdürlüğü adını alan denizyollan
yönetimi, 1952'den başlayarak Denizcilik Bankası Türk
Anonim Ortaklığının işletmeciliğine dönüştürülmüştür.
Atatürk Döneminden sonra, demir yollarımız gibi uzun
süre ihmal edilen Deniz Yolları İşletmeciliği yeniden
yapılanma gereksinmesi içindedir. Türk Deniz Ticaret
filosunun konteyner, Ro-Ro gibi modern gemilere ve her
tipte yolcu gemilerine gereksinimi bulunmaktadır. Buna
destek sağlamak üzere özellikle Akdeniz ve Ege' de ana
konteyner limanı yapılmalıdır.
Resim 2.11: İskelede yolcu vapuru
Türk boğazlarında seyir güvenliğini arttırmak için
modern kontrol sistemlerinin kurulması gerekmektedir.
Yükleyicilerimizin toplu pazarlık güçlerini arttırmak üzere "yükleyiciler birliği" oluşturması gibi örgütlenmeler
Avrupa Birliği ile bütünleşmemizde gereklidir.
Türk Hava Yolları Genel Müdürlüğü
Cumhuriyetimizin kuruluşundan iki yıl sonra Türk Hava Kurumu kurulmuş ve Kayseri' de ilk uçak fabrikamız
çalışmaya başlamıştır. Bu durum, Türkiye'de "kendi kendine yeterli olmak" anlayışıyla, havacılığın öneminin
kavranmış olması ve bütün yan sektörleriyle gelişmesinin gerçekleştirilmesi çabası olarak yorumlanabilir.
Günümüzde Ulaştırma Bakanlığına bağlı bir birim olan bu genel müdürlük, 1933 yılında Devlet Hava Yolları
İşletmesi adıyla Milli Savunma Bakanlığına bağlı bir birim olarak kurulmuştur. 1956'da özel sermayenin de
katılımıyla "Türk Hava Yollan Anonim Ortaklığı" adını almıştır
Devlet Hava Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü, Türk hava sahasındaki uçuş güvenliği için, sivil havacılık
etkinliklerini yürütmektedir. Hava meydanlan işletmeciliğinde birden fazla kuruluşun birarada bulunması bazı
sorunlara yol açmakta; bu nedenle kurumlar arası eşgüdümü sağlayacak bir üst yönetim önerilmektedir.
Havaalanlarının yalnızca pistten oluşmadığı, gerekli alt yapı ve personel konusunda ciddi çalışmalar yapılması
gerektiği bir sorun olarak çözüm beklemektedir. Bu sorunlann yanında yüzümüzü güldüren gelişmeler de vardır.
Örneğin, hava aracı üretiminde Türkiye, dünyada en iyi F-16 uçağı üreten ülkeler arasındadır.
İl Özel İdaresi
Bu Müdürlük, Karayollan Trafik Kanunu ve bu kanuna göre çıkarılan yönetmeliklerle köy yollarındaki ulaşımla ilgili
olarak kendisine verilen görevleri yürütmekle sorumludur.
Boru Hatları ile Taşıma AŞ Genel Müdürlüğü
Eneıji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı bu kuruluş, 1974 yılında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı adına
BOTAŞ adıyla hizmete başlamıştır. Görevleri;
44
-
• Ülke içinde ve dışında doğal gaz ve petrol boru hatlannı inşa etmek veya ettirmek,
• Ham petrol ve doğal gaz satın alarak, bunlan boru hatlanyla naklederek satmak,
• Yapılmış boru hatlannı kiralamak veya devralmaktır.
Boru hatlarının ülkemizdeki gelişimi
1967 Batman- Dörtyol Hampetrol Boru Hattı
1976 Irak-Türkiye Hampetrol Boru Hattı
1981 Rusya - Türkiye Doğalgaz Boru Hattı
1986 Ceyhan - Kırıkkale Hampetrol Boru Hattı
1997 İzmit - İstanbul Ürün Boru Hattı
1998 Hazar - Akdeniz Hampetrol Boru Hattı Projesi
1998 Bakü - Ceyhan Projesi
Güvenli ve ekonomik olması nedeniyle, dünyada ham petrol, doğal gaz ve rafineri ürünlerinin, boru hatları ile
taşınması giderek yaygınlaşmaktadır. Bu hususta önümüzdeki yıllarda yani 21. Yüzyılda ortaya çıkması beklenen
veya yapılmasında yarar görülen öncelikli konular aşağıda özetlenmektedir :
a)
Türkiye'deki en önemli ham petrol boru hattı olan Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı, Irak ile Birleşmiş
Milletler Örgütü arasında yapılan anlaşma sonucunda geçici olarak hizmete açılmıştır. Ancak, bu hattaki petrol
taşımacılığı asgari düzeyde bulunmakta ve bu durumun sektörel yatınmlann finansmanı toausundaki olumsuz
etkisi devam etmektedir.
b)
Irak Devletinin uluslararası sorunlannın tamamen çözülmesi ile Birleşmiş Milletler Örgütünün Irak'a
uyguladığı ambargonun kaldınlarak, Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı'nın tam kapasitede açılması
beklenmektedir.
c)
Orta Asya ve Kafkasya Bölgelerinde üretilecek ham petrol ve doğal gazı Türkiye üzerinden Batı Avrupa
pazarlarına ulaştıracak boru hatlarının gerçekleştirilmesine yönelik girişimler sürdürülmektedir.
d)
Ülkemize stratejik ve ekonomik açıdan önemli faydalar sağlayacak olan, Hazar-Akdeniz Ham Petrol
Boru Hattı Projesi'nin Dünya Bankası'nca desteklenen fizibilite ve çevresel inceleme çalışmalarına devam
edilmektedir.
e)
Doğal gaz kullanımının ülke çapında yaygınlaştırılmasına yönelik yatırımlara devam edilmektedir. Doğal
gaz konusunda arz güvenliğinin sağlanmasına yönelik kaynak çeşitlendirmesi politikası doğrultusunda, İran ile 12
Ağustos 1996'da imzalanan doğal gaz anlaşması çerçevelinde, İran-Türkiye doğal gaz boru hattının inşaasına
başlanmıştır.
f)
İlave doğal gaz ithali amacıyla, 1 Kasım 1997'de Rusya Federasyonu ile imzalanan anlaşma gereğince,
Rusya-Türkiye arasında Karadeniz'den geçecek ikinci bir doğal gaz boru hattının inşaasma başlanması
planlanmaktadır. Özellikle, Türkmenistan'dan doğal gaz ithali amacıyla, Doğu Anadolu Bölgesinden Türkiye'ye giriş
yapacak yeni doğal gaz boru hatlarının inşaasına yönelik girişimlerden olumlu sonuçlar alınacağı tahmin
edilmektedir.
g)
Doğal gaz arzından olacak bu gelişmelere paralel olarak, Doğal Gaz Ege İletim Hattı Perojesinin
Karacabey-İzmir bölümüne başlanması öngörülmektedir.
Belediyeler
Ulaşımla ilgili kuruluşlar arasında yer alan belediyeler bu görevlerini Karayolları Trafik Yasası'nın 10. maddesi
uyarınca il ve ilçe trafik komisyonları ve yerel trafik birimleri ile işbirliği yaparak yürütür. Her belediye başkanlığı
kendi yapısı içinde hizmet kapasitesi gözönünde tutularak İçişleri Bakanlığınca tesbit edilecek ölçülere ve genel
hükümlere göre, Belediye Trafik Şube Müdürlüğü, Şefliği veya Memurluğu birimini oluşturur.
EK: Türk Silahlı Küvetleri Sahil Güvenlik Komutanlığının son çalışmalarından birinde denizlerimizin her bakımdan
korunması için, broşürlerle, halka yönelik, aşağıdaki duyuruda bulunulmuştur :
•
Denizde tehlikede olanların yardım talebi,
•
Denizi kirleten her türlü davranış,
•
Denizden yapılan her türlü kaçakçılık,
•
Yasadışı balık avcılığı ve dalış,
•
Kıyılarımızdan ülkemize yasa dışı giriş ve çıkış,
•
Boğazlarımıza yönelik terörist eylemlere ilişkin duyumlar için
ALO 158 veya 00 90 312 158 0000 telefon numarasını arayınız.
DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
6.
Ulaşım sistemi türlerini farlılıklarına değinerek açıklayınız.
7.
Ulaşım araçlarının ekonomik yönden yararlan nelerdir?
8.
BOTAŞ ne zaman, niçin kurulmuştur, hangi ulaşım sistemiyle ilgilidir?
9.
Demiryolu ulaşımının Atatürk Dönemindeki durumu ile şimdiki durumunu karşılaştınnız.
10.
En hızlı ulaşım sisteminin hangisi olduğunu nedenleriyle açıklayınız.
45
ONUNCU YIL MARŞI
Çıktık açık alınla on yılda her savaştan, On yılda onbeş milyon genç yarattık her yaştan, Başta bütün dünyanın
saydığı Başkumandan, Demir ağlarla ördük, ana yurdu dört baştan.
Türk'üz, Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi, Türk'e durmak yaraşmaz,Türk önde,Türk ileri!
Bir hızda kötülüğü, geriliği boğarız, Karanlığın üstüne güneş gibi doğarız, Türk'üz, bütün başlardan üstün olan
başlanz, Tarihten önce vardık, tarihten sonra varız.
Türk'üz, Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi, Türk'e durmak yaraşmaz,Türk önde,Türk ileri!
Çizerek kanımızla öz yurdun haritasını, Dindirdik memleketin yıllar süren yasını, Bütünledik her yönden İstiklâl
kavgasını, Bütün dünya öğrendi Türklüğü saymasını.
Türk'üz, Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi, Türk'e durmak yaraşmaz,Türk önde,Türk ileri!
Örnektir uluslara açtığımız yeni iz, İmtiyazsız, sınıfsız, kaynaşmış bir kitleyiz, Uyduk görüşte bilgi, gidişte ülküye biz,
Tersine dönse dünya yolumuzdan dönmeyiz.
Türk'üz , Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi, Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde,Türk ileri!
F. Nafiz Çamlıbel - B. Kemal Çağlar
46
OKUMA METNİ
Otomobil Kenti Tarihten Silecek
Avrupa Konseyi Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Konferansının 1992 yılı Mart ayında Strazburg'da yapılan
toplantısında, konseye üye ülkelerdeki kentsel gelişme ye yerel yönetim politikalarına ışık tutmak üzere Avrupa
Kentsel Şartı ilan edildi. İçişleri Bakanlığı da bu evrensel belgeyi geçen aylarda Türkiye'ye de rehber olması için
Türkçe olarak yayımladı (Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü yayını, 1996).
Kent ve kentleşmeyle ilgili birçok konuya demokratik açınımlar getiren ye sorunların çözümünde de yine
demokratik ve bilimsel ilkeler öngören Avrupa Kentsel Şartı' nın özellikle uygarca bir kentsel yaşam için dikkat
çektiği gelişmelerin başında, otomobile bağımlı ulaşım alışkanlığı geliyor. Aynı belgenin eki olarak ilan edilen
Avrupa Kentli Haklan Deklarasyonu'nda, otomobili giderek egemen seçenek hâline getiren politikalar yerine, şu
ilkenin yaşama geçirilmesi isteniyor: Kentsel dolaşımda, toplu taşıma-özel arabalar-yayalar ve
bisikletliler gibi tüm yol kullanıcıları arasında, birbirinin hareket kabiliyetini ve dolaşım
özgürlüğünü kısıtlamayan uyumlu bir düzen sağlanmalıdır (İlke 5).
Acaba böylesi bir uyum nasıl sağlanabilir? Bir yandan kent halkının dolaşım özgürlüğü gözetilirken öbür yandan
tüm yol kullanıcılarının birbirini engellemeyen bir ulaşım düzeni içinde olmaları, hangi seçeneklerle gerçekleşebilir?
Avrupa Kentsel Şartı, bu sorulan da yanitlarken kesin ve tartışmasız olarak şu saptamayı yapıyor: Otomobil
kente karşıdır (...) özel araçlarla seyahat hacmi azaltılmalıdır.
Ardından, yine bu şartın önemini şöyle vurguluyor: Yavaş, ama kesin bir biçimde, otomobil (artık)
kentleri öldürmektedir. Öyle ki 2000'li yıllar, ikisi bir arada olamayacağından, otomobil ya da
kentten birini seçmemizi zorunlu kılacaktır... (Madde 4.1).
Hızlı ve Toplu Ulaşım
Kentler üzerindeki otomobil tahribatını önleyebilmek için mimarlik ve şehircilik çevrelerinde geliştirilen ulaşım
ve planlama ilkeleri şöyle özetlenebilir:
1)
Yayalaştırma: Özellikle tarihsel ve kültürel dokunun yoğunlaştığı merkez semtlerde ve sosyal ticari
kullanım alanlarında yayalaştırmayı yaygınlaştırmak.
2)
Toplu ve hızlı ulaşım: Toplu taşıma düzenlemesi yapılmadan yeni yerleşme bölgesi açmamak. Konut
bölgeleriyle çalışma merkezleri arasında en hızlı ulaşımın toplu taşımayla olmasını hedefleyerek otomobil kullanım
zorunluluğunu etkisiz kılmak.
3)
Otomobil için zorluklar: Merkez semtlerde otopark yapımı ters etki yaratmakta ve otomobili
özendirmektedir. Bu nedenle iş ve ticaret bölgelerinde park yeri sorununu itici bir faktör olarak değerlendirmek ve
bu semtlere kamusal araçlarla ulaşımı zorunlu kılmak.
4)
Çevre otoparkları: Banliyö semtlerden merkeze ulaşımlarda büyük çevre otoparkları düzenlemek ve
buralardan iş ve ticaret bölgelerine toplu taşıma olanakları sağlamak.
5)
Konut ve iş bölgeleri: Özellikle metropollerde iş ve çalışma bölgelerini kente yayarak konut ve iş
arasındaki mesafeleri kısaltmak ya da toplu taşımayla ulaşım bağlarını güçlendirmek.
6)
Bisiklet yolları: Küçük ve orta ölçekli kentlerde bisikleti özendirmek ve tüm planlamalarda bisiklet
yollarını zorunlu kılan düzenleme yapmak.
7)
Yasal
düzenleme: Toplu taşım seçeneklerini içermeyen kent planlarının yürürlüğe girmesini
engelleyecek yasal düzenlemeler geliştirmek. Ulaşım planlarını öncelikle otomobile göre değil, kitlesel taşımacılığa
göre yönlendirmek...
Kaynak: Ekinci, Oktay, Otomobil Kenti Tarihten Silecek, Cumhuriyet, 5.11.1996.
47
2. TEST
1. Enerji tüketimi bakımından kara yolu ulaşımı, demir yolu ulaşımının kaç katı fazla tüketime sahiptir?
A) On katı
B) Beş katı
C) Dört katı
D) Üç katı
2. Karayollarında 15 yıl olan faydalı ömür, demir yolunda kaç yıldır?
A) Elli yıl
B) Kırk yıl
C) Otuz yıl
D) Yirmi yıl
3. Demir yolu yük taşımacılığının toplam yük taşımacılığındaki oranı, hangi yıla kadar %50'nin üzerindeydi?
A)1930
B)1940
C)1955
4. Hangisi dünya ticaretine egemen ulaşım sistemidir?
A) Hava yolu
B) Deniz yolu
C) Kara yolu
5. Türk Hava Kurumu hangi yıl kurulmuştur?
A)1945
B)1935
C)1925
6. Ülkemizde hangi boru hatları vardır?
D) Hepsi
A) Doğal gaz
B) Ham petrol
C) Su
7. Bütün kabotaj hakkının deniz yollan yönetimine geçmesini sağlayan sözleşme ne zaman, nerede yapılmıştır? A)
1920 - Ankara
B) 1936 - İstanbul
C) 1935 - Edirne
D) 1925 - İzmir
8. Hangisi en ekonomik toplu ve hızlı ulaşımı sağlayabilir?
D)1975
A) Bisiklet
B) Otomobil
D) Demir yolu
C) Tren
D) Otobüs
D)1915
9. Demir yolu ulaşımının arazi kullanımı kara yolu ulaşımına göre hangi orandadır?
A) Beşte biri
B) Üçte ikisi
C) Onda biri
D) Üçte biri
10. Ülkemizde yolcu taşımacılığında en fazla pay hangi ulaşım sistemine aittir?
A) Deniz yolu
B) Kara yolu
C) Hava yolu
D) Raylı sistem
48
TRAFİKLE İLGİLİ KURULUŞLAR
Resim 3.1: Çocuklar için trafik eğitimi parkından bir görünüm,
ÜNİTEDEKİ KONULAR
1. MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ İLE İLGİLİ KURULUŞLAR
2. TRAFİK EĞİTİM HİZMETLERİ İLE İLGİLİ KURULUŞLAR
3. TRAFİĞİN DÜZENLENMESİ VE DENETLENMESİ İLE İLGİLİ KURULUŞLAR
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Trafikle ilgili kuruluşların neler olduğunu araştırınız.
2. Yakın çevrenizde trafikle ilgili bir kuruluşa gezi düzenleyip gözlemlerinizi tartışınız.
3. Trafik kazalarının önlenmesinde eğitimin katkılarını tartışınız.
4. Yakın çevrenizde kara yollarının nicel ve nitel yeterliliğini araştırınız.
5. Çocuk trafik eğitim parkını gezip yararlarını belirleyiniz.
49
1. MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ İLE İLGİLİ KURULUŞLAR
Mühendislik hizmetleri ile ilgili olarak Karayolları Genel Müdürlüğü, Köy Hizmetleri Genel iüğü, Belediyeler gibi
kuruluşlar vardır.
Karayolları Genel Müdürlüğünün Trafik Mühendislik Hizmetleri ile İlgili Görev ve Yetkileri
• Otoyollar; devlet yolları ve il yollan ağına giren güzergahtan tayin ve tesbit etmek,
• Bu ağlar üzerindeki köprü, yol ve sanat yapılarını tesbit etmek, onarmak ve bu hususlarda teknik csaslan
belirleyerek yollann sürekli bakımını sağlamak (Resim
3.2).
