Hasan FEHMİ Divanı

ISBN : 978-9944-62-674-3
1
İçindekiler
Önsöz ……………………………………………………….................
9
Giriş ………………………………………………………………….. 11
1. Ya Rabbi beni ağyare saldırma …………………………………. 13
2. Bey’at-ı Hakk’ı Muhammed’den kılanlar merhaba …………….. 18
3. Geldi Muhyiddin hakikat alem içre ağniya ……………………... 22
4. Ey zahid gel zühdünü ko aşka eyle iktida ……………………….. 26
5. Ey merd-i kamil bulunma gafil…………………………………... 29
6. ‘Nahnü akrabü’ hitabetti Cenab-ı Kibriya………………………. 32
7. Doğdu ol şems-i hakikat, saldı aleme ziya………………………. 36
8. Yanıp yakıldım ateş-i aşka………………………………………. 40
9. Dervişler daim çekerler cefa…………………………………….. 44
10. Ezelden bu aşka oldum mübtela…………………………………. 47
11. Dilruba vaktin seherinden doğar envar bana…………………… 50
12. Ey dilara, bağ-ı lütfun verdi neş’e canıma……………………… 53
13. Mürşidim Ali Rahmi bildirdi beni bana…………………………. 57
14. Bak şu Hakk’ın hikmetine, nice dert verdi bana………………… 61
15. Herkesin bir sevdası var, biri mal olmaz bana………………….. 65
16. Yine yaz oldu, gönül açtı bahar eşcar bana …………………….. 68
17. Hak buyurdu ‘fezküruni’ emre taat etsene ……………………… 71
18. Surette dört terkibim, sirette hem beş tenim…………………….. 75
19. Derman arama derdine, derdin yeter derman sana……………... 80
20. Bugün erdi bana imdad, uyandı gönlüm oldu şad………………. 86
21. Firkatin narına yandım ya Resulullah medet……………………. 92
22. Gel ey aşık-ı biçare cihanda gezme avare ……………………… 97
23. Gir kamil gönlüne cennet dilersen ……………………………… 102
24. Sabah namazına hazır olanlar ………………………………….. 108
25. Gezme avare, bakma ağyare ……………………………………. 113
26. Sen bir aşıksın ma’şukun nerde ………………………………… 116
27. Behey arzu-yu dildare …………………………………………... 120
28. Gel ey kardeş sen de gafletten uyan ………………..…………… 124
29. Gelin derviş olalım, ilm-i irfan bulalım…………………………. 127
30. Ey gönül tefekkür eyle ………………………………...………… 131
31. Ey gönül sen aşkı yar et……………………………….………… 136
32. Ey üftade gönlünden de Lailaheillallah…………………………. 141
33. Gelin tevhid edelim Lailaheillallah…………………………….... 146
34. Ey kardeş gel de Allah, zikredin dedi Allah……………………... 150
35. Ey şeyda-yı Hak de Allah Allah…………………………………. 154
36. Zikrederim dost seni, derim Allah Allah………………………… 157
37. Seherde meskanede her nefes derim Allah………………………. 160
38. Geldi dile dildarım dedim elhamdülillah………………………... 165
39. Gönül Tur-i sinasından tecelli etti çün Allah……………………. 170
40. Bu alem mebdei sensin, evvelsin ya Rasulallah………………..... 181
41. Bir aceb sırra eriştim eyvallah………………………………....... 187
42. Aşkın meyinden bir kadeh içtim…………………………………. 193
43. Gönül şehr-i sarayında gözüm gördü dilarayı…………………... 198
44. Nevm-i gaflette olanlar mürde mareler gibi…………………….. 202
45. Nefret etme karga bülbül halinden………………………………. 207
46. Ali’dir Muhammed yolunda yoldaş……………………………… 211
47. Muhammed birliğe edince sala………………………………….. 216
48. Meded senden meded mürşidim Ali……………………………... 227
49. Takdir-i Hüda sebtetti ceza……………………………………… 230
50. Ela ey aşık-ı mahbub diyem sana ki icmali……………………… 233
51. Ölmeden evvel ölüp kabre giren anlar bizi……………………… 236
52. Ey talib-i Hak aşık ol aşık……………………………………….. 240
53. Geldi bir nur maşrikiden tulu-i afitab gibi……………………… 243
54. Gel ey aşık-ı Hakkani ki gördün kendini fani…………………… 249
55. Rah-ı aşka salik olmak takdir-i ihsan gerek……………………... 253
2
56. Hasrete veda etti ol hüsn-i hilkat ehl-i hal………………………. 259
57. Ey gönül uslanmaz mısın……………………………………….. 265
58. Canımı terk eyleyip canana geldim ya Rasul……………………. 270
59. Yoktan geldim dünyaya………………………………………….. 273
60. Derviş olan Hakk’ı bulur dediler………………………………... 277
61. Ben aşkın narına pervane geldim………………………………... 284
62. Uluhiyette ehad………………………...………………………... 288
63. Her zaman bülbül gibi efgan edeni severim …………………….. 292
64. Mest ü medhuş olmuşum ben aşık-ı biçareyim …………………. 299
65. Ne acebtir zikrine tembel terahi sevmezem …………………… 303
66. Gönlümün kararı yoktur her saat bir haldeyim ………………… 309
67. Bu aklın maverasından ki nurdan bir saray gördüm …………… 311
68. Gönül Allah’ı yad eyle, müsemmasın şuhud eyle ……………….. 314
69. Senin ismin biri Ahmed çü geldin aleme rahmet ………………... 319
70. İlahi feth-i bab eyle künuz-ı ilm-i hikmetten …………………….. 322
71. Her nefeste Hakk’ı zakir olmayan ………………………………. 326
72. Eya ey abid-i Rahman ediptir Hak bize ilan ……………………. 330
73. Bir yüze verdim gönül her dem ona divane ben ………………... 334
74. Hayvanlığı terk etmeden insanlık arzularsın …………………... 337
75. Aldır beni aldır beni, dost yoluna döndür beni ………………… 341
76. Ey gani Mevla ey hikmet-i Yezdan ……………………………... 344
77. Hoş geldin ey ilmimin irfanı sensin hoş geldin ………………… 350
78. Salik rah-ı Hakk’a merdane gelsin …………………………….. 353
79. Kuruldu ol bezm-i ezel ikrarın verenler gelsin ………………… 357
80. Hamdülillah ilm ile irfana erdim ben bugün ………………….. 360
81. Bülbül gibi efgan edip esmada kalan……………………………. 362
82. Zümre-i ehl-i Melamet dersi Hak’tan aldılar……………………. 365
83. Her ne ki görür gözün bil vech-i Rahman onda var……………... 370
84. Nuş ettim badeyi pirim elinden…………………………………... 376
85. Uyan bu nevm-i gafletten ey can………………………………… 381
86. Bulmak istersen felah Rabbine kul olmak yeter…………………. 386
87. Ey hocam benim sualim çoktur ………………………………... 391
88. Kesret-i alem senin hep birliğini andırır ……………………..... 408
89. Cümle alem yok iken ol var olan Mevla nedir …………………. 411
90. Şer-i pak-i Ahmedi’de ilm-i ledün gizlidir …………………….. 416
91. Nevnihal gülzarımız var zevk-i canan bizdedir ………………… 422
92. Yüzüm tuttum sana ya Hazreti Pir ……………………………... 424
93. Abdest alan su ile onun dışı pak olur …………………………… 431
94. Kamil mürşid olanın sözleri Kur’an olur
…………………. 435
95. Her kime açılsa hicab hep gördüğü didar olur …………………. 440
96. Edelim Hakk’a hamdiyyet ……………………………………. 444
97. Ey zahid gel zühdünü bırak sultan-ı aşka ulaş ………………….. 451
98. Gel hocam boş yere eyleme salış ………………………………. 455
99. Aşıklara aşkı Hak bahşeylemiş ……………………………….. 460
100. Dervişlik yolu pek hoştur ………………………………………... 463
101. Esti çün bad-ı saba kalmadı gayrı heva…………………………. 467
102. İmam-ı kevneyn ol şefaat kanı Muhammed …………………….. 472
103. Ağlama gönül ağlama …………………………........................... 477
104. Geçtim mülk-i fenadan gönlüm Allah’a döndü …………….… 481
105. Ariflerde ar olmaz hiç bir şeyden kahrolmaz ……………….…. 485
106. Mekteb-i irfana erdi yolumuz ……………………………….….. 490
107. Ervahi alemde saflar kuruldu …………………………….…….. 496
108. Cümle sevda-yı hakiki aşk-ı şinas geldiler ……………………… 502
109. Dersi Ahmed’den aldı ol Nur Muhammed Pirimiz ……………… 508
110. Çün bezm-i ezel açıldı bugün …………………………...….…… 511
3
FİHRİST (BAZI KONULARA GÖRE)
A
Ademe secde
176,177,178---244,245
Adem'in Yaratılması
87,88,89---166,167,168---412,413
Aklın mertebeleri
118---160,161---212,213---301,302---311
Ashabı Kehf
397,398,399
Aşk
40,41,42,43,44,45,46,47,48,49,50,51---82,83,84---89,90,91---113,114--117,118--203,204- 240,241,242
299,300,301--324--334,335,336,337,338,339,340,341,342,343---353,354---460,461
Aşk Meclisi
208,209---243,244---357,358,359---438,439
Aşk Meydanı (Meclisi)
29,30,31---501,502
Atatürk
279---445,446---499,500,501,502,503,504,505,506
Atatürk İlke , İnkilapları ve Melamilik
104,105,106---277,278,279---502,503,504,505,506
B
Besmele
377,378,379,380---407
Biat
18,19
C
Cemaatçılk,Tarikatçılık
104,105,106--147,148,149--293,294,295,296,297---316,317---334---362,363---426,427,428,429--502,503,504,505,506
Cumhuriyet ve Tevhid
104,105,106---277,278,279---426---444,445,446,447,448,449,450---502,503,504,505,506
D
Daim, Orta ve Vakit Namazı
120,121
Dervişlik
44,45---127---277,278,279,280,281,282,283--304,305--463,464,465,466
Dert, Dertli
61,62,63---80---265,266,267,268,269---292,293---299---334
Dinin Zahir ve Batını
387---416,417---424,425---444,445
E
Ebu Leheb ve iki Oğlu
214,215
Ebu Süfyan
144,145
Ehlibeyt, Evladı Resul
92,93,94---189,190---211,212,213,214,215--224,225,226,227,228,229--336--359--438-472,473,474,475,476--499--511,512,513,514
Eyüp Sultan (Eyüp El Ensari)
220,221,222,223,224,225
Eyüp Sultan (Eyüp El Ensari) İstanbul' a nasıl geldi.
220,221,222,223,224,225
F
Fatiha Suresi
4
165,166
Fıkıhçılar
387,388,389,390,391---454,455,456
H
Hz. Musa ve Yuşa
456,457,458,459---469,470
Hz. Hasan
224,225
Hz. Hüseyin
217,218,219,220,221,222,223,224,225---238,239
Hz. Ebu Bekir
227,228
Hz. Ömer
227,228
Hz. Osman
221---227,228
Hz. Salih
231
Hızır-İlyas
188
Hz. Yunus
394,395,396,397
Hz. İsa
394,395,396,397
Hz. İdris
394,395,396,397
Hz. Yakub
284,285---399,400,401,402,403---514,515
Hz İbrahim
284---404,405,406---419
Hz. Nuh
404,405,406
Hz.Ali
211,212,213,214,215,216,217,218,219,220,221,222,223,224,225,226,227,228,229 --- 447,448-472,473,474,475,476,477,478,479,480
Hz. İbrahim-İsmail
284
Hz. Yakup-Yusuf
284,285---399,400,401,402,403---514,515
Hz. Musa
71,72---285---394,395
5
Hızır- Musa
49---179,180---317---457,458
Hz. Pir ( Pir seyyit Muhammed Nur )
19,20---59,60---424,425,426,427,428,429,430---444,445,446,447,448,449,450---474---499,500,501--507-511,512,513,514,515,516
Hz. Muhammed S.A.V
18,19---36,37,38,39---80---92,93,94---181,182,183,184,185,186---319,320,321--350,351,352---424,425,426---472,473,474,475,476---499,500,501,502---506,507
Hz.Eyüp
401
İ
İhlas Suresi
288,289
İman
114,115---129---199,200---273---337,338---417
İmamı Birgivi
172,173,174---219
İnsanın Yaratılışı
87,88---97,98---151,152---267---388,389---472,473
İnsanı Kamil
260,261---493,494
K
Kevser
65---157,158
Kılık Kıyafet
257---275---293,294---304---389---462---502,503,504,505
Kulun Mükellefiyeti
344,345,346,347,348---413,414,415,416,417,418,419
Kader
78,79---253,254---346,346,347,348---372
Kalp
84,85---202,203---309,310
Kadızadeler
173---219
Kamil Mürşid
27,28---33,34---57---81,82---97,98,99,100,101,102,103,104,105,106,107---138,139---156--175,176-179,180--226--233,234--237,238--258
270,271--307,308--338,339,340---353---357,358---373---386,387---435,436,437,438,439--478,479-492,493--515,516
L
Lokman A.S
399,400,401
M
Melamilik Üç Dönem Değildir
365,366---429
6
Miraç
84---136---182,183---217---358---373,374---393,394---406
Mervan
218,219
Muaviye
105---144---218,219,220,221,222,223,224,225,226---279---505
Muhiddin Arabi
22,23,24,25---426,427,428,429,430
Melamilik ve Melamiler
78,79---129,130---147,148,149---240---277,278,279---365,366,367,368,369---375--392,393,394--445,446-463,464--484
Müceddit
22,23---189,190---499,500
Muhkem ve Müteşabih Ayetler
255,256---391,392--N
Nakıs Mürşid (Kamil Olmayan Mürşit)
33,34---99,100---104,105,106---138---148,149---160---170,171---195---233,234---283--293,294--307,308-339,340--362--384,385
432,433,434,435,436,437,438--446,447---444---487---490,491---502,503--Nokta
360---371,372---384---493,494---509,510--P
Peygamberlik
22---102,103---211---214,215---270,271,272---424,425,426,427,428--Pir Seyyit Muhammet Nur Hz.
