Artvin Doğa Turizmi Eylem Planı
Transkript
Artvin Doğa Turizmi Eylem Planı
İ Ç İ N D E K İ L E R Ġ Ç Ġ N D E K Ġ L E R....................................................................................................... 2 SUNUġ ....................................................................................................................................... 5 SUNUġ ....................................................................................................................................... 6 1. GĠRĠġ............................................................................................................................................7 1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE ĠNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR TURĠZM ALTERNATĠFĠ ve ARTVĠNĠLĠNDE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ ........................................................................................ 9 2. 3. 1.2. DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA ........................................... 9 1.3. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ........................................................................... 11 1.4. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME STRATEJĠSĠ .................................. 13 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġĠMĠNE ĠLĠġKĠN ÇALIġMALAR .................15 2.1. KAYNAK ANALĠZĠ......................................................................................................... 15 2.2. TURĠZM POTANSĠYELĠ ................................................................................................. 18 2.3. TAġIMA KAPASĠTESĠ .................................................................................................... 23 ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ VE YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI ...............25 3.1. ĠLGĠ GRUPLARI/PAYDAġLAR ..................................................................................... 25 3.2. ĠLGĠ GRUBU KATEGORĠLERĠ ...................................................................................... 25 3.3. ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ ................................................................................................... 26 3.4. TOPLUM TEMELLĠ YAKLAġIM................................................................................... 27 3.5. YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI ..................................................... 27 3.6. TARĠHÇE .......................................................................................................................... 27 3.7. ARTVĠN ĠLĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ ...................................................................... 32 3.7.1. Ġlin Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri ...................................................................... 32 3.7.2. Ġklim Özellikleri ............................................................................................................ 33 3.7.3. Hidrografya ................................................................................................................... 34 3.7.4. Toprak Özellikleri ......................................................................................................... 34 3.7.5. Orman Varlığı................................................................................................................ 36 3.7.6. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler ..................................................................................... 37 3.7.7. YerleĢim Alanları ve Nüfus ........................................................................................... 41 3.7.8. Tarım ve Hayvancılık .................................................................................................... 42 3.7.9. Sanayi ve Teknoloji ....................................................................................................... 43 2 4. 3.7.10. Altyapı, UlaĢım, HaberleĢme ve Konaklama ................................................................ 44 3.7.11. Madencilik ..................................................................................................................... 44 3.7.12. Enerji ............................................................................................................................. 47 ARTVĠN DOĞA TURĠZMĠ ARZI ............................................................................................48 4.1. ARTVĠN‟ĠN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ (DOĞA TURĠZMĠ ARZI) ...................... 48 4.2. ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZMĠ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA STATÜLÜ ALANLAR ................................................................................................................. 51 4.2.1. Hatila Vadisi Milli Parkı ............................................................................................... 51 4.2.2. ġavĢat Karagöl-Sahara Milli Parkı ................................................................................ 57 4.2.3. Borçka Karagöl Tabiat Parkı ......................................................................................... 61 4.2.4. Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı .................................................................................. 65 4.2.5. Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ............................................................. 66 4.2.6. Camili Biyosfer Rezerv Alanı ....................................................................................... 67 4.2.7. Meydancık Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ..................................................... 68 4.3. ARTVĠN ĠLĠNĠN DOĞA TURĠZMĠ (ARZI) DEĞERLERĠ VE BĠLĠNĠRLĠK DEĞERLENDĠRMESĠ ................................................................................................................. 69 4.4. SEÇKĠN ÖZELLĠKLĠ DĠĞER SAHALAR ...................................................................... 72 4.5. ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZĠMĠ ÇEġĠTLERĠ ......................................................... 72 4.6. ARTVĠN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ MATRĠSĠ....................................................................................................................................... 73 5. YÜKSEK DEĞER TAġIYAN ALANLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE POTANSĠYELĠNĠ GELĠġTĠRME ĠMKANLARINA ĠLĠġKĠN ANALĠZLER .................................75 5.1. ARHAVĠ KAMĠLET VADĠSĠ VE MENÇUNA ġELALESĠ ........................................... 75 5.1.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular ........................................................... 77 5.1.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi .................................................. 80 5.1.3. Alanın Doğal Peyzaj Bütünlüğü .................................................................................... 81 5.1.4. Alanın Jeomorfolojisi .................................................................................................... 82 5.1.5. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri ....................................................................... 84 5.1.6. Alandaki Ekonomik Faaliyetler ..................................................................................... 88 5.1.7. Alanın Analizi ............................................................................................................... 90 5.1.8. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme ................................................ 93 5.1.9. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme ............................................ 94 5.2. ġAVġAT PAPART VADĠSĠ ............................................................................................. 94 5.2.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular ........................................................... 95 5.2.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi .................................................. 96 3 5.2.3. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri ....................................................................... 97 5.2.4. Alandaki Ekonomik Faaliyetler ..................................................................................... 98 5.2.5. Alanın Analizi ............................................................................................................... 99 5.2.6. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme .............................................. 102 5.2.7. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme .......................................... 103 5.3. 6. ARTVIN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DEĞERLENDĠRMESĠ...... 103 ARTVĠN ĠLĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ STRATEJĠLERĠ................................104 6.1. GELĠġME STRATEJĠLERĠ ............................................................................................ 104 6.2. PAZARLAMA STRATEJĠSĠ .......................................................................................... 104 6.3. ZĠYARETÇĠ YÖNETĠMĠ STRATEJĠSĠ ......................................................................... 104 6.4. ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRME STRATEJĠSĠ ........................................................... 104 KAYNAKLAR: ..................................................................................................................... 109 4 SUNUġ Artvin; 3900 metreye kadar yükselen birbiri ardına sıralanmıĢ yüksek dağları, korunan alanları, balta girmemiĢ doğal ormanları, yüksek dağların doruklarında Krater gölleri, Karagölleri, yeĢil yaylaları, fauna ve flora zenginliği, tarihi kilise, kale ve kemer köprüleri, geleneksel mimarisi ve festivalleri ile çeĢitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir turizm bölgesidir. Ġlimizi turizmle ön plana çıkartıp, burada yaĢayan vatandaĢlarımızın refah seviyelerini yükseltmek için turizme büyük önem veriyoruz. Artvin bağrında güzellik barındırıyor, bu hırçın doğa insanların yüreklerini de yumuĢatıyor. Artvin'in bağrındaki bu devasa güzellikleri dünya milletlerine göstermek ve buradaki insanlarımızın mutluluğunu artırmak için Doğa Turizmini hızlı bir Ģekilde ilerletmeyi hedefliyoruz. Doğu Karadeniz Turizm Master Planı, Artvin-Giresun-GümüĢhane-Ordu-RizeTrabzon illerini kapsayacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Planın proje yönetimi kısmında "kamu eliyle öncü örnek tesis yapmak, bölgede turizm geliĢinceye kadar mülkiyeti elinde tutmak, istenen geliĢme seviyesine eriĢince satmak modeli, Karadeniz'de de baĢarıyla uygulanabilir. Doğu Karadeniz Turizm 2023 Stratejisinin Katılımcılık kısmında da "Bölge'de turizmin geliĢimine yönelik alınacak her kararın sivil toplum örgütleri, özel sektör ve kamu kurumları tarafından ortak bir çalıĢma neticesinde belirlenmesi, ileriki dönemde yapılacak olan çalıĢmaların tutarlılığı ve sahiplenilmesi açısından önem arz etmektedir. Yerel tabiatın ve kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması amacıyla yayla ve dağ turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir. Artvin ilimize özgü farklı turizm türlerinin birbirine entegrasyonunu ve geliĢimini sağlayarak sürdürülebilir çevre anlayıĢı ilkesi kapsamında, alternatif turizm odaklı “Artvin ili Doğa Turizmi Master Planı” hazırlanmıĢtır. Çok zengin doğal değerlere sahip ilimizin doğa amaçlı turizmin master (geliĢtirme) planının hazırlanmasında emeği geçen herkese teĢekkür ederim. Kemal CĠRĠT Vali 5 SUNUġ Doğa Turizmi (Ekoturizm); seyahat edilen doğal alanların, çevrenin korunması ve yöre halkının ekonomik standartlarının geliĢmesini sağlayan bir turizm anlayıĢıdır. Sürdürülebilir turizm ve Doğa Turizmi (ekoturizm) tanımlarında; doğal ve kültürel kaynakların geleceğin düĢünülerek kullanılması, turizm sermayesinin, mevcut ziyaretçilerin ve yöre halkının amaçlarının maksimum düzeyde karĢılanması öne çıkarılmaktadır. Ülkemizde ve bölgemizde ekoturizm faaliyetleri dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi „Korunan Alanlar‟ da geliĢme göstermektedir. Bu alanlar milli parklar, tabiat parkları, sulak alanlar ve diğer korunan alanlar olarak sınıflandırılmaktadır. Ayrıca bölgemizde geleneksel kitle turizminden ziyade alternatif turizmi ön plana çıkarmak gerekir. Alternatif turizm faaliyetleri olarak yaylalarda geliĢtirilmesi planlanan özellikle doğa ve macera sporlarına yönelik yapılanmanın her bir yayla ve bölge için ayrıntılı bir Ģekilde incelenmesi ve detaylandırılması gerekmektedir. Turizm Master Planı doğrultusunda kurumumuz tarafından kamu kurum ve kuruluĢları ile sivil toplum örgütleri ve halkın görüĢ ve beklentileri dikkate alınarak, katılımcı bir yaklaĢımla hazırlanan bu çalıĢmanın amacı; doğal güzellikleri, tarihi ve turistik yapısı ile zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Artvin ilinde, bugünün ve geleceğin ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak doğa turizminin geliĢtirilmesini sağlamaktır. Bu plan ile Artvin Ġlinde doğa turizminin geliĢtirilmesi için amaç, hedef ve stratejiler saptanarak yapılması gereken projeler belirlenmiĢtir. Bu kapsamda çalıĢma grubuna ve emeği geçen herkese teĢekkür ederim. Mustafa BULUT 12. Bölge Müdürü 6 1. GĠRĠġ 2007-2013 Yıllarını kapsayan 9. Kalkınma Planı Ormancılık Ġhtisas Komisyonunu Raporu, 6.Sonuç ve Genel Değerlendirme Dokuzuncu Kalkınma Planı Açısından Temel Yansımalar Kısmında: - ”Biyolojik çeĢitliliğin korunması konusunda görev ve sorumluluğu olan çeĢitli kuruluĢ bakanlık ve organizasyonların ülke genelinde koordinasyonunu sağlayacak bir sistem geliĢtirilmelidir. -Ex-situ gen koruma araçlarından biri olan yeterli donanıma sahip gen bankaları oluĢturulmalıdır. -Kurumlar arası çatıĢma ve örtüĢmelerin ortadan kaldırılması için yetki ve sorumluluk tanımları netleĢtirilmeli, kurumlar arasında etkin eĢgüdüm ve iĢbirliği sağlanmalı, biyolojik çeĢitliliğin korunmasına yönelik mali kaynaklar artırılmalıdır. -Doğa korumaya iliĢkin mevcut kurumsal yapının durumu değerlendirilmeli, gerekli görüldüğü takdirde tüm korunan alanların yönetimini kapsayacak Ģekilde bir teĢkilatlanmaya gidilmeli, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu kapsamındaki alanlar, yaban hayatı koruma sahaları, uluslararası sözleĢmeler kapsamında korunan alanlar, özel çevre koruma bölgeleri ve doğal sitler bu birimin sorumluluğuna verilmelidir. -Faaliyetlerin yayım ve tanıtımı konusuna önem verilmelidir. Bu konuda sivil toplum örgütleriyle iĢbirliği yapılarak; halkın bilgilendirilmesi, çalıĢmalara katılımı, çalıĢmaları benimsemesi ve desteklemesi sağlanmalıdır. -Yerel tabiatın ve kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması amacıyla yayla ve dağ turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir. -Ülkemizin ender kaynak değerlerinin korunarak devamlılığının sağlanması ve bu sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrollü ve planlı bir anlayıĢ içerisinde karĢılanabilmesi amacıyla, yaĢanan sosyal problemlerin bilincinde tüm korunan alanların Uzun Devreli GeliĢme Planları tamamlanmalıdır.” Demektedir. (IX. Kalkınma Planı 20072013 Ormancılık Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu). 7 Doğu Karadeniz‟ de turizm planlama çalıĢmaları 1990‟ lı yılların baĢlarında Kültür ve Turizm Bakanlığınca baĢlatılmıĢ, her il için turizm envanteri ve turizmi geliĢtirme planları hazırlanmıĢtır. Her ili kendi içinde bir bütün olarak gören bu planlarda alınan kararlar, bölge turizm faaliyetlerinin tek seferde tüm bölgeyi gezen ” tur turizminin” geliĢmesi nedeniyle anlamsız kalmıĢ, muhtelif nedenlerle uygulanamamıĢtır. Doğu Karadeniz valilikleri, mevcut turizm yapısı nedeniyle bölgeyi bir bütün olarak gören ve değerlendiren tek bir Turizm Master planı yaptırma kararı almıĢlardır. Aynı tarihlerde Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm Stratejisi ve Eylem Planını yayınlamıĢ ve bu planda da Doğu Karadeniz Turizmini bir bütün olarak yorumlamıĢtır. 2012 yılında Doğu Karadeniz Turizm Master Planı(Giresun-GümüĢhane-Ordu-Trabzon) illerini kapsayacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Planın proje yönetimi kısmında “kamu eliyle öncü örnek tesis yapmak, bölgede turizm geliĢinceye kadar mülkiyeti elinde tutmak, istenen geliĢme seviyesine eriĢince satmak modeli Karadeniz‟de de baĢarıyla Uygulanabilir” denmektedir. Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi 2012 yılında hazırlanmıĢ, 2023 Stratejisinin Sürdürülebilirlik kısmında ; “ Doğu Karadeniz Bölgesi‟nin doğal ve kültürel değerlerinin özgünlüğünü yitirmeden turizme kazandırılması turizm sektörünün uzun vadede devamlılığını sağlama bakımından zaruridir” demektedir. Yine 2023 Stratejisinin Katılımcılık kısmında “Bölge‟de turizm geliĢimine yönelik alınacak her kararın sivil toplum örgütleri, özel sektör ve kamu kurumları tarafından ortak bir çalıĢma neticesinde belirlenmesi, ileriki dönemde yapılacak olan çalıĢmaların tutarlılığı ve sahiplenilmesi açısından önem arz etmektedir. “ demektedir. (Doğu Karadeniz Turizm Master Planı, Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi). Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın hazırlamıĢ olduğu Türkiye Turizm 2023 Stratejisi‟nde Biyolojik çeĢitlilik ve doğal kaynaklar açısından oldukça zengin olan bölge, yayla koridoru olarak gösterilmiĢtir.(ġekil-1) Samsun‟dan Hopa‟ya kadar olan alanda yayla turizminin geliĢtirilmesi ve alternatif turizm türleri ile birleĢtirilerek turistler için daha cazip hale getirilmesi önerilmiĢtir. Eylem Planı hazırlanırken faaliyetlerde yayla koridoru önceliklendirilmiĢtir. (Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi) 8 1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE ĠNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR TURĠZM ALTERNATĠFĠ ve ARTVĠNĠLĠNDE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düĢük ve dağınık nüfus ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür giriĢimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya dıĢında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif iliĢkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kiĢi; iliĢkilerde ve faaliyetlerde insiyatifi eline alan kiĢi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı taĢra kuruluĢlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliĢtirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir. Son yıllarda sivil toplum kuruluĢları ve diğer kamu kurum ve kuruluĢları; statülü korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için iĢbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakıĢ açısı ile algılamaya baĢlamıĢlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karĢı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıĢtır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıĢtır. Algılamadaki bu değiĢiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme iliĢkin proje ve çalıĢmaların giderek artmasına yol açmıĢtır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiĢtir. Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeĢitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir bakıĢ açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru Ģekilde bütünleĢtirildiği takdirde beklentileri karĢılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır. 1.2.DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA 1980‟li yıllardan itibaren BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına iliĢkin çalıĢmaları arttırmıĢ, Bu çalıĢma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini sağlamıĢtır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu‟nca 1987 yılında tamamlanan çalıĢmalar 9 sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıĢtır. GeliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaĢılması gerektiği bu raporda vurgulanmıĢtır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna vurgu yapılmıĢtır. Raporda ortaya konulan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eĢsiz olduğu görüĢüne varılmıĢtır. Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve alanda yaĢayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaĢım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiĢ eski haline bırakılması olsa da, yöre halkı ve diğer iĢ gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaĢılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaĢılmalıdır. Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmiĢten günümüze yerel topluluklar ile arazinin beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da değiĢmeye ve geliĢme göstermeye baĢlamıĢtır. Bu geliĢme içinde yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır. Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düĢünüldüğünde daha baĢarılı olacağı açıktır. Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda; Kırsal Alan; ġehir diye tabir edilen yerleĢme sahalarının dıĢında kalan tarımla ilgili etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan insan yerleĢimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz. Kırsal Kalkınma Kavramı; Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel Ģartları iyileĢtirmek amacıyla giriĢtikleri çabalarının, devletin bu konudaki çabalarıyla birleĢtirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle kaynaĢtırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci Ģeklinde tanımlanmıĢtır. Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme iĢi olup, kırsal alan; toplumun ihtiyaçlarının göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması 10 sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalıĢmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalıĢmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalıĢmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük içinde olmalıdır. Sürdürülebilir Kalkınma; Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel sürdürülebilirlik Ģartlarının tamamının sağlanması önemlidir. Kırsal alanlar turizm ve boĢ zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında yapılan bir araĢtırmada; Fransız vatandaĢları tatillerinin, %52‟sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaĢının evinde, %26‟sı evlerinde geçirdiklerini ve %9‟luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmiĢlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir. Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeĢitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karĢı koruma, iyi hayat Ģartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili hususlardır. 1.3.SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin geliĢimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaĢımdır. Sürdürülebilir turizmin geliĢiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliĢtirerek ve geniĢleterek karĢılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaĢım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeĢitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içermektedir. BirleĢmiĢ Milletler Dünya Turizm Örgütü‟nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm geliĢimi; Çevresel kaynakların en iyi Ģekilde kullanılmasını sağlamalı, Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına ve gelenekselliğine saygı göstermeli, Bütün ilgi gruplarına adil bir Ģekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin geliĢme ölçütleri; a. Biyolojik çeĢitliliğin korunması, b. Ekonomik tutarlılık, 11 c. Kültürel zenginlik, d. Yöre halkının refahı, e. Ġstihdam kalitesi, f. Sosyal eĢitlik, g. Ziyaretçi memnuniyeti, h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması, i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu, j. Fiziki bütünlük, k. Kaynakların etkin kullanımı, l. Çevre temizliğidir. Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir. Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileĢendir. Turizm; aynı Ģekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın yaĢadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur. Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, eko-turizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmıĢ ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri de değiĢmiĢ ve çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletiĢim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur. Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taĢımıĢtır ki, turizm eĢsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların çevresinde yaĢayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalıĢmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluĢturulması ve uygulanması gibi hedeflere de kolayca ulaĢılabilmektedir. 12 En önemli husus da; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniĢ kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaĢımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve izlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüĢü mümkün olmayan olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelebilecektir. ĠĢte bu nedenle; “SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME (MASTER) PLANI” çalıĢmasına lüzum duyulmuĢtur. 1.4.SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME STRATEJĠSĠ Yukarda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır. AlıĢılmıĢ turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Stratejisi arasındaki fark Ģudur; alıĢılmıĢ yöntemler yukarıdan aĢağıya bakıĢ açısı ile uygulanmaktadır. Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taĢınmaktadır. Yöre halkı katılımcı olamamaktadır. Sürdürülebilir turizm ise aĢağıdan yukarıya bir yaklaĢım için gayret göstermektedir. Bu yaklaĢımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aĢamalarında da yöre halkının bilgisini, becerilerini, en uygun Ģekilde kullanmak esastır. Bu yaklaĢım yöre halkının, yerel otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır. -Sürdürülebilir turizm geliĢim aĢamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dıĢında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir. -Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm geliĢiminde önemli ortaklardır. Söz konusu gruplar turiste konaklama imkânı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da sorumluluk alacaklardır. -Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır. -Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır. 13 -Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakıĢ açısına dayandırılmasına esas olmalıdır. -Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nda turizm; doğayı koruma, kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartıĢılmalı, değerlendirilmelidir. Ġlde sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler ortaya konmalıdır. -Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayıĢla (alan ve çevresinin sahip olduğu doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de önemlidir. -Turizm geliĢimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluĢturması için gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman baĢarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taĢıma kapasitesi düĢük iken, bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. TaĢıma kapasitesinin düĢüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taĢıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir. -Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarının etkin desteği önem taĢır. Turizm geliĢiminin karmaĢık yapısı göz önüne alınırsa, ilgi gruplarının etkin iĢbirliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır. Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır. -Pazarlama Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nın bir parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaĢımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaĢımlar bu stratejide yer almalıdır. -Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaĢım olup, destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir Ģekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaĢımdır. 14 Ġyi tanımlanmıĢ amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iĢ planı hazırlamak gereklidir. -Ziyaretçinin Ġzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Madem ki doğa gibi hassas bir sistemde çalıĢılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taĢıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır. Geribildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi (iyileĢtirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değiĢimlerin takibi için çok önemlidir. ġu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaĢmak garanti edildiği takdirde teĢvik edilmelidir. 2. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġĠMĠNE ĠLĠġKĠN ÇALIġMALAR 2.1.KAYNAK ANALĠZĠ GeliĢme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluĢturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluĢturulmasını temin etmektedir. Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm geliĢimi için önemli bir temel oluĢturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleĢtirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taĢıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir. Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar a. Doğal Kaynaklar: turizmin geliĢimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu kaynakların halihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm geliĢimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir. Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. EĢsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir. 15 Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması: Doğal kaynakların çok çeĢitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve göllerin sportif amaçlı balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düĢük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm geliĢimi için de uygun değildir. Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır. Ġklim: mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneĢ ıĢığı saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı mevsimlerde turizm için elveriĢli olup olmadığıdır. Turizm GeliĢimi Ġçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalıĢmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin geliĢmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır. b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara iliĢkin çalıĢmalara benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluĢan kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karĢılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm geliĢimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır. c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileĢimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalıĢması, birbiri ile bağlantılı bir çok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm geliĢimi için ilk bakıĢta kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaĢımı, turizm sektöründe çalıĢma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan iliĢkisi bulunmaktadır. Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya koymanın yanı sıra turizm geliĢimi için de zorunlu bir Ģarttır. Alan, güvenli içme suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm geliĢimi asla baĢarılı olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için Ģartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir. Kaynak hali hazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm geliĢimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir. 16 - Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir. - ĠletiĢim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm geliĢimi için önemli olan cep telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri içermektedir. - Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir. - Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik Ģebekesi, ısınma ve yemek piĢirme için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır. - Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır. - Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir. - Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir. - Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayiĢi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli olmaktadır. AĢırı kar yağıĢı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok önemlidir. - Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır. Ġnsan Kaynakları: Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm geliĢiminde anahtar etmenlerden biridir. Ġnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluĢturmaktadır. Ġnsan kaynaklarına iliĢkin etütler aĢağıdaki unsurları içermelidir; - Yöre halkının nüfusu, - Göç vb. eğilimler, - Demografik yapı, - Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalıĢma ahlakı, - Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme, - Turizm geliĢimine iliĢkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim, - Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal iliĢkilerin kalitesi ve aralarındaki iĢbirliğini içeren sosyal yapı, - Yerel kurumlar, idareler, yönetiĢim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar ve yönetimleri, 17 - Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kiĢilerin ortak değerleri, ilgileri, yaklaĢımları, algılama Ģekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma ve o toplumda yaĢamaktan onur duyma gibi durumları içerir, - Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaĢma durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakıĢ açısı, pazarları ve dıĢ iliĢkileri, sektörler arası iĢbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile iliĢkili olabilmektedir. Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi oluĢturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakıĢı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluĢturulmasını ve turizm geliĢiminin diğer sektörlerle bütünleĢtirilmesini sağlayacaktır. 2.2.TURĠZM POTANSĠYELĠ Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli içermezler; - Bazı doğa parçaları araĢtırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli eko turistlere hitap etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler, - Bazı doğal sahalar, eriĢim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elveriĢli olmayan yerlerde bulunurlar, - Ekolojik kaynakların kullanımlar karĢısındaki duyarlılığı (taĢıma kapasitesi), ziyaretçi giriĢinde kısıtlamalara sebep olmaktadır, Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa baĢarılı bir turizm giriĢimini baĢlatmak imkânı olmayacaktır. Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir talebi karĢılaması lüzumludur. Turizme iliĢkin motivasyon ve istekler değiĢkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değiĢen tüketici davranıĢları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli tüketicinin bakıĢ açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir. Turizm potansiyeline iliĢkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüĢmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde çalıĢmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araĢtırma metotları kullanılmaktadır. 18 Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aĢağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir; - Halen yapılan turizm, - Hâlihazırdaki turist miktarı, - Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar, - Ortalama kalma zamanları, - Turist profili, - Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneĢ, vb.) - Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği, - Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni, “Turizm arzı” incelemesinde ise aĢağıdaki hususlar öne çıkmaktadır; - Ġlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul müdür? - Alan ulaĢım hangi araçlarla olur? (demiryolu, özel taĢıt, genel taĢımacılık, vd.), bunlara yaklaĢım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi). - Alana ulaĢma durumu (kolay-rahat, çaba ile zor ve tehlikeli), - Ġle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu? - Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı? - Güvenlik ve ulaĢım açısından ne gibi problemler yaĢanabilir? - Alt yapı incelemesi; taĢımacılık ağı, yerel yolun durumu(toprak, asfalt), anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taĢımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, iĢaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları, - Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta iyi-sayısı vb.), - Hangi standartta yiyecek sunuluyor?(yüksek, yeterli, kötü) - Ġl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri), - Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü), - Ġlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?), 19 - Alan turist gezi rotasına girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düĢük veya yakında böyle bir potansiyel bulunmamakta), - Ġlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.), - Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, Ģans veya mevsime bağlı), - Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı, - Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu: kötü-yeterli-iyi), Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi; - Doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuĢ izole olmuĢ alanlar, Ģelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuĢ, deniz canlıları, iklim, diğerleri), - Kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el iĢleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.) - Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi ve beceriler, turizm geliĢimine yaklaĢımlar, misafir severlik anlayıĢı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluĢ ve idareler ile yönetiĢim, alanın kültürü ve kimliği, - Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer), - Altyapı; (su sistemleri, ulaĢım ağları, sağlık imkanları, ulaĢım terminalleri, enerji kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vb.) - ĠĢ ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satıĢ yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, diĢçiler, eczaneler, kafe ve restoranlar, ATM‟ler, bankalar, diğer iĢ ve hizmetler) 20 Turizm Talebi: Turizmin mevcut durumunun incelenmesi; Ziyaretçi; boĢ zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kiĢi olarak tanımlanabilir, turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir. Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha yüksek olmaktadır. Turizme iliĢkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için; - Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük), - Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değiĢimi, - Ortalama kalıĢ süreleri, konaklama ve ulaĢım Ģekilleri önemlidir. (Sürdürülebilir doğa turizm geliĢme planımızda ana unsur turizm olduğundan; turizme iliĢkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait veriler üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır). - Turist baĢına ortalama harcama, - Grup hacmi ve düzeni, - Turistlerin ağırlıklı yaĢ grubu, - Yaptıkları faaliyetler, - Ziyaret edecekleri-ettikleri yere iliĢkin seçimleri, - Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama Ģekilleri, - Ġkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı, - Kullanılabilir ilave veriler. Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il veya illerle karĢılaĢtırmak faydalı ve yerinde olacaktır. 21 Turizm Arzı: Konum Faktörü; Bir ilin baĢka turizm pazarları ile iliĢkili olarak nasıl konumlandığını, bir turistin alana ulaĢmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir. Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaĢılabilir değilse asla baĢarılı bir turizm geliĢimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla ulaĢılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düĢünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır. - Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir, - Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaĢımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir, - Tren, otobüs veya özel araçlarla eriĢim de konum faktörleri içinde önemlidir, - Alana ziyaret iklim Ģartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir, - Ġle özgü yapılan bürokratik iĢlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi, - Turizm arzında; iĢaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaĢma kolaylığı da önem arz etmektedir. Haritalar, broĢürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz faktörüdür. - Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeĢitliliği, ortam ve konukseverlik önemlidir. - Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır. - Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle hijyeniklik konaklamada çok önemlidir. Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüĢtür. Doğal alanların alternatif kaynak kullanımına dönüĢtürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karĢısında koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalıĢan ve doğanın kıymetini bilen ekoturistler için son derece önemlidir. 22 2.3.TAġIMA KAPASĠTESĠ - Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamıĢ etkilere sahip olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı, - Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düĢünülen değerleri, ekolojik süreç ve koĢulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin (örn: iklim değiĢikliği, kirlenme vb.) baskısı, - Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı Ģeklinde tanımlanmaktadır. TaĢıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planında önemli bir planlama aracıdır. Turizmin geliĢimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. TaĢıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. TaĢıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elveriĢli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taĢıma kapasitesinin aĢılmaması ile temin edilir. Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan iliĢki vardır. Ancak alan içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleĢik etkisidir. TaĢıma Kapasitesinin Elemanları; Sosyal TaĢıma Kapasitesi; Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatıĢmalardan kaçınılmasını içerir. Bu unsurun turizm geliĢimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz. Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun değiĢimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanıĢı, yöre halkı ile ziyaretçilerin iliĢkileri, kullanıcı grupların davranıĢları, birbiri ile uyumu ve paydaĢ olmanın ekonomik ve toplumsal faydalarıdır. Ekonomik TaĢıma Kapasitesi; Sürdürülebilir bir turizm geliĢiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleĢmiĢtir ve diğer sektörleri de desteklemektedir. 23 Ekonomik taĢıma kapasitesi; turizm geliĢimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm geliĢimi anlamına gelmektedir. Yani temel kıstas; turizm geliĢimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir. Ekonomik taĢıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi; Ekolojik taĢıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akıĢlarının ve davranıĢlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır. Ġdari/fiziki TaĢıma Kapasitesi; Fiziki taĢıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müĢteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki Ģartlar (doğal, coğrafi koĢullar ve hava Ģartları) ile turizm altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkıĢıklığıdır. Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği Ģu unsurlara bağlıdır; - Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi), - Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi, Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm geliĢimine karĢı hassas olan kaynakları: Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas türler, Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme sistemi, izleme sistemi, Ziyaretçiler/turistler, turizm geliĢimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı, özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere iliĢkin bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleĢtirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine iliĢkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine iliĢkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi; Psikolojik taĢıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır. 24 3. ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ VE YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI 3.1.ĠLGĠ GRUPLARI/PAYDAġLAR Ġlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler. PaydaĢlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ve amaçlarımıza ulaĢmak için güvenebileceğimiz kiĢilerdir. Ġlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakıĢı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaĢmak için iĢbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını iĢbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaĢ değeri verilmesi ile mümkün olur. 3.2.ĠLGĠ GRUBU KATEGORĠLERĠ Turizmde ilgi grupları; - Yöre halkı, kiĢiler ve kurumlar, - Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri, - Bölgesel yetkililer, - Ulusal yetkililer, - Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taĢımacılar, - Turizmle ilgili sektörler, - Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, - ĠĢçi sendikaları, dernekler, STK‟lar, - Eğitim ile ilgili birimler, 25 3.3.ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ Ġlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara iliĢkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır, “sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının” planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu ve hangi tarafla çeliĢkiler yaĢayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elveriĢli bir analizdir. Ġlgi grupları analizine dayalı olarak “sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının” yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluĢturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; - Genel hedeflerini, - Turizmden beklediği faydaları - Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; Ģu adımlardan oluĢur; 1. Ġlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranıĢlarının belirlenmesi, 4. Ġlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. Ġlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karĢılandığının değerlendirilmesi, 6. Ġlgi grupları ile birebir iletiĢimlerin baĢlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve baĢarı unsurlarının tanımlanması, 8. PaydaĢların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaĢmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 10. Organizasyon çerçevesinin oluĢturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletiĢim organizasyonunun oluĢturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.) 12. Ġzleme ve geri bildirimin yapılması. 26 3.4.TOPLUM TEMELLĠ YAKLAġIM Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planı‟nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaĢım uygulanması neticesinde; - Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, - Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teĢvik etmek ve - Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluĢturmak mümkündür, Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamıĢ ve turizmle güçlendirilmiĢ olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaĢatma ve değerlendirmeye teĢvik etmelidir. 3.5.YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI Ġlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi iĢbirliğine dayalı bir organizasyon oluĢturulmalıdır. Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenler. 3.6.TARĠHÇE Artvin ve çevresi tarih öncesi devirleri cilalı taĢ devrinden baĢlayarak bakır-tunç demir devri olarak sırası ile yaĢamıĢtır. MÖ 10 bin ile 8 bin yıllarından kalma cilalı taĢ çağına ait insan izleri Artvin‟de de bu çağlarda insanların yaĢamıĢ olduğu izlenimini vermektedir. Bulunan madeni eĢyalar ise tarih öncesi devirlerin sırası ile yaĢandığını belgelemektedir. Artvin’de Ġlk Devletler ve Ġstilalar Artvin‟e egemen ilk Kavim Türklerin ataları olarak kabul gören Hurrilerdir. MÖ 2000 tarihinden baĢlayarak Huriler Artvin ve çevresinde site devletleri kurmuĢlardır. Hitit kralı II. MurĢit MÖ 1360‟ten itibaren 20 yıl sürdüğü seferler ile Artvin‟i ele geçirmiĢtir. Hurrilerin soyundan gelen Urartular, baĢkenti Van olan, geliri tarım-hayvancılık-ticarete dayalı doğru Anadolu merkezli bir devlet kurmuĢlardır. Kuzey sınırlarını Artvin‟e kadar geniĢlettiler. Ancak doğudan büyük göçlerle gelen Ġskitlerin baskısına dayanamadılar ve yıkıldılar. Artvin bu kez Kafkasya merkezli Ġskit devletinin batı sınırında yer aldı. 27 Eski Yunan tarihçisi Heredot‟un Ġskit diye nitelendirdiği bu devlet çağının öncüsüydü. Tekerleği icat eden, atı evcilleĢtiren, tarihte ilk beyin ameliyatını gerçekleĢtiren Ġskitler, Artvin‟i ele geçirerek bu alanı askeri üs olarak kullanmaya baĢlamıĢlardır. Ġskitler sonrası Arsaklar adı verilen sülale Artvin‟e egemen oldu. ġamanist dini öğretiye inanan bu sülale MS 350‟li yıllarda Bizans etkisinde kalarak Ġsevi dini kabul ettiler. Daha sonra da Bizans‟ın tahakkümü altına girdiler. 575 yılında Ġran Kralı I. Darivs Bizans‟a saldırınca bundan istifade eden Hazar Türküleri (11) Çoruh boylarına egemen oldular. Hz.Osman döneminde Ġslam orduları kumandana Mesleme Oğlu Habib Bizans‟ı yenerek ġavĢat-Ardanuç-Artvin‟i ele geçirdi. Hazar denizine ilerlemek istese de Musevi yeti kabul eden Hazarlar tarafından durduruldular. Emeviler döneminde Hazarlar ile birleĢen Artvin halkı Ġslam ordularına karĢı direndi. 786‟da Abbasi Halifesi Harun ReĢit Çoruh bölgesini baĢkenti Bağdat‟a bağladı. 853–1023 Artvin Bagratlar ve Sac adlı Abbasilere bağlı iki beylik kuruldu. Sac emirliği yıkılınca Artvin tekrar Bizans‟ın eline geçti. Bu esnada Ġran Merkezli kurulan Selçuklu Devletinin reisi Tuğrul Bey Anadolu nun keĢfi için 1018‟de kardeĢi Çağrı Bey‟i batıya gönderdi. 1040 Dandanakan SavaĢında Gaznelileri yenip devlet statüsüne çıkan Selçuklular 1048 Pasinler savaĢı ile Artvin sınırına kadar geldiler. Alparslan 1064‟te Gürcistan seferine çıkarak Çoruh boylarını ele geçirir. Alparslan‟ın ölümü üzerine Bizans‟tan yardım alan Gürcü Kralı Gorgi Artvin‟i tekrar ele geçirdi. Fakat 1081‟de Melik Ģah‟a yenilince Melik Ģah‟ın desteği ile Çoruhu‟da içine alan Erzurum-Bayburt –Kars merkezli Saltukoğlu beyliği kuruldu. Türk nüfusunun Artvin‟e yayılması hızlandır. Büyük Selçuklu Devletinin yıkılıĢı sonrası Artvin Azerbaycan merkezli Ġldeniz oğlu Atabeyliğine bağlandı. 1263‟te Kubilay Artvin‟i ele geçirerek bu yöreyi Ġlhanlı topraklarına kattı. 1265‟te Kıpçak Türkü olan Sark is bu yörede Çıldır Atabeyliğini kurdu. 1458–1463–1466 yılları arasında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Çoruh boylarına üç sefer düzenlese de Osmanlı hükümdarı II. Mehmet‟e Otlukbeli savaĢında yenilince zayıflama süresince girerek Safevilerin 1502‟de eline geçmiĢtir. 28 Osmanlı Serhat ġehri Artvin Artvin Ġlinin Osmanlı yönetimine geçtiği evrelere ait belgeler yeterli değildir. Bununla beraber II. Mehmet‟in Trabzon Rum Devletini yıkarak Karadeniz bölgesinin sahil kıyısını Artvin Ġlinin kıyı kesiminden itibaren ele geçirdiği bilinmektedir. Bu esnada Artvin-YusufeliArdanuç-Borçka Çıldır Atabeyliğinin elinde bulunuyordu. I. Selim Trabzon valisiyken Gürcistan‟a yaptığı seferde Batum‟un güneybatısında bulunan Güney Kalesini ele geçirmiĢtir. Bu kalenin adı ile sancak kuran I. Selim sancağa Borçka-Hopa ve Artvin‟i bağlamıĢtır. Çaldıran seferinden 20 yıl sonra Erzurum Beylerbeyi Mehmet Han Yusufeli civarına akınlar yapmıĢtı. Ardanuç Atabeyi II. Keykavus ayaklanınca I. Selim‟in oğlu padiĢah I.Süleyman ikinci veziri Kara Ahmet PaĢayı isyanı bastırmakla görevlendirmiĢtir. Kara Ahmet PaĢanın Ġkinci seferi ile Pert-Eğekte adlı ilk Livane Sancağı kuruldu. 1549–51 yılları arasında ġavĢat-Yusufeli arasındaki Ardanuç bölgesi iki yıl kadar II. Keykavus‟un elinde kaldı. 13 Haziran 1551 günü Ardanuç Kalesini de fetheden Erzurum Beylerbeyi Ġskender PaĢa bu bölgeyi de Osmanlı ülkesine kattı. II. Keykavus kaçarak Ġran‟a sığındı. 1627‟de Osmanlı topraklarına katılan Acaristan‟ın önemli bir merkezi olan Batum Ģehri ise III. Ahmet dönemi vezirlerinden Hasan PaĢa tarafından 1703‟te kurulmuĢtur. Artvin ve çevresi Çıldır eyaleti ile birlikte yaklaĢık 250 yıl Osmanlı Devletinin egemenliğinde kalmıĢtır. 1828 Osmanlı Rus savaĢı ve savaĢ sonucu imzalanan Edirne AnlaĢması ile Ahıska Osmanlı elinden çıkınca Çıldır eyalet teĢkilatı bozuldu. AnlaĢma gereği Çıldır eyaletinin bir kısmını Osmanlı kaybetti. Buna karĢılık Artvin-Borçka-Ardanuç-ġavĢat-Yusufeli Osmanlı elinde kaldı. 1854–56 Kırım SavaĢında Osmanlı Devleti Ġngiltere‟den aldığı destek ile Batum yakınlarındaki ġevket-Ġl kalesine saldırdı. SavaĢ baĢlayınca 600 kadar Artvinli gönüllü Kars savunmasında baĢarılı savaĢlar verdiler. 29 Rusların güneye inme ve dünya imparatorluğu yaratma planı ile 1877–78 (93 Harbi) OsmanlıRus savaĢı çıktı. Bu savaĢ Artvin yöresi halkına pahalıya mal oldu. 24 Nisan Rusya KarsArdahan-Batum‟u iĢgal ettikten sonra Türk topraklarına doğru ilerlemeye baĢladı. 2 Mayıs 1877‟de 800‟den fazla askerimizi Ģehit ettiler. Ardahan dolayını ele geçiren Ruslara karĢı Artvin halkı Ardanuç ve ġavĢat‟a doğu göç etmeye baĢladılar. ġıpka geçidinde hatalı hatlar kuran Süleyman PaĢa yüzünden Ruslar bu hatları delerek Doğu Anadolu içlerine kadar ilerlediler. Osmanlı barıĢ teklifinde bulunmak zorunda kaldı. 3 Mart 1878‟de Osmanlı ile Rusya arasında 29 maddeden oluĢan Ayestefanos barıĢı imzalandı.19. maddesinde yer alan 245.207.301 altın tazminatını ödemeyen Osmanlı, KarsArdahan-Batum topraklarını Rusya‟ya tazminat karĢılığı vermek zorunda kalmıĢtır. Bu barıĢ Avrupalı devletlerin çıkarına aykırı düĢünce 23 Aralık 1978‟de Berlin BarıĢı imzalandı. Bu barıĢ ile Elvire-i Selase denen Kars-Ardahan-Batum Rusya eline geçti. 8 ġubat 1879‟da Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan büyük Muhaide anlaĢması ile KarsArdahan-Batum‟da yaĢayan Türkler batıya doğru göç etmeye baĢlamıĢlardır. Gerçek Fransız Devriminin getirdiği ulusalcılık ilkesi gerekse de Rusların güneye inmek için uyguladığı, politikalar sonucu bir Türklerin yüzyıllar boyu beraber yaĢadığı, sadık millet diye adlandırdığı Ermeniler I. Dünya savaĢına kadar en kanlı savaĢları yaptığımız milletlerden bir olmuĢtur. Milli Mücadele Döneminde Artvin 1917 Ekiminde BolĢevikler Rusya‟da yönetimini ele geçirerek Ramonov hanedanlığını devirince yeni kurulan Sovyet Rusya I. Dünya savaĢından çekilerek 18 Aralık 1917‟de Artvin ve ġavĢat‟tan çekildi. Sovyet Rusya 3 Mart1918‟de I. Dünya savaĢına katılan devletlerle imzalandığı Bresk-Litovsk AnlaĢması hükmünce KarsArdahan-Batum‟u Osmanlıya bıraktı. 15 Kolordunun baĢında bulun Kazım Karabekir Erzurum-Erzincan-Erivan bölgesine girdi. 18 Haziran 1918‟de Osmanlı Hükümeti Gürcistan Milli hükümeti ile anlaĢarak Kars-Ardahan-Batum illerinde hak iddia etmelerini engelledi. I. Dünya savaĢından yenik ayrılan Osmanlı Devleti adına 30 Ekim 1918‟de Bahriye Nazırı Rauf ORBAY Mondros AteĢkes AnlaĢmasını imzaladı. Bu ateĢkesten 1 ay sonra 17 Aralık 1918‟de Ġngiltere Batum‟u iĢgal etti. 1878–1918 arası 40 yıl süren Rus iĢgali sonrası Ġngiliz iĢgali baĢlıyordu. Mondros‟un 5.Maddesi gereği iĢgale karĢı direnen Milislerin elinden silahları alındı. Ġngiliz generali Ravtenson Kazım Karabekir‟e çektiği telgraf ile ordusunu 30 terhis etmesini istese de Karabekir bunu kabul etmedi. 19 Mayıs 1919‟da Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk Türk yurdunun düĢman iĢgalinin kurtuluĢu için Samsun‟da ele aldığı meseleyi Havza ve Amasya Genelgeleri ile tutuĢturdu. Doğu Anadolu‟da 23 Temmuz‟da topladığı Erzurum Kongresi ile yöre halkını emperyalist Ġngilizler ve piyonu Ermenilerin niyetlerine karĢı birleĢtirdi. 1920 baĢında Gürcistan‟da bulunan Gürcü Ġslamaiyesi adlı cemiyet Batum ve Artvinli Gürcistan‟a katarak istiyordu. Bu olayı haber alan Kazım Karabekir olayı önledi. 28 Ocak 1920‟de son Osmanlı Mebuslar Meclisinde alınan Misak-ı Milli kararları ile Kars-ArdahanBatum‟da halkoylamasına gidileceği kararı alındı. Bu kararın alınmasının temel nedeni bu topraklarda Türk nüfusunun fazla olmasından kaynaklanıyordu. Ġngiliz iĢgal kuvvetlerinin Batum‟dan çekilmesi üzerine Gürcistan hükümeti 1 Temmuz 1920‟da Batum‟u iĢgal etti. Bu iĢgal sırasında TBMM‟nin Batum Milletvekillerinden M. Edip DĠNÇ ve Ahmet Akit Beyler 1129 kiĢilik Milli olayları ile iĢgale karĢı üstün gayretler sergilemiĢlerdir. TBMM‟nin Eylül-Aralık 1920‟de üç ay süren Ermeni savaĢında baĢarılı olması sonrası M. Kemal ATATÜRK Gürcü hükümeti ile temaslara baĢlamıĢtır. Artvin’in KurtuluĢu Gürcistan sefiri Siman MĠDĠVANI 17 Ocak 1921‟de Ankara‟ya gelerek itimatnamesini M. Kemal ATATÜRK‟E iletti. M. Kemal ATATÜRK Gürcü sefaretinden derhal iĢgal ettikleri toprakları boĢaltmalarını istedi. Sefir geçen günler boyunca TBBM Hükümetini oyalamayı sürdürünce Hariciye Nazırı Bekir Sami Bey Gürcistan‟a sert bir nota verdi. 23 ġubat 1921‟de TBMM ve Gürcü hükümetleri arasında Batum anlaĢması imzalandı. Bu tarihten itibaren Artvin-Ardanuç-Borçka ve ġavĢat‟tan Gürcü kuvvetleri çekildi. 45 yıllık esaret sona erdi. Diğer yandan Trabzon‟dan Artvin‟e kuvvetleri ile hareket eden Miralay ġükrü Bey Oruçlu köyünden Kamil Beyi Kaymakam vekili tayin ederek kendisi Batum‟a geçti. 7 Mart 1921‟den itibaren Artvin‟de Türk bayrağı dalgalanmaya baĢladı. Cumhuriyet Döneminde Artvin 1878–1918 ve 1918–1921 arası Rusya-Ermeni-Ġngiliz-Gürcü idaresinde kalan Artvin-Borçka ġavĢat kazaları 7 Mart 1921‟den itibaren 4 ay kadar Ardahan kazasına bağlanmıĢtır. Yeni Türk devletinin ilk Anayasası olan 20 Ocak 1921 tarihli TeĢkilat-ı Esasiye‟de 24 Nisan 1924‟te yapılan değiĢikler ile Liva-Sancak teĢkilatı kaldırılınca Artvin vilayet haline geldi. 31 1926 Haziranında 877 sayılı kanunla Yusufeli kazası Erzurum vilayetinden alınarak Artvin‟e bağlandı. 1928‟de 1282 sayılı kanunla Borçka kazası nahiye haline getirilerek Artvin‟e bağlandı. Dokuz yıl Artvin vilayeti teĢkilatı ile yönetilen bu yerler 1 Haziran 1933‟te 2197 sayılı kanunun ikinci maddesine göre merkezi Rize olmak üzere Artvin ve Rize birleĢtirilerek Çoruh vilayeti teĢkil edilmiĢtir. Arazi Ģartlarının zorluğu, Artvin ve çevresinin vilayet merkezine olan uzaklığı birtakım sorunlara yol açmıĢtır. Dönemin BaĢbakanı Ġsmet ĠNÖNÜ‟NÜN 25 Temmuz 1935 tarihindeki Artvin‟i ziyaretinde durum kendisine iletilmiĢtir. Bunun üzerine hükümet 4 Kasım 1936‟da kabul edilen 2885 sayılı kanun ile merkezi Rize olan Çoruh vilayeti kaldırıldı. Artvin Merkez, Hopa, Borçka, ġavĢat kazaları ile evvelce Erzurum‟a verilmiĢ Yusufeli Kazasını da alarak Artvin olan Çoruh Ġli teĢkilatı kabul edildi. 20 yıl süreyle kullanılan Çoruh Ġli adı 1956 yılında “ARTVĠN” Ġli adına çevrilmiĢtir. 3.7.ARTVĠN ĠLĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ 3.7.1. Ġlin Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri Artvin, Kuzey Anadolu orojenik kusagı dahilinde yer almaktadır. Bölgenin en eski arazisini meydana getiren metamorfik seri, Çoruh Nehrinin aĢağı kesimlerinden baĢlayarak Sirya üzerinden kuzey doğuya doğru yayılmaktadır. Seri içerisinde kuvars, piritli siyah sist, metamorfoza olmuĢ lavlar, mikaĢistler, klotritli, biyotitli ve feldspatlı Ģistler, klotritli ve biyotitli gnayslar ve bunların içine sokulmuĢ iri taneli, pembe renkli granit ve granodioritler bulunmaktadır. Metamorfik serinin üstüne gelen Jura alt kretase serisi gelmektedir. Bu seri alt kısımlarında koyu renkli diyabaz, serpantin, andezit, marnlı ve tüflü kalkerlerden meydana gelmektedir. Artvin _l merkezinde görülen kırmızı renkli tabakalar bu seriye aittir. Serideki konglomeralar üst kısımlarda kırmızı ve ince taneli gre haline dönüĢmektedir. Konglomeranın çakılları arasında, koyu renkli bazik lavlar, kırmızı radyolarit marn parçaları ve gri renkli kalkerler yer almaktadır. Artvin ve yöresinin en büyük jeolojik ünitesi üst kretase volkanik serisi ve volkanosedimanter serisidir. Bu seri, asit ve nötr lavlarla bunlara ait glomera ve tüflerden, bunlar arasında ince yataklar halinde yer alan ve çogunlugu kırmızı renkli olan marn ve kalker tabakalarından meydana gelmektedir. Lav serisi içerisinde dasit, andezit, kiparit, kuvarsporfirler bulunmaktadır. 