• Yolların
kullanılmasına,
teknik,
emniyet
ve
korunmasına ait esas ve usulleri tesbit etmek, yürütmek
ve uygun yol işaretlemelerini tesis etmek,
• Bu görevlerle ilgili haritalar hazırlamak, proje ve
etütler yapmak,
• Karayolunun alt yapısı ve fiziki durumuyla ilgili
önlem-ler almak,
• İşaretleme standartlannı belirlemek ve standartlara
uygunluğu denetlemek,
• Trafik ve araç tekniğine ait görüş bildirmek, karayolu
güvenliğine ilişkin projeleri incelemek ve onaylamak,
Trafik kazalannın oluş nedenlerine göre verileri
hazırlamak ve karayollarında gerekli önleyici teknik
önlemler almak,
• Karayollarına kavşak, durak aydınlatma park yeri,v.b.
gerekli tesisleri yapmak veya yaptırmak.
Resim 3.2: Kara yolunda bir çalışma İl Özel İdareleri Köye Yönelik Hizmetler
Müdürlüğünün Trafik Mühendislik Hizmetleri ile
İlgili Görev ve Yetkileri
Trafik düzeni ve güvenliği açısından gerekli görülen işaretlemeleri yaparak önlem almak ve aldırmak, Yol
güvenliğini ilgilendiren konulardaki, kavşak, durak yeri, yol dışı park yeri, aydınlatma ve benzeri sesislerin
projelerini incelemek ve gerekenleri onaylamak,
Yapım ve bakımından sorumlu olduğu karayollarında tesisler için bağlantıyı sağlayacak geçiş yolları gönünden izin
vermek,
Y etkili birimlerce veya trafik zabıtasınca saptanan kaza analizi sonucu karayolu yapısı ve işaretlemeye dayalı kaza
nedenleri göz önünde bulundurularak gerekli önlemleri almaktır.
İstanbul ve Kocaeli gibi bazı illernde İl Özel İdarelerinin görev ve yetkileri Büyükşehir Belediyelerince
sapılmaktadır.
Belediyelerin Trafik Mühendislik Hizmetleri İle İlgili Görev ve Yetkileri
• Yapımı ve bakımından sorumlu olduğu yolları trafik düzeni ve güvenliğini sağlayacak durumda bulundurmak,
• Yol ve kavşak düzenlemeleri yapmak,
• Araçlar için otopark alt ve üst geçitler yapmak ve işletmek,
• Trafik işaret ve levhalan yol çizgileri v.b. ile trafik akışını kolaylaştıncı önlemler almak,
• Toplu taşıma araçlannın kalkış vanş ve ara duraklan için zaman tarifeli programlar yapmak ve uygulamak,
• Yol yapısı ve işaretleme yetersizliği yüzünden trafik kazalannın olduğu yerlerde yetkililerce teklif edilen
önlemleri almaktır.
Trafikle ilgili mühendislik hizmetlerinin yeterli biçimde yerine getirilebilmesi için şu önerilerde bulunulmaktadır:
• Trafik güvenliğinin sağlanmasında üç temel faktör "emniyetli /kapasiteli / ekonomik trafik" ilke kabul
edilmelidir.
• Ulaşım ve trafik mühendisliği konusunda yükseköğretim yapısı içinde düzenlemeler yapılıp trafik örgütünde
teknik elemanların istihdamına ağırlık verilmelidir.
• Karayolu güzergahlarının belirlenmesi ve yol yapımında tarımsal alanların ve çevrenin korunması temel ilke
olmalıdır.
• Ülke genelinde dengeli bir kalkınma için öncelikle gerekli olan arazi kullanım ve ulaşım planı yapılmalıdır.
• Kapasite ve kaynak kayıplarını önleyecek olan ulaştırma ana planı ve buna bağlı olarak karayolu alt yapısı
hazırlanmalıdır.
• Kırsal yerleşim birimleri toplulaştınlarak ağm verimliliğini arttırmak amacıyla çekim merkezleri oluşturulmalıdır.
• Yolun en önemli unsuru alt yapıdır. Otoyol yapımı pahalıya mal olmakta ve uzun zaman almaktadır. Trafik
sorunlarına kısa vadede çözüm getirmek amacıyla trafik yoğunluğu fazla olan yollan çif yönlü hale getirmek ve
bunu yaygınlaştırmak gerekmektedir.
2. TRAFİK EĞİTİM HİZMETLERİ İLE İLGİLİ KURULUŞLAR
Bu kuruluşların başında Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve İskan
Bakanlığı gelmektedir. Bu kuruluşlann karayollan Trafik Kanununa göre eğitim hizmetiyle ilgili görevleri
sırasıyla şöyledir.
Millî Eğitim Bakanlığı, İl Milli Eğitim Müdürlüğünün Trafik Eğitimi ile İlgili
50
Görev ve Yetkileri
Karayollan Trafik Kanunu'nda yapılan son düzenlemelerle verilen yeni görevlerin çoğu trafik
eğitimi ile ilgilidir. Buna göre;
• Okul öncesi, okul içi ve okul dışı trafik eğitimini düzenleyen Trafik Genel Eğitim Planı ile Çocuk Trafik Eğitim
Parklan Yönetmeliği yayımlanarak ilgili kuruluşlarla işbirliği içinde uygulamaya geçmek.
• Çocuk trafik eğitimi parklannın yapımı eğitim denetim ve çalışma esaslannı belirlemek,
• Motorlu araç sürücülerini yetiştirmek üzere sürücü kurslan açmak,
• Özel sürücü kursu açmak isteyenlere izin vermek ve denetlemek,
• Resmi ve özel kurslarda eğitilenlerin sınavlannı yapmak, başarılı olanlara sertifika vermek,
• İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında trafik ve ilk yardım dersi yaptırmak ise diğer görevleri arasındadır
(Resim 3.3a veResim 3.3b).
Resim 3.3a :Erken yaşta trafik eğitimi
alan çocuklar
Resim 3.3b : Trafik kurallarının öğretimi
51
Sağlık Bakanlığı, İl Sağlık Müdürlüğünün Trafik Eğitimi ile İlgili Görev ve Yetkileri
Karayolları Trafik Kanunu'nda yapılan son düzenlemelerle verilen yeni görevlerin çoğu trafik eşitimi ile ilgilidir.
Buna göre;
• Kara yollarında meydana gelen trafik kazaları ile ilgili ilk ve acil yardım hizmetlerini planlamak ve uygulamak,
• Trafik kazalarında yaralananların en kısa zamanda sağlık hizmetlerinden istifadelerini temin etmek üzere, İçişleri
Bakanlığının uygun görüşü de alınarak karayolları üzerinde ilk yardım istasyonları kurmak, bu istasyonlara gerekli
personeli, araç ve gereci sağlamak,
• Her ilde trafik kazaları için eğitilmiş sağlık personeli ile birlikte yeteri kadar ilk ve acil yardım ambulansı
rJundurmak,
• Bu kanunla ve mevzuatla verilen trafikle ilgili diğer görevleri yapmak.
İçişleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğünün Trafik Eğitimi ile İlgili Görev ve Yetkileri
Karayolları Trafik Kanunu'nda yapılan son düzenlemelerle verilen yeni görevlerin çoğu trafik eğitimi ile ilgilidir.
Buna göre;
• Trafik eğitimi ile ilgili diğer kuruluşlara görüş bildirmek
• Radyo, televizyon, afışleme gibi kitle iletişim araçlarını kullanarak trafik eğitimini yaygınlaştırmak,
• Öğretim kurumları dışında gerçek ve tüzel kişilerin trafik eğitimi ile ilgili çalışmalarını konu ve kapsam yönünden
denetlemek,
Emniyet Genel Müdürlüğünün Trafik Hizmetlerini Geliştirme Fonu Yönetmeliği'ne göre görevi:
• Çağdaş teknolojiden yararlanmak üzere bilgi işlem merkezi geliştirilmesi ve kapalı devre televizyon ünitelerinin
kurulması,
• Trafik personeline ve halka yönelik eğitim etkinlikleri amacıyla kurs, seminer ve benzeri yaygın eğitim
hizmetlerinin düzenlenmesidir.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğünün Trafik Eğitimi İle İlgili Görev ve
Yetkileri
Karayolları Trafik Kanunu'nda yapılan son düzenlemelerle verilen yeni görevlerin çoğu trafik imi ile ilgilidir. Buna
göre;
• Öğrenim kurumları dışında gerçek ve tüzel kişilerin karayolunu kullananların eğitimiyle ilgili çalışmalar yapmak,
• Karayolları Genel Müdürlüğünün yetki sınırlan içinde bulunan her konuda yoldan yararlananların eğitimini
yapmak veya yaptırmak; bunun için çeşitli konferans sempozyum ve benzeri etkinlikler düzenlemek; eğitici kitap
broşür gibi yayınlann basım ve dağıtımını yapmak,
Diğer Kuruluşlar
İl özel idareleri ve belediyeler tarafından, okulöncesi çocuklara ve ilköğretim öğrencilerine trafik kurallarına uyma
alışkanlığı kazandırmak amacıyla yeterli sayıda ve ücretsiz kullanıma açık trafik eğitim parkları yapılır veya
yapılmasına izin verilir.
Türkiye Cumhuriyeti sınırlan içinde yayın yapan ulusal, bölgesel, yerel radyo ve televizyonlar yasa gereğince
yapacakları haftalık eğitim programlarının en az otuz dakikasını trafik eğitimi ile ilgili programlara ayırmak
zorundadır.
Silahlı Kuvvetler yapısı içindeki birlik ve er eğitimi merkezlerine eğitim amacı ile yeteri kadar trafik dersi konulması
Genel Kurmay Başkanlığınca düzenlenir.
52
3. TRAFİĞİN DÜZENLENMESİ VE DENETLENMESİ İLE İLGİLİ KURULUŞLAR
Trafiğin düzenlenmesi ve denetlenmesi ile ilgili kuruluşların başında yine Emniyet Genel Müdürlüğü ve Karayolları
Genel Müdürlüğü gelmektedir. Bu iki müdürlüğün trafiği düzenleme ve denetleme konusundaki başlıca görev ve
yetkileri şöyledir:
Emniyet Genel Müdürlüğünün Görev ve Yetkileri
• Duran ve işleyen trafiği düzenlemek ve yönetmek,
• Sürücü belgesi düzenleyip vermek,
• Araçların tescilini yapıp belge ve plakalarını vermek,
• Ülke çapında sürücü ve taşıt sicili tutmak,
• Trafik kazaları ile ilgili işlemleri yapmak,
• Sürücü ve araçla ilgili gerekli belgeleri kontrol etmek (Resim 3.4),
• Hasar tazminatı için sigorta şirketince istenen belgeleri düzenlemek ve
vermektir.
• Tescile bağlı araçların muayenelerini yapmak veya yaptırmak,
Karayolları Genel Müdürlüğünün Görev ve Yetkileri
• İl ve ilçe trafik komisyonlarında temsilci bulundurmak,
• Araçların ağırlık kontrollerini yapmak,
• Kara yolu üzerinde trafik akışını işaret ve levhaların görülmesini engelleyebilecek
her türlü tehlike durumunu saptayıp, neden olanlar hakkında suç veya ceza tutanağı
düzenlemektir.
Jandarma Teşkilatının Görev ve Yetkileri
Kırsal alanlarda ve Trafik polisinin bulunmadığı yerlerde Jandarma, trafiği
denetlemeye, düzenlemeye ve trafik suçlarına el koymaya yetkilidir (Resim 3.5).
Resim 3.4: Trafik polisinin
trafiği düzenleme çalışmaları
Resim 3.5: Jandarma'nın trafiği
düzenleme çalışmaları
DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
1. Hangi kuruluşların trafikte mühendislik hizmetlerinde görevli olduğunu anlatınız.
2. Emniyet Genel Müdürlüğü'nün hangi trafik hizmetleriyle ilgili görev ve yetkilere sahip olduğunu açıklayınız.
3. Trafik denetiminin hangi kuruluşlarca yapıldığını açıklayınız.
4. İlköğretim ve ortaöğretim programında yer alan trafik derslerini düzenleme görevinin hangi kuruluş
tarafından yerine getirildiğini açıklayınız.
Çocuk trafik eğitim parkları ile ilgili hangi kuruluşların, nasıl görev ve yetkileri olduğunu
açıklayınız.
53
OKUMA METNİ
TRAFİK EĞİTİMİ
Yasanın öngördüğü esaslar içinde, öğrencilerin yaş ve bilgi düzeylerine göre trafik bilgisi ve cL-lranü kazanmaları
ömür boyu sürecek alışkanlıklar edinmeleri için anaokulundan ortaöğretim sonuna tadar geçen sürede trafik ve
ilkyardım bilgileri ders konuları içerisinde veya ayrı zorunlu dersler verilmektedir.
Örgün Eğitim Kurumlarında
Okulöncesi
Trafik bilgileri ders programına konulmakla birlikte oyunla öğretmeye dayanan uygulamalar üçerimde yapılmakta,
video kasetlere kaydedilmiş trafik konuları çocuklara izlettirilmektedir.
İlköğretim
Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Beden Eğitimi Ders Programlarında Trafik ve İlk Yardım konuları jtr almaktadır. Ayrıca
Trafik ve İlk Yardım Dersi 4 ve 5. sınıflarda haftada birer saat okutulmak üzere 2005- 3J06 öğretim yılından itibaren
zorunlu ve ders olarak konulmuştur.
Ortaöğretim
Lise Trafik Bilgisi adı altında seçmeli olarak okutulan bu ders, 2006 yılından başlayarak, Trafik ve İlk rî irdim Bilgisi
adıyla 11. sınıflarda zomnlu ders olarak okutulacaktır.*
Yaygın Eğitim Kurumlarında
Trafikle ilgili çalışmalarda il Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından halk eğitim merkezlerinde Âczenlenen seminer ve
kurslarla trafik bilinci ve kültürü yaygınlaştırılmaktadır. Taşımalı sistemle görev yapan okul aracı şoförleri ile kamu
kurumlarında görev yapan şoförlere meslekleriyle ilgili bilgiler v^r.ierek trafik konularının yeniden ele alınması için
kurslar düzenlenmektedir. Bunun yanısıra Trafik Gevenliği Eğitimi alanında seminerler düzenlenmekte ve sürücü
kursları sınavlarında görev alacak cemanların yetiştirilmesiyle ilgili kurslar açılmaktadır.
Ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik gelişmeler ülkeleri ve bireyleri her alanda sürekli eğitim zermeye
zorlamaktadır. Trafik eğitimi de bu hizmetin önemli bir halkasını oluşturmaktadır Arzulanan suçların alınabilmesi
için tüm kurum ve kuruluşların sivil toplum örgütlerinin yazılı ve görsel basının ie konuda duyarlı, ısrarlı olması ve
kendini görevli sayması gerekmektedir.
Kaynak: Eren, Hasan, " Trafik Eğitimi " Trafik Bülteni Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Trafik Planlaması ve
Uygulaması Anabilim Dalı yayını Ankara: sayı 12, Nisan 1999 (Bu makaleden kısaltılarak alınmıştır.)
EK
Talim ve Terbiye Kurulunun 14.07.2005 tarihli, 193 sayılı kararına göre ortaöğretimde söz konusu dersin adı
"Trafik ve İlk Yardım" olarak değiştirilmiş, genel kültür dersi olarak belirlenmiş ve ortaöğretimde zorunlu dersler
arasında yer almıştır.
53
ARAÇLARIN TESCİL ve KAYIT İŞLEMLERİ
Resim 4.1: Trafik tescil işlemlerinin yapıldığı bir büro
ÜNİTEDEKİ KONULAR
1.
KAYIT TESCİLİ ZORUNLU TUTULAN ARAÇLAR
2.
TESCİL İŞLEMİ YAPMAYA YETKİLİ KURULUŞLAR
3.
TESCİL SÜRELERİ
4.
TESCİL İŞLEMİNİ GECİKTİREN VEYA YAPTIRMAYANLARA UYGULANAN CEZALAR
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1.
Çevrenizde araçlara tescil veren bir kuruluş varsa ziyaret ediniz. Bununla ilgili izlenimlerinizi yazınız
2.
Hangi araçların kayıt tescilinin zorunlu tutulduğunu araştırınız.
3.
Bir tescil belgesinde neler yazıldığını öğreniniz.
4.
Araçların kayıt-tescil işlemleri niçin gereklidir? Tartışınız.
54
1. KAYIT TESCİLİ ZORUNLU TUTULAN ARAÇLAR
Bütün motorlu araçlar ile Kara Yollan Trafik Yönetmeliği'nde tescili zorunlu kılınan motorsuz araçların sahipleri,
araçlarını yetkili tescil kuruluşuna tescil ettirmek ve tescil belgesi almak zorundadır. (Resim 4.2).
Ancak aşağıdaki hâllerde;
• Tescil edildiği ülkenin tescil belgesi ve tescil plakası bulunan ve geçici
olarak Türkiye'ye girmesine izin verilmiş araçlarda,
• Tescil edildiği ülkenin tescil belgesi ve tescil plakası bulunan, ikili ve çok
taraflı anlaşmalara göre, Türkiye'de tescil zorunluluğundan muaf tutulmuş
araçlarda,
• Araç imal, ithal, ihraç edenlerin ve satıcılığını yapanların, ithal, ihraç,
depolama, tanıtım ve satış amacıyla geçici olarak bu işlere mahsus yerlerde
maliki olarak bulundurdukları motorlu araçlarda,
• Tescil zorunluluğu bulunan motorlu taşıtlarla çekilenler ile tescili gerekli
görülenler hariç, bütün motorsuz taşıtlarda tescil belgesi alınmaz.