18,19---36,37,38,39---80---320,321---350,351,352---424,425,426,427,428,429,430--472,473,474,475,476-499,500,501,502
R
Rabıta Yapmak
33---104,105,106---245,246---437,438--Resulullahın Evladı
176---404,405,406---92,93,94,95,96
S
Salavat
38,39---229---506,507--Süleyman-Belkıs
231,232---355,356---404,405---468,469--Süfyan (Ebu Süfyan)
144,145---230,231
Seb'al mesan (Tekrarlanan Yedi Ayet)
106,107,108---122---174,175---406,407--Ş
Şirk (Açık ve Gizli Şirk)
7
42---58---111---116,117---125---151,152---241---330,331,332,333---342---354---363,364--372,373-399,400,401
Şura (Meclis)
220,221,222,223,224,225---447,448---502,503,504,505,506,507
T
Tarikat
128,129---195,196,197---294,295,296,297,298---316---362---444,445,446,447--Tekkeler
148---293,294,295,296,297---426,427,428,429---463---487,488---502,503--Tenzih Teşbih
100---306,307---199,200---408,409--Tin Suresi
174,175---304
T.C Devleti
104,105---277,278,279,280---427,428---444,445---502,503,504,505,506--T.C. Tevhid üzerine kurulmuştur.
502,503,504,505,506
Tekrarlanan Yedi Ayet
189,190---406,407
Tenzihciler Teşbihciler
165,166---199---437,438--Tevhid (Şeriat Tevhidi ve Hakikat Tevhidi)
129---136---141,142---148,149---246,247--V
Veliler, Velilik
18---22,23---211,212,213,214,215,216,217,218,219---312---424,425,426,427,428,429,430--Vahdeti Vücut
24---32---77---134---170,171,172,173,174---426,427,428,429--Vahdeti Vücut ve Türk Devletleri
170,171,172,173,174---426,427,428,429--Vahdeti Vücut ve Osmanlılar
24---170,171,172,173,174---426,427,428,429
Y
Yusuf - Zeliha
53---119---196,197---338,339---399,400,401,402,403--Yezit
220,221,222,223,224,225---505
Z
Zikir,Zikir ehli
29,30---71---127,128,129,130,131,132---138,139---150,151,152,153,154,155,156,157158,159,160,161,162,163,164---326---431,432---437---452,453---486,487,488---491,492
Zındıklar
255,256,257---436--Zülkarneyn
285,286---397,398,399--Zahitler
26,27---161,162---257---362,363---451---462---499---
8
Önsöz
Cenab-ı Hak; insanlığı, onların arasından seçtiği peygamberler vasıtasıyla uyarmış, insanların hakkında neyin iyi ve faydalı, neyin kötü ve
faydasız olduğunu, peygamberlere yaptığı vahiyle bildirmiştir. Ahir
zaman Peygamberi Hz. Muhammed Efendimizin zuhuruyla, insanlığa
peygamberlerin gelmesi tamamlanmıştır.
Hz. Resulullah Efendimizin bu alemden unsur bedeniyle ayrılmasından sonra tebliğ ve irşad; velayet yoluyla insan-ı kamil olan veliler
tarafından ifa edilmiştir. Kıyamete kadar da edilecektir.
İnsan-ı kamil olan bu veliler, her zaman ve bu gün dahi, kamil
olmayan, nakıs / eksik insanlar tarafından istismar edilmiş ve
edilmektedir. Her köşede, bu şerefli irşad görevini yapan mürşid-i
kamilin taklitçileri mevcut olup, Hak talipleri ve aşıklarının ilahi sevgiliye vuslat yolunun üzerinde oturup, onları şaşırtmaya devam etmektedirler. Unutulmamalıdır ki, gerçeği, hakikisi olan bir şey taklit edilir. Hz.
Resulullah Efendimizin zuhurundan evvel, onun yaşadığı coğrafyada
sahte peygamberlik vakası yoktu. Hz. Peygamber’in zuhur edip müminlerin teveccühüne mazhar olmasıyla beraber sahte peygamberler de çıktı
ve halen çıkmaya devam etmekteler.
İşte velayetle irşad makamı olan mürşid-i kamil’lik; ehil olmayan
sahte mürşidler tarafından, her zaman olduğu gibi bugün de suiistimal
edilmeye devam ediliyor. Bunlar, çeşitli organizasyonlarla halka zamanın
insan-ı kamili olarak tanıtılıp, siyasi, ekonomik vb. beşeri menfaatler
sağlanıyor.
Mazhar oldukları kemalat ve marifet irşadıyla insanlığı aydınlatan
Muhiddin Arabi, Mevlana Celaleddin, Hacı Bektaş, Yunus Emre, Hacı
Bayram, Niyazi Mısri ve Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri... gibi
mürşid-i kamil olan veliler zincirinin altın halkalarından biri olan Hasan
Fehmi Tezdoğan Hazretlerinin zuhuruyla özellikle Anadolu Melamiliği
üzerinde derin tesirleri olmuş ve halen olmaktadır.
Hasan Fehmi efendinin dedeleri Aslen Bursa’nın tomat nahiyesindendirler. Rumelinin fethiyle ataları Rumeliye göçüp iskan olunmuştur.
Atalarının kurduğu şimdiki Makedonya devletinin iştip vilayetine bağlı
Muşansa köyünde 1885 yılında doğan Hasan Fehmi Tezdoğan Hazretleri,
9
balkan harbinden sonra atalarının kurduğu yurdu bırakıp İzmir’e yerleşmiş ve 1951 yılında İzmir’de vefat etmiştir.
Şerhine memur olduğumuz Hasan Fehmi Tezdoğan Divanı’nın şerh
edilmesi (açıklanması), 10 Ramazan’da başlayıp, dört ay sonra
09.02.2005 tarihinde tamam oldu.
Hz. Peygamber Efendimiz “Peygamberler günah işlemez fakat hata
yaparlar.” Buyurmuştur. Peygamberler dahi hata yapabildiğine göre, bizlerin hataları kim bilir ne kadardır! Her tevil, tefsir ve tabir hataya ihtimalli olup, başka bir şekilde de yorumlanabilir. Biz mazhariyetimiz nispetinde gayret ettik ve bu Hasan Fehmi Divanı Şerhi, hatalarıyla doğrularıyla meydana geldi. Umarım ki, ehl-i aşka, meslek-i Resul-ü Melamiyye muhiplerine ve müntesiplerine faydalı olur.
Başta, yüksek ahlak ve kemalatı ile gece ve gündüz hiç üşenmeden
bizlerin müşküllerini halleden, yetişmemde en büyük katkısı olup,
madden ve manen elimden tutarak bugünlere ulaşmamda sayılamayacak
kadar emeği ve fedakarlığı olan Demir Ali Serbest Efendi’ye;
Meslek-i Resul-ü Melamiyye ruhaniyetini, zevk ve neşesini
Prizren’deki Abdülmalik Hilmi Hazretleri’nin tekkesinde irşad olup
yetişerek, nasiplendiği bu yüce ruhaniyeti Salihli’ye taşıyıp bizleri de
irşad eden mürşid-i kamil, Türk-İslam aşığı ve mücahidi Kemal Zurnacı
Hazretleri’nin ve geçmiş bütün büyüklerimizin ruhaniyetine;
Ve cümle ehl-i zikre, ehl-i tevhide ithaf ediyorum.
Nejdet ŞAHİN
10
Giriş
Kur’an’da “Biz insanı en güzel biçimde yarattık, sonra onu
aşağıların aşağısına indirdik.” buyrulur. (Tin, 4-5)
Niyazi Mısri Hazretleri:
Gökte uçar iken yere indirdiler
Çar anasır bendlerine vurdular
Nur iken adım Niyazi koydular
Ta ezelki itibarım kandedür?
Yine ehlullahtan Aşık Mustafa:
Beka-yı mülkünden eyledim teşrif
Bu dar-ı fenaya imtihan için.
Gece gündüz daim muradım budur
Cemal-i pakini anlamak için.
Demişlerdir.
İşte bu ve benzeri beyanlardan da anlaşıldığı gibi, yeryüzü olan bu
imtihan alemindeki her insan; Hakk’ın varlığından yaratılmış olup, et ve
kemikle bedenlenerek, bu imtihan alemine, yani yeryüzüne indirilmiştir.
Bu yaratılış “Biz insanı en güzel biçimde yarattık.” (Tin, 4) beyanından
anlaşıldığı gibi en güzel yaratılıştır.
İnsan, bedenlenip yeryüzüne gelince, kendi varlığının Hakk’ın varlığından ayrı olduğunu zannetti ve cehaletle varlığını kendine nispet
ederek, asli hakikatini; cehlin ve zanların oluşturduğu nispet varlık kafesine hapsederek gizli şirk işledi. Bunu ifadeyle Hz. Resulullah
Efendimiz: “…Ümmetimin gizli şirkinden korkarım.” buyurmuştur.
İşte, kulun bu gizli şirkten kurtulması; tevhid kelimesini dil ile söylemekle yetinmeyip tevhidin hakikatine yükselmesini gerektirir ki, bunun
başkaca bir çaresi yoktur. Çünkü bir kimse hangi ilimleri tahsil ederse
etsin, eğer tevhid-i hakiki irfaniyetiyle makam-ı insanı bulup, insan-ı
kamil olmamışsa; gizli şirkin ehlidir ve bilmeden cehaletle, Cenab-ı
11
Hakk’ın kendindeki ve cümle eşyadaki varlığına ortaklık ederek gizli şirk
işler. Kulun, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle gizli şirkten kurtulup kamil bir
insan olması; ancak cümle eşyada mevcut olup, aynı zamanda kendi asli
hakikati olan Rabbine vuslat etmesiyle mümkündür.
Bu itibarla kulun, Rabbine bu imtihan aleminde kavuşmasından daha
ziyade onu mutlu edecek bir keyfiyeti olmaz. Çünkü bu keyfiyet, kulun
yaradılışının yüce gayesine ulaşıp, cümle alemlerde Rabbine vuslat zevkiyle ebediyen var olmasıdır. Her insan, yaradılışının yüce gayesine
yakınlaştığı nispette huzur ve mutluluğu bularak, cehalet ve zanlarından
hasıl olan manevi hastalıklardan, rahatsızlıklardan ve gizli şirkten
kurtulup felaha ulaşır. Bu da, Muhammedi bir kulluk mazhariyetiyle
insanın yaratıcısına yani Rabbine kavuşup vuslat etmesiyle mümkündür.
Kendinde ve cümle eşyada mevcut olan Rabbine vuslat kulluğuna
ulaşmayan her insan; mevki ve makamı ne olursa olsun, hangi ilmin
alimi olursa olsun, eksiktir ve insan-ı kamilin mazhar olduğu felah ve
mutluluktan mahrumdur. Çünkü insanı Rabbine kavuşturmayan cümle
anlayışlar “en güzel yaradılış” olan insanı sınırlayıp gayriyetin, yani
Rabbinden başka olan heveslerin esiri ve mahkumu eder. İşte bu mahkumiyetten kurtulup, kulun yaradılış gayesine ulaşarak, ideal olan felah
ve mutluluğa mazhar olması, eksiklerini giderip insan-ı kamil olmasıyla
mümkündür.