32 3.7.2. Ġklim Özellikleri Ġlimizin iklim özelliklerinin belirlenmesinde Artvin Meteoroloji Ġstasyonunun uzun süreli gözlem değerleri kullanılmıĢtır. Artvin, Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz Bölümü sınırları içerisinde yer almaktadır. Ġklimin karakteristiği, kıĢların ılık, yazların sıcak ve çok yüksek yağıĢların sıkça görülmesidir. Çoruh Nehri ve Cankurtaran Geçidinden gelen nemli hava ile hem Karadeniz‟in etkisi altında bulunmakta hem de yüksek bir arazi yapısına sahip olduğu için sık sık yağıĢ görülmekte ve sis oluĢmaktadır. Yıllık ortalama sıcaklık 12.3 ○C, yıllık ortalama yüksek sıcaklık 32.0 ○C, yıllık ortalama düĢük sıcaklık - 2.48 ○C‟dır. Yılın en sıcak ayı 43 ○C ile Ağustos ayı, yılın en soğuk ayı ise -16.1 ○C ile Ocak ayıdır. Yıllık ortalama yağıĢ 689.4 mm olup, yılın en yağıĢlı ayı 99.7 mm ile Ocak ayı, yılın en kurak ayı ise 27.1 mm ile Ağustos ayıdır. Mevsimler itibariyle yağıĢ rejimi Ġlkbahardan Yaza doğru hızla azalmaktadır. En yağıĢlı mevsim KıĢ, en kurak mevsim Yazdır. Tablo 1: Mevsimlere göre yağıĢ dağılımı Yağış (mm) Yağış (%) İlkbahar 209.9 30.45 Yaz 131.9 19.13 Sonbahar 209.9 30.45 Kış 337.7 48.99 Karadeniz Bölgesinin ise her mevsim yağıĢlı olduğunu görmekteyiz. Yaz aylarında ise kuzey bölgelerimiz daha fazla yağıĢ almaktadır. M.Polar hava kütleleri Karadeniz üzerinde nem kazanıp Rize ve Hopa çevresinde yükseliĢe geçerek orografik yağıĢlar bırakır. Bu dönemde güney bölgelerimizde yağıĢların oldukça azaldığını söyleyebiliriz. Kuzeyli ve güneyli akımlarda iç bölgeler az yağıĢ alır. Ġç bölgeler ancak batılı akımlarda yağıĢ alır. Türkiye‟de Standart zamanlarda bugüne kadar gerçekleĢen maksimum yağıĢlar incelendiğinde kısa sürelerde en Ģiddetli yağıĢların Hopa‟da, saatlik ve günlük yağıĢlarda ise Antalya ve Marmaris‟te olduğunu görmekteyiz. Orajlı günler sayısı: Kars, Muğla ve Adana‟nın çok orajlı olduğunu görmekteyiz. Ġl merkezinde yıllık ortalama 645 mm, kıyıdaki Hopa‟da 2068,8 mm, Muratlı‟da 1713,4 mm, ġavĢat‟ta 792,8 mm, Ardanuç‟ta 446,1mm ve en içerdeki Yusufeli‟nde 295,8mm‟dir. Aylık en fazla yağıĢ Artvin‟de Ocak ayında 80,6 mm, Hopa ve Muratlı‟da Ekim ayında sırasıyla 312,5 ve 235,4 mm, Ardanuç‟ta Ağustosta 48,0 mm, ġavĢat ve Yusufeli‟nde Mayısta sırasıyla 89,6 ve 39,3 mm‟dir. En düĢük yağıĢ ise Artvin‟de Ağustosta 27,8 mm, Ardanuç ve Yusufeli‟nde ġubatta sırasıyla, 27,2 ve 18,5 mm, Hopa‟da Nisanda 85,4 mm, Muratlı‟da Mayısta 70,4 mm ve ġavĢat‟ta Ocakta 46,1 mm‟dir. Yıl içinde kar yağıĢlı gün sayısı Artvin‟de 21,1 Ardanuç‟ta 12,2 Hopa‟da 3,4 ġavĢat‟ta 26,5 Yusufeli‟nde 5,0 ve Muratlı‟da 7,4‟tür. 33 3.7.3. Hidrografya Artvin'deki en büyük akarsu Çoruh Irmağı'dır. Ġl topraklarında irili ufaklı çok sayıda dere ve çay da bulunmaktadır. Üzerinde 7 büyük baraj projesi uygulanan Çoruh Nehri dıĢında ilin baĢlıca akarsuları ise; Murgul Deresi, Ġçkale Deresi, Deviskel Deresi, Ardanuç Deresi, Berta Deresi, Klaskur Deresidir. 3.7.4. Toprak Özellikleri Artvin ilinde yayılan topraklar altı grupta toplanmaktadır. Bunlar, kahverengi ve kireçsiz kahverengi orman toprağı, kırmızı topraklar, sarı podzolik topraklar, yüksek dag çayır toprakları, alüviyal ve koluviyal topraklardır. Kahverengi Orman Toprakları: Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-B-C seklindedir. Bazı durumlarda profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. Genellikle A horizonu iyi geliĢmiĢ, koyu kahve renkli ve kırıntılı bir yapıdadır. Horizonlar arasındaki geçiĢ tedricidir. B horizonu açık kahve renkli, bazen kırmızımtırak kahverenginde yuvarlak veya köseli blok yapıdadır. B horizonunun alt kısımlarında kısmen kireç birikmelerine rastlanabilir. Bu topraklar genel olarak yapraklı ağaçlarında altında geliĢir. Toprak tepkimesi hafif asit veya nötr özelliktedir. Ġldeki toprakların % 17.7 (131263 ha) kahverengi orman toprağıdır. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı: Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-BC seklindedir. Bazı durumlarda profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. A horizonun geliĢimi oldukça iyidir. A horizonu gözenekli ve kırıntılı bir yapıdadır. B horizonundaki geliĢim A horizonu kadar belirgin değildir ve zayıf bir geliĢim gösterir. Genel olarak bu horizonda kil birikimi oldukça azdır veya hiç olmayabilir. Horizonlar arasındaki geçiĢ tedricidir. Genel olarak bu topraklar yapraklı orman ağaçlarının altında geliĢir. Ġldeki toprakların % 42.6‟sı (316980 ha) kireçsiz kahverengi orman topraklarından oluĢmaktadır. Alüviyal Topraklar: Havza içindeki akarsuların taĢıyarak mansaba yakın yerde depoladıkları materyal üzerinde oluĢan, nadiren A-C horizonlarina sahip genç topraklardır. Mineral bileĢimleri akarsu havzasının litolojik bileĢimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak geliĢimi sırasındaki taĢınma ve birikme dönemlerine bağlı olup, heterojen bir yapıya sahiptir. Alüviyal alanlarda, üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiĢ yapar. Ġnce tekstürlü ve taban suyu yüksek alanlarda düĢey yöndeki geçirgenlik oranı az, yüzeyi nemli ve organik maddece 34 zengindir. Kaba tekstürlü topraklar iyi drene olduklarından yüzeyi çabuk kurumaktadır. Toprakların üzerindeki bitki örtüsü mevcut iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkilerinin yetiĢtirilmesine elveriĢli üretken topraklardır. Ġldeki toprakların % 0.3‟ ü (2275 ha) alüviyal topraklardır. Koluviyal Topraklar: Çoğunlukla dik eğimli yamaçların etek kısımlarında veya vadinin mansaba yakın kısımlarında bulunurlar. Yerçekimi, toprak kayması, yüzey akısı ve yan dereler vasıtasıyla taĢınarak etek kısımlarda biriken materyaller üzerinde oluĢurlar. AC horizonlarına sahip genç topraklardır. Profil kesiti boyunca, yüzeysel akısın yoğunluğuna ve eğim derecesine göre farklı büyüklükteki parçaları içeren katlara rastlanmaktadır. Bu katlar alüviyal topraklardaki gibi birbirine paralel olmayıp düzensiz dağılımlıdır. Ġldeki toprakların 353 hektarı (% 0.0001) koluviyal topraklardır. Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar: Toprak profili boyunca A-B ve C horizonlarına sahip oldukları için zonal topraklar olarak adlandırılırlar. A1 horizonu nispeten ince olup koyu renklidir. Karakteristik özelliği, B horizonunun koyu kırmızıdan-koyu sarıya doğru değiĢen renkte ve yuvarlak köseli ve blok yapıda olmasıdır. Renklenmedeki bu değiĢiklik demirin oksitlenmesi ve hidratlaĢmasından meydana gelmektedir. Profil içerisinde A2 ve B horizonu arasındaki sınır belirgindir. A horizonundan yıkanarak gelen kil, demir, alüminyum ve organik madde B horizonunda birikir. Profilin alt kısımlarında renk lekelenmeleri ve demir konkresyonlarına rastlanabilir. Ġldeki toprakların % 17.5‟i (130346 ha) kırmızı-sarı podzolik topraklardır (Sekil 4). Yüksek Dag–Çayır Toprakları: Genel olarak yüksek rakımlarda ve orman sınırının daha yukarı kısımlarındaki sahalarda yer alan bu topraklar, yıl içindeki toprak oluĢum süresinin kısa olması sebebiyle profil oluĢumu geliĢmemiĢ, çoğu kez A-C horizonlarına sahip olan intrazonal topraklardır. Bu toprak tipinde üst toprak koyu kahverengi veya grimsi kahverenginden siyaha kadar değiĢmektedir. Çoğunlukla sığ ve taslı olan bu topraklarda, bazen alt toprak mevcut olup, bunların içinde sarı pas veya gri renkli düzensiz çizgiler veya lekeler bulunmaktadır. Organik madde ayrıĢması, parçalanması yeter derecede olmadığından, topraklar organik madde yönünden zengindir. Ġldeki toprakların % 12.3‟ü (91268 ha) yüksek dağ çayır toprakları ile kaplıdır. Arazi kabiliyet sınıflandırmasında göre yüksek dağ-çayır toprakları basta olmak üzere yöredeki toprakların çok büyük bir bölümü V, VI ve VII. Sınıf araziler üzerindedir. 35 3.7.5. Orman Varlığı Artvin‟in sahil kesimlerinde görülen Karadeniz iklimi ile iç kesimlerde Karasal iklimin geçiĢ özelliğini gösteren yarı nemli iklim, bitki örtüsünün oluĢumunda birinci derecede rol oynar. Ġl topraklarının %35,8‟i ormanlarla kaplıdır. Karadeniz Dağları‟nın denize bakan yamaçlarında yağıĢlar ile elveriĢli ısı Ģartları zengin bir bitki topluluğunun oluĢmasını sağlamıĢtır. Deniz seviyesine yakın yerlerde 800 m. yüksekliğe kadar çay, fındık ve meyve ağaçları ile yaprak döken kızılağaç, gürgen, ıhlamur, kayın, meĢe, kestane gibi ağaçların altı çok sık bodur ağaçlar, sarmaĢıklar, orman gülü örtüsü ile kaplıdır. Yüksek kesimlerde ise ladin ve köknar ağaçlarının çoğunlukta olduğu iğne yapraklılar hakimdir. Köknarlar 1000 metreden yüksek kesimlerde nispeten soğuk ortamlarda yetiĢmektedir. Ġl‟deki zeytinlikler de çok nemli kıyı kesiminde değil, Çoruh vadisinin aĢağı kesimlerinde görülür. Ormanlardaki ağaçları sınıflandıracak olursak; Çok Nemli Ilıman Yayvan Yapraklı Ormanlar: Kızılağaç Ormanları (Doğu Karadeniz‟de en fazla yaygın olan bir ağaç türüdür), Kestane Ormanları (yörede 1000 metrenin üstüne çıkmaktadır), Kayın Ormanları (Kayın Doğu Karadenizin en yaygın ağaç türü iken zamanla yapılan tahribat yüzünden yerleri Kızılağaçlarla kaplanmıĢtır). Nemli-Soğuk Ġğne Yapraklı Ormanlar: 2000 metrenin üzerine kadar çıkan Ladin, Sarıçam, Köknar ormanları yer almaktadır. Kuru Orman ve Çalı formasyonu: Çalı formasyonuna giren bitkiler Ģöyledir; Karaçalı, Ardıç, Boyacı Sumağı, Yabani Gül, Sumak, Ġspir MeĢesi, Gürgen Yapraklı Kayacık, Büyük Kozolaklı Deniz Üzümü, Doğu Gürgeni, Orman Gülleri, Sapsız MeĢe, Defne, Ağızlık Çalısı, Adi ġimĢir, Adi Karamuk, Dahum, Alıç, Ġncir, Sandal, Tüylü Laden, Akdeniz Defnesi, Nar, Tatar Akçaağacı, TaĢ Elma‟sıdır. Sayılan bu bitki türlerinin bulunması vadi tabanında yarı kurak yarı ılıman bir iklim sürdürüldüğüne iĢarettir. 800–1200 m. yükseklik arasında iğneli ağaçlardan sarıçam, ladin, diĢbudak, göknar ve meĢe gibi ağaçlara rastlanır. 2000 m.den yukarıda genellikle Alpin nebatları görülür. Yazında yeĢilliğini koruyabilen bu bölgenin yaylacılık ve hayvancılıkta önemli yeri vardır. Boylu orman ağaçlarının arasında genellikle orman gülü, çalı çiçeği, ılgın, karayemiĢ, defne, ĢimĢir gibi çalı formlu bitkiler bulunur. Tablo 2: Ġlin, alan ve yüzde bazında orman varlığı Orman Varlığı Normal Orman Bozuk Orman Ormansız Toplam Alan ha 202.623,50 196.647,70 312.996,30 712.267,50 % 27 27 46 100 36 3.7.6. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler Flora Artvin ili, 243 nadir (158‟i endemik-%9) olmak üzere sahip olduğu 1308 bitki taksonu ile ülkemizdeki bitkisel tür çeĢitliliği açısından en zengin illerden birisidir. Ülkemizdeki ulusal ve uluslararası seviyede olağan üstü özelliklere sahip tabiat ve kültür varlıkları ile önemli savaĢlarımızı simgeleyen alanlarımızın koruma ve kullanma dengesi sağlanarak, gelecek nesillere olduğu gibi miras bırakılmaları için değiĢik statülerde korunan alanlar tesis edilmektedir. Uluslararası SözleĢmelere Göre Artvin Bern SözleĢmesi (Avrupa'nın Yaban Hayatı ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi), 1982, Avrupa'nın doğal bitki ve hayvan türleri ve onların doğal yaĢam ortamlarının korunmasına; üye ülkeler arasında iĢbirliğine ve göç eden türler dahil olmak üzere tehlike altındaki türlere dikkat çekmektir. Türkiye sözleĢmeye 1984 yılında üye olmuĢtur. Ülkemizde 87 adet Bern sözleĢmesi kapsamına giren tür vardır. Bu türlerden 6‟sı Artvin ili sınırları içerisindedir. Bunlar: Cyclamen coum, Dracocephalum austriacum, Lindernia procumbens, Marsilea quadrifolia, Orchis punctulata ve Vaccinium arctostaphyllos. Artvin ilinde Bern SözleĢmesi kapsamında koruma altına alınması gereken habitatlardan da Doğu Karadeniz Doğu KayınıDoğu Ladini Ormanları, Anadolu-Kafkasya Doğu Gürgeni Ormanları, Doğu Karadeniz karıĢık meĢe-gürgen ormanları, Karadeniz Bölgesi Abies nordmanniana ormanları, Picea orientalis ormanları ve Karadeniz-Kafkasya dağlık kızılağaç galeri ormanları bulunmaktadır. CITES SözleĢmesi (Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine ĠliĢkin SözleĢme), günümüzde hayvan ve bitki türlerinin ticareti konusunda dünyada en yaygın olarak uygulanan sözleĢmedir. 1975 yılından beri uygulanan sözleĢmeye üye ülkelerin sayısı 140'ı aĢmıĢtır. Ġzin ve sertifika sistemiyle çalıĢan CITES, sözleĢmenin eklerinde listelenen bitki ve hayvan türlerinin uluslararası ticaretini izlemekte ve kontrol etmektedir. Ek listelerinde yer alan 30 binden fazla bitki ve hayvan türünün uluslararası ticareti SözleĢme hükümlerince düzenlenmektedir. SözleĢme isminde belirtildiği gibi sadece nesli tehlike altındaki türleri değil bu türlerle birlikte nesilleri henüz tehlike altına girmemiĢ 37 fakat uluslararası ticaret nedeniyle nesilleri tehlikeye girebilecek diğer türleri de kapsamaktadır. Türkiye CITES SözleĢmesi'ne 1994 yılında 124. ülke olarak imza atmıĢtır. Ülkemiz bitkilerinden 114‟ü CITES sözleĢmesine tabidir. Bu türlerden 17‟si Artvin ilinde bulunmaktadır. Bunlar: Galanthus krasnovii, G. rizehensis, G. woronowii, Anacamptis pyramidalis, Cephalanthera damasonium, C. rubra, Dactylorhiza osmanica var. osmanica, D. romana, Orchis coriophora, O. coriophora subsp. fragrans, O. italica, O. punctulata, O. purpurea, Cyclamen coum subsp caucasicum, C. coum subsp. coum, C. parviflorum var. parviflorum ve C. parviflorum var. Subalpinum Fauna Memeliler: Tablo 3: Ġlimizde yaĢayan memeliler Türkçe Adı Boz Ayı Latince Adı Ursus arctos Türkçe Adı Küçük Nalburnlu Yarasa Çengel Boy. Dağ Keçisi Yaban Keçisi Karaca Rupicapra rupicapra Capra aegagrus Capreolus capreolus Saçaklı Yarasa GeniĢ Kanatlı Yarasa Sakallı Yarasa Gri Kurt Canis lupus Uzun Kanatlı Yarasa Kızıl Tilki Çakal VaĢak Yaban Domuzu Kirpi Gelincik Büyük Gelincik Kafkas Köstebeği Kokarca Ağaç Sansarı Kaya Sansarı Vulpes vulpes Canis aureus Lynx lynx Sus scrofa Erinaceus europaus Mustela nivalis Mustela erminea Talpa caucasica Mustela putorius Martes martes Martes foina Kuyruklu Yarasa Yabani TavĢan Sincap Orman Faresi Ev Faresi Kafkas Sivri Burun Fare Sivri Burunlu Su Faresi Sivri Bur. büyk.tarlafaresi Porsuk Su Samuru Yaban Kedisi KuĢlar: Avrupa‟daki kuĢ türlerinin %70‟inden fazlası (462 Latince Adı Rhinolophus hipposiderus Myotis natterer Eptesicus serotino Barbastella barbastellus Miniopterus schreibersi Tadarida teniotis Lepus europaeus Sciurus vulgaris Apomes sylvaticus Mus musculus Sorex caucasicus Meomys fodiens Crocidura lasia Meles meles Lutra lutra Felis silvestris tür), Türkiye‟de gözlenebilmektedir. Bunun yanısıra Avrupa‟da görülmeyen, Ortadoğu ve Kafkaslar‟a özgü birçok kuĢ türü de Türkiye‟de görülmektedir. Dünyada yırtıcı kuĢların % 80‟i ülkemizden geçerek göç etmektedir. Göç mevsiminde göçmen kuĢlar Çoruh Vadisini kullanmaktadır. Bundan dolayı Önemli KuĢ Alanlarından biridir. Artvin sınırları içerisinde 225 kuĢ türü bulunmaktadır Bunlardan 90‟ı yerli kuĢlardır. Yaz ve kıĢ tüm yıl boyunca yerleĢik olarak yaĢarlar, göç etmezler. 38 Tablo 4: Ġlimizde yaĢayan kuĢ türleri Türkçe Adı Cüce Balaban Balaban Beyaz Leylek Yeşilbaş Ördek Su Tavuğu KızKuşu Çulluk Kınalı Keklik Bıldırcın Dağ-Huş Horozu Urkeklik Kafkas Urkekliği Kara Çaylak Çoban Aldatan Türkçe Adı Yılan Kartalı Doğu Atmacası Şahin Kızıl Şahin İmparator Kartalı Kızıl Akbaba Mavi Doğan-G.Delice Guguk Kuşu Tahtalı Gökçe Güvercin Üveyik Bubo bubo Baykuş Sarkıcı Ardıç Kuşu Latince Adı Circaetus gallicus Accipiter nisus Buteo buteo Buteo rufinus Aquila heliaca Gyps fulvus Circus cyaneus Cuculus canorus Columba palumbus Colornba oenas Streptopelia turtur Puhu Kuşu Athene noctua Turdus philosmelas Ebabil Kuşu-Karasağan Yalı Çapkını Latince Adı Ixobrycus minutus Botaurus stellaris Ciconia ciconia Anas plathyrhynchos Rakkus aquaticus Vanellus vanellus Scolopax rusticola Alectoris chukar Coturnix coturnix Tetrao mlokosiewiczi Tetraogallus caspius Tetraogallus caucasicus Milvus migrans Capnirnulgus europaeus meridionalis Apus apus Alcedo atthis Bülbül Bahçe Kızılkuyruğu Kuzgun Arı Kuşu İbibik-Çavuş Kuşu Büyük Ağaçkakan Yeşil Ağaçkakan Orman Toygarı Tepeli Toygar-Piypiy Kaya Kırlangıcı Kum Kırlangıcı Kara Tavuk Sarı Kuyruksallayan Kestane Kargası Saksağan Ekin Kargası Leş Kargası Sarıasma Sığırcık Pembe Sığırcık Coracias garrulus Merops apiaster Upupa epops Dendrocopus major Piscus vinidis Lulula arborea Galerida cristata Ptyonoprone rupestris Riparia riparia Turdus merula aterrima Motacilla flava Garrulus galndarius Pica pica Corvus frugilegus Corvus conix Oirolus oirolus Sturnus vulgaris Sturnus roseus Nar Bülbülü Kuyrukkakan Kaya Ardıcı-Taş Kızılı Akmuktalit Çalıkuşu Dağbülbülü-Çitserçesi Ağaç İncirkuşu Kır İncirkuşu Ak Kuyruksallayan Dağ Kuyruksallayanı Şakrak Kuşu Çapraz Gaga Adi - Ev Serçesi Dağ Serçesi İspinoz Saka Kuşu İskete Florya Luscinia megarhynchos Phoenicurus phoenicurus Erithacus rubecula Oenanthe oenanthe Monticola saxatilis Hippolais pallida Regulus regulus Prunella modularis Anthus trivialis Anthus campestris Motacilla alba Motacilla cinerea Pyrrhula coccinea Loxia curvirosta Passer domesticus Passer montanus Fringilla coelebs Carduelis carduelis Carduelis spinus Carduelis chloris mühlei Sürüngenler, Amfibiler: Türkiye‟nin kuzeybatı köĢesinde yer alan Artvin ili, bulunduğu yer ve bölgenin kendine has yapısından dolayı çok değiĢik özelliklere sahiptir. Türkiye‟de yaĢayan amfibi ve sürüngen türleri toplamının yaklaĢık %25‟i Artvin ilinde bulunmaktadır. Türkiye „de bulunan yaklaĢık 130 amfibi ve sürüngen türünden 33 tanesinin dağılıĢ sahası içerisinde Artvin ili de bulunmaktadır. 39 Tablo 5: Ġlimizde yaĢayan sürüngenler Türkçe Adı Kafkas Semenderi Şeritli Semender Pürtüklü Semender Siğilli Kurbağa Gece Kurbağası Ağaç-Yeşil Kurbağası Toprak Kurbağası Kafkas Kurbağası Çevik Kurbağa Uludağ Kurbağası Ova Kurbağası Yılan Kertenkelesi Latince Adı Mertensiella caucasica Triturus vittatus Triturus karelinii Bufo bufo Bufo viridis Hyla arborea Pelobates syriacus Pelodytes caucasicus Rana dalmatina Rana macrocnemis Rana ridibunda Anguis fragilis Türkçe Adı Oluklu Kertenkele İnce Parmaklı Keler Geniş parmaklı Keler Klark Kertenkelesi Hemşin Kertenkelesi Artvin Kertenkelesi Gürcü Kertenkelesi Melez Kertenkelesi Trabzon Kertenkelesi Valentin Kertenkelesi Kars Kertenkelesi İri yeşil Kertenkele Latince Adı Pseudopus apodus Cyrtopodion kotschyi Hemidactylus turcicus Darevskia clarkorum Darevskia bendimahiensis Darevskia derjugini Lacerta parvula Darevskia mixta Darevskia rudis Darevskia valentini Lacerta agilis Lacerta trilineata Balıklar: Karadeniz balık popülasyonu 108 adet balık türü içerir. Bunların 57 türü Akdeniz‟den göç eder ve 22 türü de tatlı su kökenlidir. Karadeniz‟de görülen balık türlerinin çoğu Artvin Ġli Hopa ve Arhavi ilçeleri sahilinde de görülür. Tablo 6: Ġlimizde yaĢayan balık türleri Türkçe Adı Kırmızı Benekli Alabalık Deniz Alası Yayın Balığı Aynalı Sazan Latince Adı Salmo trutta macrostigma Salmo trutta labrax Silurus glanis Cyprinus carpio Türkçe Adı Japon Balığı Tatlı Sukefali Karaburun İn Balığı-Karabalık Latince Adı Carrasius auratus Leuciscus cephalus orientalis Chondrostoma colchicum Capoeta capoeta sieboldi Kelebekler: Artvin, 210‟a yakın türü ile Türkiye‟de yaĢayan kelebeklerin yaklaĢık % 60‟ı kelebek çeĢitliliği açısından Türkiye‟nin en zengin illerinden biridir. Yaz aylarında, ilin her ilçesindeki köylerde, yaylalarda, meralarda, bahçe ve bostanlarında çok sayıda kelebek görülebilir. Bununla birlikte, kelebek yoğunluğu özellikle Kaçkar Dağları‟nın güney eteklerindeki açık çayırlarda, Barhal Çayı boyunca, Yusufeli-Kılıçkaya arasında Çoruh Vadisi‟nde en yüksek düzeyine ulaĢır. Yusufeli ilçesinin Yaylalar Köyü yalnız kelebek çeĢitliliği ve yoğunluğu açısından değil, Avrupa‟da nesli tehdit altında olan bazı ender türleri barındırması açısından da, Türkiye‟nin en önemli kelebek alanlarından biridir. Türkiye‟nin endemik türlerinden Merhaba Çokgözlü Çoruh Vadisi‟nde, Hopfer‟in Çokgözlüsü ilin güney yarısında, Çokgözlü Türk Mavisi Kaçkarlar‟ın eteklerindeki yüksek çayırlarda, Çokgözlü Büyük Turan Mavisi ise ilin güneybatı bölgesinde, özellikle Yusufeli ilçesinde, kolaylıkla görülebilecek türler arasındadır. Avrupa‟da nesli ciddi olarak tükenme tehlikesi altında olan en az bir düzine türü de Artvin ili sınırları içinde yaĢam sürdürmektedir. 