2. TESCİL İŞLEMİ YAPMAYA YETKİLİ KURULUŞLAR
Resim 4.2: Tescil belgei
Araçları tescil etmeye yetkili olan kuruluşlar aşağıda maddeler halinde
sıralanmıştır:
• Askeri araçlar, iş makineleri ve raylı sistemle çalışanlar dışındaki bütün
motorlu araçlar ile tescile tabi motorlu araçlara takılarak kullanılacak yapıda ve yüklü ağırlığı 750 kg'ın üstünde olan
römork ve yarı römorkların tescilleri trafik tescil kuruluşlarınca,
• Askeri araçlar ile çeşitli anlaşmalara göre askeri amaçla ülkemizde bulunan kuruluşlara ait araçların tescilleri
Türk Silahlı Kuvvetlerince,
• Raylı sistemde çalışan araçların tescilleri, kullanıldığı yere gore, ait olduğu kuruluşlarca,
• İş makinesi türünden araçların tescilleri;
a. Kamu kuruluşlarına ait olanlar ilgili kuruluşlarca,
b. Özel ve tüzel kişilere ait olanlardan;
1- Tarım kesiminde kullanılanlar ziraat odalarınca,
2- Tarım kesiminde kullanılanların dışında kalan ve sanayi, bayındırlık ve diğer kesimlerde
kullanılanların tescilleri üyesi oldukları ticaret, sanayi veya ticaret ve sanayi odalarınca,
• Tarım kesiminde kullanılanlar hariç, il trafik komisyonlarından karar alınmak şartı ile motorsuz taşıtlardan
gerekli görülenlerin tescilleri belediyelerce verilmektedir.
3. TESCİL SURELERİ
1- Kara Yolları Trafik Yönetmeliği'nde belirtilen esas ve usullere göre, ilk defa tescili yapılacak veya hurdaya
çıkacak araçlarla ilgili olarak;
a) Araç sahipleri satın alma veya gümrükten çekme tarihinden itibaren 3 ay içinde tescil yaptırmak
b) Hurdaya çıkarma halinde de çıkarılış tarihinden itibaren 1 ay içinde, yetkili tescil kuruluşuna tescilin
silinmesi için gerekli bilgi ve belgelerle yazılı olarak başvurmak zorundadırlar.
2- Araçların giriş işlemini yapan gümrük idareleri, tescil işlemlerine esas olmak üzere düzenlediği Gümrük Trafik
Belgesi'nin bir örneğini de tescilin yapılacağı beyan edilen tescil kuruluşuna, gümrük işleminin
tamamlandığı tarihten itibaren 15 gün içinde göndermeye mecburdur.
3- Bu araçların tescilini yapan tescil kuruluşları, tescil işlemini takip eden 3 iş günü içerisinde, tescilin yapıldığına
dair Gümrük Trafik Belgesi'ni tanzim eden gümrük idaresine ve ilgili vergi dairesine yazılı bilgi
verir.
4- Tescil
belgesi, aracın başkasına satış veya devrine, hurdaya çıkarılmasına veya araçta yönetmelikte
belirtilen niteliklerin değişmesine kadar geçerli sayılır.
5- Tescil
edilmiş araçların her çeşit satış ve devirleri, aracın motorlu taşıtlar vergisi borcu bulunmadığına
dair belgenin ibrazı halinde araç sahibi adına düzenlenmiş tescil belgesi esas alınarak noterlerce yapılır.
6- Tescil edilmiş araçların sanş ve devir işlemleri noterler tarafından siciline işlenmek üzere işlemin
tamamlanmasını müteakip en geç on beş iş günü ilgili tescil kuruluşu ile vergi dairesi müdürlüğüne bildirilir.
7- Noterlerce yapılmayan her çeşit satış ve devir işlemi geçersizdir.
8- Tescilli araçları satın veya devir alanlar, gerekli bilgi ve belgeleri sağlayarak yetkili tescil kuruluşundan bir ay
içinde adlarına tescil belgesi almak zorundadırlar. (Resim 4.3)
9- Araç satın alıp, bu hükümlere uymayanlara para cezası verilir. Ayrıca, satış ve devirlerde, belirlenen sürelerde
alıcı adına tescili yapılmadan trafiğe çıkarılan araçlar, tescil yapılıncaya kadar zabıtasınca trafikten men edilir.
55
4. TESCİL İŞLEMİNİ GECİKTİREN VEYA YAPTIRMAYANLARA UYGULANAN CEZALAR
Tescil edilen araçlar, trafik belgesi ve tescil plakası almadan; tescil belgesi, trafik belgesi ve tescil
plakaları araç üzerinde ve uygun durumda bulundurulmadan trafiğe çıkarılamaz (Resim 4.4).
Bu gibi araçlar eksikleri giderilinceye kadar trafikten alı konur.
Trafik belgesi, tescil belgesi geçersiz duruma gelince sürekli olarak, üzerinde eksiklik ve yanlış bilgi
bulunması halinde ise geçici olarak trafik zabıtasınca geri alınır.
Araçlarını, motorlu araç tescil ve trafik belgesinde gösterilen amacın dışında kullananlar ile sürülmesine
izin veren araç sahiplerinin araçlan 15 gün süre ile trafikten alıkonulur.
Ulaştırma Bakanlığının Trafik ile ilgili görevi kara yoluyla şehirler arası ve uluslararası yük ve yolcu
taşımacılığına ikili ve çok taraflı anlaşma hükümleri saklı kalmak üzere gerekli yasal ve yönetsel düzenlemeler
yapmak, önlemler almak ve kara yolu taşımasına ilişkin gerekli eş güdümü sağlamaktır.
3/5/2006 Tarihînde 5495 karar no ile kabul edilen 10 Mayıs 2006 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan
Karayolları Trafik Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanuna göre;
Ulaştırma Bakanlığının ilgili birimleri bu Kanun ve diğer mevzuatla verilen hizmetleri yapmak, bu Kanun
açısından karayolu taşımasına ilişkin gerekli koordinasyonu sağlamak, tescile bağlı araçların muayenelerini yapmak
veya yapürmak, muayene istasyonlarını denetlemek, 35'inci madde hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında
tutanak düzenleyerek idari para cezası vermek, bu maddede belirlenen idari tedbirleri almak, araçlarının ağırlık ve
boyut kontrollerini yapmak veya yaptırmak ve denetlemek, aykırı görülen hususlarla ilgili olarak sorumlular
hakkında idari para cezasına dair tutanak düzenlemekle görevlidir.
Araçların ağırlık ve boyut kontrollerini yapmak üzere yetkilendirilenler, Ulaştırma Bakanlığınca
denetlenir ve aykırı hareketi tespit edilen işletme sahipleri 1.000 Türk Lirası idari para cezası ile cezalandırılır.
Yetkilendirme konusu işletme şartlarında giderilebilecek eksiklik olması halinde, işletme sahibine, bu eksiklikleri
gidermesi için azami onbeş gün süre verilir. Bu süre zarfında eksikliklerin giderilmemesi halinde, izin belgesi iptal
edilir.
Araçların ağırlık ve boyut kontrollerinin yapılması veya yaptırılması ile ilgili olarak Karayolları Genel
Müdürlüğünce verilen hizmet sürdürülürken kullanılan ve Genel Müdürlüğün diğer hizmetleri ile ilişkili olmayan
bina, arazi, arsa gibi taşınmazlar Maliye Bakanlığınca Ulaştırma Bakanlığına tahsis; bu görev yürütülürken
yararlanılan tesisat ve teçhizat Ulaştırma Bakanlığına devredilir. Araçların ağırlık ve boyut kontrollerini yapmak
üzere Ulaştırma Bakanlığınca yetkilendirilme yapılması halinde tahsis edilen taşınmazlar ile devredilen tesisat ve
teçhizatın kullanılması hususunda, Maliye Bakanlığının görüşü alınarak, Ulaştırma Bakanlığı ile yetkilendirilenler
arasında özel hukuk hükümleri gereğince sözleşme yapılabilir" (Resim 4.5).
Resim 4.5: Tescil işlemi tamamlanmış bazı taşıtlar
DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
1. Tescil zorunluluğu olmayan araçlar nelerdir? Açıklayınız.
2. Bazı araçlara tescil zorunluluğu niçin getirilmiştir? Anlatınız.
3. Hangi kuruluşlar tescil işlemi yapmaya yetkilidir? Açıklayınız.
4. Tescil işlemini yaptırmayan veya geciktirenlere verilebilecek cezalar nelerdir? Anlatınız.
56
OKUMA METNİ
ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE
TRAFİK-İLK YARDIM EĞİTİMİ
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme , hiçbir ayrım yapılmaksızın tüm dünya çocukları için temel insan haklarına dayanır.
Aşağıda yer alan bu temel haklar kümelerinin her biri trafik eğitimi ile ilişkilendirilebilir:
• Yaşama hakkı (Herhangi bir kazaya kurban gitmeden ömrünce yaşayabilme hakkı)
• Gelişme hakkı ( Tüm gizil güçleriyle ilgi,istek ve yeteneklerine göre optimal gelişme)
• Korunma hakkı ( Tehlike,ihmal,istismar ve sömürünün her türünden korunma hakkı)
• Katılma hakkı (Aile yaşamına, kültürel ve sosyal yaşama tümüyle katılma hakkı)
1989'da Birleşmiş Milletler Örgütü kararıyla uluslararası platforma sunulan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Türkiye
tarafından 1994'te imzalanmıştır. Sözleşme hükümleri, çocuklara karşı yapılan diğer tüm haksızlıklara karşı olduğu
gibi, trafikte can kaybının, kaza kurbanı olmalarının önlenmesi ve trafik sisteminin işleyişiyle ilgili bilgi-beceri-tutum
geliştirmelerinin eğitimle sağlanması gibi yükümlülüklerle de ilgili olup, 18 yaşa kadar bireyi çocuk olarak
tanımlamaktadır. Çocukların yaşamını iyileştirme yolundaki ilerlemelerin tümünün temeli, çocuk haklarıdır.
Türkiye'de trafikte can kaybı sorununun çözümü için, geniş kapsamlı, ilgili diğer alanlarla bütünleştirilmiş , iyi
programlanmış bir trafik ve ilk yardım eğitimi yaklaşımına gereksinme vardır. Esasen ülkemizde trafik ,sağlık, ilk
yardım gibi toplumun tümünü ilgilendiren konularda temel eğitim yaklaşımı zorunludur. "Temel eğitim , her
yurttaşa bireysel gelişimi ve toplumun kalkınmasına katkıda bulunabilecek üretkenliğe ulaşımı için temel
yeterlilikleri kazandıran eğitimdir. Her ülke için en önemli kaynak kendi insan kaynağıdır , çünkü çevre kirlenmesi,
su kaynaklarının tüketilmesi, trafikte can kaybı gibi bütün sorunların çözümü yetişmiş insan gücünün emeğiyle
gerçekleştirilebilir. İşte bu nedenle devletin tüm yurttaşlarına en azından temel yaşamsal bilgi, beceri ve tutumları
kazandırıcı bir temel eğitim hizmeti sunması gerekliliği vardır.
Atatürk'ün kurduğu "halkevi"ne benzer biçimde hem devlet, hem de toplumun kendisi tarafından desteklenen ,
mevcut ilköğretim kurumlarının geliştirilmesi ile oluşturulacak "temel eğitim merkezi"nde , çocuklara ve
yetişkinlere temel trafik, sağlık ve ilk yardım eğitimi hizmeti sunulmasını amaçlayan bir model önerisinde
bulunulmuştur.*
Araba sürmeyi bilmem,
tçki içmeyi bilmem,
Öyleyse neden ben
ölüyorum
*Ulusavaş, M. ve Şahin Dündar, "Trafik Eğitimi üzerine Bir Değerlendirme" Trafik ve Yol Güvenliği Ulusal
Kongresi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Mayıs 7-9 , 2003 .
57
SÜRÜCÜ BELGESİ ALMA İŞLEMLERİ
Resim 5.1: Sürücü adayı eğitim alanı
ÜNİTEDEKİ KONULAR
1.
SÜRÜCÜ BELGESİ ALMA, ARAÇ KULLANİRKEN BULUNDURMA VE YETKİLİLERE GÖSTERME ZORUNLULUĞU
2.
SÜRÜCÜ BELGESİ VERMEYE YETKİLİ KURULUŞLAR
3.
SÜRÜCÜ ADAYLARINDA ARANACAK ŞARTLAR
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1.
Her isteyen sürücü belgesi alabilir mi? Tartışınız.
2.
Sürücü belgesi almak için hangi kuruluşlara nasıl başvurulduğunu araştırınız.
3.
Bir sürücü kursunu ziyaret edip gözlemlerinizi kaydediniz ve bu kayıtları arkadaşlarınızla tartışınız.
58
1. SÜRÜCÜ BELGESİ ALMA
Motorlu araçların sürücü belgesi sahibi olmayan kişiler tarafından kara yollannda sürülmesi ve sürülmesine izin
verilmesi yasaktır (Resim 5.2).
Araçlar, aşağıda sınıfları belirtilen sürücü belgelerine sahip sürücüler ile çok taraflı anlaşmalara göre sürücü belgesi
bulunan veya geçerli uluslar arası sürücü belgesi olan kişilerce sürülebilir.
Sürücü belgesi sahibi olmadan trafiğe çıkanlara ilk tespitte bir aydan iki aya kadar, tekrarı halinde ise iki aydan üç
aya kadar hafif hapis cezası verilir. Ayrıca bu kişiler her defasında para cezası ile de cezalandırılırlar. Bu kişilerin
kazaya neden olması halinde bu cezaların uygulanması diğer cezaların uygulanmasına engel teşkil etmez. Sürücü
aynı zamanda araç sahibi değilse ayrıca tescil plakasına da aynı miktar için ceza tutanağı düzenlenir.
Sürücü belgesi almaları zorunlu olmakla beraber bisiklet kullananların 11, motorsuz taşıtları kullananlar ile hayvan
sürücülerinin 13 yaşını bitirmiş olmaları, bedensel ve ruhsal bakımdan sağlıklı bulunmaları zorunludur. Durumları
bu hükme uymayanlara araç kullandıran ve ya hayvanları tevdi edenler, para cezası ile cezalandırılırlar.
Sürücü Belgesi Sınıfları
A1 - Motorlu bisiklet kullanacaklara verilir.
A2 - Motosiklet kullanacaklara verilir.
B - Otomobil, minibüs veya kamyonet
kullanacaklara verilir (Resim 5.3).
C - Kamyon kullanacaklara verilir.
D - Çekici kullanacaklara verilir.
E - Otobüs kullanacaklara verilir.
F - Lastik tekerlekli traktör kullanacaklara verilir.
G - İş makinası kullanacaklara verilir.
Resim 5.2: Bir sürücü belgesi örneği
H - Özel donanımlı motosiklet veya otomobil türünden araçları kullanacak
hasta veya engellilere verilir.
K - Aday belgesidir Yönetmelikte belirtilen şart ve esaslara göre araç
sürmeyi öğrenmek isteyenlere verilir.
Uluslararası sürücü belgesi iki veya çok taraflı anlaşmalar uyarınca sınıflarına göre araç kullananlara belirli süre için
verilen belgedir.
Resim 5.3: B sınıfı sürücü belgesine sahip sürücülerin kullanabildiği bir araç
Resim 5.4: Aday sürücülerin eğitim alanındaki denemeleri
59
2. SÜRÜCÜ BELGESİ VERMEYE YETKİLİ KURULUŞLAR
Sürücü Sınavları ve Sürücü Belgelerinin Verilmesi Esasları Sürücülerin Sınavları
Sürücü belgesi alacakların sınavları Milli Eğitim Bakanlığınca merkezi sistem ile yapılır. Sınav sonucunda başarı
gösteren sürücülere sertifikaları verilir. Bu sertifikalar, sertifikanın alındığı yerin trafik kuruluşunca sınıfına uygun
sürücü belgeleri ile değiştirilmedikçe sahiplerine kara yolunda araç kullanma yetkisi vermez.
Emniyet teşkilatının motorlu araç sürücüsü ihtiyacını karşılamak üzere belirli eğitim programları çerçevesinde
illerde emniyet müdürünün teklifi, valinin onayı, merkez birimleri için ilgili daire başkanlığının teklifi Emniyet Genel
Müdür Yardımcısı'nın onayı ile emniyet teşkilatı mensuplarına sürücü belgesi verilir. Bu sınavlar Emniyet Genel
Müdürlüğünün merkez veya taşra birimlerinde görevlendirilecek sınav sorumluları tarafından yapılır.
İş makinelerinin (greyder, dozer, vinç vb.) sürücülerinin eğitimleri ve eğitimde başanlı olanların sertifikaları Milli
Eğitim Bakanlığı, Kara Yolları Genel Müdürlüğü veya Makine Mühendisleri Odalarınca, tarım sektöründe kullanılan
iş makinelerinin (biçerdöver vb.) eğitimleri ve eğitimde başarılı olanların sertifikaları ise Milli Eğitim Bakanlığı ile
Tanm ve Köyişleri Bakanlığınca verilir. Kursların eğitim ve staj süreleri Milli Eğitim Bakanlığınca saptanır.
Başvuruların Kabul ve Değerlendirilmesi
Başvuruların kabulü, değerlendirilmesi, sürücü kurslarından alınan sertifikaların sürücü belgeleri ile değiştirilmesi
ve emniyet teşkilatının açmış olduğu sürücü sınavında başan gösterenlere sürücü belgesi verilmesinde aşağıdaki
esas ve usuller uygulanır.
Sürücü belgesi almak isteyenler başvuru formu ile gerekli diğer belgeleri daktilo veya sabit kalemle doldurmak
suretiyle tescil kuruluşuna başvuruda bulunurlar.
Başvurular, sertifika alman kursun bulunduğu mahaldeki trafik tescil kuruluşuna, kurs mahallinde tescil kuruluşu
bulunmaması halinde ise o yerleşim biriminin bağlı bulunduğu il ve ilçedeki trafik kuruluşuna yapılır.
1Sürücü belgesi talep edenler belge almak istedikleri tescil kuruluşunun bulunduğu yerde geçici bir
süre olmaları halinde o yerdeki geçici adresi ise daha sonra kalacağı sabit iş ve ikametgah adreslerini başvuru
formunda belirtmek zorundadırlar.
2Yetkili memurca, formdaki fotoğrafı soğuk mühürle mühürlenir ve bu formun beyanlar ile ilgili
kötümü sürücü belgesi talep edenler tarafından başvuru memuru önünde imzalanır.
3Sürücü belgesi talep edenler başvuru sırasında nüfus cüzdanının aslı ile birlikte sürücü kursuna
Saşvunıda gösterilen öğrenim belgesi veya çalıştığı kamu kuruluşunca onaylı belge, sağlık kurulu raporu, adli mci
iden veya sertifika sahibinin nüfusa kayıtlı olduğu yerin Cumhuriyet Savcılığından alınan Kara yolları Trafik
Eanunu'nun 41. maddesi (e) fıkrasına göre hükümlü olmadıklarına dair belgelerin sürücü kursları tarafından
edilen suretleri ile sertifikanın aslını göstermek zorundadırlar.