Tevhid aydınlığı olan bu eser; okuyucusuna, insanın Muhammedi bir
kullukla nasıl insan-ı kamil mertebesine ulaşacağını tarif eder.
Ayrıca bu eser, geçmişte ve günümüzde her zaman var olan,
makam-ı insan kemalat ve marifetiyle uzaktan ve yakından hiç bir alakaları olmadığı halde, çeşitli organizasyonlarla halka “zamanın mürşidi,
insan-ı kamili” gibi unvanlarla tanıtılarak; milletimizin Allah dostlarına
duyduğu derin muhabbeti istismar eden, siyasi, ekonomik ve beşeri
menfaatler sağlayan taklitçi, sahtekar ve nakıs mürşitler ile gerçek Allah
dostu olan insan-ı kamili açık bir şekilde tanıtarak, bunları ayırt edebilmesini okuyucuya gösterir.
Bunun için, ehl-i kemalin buyurduğu gibi:
“Bu eser, su değildir fakat su arayana pınarı gösterir; ekmek değildir
fakat aç olana fırını gösterir.”
Vesselam…
12
Bismillahirrahmanirrahim
*
*
*
1
Ya Rabbi beni ağyare saldırma
Bu'd firkatin narına yandırma
Mutad et kalbimi zikrinle daim
Uyandır nevm-i gaflete daldırma
Ya Rabbi, beni ağyare saldırma… Ağyar; yardan, sevgiliden gayri
olanlardır. “Ey Rabbim, senden gayrı olan şeylerle meşgul olmayayım,
bu konuda bana yardım et.” demektir. Bu'd firkat narı; uzaklık, ayrılık
ateşi demektir. Aşığın, maşukundan uzak ve ayrı kalması, aşığa nasıl
azap ve ateş ise, aynı şekilde Rabbinden uzak ve ayrı kalması kulun ateşidir / narıdır. Bu itibarla “Ey Rabbim, senden uzak ve ayrı kalmak narı
ile bende tecelli etme.” buyruluyor. Devamla “Mutad et kalbimi zikrinle
daim / Uyandır nevm-i gaflete daldırma…” Yani “Ey Rabbim, benim
kalbimi zikr-i daim zevkinin tadıyla uyandır, gaflet uykusunda
olmayayım, daim zikrin uyanıklığını bana ihsan et.” demektir.
Bad-ı seher-i aşkını kalbimde
Estir erisin ol şirk-i hafiye
Şems-i hakikatin tığını saldır
Açılsın marifet gülün soldurma
Bad-ı seher-i aşk; sabah seherde esen latif ve tatlı yelin muhabbeti
demektir. Mana itibariyle ise; zikr-i daim ve tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat
keşfi irfaniyetinin kalbe yerleşmesiyle hasıl olan aşk-ı ilahiye beni
13
mazhar kıl ki, şirk-i hafi yani gizli şirkten kurtulayım, demektir. Çünkü
Hz. Resulullah Efendimiz: “Ben ümmetimin açık şirkinden değil gizli
şirkinden korkarım.” buyurmuştur.
Hasan Fehmi Hazretlerinin, ilahi aşkla erisin dediği şirk-i hafiye,
Hz. Resulullah’ın ümmeti için korkup endişe ettiği, gizli şirk
işleyenlerden olmamaktır. Gizli şirkin çaresi tevhid-i hakiki irfaniyetidir.
Zikr-i daim uyanıklığıyla tevhid mertebelerinin irfaniyetine ulaşmayan
kimse gizli şirkten arınmış olmaz. ‘Şems-i hakikat tığını saldır / Açılsın
marifet gülün soldurma’ demek ise: Beni tevhid-i hakiki irfaniyetine
mazhar kıl. Tevhid-i hakiki keşfi aydınlığıyla, enfus - afak her nereye
baksam, Rabbimi müşahede etme marifetinin zevkine mazhar olayım,
demektir. Çünkü ilm-i tevhidin marifeti haricinde kalan cümle anlayışlar
fani, geçici olduğundan solar. Bu geçici olup solan anlayışlar, kulu Rabbine kavuşturmaz. Tevhid-i hakiki marifeti ise kulu Rabbine vasıl eder
ki, bu vuslat ebedi, yani baki olup solmayan bir marifettir. Bu aynı
zamanda meslek-i Resul irşadıyla hasıl olan Muhammedi bir kulluk
olduğundan, bu kulluğun marifeti ebedi olup cümle alemlerde devam
eder ve kul cümle alemlerde daima Rabbine vuslat zevkiyle yaşar.
Çünkü hadis-i şerifte: “Allah kuluna bir çok nimet verir fakat geri
alabilir. İki nimet vardır ki, Allah kuluna verdi mi onları geri almaz. Geri
almak, Allah’ın şanından değildir. Bu nimetlerin birincisi, kulun kalbi
zikr-i daimle kuruldu mu onu bir daha durdurmaz, diğeri ise; Allah
kuluyla arasındaki perdeyi kaldırdı mı, bir daha örtmez.” Buyrulmuştur.
Özümü özünden olduğun bildir
Sözümü sözünden olduğun bildir
Emraz-ı averi gözümden kaldır
Biri bir göreyim, iki sandırma
Kur’an-ı Kerim’de “…Ben çamurdan bir insan yaratacağım. Onu
kıvama erdirip içine ruhumdan üflediğimde…” (Sad, 71-72) Başka bir
ayette ise “…kendi ruhundan üfledi…” (Secde, 9) buyrulmaktadır. Bu
ayetlerin beyanından anlaşılacağı gibi, herkesin özü yani ruhu, Cenab-ı
Hak’tan olup, Hakk’ın harici ve gayrısı değildir. Fakat insan cehaletle,
kendisini Hakk’ın varlığından ayrı zanneder. Bu cehalet ve zanlardan
kurtarmak için peygamberler, pirler; alimler insanlara tebliğ ve irşadda
bulunurlar.
İnsanı bu cehalet ve zanlardan kurtaracak tevhid-i hakiki
irfaniyetidir. Ki, ancak tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaşan kimse, kendi
nefsinin, yani öz varlığının Hakk’ın gayrisi olmadığını müşahede eder ve
kendi özü ile Hakk’ın özünün aynı olduğuna arif olur. İşte Hasan Fehmi
14
Hazretleri, Beni öyle bir keşf-i irfaniyete mazhar kıl ki, özüm nasıl
özündendir, sözüm nasıl sözündendir, ben bileyim.” diyor.
Emraz-ı aver; şaşılık hastalığıdır. Gözleri şaşı olan kimseler, gözlerinin kaymasından dolayı bir olan eşyayı, yani bardak, sandalye, masa
vb. iki tane olarak görürler. Mana itibariyle şaşı olanlar ise, kendini,
cümle varlığı ve eşyayı; Hakk’ın varlığının harici zannederek, Hakk’ın
varlığından ayrı görür. Yani hakikatte tek olan varlığı ikileştirir. İşte
Hasan Fehmi Hazretleri: “Ben senin varlığını, kendimin ve eşyanın varlığından gayrı, iki ayrı varlık olarak görmeyeyim. Bir’i bir göreyim, iki
zannetmeyeyim.” diyor.
Çünkü Allah bütün mevcudatta ve malumatta, yani bilinen, görülen
ve görünmeyen her yerde efal, sıfat ve zat tecellisiyle zahir olduğundan,
Allah’tan başka bir varlık yoktur. Bunu beyanla Kur’an’da “…O’nun
veçhinden / yüzünden başka her şey helaktadır, yokluktadır…” (Kasas,
88) Buyrulmuştur. Allahualem.
Hadis-i kudsinde kim buyurdun sen
Sevdiğin kuluna hep verirsin sen
Gözünden görmeye göz olursun sen
Bu zümre kullardan beni ayırma
Cenab-ı Hak, hadis-i kudside “Bir kulum bana nafilelerle öyle bir
yaklaşır ki, onun görmesine göz olurum, işitmesine kulak olurum;
yürümesine ayak, tutmasına el olurum. O benimle görür, o benimle işitir,
o benimle yürür, o benimle işler.” Buyuruyor.
Fehmi Efendi Hazretleri, bu kudsi hadise atıfta bulunarak “Ey
Allah’ım, beni de kudsi hadisinde bahsettiğin sana nevafille yakın olmuş
kullarından eyle, beni o kulların irfaniyetinden ve onlarla arkadaşlıktan
mahrum bırakma, ben o kullarınla daima beraber olayım.” diyor.
Sehab-ı cehlimi kaldır arada
Nur-ı irfan ziya salsın her yandan
Göreyim cemalin ben ben olmadan
Sözümü serab-ı zille kaydırma
Nasıl ki bulut güneşin ışığını engelleyip, gündüzü karartıyorsa;
irfaniyetin aydınlığına da, cehalet bulutu engeldir. Çünkü cehalet, kulu
ariflerden, ehl-i kemalden uzaklaştırarak, mürşid-i kamilin irfaniyetinden
ve irşadından istifade edemeyerek cehlin karanlığında kalmasına sebep
olur. İşte bunu beyanla Hasan Fehmi Hazretleri “Cehalet bulutu aramıza
girmesin, Rabbim ben daima seninle beraber olma irşadının aydınlığı
içinde olayım ve göreyim cemalini, ben ben olmadan...” diyor.
15
Ehl-i tarikatın ve ehl-i zahirin en alimleri, bu alemde Hakk’ın isimleri, fiilleri, sıfatları ile zuhur ettiğine ve Allah’ın zatının mevcut olmayıp
mevhum olduğuna inanarak, kendi varlıklarını Hak’tan ayrı zannederler.
Bunlar, sıfatıyyun olarak da tabir edilir ki, bunlar makamat-ı tevhidin
müşahedesinden mahrum olduklarından, kendi varlıklarını Hakk’ın varlığından ayrı bilir ve öyle inanırlar.
Hasan Fehmi Hazretleri “Ehl-i tarik ve ulema-i zahir gibi, seni
kendi varlığımdan ayrı olarak bilmeyeyim; ben fenafillah yokluğu, hiçliğiyle nispet varlığım olmadan göreyim senin güzel yüzünü, cemalini...”
diyor.
‘Gözümü serab-ı zille kaydırma’ demek ise: Serap, daha ziyade
sıcağın harareti ile görünen su, yeşillik vb. hayaldir ki, karşıdan baktığında var zannedersin, fakat gider bakarsın ki biraz evvel görünenin aslı
yoktur. Serap göz yanılması olup, aslı olmayan şeydir. İşte bu alemde ve
cümle alemlerde Hak’tan gayrı görünen her şey seraptır. Aslolan Hak’tır,
çünkü Hak’tan gayrı yoktur. İşte Hasan Fehmi Hazretleri “Benim
gözümü serap olan gayriyete, senden başkasına kaydırma, ben Hak’tan
gayri görmeyeyim.” diyor.
Vaslına muhabbet nimettir bana
Birliğe ulaşmak izzettir bana
Hicab-ı cenneti set çekme bana
Huri gılman ile beni kandırma
Bir kulun mazhar olacağı en yüce nimet, Rabbine vuslat etme sevgisidir, muhabbetidir. Çünkü ancak bu muhabbet, kulu, yaradılışının yüce
gayesine, yani Rabbine kavuşturur. Mecnun’a ‘Hz. Ali mi haklı idi yoksa
Muaviye mi?’ diye sorulunca, Mecnun cevaben: “Bütün güzellikleri
kendisinde toplayan Leyla haklıdır.” diyor. Çünkü aşığa maşukunun
muhabbetinden daha ziyade zevk olmaz. Onun için Fehmi Efendi
“Hakk’a vuslat muhabbeti nimettir bana.” diyor. Kul için rütbelerin en
yücesi, izzetlisi ise Rabbin katıdır. Yani makamat-ı tevhid irfaniyetiyle
kulun, Hak tecellisinde yok olup, Rabbine kavuşmasıdır. Bir kula bundan
daha üstün bir makam olmaz. Bu itibarla ‘Hakk’a vuslat keşfiyle, birliğe
ulaşmak izzettir bana’ buyrulmuştur.