40 3.7.7. YerleĢim Alanları ve Nüfus 81 ilden 66‟sının nüfusu artarken 15‟inin nüfusu azalmıĢtır. Nüfusu azalan iller Artvin, Çorum, Edirne, Kars, Kastamonu, KırĢehir, Sinop, Sivas, Tunceli, Zonguldak, Bayburt, Bartın, Ardahan, Karabük ve Kilis‟tir. 1980 - 1997 yılları arasında nüfusu sürekli olarak azalıĢ gösteren Artvin'in, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı'na göre il nüfusunda %02,28'lik artıĢ görülmüĢtür. Bu oran, 1990'da %0 (-) 12.30, 1997'de ise %0 (-) 20.42 olarak gerçekleĢmiĢtir. Artvin, 1980 yılında yapılan nüfus sayımında 228.997 nüfusa sahip iken bu rakam 1985'de 226.338'e, 1990'da 212.833'e ve 1997 yılında da 187.274'e gerilemiĢtir. Ġl nüfusu 2000 yılında 191.934'de yükselmiĢtir. Artvin'in 1980 - 1997 yılları arasında artan oranda dıĢa göç veren iller arasında yer alırken, 1998 yılında Deriner Barajı ile 1999 yılında Borçka ve Muratlı Barajlarının inĢaatına baĢlanması sonrasında yaratılan yeni istihdam alanlarının yanında, göçün ağırlıklı olarak görüldüğü Marmara Bölgesi'nde yaĢanan Marmara ve Düzce depremlerinin etkisi ve göç edilen büyük Ģehirlerin yaĢam güçlüklerinin etkisi ile dıĢa göç eğiliminde azalıĢ olmuĢtur. Artvin'in 2000 yılı DĠE Genel Nüfus sayımına göre nüfusu 191.934'e yükselmiĢ, nüfus artıĢ hızı da %0 2.28 gerçekleĢmiĢtir. Artvin'in 1990 ve 2000 DĠE Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri verileri incelendiğinde nüfusun önemli bir bölümünün tarım sektöründe istihdam edildiği görülmektedir. Toplam iĢgücünün % 60.8'i tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Ġstihdam edilen nüfusun % 38'i ücretsiz aile iĢçisi olarak görev yapmaktadır. Bu oran kadın nüfusu için % 79, erkek nüfus için yaklaĢık % 2 civarındadır. Ġstihdam edilen nüfusun % 34'ü ise ücretli olarak çalıĢmaktadır. Erkek nüfusun % 49'u, kadın nüfusun ise yaklaĢık % 11'i ücretlidir. Artvin'de istihdam edilenlerin sayısında sürekli azalıĢ görülmektedir. 1980-2000 döneminde istihdam edilen nüfus yıllık % O 18'lik bir hızla azalma göstermiĢtir. Bu azalıĢ tarım ve sanayi sektörlerinde de görülmektedir. Aynı dönemde hizmet sektörünün payında % 52, inĢaat sektöründe de % 41'lik bir artıĢ gerçekleĢmiĢtir. 2000 Genel Nüfus Sayımına göre Artvin'de iĢsizlik oranı % 7'dir. Ġlin Toplam Nüfusu : 191.934 Ġl Merkezi Nüfusu : 23.157 Ġlçe Merkezleri Nüfusu : 61.041 Toplam Köy Nüfusu : 107.736 Ġlin Nüfus Yoğunluğu : 26 kiĢi Ġlin Yıllık Nüfus ArtıĢ Hızı : 2.28 41 Artvin'de kent nüfusunun büyüme oranı Karadeniz illeri arasında yüksek orandadır. Ġlin, Ģehirde yaĢayan nüfus payı 1927 yılında yaklaĢık % 4 iken, kırdan kente göç sonucu bu pay 2000 yılında % 44'e ulaĢmıĢtır. Artvin Ģehir merkezi kırık arazi üzerine kurulmuĢtur. Bu nedenle Ģehir, düzenli ve planlı yapılaĢmaya sahip değildir. Ġl merkezi, mevcut yapısı ile toplu konut alanı üretimi açısından sınırlı imkanlar sunmaktadır. Baraj inĢaatlarından etkilenecek yerleĢim birimlerinin neden olabileceği yeni konut ihtiyacının karĢılanabilmesine yönelik olarak Ģehir merkezi imar planında yapılan tadilatla toplu konut alanları açılmıĢtır. Artvin deprem riski düĢük olan illerdendir. Merkezi, Ardanuç, ġavĢat ve Yusufeli üçüncü, Arhavi, Borçka, Hopa ve Murgul ilçelerimiz ise dördüncü derece deprem kuĢağında yer almaktadır. 3.7.8. Tarım ve Hayvancılık Artvin ilinin yüzölçümü 376.700 ha. (7367 km2) olup,mevcut arazinin %26.67‟si olan 196.509.2 hektarıkültür dıĢı arazi.% 53.0‟i olan 390.453 hektarı orman arazisi ve % 22.3‟ü olan 164.319 hektarı da kültür arazisidir.Ülke geneli ile karĢılaĢtırıldığında Artvin ili arazi varlığının büyük bir kısmnın orman arazilerinin oluĢturduğu görülmektedir.Mevcut tarım arazilerinin bir kısmının ise orman vasfı taĢıyan arazilerin zamanla tahrip edilmesi sonucu ortaya çıktığı, taban arazi varlığının düĢük olduğu görülmektedir. 164.319 hektar toplam kültür arazisinin 32.019 hektarı ekim ve dikim yapılan kültür arazi miktarı olup,Ġl yüzölçümünün yaklaĢık % 4‟ü kadardır. Toplam kültür arazisinin %20.64‟ü olan 34.000 hektar sulanabilir arazinin ancak 8.589 hektarında sulama yapılabilmektedir. Köy Hizmetleri tarafından ileriki yıllarda sulamaya açılması planlanan 7.622 hektar alan ile birlikte bu alan 16.211 hektara ulaĢacak olup, önümüzdeki 10 yıl içerisinde 334.000 hektar sulanabilir arazinin tamamının sulamaya açılması hedeflenmektedir. Ġlde mutlak tarım alanı olarak tanımlanan l.ll. ve lll. Sınıf tarım alanı 6.989 hektardır. Buna özel birkaç bitki cinsi için uygun sürümle ekim yapılabilecek lV. Sınıf topraklar da ekildiğinde. Bu alan 34.211 hektara ulaĢmaktadır. Toplam kültür arazisinin % 17‟si çayır, (280.292 da) % 62.39‟u mera, (1.027.823 da), % 3.47‟si hububat (57.180 da), % 2.77‟si yem bitkileri (45.560 da), % 1.56‟sı bahçe (25.665.5 da), % 1.07‟ si sebze (17.718.8 da), % 0.004‟ü bağ (699 da), % 5.22‟si çay (85.921 da), %0.02‟si Zeytin (4240 da), ve % 2.29‟u fındık (37.800.7 da) alanıdır. Kültür arazisi varlığının % 4.1‟i (64.430 da) ise kullanabilir durumda olan ancak, kullanılmayan 42 tarım arazileridir. Bu da göstermektedir ki yıllar itibariyle ilde tarımsal alanlarının bir kısmının kullanılmasından vazgeçilmiĢtir. Artvin ili hayvancılık konusunda büyük bir paya sahip olmamakla beraber Ġlin kendi yapısı içerisinde hayvancılığın aile bütçesine katkısı büyüktür. En azından aile içi öz tüketim karĢılanmakta, bunun için ek bir masraf yapılmasını engellememektedir. Ġlde pazarlamaya yönelik büyük iĢletme bazında hayvancılık yapılmakta, büyük diyebileceğimiz iĢletme yapılarındaki hayvan sayıları 15-20‟yi geçmemektedir. Ayrıca ilde hayvan pazarlarının ve hayvan borsasının bulunmayıĢı da bu durum üzerinde etkindir. 3.7.9. Sanayi ve Teknoloji Sanayi sektörü. Bir ilin ekonomik geliĢmiĢliğinin önemli bir göstergesidir. Ülke kalkınmasında bölgesel potansiyellerin en iyi Ģekilde değerlendirilmesi, mevcut kaynakların verimli kullanımı bunlara dayalı olarak küçük ve orta ölçekle sanayinin yurt sathında yaygınlaĢtırılması büyük önem arz etmektedir. Gerek il sanayisinin gerekse ülke sanayisinin geliĢmesine katkıda bulunarak küresel rekabet ortamı içerisinde sanayimizi hedeflediğimiz yere ulaĢtırmaya çalıĢmak bunun içinde mevcut sanayi yapısının ortaya konması geliĢme imkân ve kabiliyetinin belirlenmesi, geleceğe yönelik yeni yatırım ve hedef stratejilerin belirlenmesi gibi sebepler Ġl ekonomisinde sanayinin önemi ve sanayinin temel sebeplerini belirlemektedir. Artvin de ekonomi; tarım ve hizmet sektörleri ile bir dereceye kadar da ticaret sektörüne dayalıdır. Sanayi sektörünün Artvin ekonomisine katkısı ise oldukça düĢük seviyededir Sanayi sektörünün yeterince geliĢmemesinin sebepleri arasında ilin konumu, tarım, hizmet ve ticaret sektörlerinden elde edilen sermaye birikiminin sanayi yatırımlarına yönlendirilmemesi sayılabilir. Sanayi sektöründe faaliyet gösteren iĢletmeler, baĢta hayvancılık sektörleri olmak üzere ilin doğal kaynak potansiyelini değerlendirmeye yönelik olarak faaliyet gösteren gıda, maden ve orman ürünleri sanayi ağırlıklı bir yapıya sahiptir. Sanayi sektöründe faaliyet gösteren iĢletmelerin temel özelliği ise küçük ve orta ölçekli iĢletmelerden oluĢmasıdır. Bu özellikleri sebebiyle söz konusu iĢletmeler, sadece yerel pazarlara hitap edebilmekte, oldukça düĢük istihdam sağlamaktadırlar. Ayrıca kapasite ve kapasite kullanma oranlarının düĢüklüğü, üretimin düĢük olarak gerçekleĢmesine, üretim düĢüklüğü ise düĢük katma değer oluĢmasına sebep olmaktadır. Yıllardır devam etmekte olan bu durum sonucu iĢletmelerin sermayeleri oldukça küçülmüĢ bulunmaktadır. 43 Sanayi KuruluĢları kuruluĢ aĢamalarında doğal kaynaklara yakınlık, ulaĢım ve üretilen ürünün pazarlaması gibi birçok etken göz önünde alınarak kuruluĢ yeri belirlenir. Artvin de sanayi kuruluĢları daha çok merkezi yerlerde kurulmuĢtur. Sanayinin sağlıklı olarak ve çevreye zarar vermeksizin geliĢmesi açısından, Küçük Sanayi Siteleri (KSS) Sanayi ve Ticaret Bakanlığımız, kredi ve proje destekleri yoluyla KSS yatırımcıların hizmetine sunmaya büyük gayret göstermektedir. Artvin‟de herhangi bir Organize Sanayi Bölgesi mevcut değildir. Arhavi, Hopa, Borçka, ġavĢat, ilçelerimizde Küçük Sanayi Siteleri (KSS) yapım çalıĢmaları ĠnĢaat aĢamasında olup çalıĢmalar devam etmektedir. Artvin Merkez ve Ardanuç Ġlçesinde ki KSS‟ler yapımları tamamlanmıĢ olup küçük sanayiciler faaliyetlerini sürdürmektedirler. 3.7.10. Altyapı, UlaĢım, HaberleĢme ve Konaklama Artvin ilinin ana ulaĢım D010 kara yolu olup, Hopa ve Arhavi ilçesinde ana ulaĢım Karadeniz sahil yolu ile sağlanmaktadır. Karadeniz sahil yolu ili batıda Rize ili Kuzeyde ise Gürcistan Devleti ile ulaĢımı sağlamaktadır. D010 karayolu sahilden Ġl Ģehir merkezine ulaĢımı sağlamaktadır Ġl içinden geçen diğer karayolu bağlantıları Artvin-Yusufeli-Erzurum ve Artvin–ġavĢat–Ardahan yollarıdır. Adı geçen tüm yollar asfalttır. Ancak kıĢ aylarında dağlık kesimlerde yoğun kar yağısı nedeniyle ulaĢım aksamaktadır. Artvin ilinde mevcut demiryolu ağı bulunmamaktadır. Ġlimizde hava alanı bulunmayım, hava ulaĢımı Trabzon, Erzurum, Kars ve Gürcistan Batum havalimanlarından sağlanmaktadır. Hopa Limanı, yolcu ve yük taĢınmasında potansiyel imkânlara sahiptir. Liman yalnız mal taĢımacılığı amaçlı kullanılmaktadır. Hopa limanından deniz yolu ile yolcu taĢımacılığı yapılmamaktadır. Yat turizmi Doğu Karadeniz‟de geliĢmemiĢtir. 3.7.11. Madencilik Sanayi Madenleri Ġlimiz endüstriyel hammadde açısından önemli bir potansiyele sahip değildir. Sadece çimento ve kireç hammaddesi olarak kireçtaĢı ile granit-mermer yatak ve zuhurları önemli rezervler oluĢtururlar. MTA „nın bugüne kadar yaptığı arama çalıĢmaları sonucunda, 2 adet Seramik sanayiinde, 6 adet ĠnĢaat sanayiinde ve 1 adet Kimya sanayiinde kullanılabilecek toplam 9 adet yatak ve zuhur saptanmıĢtır. 44 Seramik sanayii hammaddelerinden feldispat ve kil yatağı Artvin çevresinde yer alır. ĠnĢaat sanayii hammaddelerinden kireçtaĢı yatakları; Hopa-Cankurtaran ve Ardanuç çevresinde, mermer ve granit-mermer yatakları ise; ġavĢat-Karçaldere ve Yusufeli-Sarıgöl yöresindedir. Kimya sanayii hammaddelerinden grafit ise; Artvin-Narlık yöresinde yer alır. Ġlimizde yer alan seramik sanayii hammaddelerinden feldispat yatağında milyonlarca ton rezerv mevcuttur. Kil yatağının rezervi ise 875.000 ton (Muhtemel) „dur. Bu hammaddelerden feldispatlar karo-fayans yapımında, kil ise renkli karo-fayans yapımında kullanılabilir niteliktedir. Ġlimizde yer alan inĢaat sanayii hammaddelerinden mermerlerin toplam rezervi 3 625.000 m (Muhtemel) dolayındadır. Ayrıca milyonlarca ton kireçtaĢı ve milyonlarca m3 granit-mermer rezervi mevcuttur. Bu hammaddelerden mermerler mozaik yapımı için, kireçtaĢları ise kireç ve çimento hammaddesi olarak kullanılabilir niteliktedir. Artvin-Narlık grafit yatağında ise 1200 ton (Muhtemel) rezerv tespit edilmiĢtir. Bu grafitler, ancak zenginleĢtirildikten sonra dökümcülükte kullanılabilir niteliktedir. Metalik Madenler Ġlimizin doğal kaynakları; metalik madenler, endüstriyel hammaddeler ve enerji hammaddeleri baĢlıkları altında incelenmiĢtir. Ġl özellikle metalik madenler yönünden zengindir. Bu bölümdeki bilgiler MTA Genel Müdürlüğünün çalıĢmalarından derlenmiĢtir. Doğu Karadeniz Metalojenik provensinin doğusunda yer alan Artvin ili metalik madenler açısından 1. derecede öneme sahiptir. MTA ve Özel kuruluĢların bugüne kadar Ġlimiz sınırları içinde yapmıĢ oldukları çeĢitli jeoloji ve madencilik çalıĢmaları sonucunda kayda değer 44 adet bakır-kurĢun-çinko, 1 adet demir, 17 adet manganez, 5 adet bakır-molibden ve 5 adet altın yatak ve zuhuru olmak üzere toplam 72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmiĢtir. Bunların dıĢında bir çok önemsiz zuhur vardır. Bunlar yapılan detay çalıĢmalarda belirtilmiĢtir. Metalik madenler, oluĢtukları yatak tipine göre alt gruplara ayrılabilir. Bunlardan masif tip bakır-kurĢun-çinko yatak ve zuhurları; Hopa-Arhavi-Borçka-Artvin yörelerinde, damar tip yatak ve zuhurları; ġavĢat ilçesi KB‟sında, Yusufeli yöresinde yer alır. Yusufeli Pohrenk mezrası demir zuhuru bu tipe tek örnektir. Manganez yatak ve zuhurları; Murgul-Borçka, Ardanuç-ġavĢat yörelerinde yoğunlaĢmıĢtır. Porfiri tip bakır-molibden zuhurları Yusufeli ilçesinin kuzeyinde yer alır. Altın yatak ve zuhurları ise; Yusufeli yöresi ve Artvin ili Cerattepe‟de yer alır. 45 Ġlde yer alan 16 adet masif sülfid yatağından 13 âdetinde rezerv hesaplamaları yapılmıĢ ve iĢletilebilir tenörde, 68.689.712 ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıĢtır. Bu yatakların büyük çoğunluğunda faydalı element bakırdır. Bu yataklardan Murgul-Ana yatak ve Çakmak kaya yatakları Karadeniz Bakır ĠĢletmeleri (KBĠ) tarafından iĢletilmektedir. Artvin-Kafkasör-Cerattepe bakır-altın yatağı ise Cominco A.ġ. tarafından iĢletmeye hazırlanmaktadır. Yusufeli-TaĢ baĢı kurĢun yatağı özel bir Ģirket tarafından zaman zaman iĢletilmektedir. Ġlde yer alan 28 adet damar tip bakır-kurĢun-çinko yatak ve zuhurlarından 10 âdetinde rezerv hesaplamaları yapılmıĢ ve iĢletilebilir tenörde toplam 282.422 ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıĢtır. Bunlar dıĢında ġavĢat-Meydancık-Dere içi yörelerinde birçok zuhur vardır. Bu yöredeki damar tip yataklardan bir kısmı 1970 „li yıllarda BAMAġ Ģirketi tarafından iĢletilmiĢtir. Ġlde yer alan 17 adet manganez yatak ve zuhurundan 12 âdetinde rezerv hesaplaması yapılmıĢ ve toplam 270 000 ton (görünür+muhtemel) rezerv tespit edilmiĢtir. Bu yatakların birçoğunda eski yıllarda iĢletildiklerine dair izler belirlenmiĢtir. Yörede belirlenenlerin dıĢında yer alan önemsiz manganez zuhurlarından detay etütlerde bahsedilmiĢtir. Porfiri tip bakır-molibden zuhurlarında bakır ve molibden tenörlerinin düĢük olması nedeniyle rezerv hesaplamaları yapılmamıĢtır. Altın yataklarından iki âdetinde (Cerattepe, GümüĢhane köy) rezerv hesaplamaları yapılmıĢ ve 81 milyon ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıĢtır. Özel sektör tarafından araĢtırılan Yusufeli-Çevreli-Çamkerten-Tekkale zuhurlarına ait rezerv ve tenörler bilinmemektedir. Artvin eskiden olduğu gibi günümüzde de önemli bir madencilik potansiyeline sahiptir. Yörede özellikle MTA ve gerekse yerli ve yabancı özel madencilik Ģirketleri arama çalıĢmalarına devam etmektedir. Yöre, masif tip bakır-kurĢun-çinko ve altın aramaları yönünden öncelik arz etmektedir. Enerji Madenleri Artvin ilinin jeolojik yapısı genellikle volkanik ve intrüzif kayaçlardan oluĢmuĢtur. Bu nedenle enerji hammaddelerinin oluĢumu yönünden uygun ortam oluĢturmaz. Sadece Yusufeli ve Ardanuç yörelerinde ekonomik yönden önem taĢımayan kömür zuhurları vardır. Yapılan çalıĢmalar sonucu 12 adet kömür zuhuru, 1 adet radyoaktif mineral (uranyum) zuhuru, 2 adet sıcak su ve 9 adet maden suyu kaynağı tespit edilmiĢtir. 46 Kömür zuhurları Yusufeli ilçesinin güneyi ile Ardanuç çevresinde, Uranyum zuhuru ise ġavĢat ilçesinin Güney Doğusunda Pınarlı yayla yöresinde yer alır. Artvin ilinde yer alan kömür zuhurları için bir rezerv hesabı yapılmamıĢtır. Küçük boyutlu olan bu kömürlerin bir kısmı eski yıllarda küçük çapta iĢletilmiĢtir. Halen iki tanesinde zaman zaman üretim yapılmaktadır. 3.7.12. Enerji Ülkemizin sahip olduğu hidroelektrik enerji potansiyelinde Çoruh Havzası önemli bir paya sahiptir. Enerji üretilebilecek toplam düĢü 1.420m olup en hızlı akan nehrimizdir. Türkiye‟nin geleceği için çok önemli projeler demetini oluĢturan Çoruh Vadisi ana kolu üzerinde, E.Ġ.E. tarafından 1962 yılında baĢlayan etüt çalıĢmaları sonucu, 10 adet Baraj ve yan kollar üzerinde 17 adet Baraj ve Nehir tipi H.E.S. Tesisleri ĠnĢaatı planlanmıĢ olup, toplam 27 adet tesisten yılda 10,3 Milyar KWh yıllık enerji üretimi gerçekleĢtirilecektir. Bu da Türkiye‟de üretilen toplam enerjinin (151 Milyar KWh) % 7‟si, Hidroelektrik enerjinin ise (2004 yılı üretimi 47 Milyar KWh) %22‟sidir. Artvin ili sınırları içerisinde, Çoruh nehri ana kolu üzerinde 5 adet baraj projesi olup, mansaptan membaya doğru Muratlı Barajı ve HES, Borçka Barajı ve HES, Deriner Barajı ve HES iĢletmeye alınmıĢtır. Artvin Barajı ve HES ile Yusufeli Barajı ve HES inĢaatı devam etmektedir. Berta çayı kolu üzerinde ise Bayram Barajı ve HES ile Bağlık Barajı ve HES‟e ait proje çalıĢmaları devam etmektedir. Ayrıca mülga 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu Kapsamında Tüzel KiĢilerce yapılmakta olan HES projeleri bulunmaktadır. 47 4. ARTVĠN DOĞA TURĠZMĠ ARZI 4.1.ARTVĠN’ĠN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ (DOĞA TURĠZMĠ ARZI) Artvin’de Yayla Turizmi: Kafkasör Yaylası baĢta olmak üzere Artvin‟de pek çok yayla bulunmaktadır ve buralarda geleneksel yaylacılık faaliyetleri devam etmektedir. Bu yaylalarda yaz dönemlerinde çeĢitli festival ve eğlenceler gerçekleĢtirilmektedir. Yusufeli yayları baĢta olmak üzere pek çok patika yürüyüĢ alanı ve tur güzergahı bulunmaktadır. Bu patikalar yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Kafkasör yaylası Mersivan Mevkiinde kayak merkezi bulunmaktadır. 48 Artvin Turizm Yolu (YeĢil Yol): Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın hazırlamıĢ olduğu Türkiye Turizm 2023 Stratejisi‟nde Biyolojik çeĢitlilik ve doğal kaynaklar açısından oldukça zengin olan bölge, yayla koridoru olarak gösterilmiĢtir. Samsun‟dan Hopa‟ya kadar olan alanda yayla turizminin geliĢtirilmesi ve alternatif turizm türleri ile birleĢtirilerek turistler için daha cazip hale getirilmesi önerilmiĢtir. Eylem Planı hazırlanırken faaliyetlerde yayla koridoru önceliklendirilmiĢtir. Yayla Koridoru hazırlanmasında öncelikle mevcut yayla yollarının iyileĢtirilmesi akabinde bu yayla yollarının bağlantılarının yapılarak bütünlük oluĢturması hedeflenmektedir. 49 Turizm Özellikli Sular: Artvin, doğallığını ve temizliğini yitirmemiĢ zengin bir akarsu ağına sahiptir. Bu derelerden birçoğu doğal kırmızı pullu alabalığın yaĢam alanıdır. Yusufeli Barhal Çayı baĢta olmak üzere pek çok akarsuda kano turizmi de yoğun ilgi görmektedir. Sirkülerde avlanmaya açık olan orman içi sularda sportif amaçlı olta balıkçılığı yapılmaktadır. Artvin ili, zengin fauna ve flora çeĢitliliği, yaylaları, vadileri ve kültürel özellikleri ile eĢsiz bir doğa güzelliğine sahiptir. Merkez Hatila Vadisi Milli Parkı, Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi, Ardanuç Deresi Cehennem Kanyonu, Kafkasör Yaylası, ġavĢat Karagöl, Borçka Karagöl ve buna benzer pek çok buzul göl ildeki turistik açıdan görülmeye değer yerlerdir. ġavĢat Karagöl-Sahara Milli Parkı Karagöl Bölümünde Uluslararası Dağ Bisiklet YarıĢları düzenlenmektedir. Tablo 7: Ġlimiz Gölleri Sıra Göl Adı No Ak göl 1 BaĢkaya Gölü 2 Büyük Agora Gölü 3 Büyük Göl 4 Büyük Hevenk Gölü 5 Deniz Gölü 6 Kara Göl 7 Kara Göl 8 Kara Göl 9 10 Kara Göl 11 Kara Göl Bulunduğu Ġlçe ġAVġAT ġAVġAT ġAVġAT YUSUFELĠ YUSUFELĠ YUSUFELĠ YUSUFELĠ YUSUFELĠ YUSUFELĠ ARDANUÇ ġAVġAT Sıra No 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Göl Adı Kara Göl Kara Göl (Ardanuç) Kara Göller Kazan Gölleri Kız Gölü Kötü Göl Libler Gölü Öküz Gölü YeĢil Göller Yıldız Gölü Bulunduğu Ġlçe MURGUL ARDANUÇ BORÇKA ARDANUÇ ġAVġAT ġAVġAT YUSUFELĠ YUSUFELĠ YUSUFELĠ BORÇKA 50 4.2.ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZMĠ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA STATÜLÜ ALANLAR Merkez Hatila Vadisi Milli Parkı ġavĢat Karagöl-Sahara Milli Parkı Borçka Karagöl Tabiat Parkı Hopa Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı Borçka Camili Gorgit Tabiatı Koruma Alanı Borçka Camili Efeler Tabiatı Koruma Alanı Yusufeli Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Borçka Camili Biyosfer Rezerv Alanı Yusufeli Kaçkar Dağları Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ġavĢat Meydancık Balıklı-Maden Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası 4.2.1. Hatila Vadisi Milli Parkı Hatila Vadisi Milli Parkı, merkez ilçe sınırları içerisinde, Hatila Vadisi'ndeki Hatila deresi ve birçok yan derelerini içerir. Alanın tescilli büyüklüğü 16.988 Ha‟dır. UlaĢım, Artvin il merkezinden 6,8 km'lik stabilize bir yol ile sağlanır. 51 Manzara Seyir Noktası: Alanda 11 adet Manzara Seyir Noktası planlanmıĢ olup bunlar sırasıyla; - Çoruh nehri ve Hatila çayının birleĢtiği kısımda bulunan giriĢ kontrol noktasının olduğu yer, - GiriĢ kontrol noktasından yaklaĢık 2,5 km ileride yer alan, özellikle Fıstık çamı ve Sandal Ağacı alanlarının ve küçük ölçekli Ģelalelerin izlenebildiği Çığlı Sırtı, - Hatila Deresi‟nin dik yalçın bir yamaçtan izlenebildiği Sıkıldım Kayalığı, - Sıkıldım Kayalığını karĢıdan gören ve Sıkıldım kayasının jeolojik yapısının izlenebildiği yer, - Gölgeli Mahallesi‟ne ayrılan yol üzerinde, bazalt sütunlarının izlenebildiği nokta, - Hem Hatila Vadisi hem de Karçal Dağlarının zirvesinin görülebildiği, alandaki en yüksek noktalardan biri olan Gölehura Yaylası, - Basil Derenin Hatila Deresi ile birleĢtiği alanda, farklı jeolojik yapılarının izlenebildiği nokta, - Alanın bakir yapısı içinde Kayın-Ladin, Ladin-Göknar ve Ladin ormanlarının görülebildiği ġokartin Tepesi, - 2000 metre yükseklikte, Hatila Vadisi‟nin güney bölümünde yer alan Ladin ormanları, alpin zon ve alanın güney-doğu sınırını oluĢturan Kurt Dağı‟nın izlenebildiği Danayayımı Yaylası, - Hatila Vadisi‟nin güney bölümünde yer alan doğal Ladin ormanlarının izlenebildiği TaĢlıca Deresi, - Hatila Vadisi‟nin güney bölümünde yer alan doğal Ladin ormanlarının izlenebildiği Madenler Deresi, Yaban Hayatı Gözlem Noktası: Yaban hayatının zengin olduğu ve gözlemlenebildiği alanlarda düzenlenmesi öngörülmektedir. Bu noktalarda; Çengel boynuzlu dağ keçisi ve yaban keçisinin doğal yaĢam ortamlarında gözlenmesi ve kuĢ göçlerinin izlenmesi amacıyla; Hatila Deresi‟nin Çoruh Nehri ile buluĢtuğu noktada ve Çayırlık Yaylası‟nın batı kesiminde çayırlık tepesinin güneyinde Yaban Hayatı Gözlem Noktası planlanmaktadır. 