4Yetkili memur başvuru formundaki bilgilerin doğruluğunu, gösterilen belgelerle karşılaştırarak
kontrol eder ve başvuru formunun huzurunda imzalandığını ve beyanın doğruluğunun kontrol edildiğini >el inerek,
ilgili bölüme tarih atıp kaşe vurarak imzalar.
5Daha sonra sürücü belgesi talep edene ait başvuru kayıt defterine işlenir; sıra numarası ve kayıt arıhi
başvuru formuna yazılır.
Sürücü belgesi talep edenler tarafından başvuru formunda beyan edilen bilgiler, aksi sabit oluncaya cidar doğru
sayılır. Gerektiğinde bu bilgilerin doğruluğu soruşturulabilir.
Sürücü Belgelerinin Düzenlenmesi ve Verilmesi Esasları
Belgede yer alan bütün bilgiler tam, okunaklı, silinti ve kazıntı yapılmadan yazılır. Düzeltme sırasında herhangi bir
nedenle iptali gerekenler seri numarası belirtilerek bir tutanakla tespit edilir.
Sürücü belgesi sicil defterine kaydedilerek sıra esasına göre sicil numarası verilir ve bu numara belgeye de yazılır.
Sürücü belgesi sicil kartı tanzim edilerek soyadı esasına göre sınıflandırılır.
Ayrıca sürücü belgesi ile ilgili gerekli bilgiler usulüne uygun olarak bilgisayar ortamına derhal aktarılır.
K Sınıfı Sürücü Aday Belgesi
Al, A2, F ve G sınıfları hariç sürücü belgelerinden herhangi birini almak isteyen sürücü adaylarının kara yollarında
sürmeyi öğrenmek üzere araç kullanabilmeleri için ilgili sürücü kurslarından sürücü aday belgesi almaları
zorunludur.
Bunun için;
Sürücü kurslarında trafik mevzuatı ve kuralları derslerinin tamamının alınmış olması, Sürücü kurslarında görevli
eğiticilerin (sürücülüğü öğretecek kişinin) eğitim yaptıracağı araç sınıfına uyan ve sürme yetkisi veren sürücü
belgesi sahibi olmaları,
Sürücü adaylarının sürmeyi öğrenecekleri kara yolları ve bu yollardaki sürme saatleri trafik komisyonlarınca
önceden tayin ve tespit edilerek sürücü kurslarına bildirilmesi zorunludur (Resim 5.4).
Sürücü aday belgesine; sürücü kursunun adı, eğitici ve adayın kimlikleri eğitimin yapılacağı alan ve kara yolunun
yeri, adı ve sınırı saatli olarak eğitimin yapılacağı süre, eğiticinin sürücü belgesinin verildiği yer, tarih ve numarası
yazılıp fotoğraflar yapıştırılarak belgeyi veren sürücü kursu tarafından onaylanır.
Eğiticiler, belirtilen yer ve zaman içinde, başlangıcından bitimine kadar, eğitimin güven içinde yürütülmesi
bakımından gerekli önlemleri almakla görevli ve sorumludurlar. Verilen sürücü aday belgeleri sıra esasına göre
deftere kaydedilir.
60
Kayıp Edilen veya Yıpranan Sürücü Belgelerinin Değiştirilmesi
Kayıp edilen ve yıpranmış olan sürücü belgeleri, sahibinin beyanı esas alınarak bir dilekçe ile başvuru üzerine,
yenisi verilerek değiştirilir.
Askeri Araç Sürücülerinin Sınavları ve Belgelerinin Verilmesi
Er ve erbaş sınıfından askeri araç sürücüsü olacakların sınavlarına ve belgelerinin verilmesine ait işlemler Milli
Savunma Bakanlığınca yürütülür. Verilen bu belgeler, sadece askeri araçlar için ve askerlik süresince geçerlidir.
B. Sürücü Belgelerine Dair Esaslar
Araçların Sürülmesinde Yetki Durumu
Araçlar, cins veya grubu için geçerli olan sürücü belgeleri ile sürülür.
Ancak bunlardan; Al, F, G ve H sınıfı sürücü belgeleri ile yalnız kendi sınıflarındaki araçlar,
A2 sınıfı sürücü belgesi ile Al,
B sınıfı sürücü belgesi ile F,
C sınıfı sürücü belgesi ile B ve F,
D sınıfı sürücü belgesi ile C, B ve F,
E sınıfı sürücü belgesi ile B, C ve F sınıfı sürücü belgeleri ile kullanılan araçlar da sürülebilir.
61
Ayrıca, E sınıfı sürücü belgesini 28. 04. 1997 tarihinden önce alanlar D sınıfı sürücü belgesi ile sürülen çekici
türündeki araçları uygulamalı sınava tabi tutulmaksızın kullanabilirler. Bu tarihten sonra ise, E sınıfı sürücü belgesi
sahibi olanların, D sınıfı sürücü belgesi ile sürülen araçları kullanabilmeleri için, römorklu veya yarı römorklu
araçlarla uygulamalı sınava tabi tutulmaları esası getirilmiştir. Bu durum sürücü belgelerine de işlenir. Sürücü
belgesi sahiplerinin sürücü belgesinin sınıfına göre sürmeye yetkili oldukları araçlar dışındaki araçları sürmeleri
yasaktır.
Römork Takarak Taşıt Kullanma
B. C ve E sınıfı sürücü belgesi sahipleri, araçlarına en çok yüklü ağırlığı 750 kg.' a kadar olan (750 kg. hafif
römorklardan birini takıp kullanabilirler. 750 kg' ın üstündeki römorkları araçlarına takıp leleri için, uygulamalı
sınavlardan geçirilmiş olmaları ve belgelerine işlenmiş bulunması zorunludur, ılı sınavlar römorklu takılmış araçla
yapılır.
Üst Sınıf veya Başka Sınıf Belge Alınması
Sürücü belgesi sahiplerinden bir üst veya başka sınıf belge almak isteyenler sürücü kurslarına başvurur. Motorlu
Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliği hükümlerine göre sınavlara alınırlar.
Bir üst veya başka sınıf belgelerle ilgili olarak, sınıflan bakımından;
A1 sınıfı belge sahipleri, A2 ve F ile on sekiz yaşını bitirmek şartıyla B, yirmi iki yaşını bitirmiş olmak şartıyla
da C, D ve E,
A2 sınıfı belge sahipleri, F ile on sekiz yaşını bitirmek şartıyla B, yirmi iki yaşını bitirmiş olmak da C, D, E
B sınıfı belge sahipleri, A1 ve A2 ile yirmi iki yaşını bitirmiş olmak şartıyla da C, D ve E,
C sınıfı belge sahipleri, A1, A2, D ve E, D sınıfı belge sahipleri. A1, A2 ve E,
E sınıfı belge sahipleri, Al ve A2 ile römork veya yarı römorklu araçlarla uygulamalı sınavlara girmek
şartıyla D.
F sınıfı belge sahipleri (en az ilköğretimi bitirmiş olmaları şartıyla), A1 ve A2 ile on sekiz yaşını bitirmek
şartıyla B, yirmi iki yaşını bitirmiş olmak şartıyla da C, D ve E sınıfı sürücü belgelerinden bir veya birkaçını almak için
sürücü kurslarına başvurarak bir üst sınıf veya bir başka sınıf sürücü sertifikası alabilirler.
Genel işlemler bakımından; bir üst veya başka sınıf sürücü belgesi talep edenler hakkında; ilk defa yapılan
başvuruların kabulü ve değerlendirilmesine ait hükümler uygulanır.
Önceki belgenin alındığı yer dışındaki başka bir tescil kuruluşunda yapılacak işlemler bakımından;
Başvuranın beyanı ve sürücü belgesi esas alınarak işlemlere başlanır.
Sürücünün durumu ve belgesinin geçerliliği belgeyi veren kuruluştan veya bilgisayar ortamından sorgulanarak
araştırılır. Şartlarına uygun şekilde girdiği ve başardığını gösteren sürücü sertifikasına dayanarak hak edilen sınıf
sürücü belgesi verilir. Verilen belgeye, önceki sürücü belgesinin sicil numarası verilerek bu durum belgesine işlenir
ve verilen belge dosyası önceki belgeyi veren tescil kuruluşuna gönderilerek birleştirilmesi sağlanır. Bu değişiklik
sicil defterine ve sicil kartına işlenir. Ayrıca gerekli değişiklik bilgisayar ortamına derhal aktarılır.
Sürücü Belgelerinin Geçerlilik Süresi ve Değiştirilmesi
Sürücü belgelerinden K sınıfı sürücü aday belgesi altı ay geçerlidir. Diğer sürücü belgelerinin ise, İçişleri
Bakanlığınca trafik güvenliği nedeniyle gerekli görüldüğünde değiştirilmesi zorunludur.
Ödenmemiş trafik para cezalan sürücü belgesi değiştirilmeden önce tahsil edilir. Geçerli bir mazereti olmaksızın altı
ay içinde sürücü belgelerini değiştirmeyen sürücüler araç kullanmaktan men edilir.
C. Dış Ülkelerden Alınmış Sürücü Belgeleri
Türk Vatandaşları ve ilgili kanunlar ile ikili ve çok taraflı anlaşma hükümleri saklı kalmak üzere yabancılar, dış
ülkelerden aldıklan cins için geçerli sürücü belgeleri ile yabancı ve Türk plakalı araçları ülkemizde kullanabilirler.
62
Ancak, turistler ve geçici bir süre için ülkemize gelenler dışında, herhangi bir iş, hizmet veya eğitim amacıyla
ülkemizde bulunan yabancılar, konsolosluk veya noter tarafından tercüme edilmiş tasdikli sürücü belgesi
örneklerini sürücü belgesi ile birlikte yanlarında bulundurmaları zorunludur.
Yurda dönüşlerinde Türk vatandaşlarının, ilgili kanunlar ile ikili ve çok taraflı anlaşma hükümleri saklı kalmak üzere
istekleri halinde yabancıların, dış ülkelerden aldıkları sürücü belgeleri sınav şartı aranmadan, karşılığı veya dengi
olan sürücü belgeleri ile değiştirilir. Ancak, Türk vatandaşları yurda dönüşlerinde bir yıl içinde sürücü belgelerini
değiştirmedikleri takdirde, değiştirinceye kadar araç kullanamazlar.
Bu belgeler değiştirilirken sınav şartı hariç, sürücü belgesi alacaklar için aranan yaş, öğrenim, sağlık ve Kara Yollan
Trafik Kahunu'nda belirtilen, Türk Ceza Kanunu'ndaki belli suçlardan hükümlü olmama şartları aynen aranır.
Ancak ikili veya çok taraflı anlaşma hükümleri ile uygulamalar saklı kalmak üzere yabancılardan diplomatik
muafiyeti olanlar için hiçbir şart aranmadan beyanlar ile yetinilir. Diğer yabancılar için belgeleri değiştirilmekle
birlikte gerektiğinde Dışişleri Bakanlığı aracılığı ile inceleme ve araştırma yapılabilir.
Başvuru sırasında gereken işlemler aynen yapılmakla birlikte, dış ülkelerden alınan sürücü belgesinin aslı ile
noterden veya dış temsilciliklerimizden alınmış tasdikli tercümesi istenir. Yetkili memurca başvuru formuna kayıt
konarak karşılaştırma yapıldıktan sonra aslı ilgiliye geri verilir.
Geçici olarak alınmış olan yabancı ülke sürücü belgeleri değiştirilemez.
Üzerinde kazıntı, silinti olanlar, açıkça şüphe doğuran iz ve belirtiler bulunanlar ile değiştirilmelerine esas olacak
bilgi derlenmemiş olanlardan tereddüt edilenler için aslı ve tercümesi ile Emniyet Genel Müdürlüğünün görüşüne
başvurulur. Diğer sürücü belgeleri Emniyet Genel Müdürlüğünün tespit ettiği listeye göre değiştirilir.
Belgesini değiştirenler, bir üst sınıf belge almak isterlerse değiştirme işlemi yapılmadan, uygulamalı sınavlara
alınırlar. Ancak bunlardan; C, D ve E sınıfı belge almak isteyenlerden yirmi iki yaşını bitirmiş olma şartı aranır.
D.
Adres Değişikliklerinin Belirtilmesi
Sürücü belgesi sahipleri ikamet adreslerinde meydana gelen değişiklikleri belgeyi veren teşkil kuruluşuna otuz gün
içinde bildirmek zorundadırlar.
Ayrıca sürücüler, araç kullanırken sürücü belgelerini yanlarında bulundurmak ve yetkililerin her isteyişinde
göstermek zorundadırlar.
E.
Sürücü Belgelerinin Geri Alınması
Sürücü belgeleri, trafik zabıtasınca aşağıdaki hal ve koşullarda geri alınır:
•
Sürücünün sağlık durumunda, araç sürmesini engelleyici bedensel bir değişikliğin görülmesi ve bunun bir
tutanakla tespiti halinde, sağlık muayenesi istenir. Sağlık raporu ile sürücülük yapmasında sakınca görülenlerin
belgeleri geri alınır. Bunlardan sağlık kurulu raporu ile belgelendirmeleri koşuluyla sağlığını yeniden kazananlara
sürücü belgeleri geri verilir.
•
Sürücü belgelerinden; sahte olduğu, hile ile alındığı veya uygun olmadan verildiği tespit edilen sürücü
belgeleri geri alınır ve ilgililer hakkında adli işlem yapılır.
•
Koşullara uygun olmadan verilmiş olan sürücü belgelerinin geri alınabilmesi için sürücünün bilerek
katıldığı bir suç veya kusurunun bulunması gerekir.
Yukarıda sayılan durumlar dışında geçerli bir neden olmadan sürücü belgeleri ilgililerden geçici olarak da olsa
alınamaz. Belirli zamanlar için incelemeye alınmış olan belgelerin, sahipleri tarafından zamanında geri alınmaması
halleri, bir tutanakla tespit edilir ve ilgililere duyurulur.
Sürücü belgesi sahiplerinin ölmeleri halinde; trafik kazası veya adli bir olay neticesinde öldükleri tespit edilenler,
yetkili zabıtaca sürücü belgesinin verildiği tescil kuruluşuna, bunların dışında herhangi bir nedenle öldükleri tespit
edilenler ise, belediyeler ve köy muhtarlan tarafından en yakın zabıtaya verilir. Zabıtaca da
63
sürücücü belgesinin verildiği tescil kuruluşuna, sürücü belgelerinin iptali için yazılı bilgi verilir ve sürücü belgelerinin
verildiği tescil kuruluşunca sürücü belgesi ve dosyası işlemden kaldırılır.
Belirli zamanlar için incelemeye alınmış olan belgelerin, sahipleri tarafından zamanında geri alınmaması halleri, bir
tutanakla tespit edilir ve ilgililere duyurulur.
F.
Yabancı Kişilerin Türkiye'de Tescilli Araçlan Kullanma Yetkisi
Türkiye'de görevli olarak bulunan diplomatik kişiler, yabancı teknik ve idari personel ile ikamet eden yabancı
uyruklular yabancı ülkelerden aldıkları sürücü belgelerini, karşılığı olan sürücü belgesi ile değiştirmekle birlikte, bu
kişiler Türkiye’de tescil edilmiş taşıtlarını bir kazanç karşılığı veya ticari amaçla süremezler.
G.
Kontrol Muayenesi
Kara Yollan Trafik Yönetmeliği'nin 3 sayılı cetvelinde sağlık muayenesinde sürücü adaylarında aranacak sağlık
şartları ile ilgili hükümlerinde belirtilen sürelerde kontrol muayenesinin yanı sıra, ilgili uzman, sürücü adayının
sağlık durumunu dikkate alarak sıklığı 2 ila 10 yıl arasında olma ve aşağıda belirtilen yaşa özel genel kontrol
muayenesinden uzun olmamak üzere ek kontrol muayenesi yükümlülüğü getirilebilir. Bu durum, sağlık kurulu
raporunda gerekçesi ile birlikte belirtilir.
Sürücü adayının sağlık durumundan kaynaklanan ve yukanda belirtilen kontrol muayenelerinin yanı sıra, sağlık
durumu kontrol muayenesi gerektirmeyen sürücülerin;
Sürücü belgesi alınan yaştan 50 yaşa kadar 10 yılda bir,
50 yaştan 65 yaşa kadar 5 yılda bir,
65 yaştan sonra her 3 yılda bir genel kontrol muayenesi yaptırmalan gerekir.
Kontrol muayenesinde kişinin sürücü belgesi almaya engel bir hastalık veya durumu tespit edildiğinde sürücü
belgesi iptal edilir.
64
3. SÜRÜCÜ ADAYLARINDA ARANAN KOŞULLAR
Yaş durumu: Al, A2, F ve H sınıfı sürücü belgesi alacakların en az 17; B ve G sınıfı belge alacakların en az 18; C, D
ve E sınıfi sürücü belgesi alacaklann ise 22 yaşını bitirmiş olmalan gerekir.
Öğrenim durumu: 26 Eylül 2006 tarihinde yapılan düzenleme ile F, G ve H sınıfı sürücü belgesi alacaklar ilkokulu,
A1, A2, B, C, D ve E sınıfi sürücü belgesi alacak olanlarda aranan en az ortaokul veya 8 yıllık temel eğitimi bitirmiş
bulunmalan şartı, beş yıl süreyle aranmaz, ilkokul mezunu olmalan yeterli sayılır.
Eğitim Şartı: Sürücü adaylan, sürücü kurslarına katılarak eğitim almak zorundadırlar. Millî Eğitim Bakanlığı
denetiminde açılan sürücü kurslarında Trafik ve Çevre Bilgisi, Motor ve Araç Tekniği, İlk Yardım derselerinin yanı
sıra uygulamalı direksiyon eğitimi de verilmektedir.
Sağlık durumu: Resmi veya özel bir sağlık kuruluşunun sağlık kurulunca onaylanmış "Sürücü olmasına engel bir
sağlık sorunu yoktur raporu" almış olmak gerekir.
Sınav başansı: Sürücü kurslanna katılmış ve sınavlarını başararak sertifika almış olmalan gerekir.