‘Hicab-ı cenneti set çekme bana / Huri, gılman ile beni kandırma’
sözünün anlamı ise şöyledir:
Misal olunur ki, padişahın biri, cariyelerinden bir tanesini daha fazla
sever, iltifat edermiş. Padişahın bu cariyeye olan iltifatı diğerleri
tarafından kıskançlığa sebep olmuş ve dedikodular padişahın kulağına
gelmiş. Padişah da, peki öyle ise diyor ve bir imtihan yapıyor: Bütün
16
cariyeleri hazine odasına götürüp “Bugün benim ihsan, bahşiş günümdür.
Herkes en çok neyi seviyorsa hazinemden onu alsın.” diyor. Bunun üzerine herkes, hazineden bilezik, taç, kemer, kolye vb. alıyor. Padişah
“Herkes en sevdiğini aldı mı?” Diye sorunca, onlar da ‘Aldık.’ diyorlar.
Fakat padişahın iltifat ettiği cariye hiç bir şey almamış. Padişah ona “Sen
neden hiç bir şey almadın?” Diye sorunca, cariye cevaben “Ey
Padişahım, ben senden başka hiç bir şeyi sevmiyorum. Sen, herkes sevdiğini alsın, dedin. Ben senin hazinelerini ve mülkünü değil, ancak seni
seviyorum.” diyor. O zaman padişah diğer cariyelere dönerek “Benim
buna iltifatımın sebebini şimdi anladınız mı?” diyor.
Bu itibarla, ehl-i ukbanın kulluk ve ibadetteki amacı, Allah’ın mülkü
olan ahirette cennet nimetlerine mazhar olmak için olup; ehl-i tevhid-i
hakiki ariflerinin kulluğunun amacı ise, bu alemde Rabbine vuslat edip,
cümle alemlerde vuslattan ayrılmamaktır.
Fehmi Efendi Hazretleri, Cenab-ı Hakk’a hitaben: “Aramıza cennet,
huri, gılman mülkün girmesin; beni hiç bir tecelli senin vuslatından
ayırmasın.” diyor. Bu mevzuda, Yunus Emre Hazretleri ise:
Cennet Cennet dedikleri, birkaç evle bir kaç huri
İsteyene ver sen onu, bana seni gerek seni
buyurmuştur.
Mahvedip Fehmi’yi mahz-ı zat eyle
Bekada baki kıl, izzu cah eyle
Cemalin keşfedip dilküşad eyle
Hicr ile berzahta beni durdurma
“Benim cehaletle var zannederek, kendime nispet ettiğim varlığımı
ve anlayışlarımı, mahvet. Yani fenafillah keşfi irfaniyetiyle nispet
varlığım yokluğa ersin. Beni zat-ı ilahi vuslatına mazhar kılmakla şereflendir. Beka olan, senin ebedi varlığınla beni ihata edip sar. Güzel yüzün
olan cemal güzelliklerinin keşfini bana ikram, ihsan et. Gönlüm senin
güzelliklerinle mutlu ve coşkun olsun.” diyor. Berzah perde demektir ki
“Seninle aramızda hicr (ayrılık) perdesi olmasın!” diyerek, Fehmi Efendi
Hazretleri; bu ilahinin her beytinde yüksek bir irfaniyet ve kemalatla,
alemlerin Rabbi olan Allah’a niyazda bulunuyor.
Allah, bu güzel duaların kabulü icabetine bizleri de mazhar etsin.
17
*
*
*
2
Bey’at-ı Hakk’ı Muhammed’den kılanlar merhaba
Buldunuz iman-ı kamil, cümle yaran merhaba
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de: “O sana biat edenler var ya; onlar
gerçekte Allah ile bey’atlaşıyorlar. Allah’ın eli onların elleri üstündedir.
Kim ahdini / bey’atını bozarsa, döneklik ederse, kendi aleyhine döneklik
etmiş olur. Kim Allah’a verdiği sözde durursa, Allah ona büyük bir ecir /
ödül verecektir” (Fetih, 10) Buyrmuştur. İşte bu ayet, ashabın Hz. Peygamber Efendimizle yapmış oldukları bey’atı, antlaşmayı beyan ediyor
ve yapılan bu bey'atın, hakikatte Allah’la yapılıp, Allah’ın elinin onların
ellerinin üzerinde olduğunu açıklıyor. Çünkü peygamberler aynı
zamanda veli olup, onların fenafillah keşfiyle nispet varlıkları olmayıp;
bekabillah mazhariyetiyle Hakk’ın, hidayet tecellilerinin en kemalli
zuhuru olan insan-ı kamil olduğu gibi, nübüvvet mertebesiyle de, vahyin
mazharı olup Allah’ın elçisidirler.
Kur’an’da “…Resulümüze düşen apaçık bir tebliğden başka bir şey
değildir.” (Teğabün, 12) buyrulmuştur. Bu itibarla peygamberler, vahye
tabidirler ve ancak kendisine vahyolunanı tebliğ ederler. Peygamberin
yaptığı tebliğe her kim bu şuurla biat ederse, onun biatı hakikatte Allah’adır. Çünkü ayette “Resule itaat eden Allah’a itaat etmiş olur…” (Nisa,
80) buyrulur. Peygamberlerin mazhariyeti vahyi tebliğ olduğundan,
onların tebliğ ve telkini Allah’ın emir ve sözüdür. Bu itibarla vahyi, yani
Allah’ın emir ve sözünü tebliğ edenle, Allah’ın emir ve sözünü kabul
edenin yaptığı bey’atleşme, anlaşma; hakikatte Allah’la yapılmış olur.
İşte bu aynı zamanda “Onlar gerçekte Allah ile bey’atleşiyorlar. Allah’ın
eli onların ellerinin üstündedir…” ayetinin mahiyetidir. Vesselam.
Onların ellerinin üstündeki el, Allah’ın elidir, demek ise şöyledir: El,
kudretullahın mazharı olup, Allah’ın kudret eli onların ellerinin üstündedir, demektir. Çünkü kulun ellerinden zuhur eden her faaliyet, ancak
Allah’ın kudretiyle açığa çıkar. Allah’ın kudreti olmadan hiç bir faaliyet
olmaz. Bunun için imanın şartlarından biri, hayrın ve şerrin Allah’ın
kudretiyle olduğuna iman etmektir. İster hayır olsun, ister şer olsun, her
bir iş ve oluş; mutlaka kudretullaha muhtaçtır, kudret-i ilahi olmadan hiç
bir iş ve oluş olmaz. Bey’atleşme de Allah’ın razı olduğu hayırlı bir faa18
liyet olduğundan, Allah’ın rızası ve kudret eli, Hz. Muhammed (sav)’le
bey’atleşenlerin üzerindedir.
Pir Seyyid Muhammed Nur Hazretleri, seyr-i süluku bizzat Hz.
Resulullah Efendimizden görmüş olup, aldığı telkin ve tarifname bizzat
Hz. Resulullah Efendimizdendir. Bu itibarla Hz. Pir, Resulullah Efendimizin halifesidir. Meslek-i Resul mürşid-i kamili ise, Hz. Pir’in halifesidir. Bu itibarla mürşid-i kamilin telkini, Hz. Muhammed (sav)’in telkinidir. Yani Hz. Peygamber Efendimiz ashaba nasıl telkin etmişse,
kamilin telkini onun aynıdır.
Kim, meslek-i Resule dahil olup, mürşid-i kamilin emr-i ilahiden
ibaret olan telkinine biat etmişse, o biat Hakk’a ait olup, Hz. Muhammed
(sav)’le ashabın yapmış olduğu biatin aynıdır. Çünkü biat / anlaşma, emri ilahi olan telkine ve tarife riayet için yapılır. Hem mürşid hem de salik,
telkin olan emr-i ilahiye riayet etmekle mükelleftirler. Eğer telkine riayet
ederlerse, her ikisi de istifade ederler, riayet etmezlerse her ikisi de faydalanamazlar, zarar ederler. “Kim ahdini / bey’atini bozarsa, döneklik
ederse; kendi aleyhine döneklik etmiş olur. Kim Allah’a verdiği sözde
durursa Allah ona büyük bir ecir / ödül verecektir.” (Fetih, 10) Beyanındaki gibi bey'atleşenler; ahitleşmeye riayet etmez de verdiği sözde durmazsa, kendi nefsine kötülük etmiş olur. Her kim ki bey’atine sadık
olursa, Allah ona iyilikler verir. Velhasıl Fehmi Efendi, bey’atını böyle
bir anlayışla yapanlara hitaben “Bey’at-ı Hakk’ı Muhammed’den kılanlar
merhaba / Buldunuz iman-ı kamil, cümle yaran merhaba!” diyor.
İman üç kısımdır: Birincisi, taklidi iman. İkincisi, istidlali / delilli
iman. Üçüncüsü hakiki / kamil imandır. Taklidi iman, imanın en
zayıfıdır, istidlali iman ulema-yı zahirin ve ehl-i tarikin imanıdır. Çünkü
onlar isimlerini ve eserlerini Hakk’a delil yaparlar. Îman-ı kamil ise;
arifin yani ehl-i kemalin imanıdır ki, bu iman-ı kamil, meslek-i Resule
dahil olup, Muhammedi bey’atla mazhar olunan, telkine sadakatle
bulunur. Yaran; dost, ahbap demektir.İşte Hasan Fehmi Hazretleri, kendisi gibi iman-ı kamile ulaşan, cümle ehl-i kemale ‘Merhaba!’ diyor.
Varis-i nebidir ol Nur Muhammed esfiya
Gün gibi doğdu bu alem yüzüne saldı ziya
Hadis-i şerifte “Alimler, nebilerin varisleridir.” Buyrulmuştur. Pir
Seyyid Muhammed Nur Hazretleri, Hz. Resulullah Efendimizin varisidir.
Hz. Pir, seyr-i sülukun fenafillah mertebelerini Hz. Resulullah’ın misal-i
vücudundan, bekabillah mertebelerini ise Hz. Resulullah’ın vücud-u
unsurundan görmüş olup, vücudu Nur-u Muhammed (sav) zuhuruna da
mazhar olduğundan, esfiyadır, yani tertemizdir. Hz. Pir’in şahsında zahir
19
olan ruhaniyet ve kemalat, bu alemi, güneşin karanlığı aydınlatması gibi
aydınlatıp parlatmış ve halen aydınlatıp parlatmaktadır.
Oldu imam ehl-i aşka verdi müezzin sala
Kıldılar dört farz namazı okudu gad efleha
Hz. Pir Efendimizin zuhurundaki meslek-i Resul telkin ve irşadı,
Allah aşıklarının imamıdır. Müezzin ise, zamanın davetçisi olan kamil
mürşiddir. Her ehl-i aşk, kamilin davetiyle o telkin olan imama uymuşlardır.Bunu beyanla Hz. Pir’in ilk halifelerinden Tikveş Kavadar’lı Hacı
Kadir Bey “Hiç kimse, insanlığını davetsiz açığa çıkaramaz.” demiştir.
‘Kıldılar dört farz namaz, okudu kad efleha’ sözünün anlamı ise
şöyledir: Kuranda “Kad efleha men tezekka ve zekerasme rabbihi
fesalla. Nefsini / benliğini arındıran, gerçekten kurtuluşa ermiştir. O
Rabbinin adını anmış / zikretmiş, namaz kılmıştır.” (A’la, 14–15) Buyrulur. Bu itibarla her kim ki, zamanın kamil mürşidinin irşadına mazhar
olursa o, zikr-i daim ve ilm-i tevhidin keşfi irfaniyetiyle, gayriyet
kirinden, yani gizli şirk pisliğinden arınıp tertemiz olur. Dört tekbirle,
yani mürşid-i kamilin dört makam teveccühü telkiniyle, namazın hakikatine mazhar olur demektir.
Geçtiler zevk-i fenadan buldular zevk-i beka
Kıldılar vahdette namaz ettiler miraç Hakk’a
Hadis-i şerifte: “Müminin namazı miraçtır.” buyrulmuştur.
Makamat-ı tevhidin fena makamları olan tevhid-i efal, tevhid-i sıfat,
tevhid-i zat keşfi irfaniyetiyle, cehaletle var zannettikleri nispet varlıklarından arınıp geçenler; ölümsüzlüğe, yani ebediyet olan bekabillaha
mazhar olurlar ve Hakk’a vasıl olup, hep Hakk’ı müşahede ederek,
Hak’la ebediyet, yani beka bulur ve ölümsüz olurlar. İşte bu, kulun Rabbiyle vuslatı ve miracıdır.
Bu miraç, aynı zamanda, vakit namazlarının hakikati olan vahdet
namazı olup, kulun “…Nereye dönerseniz Allah’ın yüzü oradadır…”
(Bakara, 115) Kur’an beyanındaki gibi, kurb-u feraiz / farz yakınlık mertebesine ulaşıp, halkı batın ve Hakk’ı zahir müşahedesiyle, hep Hak
görmesidir. Vesselam.