52 53 YürüyüĢ Yolları: Milli Park özelliklerinin daha iyi algılanması, ziyaretçiler tarafından yabanıl deneyiminin yaĢanmasına yönelik, jeolojik - jeomorfolojik oluĢumların ve bunların çevresindeki görsel peyzaj değerlerinin izlenebilmesine olanak sağlayan noktalardan geçecek Ģekilde beĢ adet yürüyüĢ yolu belirlenmiĢtir. YürüyüĢ yolları, mevcut parkurlar da dikkate alınarak, alanın topografik yapısına göre çoğu bölgede oldukça dik, engebeli ve iniĢli-çıkıĢlı bir arazide zorlu parkurlardan oluĢmaktadır. Tur Güzergahları: Hatila Vadisi Milli Parkı‟nın daha iyi algılanması, kaynak değerlerin korunarak tanıtılması için beĢ adet tur güzergahı belirlenmiĢtir. Bu tur güzergahları içinde Milli Park‟ın jeolojik yapısı, orman yapısı, floristik yapısı, dere vejetasyonu ve alpinik çayırları, kelebek toplulukları gözlenebilecektir. Bu tur güzergahları genelde dik, engebeli ve iniĢli-çıkıĢlı arazi yapısına sahip bölgelerde oluĢturulmuĢtur. Tur güzergahları üzerinde mola noktaları öngörülmüĢtür. Mola Noktaları: Tur güzergahları üzerinde ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik olarak Citsiyet Tepe mevkii, Ericek mahallesi, Yukarı Mezra ve Gölehura Yaylası‟nda olmak üzere 4 adet mola noktası planlanmıĢtır. Günübirlik Kullanım Alanları: Milli Park alanı içerisinde ziyaretçilerin günübirlik ve rekreasyonel ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik olarak Milli Park alanının Kerketa Köprüsü ve Çamlık Mevkii‟nde olmak üzere 2 adet günübirlik kullanım alanı önerilmektedir. GiriĢ Kontrol Noktaları: Hatila Vadisi Milli Park‟ında, ziyaretçi ve araç trafiğinin kontrol altına alınabilmesi için biri mevsimlik hizmet vermek üzere toplam 4 adet giriĢ kontrol noktası planlanmıĢtır. Tanıtım Birimleri: Milli Park‟ın kaynak değerlerinin tanıtılarak koruma bilincinin arttırılabilmesi için, önerilen idare ve ziyaretçi merkezleri dıĢında Milli Park‟ın kuzey-doğu giriĢi kontrol noktasında (GKN-1), Kerketa Köprüsünün bulunduğu noktada ve Arıpınarı Mahallesinde olmak üzere 3 adet tanıtım birimi planlanmıĢtır. 54 55 56 4.2.2. ġavĢat Karagöl-Sahara Milli Parkı ġavĢat Ġlçesi sınırları içinde bulunan Karagöl-Sahara Milli Parkı iki ayrı sahadan oluĢmaktadır. Sahara, ġavĢat ilçesine 17 km. uzaklıkta olup ġavĢat-Ardahan Karayolu üzerindedir. Karagöl, ġavĢat ilçesinin 25 km. kuzeyinde yer almaktadır. Karagöl, rasyonel olarak kayan kütlenin gerisindeki çanakta biriken suların meydana getirdiği bir heyelan gölüdür. Ender manzara güzellikleri, kültürel rekreasyonel ve turistik potansiyeli yüksek, zengin flora ve fauna, ilginç jeolojik özellikleri ile korunmaya değer milli bir varlığımızdır. 57 58 59 60 4.2.3. Borçka Karagöl Tabiat Parkı Sahada bulunan Karagöl ve yakın çevresinin içerdiği flora, fauna, üstün peyzaj özellikleri ve jeolojik özellikleri ile tabiat parkı özelliğini taĢımaktadır. Göl, heyelan gölüdür ve 19.yüzyıl baĢlarında bugünkü Klaskur (Aralık) Yaylası‟nın yakınlarındaki bir tepenin heyelan sonucu Klaskur (Aralık) Deresi‟nin önünü kapatmasıyla oluĢmuĢtur. Borçka Karagöl, anıt sayılabilecek çeĢitli yaĢlı ağaçlarla çevrelenmiĢtir. 61 62 63 64 4.2.4. Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı Bilim ve eğitim bakımında önem taĢıyan nadir bir sarıçam alt türü olan Pinus sylvestris ssp.kochiana'nın yurdumuzdaki yegane iki yayılıĢından biri olması nedeniyle koruma altına alınması gerekir. Sarıçamın deniz kıyısına indiği nadir yerlerden biridir. Ayrıca kuzeyden gelen göçmen kuĢların Doğu Karadeniz kıyılarına ulaĢtığı ilk yerdir. 65 4.2.5. Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasının alanı 22500 Ha‟dır. Türkiye‟nin 122 Önemli Bitki Alanı(ÖBA)‟ndan biri olarak belirlenmiĢ olup, Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Doğu‟nun en zengin bitki örtüsüne sahip ülkesi olarak yer alması, Çoruh Vadisi‟nin bitki örtüsünün önemini vurgular. Bunun yanı sıra alan araĢtırma, eğitim ve av turizmi amaçlı kullanılmaktadır. Birçok yerli ve yabancı avcı avlanmak ÇVYHGS‟nı tercih etmektedir. Her yıl av kotaları dahilinde Yaban Keçisi ve Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi av turizmi kapsamında avlattırılmaktadır. Ayrıca 10 köyde köy tüzel kiĢiliği eliyle koruma yapılmakta, alan kılavuzluğu eğitimi ve avcılık kursları düzenlenmektedir. 66 4.2.6. Camili Biyosfer Rezerv Alanı Dünyada 107 ülkede 553 adet biyosfer rezerv alanı tanımlanmıĢtır. Ülkemizde ki tek biyosfer rezerv alanı Camili-Efeler ve Camili-Gorgit Tabiatı Koruma Alanlarını da kapsayan Camili Biosfer Rezerv Alanı‟dır. Camili Havzası, 29 Haziran 2005 tarihinde UNESCO Ġnsan ve Biyosfer Komitesi tarafından Türkiye‟nin baĢvurusunun onaylanmasıyla biyosfer rezervi ilan edilmiĢtir. 990 bitki taksonu saptanan bölgede 23 adet endemik olmak üzere (endemizm oranı %2.3) risk altındaki takson sayısı 73‟tür (Eminağaoğlu vd., 2008). 67 4.2.7. Meydancık Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Teklif Sahası, Artvin ġavĢat ilçesi, Erikli, Çağlıpınar, YeĢilce, Akdamla köyleri ve Meydancık Beldesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Hedef Tür: Saha barındırdığı Yaban Keçisi (capra aegagrus) popülasyonu nedeniyle Artvin ġavĢat Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası olarak teklif edilmiĢtir. Saha ortalama 20.000 hektar alanı kaplamaktadır. Sahada yıllarca yapılan gözlemler, çevrede yapılan incelemeler sonucunda Yaban Keçisi, Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ve Dağ Horozu ġavĢat ĠĢletme Müdürlüğü Meydancık, Akdamla alanında en yoğun yaĢam alanları olduğu tespit edilmiĢ alanlar olup toplam 20.000 Ha alan Yaban Keçisi, Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ve Dağ Horozu ortak yaĢam alanıdır. Belirtilen 20.000 Ha‟lık alan YHGS olarak tescil edilmesi için teklif edilmiĢtir. 68 4.3.ARTVĠN ĠLĠNĠN DOĞA TURĠZMĠ (ARZI) DEĞERLERĠ VE BĠLĠNĠRLĠK DEĞERLENDĠRMESĠ Arz analizi tabloları; Tablo 8: Korunan Alanların Bilinirlik Değerlendirmesi Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M Adı Ġlçesi Bilinirlik Hatila Vadisi Milli Parkı Merkez M Karagöl-Sahara Milli Parkı ġavĢat M Borçka Karagöl Tabiat Parkı Borçka M Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı Hopa B Camili Gorgit Tabiatı Koruma Alanı Borçka M Camili Efeler Tabiatı Koruma Alanı Borçka M Melodere Doğu Ladini Tabiat Anıtı Merkez B Kamilet Doğu Kayını Tabiat Anıtı Murgul B Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Yusufeli M Camili Biyosfer Rezerv Alanı Borçka M Tablo 9: Korunan Alanların SWOT Analizi Milli Park sahalarında Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsat ve Tehditler Analizi (GZFT) Güçlü Yönler Zayıf Yönler Ġl yönetiminin (Vali) desteği Dağınık ve imarsız yerleĢim Karar alma ve icra yetkisi Meslek içi eğitim yetersizliği Tüm yurt sathına yayılmıĢ birimleri, bilgi ve Orman kadastro çalıĢmalarının bitirilememiĢ deneyimleri ile güçlü bir Devlet Orman ve mülkiyet sorunlarının çözülememiĢ TeĢkilatının varlığı, Olması, Yetki ve sorumlulukların hemen tamamı Topografik koĢullar ve yatay ve dikey devlet orman teĢkilatına verilmiĢ olması, yayılıĢlar nedeniyle ormanların mera ve tarım alanları arasında sıkıĢmıĢ olması, Kültür ve turizm değerleri açısından zengin Altyapı eksikliği oluĢu Deneyimli personel ÇalıĢanların özlük haklarının yetersizliği Sivil Toplum Örgütlerinin katılımcı oluĢu Kurumlar arası iĢbirliği, deneyimlerin paylaĢımı ve yaygınlaĢtırılmasında ciddi yetersizliklerin olması, Ġlin iki farklı coğrafi yapıya sahip olmasının Kırsal yerleĢimin dağınıklığı, Tarım tarımsal açıdan getirdiği avantaj, Arıcılığın alanlarının küçük ölçekte olması, ĠĢsizliğin geliĢmekte olması yüksek olması, Tabiat ve çevre güzelliği, Zengin su Akarsulardan yeteri kadar yararlanılmaması kaynaklarına sahip olması Zengin orman kaynaklarına sahip olması Orman köylerinde gelir düzeyinin diğer alanlara göre, önemli derecede düĢük olması, Eğitimli nüfusun yüksek olması Ġlin DıĢarıya Göç Vermesi 69 Fırsatlar Ġlin TeĢvik Yasası kapsamında yer alması Tehditler Hizmet sektörüne yönelik destek olmaması Ġlimizi iç Anadolu‟ya bağlayan yolların, yeteri kadar alt yapısının yapılmamıĢ olması Zengin biyolojik çeĢitlilik kaynaklarının Orman içi ve bitiĢiğinde yaĢayan nüfusun varlığı ve doğal kaynakların korunması ve gelir düzeyinin diğer köylere nazaran önemli sürdürülebilir yönetiminin önemi konusunda derecede daha düĢük olması, artan bilinçlenme, Güçlenen sivil toplum hareketleri ve hizmet Orman alanlarının kamu yararı adı altında fonksiyonuna artan talebin olması, ormancılık dıĢı faydalanmalar için uzun süreli tahsisi talepleri Yerel halk ve yerel yönetimlerin doğal Hızlı kentleĢme, eğitim, bilinç ve gelir kaynakların yönetimi ile ilgili yetki ve düzeyinin geliĢmesi paralelinde, toplumun sorumluluklara katılım istekleri, ormanların sosyal ve kültürel hizmetleri ile ilgili talep ve beklentileri artması, Ormanların ekolojik ve sosyal açılardan Orman teĢkilatı dıĢındaki ilgi gruplarının önemi ile ilgili olarak toplumdaki katılımcılık ve Ģeffaflık sağlama açısından bilinçlenme, beklenti ve taleplerinin yetersiz kalması, özellikle son yıllarda önemli bir artıĢ göstermekte olması, Doğal yaĢlı karıĢık ormanların varlığı, Orman teĢkilatı dıĢında diğer ilgi gruplarının orman kaynaklarının yönetimi ile ilgili finans katkılarının yetersiz olması, Kamu kurumları ve özel sektör arasında Ekonomik, sosyal ve kültürel nedenlerle iĢbirliğini geliĢtirecek ve mali destek turizmde aktif hareket edebilecek genç imkânları sunabilecek Doğu Karadeniz nüfusun bölgeden göç etmesi Kalkınma Ajansı gibi bir kurumun varlığı Alternatif turizme olan ilginin artması Plansız iskân faaliyetleri Organik tarıma olan ilginin artması Yatırım için yeterli kamu arazisinin bulunmaması Milli Park Ve Benzeri Sahalara Dayalı Doğa Turizmi Uygulamalarında Güçlü Yönlerin Daha GeliĢtirilmesi, Güçlü Yönler Ve Fırsatlardan Yararlanarak Zayıflık Ve Tehditlerin Önlenmesine Ve Doğa Turizminin GeliĢtirilmesine Yönelik Stratejik Kararlar; Köylünün (Kırsal kesimin) sosyal yaĢam düzeyini arttırıcı tedbirlerin alınması. Eğitim, sağlık, spor ve sosyal altyapı çalıĢmalarına ağırlık verilmeli. Su kirliliğinin çözümlenmesi. Öncelikli yatırımlar belirlenerek ve bütçe ile iliĢkilendirilerek yatırım programı yapılması. Organik tarıma yer verilmesi. Kaçak yapılaĢmaya göz yumulmaması. Yeni yasa ile belirlenen görevleri çerçevesinde kilit personelin hizmet içi eğitimine devam edilmesi Yerel Yönetimlerle mutlaka iĢbirliğine gidilmesi. Arıcılığın desteklenmesi. Kurumun ve hizmetlerinin kamuoyuna medyadan da yararlanarak daha etkin tanıtılması, hizmetlerini yürütürken Artvin Belediyesi, Sendika, Sanayi Odası, Ticaret Odası gibi 70 kurumlarla iĢbirliği ve koordine içinde çalıĢılması, görüĢleri dikkate alması Mera ve orman kadastrosu çalıĢmalarının bitirilmesi ġube Müdürlüğünün hizmet birimlerinin araç gereç yönünden güçlendirilerek verimli çalıĢmayı teĢvik edici ortam oluĢturulması. Kontrol mekanizmasının daha sağlıklı çalıĢması için teknik personel sayısı, araç ve donanımın artırılması. Fiziki çalıĢma mekânlarının standardının yükseltilmesi. Ġl Genel Meclis üyelerine stratejik planlamanın önemi, bağlayıcılığı, hizmetlerin bu plandaki yol haritasına göre yürütüleceğinin Valinin de hazır bulunduğu toplantılarda anlatılmalı, kaymakamların görüĢ ve önerileriyle, kendi hizmet alanlarında yürütülen diğer kamu ve özel sektör yatırımlarının da dikkate alınmalıdır. Her yatırım etaplanması, projelerin yöreye, iklime göre yerel teĢkilatlarda hazırlanması ve uygulanması. Proje yönetimi ve stratejik yaklaĢım ile performansa dayalı bütçe hazırlanması. Gençlerin kötü alıĢkanlıklardan korunması için sporun ve sosyal faaliyetlerin teĢvik edilmesi. Performans bütçe yapılması. Tarihi kent dokularının korunarak ve geliĢtirilerek yaĢatılması. Birimlerin, hizmeti yapmaya değil, yaptırmaya ve bunların kalitesini kontrol etmeye yönlenmesi. ġube Müdürlüğü gelirlerinin arttırılması. Tarımda kullanılan ve çevreye olumsuz etkileri bulunan ilaç ve gübre tüketiminin kontrol altına alınabilmesi için zirai ilacın satıĢının reçeteye bağlanması, kimyevi gübrenin ise toprak analiz raporlarına göre satıĢın yapılması ve bu konuda tarım teĢkilatının yetkili kılınması. Çevre kirliliği ile etkin mücadele edilmesi. Ormanlarda söz konusu olan kanunsuz müdahalelerin en aza indirilmesi için halkın eğitimine önem verilmeli, eğitimde her türlü basılı ve görsel iletiĢim araçlarından faydalanılmalı, kamu kurum ve kuruluĢlarıyla iĢ birliğine gidilerek her türlü yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Ormanların korunması ve yangınların çıkmasının önlenmesinde köy tüzel kiĢiliklerinin katılımı artırılmalı, bu amaçla mevzuat düzenlemeleri ile köylülerin eğitimi ve orman teĢkilatının denetim kapasitesinin güçlendirilmesi için çalıĢmalar yoğunlaĢtırılmalıdır. Yerel tabiatın ve kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması amacıyla yayla ve dağ turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir. Ülkemizin ender kaynak değerlerinin korunarak devamlılığının sağlanması ve bu sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrollü ve planlı bir anlayıĢ içerisinde karĢılanabilmesi amacıyla, yaĢanan sosyal problemlerin bilincinde tüm korunan alanların Uzun Devreli GeliĢme Planları tamamlanmalıdır. Faaliyetlerin yayım ve tanıtımı konusuna önem verilmelidir. Bu konuda sivil toplum örgütleriyle iĢbirliği yapılarak; halkın bilgilendirilmesi, çalıĢmalara katılımı, çalıĢmaları benimsemesi ve desteklemesi sağlanmalıdır. Orman köylüsünün sosyo-ekonomik durumunu iyileĢtirmek, sosyal ormancılığı geliĢtirmek ve ağaçlandırma çalıĢmalarında köylü desteğini sağlamak amacıyla, uygun ekolojik Ģartların bulunduğu alanlarda ikincil ürün verebilen orman ağaç ve ağaççık türlerine daha çok yer verilmeli, ağaçlandırma sahalarının köy tüzel kiĢilikleri tarafından bedeli karĢılığı korunması uygulamaları yaygınlaĢtırılmalıdır. Meraların yetersiz ve verimsiz olması nedeniyle potansiyel ağaçlandırma sahaları mera olarak kullanılmaktadır. Bu durum ağaçlandırma çalıĢmalarını kısıtladığından, Mera Kanununda öngörülen çalıĢmalar hızlandırılmalıdır. Ayrıca, orman alanlarındaki düzensiz otlatma baskısını azaltmak amacıyla, ahır hayvancılığına geçiĢ hızlandırılmalıdır. 71 4.4.SEÇKĠN ÖZELLĠKLĠ DĠĞER SAHALAR Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi Meydancık Papart Vadisi Ardanuç Cehennem Deresi (Cehennem Kanyonu) Bilbilan Karagölleri Arsiyan Karagölleri Tablo 10: Seçkin Özellikli Sahaların Bilinirlik Değerlendirmesi Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M Adı Ġlçesi Bilinirlik Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi Merkez T Meydancık Papart Vadisi ġavĢat T Ardanuç Deresi Cehennem Kanyonu ġavĢat T Bilbilan Karagölleri Borçka B Arsiyan Karagölleri Hopa B 4.5.ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZĠMĠ ÇEġĠTLERĠ KuĢ Gözlemciliği Doğa YürüyüĢü (Trekking) Yayla ve Festival Turizmi Mağara Turizmi Av Turizmi Sportif Olta Balıkçılığı Akarsu Turizmi Atlı Doğa YürüyüĢü Bisiklet Turizmi Botanik Turizmi Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği Foto Safari Kamp Karavan Turizmi 72 4.6.ARTVĠN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ MATRĠSĠ X X X X X X X X X X X Ardanuç Ġlçesi Yusufeli Ġlçesi 25 29 21 22 32 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 30 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X ġavĢat Ġlçesi Murgul Ġlçesi 38 X Borçka Ġlçesi 30 Hopa Ġlçesi Değerler toplamı Rafting (R) Canyoning/kanyon yürüyüĢü (C) Mağaracılık (M) Dağ bisikletçiliği (DB) Denizel değerler (DS) Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG) Peyzaj güzelliği/fotosafari (PF) Yaylada konaklama/kamping (YK) DüzenlenmiĢ doğa gezisi rotası(DGR) Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi(KMG) Pansiyonculuk(P) Aktif yaylacılık(AY) Kelebek gözlemciliği imkanı(KeG) KuĢ gözlemciliği imkanı(KuG) Sportif olta balıkçılığı imkanı(SOB) Milli park vb sahalar(MP) Milli park vb. nde konaklama(MPK) KıĢ sporları potansiyeli(KSP) Aktif kıĢ sporları merkezi(KSM) Estetik Ģelale bulunan yerler(Eġ) Estetik göl/baraj olan yerler(EGB) Botanik gezilerine uygun saha(BOG) Yabana hayatı geliĢtirme sahası(YHGS) Garantili yaban hayatı gözlemi(GYHG) Ġzole ilginç ekosistemler(ĠE) Bakir Küçük Koylar (BKK) Ormanaltı florası tanıma gezi imkanı(Mantar ve benzeri dahil) (FGĠ) Endemik Bitkilerin Gözlemi (EBG) Köy Pazarları(Orman meyvelerinden reçel marmelat, kurutulmuĢ meyve satılması kaydıyla) (KP) Çayır Ģeklinde gruplanmıĢ dağ çiçekleri gezisi (görselliği yüksek olacak) (DÇG) Doğal taĢlardan tabiat tarihi gezisi(Gezi sırasında en az 10-15 değiĢik taĢ türü ve jeomorfolojik yapılar tanıtılmalıdır) (DTTTG) Arhavi Ġlçesi Aktivite/değer Merkez Ġlçesi Tablo 11: Ġlçelere Göre Turizm Değerlendirmesi X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 73 Bakir doğa parçaları keĢif gezisi(Bakir vadi ve bakir orman gibi gizli kalan değerleri keĢfetme gezileri) (BDPKG) Gastronomi gezisi (Gezi günü belirlenir. Gezi günü ziyaretçilerle yöresel yemekler yapılarak yedirilir) (GG) Dokusu bozulmamıĢ kırsal miras gezisi (köyler) (KMG) Yayla gezisi imkanı (Ya) Yaya gezi imkanı (Y) Tarihi eserler, sit alanı (Ts) ġelale görme imkanı (ġ) Peyzaj değeri yüksek yerler, fotoğrafik yerler (P) Mağara gezisi (Mğ) Motorlu gezi imkanı (M) Jeolojik ve jeomorfolojik değerler (Jm) Kanyon görme imkanı (Cn) Botanik gezisi imkanı (Bt) Bakir orman gezisi (Bo) Atla geziye uygun (At) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 74 5. YÜKSEK DEĞER TAġIYAN ALANLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE POTANSĠYELĠNĠ GELĠġTĠRME ĠMKANLARINA ĠLĠġKĠN ANALĠZLER 5.1.ARHAVĠ KAMĠLET VADĠSĠ VE MENÇUNA ġELALESĠ Kamilet Vadisi Doğu Karadeniz Dağları ekocoğrafyası içerisinde, grid sistemine (Davis, 1965) göre Doğu Karadeniz Bölgesi‟nin A8 karesinde, Artvin Ġli Arhavi Ġlçesi idari sınırları içerisinde ve 1/25.000 ölçekli standart topoğrafik haritalar üzerinde yapılan incelemelere göre 41o15‟53‟‟ – 41o08‟13‟‟ kuzey enlemleri ile 41o21‟51‟‟ – 42o25‟07‟‟ doğu boylamları arasında yer almaktadır. Alan kuzeyde Arhavi ilçe merkezi, güneyde Murgul ve Yusufeli Bıçakçılar Havzası, batıda Fındıklı Abu - Çağlayan Havzası, doğuda ise Murgul Havzası ile çevrilidir. Ġlçe merkezine 15 km uzaklıkta olan bölge 300 m rakımlı Çifteköprü ile baĢlayıp Doğu Karadeniz Dağlarındaki 3371 m rakımlı Güldağı Tepesine kadar uzanır. Vadinin en önemli turistik cazibe unsuru olan Mençuna ġelalesi, yoğun ziyaretçi akınına uğramaktadır. Bu Ģelale için gelen turistlerin en çok ilgi gösterip satın aldıkları yerel ürün Kamilet ve ġahinkaya ballarıdır. Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi ve Tarihi Çifte Köprü Haritası 75 76 5.1.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular Kamilet ve Durguna Vadileri, bitki coğrafyası bakımından Holarktik Flora Bölgesinin Avrupa-Sibirya flora alanında yer almaktadır. Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) flora alanı, Türkiye‟nin tüm kuzey kesimlerini içermekte olup, doğuda Kafkasya‟nın büyük bir bölümü ile Kırım ve Dobrudja Dağları‟na değin uzanmaktadır. Avrupa-Sibirya flora alanı Türkiye‟deki yayılıĢında Melet ırmağının doğusunda Colchis (KolĢik) sektör olarak adlandırılmaktadır. KolĢik sektör, bölge iklimine bağlı olarak yağıĢın bol olması sonucunda, sub-tropik nemli orman özelliği gösteren ve yapraklı tür ağaçlardan oluĢan ormanlar ile yükselti arttıkça iğne yapraklı türlerin ağırlıkta olduğu orman toplumları ile karakterize edilmektedir. Bölgenin bitkisel tür zenginliği ve endemizm oranı Euxine (Öksin) sektöre kıyasla daha fazladır. Bölgede ve yakın çevresinde yapılan çeĢitli floristik çalıĢmalar (Eminağaoğlu vd, 2010; Eminağaoğlu ve ErĢen Bak, 2009; Manvelidze vd, 2009; Eminağaoğlu vd, 2008; Güner vd, 2000; Güner ve Duman, 1998; Davis vd, 1988; Davis, 1965-1985) ve arazi gözlemleri sonucu yaklaĢık 1100 bitki taksonunun yayılıĢ gösterdiği saptanmıĢtır. Güner vd. (2000)‟ne göre Türkiye florasının 3708‟i endemik olmak üzere 10754 taksonla temsil edildiği düĢünüldüğünde, bitki zenginliği açısından oldukça önemli bir yere sahip olduğunu belirtmek gerekir. Bu zenginlik içerisinde çok sayıda endemik* ve nadir** nitelikte bitki taksonu yer almaktadır. 77 Orman vejetasyonu Picea orientalis (L.) Link, Pinus sylvestris L., Abies nordmanniana (Stev.) Spach. subsp. nordmanniana, Taxus baccata L., Fagus orientalis Lipsky, Castanea sativa Mill., Quercus petraea, (Matt.) Liebl. subsp. iberica (Steven ex M.Bieb.) Krassiln., Ulmus glabra Huds., Populus tremula L., Tilia rubra DC. subsp. caucasica (Rupr.) V. Engler, Salix caucasica Andersson, Carpinus betulus L., Corylus avellana L., Ostrya carpinifolia Scop., Rhododendron luteum Sweet, R. ponticum L., Laurocerasus officinalis Roem., Rubus platyphyllos C.Koch, Crataegus microphylla C.Koch, C. monogyna Jacq. subsp. monogyna, Ilex colchica Pojark., Acer campestre L. var. campestre, Fraxinus angustifolia Vahl. subsp. oxycarpa (M.Bieb. ex Willd.) Franco & Rocha Afonso, Sambucus nigra L., Tilia rubra DC. subsp. caucasica (Rupr.) V.Eng., Hedera helix L., H. colchica (C.Koch) C.Koch., Sanicula europaea L., Sedum stoloniferum C.C.Gmel., Silene compacta Fisch., Rumex acetocella L., Hypericum bupleuroides Gris., Alliaria petiolata (M.Bieb.) Cavara & Grande, Fragaria vesca L., Lathyrus laxiflorus (Desf.) O.Kuntze subsp. laxiflorus, Circea lutetiana L., Oxalis acetosella L., Geranium robertianum L., G. purpureum Vill., Lycopodium complanatum L. subsp. chamaecyparissus (A. Br.), Hymenophyllum tunbrigense (L.) Sm. ve Monotropa hypopithys L. gibi çok sayıda odunsu ve otsu türleri içermektedir. 78 Kamilet ve Durguna Vadilerini kapsayan alan içerisinde 17 adet endemik takson ile 27 adet nadir özellikte bitki taksonu yayılıĢ göstermektedir. Adı geçen vadiler Türkiye‟de tanımlanan 122 Önemli Bitki Alanı (ÖBA)‟ndan Kaçkar Dağları ÖBA‟sı içerisinde, aynı zamanda Türkiye‟de tanımlanmıĢ 305 Önemli Doğa Alanı (ÖDA)‟ndan biri olan Doğu Karadeniz Dağları ÖDA‟sı içerisinde yer almaktadır (Özhatay vd, 2005; Eken vd, 2006). Bu vadiler içerisinde saf ya da karıĢık olarak sağlıklı, geniĢ topluluklar halinde yayılıĢ gösteren Quercus pontica, Betula medwediewii, Rhododendron smirnovii, Rhododendron ungernii gibi relikt* özellikte bitkilerin kapladığı alanlar dikkat çekicidir. 79 5.1.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi Vadilerin de içinde bulunduğu alan Kafkasya Ekolojik Bölgesi (Caucasus Ecoregion) olarak adlandırılmıĢ ve Conservation International (CI) tarafından dünya üzerindeki 34 BiyoçeĢitlilik Sıcak Noktaları (Biodiversity Hotspots) alanlarından biri olarak ilan edilmiĢtir (Anonim b, 2011). Bununla birlikte ülkemizde 122 adet ÖBA belirlenmiĢ olup, bunların 6 tanesi Doğu Karadeniz Bölgesi‟nde yer almaktadır. Kamilet ve Durguna Vadileri ise bu 6 ÖBA alanlarından Doğu Karadeniz Dağları ÖBA‟sı içerinde yer almaktadır (Özhatay vd, 2003). Avrupa‟nın tehdit altında olan önemli orman alanlarından (sıcak noktalar) 9'u ülkemizde yer almakta olup, bölge bunlardan 2 tanesine (Karçal Dağları ve Fırtına Vadisi) ev sahipliği etmektedir (Anonim c, 2011). Bölgenin bağlı olduğu Artvin ili ise Kuzeydoğu Anadolu Bitkisel ÇeĢitlilik Merkezi (SWA no. 19) olarak adlandırılan (Özhatay vd, 2005), dünyadaki biyolojik çeĢitlilik açısından en zengin ve korunması gereken ekolojik bölgelerinden birisidir. Bölge çok sayıda relikt bitkiye ev sahipliği yapmakta olup, bunlardan Betula medwediewii, Quercus pontica türlerinin oluĢturduğu ormanlar, dünya üzerinde yaprak döken ormanların geçmiĢten günümüze kesintiye uğramadan sağlıklı bir Ģekilde varlığını devam ettirdiği nadir alanlardan biridir. Bölge bir kaç asırlık geçmiĢiyle Doğal YaĢlı Orman ekosisteminin en güzel örneklerinden birini bizlere sergilemektedir. 80 5.1.3. Alanın Doğal Peyzaj Bütünlüğü Bölgenin “vadi peyzajı” özelliği, içerdiği jeomorfolojik özelliklerinden ötürü belirgin bir Ģekilde karakteristiktir. Vadileri oluĢturan relief enerjisi yüksek, sarp topoğrafya içinde dere ve dere kotundan itibaren ani bir Ģekilde yükselen yeryüzü Ģekli, bitki örtüsü ile birlikte eĢssiz bir peyzaj bütünlüğü ortaya koymaktadır. Dere vejetasyonundan ağaç sınırı zonuna kadar çıkan bitki örtüsü kademelenmesi her mevsim doğal bitki örtüsünün görsel yapısının kendi içinde çeĢitli, aynı zamanda bütünde izlendiğinde ise kesintiye uğramaksızın süreklilik içinde, alanın doğal bir peyzaj bütünlüğünü ortaya koymaktadır. Zira, alanın doğal yapısı günümüze gelinceye dek ulaĢımın kolay olmaması nedeniyle bozulmamıĢtır. Doğal peyzajı oluĢturan bütün ögeler ve öz nitelikleri ile topografik yapı özelliklerinden oluĢan bütünleĢik peyzaj karakteri, doğal sistem içinde diğer ögelerle birlikte korunabilmiĢtir. Bu korunaklı görsel peyzaj bütünlüğü, aynı zamanda ekosistem bütünlüğü açısından da çok sağlıklı bir durumu ifade etmektedir. 81 5.1.4. Alanın Jeomorfolojisi Kaçkar Dağları silsilesinin denize olan uzaklığı kuĢ uçuĢu 45 km iken, Arhavi ilçesi sınırları içerisinde deniz kıyısı ile 3300 metre civarında zirvelere sahip olan ve söz konusu iki vadinin birleĢerek vardığı zirveleri oluĢturan Boğatepe, Kızıltepe ve Demirkapı dağları arasındaki kuĢ uçuĢu mesafe yaklaĢık 25 kilometreye inmektedir. Denize sadece 25 km mesafe içerisinden, bu denli hızla yükselen morfolojik yapının oluĢturduğu adeta duvar gibi yükselen topografya sıra dıĢı, kendine özgü ve farklı bir kanyon oluĢturmaktadır. Bu yapı alanı bir anlamda ulaĢılamaz/geçilemez bir konuma getirmiĢ ve insan etkisi neredeyse sıfırlanarak sadece arıcılık özelinde kalmıĢtır. 82 83 5.1.5. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri Tablo 12: Kamilet Havzasında bilinen memeli hayvan türleri Latince Adı Türkçe Adı IUCN küresel kategori Bern Ek no Erinaceus concolor Sorex volnuchini Kirpi Kafkas Küçük Böcekçili LC LC III III Sorex raddei KırmızıdiĢli Böcekçil LC III Sorex satunini Kafkas Böcekçili LC III Neomys teres Kafkas Suböcekçili LC III Crocidura leucodon Yaygın BeyazdiĢli Böcekçil LC III Crocidura suaveolens Küçük BeyazdiĢli Böcekçil LC III Talpa levantis Karadeniz Köstebeği LC Rhinolophus ferrumequinum Büyük Nalburunlu Yarasa LC II Rhinolophus hipposideros Küçük Nalburunlu Yarasa LC II Rhinolophus euryale Akdeniz Nalburunlu Yarasası NT II Myotis aurascens Bıyıklı Kahverengi Yarasa LC II Myotis brandtii Sakallı Yarasa LC II Myotis nattereri Saçaklı Yarasa LC II Myotis bechsteinii Büyükkulaklı Yarasa NT II Myotis myotis Büyük Farekulaklı Yarasa LC II Myotis blythii Küçük Farekulaklı Yarasa LC II Eptesticus serotinus GeniĢkanatlı Yarasa LC II Nyctalus leisleri Küçük AkĢamcı Yarasa LC II Pipistrellus pipistrellus Cüce Yarasa LC Pipistrellus kuhlii BeyazĢeritli Yarasa LC II Hypsugo savii Savi Cüce Yarasası LC II Plecotus auritus Kahverengi Uzunkulaklı Yarasa LC II Barbastella barbastellus Basıkburunlu Yarasa LC II Miniopterus schreibersii Uzunkanatlı Yarasa NT Canis lupus Kurt LC Vulpes vulpes Tilki LC Ursus arctos Bozayı LC II Martes martes Ağaç Sansarı LC III Martes foina Kaya Sansarı LC III Mustela nivalis Gelincik LC III Meles meles Porsuk LC III Lutra lutra Susamuru NT II Lynx lynx VaĢak LC III II 84 Sus scrofa Yaban Domuzu LC III Rupicapra rupicapra Çengelboynuzlu Dağkeçisi LC III Lepus europaeus Yabani TavĢan LC III Sciurus anomalus Sincap LC II Sciurus vulgaris Kızıl sincap LC Sicista spp. Kaçkar HuĢfaresi Myodes glareolus Kızıl Fare LC Arvicola amphibius Susıçanı LC Microtus majori Kısakulaklı Kırfaresi LC Microtus levis Yaygın Tarlafaresi LC Chionomys nivalis Yaygın Karfaresi LC Chionomys roberti Uzunkuyruklu Karfaresi LC Chionomys gud Kafkas Karfaresi LC Cricetulus migratorius Cüce Avurtlak LC Apodemus uralensis Cüce Ormanfaresi LC Apodemus flavicollis Sarıboyunlu Ormanfaresi LC Apodemus mystacinus Kayalık Ormanfaresi LC Apodemus witherbyi Yaygın Ormanfaresi LC Rattus rattus Sıçan LC Mus musculus Evfaresi LC Mus macedonicus Sarı Evfaresi LC Glis glis Yediuyur LC III Dryomys nitedula Hasancık LC III III 85 Tablo 13: Kamilet Havzasında bilinen kuĢ türleri Latince Adı Türkçe Adı ArıĢahini IUCN küresel kategori LC Bern Ek no II Pernis apivorus Gypaetus barbatus Sakallı Akbaba LC II Aegypius monachus Kara Akbaba NT II Milvus migrans Kara Çaylak LC II Circus aeruginosus Saz Delicesi LC II Circus cyaneus Gökçe Delice LC II Circus macrourus Akça Delice NT II Circus pygargus Çayır Delicesi LC II Accipiter brevipes Yoz Atmaca, kısa bacaklı atmaca LC II Accipiter gentilis ÇakırkuĢu LC II Accipiter nisus Atmaca LC II Buteo buteo ġahin LC II Aquila chrysaetos Kaya kartalı LC II Aquila pomarina Küçük Orman Kartalı LC II Aquila clanga Büyük Orman Kartalı VU II Aquila nipalensis Bozkır Kartalı LC II Hieraaetus pennatus Küçük Kartal LC II Falco tinnunculus Kerkenez LC II Falco subbuteo Delice Doğan LC II Falco peregrinus Gök Doğan LC II Tetrao mlokosiewiczi Dağ Horozu NT III Tetraogallus caspius Urkeklik LC III Alectoris chukar Kınalı keklik LC III Coturnix coturnix Bıldırcın LC III Crex crex Bıldırcın Kılavuzu NT II Actitis hypoleucos Dere Düdükçünü LC II Columba livia Kaya Güvercini LC III Columba oenas Gökçe Güvercin LC Columba palumbus Tahtalı LC Cuculus canorus Guguk LC III Aegolius funerous Paçalı BaykuĢ LC II Strix aluco Alaca BaykuĢ LC II Caprimulgus europaeus Çobanaldatan LC II Apus apus Karasağan LC III Picus canus Küçük YeĢil Ağaçkakan LC II Picus viridis YeĢil Ağaçkakan LC II 86 Dryocopus martius Kara Ağaçkakan LC II Dendrocopus major Orman Alaca Ağaçkakanı LC II Lullula arborea Orman Toygarı LC III Eremophila alpestris Kulaklı Toygar LC II Hirundo rupestris Kaya Kırlangıcı LC II Delichon urbica Ev Kırlangıcı LC II Anthus trivialis Ağaç ĠncirkuĢu LC II Anthus spinoletta Dağ ĠncirkuĢu LC II Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı LC II Motacilla alba Ak Kuyruksallayan LC II Cinclus cinclus Dere KuĢu LC II Troglodytes troglodytes ÇıtkuĢu LC II Prunella modularis Yaygın Dağbülbülü LC II Prunella collaris Büyük Dağbülbülü LC II Erithacus rubecula Kızılgerdan LC II Phoenicurus ochruros Kara Kızılkuyruk LC II Phoenicurus phoenicurus Yaygın Kızılkuyruk LC II Oenanthe oenanthe Yaygın Kuyrukkakan LC II Monticola saxatilis TaĢkızılı LC II Monticola solitarius Gökardıç LC II Turdus torquata Boğmaklı Ardıç LC II Turdus merula Karatavuk LC III Turdus philomelos Öter Ardıç LC III Turdus viscivorus Ökse Ardıç LC III Acrocephalus palustris Çalı KamıĢçını LC III Sylvia communis Akgerdan Ötleğen LC II Sylvia curruca Küçük Akgerdan Ötleğen LC II Phylloscopus nitidus YeĢil Söğütbülbülü LC II Phylloscopus sindianus Kafkas Çıvgını LC II Regulus regulus ÇalıkuĢu LC II Ficedula parva Küçük Sinekkapan LC III Muscicapa striata Benekli Sinekkapan LC III Aegithalos caudatus Uzunkuyruklu BaĢtankara LC II Parus ater Çam BaĢtankarası LC II Parus palustris Kayın BaĢtankarası LC II Parus caeruleus Mavi BaĢtankara LC II Parus major Büyük BaĢtankara LC II Sitta europaea Yaygın Sıvacı LC II 87 Sitta neumayer Kaya Sıvacısı LC II Tichodroma muraria Duvar TırmaĢıkkuĢu LC II Certhia familiaris Orman TırmaĢıkkuĢu LC II Lanius collurio Kızılsırtlı ÖrümcekkuĢu LC II Garrulus glandarius Alakarga LC Pica pica Saksağan LC Pyrrhocorax graculus Sarıgagalı Dağkargası LC II Pyrrhocorax pyrrhocorax Kırmızıgagalı Dağkargası LC II Corvus cornix LeĢ Kargası LC Corvus corax Kuzgun LC III Petronia petronia Kaya Serçesi LC II Montifringa nivalis Kar Serçesi LC II Fringilla coelebs Ġspinoz LC III Serinus pusillus Kara Ġskete LC II Serinus serinus Küçük Ġskete LC II Carduelis spinus KarabaĢlı Ġskete LC II Carduelis cannabina KetenkuĢu LC II Loxia curvirostra Çaprazgaga LC II Carpodacus erythrinus Çütre LC II Pyrrhula pyrrhula ġakrakkuĢu LC III Emberiza cia Kaya KirazkuĢu LC II Emberiza hortulana Yaygın KirazkuĢu LC III 5.1.6. Alandaki Ekonomik Faaliyetler Havzada yapılan en yaygın ekonomik faaliyet 700 m yükseklere kadar çıkabilen çay tarımıdır. Vadi içlerinde fındık tarımı küçük miktarlarda yapılabilmektedir. Yüksek yaylalarda ise yoğun olmayan bir yaylacılık ve buna bağlı hayvancılık sürdürülen bir gelenektir. Ancak hayvancılık azalmakta, yaylacılık daha çok dinlenme-eğlenme etkinliğine dönüĢmektedir. Bu anlamda ekoturizm, gelecek için yatırım yapılabilecek ve gelir getirebilecek önemli bir ekonomik faaliyet alanı olarak düĢünülmektedir. Ġncelemeye konu edilen havza içinde hali hazırda en önemli gelir bal üretimi ile sağlanmaktadır. Vadi kökünde kayalıklar üzerinde konuĢlandırılan ve toplam 1500-2000 kg kadar üretim yapılabilecek sayıda olan arı kovanlarında çok özel bal üretimi yapılmaktadır. Bal üretiminde herhangi kimyasal ya da baĢka çeĢit koruyucu kullanılmamakta ve çok özel ve oldukça pahalı organik bal üretimi yapılmaktadır. Vadi duvarlarında oyularak kovan koyma yerlerinin açılması ve dayanıklı ardıç ağacı tahtalarından platformlar, 25 yıl öncesine kadar insan gücü 88 ile yapılmakta ve sadece birkaç yerel ustanın bildiği çivisiz özel geçme teknikleri ile hazırlanmaktaydı. Kovanların bu platformlara yerleĢtirilmesi ve bal sağımı halen büyük bir maharetle yapılan yerel-geleneksel ritüellerdendir. 89 5.1.7. Alanın Analizi Tablo 14: Sahanın Turizm Talebi Değerleri Tablosu Halihazırdaki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen yılda ortalama 30.000 kiĢi sayısı Para harcama Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle KiĢi baĢına ortalama en az 20 TL harcama yapılmaktadır Ziyaretçi Profili Bireysel gezginler: % 10 EĢler & Aileler : % 15 Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi Ģeklinde): % 75 Diğerleri: % 1 GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi 1- Doğa Gezileri, 2- Fotosafari, 3- Kırsal Miras Gezileri, 4- Botanik gezileri, 5- Yaban Hayatı ve KuĢ Gözlemciliği (fauna gezileri), 6- Bakir Orman Gezileri, 7- Yayla ve Festival Turizmi 8- Kıyaslanabileceği saha Sportif Olta Balıkçılığı 9- Akarsu Turizmi 10- Bisiklet Turizmi 11- Kamp Karavan Turizmi Hatila Vadisi Milli Parkı Tablo 15: UlaĢılabilirlik Analiz Tablosu Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana UlaĢım Orta derecede yakın; 3,5 saat (2-4 saat arasında) Özel taĢıt (X) Toplu taĢıma ( ) Diğerleri (Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ) Ziyaretçinin Genel ulaĢım kanaati: Yol durumu iyi UlaĢım için problemler: Tablo 16: Alt Yapı Analizi Tablosu Altyapı Analizi TaĢımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taĢımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları ĠĢaret levhaları Genel yer iĢaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz Yeterli Ġyi x Açıklama x x x x x x x x x x x x 90 Tablo 17: Yeme Ġçme Konaklama Analizi Tablosu Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Kategori Sayısı Açıklama Turistik 1 Yerel 1 Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: x Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori KuruluĢ Sayısı Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller - - Hosteller (Misafirhaneler) - - Yatak&kahvaltı oteli - - Rota üstü kulübeler - - Bungalov tarzı - - Kamp alanı - - Diğerleri: Pansiyon - - Tablo 18: Sahanın Kendine Has Seçkin Önemli Özellikleri Sunduğu değerlerden Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Alandaki yabanıl varlıklar Var-Yok Var Tek-eĢsiz olanlar var mı? Biraz farklı ama değerli olanlar Diğer ilgi çeken yerlere benzer olanlar Evet Bayrak türler Diğer ilginç yaban hayatı (fauna) Var Var Var 1.Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi 1.Yarasa, TavĢan, Kirpi, Susamuru, Tilki, Yaban Domuzu Neler? Mençuna ġelalesi ve Tarihi Çifte Köprü Patika Yollar ve Yöresel Yemekler Ġnsan eli değmemiĢ doğa ve temiz akarsular Borçka Camili Biyosfer Rezerv Alanı ve Borçka Karagöl Tabiat Parkı 2.Bozayı, Kurt, VaĢak 2.Sansar, Gelincik, Köstebek, Porsuk, Sincap, Fare. 1100 tür Endemik bitkiler, Tablo 19: Alanda Ġzlenebilecek Yaban Hayvanları Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma ihtimali ġans veya mevsime bağlı olanlar Memeliler KuĢlar Açıklama Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi, Bozayı Kurt, Tilki, Sincap, TavĢan, VaĢak, Yarasa, Susamuru Akbaba, Atmaca, Keklik Kartal, ġahin, Doğan, BaykuĢ Ağaçkakan, Kırlangıç, Saksağan Alanda en fazla bulunan türler Alanda mevcut ancak görülmesi zor türler Alanda diğerlerine göre daha az türler 91 Tablo 20: Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Analizi Tablosu Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç, istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor Ġyi bir iĢbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden sonra geliĢme gösterdi Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiĢtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini artırıyor 1 2 3 x x 4 5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Tablo 21: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Analizi Faaliyet Kamping&piknik Genel etkiler Müspet /menfi Yok Korunan alan üzerindeki etki Kabul edilebili r x AhĢap Hediyelik eĢyaların satılması, Dağcılık,trekking Rafting Olta balıkçılığı Yok x Yok x x x Yeme içme Yok x Doğa yürüyüĢü Yok x Kabul edilem ez Etki Kabul edilebilir ancak; Alanda düzenleme yapılmalı Katalog hazırlanmalı, halk bilgilendirilmeli Güzergah belirlenmeli Güzergah belirlenmeli Yeterli popülasyonda olmalı ve planlanmalı Yeterli sayıda değil, Yöresel yemeklere ağırlık verilmeli Güzergah belirlenmeli, YürüyüĢ parkurlarında 92 Yaban hayatı gözlemi Bilimsel geziler Yok x düzenlenmeli Ġzleme yerleri belirlenmeli Yok x Planlı yapılmalı Tablo 22: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Etkileri Analizi Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıĢından etkilenmektedir YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır 1 2 3 4 5 x x x x x x x x 5.1.8. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme Tablo 23: Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; Altyapı Park giriĢi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Yaban hayatı noktaları Aktiviteler ÇalıĢanlar izleme Yer Kapasite 1 Alana giriĢ yolları Var Alandaki yol ağı Var Alan içindeki toplu taĢıma Var araçları Park etme Var AkıĢ Var Yer sayısı Var Biletleme Var Yönlendirme Var ĠĢaret levhaları Var Yetkililer Var Ziyaretçi merkezi Var Ofisler Var Basılı ve görsel materyal Var Tedarik Var Seçenekler Var Var Tuvaletler Var Atıkların toplanması Var Yeterlilik durumu Var Sayısı ve uygunluğu Var Seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı Var Var Var Yok Var Var Var 2 x x 3 4 5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x 93 5.1.9. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme - Ġdaremiz mevcut alanda personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir. - Alanın mevcut bir statüsü bulunmamaktadır. Alana Statü kazandırılarak (Milli Park, Tabiat Parkı vb.) planlama yapılmalıdır. - Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler yapılmalıdır. - Sahada tuvalet, otopark, plaj düzenlemeleri vb. temel ihtiyaçların karĢılanması için altyapı çalıĢmaları yapılmalıdır. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir problem yaĢandığı görülmemektedir. 5.2.ġAVġAT PAPART VADĠSĠ Papart Vadisi, yeĢilin her tonu, doğası, doğal yaĢlı ormanları ve barındırdığı endemik türlerle Camili biyosfer rezerv alanının hemen bitiĢiğinde bulunmaktadır. Vadinin önemli kuĢ alanı ve önemli bitki alanları, kırmızı benekli alabalığı, eĢsiz doğası ve yaban hayatı ile eko turizme uygun vadi niteliğindedir. 94 5.2.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular Alan sadece bitki örtüsü ve peyzaj açısından önemli biyoçeĢitlilik kaynakları ile değil yaban hayatı açısından da büyük önem arz etmektedir. 95 5.2.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi 4 Ağustos 2010‟da Papart Vadisi'nin büyük bölümü 1'inci, vadideki yerleĢim yerleri ise 3'üncü derece Doğal SĠT alanı ilan edilmiĢtir. 