Hükümlü olmama durumu: Afla ortadan kalkmış olsa bile, Türk Ceza Kanunu'nun, Kara Yollan Trafik Kanunu'nda
sayılan maddelerine göre hüküm giymemiş olmak gerekir.
Diğer koşullar: Önceden verilmiş aynı sınıf bir başka sürücü belgesinin bulunmaması, sürücü belgesinin süresiz geri
alınmamış olması veya geçici geri alınmış ise sürenin dolmuş bulunması gerekir.
DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
1.
Sürücü belgeleri kaç sınıfa aynlır? Niçin?
2.
Yabancı bir ülkede alınmış sürücü belgesi Türkiye'de kullanılabilir mi?
3.
Sürücü adaylarında hangi niteliklerin bulunması gerekir?
65
3. TEST
1. Yeni bir araç satın aldıktan sonra ne kadar süre içinde tescil yaptırılması zorunludur?
A) On ay
B) Beş ay
C) Dört ay
D) Üç ay
2.
Motorlu araçları tescil etmeye yetkili kuruluş hangisidir?
A) Ticaret odası
B) Belediye
C) Trafik tescil kuruluşu
D) Türk Silahlı Kuvvetler Komutanlığı
3.
Trafiğe çıkan araç üzerinde hangisinin bulundurulması gerekir?
A) Tescil plakası
4.
B) Trafik belgesi
C) Tescil belgesi
D) Hepsi
Sürücü adaylarının sınavlarını yapmakla hangi bakanlık görevlidir?
A) İçişleri Bakanlığı
C) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
B) Milli Eğitim Bakanlığı
D) Dışişleri Bakanlığı
5. Sürücü belgesi olmadan trafiğe çıkanlara ilk tespitte hangi ceza verilir?
A) Hafif hapis ve para cezası
C) Ağır para
B) Ağır hapis
D) Trafikten men
6. İş makinesi sürücülerinin eğitimi ve başarı belgelerinin verilmesinden hangi kuruluş sorumludur?
A) Milli Eğitim Bakanlığı
C) Kara Yolları Genel Müdürlüğü
7.
8.
9.
B) Makine Mühendisler Odası
D) Hepsi
B sınıfı sürücü belgesi almanın yaş sınırı kaçtır?
A) 30
B) 25
C) 20
K sınıfı sürücü belgesinin geçerlilik süresi hangisidir?
A) Üç yıl
B) Bir yıl
C) Altı ay
C sınıfı sürücü belgesi olan hangi aracı kullanabilir?
A) Motosiklet
B) Kamyon
C) Römork
D) 18
D) Dört ay
D) Otobüs
10. Engellilerin kullanabileceği biçimde donatımlı üretilen araçları kullanacaklara hangi sınıf sürücü belgesi
verilir?
A) A2 sürücü belgesi
C) C sürücü belgesi
B) E sürücü belgesi
D) H sürücü belgesi
66
TRAFİK KAZALARI
ÜNİTEDEKİ KONULAR
1. TRAFİK KAZALARNIN NEDENLERİ VE KAZALARIN MEYDANA GELMESİNDE ROL OYNAYAN FAKTÖRLER
2. TRAFİK KAZALARININ ÜLKE EKONOMİSİNE VERDİĞİ ZARARLAR
3. TRAFİK KAZALARINI AZALTMAK İÇİN NELER YAPILMALIDIR?
4. TRAFİK KAZALARINDA YÜKÜMLÜLÜKLER
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Gazeteden bir trafik kazası haberi bularak kazanın oluş nedenlerini hakkında tartışınız.
2. Tanık olduğunuz veya başınızdan geçen bir trafik kazasını sınıfta anlatıp, tartışınız.
3. Trafik kazasına sebep olan başlıca hatalar nelerdir? Araştırınız.
4. Trafik kazaları nasıl önlenebilir? Öneriler yazınız.
67
1. TRAFİK KAZALARININ NEDENLERİ VE KAZALARIN MEYDANA GELMESİNDE
ROL OYNAYAN FAKTÖRLER
2918 sayılı Kara yolları Trafik Kanunu'nun görev vermiş olduğu kuruluşların bu görevlerini yerine getirememeleri,
bugün, içinden çıkamadığımız ve her geçen gün de büyümeye devam eden trafik sorunlarını karşımıza çıkarmıştır.
Ülkemizde trafik kazalarının meydana gelmesinde etken olan unsurları yaklaşık olarak aşağıdaki gibi sıralamak
mümkündür:
İnsan Unsuru
Yol Unsuru
Taşıt Unsuru
Sürücü hatalı % 96
Yaya hatalı % 1,5 Yolcu
hatalı % 0,5
%1
%1
% 98
%1
%1
Trafik kazalarının meydana gelmesinde sürücülerin hataları, arkadan çarpma, ilk geçiş hakkını vermeme, aşırı hız,
hatalı geçiş ve dönüş, şerit ihlali, alkollü, yorgun ve uykusuz olarak araç kullanma, yakın takip ve kırmızı ışıkta
geçmedir.
Yayaların hataları ise yola aniden çıkma, ilk geçiş hakkını vermeme, duran araçların ön ve arkasından geçme, yolda
oynama ve kırmızı ışıkta geçme şeklindedir.
Yolcuların hataları arasında, özellikle açık yük üzerinde seyahat etmek, taşıttan habersiz olarak inmek ve taşıttan
sarkmanın trafik kazalarının meydana gelmesinde önemli bir rol oynadığı görülmektedir.
Araçlarda, lastik ve fren patlaması, rot çıkması, ışık ve aks donanımında meydana gelen arızalar; yollarda ise
işaretleme eksiklikleri, yol çökmeleri, yol yapım hataları ve düşük banketlerin trafik kazalannın meyclana geliş
nedenleri arasında olduğunu görmekteyiz.
Buna göre insan unsuru; sürücü, yolcu ve yaya olmak üzere, trafik kazalannın meydana gelmesinde asli unsur
olarak gözükmekte, diğer unsurların payının ise sınırlı ve yok denecek kadar az olduğu sonucuna vanlmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde trafik kazalannda tek etken olarak insan unsuru kabul edilmemekte, alt yapı bozuklukları da
önemli bir kaza nedeni olarak hatalı unsurlar arasında yer almaktadır. Örneğin; ABD'de kazalardaki alt yapı katkısı
yaklaşık %30, Rusya'da %70, Fransa'da %26, dünya ortalaması %22 olarak kabul edilmektedir.
68
Trafik Kazalarının Nedenleri
Trafik kazalarının nedenleri , İngilizce (E) harfi ile başladığı için 4 E olarak ifade edilen dört ana nedene
dayandırılmaktadır. Bunlar;
Alt yapı
Eğitim
Denetim
İlk ve acil yardım
(Engineering)
(Education)
(Enforcement)
(Emergency Care – First Aid)
ile ilgili yetersizliklerdir.
Alt Yapı Yetersizliği
Taşıt ve yaya trafiğinin güvenli bir şekilde akışının temel koşullarından biri taşıt ve yayaların yararlanabileceği her
türlü tesis ile işaretlemenin yeterli düzeyde olmasıdır. Yol, kavşaklar, alt ve üst geçitler, yaya kaldırımları, park
yerleri, aydınlatma ve haberleşme tesisleri, yatay ve düşey işaretler kara yolu alt yapısının başlıca elemanlarıdır.
Ülkemizdeki şehir içi yollar incelendiğinde, ana yollar dışındaki yolların güvenli bir trafik için gereken niteliği
taşımadığı görülmektedir. Yüzey bozukluktan, aydınlatma zayıflığı, yayalann kullanmalarına aynlmış yaya geçitleri,
alt ve üst geçitlerin azlığı, rahat bir şekilde yürünebilecek kaldırımların bulunmayışı, yüzeysel sulara karşı drenaj
yetersizliği, yatay ve düşey işaretleme eksikliği, park yeri azlığı nedeniyle yol ve kaldırımların taşıtlarla işgal edilmiş
olması, yaygın bir sinyalizasyon sisteminin bulunmayışı, yolcu taşıması yapan taşıtlara ait durak vb. tesislerin
istenilen özelliklere sahip olmaması, trafik güvenliğini azaltan alt yapıya ilişkin başlıca hususlardır.
Türkiye kara yolu ağının esasını teşkil eden ve trafiğin çok büyük kısmının kullandığı devlet ve il yollarının bir
bölümünde trafik güvenliğini azaltıcı önemli projelendirme ve yapım hataları vardır. Bu durum Kara Yolları Genel
Müdürlüğünce üniversitelere yaptırılan etütlerde de ortaya çıkmıştır.
Ülkemiz kara yolu ağı taranarak kara noktalar belirlenmeli ve iyileştirmeler derhal yapılmalıdır. Özellikle, devlet ve
il yolları üzerindeki eş düzey kavşaklann düzenlenmesi, trafikte kamyon vb. ağır taşıt yüzdesinin fazla olduğu dik
eğimli rampalara tırmanma şeridi eklenmesi, yerleşme bölgelerine girişlerde hız sınırlaması getirilmesi, akaryakıt
istasyonlarının görüşün açık olduğu kesimlerde açılmasına izin verilmesi, mevcut istasyonlardan buna
uymayanlann kapatılması hemen alınması gereken önlemlerdir.
Trafiğin güvenli ve düzenli bir şekilde akımına engel teşkil eden başlıca alt yapı bozuklukları arasında, gelişigüzel
kazılara izin verilmesi, kazı çalışmaları esnasında tehlikeyi bildiren gerekli önlemlerin alınmaması, kazılan yerlerin
anında eski haline getirilmemesi vb. sıralanabilir.
Bunun yanında, yol üzerindeki çukur ve kasislerin kaldınlması, yol yapım ve bakım çalışmalarına önem verilmesi,
kış koşullannda etkili mücadele yapılması, yol standartlarının azami dingil ağırlığını taşıyacak kapasiteye
çıkartılması, kara yolu standartlannın geliştirilmesi, yol işaret, levha ve çizgilerindeki eksikliklerin giderilmesi,
gereksiz trafik işaret ve levhaların sökülmesi, yol çizgileri için kaliteli boya kullanılması, kara yolu ve demir yolu
kesişmelerini önleyecek alt ve üst geçitlerin yapılması, düşük banket, tepe üstü ve keskin viraj gibi kazaların
meydana geldiği kara noktaların iyileştirilmesi, çevre yolu yapımına hız verilmesi, çevre yolu ve transit yol
kenarlarındaki yapılanmalara engel olunması, trafik kapasitesinin yüksek olduğu ana yollardaki kavşakların
sinyalize edilmesi, yerleşim yerlerinden geçen ana yollarda yayaların yolun karşısına güvenli bir şekilde
geçmelerinin temini içim alt ve üst geçitlerin tesis edilmesi, şehirler arası yük ve yolcu taşımacılığı yapan araçların
şehir içi trafiğine girmelerinin önlenmesi, trafiğin yoğun olduğu şehir dışı çift yönlü ana yolların bölünmüş yol haline
getirilmesi, trafiğin daha güvenli ve düzenli bir şekilde akışını sağlayacaktır.
Trafik kazalarının en az düzeye indirilebilmesi amacıyla, alt yapı bozukluklarının iyileştirilmesi kadar, kara yolu
yapımı ile park sorununun bir bütün olarak ele alınması da büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde özel oto sahibi
olmak özendirilmektedir. Buna nüfus artışı ve hızlı şehirleşme de eklenince, araç sayısı hızla artmaktadır. Bu araç
artışına paralel olarak alt yapı çalışmaları hızlandırılmamış, şehir içi yollarımız uzun birer park yeri haline dönüşmüş
ve hareketleri kısıtlanmış bir yığın araç yolları işgal eder duruma gelmiştir.
Trafik yükü fazla olan büyükşehirlerimizin kent merkezindeki caddeler, yaya bölgeleri ve kaldınmlar trafik polisi
azlığından kaynaklanan kontrol eksikliği sonucu otopark olarak kullanılmakta, araçlara ve yayalara güvenli geçit
vermemektedir. Kent merkezlerinde yaşanan bu kötü alışkanlıklar nedeniyle mevcut otoparklar
69
tam kapasitesine ulaşacak düzeyde kullanılmamaktadır. Bu sebeple park yasağı kuralını ihlal edenlerle etkin bir
mücadelenin başlatılması, çok katlı otopark yapımı kadar önem taşımaktadır. Ülkemizde park sorununu ortadan
kaldırmak için açık ve kapalı otopark sayısını hızla artırmanın yanında, imar mevzuatında gerekli düzenlemeler
yapılarak her türlü binada yeterli park yeri bulundurma zorunluluğu da getirilmelidir.
Ulaşım alt yapısının planlanması, yapımı ve bakımı, ulaşım araçlarının işletilmeleri ve trafiğin yönetimi, mühendislik
ağırlıklı işlerdir. O halde, ulaşım ve trafikten sorumlu kuruluşlarda uzman mühendislerin istihdamı ve bu
elemanların çalışmalarında sürekliliğin sağlanması zorunluluğu vardır.
Eğitim Yetersizliği
Trafik güvenliğinde, üzerinde en çok durulması gereken konu eğitimdir. Trafikte eğitim; sürücü, yaya, yolcu,
denetimi yapanların hatta bir kaza sonucunda ortaya çıkan sorunları haber vericilerin eğitimi gibi geniş kapsamlıdır.
Eğitim etkinliklerinin amacı, toplumumuzda güvenli ve düzenli bir trafik ortamının tesis edilmesi, trafik kurallarına
alışkanlık kazandırılması, dolayısıyla trafik kazalarının nedenleri, alkollü, uykusuz, yorgun iken ve hızlı araç
kullanmadaki olumsuz etkiler gibi konularda eğitici yayınlar, radyo, televizyon ve yazılı basın aracılığıyla daha etkili
olarak toplumun bilinçlendirilmesidir. İnsan faktörünün kazaya neden olan hatalı unsurlar arasındaki payının
azaltılabilmesi ve böylece trafik güvenliğinin sağlanarak trafik kazalarındaki artışın önüne geçilebilmesi için trafiğe
katılan sürücü, yaya ve yolcuların eğitimlerine önem verilmesi gerekmektedir.
Resim 6.1 : Trafik eğitimi için hazırlanmış bir dershane
Trafik kazalarının meydana gelmesinde en büyük sorumlunun sürücü olması nedeniyle, sürücülere verilen eğitimin
yeterli düzeye çıkartılmasında zorunluluk bulunmaktadır. Bugün ülkemizde sürücülere verilen eğitimde hem
yetersizlik hem de disiplin eksikliği görülmektedir. Sürücü kurslarında kursiyerlerin kurslara devam zorunluluğunun
tam olarak uygulanmadığı, bazı kurslarda yeterli bilgiye sahip olmayan eğitici ve öğreticilerin görevlendirildiği,
sürücü belgesi alacaklarda kanunen sahip olunması gereken şartlara bakılmaksızın adayların başvurularının kabul
edildiği, haksız rekabet oluşturularak işin ticari amacının ön planda tutulduğu tespit edilmiştir (Resim : 6.1).
Trafik ve ulaştırmada ana unsur insandır. Alt yapı ne kadar iyi olursa olsun, yolu kullananlar trafik ve ulaşıma karşı
iyi eğitilmemişler ise, istenilen şekilde bir taşıma hizmetinin temini mümkün değildir. Bu bakımdan trafik ve
ulaşımla ilgili her türlü planlama uygulama sırasında yaya, sürücü ve yolcu olarak insan davranışlarının da dikkate
alınması trafik ve ulaşımla ilgili eğitimin yeterli düzeye çıkarılması zorunludur.
70
Yayalar içinde çocukların eğitiminin özel bir önemi vardır. Çocukların kazalara karışmasında, oyun yerlerinin azlığı
nedeniyle yol üzerinde oynamaları, bisiklet yollarının olmaması sebebiyle yolda bisiklet sürmeleri, anne ve
babalarınca taşıtlara karşı yeterince korunmamalarının rolü büyüktür. Çocuklar için eğitim, okul öncesi (ailede) ve
okul çağı eğitimi olmak üzere iki aşamada düşünülebilir. Eğitim konusunda kitle iletişim araçlarına da büyük roller
düşmektedir.
Trafik eğitimi ile ilgili diğer öneriler arasında, bisiklet süren çocukların eğitimleri, ilk veya orta dereceli okullarda
trafik dersi veren öğretmenlerin eğitimleri ve suç işlemeyi alışkanlık haline getiren sürücülerin ikinci eğitime tabi
tutulmaları sıralanabilir.
Trafik düzeni ve güvenliği bakımından kara yolunu kullananların eğitimindeki önemi vurgulamak, ilgili kuruluşların
trafik eğitimine olan katkılarını arttırmak amacı ile her yıl Mayıs ayının ilk cumartesi günü Uluslararası Kara Yolu
Trafik Güvenliği Günü, bu günü takip eden hafta ise Kara yolu Trafik Haftası olarak kutlanmaktadır.
Denetleme Yetersizliği
Denetimden sorumlu personelin temel görevi trafik kurallarına
herkesin tam ve kesin olarak uymasını sağlamaktır. Bu amaçla
taşıtların güvenli yüklenmesi, aşırı yükleme, tehlikeli maddelerin
taşınması, çalışma ve sürme süreleri, sürücü belgesi, sigorta tescil
plakası, tescil ve trafik belgeleri gibi birçok hususun denetlenmesi
gerekir.
Denetimler sürekli, objektif, kişi ve araç ayrımı yapılmaksızın etkili
bir şekilde yapılmalıdır. Kaza sonucunda, durumun doğru ve tam
olarak tespiti, ayrıca kazada oluşan hasarın iyi şekilde belirlenmesi
gerekir. Trafik personeli, trafik kazası tespit tutanaklarını tanzim
ederken trafik mevzuatını tam olarak uygulamalı, hiç kimsenin
etkisinde kalmamalıdır.
Yapılan denetimin verimini yükseltme gereksinimi vardır. Denetim
görevleri yapılırken yalnızca belgelerin denetimine ağırlık
verilmemeli ; denetim görevi daha geniş kapsamlı olarak yerine
Resim 6.2: Bir trafik polisi denetimde
getirilmelidir. Ayrıca, devriye hizmetleri de az ve yetersiz
kalmaktadır.