Sıdre-i münteha olmaz aşığa durak makam
Geçtiler kavseyne onlar ettiler canı feda
Süleyman Çelebi Hazretleri Mevlid'inde, Hz. Resulullah’ın miraca
giderken yolculuğundan ve yol arkadaşlarından bahseder. Bu yolculukta
Sidre-i Münteha’ya vardıklarında Cebrail’in Hz. Peygambere ‘Benim
20
makamım burasıdır, buradan ileri gidersem baştan aşağı yanarım.’
demesine karşılık Hz. Resulullah Efendimiz:
Ta ezelden bana aşk oluptur delil
Yanar isem yanayım ben ey Halil
buyurur ve Refref isimli vasıtayla birlikte, Cebrail’in cesaret edemediği
sidre-i münteha makamını geçerler.
Bunu beyanla Hasan Fehmi Hazretleri de: “Aşık olanlar, sidre-i
münteha makamında durmazlar. Onlar cesaret ve azimle, tevhid makamlarından bir makamın ismi olup, Kur’an-ı Kerim’de ‘Kabe Kavseyn’
olarak ifade edilen makama ulaşırlar ve zevklenirler.” Diyor.
Ol yüzü bedr-i münir ahz.eyledi şemsten ziya
Cümle erbab-ı ulumun kalbine verdi cila
Hz. Pir; ayın, güneşten olan parlaklığı ile gecenin karanlığındakilere
yol göstermesi gibi, hidayet-i Nur-u Muhammed mazhariyetiyle, cehalet
karanlığındakilerin yolunu aydınlatmış, ehil olanların kalbini zikr-i daim
ve makamat-ı tevhid telkin ve irşadıyla parlatmıştır. İşte Hz. Pir’den
zahir olan kemalat aydınlığı ve ışığı, hidayetin baş mazharı olan Hz.
Muhammed (sav) güneşindendir demektir.
Cilve-i maşuka sabretmek gerektir aşığa
Bir cefası içre Fehmi’ye gelir yüz bin sefa
Cilve-i maşuk, Cenab-ı Hakk’ın tecellilerinin nev’idir. Çünkü tecellide celal var, cemal var; kimi tecelliler nefse zor gelir. Fakat aşık olan
kimse; gerek celal, gerekse cemal tecellilerin ilahi sevgiliden olduğuna,
arif olduğu için sabreder. Kur'an’da “Dedi ki; ben içimi doldurup taşan
hüznümü, kederimi ancak Allah’a arz ederim...” (Yusuf, 86)
buyrulmuştur. Bu itibarla, aşığın ilahi sevgiliden başkasına yönelmemesi,
onun sabrıdır. İşte böyle sabreden aşığa, yüce sevgili cemaliyle tecelli
ederek, kayda gelmeyecek bir irfaniyet ve zevke mazhar kılar. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Fehmi’ye bir cefası içre, yüz binlerce
sefa gelir.” diyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
21
*
*
*
3
Geldi Muhyiddin hakikat alem içre ağniya
Kapısında padişahlar oldular kul ve keda
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi kastediliyor ki; Hz. Peygamber
Efendimiz’den sonra bu alemde zuhur eden irfaniyetin, hikmet ve kamalatın membaı arifler silsilesinin en parlak veli şahsiyetlerindendir. Ehl-i
kemal ve ehl-i hakikat, kendisinden ve eserlerinden çok istifade etmişler
ve etmektedirler. Onun eserleri ariflerin ve ehl-i kemalin baş tacı olup,
ehl-i kemal kendisini “Şeyh-ül Ekber / Büyük Şeyh” olarak vasfetmişler
ve vasfetmektedirler.
Peygamberlik üç türlüdür: Birincisi nebi, ikincisi resul, üçüncüsü
ululazim peygamberlerdir. Nebi peygamber; sadece nebidir. Vahyin
muhatabı olup; kendisine müracaat edenlere vahyi tebliğ ederek halkı
irşad ederler. Ben nebiyim diyerek halka peygamberliğini açıkça ilan
etmezler. Nebi peygamberler çok olup; aynı zamanda bir çok nebi olduğu
gibi, bir aileden birkaç kişi de nebi peygamber olabilirler. Resul peygamberler ise; hem nebi, hem de resuldürler. Resul peygamberler kendisini gizlemez, açıkça peygamberliğini ilan eder ve ben Allah’ın
resulüyüm, der. Hatta inkar edenlerle savaş dahi eder. Zamanında mevcut
olan kitapla hükmeder ve dine bulaşmış olan fazlalıkları atıp, eksikleri
tamamlarlar. Ululazim peygamberler ise; hem nebi, hem resul, hem de
ululazim peygamber olup, Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Resulullah Efendilerimiz gibi; kendisine kitap ve şeriat indirilen peygamberlerdir. Bunlar
yaklaşık 600 senede bir gelirler.
Peygamberlerin varisi olan ilim sahipleri de üç sınıftır: Birincisi,
nebi peygamberler mesabesinde olan veliler. İkincisi resul peygamber
mesabesinde olan veliler. Üçüncüsü ise, ululazim peygamberler mesabesinde olan velilerdir. Nebi mesabesindeki veliler her devirde var olup,
çokturlar. Aynı aileden ve aynı beldede birden fazla olabilirler. Resul
mesabesinde olan veliler çok olmayıp nadirdirler ve dine sirayet etmiş
olan hurafe, bidat, gelenek vb. dinden ayırarak, fazlalıkları çıkarırlar,
eksikleri ise tamamlarlar. Her yüz yılda bir gelen müceddit / yenileyici
bunlardan olup, bu veliler; Kur’an, vahiy ve Peygamber Efendimizin
ahlakına uygun bir şekilde tebliğ ve irşadda bulunurlar. Ululazim pey22
gamber mesabesinde olan veliler ise; her yüz yılda bir gelen mücedditlerdendir ki, bunlar yaklaşık 600 senede bir gelirler ve dine sirayet etmiş
olan hurafe, bidat, eksik ve fazlalıkları dinin gerçeğinden ayırırlar. Bu
velilerin dinin hakikati ile yaptıkları telkin ve irşadlarının tesirleri yüzyıllarca sürer.
İşte, Hz. Resulullah Efendimizden yaklaşık 600 yıl sonra Şeyh-ül
Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri zuhur etmiş ve ehl-i kemal ve ehl-i
hakikat üzerinde çok tesiri olmuştur. Ehl-i aşk kendisinden çok istifade
etmişlerdir ve halen etmektedirler. Muhiddin Arabi Hazretlerinden yaklaşık 600 sene sonra ise Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri zuhur
etmiş olup, zuhuru irşadıyla halen ehl-i aşkı ve ehl-i kemali aydınlatmaktadır. Allah bizleri de böyle velilerin irşadı himmetlerine mazhar
kılsın.
Hasan Fehmi Hazretleri: “Ehl-i hakikat olan Şeyh-ül Ekber
Muhiddin Arabi Hazretleri, kemalat ve marifette çok zengindi. Kendisine
zamanın padişahları, devlet reisleri biat etmişler, ona mürit olmuşlardır.
Padişahların ona olan hürmeti, kölenin sahibine olan hürmeti ve bağlılığı
gibiydi.” buyuruyor.
İlmi ağzından Resul’ün aldı ol alicenab
Eyledi ihsan ona ol Fahr-i Alem Mustafa
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi gibi Hz. Resulullah’ın halifesi olan
pirlerin süluku; bizzat Hz. Peygamber Efendimize olup, seyr-i süluku
bizzat Hz. Resulullah Efendimizden görürler. Nitekim Hz. Pir Efendimiz
de seyr-i süluku bizzat Hz. Resulullah Efendimizden görmüştür. Bu itibarla ‘Şeyh-ül Ekber, Resulullah Efendimizin yüce ihsanına mazhar oldu
ve ilmi ol Resulün ağzından aldı.’ Buyruluyor. Yani Şeyh-ül Ekber, Hz.
Resulullah’ın telkin ve irşadına mazhar oldu, demektir.
Rüşd-i alem oldu asrında bilenler bildiler
İstidadı tam olanlar eylediler iktida
Fehmi Efendi Hazretleri: “Şeyh-ül Ekber, yaşadığı çağda / zamanda
en kemalatlı ve marifeti en yüksek olan büyük bir mürşiddi. Her kim onu
bu vasıfları ile tanıdıysa, o yüce şahsiyetten istifade ettiler.” buyuruyor.
Nitekim bizim de kanaatimiz aynı olup, Şeyh-ül Ekber’in yetiştirdiği
halifelerin ve ehl-i kemalin gayretleriyle Osmanlı Devlet’inin kuruluşu
sağlanmış ve Osmanlı Devletinin yapılanmasına sayısız fayda ve katkıları olmuştur. Şeyh-ül Ekber'in irşadına mazhar olan erlerin ve ehl-i
23
kemalin irşadlarıyla yol göstermeleri; Osmanlı’nın yükselme dönemindeki fütuhat ve adaletle idaresinin manevi harcı olmuştur. Allahualem.
Ol güruh-ı akl olan sofular onu bilmedi
Ona zındıktır demekle düştüler hep mehlika
Kendisini ve bilgisini herkesten yüksek gören, kibirli ve enaniyet
sahibi sofu kimselere, bu kendi halleri perde oldu da, o yüce şahsiyetteki
kemalattan ve irfaniyetten istifade edemediler. Hatta zındık, dinden çıktı
gibi gerekçelerle, Şeyh-ül Ekber’e eziyet ederek Şam şehrinde şehit
ettiler. Bugün dahi bu aynen böyledir ki; ehl-i tevhid-i hakiki ve arifler,
Şeyh-ül Ekber’den istifade ederler, cahil sofular ise, onu zındık vb. isimlerle vasıflandırarak, ondan ve eserlerinden istifade edemezler ve tevhid-i
hakiki keşfi irfaniyetinden mahrum, Hak’tan ise mahcup kalırlar.
Bahr-ı ahdardır makam-ı Hızr’a yoldaştır o pir
Nevm-i gafletten uyandırdı nice yüz bin Musa
Bahr-ı ahdar, yeşil deniz demektir. Yeşil, ilm-i marifetin rengidir ki,
Hz. Şeyh-ül Ekber’in makamı, ilm-i marifet mazhariyetidir ve Şeyh-ül
Ekber marifetullahın ummanı, denizi idi. Bir seyahatinde bir şahıs ile
sohbet ediyor, fakat bir türlü o şahsı ikna edemiyor. Birden Hızır Aleyhisselam zuhur ediyor ve seccadesini açıp yerden yukarda, havada namaz
kılmaya başlıyor. Şeyh-ül Ekber, Hızır’a niye böyle havada namaz kıldığını sorduğunda, Hızır cevaben: “Karşında her şeyi akılla anlamanın
mümkün olduğunu iddia eden o şahsa aklın her şeye yetmediğini göstermek için böyle yaptım.” diyor. Bu olayı gören o inkarcı şahıs, ikna
oluyor ve iman ediyor.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Şeyh-ül Ekber’in Hızır’la
yol arkadaşlığı vardır. Nasıl ki, Hızır Hz. Musa’nın müşküllerini hallettiyse, Şeyh-ül Ekber de yüz binlerce kişinin müşküllerini hallederek,
onları irşadıyla, gaflet uykusundan uyandırdı.” diyor.
Ab-ı hayat menbaıdır kendisi haydır müdam
Etti ihya dini ilmiyle yeniden ol sima
Ab-ı hayat ölümsüzlük içeceğidir. Onu her kim içerse, ebediyen
ölümsüz olur. Hz. Pir Efendimiz “Ab-ı hayat, ab-ı tevhiddir.” diyor. Bu
itibarla, tevhid-i hakikinin keşfine her kim mazhar olursa; o şahıs ölümsüzleşir, ebediyen diri olur.
Yunus Emre Hazretlerinin: “Yunus öldü diye sala verirler / Ölenler
hayvandır, aşıklar ölmez.” dediği gibi, Fehmi Efendi Hazretleri de bu
24
sırra işaretle, Muhiddin Arabi Hazretleri için ‘haydır müdam; yani her
zaman, daima diridir.’ diyor. Çünkü insan-ı kamil makamı birdir ve
değişmez. İnsan-ı kamil, her zamanda ve halen mevcut ve zahirdir. Vesselam.