1 ve 3'üncü derece SĠT alanları; kaynak değerleri yönünden oldukça zengindir. Özellikle 1'inci derece SĠT alanında doğal yaĢlı ormanlar, anıt nitelikli Köknar ağaçları, çok sayıda otsu ve odunsu bitki türünü içeren flora zenginliği, berrak akan sular ve çağlayanlar, yeĢil ormanların içinden burç gibi yükselen kayalar ile ender bulunan özellikler içermektedir. 96 5.2.3. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri Ġçerisinde baĢta çengel boynuzlu dağ keçisi olmak üzere pek çok yaban hayvanının doğal yaĢam alanıdır. 97 5.2.4. Alandaki Ekonomik Faaliyetler Alanda çoğunlukla hayvancılıkla uğraĢılmaktadır. Yerel halkın baĢlıca ekonomik faaliyetleri hayvancılık ve bağ bahçedir. Bölgede yayla kültürü ve geleneksel yaylacılık faaliyetleri günümüzde bozulmamıĢ yapısıyla devam etmektedir. 98 5.2.5. Alanın Analizi Tablo 24: Sahanın Turizm Talebi Değerleri Tablosu Halihazırdaki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen yılda ortalama 10.000 kiĢi sayısı Para harcama Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle KiĢi baĢına ortalama en az 15 TL harcama yapılmaktadır Ziyaretçi Profili Bireysel gezginler: % 15 EĢler & Aileler : % 10 Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi Ģeklinde): % 75 Diğerleri: % 1 GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi 1- Doğa Gezileri, 2- Fotosafari, 3- Kırsal Miras Gezileri, 4- Botanik gezileri, 5- Yaban Hayatı ve KuĢ Gözlemciliği (fauna gezileri), 6- Bakir Orman Gezileri, 7- Yayla ve Festival Turizmi 8- Sportif Olta Balıkçılığı 9- Akarsu Turizmi 10- Bisiklet Turizmi 11- Kamp Karavan Turizmi Kıyaslanabileceği saha Hatila Vadisi Milli Parkı Tablo 25: UlaĢılabilirlik Analiz Tablosu Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana UlaĢım Orta derecede yakın; 4,5 saat (4-5 saat arasında) Özel taĢıt (X) Toplu taĢıma ( ) Diğerleri (Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ) Ziyaretçinin Genel ulaĢım kanaati: Yol durumu iyi UlaĢım için problemler: Tablo 26: Alt Yapı Analizi Tablosu Altyapı Analizi TaĢımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taĢımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları ĠĢaret levhaları Genel yer iĢaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz x Yeterli Ġyi Açıklama x x x x x x x x x x x x 99 Tablo 27: Yeme Ġçme Konaklama Analizi Tablosu Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Kategori Sayısı Açıklama Turistik 1 Yerel 1 Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: x Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori KuruluĢ Sayısı Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller - - Hosteller (Misafirhaneler) - - Yatak&kahvaltı oteli - - Rota üstü kulübeler - - Bungalov tarzı - - Kamp alanı - - Diğerleri: Pansiyon - - Tablo 28: Sahanın Kendine Has Seçkin Önemli Özellikleri Sunduğu değerlerden Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Alandaki yabanıl varlıklar Var-Yok Yok Tek-eĢsiz olanlar var mı? Biraz farklı ama değerli olanlar Diğer ilgi çeken yerlere benzer olanlar Evet Bayrak türler Diğer ilginç yaban hayatı (fauna) Var Var Var 1.Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi 1.Yarasa, TavĢan, Kirpi, Tilki, Yaban Domuzu Neler? Patika Yollar ve Yöresel Yemekler Ġnsan eli değmemiĢ doğa ve temiz akarsular Borçka Camili Biyosfer Rezerv Alanı, Borçka Karagöl TP, ġavĢat Karagöl-Sahara MP 2.Bozayı, Kurt, VaĢak, Yaban Keçisi 2.Sansar, Gelincik, Köstebek, Porsuk, Sincap, Endemik bitkiler, Tablo 29: Alanda Ġzlenebilecek Yaban Hayvanları Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma ihtimali ġans veya mevsime bağlı olanlar Memeliler KuĢlar Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi, Yaban Keçisi, Bozayı Kurt, Tilki, Sincap, TavĢan, VaĢak, Yarasa, Akbaba, Atmaca, Keklik Kartal, ġahin, Doğan, BaykuĢ Ağaçkakan, Kırlangıç, Saksağan Açıklama Alanda en fazla bulunan türler Alanda mevcut ancak görülmesi zor türler Alanda diğerlerine göre daha az türler 100 Tablo 30: Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Analizi Tablosu Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç, istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor Ġyi bir iĢbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden sonra geliĢme gösterdi Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiĢtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini artırıyor 1 2 3 x x 4 5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Tablo 31: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Analizi Faaliyet Genel etkiler Müspet /menfi Yok x AhĢap Hediyelik eĢyaların satılması, Dağcılık,trekking Rafting Olta balıkçılığı Yok x Yok x x x Yeme içme Yok x Doğa yürüyüĢü Yok x Yaban hayatı gözlemi Bilimsel geziler Yok Yok x x Kamping&piknik Kabul edilebilir Kabul edilemez Etki Kabul edilebilir ancak; Alanda düzenleme yapılmalı Katalog hazırlanmalı, halk bilgilendirilmeli Güzergah belirlenmeli Güzergah belirlenmeli Yeterli popülasyonda olmalı ve planlanmalı Yöresel yemeklere ağırlık verilmeli YürüyüĢ parkurları Güzergah belirlenmeli Ġzleme yerleri belirlenmeli Planlı yapılmalı 101 Tablo 32: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Etkileri Analizi Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıĢından etkilenmektedir YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır 1 2 3 4 5 x x x x x x x x 5.2.6. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme Tablo 33: Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; Altyapı Park giriĢi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Yaban hayatı noktaları Aktiviteler ÇalıĢanlar izleme Yer Kapasite 1 Alana giriĢ yolları Var Alandaki yol ağı Var Alan içindeki toplu taĢıma Var araçları Park etme Var AkıĢ Var Yer sayısı Var Biletleme Var Yönlendirme Var ĠĢaret levhaları Var Yetkililer Var Ziyaretçi merkezi Var Ofisler Var Basılı ve görsel materyal Var Tedarik Var Seçenekler Var Var Tuvaletler Var Atıkların toplanması Var Yeterlilik durumu Var Sayısı ve uygunluğu Var Seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı Var Var Var Yok Var Var Var 2 x x 3 4 5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x 102 5.2.7. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme - Ġdaremiz mevcut alanda personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir. - Alanın mevcut bir statüsü bulunmamaktadır. Alana Statü kazandırılarak (Milli Park, Tabiat Parkı vb.) planlama yapılmalıdır. - Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler yapılmalıdır. - Sahada tuvalet, otopark, plaj düzenlemeleri vb. temel ihtiyaçların karĢılanması için altyapı çalıĢmaları yapılmalıdır. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir problem yaĢandığı görülmemektedir. 5.3.ARTVIN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DEĞERLENDĠRMESĠ KarĢılaĢtırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir. KarĢılıklı bilgi alıĢveriĢi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini Ģimdiden görüp, müĢterinin isteklerini Ģimdiden karĢılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir. KarĢılaĢtırma yapılan ilçenin/ilin baĢarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde alınabilirliği araĢtırılmalıdır. Tablo 34: Turizm Potansiyeli Kıyas Yöntemi Değerlendirmesi KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DOĞA TURĠZMĠ POTANSĠYELĠ YÜKSEK OLAN BAZI ĠLÇELERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Artvin Ġli Ġlçe Kıyaslanan Ġl/ilçe Kıyaslama Örnek Alınacak Deneyim sebebi, Merkez Erzurum/Merkez KıĢ Turizmi KıĢ turizmi alternatif aktivite çeĢitliliği Arhavi Antalya/Manavgat Doğa Yapısı ġelale Alanının Çevre Düzenlemesi Hopa Sinop/Merkez Doğa Yapısı Sahil ve Koy Düzenlemesi Ardanuç Mersin/ErdemliDoğa Yapısı Kanyon Turizminin GeliĢmiĢ Mut Olması Yusufeli Rize/ÇamlıhemĢin Ġklim ve Doğa Turizmin Değerlendirilmesi ve Yapısı Planlanması ġavĢat, Borçka Bolu/Abant Doğa Yapısı Göl/Baraj Gölü Turizminin GeliĢmiĢ ve Murgul Olması 103 6. ARTVĠN ĠLĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ STRATEJĠLERĠ 6.1.GELĠġME STRATEJĠLERĠ Strateji 1. Artvin Doğa Turizmi için projeler geliĢtirilerek uygulanmasının desteklenmesi Strateji 2. Artvin seçkin özellikli ve koruma statüsü olmayan sahaların koruma statüsü kazandırılması. Strateji 3. Turistik kalkınmanın yerel kalkınma olmadan gerçekleĢmesi zor olduğundan dolayı, turizmin geliĢtirilmesi için yerel halkın katılımının ve gelir kaynaklarının mümkün olduğunca artırılmasının sağlanması 6.2.PAZARLAMA STRATEJĠSĠ Strateji 1. Artvin‟de turizm açısından öne çıkan sahaların tanıtımlarının yapılarak tanınırlığını Milletler Arası düzeye getirilmesi Strateji 2. Yöresel ürünlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi 6.3.ZĠYARETÇĠ YÖNETĠMĠ STRATEJĠSĠ Strateji 1. Gelen ziyaretçilerin konaklama ve yeme içme imkanlarının geniĢletilmesi Strateji 2. Alanın tam tanıtımının yapılabilmesi amacıyla gelen ziyaretçilerin rehber eĢliğinde gezmelerinin sağlanması 6.4.ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRME STRATEJĠSĠ Strateji 1. Ziyaret edilen alanla ilgili tüm bilgiler belli periyotlar halinde güncel olarak kaydedilmesi ve belli aralıklarla denetlemeler yapılması. 104 Faaliyet No Öncelik 1 1 2 3 3 3 4 2 Tablo 35: Ġlgili paydaĢların turizm (ekoturizm) açısından kapasitelerini geliĢtirmek Faaliyet Açıklama Yapacak kiĢi ĠĢbirliği ve ortakları kuruluĢlar Yerel halkının eko-turizm hakkında eğitimi, Ekoturizme sunulabilecek ürünlerin geliĢtirilmesi ürünleri geliĢtirilmesi konusunda eğitilmesi. Bu konuda plan süresince 25 kurs açılarak 500 kiĢinin eğitilmesi sağlanacak. Üniversiteler ve STÖ ile Her türlü faaliyetlerin planlanması, uygulanması ve ĠĢbirliği geliĢtirilmesinde Üniversiteler ve STÖ‟nin görüĢlerinin alınarak iĢbirliği sağlanacaktır. Gelen ziyaretçilerin konaklama Pansiyonculuğun imkanlarının geniĢletilmesi GeliĢtirilmesi pansiyonculuğun arttırılması gerekmektedir. Alanlara gelen ziyaretçilerin Tanıtım, ikaz ve alanı daha kolay ve güvenli yönlendirme dolaĢmaları için yönlendirme ve tabelalarının ikaz tabelalarının yerleĢtirilmesi Hazırlanması gerekmektedir. Ekoturizm eğitimi BaĢlan gıç tarihi ĠTM, OSĠ, Belediyele r, muhtarlıkl ar Ekoturizm Dernekleri 2013 OSĠ, ĠTM Dernekler 2013 KY, ĠTM, OSĠ, ĠÖĠ, B Özel giriĢimciler KY, OSĠ, ĠTM Belediyele r, Muhtarlıkl ar 2013 Süresi 2 2 2 0 0 0 1 1 1 3 4 5 2 0 1 7 2 0 1 9 2 0 2 1 Bütçesi ve 2 Finans 0 kaynağı 2 3 Göstergeler 2013 105 Yapacak kiĢi ve kuruluĢlar ĠĢbirliğ i ortakla rı Dernek 2013 ler( D) Çevre ve ġehirci lik md (ÇġM) 2013 KY Öncelik BaĢla ngıç tarihi Eylem no Tablo 36: Altyapıyı Güçlendirmek veya GeliĢtirmek Eylem Açıklama 1 1 Atık yönetimi Katı atıkların yönetimi konusunda, vahĢi depolama yapılması engellenecektir. Muhtarlıklar(M) belediyeler,(B) Ġl özel idaresi (ĠÖĠ) 2 2 Mevcut Yolların ĠyileĢtirilmesi Köy ulaĢım yollarının ve Orman içi yolların iyileĢtirilmesi ile daha rahat ulaĢım imkanı sağlanacaktır. Belediyeler, ĠÖĠ, OGM, Valilik 3 1 Alanların Düzenlenmesi ĠTM, OSĠ, KY Dernek 2013 ler 4 3 OSi STK 5 2 Yaban Hayatı Gözlem Yerlerinin Belirlenmesi Alanlarda Kuru Tuvalet Yapılması 6 2 Alan içerisinde piknik alanları, otopark ve kamp alanlarının belirlenerek düzenlenmesi yapılacaktır. Uygun yerlerde yaban hayatının gözlemlenmesi için uygun üniteler yapılacaktır. Yaya, atlı ve bisikletli doğa gezi güzergahları üzerinde uygun yerlere kuru tuvaletler yapılarak gezi parkurlarında atık yönetimi sorununa çözüm getirilmiĢ olacaktır. Alana gelen ziyaretçilerin rahatça dolaĢmaları için yürüyüĢ ve bisiklet parkurları düzenlenecektir. YürüyüĢ ve Bisiklet Parkurlarının Düzenlenmesi Süresi 2 2 2 0 0 0 1 1 1 3 4 5 2 0 1 7 2 0 1 9 2 0 2 1 Bütçesi ve 2 Finans 0 kaynağı 2 3 Göstergeler 2014 OSĠ,Ġl Özel Ġdaresi, Kaymakamlıklar 2013 OSi, ĠTM, B, STK ĠÖĠ, Kaymakamlıklar 2013 106 Eylem no Öncelik Tablo 37: Mevcut ekoturizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliĢtirilmesi,tanıtımı ve pazarlamasını yapmak. Eylem Açıklama Yapacak kiĢi ĠĢbirliği Süresi ve ortakları BaĢlan 2 2 2 kuruluĢlar gıç 0 0 0 tarihi 1 1 1 3 4 5 Kültürel ürün envanteri Geleneksel hayat tarzı, kültüre iTM, OSĠ, Dernekler 2013 ürünleri sunuma hazır iliĢkin olarak doğadan toplanan, Ky, HEM, , hale getirme üretilen gıda maddeleri veya üniversite doğal materyalden üretilen el ler sanatları vb. Değerlerin tespiti, satılabilir hale getirilmesi, sözlü değerlerin envanteri, bunların turizme sunulabilir hale getirilmesi. Markalama Yapılması Yöresel üretilen ürünlerin Köy STK 2014 markalaması yapılarak Kooperatifle pazarlaması daha kolay hale ri, ĠTM, OSĠ gelecektir. 1 2 2 3 3 3 Pazar Payının Arttırılması 4 1 Milletler Arası Seviyede Tanıtım Üretilen ürünlerin tanıtımın Ky, OSĠ yapılarak satıĢı daha kolay hale getirilecektir. Sunuma ve tanıtıma ait OSĠ; ĠTM, senaryonun katılımcılıkla Ky, B, ĠÖĠ, oluĢturulması ve çerçevede Milli ve Milletlerarası düzeyde tanıtım materyallerinin basımı(1 WEB sitesi, yeterli miktarda broĢür, rota haritası vb.) 2 0 1 7 2 0 1 9 2 0 2 1 Bütçesi ve 2 Finans 0 kaynağı 2 3 Göstergeler 2014 2013 107 Eylem no Öncelik 1 2 2 1 3 1 4 1 5 1 6 1 7 1 Tablo 38: Ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine iliĢkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri bildirimlerin yapılması Eylem Açıklama Yapacak kiĢi ĠĢbirliği Süresi Bütçesi ve Göstergeler ve kuruluĢlar ortakları BaĢlan 2 2 2 2 2 2 2 Finans gıç 0 0 0 0 0 0 0 kaynağı tarihi 1 1 1 1 1 2 2 3 4 5 7 9 1 3 DeğiĢimin Doğal ve kültürel değerleri OSĠ, ĠTM, WWF, 2014 sınırlarının etkileyen tüm turizm faaliyetlerinin Üniversiteler Dernekler belirlenmesi kabul edilebilir değiĢimin sınırlarının belirlenmesi, bu çalıĢmanın hedefi yöresel düzeyde kabul edilebilir sınırların tespitidir. Çevresel Etkilerin Ġndikatörlere göre izlenecektir. ÇġM , OSĠ, B Dernekler 2014 Ġzlenmesi Ekonomik Etkilerin Ġndikatörlere göre izlenecektir. ĠTM, Tarım Dernekler 2014 Ġzlenmesi Md Ky B Tic San Od. Sosyal kültürel Ġndikatörlere göre izlenecektir. OSĠ, ĠTM Dernekler 2014 Etkilerin Ġzlenmesi Üniv Sürdürülebilirliğin Ġndikatörlere göre izlenecektir. OSĠ, ÇġM Dernekler 2014 Ġzlenmesi Uyumun Ġzlenmesi Kurallar sistemine göre uyumun ĠTM, OSĠ Dernekler 2014 izlenerek, uyumsuzluk olduğu Özel durumların düzeltilmesi girĢimciler, sağlanacaktır. Ġzlenimlerin Doğal ve kültürel değerlere etki OSĠ; ĠTM Dernekler 2014 Raporlanıp geri yapan Faaliyetlerin sınırlara göre ÜNĠV bildirimi durumunun izlenmesi ve raporlama, değerleme ve geri bildirimlerinin yapılması, 108 KAYNAKLAR: Acar, H.H., 1999. Orman ĠĢletmeciliğinde Yol ĠnĢaatı, Üretim ve Transport ÇalıĢmalarının Doğal Çevre ve Korunması Açısından Değerlendirilmesi. I. International Symposium on Production of Natural Environment and Ehrami Karaçam, 497–507 s., Kütahya. Akbulut, S., AnĢin, R., Özkan, Z.C., 2006. Ġhmal Edilen Kimi ġifalı Otsu Bitkiler. I. International Non-Wood Forest Products Symposium, Trabzon, 331-337. Alp, ġ., 2006. Doğal Çiçek Soğanları, Ters Lale Koruma Önlemleri ve YetiĢtiriciliği. Doğal Çiçek Soğancıları Derneği, Altınova/Yalova Yayın No:2, ISBN: 975-00731-1-8, 44 s. Anonim a, 2011. Sulak Alanlar ve Ġklim DeğiĢikliği. http://www.sulakalanlarveiklim.com. EriĢim tarihi 11.11.2011. Anonim b, 2011. Biodiversity Hotspots. CI Facts, Conservation International. www.conservation.org. EriĢim tarihi 10.10.2011. Anonim c, 2011. Doğal Hayatı Koruma Derneği, www.dhkd.org. EriĢim tarihi 10.10.2011. Anonim d, 2002. Old Growth Forest, http://www.green.net.au/adan/oldgr.htm. Anonim e, 2001. Why Protect Old-Growth Forests? Finnish Environment Instute, Finnish Nature League, http://www.luontoliitto.fi. ÇalıĢkan, E., Çağlar, S., 2010. Orman Yolu Yapım ÇalıĢmalarının Çevreye Verdiği Zararların Değerlendirilmesi. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Cilt II, s. 564-570. Davis, P.H., 1965. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. I, University Pres, Edinburgh, 567 s. Davis, P.H., 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. I-IX. Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 10. Edinburgh University Press, Edinburgh. Dudley, N., Mulongoy, K.J., Cohen, S., Stolton, S., Barber, C.V., Gidda, B., 2008. Etkin Korunan Alan Sistemlerine Doğru, Biyolojik ÇeĢitlilik SözleĢmesi, Korunan Alanlar ĠĢ Programı Uygulama Kılavuzu. ISBN: 978-605-60247-0-2. Eken, G., Bozdoğan, M., Ġsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y., 2006. Türkiye‟nin Önemli Doğa Alanları, Cilt II. Doğa Derneği, ISBN:978-975-98901-3-1, Ankara, Türkiye. Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler (Red Data Book of Turkish Plants, Pteridophyta and Spermatophyta). Ankara: TTKD ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Press. Eminağaoğlu, Ö., ErĢen Bak, F., 2009. Dendroflora of Artvin, Proc. Of the International Conference of the Biological Diversity of Adjara (South Colchic), 5-7 June 2008, 94108, Batumi, Georgia. Eminağaoğlu, Ö., Kutbay, H.G., Özkan, Z.C., Ergül, A., 2008. Flora of the Camili Biosphere Reserve Area (Borçka, Artvin, Turkey), Turkish Journal of Botany, 32 (2008) 43-90, TUBITAK. Eminagaoglu, Ö., Manvelidze, Z., Memiadze, N., 2010. Artvin Ġlinde Nesli Tehlike Altında Olan Bitki Türleri, (Endangered Plant Species in Artvin Province), III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Artvin, 3, 1075-1090. 109 Güner, A. ve Duman, H., 1998. A floristic excursion to Artvin and Camili. The Karaca Arboretum Magazine 4: 55-85. Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., BaĢer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 11. Edinburgh University Press, Edinburgh. IUCN, 2001. IUCN Red List Categories: Version 3.1. IUCN Species Survival Commission, IUCN Gland, Switzerland and Cambridge. UK. Kurdoğlu, O. 1996. Doğu Karadeniz‟in Doğal YaĢlı Ormanları, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği. Manvelidze, Z., Eminagaoglu, Ö., Memiadze, N., Kharazishvili, D., 2009. Conservation of Endemic Plant Species of Georgian-Turkish Transboundary Area, Batumi. Megahan, W.F., 1987. Effects of forest roads on watershed function in mountainous areas. In: Balasubramaniam, A.S., Chandra, S., Bergada, D.T., Nutalaya, P. (Eds). Environmental Geotechnics and Problematic Soils and Rocks. A.A Balkema, Rotterdam, pp. 335–348. Özhatay, N., Byfield, A., Atay, S., 2003. Türkiye‟nin Önemli Bitki Alanları (Important Plant Areas of Turkey). WWF Turkey, Ġstanbul. p. 88. Özhatay, N., Byfield, A., Atay, S., 2005. Türkiye‟nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Turkey. Ġstanbul, 476 pp. Sivrikaya, F., Yolasığmaz, H.A., BaĢkent, E.Z., 2004. Doğal YaĢlı Ormanlar ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Belirlenmesi, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 7(1)-2004, s. 45-52. Swanson, F.J., Dyrness, C.T., 1981. Impact of clear-cutting and road construction on soil erosion by landslides in the western Cascade Range, Oregon. Geology July 1975: 393–396. LĠNK KAYNAKLARI 12. Bölge Müdürlüğü Giresun ġube Müdürlüğü, 2012 Turizm Eylem Artvin Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü; Çevre Durum Raporu Artvin Orman Bölge Müdürlüğü, 2012 Ġl Brifingi Doğu Karadeniz Turizm Master Planı; Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Artvin Meteoroloji Ġstasyon Müdürlüğü; Artvin Ġlinin Ġklim Durumu Türkiye Kelebekleri Kırmızı Kitabı Çevre ve Orman Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı, 2010 Camili Biyosfer Rezervi Planı (2007-2011) http://www.panoramio.com/photo/1431223 http://www.fotokritik.com/2623941/artvin-savsat-arsiyan-yaylasi-boga-golu http://www.serhadartvin.com/?page=haber&file=detay&id=763 http://www.artvinliyiz.net/threads/4097-%C5%9Eav%C5%9Fat-Meydanc%C4%B1k-PapartVadisi-ve-Papart-Deresi-Foto%C4%9Fraflar%C4%B1 http://www.forumacil.com/karadeniz-bolgesi/360271-artvin-cehennem-deresi-resimleri.html http://www.artvinkultur.gov.tr www.artvin.gov.tr http://www.csb.gov.tr/iller/artvin/ www.doka.org.tr www.artvin.bel.tr/ orman.artvin.edu.tr/ 110 HAZIRLAYAN ………….. Ġli Doğa Koruma ve Milli Parklar ġube Müdürü KONTROL EDEN …………. Bölge Müdürlüğü/ …………../ ………… ġube Müdürü Uygun Takdim ……….……… Bölge Müdürü ..…………………. Vali Yardımcısı Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR ………………. VALĠ HAZIRLAYAN: Artvin ġube Müdürlüğü 2013, (Sedat KARA, Yunus AYDEMĠR) 111