Personelin bir kısmı kavşaklardaki akımı düzenlemede çalıştırılmaktadır. Bu personelin sınırlı kişisel gayretleri ile
bazı kavşaklarda trafik akışı sağlanıyor gözüküyorsa da, genelde düzenlemelerin hiçbir veriye dayanmadan,
gelişigüzel yapılması, bir kavşağın etkilediği başka birçok kavşak ve yollarda olumsuz sonuçlar vermekte, trafiğin
akışına ilişkin genel durum daha da kötü olabilmektedir.
Sürücülere seyirleri sırasında her an gözlenmekte oldukları, kuralı çiğnediklerinde yakalanacakları ve
affedilmeyecekleri izlenimi verilmelidir. Denetimden istenilen sonucun alınabilmesi için hatalı davranışların
görüldükleri yerlerde cezalandırılması gerekir. Gönüllü trafik deneticileri daha fazla görevlendirilmelidir.
Denetim aynı zamanda eğitici, öğretici olmalıdır. Sürücülerin hatalı davranışlarının ne sonuçlar doğurabileceği
onlara açıklanmalıdır. Trafik denetleme hizmetlerinin başarıya ulaşabilmesi için trafik personelinin modern kontrol
araç ve gereçleri ile donatılması gerekmektedir (Resim : 6.2).
Cezaların caydırıcılığı sağlanamadığı takdirde yapılan denetlemelerden yarar elde edilemez ve kurallara aykırı
davrananlar hata yapmaya devam ederler. Bazı ülkelerde çeşitli trafik kuralları ihlâllerine verilen para cezaları
Türkiye ile karşılaştırılarak aşağıdaki tabloda verilmiştir :
71
BAZI ÜLKELERDE TRAFİK SUÇLARINA VERİLEN CEZALAR
ÜLKE
TÜRKİYE
NORVEÇ
TRAFİK
IŞIKLARINA
UYMAMAK
64$ (101 YTL)
HIZ SINIRINI
%50'YE KADAR
AŞMAK
130$ (206 YTL)
TRAFİK
POLİSİNE
UYMAMAK
64$ (101 YTL)
216$ veya 11 gün
172$ veya 9 gün
216$ veya 11 gün hapis
hapis
hapis
ŞERİT
İHLALİ
64$ (101 YTL)
108$ Veya 5
gün hapis
DANİMARKA
93$
166.5 $
122$
91.5$
İSVEÇ
126$
80.5 $, hız limiti %
30'dan fazla ise dava
açılır.
107$
65$
İlk ve Acil Yardım Hizmetinde Yetersizlik
Sağlık hizmetleri ile ilgili yetersizlikler, kazanın çoğu zaman bir oluş nedeni değil, kaza sonrası ölü veya yaralı
sayısında artış nedenidir.Ancak, dikkatsizlik veya bilinçsizlik gibi nedenler zincirleme kazalara yol açabilmektedir.
Kazazedelere olay yerinde ilk yardımın gereği gibi yapılmaması, yaralıların bilinçsiz taşınması ve taşıma sırasında
acil yardım hizmetlerinin yetersizliği nedeniyle, ülkemizde kazaya karışan bir kimsenin ölme ya da sakat kalma
olasılığı diğer ülkelere kıyasla yüksek
orandadır.
Trafik kazalarında ölümlerin % 10'u ilk beş
dakikada kalıp ve
solunum durması ile kanamalardan, % 50'si
ise ilk yarım saat
içinde kanama, şok ve diğer yaralanmalardan
ileri
gelmektedir.
Uzmanlar bilinçli, kaliteli, uygun ve sürekli bir
şekilde
sağlanan
acil yardım hizmetleri ile ölenlerin en az %
20'sinin
kurtarılabilmelerinin mümkün olabileceğini
belirtmektedirler.
İlk yardım, acil yardım ve kurtarma
hizmetlerinin ana
hizmet ilkeleri; yerinde hizmet, anında hizmet,
etkin,
kaliteli,
modern, teknik ve tıbbi usullerle, bilinçli
eylem,
bilinçli
eylemsizlik çerçevesinde hizmete özel yetişmiş
personel ile komple
hizmettir (Resim 6.3).
Hizmetin temel hedefi ölüm ve sakatlıkları en
az düzeye indirmek
olduğundan, trafik kazası anında ve
sonrasında
insanların hayatlarının kurtarılması amacıyla,
kara
yollarında
belirli aralıklarla ilk yardım istasyonları ve
ekipleri
Resim 6.3 : İlk ve acil yardım
kurulmalıdır.
Trafik
kazalarında
trafik
polisinden
önce
olay yerine gelmesi gerekenler ilk yardım
ekipleridir. Trafik
zabıtasının olay yerine varması ve hizmetleri
yapmaya çalışması
yeterli olmadığı gibi kendi asli hizmetlerini de aksatan bir husustur.
72
Resim 6.4: Kara yolu trafik akışı
Trafik Kazalarının Diğer Nedenleri
Ülkemizdeki kazaların çokluğunu sadece bu dört temel nedene bağlamak konuya çok yüzeysel yaklaşmak olur.
Ülkemizdeki trafik kazalarında değişik ağırlıkta etkili olan pek çok neden mevcuttur. Bu nedenlerin büyük kısmı
gelişmiş ülkelerde bulunmadığı ve en iyi şekilde çözümlenmiş olduklan için bu ülkelerdeki yol güvenliği ülkemize
kıyasla daha yüksektir. Ülkemize özgü diğer trafik kazası nedenlerinden bazıları şöyledir:
• Yolcu ve yük taşımacılığının kara yolu ağırlıklı yapılması (Resim: 6.4),
• Şehir içi ve şehirler arası yolcu taşımasında şirketleşme yerine, kişiler ve firmalar arasında rekabete neden olan
bireysel taşımacılığın yapılması,
• Kara yolu taşımacılığını disipline edecek Taşıma Kanunu'nun 1960'h yıllardan beri sürekli olarak anılmasına
rağmen çıkartılamamış olması,
• Köyden kente göç olayı sonucu çarpık kentleşme,
• Yetki dağınıklığı,
• Eski model taşıtların çokluğu,
• Taşıt muayenelerinin teknik cihazlar yerine gözle yapılması,
• Düzensiz kara yolu kenarı yerleşimleri,
• Ağır yük taşıtlarının, tonajlannın çok üzerinde yüklenmesi ve ağırlık kontrollerinin etkinleştirilememesi,
• Hedef planların olmayışı,
• Yolu kullananların kurallara uyma alışkanlığı ve kültürünün olmaması,
• Taşımacılıkta ağır taşıt oranının yüksek olması,
• Otomotiv sanayiinde kalite ve standart eksikliği,
• Uzman yetersizliği,
• Trafik güvenliğini sağlayıcı önlemlerin alınmasında yetersizlik (Resim 6.5),
73
Özetle, trafik kazalarının yaklaşık % 98'i insan unsuru, % 2'si de teknik arıza, yol ve hava unsuruna dayanmaktadır.
Bunları aşağıdaki gibi örnekleyebiliriz:
İnsan Hataları
1.
Sürücü hataları
a)
Kırmızı ışıkta geçme
b)
Alkollü araç kullanma
c)Aşırı hız
d)
Hatalı geçiş
2.
Yay a hataları
a)
Araçlara ilk geçiş hakkını vermemek
b)
Yola birdenbire çıkmak
c)Duran taşıtın önünden veya arkasından çıkmak
d)
Yol içinde yürümek, oynamak ve oturmak
3.
Yolcu hataları
a)
Taşıt durmadan taşıttan inmek ve taşıta binmek
b)
Açık yük üzerinde yolculuk etmek
c)Taşıt dışında yolculuk etmek (çamurluk üzerinde vb.)
Teknik Arıza
1.
Fren patlaması
2.
Rot çıkması
3.
Lastik patlaması
4.
Işık donanım bozukluğu
Yol ve Hava Unsuru
1.
Düşük banket
2.
Yol yüzeyinde gevşek malzeme
3.
Yolda bulunan çukurlar
4.
Havanın sisli oluşu
5.
Havanın karlı, yağmurlu ve yolların kaygan oluşu
Resim 6.5: Kara yolu ve demir yolunun kesiştiği bir nokta
74
Trafik Kazalarında Asli Hata Sayılan Hâller
Araç sürücülerinin trafik kazalarında asli hatalı sayılacakları hâller ile hata durumlarının tespitine dair esas ve
usuller aşağıda gösterilmiştir.
Asli Hata Sayılan Hâller:
1. Kırmızı ışıklı trafik işaretinde veya yetkili memurun dur işaretinde geçme,
2. Taşıt giremez trafik işareti bulunan kara yoluna veya bölünmüş kara yolunda karşı yönden gelen trafiğin
kullandığı şerit, rampa ve bağlantı yollarına girme,
3. ikiden fazla şeritli taşıt yollarında, karşı yönden gelen trafiğin kullanıldığı şerit veya yol bölümüne
girme,
4. Arkadan çarpma,
5. Geçme yasağı olan yerlerden geçme,
6. Doğrultu değiştirme manevralarını yanlış yapma,
7. Şerit ihlali,
8. Kavşaklarda geçiş önceliğine uymama,
9. Kaplamanın dar olduğu yerlerde geçiş önceliğine uymama,
10. Manevraları düzenleyen genel şartlara uymama,
11. Yerleşim birimleri dışındaki kara yolunun taşıt yolu üzerinde, zorunlu hâller dışında park etme veya duraklama
ve her durumda gerekli önlemleri almama,
12. Park için ayrılmış yerlerde veya taşıt yolu dışmda kurallara uygun olarak park edilmiş araçlara çarpma.
Sürücü Hatalarının Tespiti:
Adli mevzuat ve yargılama hükümleri saklı kalmak üzere; trafik kazalarına karışan sürücülerin hata oranları; olay
bir bütün kabul edilip, yüz veya sekiz sayısı tam kötü puan alınarak değerlendirilmek suretiyle hesaplanır. Aslî hata
durumunda tam kötü puan uygulanır.
Asli hatalı hareketin birden fazla sürücü tarafından yapıldığı hâllerde de hatanın paylaştırılması usulü uygulanır.
Ancak, yasanın belirttiği temel kurallara, yasaklara, kısıtlamalara ve talimatlarına rağmen; Sürücünün veya
yayaların kural dışı hareketleri veya taşıtların teknik arızaları, bir başka sürücüyü tehlikeye düşürme hallerinde
sürücü, doğması muhtemel bir kazayı önlemek, can ve mal güvenliğini korumak amacı ile trafik zorunlulukları, Kara
Yolları Trafik Yasası'nın öngördüğü temel kurallardan birini ihlâl etmeyi zorunlu kılmış ve bu davranış bütün
önlemlere rağmen bir kazaya neden olmuş ise bu araç sürücüsü asli hatalı sayılamaz.
Asli hatalı hareketleri yapanlardan, bu
hareketi yapmalanna, zorlayıcı bir
başka hareket veya durumun varlığı
açıkça tespit edilmedikçe hata oranları
düşürülemez.
Trafik kazalarına karışan ve sürücüler
dışında kalan kişilerin hata durumları
trafik kurallarına, kısıtlama,yasaklama
ve talimatlara uymamadaki tutum ve
davranışlara göre belirlenir.
Kaza yerinde yapılan incelemeler
sonunda tespit edilen iz ve delillere
ilave olarak kazaya karışanların olay
hakkındaki ifadeleri ile varsa tanık
ifadeleri, hata belirlenmesinde dikkate
alınır (Resim 6.6).
75
2. TRAFİK KAZALARININ ÜLKE EKONOMİSİNE VERDİĞİ ZARARLAR
Araştırmalara göre, kazaların yol açtığı ekonomik kayıplar, ülkelerin milli gelirlerinin yaklaşık % 1 'i ile % 2 'si
arasındadır. Kazaların yaklaşık % 30'unu ise trafik kazaları teşkil etmektedir.
Trafik kazaları, yol açtığı maddi ve manevi kayıpların büyüklüğü ile ülke ekonomisinde sürekli gündemde kalan
sorunlardan biridir. Trafik kazaları sonucunda meydana gelen ekonomik kayıplar sadece taşıtlar üzerindeki
hasarlarla sınırlı görülmemelidir. Nitekim kaza yapmış bir araç tamir edildikten sonra tekrar eski maddî değerine
ulaşamamaktadır.
Trafik kazaları neticesinde hayatını yitiren kişi, ailesi için nasıl bir manevi kayıpsa, ülke ekonomisi için aynı zamanda
maddî bir kayıptır. Çünkü bir insan, üretim aşamasına katkıda bulunabilmesi için ilk önce ailesi tarafından
büyütülmekte, ardından ise uzun süre eğitime tâbi tutulmaktadır. Bu nedenle, trafik kazasında bir insanın ölmesi
ile birlikte o insanın büyütülmesi ve eğitilmesi için verilen tüm emekler de yok olmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütüne göre kalıcı sakatlıkların yaklaşık % 15'i kazalardan ve bunun en az yarısı da trafik
kazalarından meydana gelmektedir.
Trafik kazalarında ölenlerden ve yaralanıp da bir daha çalışması imkânsız olanlardan Emekli Sandığı, Sosyal
Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur gibi sosyal güvenlik kuruluşlarına bağlı olanların genç yaşta emekliye ayrılmaları
veya ailelerine aylık bağlanması sonucu, hem bu kurumlar maddî zarara, hem de ülke ekonomisi önemli iş gücü
kayıplarına uğramaktadır.
Diğer yandan, trafik kazalarında yaralanan kişilerin önemli bir kısmı sakat kalmaktadır. Yaralıların tedavisi ve sakat
kalanların iyileştirilmesi ve topluma tekrar kazandırılması için birçok hastahaneye, doktor, hemşire ve diğer sağlık
personeline ihtiyaç duyulmaktadır. Geride kalan yaşamını bir başkasına veya bir araca bağımlı olarak geçirmek
zorunda kalan insanlarla ilgili kayıplar maddî bir değerle ölçülemez.
Resim 6.7: Trafik kazası geçirmiş iki araç
Ayrıca, kazalarda yaralananlar için yapılan sağlık harcamaları da önemli bir ekonomik kayıptır. Birçoğu yurtdışından
ithal edilen ilaçlar, protezler, ambulanslar, ameliyat malzemeleri önemli bir tutar oluşturmaktadır.
Diğer yandan, kaza sayısı arttıkça vatandaşlarımız daha çok sayıda mahkemeye başvurmaktadırlar. Bu nedenle
trafik mahkemesi adı verilen ve uzmanlığı gerektiren mahkemeler kurulmuştur. Bu mahkemelerde sadece trafik
kazalarına bakmak için birçok hakime ve diğer adliye personeline ihtiyaç duyulmakta; olay yerine gönderilen
bilirkişi ve diğer uzmanlar için de birçok masraf yapılmaktadır.Trafık kazaları nedeniyle istihdam edilen trafik
personeli, sağlık personeli ve adli personel sayısındaki artışlar ülke ekonomisine büyük bir yük getirmektedir.
Trafik kazaları sonucu yollarımız zamanından önce yıpranmakta, yol boya ve işaretleri hasar görmekte, yol
kenarındaki oto korkulukları tahrip olmakta, bu ise ülke ekonomisine maddi zarar vermektedir. Nitekim, Kara
Yolları Genel Müdürlüğü tarafından, bir yandan yeni yollar ve otoyollar inşa edilirken, diğer taraftan kazalar sonucu
meydana gelen yol tahribatının olumsuz etkilerinin giderilmesi ile uğraşılmaktadır.
Trafik kazaları, yolcu ve eşya taşınmasının yani motorlu taşıt trafiğinin kaçınılmaz olumsuz sonuçlarından biridir.
Dolayısıyla her ülkede meydana gelmektedir. Ancak ülkemizde gelişmiş ülkelerdekinden çok daha yüksek oranda
kaza olmaktadır (Resim 6.7).
76
3. TRAFİK KAZALARINI AZALTMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
Trafik Kontrolleri
Trafik kontrolü; kara yolunu kullanan kişilerin trafik kurallarına uyup uymadıklarını, araçların trafiğe uygun olup
olmadığını, araç ve sürücülere ait belgeleri, araçta bulundurulması zorunlu donanımları kontrol ederek,
uymayanlar hakkında yasal işlem yapmaktır.
Resim 6.8: Hareket halinde kontrol
Hareket Halinde Kontrol
Hareket halinde kontrol, hareket halindeki trafik içinde trafik kurallarına uymayanların tespit edilmesi amacı ile
yapılan kontroldür (Resim 6.8). Trafik kazalarının daha çok sürücülerin hareket hâlinde iken kural dışı davranışları
neticesinde meydana gelmesi nedeniyle, hareket hâlinde kontrollere önem verilmeli, sürekli ve dengeli bir şekilde
bütün yollara yaygınlaştırılarak trafik polisinin her an her yerde olduğu imajı verilmelidir .
Hareket halinde yapılan kontrollerde, akan trafik içerisinde;
Hız,
Şerit izleme,
Trafik ışıkları, trafik işaret levhaları ve yer işaretleri,
Dönüş, geçme ve geçilme,
Takip mesafesi,
Yavaş sürme yasağı,
Geçiş kolaylığı sağlama,
Kavşaklarda geçiş hakkı,
İndirme ve bindirme,
Duraklama ve park etme,
Işıkların kullanılması,
Araçların yüklenmesi,
Araçların manevraları,
Geçiş üstünlüğünün kullanılması,
Ses, müzik ve haberleşme aygıtlarının kullanılması,
Önlemsiz ve saygısız araç sürülmesi,
Koruyucu donanım kullanma ve benzeri durumlar kontrol edilir.
77
İhbarlı Kontrol
İhbarlı kontrol, kara yolları üzerinde kural ihlal edenleri belirleyerek haberleşme cihazlarıyla ilerideki ekiplere
bildirme şeklinde yapılan kontroldür.
İhbarlı kontrollerde, trafik kurallarına sıklıkla uyulmadığı trafik kazalarının meydana geldiği kara yolları ve
kavşaklardaki görevliler ile hava ekibi tarafından, seyir hâlinde kontrolde belirtilen kural dışı davrananların
belirlenmesi, telsizle çevirme ekibine bildirilmesi amacıyla aşağıda belirtildiği gibi hareket edilir:
• Bildirme görevlisi, taşıtların plakalarını rahatlıkla görebilecek bir noktada ya da şekilde yerini alır.