Bahr-ı ilmine kayık salmak bana mümkün değil
Eyle himmet Fehmi’ye yolundayım çün bir feda
Şeyh-ül Ekber Hazretlerinin marifeti çok yüksek idi ve arifler onun
marifetinden çok istifade ettiler ve etmektedirler. “Onun ilim denizinde
yüzmek, bana mümkün değil.” diyerek Hasan Fehmi Hazretleri, tevazu
gösteriyor, tenezzül ediyor. “Yolumuz Şeyh-ül Ekber’in yoluyla aynıdır,
ben bu meslek-i Resul yolunun hizmetçisi, kölesiyim.” diyor ve Hz.
Şeyh-ül Ekber'in ruhaniyetinden himmet, yardım istiyor.
Allah, bizleri de böyle ehl-i kemal ve ehl-i hikmetle arkadaş kılıp,
himmetlerine mazhar etsin.
25
*
*
*
4
Ey zahid gel zühdünü ko aşka eyle iktida
Göresin hep ehl-i aşk olmuşlar halka mukteda
Zahit, fazla ibadet eder, suret-şekil düzer, perhiz eder. Bu halini de
kemalat zanneder, kendisi gibi olmayanları eksik görür. Sakallı olmayı,
şalvar ve hicaz fistanı giymeyi marifet bilir.
İşte böylelerine hitaben Fehmi Efendi: “Ey zahit, gel bu zühdünü
terk et, alemde eksik aramayı bırak, aşk ehli ol. O zaman görürsün ki,
halka yol göstermiş olan, başta peygamberler olmak üzere, İmam-ı Azam
gibi mezhep imamları, Şeyh-ül Ekber, İmam-ı Gazali, Mevlana ve Hz.
Pir gibi cümle ehl-i kemal hazretleri; hepsi aşk ehli olup, halkı irşad
ederek aydınlatmış ve yol göstermişlerdir.” buyuruyor.
Cümle kervandır bu alem ehl-i aşktır rehnüma
Gel karib ol kaçma zinhar kalırsın bineva
Eski zamanlarda bir memleketten başka bir memlekete seyahat
yahut yük taşımak gibi nakliye işleri için kervan oluşturulurdu. Taşıma
ve seyahat bu kervanlarla yapılırdı. Kervanın yolunu şaşırıp da yanlış
yerlere gitmemesi için, her kervanda mutlaka gidilecek yolu tanıyan bir
yol gösterici, yani rehnüma olurdu. Hadis-i şerifte: “Alimler gökteki yıldızlar gibidir, hangisine uyar iseniz doğru yola girersiniz.” buyrulmuştur.
Gemilerin açık denizlerde, kervanların ise karada, gece yollarını
doğrultup menzillerine sağlıklı bir şekilde varmak için, hep yıldızlara
baktıkları gibi cümle ehl-i aşk; bu alemde cehalet karanlığında ve zan
içinde olanların doğru yol göstericileri, yani rehnümasıdır.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Ey zahid kişi, gel ehl-i aşka
yakın ol, onlarla arkadaşlık yap, sakın aşıklardan uzaklaşma. Yoksa
cehalet ve zan karanlığında kalırsın, yaradılış maksadına eremez ve
varman gereken menzili bulamayıp çaresiz kalırsın.” diyor.
Çünkü ‘yuhibbune’ geldi ol gani Hak’tan bize
Nidelim gayre muhabbet çün değil emr-i Hüda
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de, Allah’la sevişen kimselerden bahsederek: “…yuhibbühüm ve yuhibbunehu / Onlar Allah’ı sever, Allah da
onları sever…” (Maide, 54) buyuruyor. Kur’an aynı ayette, dinin mücahidi olarak, Allah’la sevişen bu topluluğu örnek olarak gösteriyor. Başka
26
bir ayette ise “…iman sahipleri ise, Allah’a sevgide çok kararlı ve taşkındırlar…” (Bakara, 165) beyanı vardır. İşte gerçek iman sahibi olan
Hak aşıkları, Allah’tan başka hiç bir şeyi sevmeyip, Allah’ı ise şiddetli
bir sevgiyle yani aşkla severler, muhabbet ederler.
Bunu beyanla “Allah’ı sevip ona muhabbet etmek Kur’an’ın beyanı
olup, Hakk’ın emridir. Biz nasıl gayriyete, yani Hak’tan başkasına
muhabbet edebiliriz ki; Hak’tan başkasına muhabbet etmek Allah’ın
hidayet yolu olmadığı gibi, emr-i ilahi de değildir.” buyruluyor.
Etme rağbet perhize sen gel beru ey hoşimend
Niceler perhizle bunda oldular Hak’tan cüda
Bazıları az yiyip içmek veya çeşitli gıdaları seçmek suretiyle perhiz
yaparak, keramet sahibi olmaya çalışırlar. Böyle perhizle keramet
aramak, hemen hemen bütün dinlerde vardır. Böyleleri perhizle elde
ettikleri bazı halleri kemalat zannederler. Hakikatte ise kulun en büyük
kerameti, vahyin ışığında Hz. Resulullah Efendimizin güzel ahlakı ile
ahlaklanıp, yaratılışının amacı olan kulluğa ulaşıp, Rabbine vuslat etmesidir.
Fehmi Efendi Hazretleri, böyle perhizle keramet peşinde koşanlara
hitaben: “Ey güzel yaradılışlı kimse, böyle perhize rağbet etme, çünkü
nice kimseler perhiz edip suret düzerek, kendi nefsinde ve cümle varlık
ve eşyada mevcut ve zahir olan Cenab-ı Hak’tan ayrı kalıp Rabbi’ne
kavuşamadılar.” diyor.
Ruz u şeb taat ibadet eylemez vasl-ı lika
Aşk ile yoldaş olanlar buldular derde deva
Gece gündüz ibadet etmek de, seni yaradılışının yüce gayesi olan,
Rabbi’ne vuslata götürmez. Cenab-ı Hak, hadis-i kudside: “Beni talep
edene bulunurum, kime bulunursam onu aşık ederim, kimi aşık edersem
onu arif ederim, kimi arif edersem onu vasıl ederim, kimi vasıl edersem
onu katlederim, kimi katledersem onun diyeti ben olurum, benimle onun
arasında fark olmaz.” buyurmuştur. Bu ve benzeri beyanlardan açıkça
anlaşıldığı gibi, Hakk’a vuslat derdinin devası, çaresi, Hak talibi ve Hak
aşığı olmaktır.
Bunu beyanla “Aşk ile yoldaş olanlar, yani aşk-ı ilahiye mazhar
olanlar; kulun Rabbi’ne vuslat derdine devayı buldular.” Buyruluyor.
Ara bul mürşid-i kamil çünkü oldur Haknüma
Hep erenler füyuzat oldu ol yüzden hida
27
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de: “Ey iman edenler, Allah’tan
korkun, O’na kavuşmaya / varmaya vesile arayın, O’nun yolunda gayret
gösterin ki kurtuluşa erebilesiniz” (Maide, 35) buyuruyor. Bu ayette ifade
edilen ‘vesile’ye ehl-i zahir tarafından bir çok mana verilmiştir. Fakat
ehlullaha göre ‘vesile’den maksat mürşid-i kamildir. Mürşid-i kamile biat
edip onun telkin ve tarifi olmadan daim zikir ve tevhid-i hakiki irfaniyeti
hasıl olmaz. Tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olmayan da Hak’tan
gafil kalır, Hakk’a vuslat edemez. Velhasıl cümle geçmiş ve mevcut ehl-i
kemal olan arifler, mazhar oldukları kemalat ve marifet feyizlerine, ancak
mürşid-i kamilin telkin ve irşadıyla erişilebileceği konusunda ittifak
etmişlerdir. Cenab-ı Hakk’ın hidayetinin baş mazharı Hz. Resulullah
Efendimizdir. Onun her zaman ve bugünkü hidayet temsilcileri ise
mürşid-i kamil ve alimlerdir.
Fehmi Efendi Hazretleri: “Mürşid-i kamili bulup, onun irşadına
mazhar ol, ehl-i kemal olan cümle erenler o kamilin irşadıyla hidayetin
feyizlerine ulaştılar.” diyor.
Talibi’yle sohbet eyle her sözüne tut sima
Sehpa-yı aşkın şarabın içirir her dem sana
Hasan Fehmi Efendi Hazretlerinin bir lakabı ve mahlası da
‘Talibi’dir. Zamanın kamil mürşidi olan Fehmi Efendi talibi lakabıyla:
“Benimle sohbet edip sözlerime kulak vererek irşad olursan, aşk-ı
ilahinin şarabını içerek, her zaman Allah aşkıyla hasıl olan feyizlere ve
marifete mazhar olursun.” diyor. Allahualem.
28
*
*
*
5
Ey merd-i kamil bulunma gafil
Ol Hakk’a vasıl aşk meydanında
Aşk meydanı, ehl-i kemalin ve ariflerin buluştukları meclistir. Oradaki sohbet ve muhabbet hep ilahi sevgiliye dair olduğundan, aşıklar ve
ehl-i kemal, o meclisten keyiflenerek, zevklenerek istifade ederler. Yakın
manadaki aşk meydanı ise; aşıkla maşukun, sevenle sevilenin, yani sevgililerin buluştuğu ve cilveleştiği yerdir. Maşuk, aşığa güzelliklerini
kulun enfusında ve afakında gösterir. Çünkü Kur’an’da: “Onlara ayetlerimizi afaklarında ve enfuslarında göstereceğiz. Ta ki onun hak olduğu,
kendilerine ayan beyan / apaçık belli olsun.” (Fussılet, 53) buyrulmuştur.
Bu itibarla aşk meydanı, kulun enfusu ve afakıdır.
Bunu ifade ederek “Ey dürüstlük, kamillik iddiasında olan kişi, aşk
meydanından gafil olma, o meydanda güzelliklerini gösteren ilahi sevgiliye kavuşmaya gayret et.” buyruluyor.
Ver kalbe cila et nefsin imha
Oldur haknüma aşk meydanında
“Kalbini işgal etmiş olan Hak’tan gayri muhabbetleri, yani nefsin
masiva isteklerini imha et; çünkü o istek ve arzular, seni Hakk’a
götürmez. İlahi sevgiliyle aranda perde olur.” Buyruluyor. Nefsin imhası
ise şöyledir: Kur’an’da “İman edenlerin kalbleri Allah’ın zikri ile mutmain olur. Şüphesiz kalbler ancak Allah’ın zikriyle huzur ve sükun
bulur” (Ra’d, 28) Başka bir ayette ise “…hem de kalbleri Allah’ın zikri
karşısında yumuşar. Bu Allah’ın kılavuzudur ki, onunla dilediğini hidayete erdirir…” (Zümer, 23) buyrulmaktadır. Bu itibarla nefsin imhası,
kalbi zikir ile mümkündür. Çünkü kalbi zikir, daim zikri hasıl eder ki,
böyle bir kul; zikr-i daimle, kalbindeki masiva / gayriyet muhabbetini
yok eder ve Allah muhabbetini hakim kılar. Böylece o kalb muhabbetullahla cilalanıp parlar. Çünkü hadis-i şerifte “Kalbler demir gibi paslanır.
Nasıl ki demir cilalanırsa kalbin cilası da zikrullahtır.” buyrulmuştur.
Velhasıl haknüma, doğru yolu gösteren demektir ki, kulu Hakk’a vuslata
götürecek olan doğru yol, zikr-i daimdir.
Bunu beyanla “Aşk meydanında zikr-i daim elde etmeye bak, sen
Rabbi’ne ancak zikr-i daim uyanıklığıyla kavuşursun.” demektir.
Et nefsle savaş irfana ulaş
29
Ver can ile baş aşk meydanında
Hz. Resulullah Efendimiz, Uhut muharebesinden dönerken buyurdular: “Küçük harpten büyük harbe gidiyoruz. Ashap dediler ki ‘Aman
ya Resulullah, bundan daha büyük harp olur mu?’ Resulullah Efendimiz
buyurdular: ‘Biz belli bir yerde, belli bir zamanda, belli bir düşmanla
savaştık. Halbuki nefs, her zaman, her yerde bizimle olup; bize kötülük
eder. Onun için nefs ile savaş büyük harptir.”
Hz. Pir Efendimiz buyurdular ki: “Zikr-i daim, cihad-ı ekber, hac’ül
ekberdir.” Yani büyük harptir, büyük Hac’dır. Nefs ile savaş zikr-i daim
iledir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Nefs ile savaşta gevşeklik
gösterme, daim zikirle öyle bir irfaniyet elde et ki canını ve başını ver.”
diyor. Yani makamat-ı tevhid irfaniyetiyle canın, başın ve cümle varlığının Hakk’a ait olduğuna arif ol, demektir.
Bul irfan kanın göstersin yarın
Yok eyle varın aşk meydanında
İrfan kanını bulmak, mekteb-i irfana dahil olup, mürşid-i kamilin
telkin ve irşadına mazhar olmak, demektir. Ki, bir kimse ancak kamilin
irşadıyla, tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat ve tevhid-i zat keşfi irfaniyetine
ulaşırsa, o zaman kendinin ve cümle varlığın yokluğuna / fenasına arif
olur ve yarini, yani ilahi sevgiliyi görüp müşahade eder.
Bülbül ol güle düş dilden dile
Cevre sabreyle aşk meydanında
Bülbülün dün ü günü ötmesi, inlemesi, hep gülün kokusu ve
muhabbetiyle olduğu gibi, sen de meslek-i Resule dahil olup, ruh-u
Muhammed (sav) mazhariyeti için bülbül gibi gayret et. Çünkü kul, gayretin mazharıdır. Bunu beyanla sen böyle gayret edip, Allah muhabbeti
ararsın, ehl-i zikirle ve ariflerle buluşur sohbet edersin. Fakat senin bu
haline cahil halk, bu şaşırmış sapıtmış, diyerek dedikodu üretirler ve
böylece dilden dile düşersin. Eski arkadaşların vardır, onların anlayışlarına senin halin ters gelir ve seni kınarlar, tenkit ederler, hatta seni terk
ederler. Bütün bunlar sende sıkıntı meydana getirir ki, bunlara karşı sabreylemek, cevre sabreylemektir. Vesselam.
Arama izzet çün buldun zillet
Ol imiş devlet aşk meydanında
30
Hadis-i şerifte üç defa “Fakirlik benim iftiharımdır.” buyrulmuştur.
Hz. Peygamber Efendimizin iftihar ettiği bu fakirlik, nispet varlık itibariyledir ve miraçta söylenmiştir.Aynı zamandan bu fakirlik nispet-i efal,
nispet-i sıfat ve nispet-i vücut fakirliği olduğundan üç defa beyan edilmiştir. Yine miraçta Cenab-ı Hak “Bana ne hediye getirdin ey Habibim?”
Diye sorduğunda Hz. Resulullah: “Yarabbi senin hazinelerinde olmayan
bir hediye getirdim.” dedi. Melekler, Allah’ın hazinesinde olmayıp, onun
kulu Hz. Muhammed (sav)'in hazinesinde olan bu hediye nedir, diye
merak ve telaş ettiler. Hz. Resulullah Efendimiz devamla “Yarabbi senin
hazinende her şey vardır, olmayan ise yokluktur. Ben sana yokluğumla
geldim.” buyurmuşlardır. Bu itibarla bir kulun iftihar edip de öğüneceği
en yüce makamı onun nispet varlık yönüyle olan yokluğu ve fakirliğidir.
Bunu ifadeyle ‘Sen aşk meydanında zillet olarak böyle bir fakirlik,
yokluk bulduysan, bundan daha yüce bir izzet, rütbe ve devlet arama.’
buyruluyor.
Fehmi et sohbet gitsin cehalet
İrfandır cennet aşk meydanında
Hasan Fehmi Hazretleri “Ehl-i kemal ile sohbete riayet et ki, cehalet
ancak sohbet ile gider.” diyor. Çünkü mekteb-i irfanda sohbetler, soru ve
cevap şeklinde olur.O meclistekilerin ve saliklerin müşkülleri, sualleri
cevaplandığı ve hallolduğu nispette cehaletleri gider, irfaniyete mazhar
olup arif olurlar. Cennetler sekiz olup, dördü amel cenneti, dördü irfan
cennetidir. Amel cennetlerine, kıyametten sonra alem-i ahirette, her kul
güzel amelleri nispetinde mazhar olacaktır. İrfan cenneti ise, tevhid-i
hakikinin keşfiyle elde edilen irfaniyet zevkiyle bu alemde girilen ve
hangi alemde olursa olsun bir daha çıkılmayan cennettir. Cennet-i irfan
zevki, makamat-ı tevhid irfaniyetiyle kulun Rabbine vuslatıyla hasıl olur
ki, Hakk’ın olmadığı hiç bir mekan, alem olmaz.
Allah görünen ve görünmeyen cümle alemlerde mevcut olduğu için,
kim bu alemde cennet-i irfana girdiyse, bir daha çıkmaz ebediyen orada
olur. İşte, mekteb-i irfana dahil olup, arifler meclisinin sohbetine iştirak
eden Hak aşıkları, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle,
Hak’tan gayrı müşahede etmediklerinden, onlar aşk meydanında ilahi
sevgiliyle buluşmuş olup, daima irfan cennetindedirler. Allahualem.
31
*
*
*
6
‘Nahnü akrabü’ hitabetti Cenab-ı Kibriya
Fehmi’de gör bu rumuzdan ibret al ey bivefa
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim'de “…venahnü akrabü ileyhi min
hablilveriyd…/ Biz ona şah damarından daha yakınız” (Kaf, 16) buyurmuştur. Fehmi Efendi Hazretleri: “Bu ayette beyan edilen Allah’ın kula
yakınlığının nasıl olduğunu ve Cenab-ı Hakk’ın bu hitabının hikmetini
anlamaya bak, buna kayıtsız kalıp vefasızlık etme.’ diyor. Ve devamla
‘Gel ben sana bu ayetin ne remz ettiğini açıklayayım, sen de ibret al.”
buyuruyor.
Kurb-i nevafille erdi hep bu sırdan esfiya
Gördüler Hak ile Hakk’ı cümle eshab-ı safa
Kurb-i nevafil, nafile yakınlığı demektir. Cenab-ı Hak, kudsi
hadisde: “Kulum, bana nafilelerle öyle bir yaklaşır ki, onun görmesine
göz olurum, işitmesine kulak olurum, tutmasına el olurum. O benimle
görür, o benimle işitir, o benimle tutar, işler.” buyuruyor. Ki, kulun bu
mazhariyeti kurb-u nevafil yakınlığıdır. İşte bu yakınlığa mazhar olması
için kulun, cümle nispet varlık şirkinden arınıp esfiya yani tertemiz
olması gerekir.
Ashab-ı safa ise, tertemiz arınmış olanlar demektir. “Makamat-ı
tevhid irfaniyetiyle gizli şirkten arınıp safiyete ulaşanlar, kurb-u nevafil
yakınlığının sırrına vakıf oldular ve Hak’la Hakk’ı müşahede ettiler.”
buyruluyor.
Abdi zahir ol şuhud et Hakk’ı batından müdam
Ol vücud-ı vahidin emrinde et ahde vefa
Abdi zahir, yani halkı zahirinde, Hakk’ı batınında müşahede etmek;
vücut birliğine, vahdet-i vücuda ters değildir. Çünkü burada zahir olan
halk, Hakk’ın vücudundan zahir olan Bir’in çokluğudur, yani vahdetin
kesretidir.
Fehmi Efendi Hazretleri: “Meslek-i Resul telkinini imam edip ona
uy ve mazhar olduğun teveccühdeki ahdine vefasızlık etme.’ Diyor ve
devamla: ‘Halkı zahirinde, Hakk’ı batında müşahede marifetiyle, vahdeti vücudun, yani ‘Bir’ olan Hakk’ın emir ve yasaklarına riayet et.” diyor.
32
Kalb-i safvetle yanaş mürşide, bezl-i himmet al
Kenz-i mahfiden olur zahir kan-ı irfan sana
Hz. Resulullah Efendimiz miraçtan döndüğünde: “Size üç hediye
getirdim. Biri dinin zahiri olan ilm-i şeriattır ki, bunu herkese açıyorum.
İkincisini isteyen ise beni tenhada bulsun. Üçüncüsü kendime aittir.”
buyurmuşlardır. Hz. Resulün tenhada vereceğim dediği hediye, zikr-i
daim ve makamat-ı tevhid telkinidir.
İrşatla görevli olan sahabe-yi kiramdan bazısı: “Ben Resulullah’tan
iki ilim tahsil ettim, birini herkese açıyorum, ikincisini isteyen beni tenhada bulsun.” demiştir. Bunlar makamat-ı tevhidi telkin ve tarif etmeye
yetkili olan sahabelerdi ve irşadlarını zaman-ı saadetlerinde yapmışlardır.
Bugün dahi, zikr-i daim ve makamat-ı tevhidi telkin eden mürşid-i
kamili tenhada bulanlar, kamilin irşadı himmetiyle gizli hazinelerin sırrına ererler. Gizli hazine, cümle varlık ve eşyada mevcut ve apaçık
olmasına rağmen, Rabbini görüp müşahade edemeyen kul’dan gizlenmesidir. İşte Rabbını böyle bir gafletle görüp müşahade edemeyenlere
hitaben Fehmi efendi “Tertemiz bir kalble, art niyetsiz olarak mürşid-i
kamile git ve onun irşadı olan himmetinden, yardımından istifade et.
Çünkü mürşid-i kamilin yardımı, irşadı olmadan gizli hazineyi bulamaz
ve marifet ve kemalat zenginliğine kavuşamazsın.” buyruluyor.
‘Festekim kema ümirte’ dedi çün Kur’an’da Hak
Telkine eyle riayet Kamil’e et iktida
Mürşidler ikidir; biri kamil mürşid, diğeri nakıs / eksik mürşiddir.
Nakıs mürşidler, müridi kendine bağlar ve kendini rabıta yaptırır. Mürid
de, bu rabıta ile mürşid bana nazar eder, beni olumsuzluklardan koruyup
irfaniyet sahibi yapar diye bekler. Halbuki, mürşidi resim veya hayal ile
rabıta yapmak, şirk-i celidir. Allah’a açıkça şirk, ortak koşmaktır ve en
büyük günahtır. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Bu şekilde mürşidi rabıta yapmak küfürdür.” buyuruyor. Çünkü Kur’an’da “…Allah’a
şirk / ortak koşma, çünkü Allah’a şirk / ortak koşmak gerçekten büyük
bir zulümdür.” (Lokman, 13) Başka bir ayette ise “Şu bir gerçek ki Allah,
kendisine şirk koşulmasını affetmez. Onun dışında kalanı dilediği kişi
için affeder…” (Nisa, 48-116) buyrulmuştur.
Bu itibarla nakıs, kamil olmayan mürşidin fotoğraf veya hayalinden
kendini müridine rabıta yaptırması; en büyük zulümdür, açık şirktir ve
küfürdür. Vesselam.
33
Kamil mürşid ise; saliki her şeyin ve herkesin asl-ı hakikati olan
Allah’a bağlar. Salike, kendi nefsinde ve cümle varlık ve eşyada mevcut
olan Rabbine vuslat rabıtası telkin ve tarif eder.
Mürşid-i Kamil, Cenab-ı Hakk’ın emrinden başka bir şey emretmez.
Kamil mürşid Kur’an-ı Kerim’le asla çelişmez, Kur’anla onun marifeti
aynıdır ve Kur’an denetimine her hal ve anlayışıyla açıktır. O Kur’an ile
denetlenmekten kesinlikle rahatsız olmaz. Mürşid-i kamil, Kur’an’ın
emir ve yasaklarını emrediyorsa, o emir ve tavsiyeler Cenab-ı
Hakk’ındır. Bu itibarla kamil olan mürşidin emrini tutmamak, Hakk’ın
emrini tutmamaktır. Kur’an’da “Festekim kema ümirte…/ Emrolunduğun
gibi dosdoğru yürü…” (Hud, 112 ve Şura, 15) buyrulmuştur. Fehmi
Efendi Hazretleri, bu ayeti delil ederek “Mürşid-i kamil, sana ne telkin ve
tarif etti ise, ona uy ve riayet et.” diyor.
Nehr-i cari ol sülukunda yüzün ummana tut
Sil süpür siva kazuratın canın bulsun lika
Nasıl ki devamlı akan nehirlerin amacı denize kavuşmak ise, senin
de amacın Cenab-ı Hakk’a kavuşmak olsun, yüzün daima Hakk’a
yönelsin ve seni Hak’tan alıkoyacak ve uzaklaştıracak her türlü kötü
huyları, anlayışları sil süpür, ki ancak o zaman Rabbine vuslat edersin.
Şer’i esas üzre kur, tevhid sarayın yüce kıl
Çık otur taht-ı dilarada nazar et her yana
Hiç kimse Allah’ın emir ve yasaklarına, şeriat ahkamına uymasa,
herkes kaytarsa, meslek-i Resulü Melamiye saliki olan bir ihvan; tek
başına da kalsa, kesinlikle şeriat ahkamına uyar. Orucunu tutar, vakit
namazlarını kılar vb. emr-i ilahiye muhakkak uyar ve yasaklarından
kaçar.