• Bildirme görevlisinin her iki yönünde, arada dönüş yolları bulunmayan güvenli bir noktada çevirme ekibi
konuşlandırılır.
• Bildirme görevlisi, kural ihlali yapan taşıtların plaka, cins ve rengi ile uyulmayan kuralları kaydederek çevirme
ekibine bildirir.
• Çevirme ekibince bildirilen taşıtlar kayda geçilerek, uyulmayan kural taşıt sürücüsüne açıklanarak cezaî işlem
yapılır.
Sabit Kontrol
Sabit kontrol, seyir ve ihbarlı trafik kontrolleri neticesinde kurallara uymadığı tespit edilenler hakkında cezai işlem
yapmak, sürücü ve taşıta ait belgelerle kontrole tabi diğer hususları incelemek üzere araçlar durdurularak yapılan
kontroldür (Resim 6.9). Trafik personeli güvenli bir trafik ortamı sağlanması amacıyla;
• Sürücülere ait belgeleri,
• Sürücülerin sağlık durumlarında araç kullanmayı engelleyici bir durumun olup olmadığını,
• Araçlara ait belgeleri,
• Araçların amaçlan dışında
kullanılıp kullanılmadığını,
• Araçlara ait trafik ayrım işaretleri
ve diğer işaretlerini,
• Araçların teknik şartlara
uygunluğunu,
• Araçlarda bulundurulması
zorunlu gereçleri,
• Araçlann muayene süresinin
dolup dolmadığını,
• Alkollü içki etkisi altında araç
sürülüp sürülmediğini,
• Taşıt kullanma sürelerinin aşılıp
aşılmadığını,
• Araçlardaki taksimetre ve
takoğraf cihazlannı,
• Araçlardaki görüntü cihazlarını,
• Araçlarda bulundurulması
zorunlu sigortaların
yaptırılıp yaptırılmadığını,
• Ticari taşıt kullanma belgesi ve
taşıt tanıtma kartını,
• Araçlann ışık donanımı ve
lastiklerini,
• Araçlann yolcu ve yük
kapasitesinin aşılıp
aşılmadığını ve yükleniş şeklini,
• Araçlarda kullanılması zorunlu
koruyucu trafik
tertibatının kullanılıp
kullanılmadığını,
• Şehirler arası ve ülkeler arası
yolcu ve yük taşımacılığı
yapan araçlann yetki belgelerini,
• İncelemeye tabi diğer hususlan,
Resim 6.9: Sabit Kontrol
Alkol Kontrolü
Alkol kontrolleri ayrı bir kontrol
şekli olmamasına rağmen,
özellik taşıdığı için ayrı olarak
incelenmiştir.Alkol
kontrolleri günümüzde alkol test cihazı veya alkolölçer ile hızlı bir şekilde yapılabilmektedir.Emniyet teşkilâtının
hâlen kullanmakta olduğu LION S D2/T alkolmetre cihazı nefes analizi suretiyle kandaki alkol seviyesini kısa sürede
ve %100 doğrulukla ölçen bir cihazdır.
78
Takoğraf Kontrolü
Takoğraf cihazlarının yük veya yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekicilerde kullanılır durumda
bulundurulması ve kullanılması zorunludur. Ülkemizde değişik firmalar tarafından üretilen takoğraf cihazları
kullanılmaktadır. Marka değişikliğinden dolayı cihazlar arasında kullanımları
yönüyle birtakım farklılıklar bulunmakla birlikte bütün takoğraf cihazlarında
alınabilecek bilgiler;
• Aracın hız sınırını ihlâl edip etmediği,
• Hız sınırını ihlâl etmiş ise, kaç defa ihlal ettiği,
• Sürücünün sürekli ve toplam olarak 24 saat içerisinde kaç saat araç
kullandığı,
• Tarih ve saat bilgileri,
• Kilometre cinsinden gidilen yol bilgileri vb. dir.
Kontrol Yerinde Dikkat Edilecek Hususlar
Kontrol mahallinde kalabalık oluşturacak şekilde gereğinden fazla araç yığılmamalıdır. Yolcuların taşıttan inmesine
ve ilgisiz şahısların kontrol mahallinde birikmemesine dikkat edilir. Sürücüler ile gereksiz tartışmadan kaçınılır ve
nezaketle yaklaşılarak ihlâl ettikleri kural veya noksanlıkları kendilerine hatırlatılır.
Yazılan cezalar, ihlâl edilen trafik kurallarının karşılığı olan ve 2918 sayılı Kara yolları Trafik Kanunu'nda belirtilen
cezalardan olmalı, kesinlikle keyfi ceza yazılmamalıdır.
Kontroller esnasında emniyet kemeri takmayanlara alışkanlık kazandırmak amacıyla, eğitici mahiyette uyanlarda
bulunulmalı ve kendi can güvenlikleri için emniyet kemeri takmaları gerektiği bildirilerek görevliler yanında
taktırılması sağlanmalıdır.
Otobüs kontrolleri esnasında kontroller devam ederken bir görevlinin, otobüs sürücüsünün itibarını zedelemeden,
halka trafik konusunda eğitici mahiyette bilgiler vermesi ve kural ihlâllerini Alo -154'e bildinnelerini söylemesi
halkın trafik kuralları konusunda bilinçlendirilmesine katkıda bulunacaktır.
İletişim Kampanyaları
Polis ve ekip araçlarının sayısal yetersizliği, uygulamadan kaynaklanan sorunlar ve trafik güvenliğini tehdit eden
davranışların cezalandırılamaması durumları göz önüne alındığında, trafik güvenliğini sağlamada denetim
faaliyetlerinin trafik katılımcıları için yeterince
caydırıcı olmadığı ortadadır.
Trafiğin
güvenliğini
tehdit
eden
sürücü
davranışlarını değiştirmek için uygulamaya konulan
denetim programlarının etkili olması için, denetim
stratejileri
iletişim
kampanyaları
ile
desteklenmelidir.
Dolayısı
ile
sürücülerin
algılayabileceği yakalanma korkusu artırılmaya
çalışılmalıdır. Burada önemli olan bir gazete haberi
ya da yapılan bir iki film değildir. Kitle iletişim
araçları aracılığıyla verilen mesajların uzun dönemli
olarak planlanması ve denetim faaliyetleri ile eş
güdümlü
olarak
uygulamaya
konulması
gerekmektedir.
Trafik kontrollerinde polisin sürücü tarafından
algılanması büyük önem taşımaktadır. Polis yaptığı
kampanyalarda trafik kurallarına uyulmadığı zaman
ceza yazılacağını değil, trafiğe katılanların kendi can
güvenliği için bu kurallara
uymasının gerekli olduğuna onları ikna etmeye
Resim 6.10: Trafik polisi görev başında
çalışmalıdır(Resim 6.10).
İletişim kampanyalarının, sürücü ve yayaları iknaya yönelik korkutucu ve caydırıcı temalardan oluşan bir özellik
taşımasını destekler nitelikte, trafik personeli modern ekip araçları ve kontrol gereçleri ile
79
donatılmalıdır. Sürücü ve yayaların, bir trafik kuralına uymadıklarında yakalanma olasılıklarının yüksek olduğunu
düşünmeye başlamaları, trafik kurallarını uygulama alışkanlığının kazanıldığını gösterir.
Kampanyaların temel amacı, trafik suçlarına karşı trafik polisinin hoşgörü göstermeyeceğini vurgulamak olmalıdır.
Kampanya süresince sürücülere bizzat trafik personeli tarafından dağıtılmak üzere, kolay anlaşılır nitelikte
broşürler hazırlanmalıdır.
Ülkemizde Avrupa'nın 14 ülkesindeki toplam kamyon sayısı kadar kamyon mevcuttur. Batıda minibüsle yolcu
taşımacılığı yapan tek ülkeyiz. Şehirler arası yolcu taşımacılığının payının ve otobüs sayısının en çok olduğu
ülkelerin başında gelmekteyiz. Ülkemize özgü bu durumlar kampanyalarda dikkate alınmalıdır.
Aralıklı olarak kampanya konulan değiştirilmeli, özellikle emniyet kemeri gibi ölüm ve yaralanma sayısını azaltıcı
noktalara dikkat çekilmeli; alkol gibi önemli kaza nedenleri hakkında sürücü ve yolcular sürekli bilgilendirilmeli ve
bilinçlendirilmelidir.
Trafik Kazaları İçin Çözüm Önerileri
Türkiye genelinde; eğitim noksanlığı, cezaların caydırıcı nitelikte olmayışı, trafik kazalarının taksirli suç niteliğinden
çıkarılıp ağır suç gibi yargılamanın yapılmaması trafik kazalarının en önemli sorunlarıdır. Son olarak da sürücülerin
birbirlerine karşı saygı, sevgi ve sabırlı olarak araç kullanmaları gerekmektedir
Kazaların önlenebilmesi bakımından;
• Trafik eğitimi aileden başlayarak eğitim ve öğretimin her kademesinde verilmesinin ve geliştirilmesinin
sağlanması,
• Şehir içi taşımalarda toplu taşıma payının artırılması ve toplu taşımaya ağırlık verilmesi,
• Kara yolu taşımacılığı payının deniz, demir ve hava yolu taşımaları ile dengelenmesi ve kombine taşımacılığın
sistemleştirilmesi,
• Kara yollarının fiziki yeterlilikleri artırılarak, bakım ve onarıma önem verilmesi,
• Şehirler arası taşımacılıkta haksız rekabetin yol açtığı kalitesiz ve güvensiz taşımacılığın en az seviyeye
indirilmesi, az vasıta sahibi çok firma yerine, yeterli vasıta ve imkânlara sahip az firma sisteminin uygulanması,
• Ulaşım ve trafik hizmetleri ile ilgili kamu otoriteleri arasında gerekli koordinasyonun sağlanması,
• Trafik cezalarının caydırıcı olması,
• Taşıma ile ilgili hizmetlerin disiplinize edilmesi vb. önlemlerin
alınması,
• Kazalann azaltılmasında kısa ve uzun vadeli hedef plânların
yapılması ve sonuçlarının, kitle iletişim araçlarıyla toplumun
büyük katılımı sağlanarak tartışılması,
• Ülke genelinde, trafik kazalarının önlenmesine karşı
başlatılan kampanyaların yaygınlaştırılıp, kamuoyu yaratılması.
• Sürücü okullarındaki eğitim ile ilk ve orta öğretimdeki trafik
eğitimi ve yaygın trafik eğitiminin yeniden düzenlenmesi.
• Yük taşımacılığında, belirli tonaj ve büyüklükte olan araçlara
yolcu taşımacılığının yoğun olduğu saatlerde geçiş izni
verilmemesi,
• Kaza sonrası yardım hizmetlerinin ülke düzeyinde
iyileştirilmesine yönelik haberleşme, ilk yardım, kurtarma ve
kliniksel yardımda yeterli alt yapı oluşturulması,
• Taşınan ve taşıyanı güvence altına almak ve trafik kazalarının
sonuçlarını hafifletmek için zorunlu sigorta kapsamı
genişletilmesi gerekmektedir.
80
4. TRAFİK KAZALARINDA
YÜKÜMLÜLÜKLER
Kara yollarında meydana gelen trafik
kazalarına hemen el konmasını, ölü ve
yaralıların taşınmasını, yaralıların tedavisini
veya sanıkların yakalanmasını sağlamak
için;
• Kaza yerinden geçmekte olan veya
kazaya
karışmış
bulunan
araçların
sürücüleri, kaza yerinde ilk yardım önlemlerini almaya ve en yakın zabıtaya veya
sağlık kuruluşuna haber vermeye ve
yetkililerin isteği üzerine yaralıları en yakın
sağlık kuruluşuna götürmeye,
• Şehirler arası akaryakıt istasyonlarını
işletenler, belirlenen standartlara uygun ilk
yardım malzemesini her an kullanılabilir
durumda bulundur-maya,
• Tamirhane, servis istasyonu, garaj
sahibi ve sorumluları, tesislerine ölüm veya
yaralanma ile sonuçlanan, bir kaza geçirmiş
olduğu belli olan ya da üzerinde suç belirtisi
bulunan bir araç gelince, gecikmeksizin
zabıtaya haber vermeye ve bunları bir
deftere işlemeye zorunludurlar.
Trafik kazalarına karışanların
sorumlulukları
Bir trafik kazasında olaya karışanlardan
yaralanmamış olan veya hafif yaralı
olanlar;
a. Araç sürücüsü iseler, trafik için ek bir
tehlike yaratmayacak şekilde hemen
durmak, trafik güvenliği için ışıklı işaret
veya yansıtıcı cihazlar koymak ve gereken
önlemleri almak (Resim 6.11),
b. Trafiği, can ve mal güvenliğini
etkilemeyen, ölümlü, yaralanmalı veya
hasarlı kazalarda, sorumluluğun belirlenmesine yarayacak iz ve kanıtlar dâhil kaza
yerindeki durumu değiştirmemek,
c. Olayda taraf olanlar, istendiğinde diğer
tarafa kimlik ve adreslerini bildirmek,
sürücü ve trafik belgeleri ile sigorta
poliçelerini göstermek, bunlara ait gerekli
bilgilerle tarih ve sayılarını vermek,
ç. Olayı, yetkili ve görevlilere bildirmek ve
bunlar gelinceye kadar veya bunların iznini
almadan kaza yerinden ayrılmamak
zorundadırlar.
Resim 6.11: Trafik kazası sonrası
81
Başında sahibi veya sorumlusu bulunmayan motorlu araçlara, taşmabilen veya taşınamayan mal ve mülklere zarar
veren sürücüler ise;
• Aracın, malın veya mülkün ilgilisini bulmak,
• Bulunamadığı takdirde araçların ve zarar verilen diğer şeylerin görülebilen ve uygun yerlerine düşmeyecek,
kaybolmayacak şekilde yazılı bilgi bırakmak,
• En kısa sürede yetkililere haber vermek zorundadırlar.
Ancak; maddi hasarla sonuçlanan kazalarda; kazaya karışan kişilerin tümü, yetkililerin gelmesine gerek görmez ve
anlaşırlarsa, durumu aralarında yazılı olarak tespit etmek suretiyle olay yerinden ayrılabilirler.
Bu şekilde bir anlaşma ile olay yerinden ayrılmış olan taraflar, meydana gelen zararın kendilerince doğrudan veya
sigortaları tarafından karşılanacağını kabul etmiş sayılırlar. Ayrıca yazılı tespit yapmış olsun veya olmasınlar
sonradan yetkililerden kaza tespit tutanağı düzenlenmesini isteyemezler. Sürücülerin kazaya karışmaları halinde,
sigorta şirketinden zararın ödenmesinin istenebilmesi için;
• Onaylı kaza tespit tutanağının,
• Alkol raporunun,
• Araç trafik ve tescil belgelerinin gösterilmesi gerekmektedir.
DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
1 . Trafik kazalarında sürücü hataları nelerdir?
2.
Trafik kazalarında yaya ve yolcu hataları nelerdir?
3.
Yolun ve aracın hangi nitelikleri trafik kazalarına yol açmaktadır?
4.
Kaza yerinde bulunanların ne gibi yükümlülükleri vardır?
5.
Trafik kazalarının yol açtığı başlıca kayıplar nelerdir?
6.
Trafik kazalarını önlemek, kayıpları azaltmak için neler yapılmalıdır?
82
OKUMA METNİ
KARAYOLLARI TRAFİK GARANTİ FONU YÖNETMELİĞİ
(10.08.1990-20601 /Yür. Kaldırma) (03.05.1997-22978)
BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve Kapsam
Madde 1- Bu yönetmelik, zorunlu mali sorumluluk sigortasına tabi motorlu araçların neden olacakları zararların
karşılanması amacıyla oluşturulan Karayolları Trafik Garanti Fonunun işleyişine, Fondan yapılacak ödemelere ve
diğer hususlara ilişkin esasları düzenlemektir.
Dayanak
Madde 2- Bu yönetmelik 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 8 ve 108. maddelerine göre hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 3- Bu yönetmelikte geçen;Müsteşarlık: Hazine Müsteşarlığını,Kanun: 2918 sayılı Karayolları Trafik
Kanununu,Birlik: Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğini,Fon: Bu yönetmelik kapsamına giren araçların
neden olacakları zararların Kanunun 108 inci maddesinde belirtilen kurallara göre karşılanması amacıyla
oluşturulan Karayolları Trafik Garanti Fonunu anlatır
İKİNCİ BÖLÜM Fonun Yönetimi ve Denetimi
Madde 4- Fonu Birlik yönetir. Fonu Birlik başkanı temsil eder ve Fonla ilgili iş ve işlemlerden Birlik başkanı
sorumludur. Ancak, başkan Fonun işleyişine ilişkin yetkilerini Birlik genel sekreterine devredebilir.
Madde 5- Fonun işleyişi ile ilgili olarak Birlik, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir;
a) Bilgi ve belgeleri ilgili mevzuat ve sigortacılık teamüllerine uygun olarak inceleyerek hasar tutarları ve tedavi
giderleri ile tazminatlara ilişkin Fona yapılan başvurulan değerlendirip sonuçlandırmak,
b) Fonun gelir ve giderleriyle ilgili belgeleri usulüne göre düzenlemek ve muhafaza etmek,
c) Bu yönetmeliğin 8 inci maddesine göre ödenen tazminat ve tedavi giderlerini sorumlulardan tahsil veya bu
amaçla bu kişiler aleyhine rücu davaları açmak,
Fona yapılan başvurularda, eğer kazaya neden olan araç belirlenmiş ancak zorunlu mali sorumluluk sigortasının
vardığı tespit edilememişse, Birlik tüm sigorta şirketlerine veya Motorlu Taşıt Bürosuna başvurarak söz konusu
araçla ilgili zorunlu mali sorumluluk sigortası poliçesi düzenlenip düzenlenmediğini araştınr. Sigorta şirketleri
veya Motorlu Taşıt Bürosu üç iş günü içinde kazaya neden olan araçla ilgili zorunlu mali sorumluluk sigortası
poliçesi düzenlenip düzenlenmediğini Birliğe bildirir. Fon, bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi nedeniyle
yapılan bu haksız ödemeleri ilgili sigorta şirketinden veya Motorlu Taşıt Bürosundan talep eder.
Madde 6- Fonun hesap dönemi takvim yılıdır. Fonun hesap ve işlemleri Müsteşarlık tarafından denetlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Mali Hükümler
Fonun Gelirleri ve Fonun Giderleri
Madde 8- Katılma Paylarının Ödenmesi ve Gecikme Faizi
Madde 9- Fon Mevcutlarının Değerlendirilmesi
Madde 10- Ödemelerin Yapılması
Madde 11- Birlikçe gerekli incelemeler yapıldıktan sonra, tazminat miktarında ve hak sahiplerinde tereddüt
bulunmadığı takdirde, belirlenen tazminat miktarının ve tespit edilen tedavi giderlerinin hak sahiplerine ödenmesi
için, Fon hesabının bulunduğu bankaya talimat verilir.
Fondan yapılacak her türlü ödemede, Fon hesabının bulunduğu banka adına düzenlenecek belgeler Birlik genel
sekreteri tarafından imzalanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Riziko Vukuunda Uygulanacak Esaslar Başvuru Süresi
Madde 12- Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinde belirtilen hallerde doğan zararlann Fondan karşılanabilmesi için
hak sahiplerinin, zaran ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her halükarda kaza
gününden başlayarak 10 yıl içinde bizzat yazılı olarak veya taahhütlü mektupla Birliğe başvurmaları gerekir. Bu
süreler içinde yapılmayan talepler dikkate alınamaz. Başvuru Şekli
Madde 13- Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (a),(b),(c),(d) ve (e) bentlerine göre talepte
ulunan kişiler Fona Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde istenen belgelerle başvururlar.
Üniversitelere ağlı hastaneler ve diğer resmi ve özel kurum ve kuruluşlarına acil olarak götürülen trafik kazası
geçirmiş kişilere Sağlık Bakanlığı tarifesi uygulanarak verilen hizmetlerin bedellerinin, yükümlü sigorta şirketince
verilen teminat tutarını aşması halinde yükümlü sigorta şirketi bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde istenen ilgili
belgeler ve hizmeti veren sağlık kuruluşuna yaptığı ödemeleri gösteren belgeler ile Fona başvurur.
83
Başvuru Sırasında İstenecek Belgeler
Madde 14- Fona konu zararların tazmini için Kanunun 83 üncü maddesi uyannca düzenlenecek trafik kaza tespit
tutanağının bulunması şarttır.Bu tutanakta kazaya neden olan aracın zorunlu mali sorumluluk sigortası bulunup
bulunmadığına, poliçenin varlığı halinde düzenleyen şirketin adı ve poliçe numarasına yer verilmelidir.
Hak sahipleri başvurularına aşağıdaki belgeleri de eklemek zorundadırlar;
A- Ölüm Halinde Gereken Belgeler:
a) Olayın mahkemeye intikal etmesi halinde mahkeme kararı,
b) Ölüm raporu,
c) Mirasçılık belgesi,
d) Ölenin mesleği ve gelir durumunu gösterir belge. B- Yaralama Halinde Gereken Belgeler:
a) Olayın mahkemeye intikal etmesi halinde mahkeme kararı,
b) Hastane raporları ile Sağlık Bakanlığınca belirlenen tarifeler esas alınarak düzenlenen hastane giderlerini
gösteren faturalar.
Fon yönetimin gerekli gördüğü hallerde talep sahipleri, ilkyardım,muayene ve kontrol veya tedavi giderleri ile
tedavinin gerektirdiği diğer giderlerin trafik kazası ile illiyedini gösteren belgeleri ibrazla yükümlüdür.
Fondan Karşılanmayacak Zararlar
Madde 15- Aşağıdaki zararlar fondan karşılanmaz;
a) Manevi tazminat talepleriyle,Yönetmeliğin 8 inci maddesinin birinci fıkrasının e bendi hükmü hariç,kişiye gelen
bedensel zararlar dışındaki her türlü maddi zararlara ilişkin talepler,
b) Hatır için taşınan kişiler ile hatır için aracın karşılıksız verildiği kişiye gelen bedensel zararlar,
c) Kazaya neden olan aracın işleten veya sürücüsü tarafından ileri sürülecek zararlar,
d) Motorlu aracı çalan ve gasp edenlerle, bunlara yardım ve yataklık edenler veya motorlu aracın çalındığını ya da
gasp edildiğini bilerek kendi istekleri ile araca binen sürücü veya yolcuların zararları,
e) İşletenin, Kanun uyarınca eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilere karşı yöneltebileceği talepler.
Talebin Kabul Edilmemesi
Madde 16- Birlik tarafından yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda tamamen veya kısmen reddedilen
başvurular hakkında durum ilgililere yazı ile bildirilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM Çeşitli Hükümler
Madde 17- Fondan yapılan ödemeler nedeniyle;
a) Kusurlarıyla zarara neden olanlara veya zarara sebebiyet veren motorlu aracın kullanılmasından işletenine karşı
sorumlu olanlara,
b) Kazaya neden olan aracın işleteninin sonradan belli olması halinde bu kişilere veya sigortacısına,
c) Üniversitelere bağlı hastaneler ve diğer bütün resmi ve özel sağlık kurum ve kuruluşlarına acil olarak götürülen
trafik kazası geçirmiş kişilere yükümlü sigorta şirketi tarafından verilen teminat tutarını aşan hizmet bedelleriyle
ilgili olarak işletene ve sorumlulara karşı rücu hakkı kullanılır.
Hukuki İşlemlerin Yürütülmesi
Madde 18- Fonun sorumlulara başvurması,sigortacının iflas masasına katılması ve rücu haklarının kullanılması
hallerinde bunlara ilişkin hukuki işlemler Birlikçe yürütülür.
Borçlar Kanunu Hükümlerinin Uygulanması
Madde 19- Tazminatın içimi ve kapsamı konusunda Borçlar Kanunu uygulanır. Borçtan ve Yükümlülükten
Kurtulma
Madde 20- Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin ikinci fıkrası hariç Fon,zorunlu mali sorumluluk sigorta teminatı
sınırlan içinde yaptığı ödemeler ile borçtan ve yükümlülükten kurtulur. Zorunlu mali sorumluluk sigorta teminat
tutarlarını aşan zararlar, zarara yol açan kişinin üstünde kalır.
Zarar Görenlerin Çokluğu
Madde 21- Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin ikinci fıkrası hariç aynı kazada zarar görenlerin tazminat veya
tedavi giderleri,yürürlükteki kaza başına zorunlu mali sorumluluk sigorta teminat tutarlarından fazla ise, zarar
görenlerden her birinin Fona karşı yöneltebileceği talepler,sigorta tutannın tazminat alacakları toplamına olan
oranına göre indirime tabi tutulur.
Hak Sahiplerinin,Zarar Sorumlusuna Karşı Dava Açmaları Halinde Yapılacak İşlemler
Madde 22- Fondan tedavi giderleri veya tazminat talebinde bulunan hak sahipleri,zarar sorumlusuna karşı
açtıkları davaları Birliğe ildirmek zorundadırlar.Birlik, açılan davaların mahiyetine göre,yapacağı ödemeleri
durdurabilir ve davalara müdahil olarak katılabilir.
Ödemelerin iadesi
Madde 23- Zarardan sorumlu olanlara karşı yasal haklannı kullanarak dava açan hak sahipleri bu davalan
kazanmaları ve uğradıkları zararların tamamen veya kısmen tazminini sağlamaları halinde, Fondan yapılan
ödemeler nedeniyle sebepsiz zenginleşmeye yol açan tutarı beş iş günü içinde Fona iade etmekle
yükümlüdürler.Aksi takdirde,bu durumu öğrenen Birlik haksız kazanca yol açan Fondan yapılan ödemelerin
gecikme faizi ile birlikte geri alınması için gereken yasal işlemleri başlatır.
84
4. TEST
1.
Aşağıdakilerden hangisi trafik kazasının öğeleri arasında değildir?
A)
Kaza ile sonuç arasında nedensellik bağı bulunması
B)
Araç(lar)ın hareket hâlinde olması
C)
Ölüm, yaralanma veya bir zarar ortaya çıkması
D)
Kazanın kara, hava veya deniz yolu üzerinde olması
2. Trafik kazalarının meydana gelmesinde etken olan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Taşıt hatası
B) Alt yapı hataları C) Sürücü hatası
3. Aşağıdakilerden hangisi trafik kazasında sürücü hatalarından değildir?
D) Yaya hatası
A) Aşın hız
B) Rot çıkması
C) Şerit ihlali
4. Hangisi trafik kazası olmasında yaya hatalanndan biridir?
D) Hatalı dönüş
A) Aydınlatma zayıflığı
B) Drenaj yetersizliği
C) İlk geçiş hakkını vermeme
D) Sinyalizasyon yetersizliği
5. Trafik kazalarının olmasında kara nokta aşağıdakilerden hangisidir?
A) Düşük banket B) Tepeüstü
C) Keskin viraj
6. Trafik kazalarına yol açan hataların en düşük oranı hangisine aittir?
D) Hepsi
A) Yolcu
B) Sürücü
C) Yaya
D) Araç
7. Uluslararası kara yolu Trafik Güvenliği Günü, aşağıdaki tarihlerden hangisidir?
A) 20 Ocak
B) 15 Nisan
C) 18 Eylül
D) 17 Mayıs
8. Trafik ışıklarına uymamak hatasına en az para cezası aşağıdakilerden hangi ülkede verilmektedir?
A) Norveç
B) Türkiye
C) Danimarka
D) İsveç
9. İlk ve acil yardımda ana hizmet ilkelerinden olmayan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yerinde hizmet
B) Anında hizmet
C) Teknik ve tıbbi yöntemle hizmet
D) Geleneksel hizmet
10. Trafik kazalarının ülkemize özgü en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Yetki dağınıklığı
B)
Çarpık kentleşme
C)
Yolcu ve yük taşımacılığının kara yolu ağırlıklı yapılması
D)
Yolu kullananlann kurallara uyma kültürünün olmaması
11. Aşağıdakilerden hangisi trafik kazalarında asli hata değildir?
A) Kırmızı ışıkta geçme
B) Geçiş yasağı olan yerden geçmeme
C) Arkadan çarpma
D) Şerit ihlali
12. Hareket halinde yapılan trafik kontrolünde aşağıdakilerden hangisine bakılmaz?
A) Takip mesafesi
B) Şerit izleme
C) Geçiş kolaylığı sağlama
D) Araçarın boşaltılması
13. Trafik kurallarına uyulmaması durumunda aşağıdakilerden hangi telefon numarasına haber verilmelidir?
A) 118
B) 154
C) 160
D) 112
14. Trafik kazalannda kurtarma için öncelikle aşağıdakilerden hangisini yapmalısınız?
A) Araç çalışıyorsa kontağını kapatmalısınız. B) İtfaiye, polis ve ambulans çağırmalısınız.
C) Kendi güvenliğinizi sağlamalısınız.
D) Diğer taşıtlan uyancı önlemler almalısınız.
85
İLK YARDIM
YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
Kendinin ,çevrenin ,hasta yaralının güvenliğini al.
Kendini tanıt varsa yaralının birinci derece yakınından izin al.
Hastanın yanına diz çök.
Bilinç kontrolü yap – önce seslen sesli uyarına cevap vermiyorsa ağrılı uyarı ver.
Hiç bir uyarıya cevap vermiyorsa = BİLİNÇ KAPALI
Çevredekilerden birine 112’yi ARAT.
A-HAVA YOLU AÇIKLIĞININ SAĞLANMASI
Önce hastanın ağız içine bak görünen herhangi bir şey varsa parmağınla al.
Sonra dil kökünü hastanın soluk borusundan kaldırmak için baş çene pozisyonu
ver (90 derece)
B-SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ
Hastanın başı 90 dereceyi koruyacak şekilde bir elin alnında diğeri hastanın göğsü
üzerinde kulağın ve yanağın hastanın ağız ve burnuna gelecek şekilde
BAK-DİNLE-HİSSET yap.
(10 saniye süre ile).
Eğer hasta nefes almıyorsa ve bu aşamaya kadar yanında kimse yoksa kendin 112’yi
ARA. SOLUNUM YOK KALP MASAJINA BAŞLIYORUM DİYE.
Hastanın göğüs kemiğinin başlangıç ve bitiş kemiğinin orta alt kısmına elinin topuğunu
yerleştir diğer elini kenetle ve 2 el ile 30 KALP MASAJI yap.
Sonra hastaya 2 derin soluk ver nefes verirken hastanın burnu kapalı nefes aralarında
burnu açık olacak şekilde.
30.2 TEMEL YAŞAM DESTEĞİNE ; ambulans gelinceye, kendiniz tükeninceye ya da
hasta yaralı herhangi bir belirti verinceye (aksırık,öksürük,eli ayağını oynatması..)
kadar devam et..
Hasta bir tepki verirse uygulamayı bırak tekrardan bak-dinle-hisset yöntemi ile
solunum kontrolü yap. Nefesi gelmişse;
Tüm vücudunu baştan aşağı kontrol et yarası kanaması kırığı var mı diye sonrasında
da yana çevirip KOMA POZİSYONU ver.
86
ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
Kendinin çevrenin çocuğun güvenliğini al.
Kendini tanıt varsa yaralının birinci derece yakınından izin al.
Çocuğun yanına diz çök.
Bilinç kontrolü yap – önce seslen sesli uyarına cevap vermiyorsa ağrılı uyarı ver
Hiç bir uyarıya cevap vermiyorsa = BİLİNÇ KAPALI.
Çevredekilerden birine 112’yi ARAT.
A-HAVA YOLU AÇIKLIĞININ SAĞLANMASI
Önce hastanın ağız içine bak görünen herhangi bir şey varsa parmağınla al
Sonra dil kökünü hastanın soluk borusundan kaldırmak için baş çene pozisyonu
ver (90 derece)
B-SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ
Hastanın başı 90 dereceyi koruyacak şekilde bir elin alnında diğeri hastanın göğsü
üzerinde kulağın ve yanağın hastanın ağız ve burnuna gelecek şekilde
BAK-DİNLE-HİSSET yap
(10 saniye süre ile).
Çocuk nefes almıyorsa;
Çocukların ölüm nedeni solunum kökenli olduğu için önce 2 tane normal soluk ver.
Nefes verirken çocuğun burnu kapalı nefes aralarında burnu açık olacak sekilde.
Çocuğun göğüs kemiğinin başlangıç ve bitiş kemiğinin orta alt kısmına elinin
topuğunu yerleştir.Tek el ile 30 KALP MASAJI yap.
TEMEL YAŞAM DESTEĞİNE; ambulans gelinceye, kendiniz tükeninceye ya da hasta
çocuk herhangi bir belirti verinceye (aksırık,öksürük,eli ayağını oynatması..) kadar
devam et.
87
Tek başına iseniz 112’yi 2-30 suni solunum kalp masajını 5 tur yapıp
sonra 112’yi aramak için ara verin 112’ye 5 kez suni solunum kalp masajı
yaptığınızı söyleyip telefonu kapatıp kaldığınız yerden 2-30 Temel yaşam
desteğine devam ediniz.
Çocuk bir tepki verirse uygulamayı bırak tekrardan bak-dinle-hisset yöntemi ile
solunum kontrolü yap. Nefesi gelmişse;
Tüm vücudunu baştan aşağı kontrol et yarası, kanaması, kırığı var mı diye sonrasında
da yana çevirip KOMA POZİSYONU ver…
BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
Kendinin, çevrenin, bebeğin ve varsa annenin güvenliğini al.
Kendini tanıt varsa bebeğin birinci derece yakınından izin al.
Bebeğin yanına diz çök;
Bebekler sesli uyarıya cevap veremeyeceği için ayağının topuğunun altına 4-5
kez vurarak ağrılı uyarı ver bilincini kontrol et.Hiç bir şekilde tepki alamıyorsanız
bilinç kapalıdır. Çevredekilerden birine 112’yi ARAT …
A-HAVA YOLU AÇIKLIĞININ SAĞLANMASI
Önce bebeğin ağız içine bak görünen herhangi bir şey varsa serçe parmağınla al.
Sonra dil kökünü bebeğin soluk borusundan kaldırmak için baş cene pozisyonu
ver 45 derece
B-SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bebeğin başı 45 dereceyi koruyacak şekilde bir elin alnında diğeri hastanın göğsü
üzerinde kulağın ve yanağın hastanın ağız ve burnuna gelecek şekilde
BAK-DİNLE-HİSSET yap
(10 saniye süre ile).
Bebek nefes almıyorsa
88
Bebeklerin ölüm nedeni solunum kökenli olduğu için önce 2 tane soluk ver.
Nefes verirken bebeğin ağız ve burnunu ağzının içine alacak şekilde 2 ağız dolusu
nefes ver.
Kalp masajı yapmak için bebeğin 2 meme ucunun tam ortasının bir parmak altına 2
parmağınız gelecek şekilde 2 parmakla 30 kalp masajı yap.
Temel Yaşam Desteğine ambulans gelinceye, kendiniz tükeninceye ya da
bebek herhangi bir belirti verinceye (aksırık,öksürük,eli ayağını oynatması..)kadar
devam et.
4.
Tek başına iseniz 112’yi 2-30 suni solunum kalp masajını 5 tur yapıp
sonra 112’yi aramak için ara verin 112’ye 5 kez suni solunum kalp masajı
yaptığınızı söyleyip telefonu kapatıp kaldığınız yerden 2-30 Temel yaşam
desteğine devam ediniz.
Bebek bir tepki verirse uygulamayı bırak tekrardan bak-dinle-hisset yöntemi ile
solunum kontrolü yap. Nefesi gelmişse;
Tüm vücudunu baştan aşağı kontrol et yarası, kanaması, kırığı var mı diye sonrasında
bebek için en güvenli yer anne kucağı olacağından anne kucağına ver …
YETİŞKİN : 8 YAŞ ÜZERİ
ÇOCUK
: 1-8 YAŞ ARASI
BEBEK
: 0-1 YAŞ ARASI
Yetişkinlerde göğüs kafesi 1/3 olacak şekilde 5 cm
Çocuklarda göğüs kafesi 1/3 olacak şekilde 5 cm
Bebeklerde göğüs kafesi 1/3 olacak şekilde 4 cm göğüs kafesine baskı uygula.
Dakikada 100 kalp masajı yapmayı hedefle …
89