Taht-ı dilara, sevgilinin mekanıdır, yani salikin gönlüdür. Tevhid
sarayı ise, tevhidin mertebeleridir ki, Allah ancak bu mertebelerin keşfi
irfaniyetiyle salikin gönlünde vechini, yani yüzünü gösterir.
Fehmi Efendi Hazretleri “Sen de şeriat ahkamına kesinlikle riayet
et, ahlak ve muamelatın şeriat üzere olsun, imanın ise makamat-ı tevhidin
müşahedesiyle hasıl olan irfaniyetle olsun ki, o zaman taht-ı dilara olan
gönlündeki her tecellide ilahi sevgiliye nazar edip, sevgiliyi her bir
yanda, yani her tecellide görürsün.” diyor.
Hak yolunda ol mücahid bula gönlün inşirah
Bin maarif Refrefine edegör azm-i beka
34
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Zikr-i daim cihad-ı ekberdir /
büyük harptir.” diyor. Bir kimse hangi mertebede olursa olsun, daima
onu kötülüğe sevk edecek tecellilere muhatap olur. Ancak o kimse, kötülüğe sevk eden o tecelliye kendisi uyar veya uymaz. İşte Hak yolunda
olanlar, zikr-i daim mazharı olduklarından, daima uyanıktırlar ve daim
zikir uyanıklığıyla, onları ilahi sevgiliden ayıracak veya kötülüğe götürecek tecellilere karşı cihad-ı ekberle mücahittirler. Maarif Refrefi ise;
tevhid mertebelerinin keşfinden hasıl olan kemalat ve marifettir. Ancak
bu marifetle salik, bekabillaha, yani her bir tecellide Rabbine vasıl
olmakla, Rabbin ebediyetine kavuşur. Bu itibarla “Sen de zikr-i daim
mücahidi ol ki, gönlün hidayet tecellilerine açık olsun, bin marifet bineğine, yani makamat-ı tevhidin keşfiyle ulaşılan o marifet, seni bekaya
yani ölümsüzlüğe götürsün.” buyruluyor.
Talibi söyler dilinden Hak ile biiştibah
İşitir kulağı Hak’tan her kelamı mutlaka
Hasan Fehmi Hazretleri, Talibi mahlasıyla “Cenab-ı Hak bana kurb-i
nevafil yakınlığını ihsan etti, hiç şüphem kalmadı ki, Cenab-ı Hak, söyleyen dilim, işiten kulağım oldu. Her ne kelam işitirsem Hak’tandır.”
diyor.
Allah, cümlemizi bu zevklere mazhar kılsın.
35
*
*
*
7
Doğdu ol şems-i hakikat, saldı aleme ziya
Feyzine mazhar olanlar, buldular hayyü’l beka
Allahualem, Fehmi Efendi Hazretleri, Resulullah Efendimizin
zuhurunu kast ederek “O’nun zuhuru aynı güneşin aydınlığı gibi cümle
alemi aydınlattı.” diyor.
Işık veren her bir şey, güneş doğduğu zaman güneşin ışığında kaybolur. Çünkü güneşin aydınlığı her bir ışık ve aydınlıktan daha parlak ve
daha aydınlıktır. Bu itibarla, Hz. Resulullah Efendimiz, zuhuruyla insanlığı güneş gibi aydınlatıp yol göstermiş ve insanlığa ışık olmuştur. Hz.
Peygamber Efendimiz, gelmiş geçmiş cümle peygamber ve evliyanın,
güneş gibi en aydını ve en ziyalısıdır. Bu itibarla her kim ki, Nur-u
Muhammed’in feyz ve aydınlığına mazhar olursa o kimse ölümsüzlüğe,
ebedi diriliğe ulaşır.
Teşnedil olana sundu ilm-i ledün kevserin
Doğdu hikmet kalblerinde, buldular zevk-i feza
Mevlid-i Şerif’inde Süleyman Çelebi Hazretlerinin;
Bu gelen ilm-i ledün sultanıdır
Bu gelen tevhid-i irfan kanıdır.
Buyurduğu gibi; Hz. Resulullah Efendimiz ilm-i ledün ve tevhidin
memba-yı hazinesidir. Kur’an’da “Hiç kuşkusuz biz sana kevseri
verdik…” (Kevser,1) Buyrulmuştur. Kevser, ebterliğin, yani sonu olan,
kesikliğin zıddı olup ölümsüzlüktür, ebedi devamlılıktır. Bu kevser
devamlılığına kul, ilm-i ledün, yani ilm-i tevhid irfaniyetiyle ancak ulaşabilir.
H. Fehmi Hazretleri “Her kim ki candan, samimiyetle ilm-i ledün,
yani ilm-i tevhidin irfaniyetini isterse, o kevsere mazhar olur ve onların
kalblerinde makamat-ı tevhid keşfiyle hasıl olan hikmetle, hudutsuz
nihayetsiz bir zevk bulurlar.” diyor. Bunu beyanla Kur’an’da: “O, hik36
meti dilediğine verir ve kendisine hikmet verilmiş olana çok büyük bir
hayır verilmiş demektir. Gönül / kalb ehillerinden başkası düşünüp anlayamaz.” (Bakara, 269) Buyrulmuştur.
Merhaba ya Mustafa, ey nur-u alem merhaba
Merhaba ya kurrete’l ayn-i habib-i esfiya
Hz. Peygamber Efendimizin her isminin bir hikmeti olduğu gibi,
Mustafa ismi; zat-ı ilahi mazhariyetiyle hasıl olan bir arınmışlığı ve
safiyeti remzeder. Nur-u alem, cümle alemlerin ışığı aydınlığı demektir.
Vücud-u Nur-u Muhammed (sav) her alemde mevcuttur; çünkü alemler
Nur-u Muhammed’den yaratıldığından, alemler Nur-u Muhammed’in
tafsilidir.
Merhaba, hazırda ve mevcutta olana denir. İşte H. Fehmi Hazretleri,
‘Mustafa’ve Nur-u Muhammed’ mazharıyetiyle hz Resulullah’ın bu
alemdeki hazır ve mevcut olan zuhuruna merhaba diyor ve devamla “Sen
bütün gelmiş ve geçmiş arınıp da safiyete ulaşmışların sevgilisisin, göz
bebeğisin.” Diye sesleniyor.
Kenz-i Rahman’dır vücudun, sırr-ı hikmet sendedir
İlm u irfan bize bahşetti dilin ey dilküşa
Rahman, kemaldir. ‘Senin zuhurun cümle kemalatın hazinesidir.
Eşyanın iç yüzünü bilmek olan hikmetin sırrı da sendedir. Senin ağzından
zahir olup çıkan ilim ve marifet bizlere ihsandır, bağıştır, ey gönülleri
açan sevgili!’ buyruluyor. Çünkü cümle peygamberler ve evliyalarda
zahir olan marifet ve kemalat, Nur-u Muhammed mazhariyetiyledir.
Vesselam.
Sen Habibullah olupsun sevmeyen kimdir seni!
Can feda etmiş yolunda yürür nice bin keda
Cenab-ı Hak, hadis-i kudside: “Ben gizlilikte bir hazine idim bilinmekliği sevdim, muhabbet ettim, halkı halk ettim (yarattım).” diyor.
Halk, yaratılmış demektir. Kulun yaratılmasından maksat, Hakk’ın sevgisi / muhabbeti mazhariyetiyle Rabbine arif olmasıdır. Rabbine arif
olduğu nispette kullar, Hakk’ın sevgisine / muhabbetine muhatap olur ve
Cenab-ı Hak tarafından sevilir. İşte yaratılan / halk olan cümle kullar
içinde, yaratılma gayesine en uygun kulluk kemali Hz. Resulullah Efendimizde zahir olduğundan, Allah’ın en ziyade sevgisine / muhabbetine o
mazhar oldu. Habibullahlıkla, Allah’ın sevgilisi olmakla şereflendi.
37
Müminler, Hz. Resulullah’ın ahlak ve tabiatına uygun bir kul oldukları nispette Allah’ın sevgisine, muhabbetine mazhar olurlar ve Cenab-ı
Hak’la karşılıklı sevişirler. Böyle kullar hakkında Kur’an’da “Onlar
Allah’ı sever Allah da onları sever…” (Maide, 54) buyrulmuştur. Yine
Kur’an’da “O peygamber, müminlere kendi nefislerinden daha yakındır.”
(Ahzab, 6) Buyrulur ki, cümle müminler Hz. Resulullah’ı severler.
Hakiki / gerçek müminler ise, Nur-u Muhammed mazhariyetiyle Hz.
Peygamber efendimizi canından, kendi nefsinden daha fazla severler.
Bunu beyanla, Peygamber Efendimiz, Hz. Ömer’e hitaben: “Ey Ömer,
canından daha fazla sevmedikçe beni sevmiş olamazsınız.” Buyurmuştur.
İşte Fehmi Efendi Hazretleri de: “Sen Habibullah’sın, seni kim
sevmez, seni canından aziz tutan binlerce aşığın yolunda kul ve köledir.”
diyor.
Ruh-ı pakine varır, günde nice yüz bin sala
Sensin ol mürşid-i alem, sendedir derde deva
Kur’an’da “Şu bir gerçek ki, Allah ve melekleri, o peygambere salat
ederler. Ey iman edenler, siz de O’na salat u selam edin ve teslim olun.”
(Ahzab, 56) buyrulmuş olduğundan, Hz. Resulullah Efendimize selam
edip, salavat getirmek Allah’ın emridir. Bu itibarla cümle İslam alemi,
Resulullah Efendimize her zaman, her fırsatta selam eder, salavat getirir.
Ehl-i şeriat, salavatı kelime olarak, hakikat ve mahiyetinden habersiz bir
şekilde yapar. Fakat arifibillah ve ehl-i kemal, salavatın hakikati mahiyetine vakıf olarak salavat getirirler.
Salavat, hazır ve mevcut olana hitap olup şöyledir:
“Allahümme salli ala Seyyidina Muhammed ve ala ali Seyyidina
Muhammed. (Ey Allah’ım, bu zamanda Nur-u Muhammed’in zuhuruna
mazhar olanı, onun arkadaşları ve ashabını selamete çıkar, onlara kalb-i
selim esenliği ver.) Kema salleyte ala İbrahim ve ala ali İbrahim inneke
hamidun mecid. (Nasıl ki, Hz. İbrahim ve arkadaşlarına, ashabına
verdiğin gibi, onları hanif, yani tevhid-i hakiki keşf-i irfaniyet selametine, esenliğine mazhar kıl.) İnneke hamidun mecid. (Ey bütün övgülere
layık olan Allah ve dilediğini istediği gibi öven Allah’ım, bu selameti ve
esenliği, ancak sen icat eder ve meydana getirirsin, verirsin.) Allahümme
barik ala Muhammedin ve ala ali Muhammed kema barekte ala İbrahim
ve ala ali İbrahim İnneke hamidun mecid. (Ey Allah’ım, bugün Nur-u
Muhammed’e mazhar olanı ve arkadaşlarını bereketlendir. Nasıl ki Hz.
İbrahim ve arkadaşlarını haniflik, tevhidin hakikati müşahedesi ve kemalatıyla bereketlendirdiğin gibi. Ey bütün övgülere layık olan ve istediğini
istediği gibi öven, yücelten Allah’ım, bu bereketi ihsan ve icat edecek
olan ancak sensin.)”
38
İşte ehl-i şeriat böyle bir anlayışla salavat getirebilir mi? Getiremez.
Salavatı ancak nur-u Muhammed mazharı olanlar böyle getirirler. Velhasıl gerek ehl-i zahir sureta, gerekse ehl-i kemal irfaniyetle, Hz. Resulullah’ın ruh-i pakine her gün yüz binlerce selam ederler. Mürşid-i alem
Hz. Peygamber Efendimizdir. Çünkü tüm zamanlarda ve alemlerde,
gerek peygamberlik gerekse velilikle yapılan davet ve irşat, Nur-u
Muhammed mazhariyetiyle yapılmıştır ve yapılmaktadır.
Hadis-i şerifte
“Allah beni nurundan; müminleri de benim
nurumdan halk etti.” buyrulmuştur. Bu itibarla Allah’ın hidayetiyle
zuhurunun baş mazharı Hz. Resulullah olduğu için, tüm zamanlarda
yapılmış, yapılan ve yapılacak hidayet tebliğ ve irşadı, Hz. Muhammed
(sav)’e ait olduğundan Hz. Resulullah mürşid-i alemdir. Hz. Peygamber
Efendimiz, unsur bedeniyle peygamberlerin sonuncusu ve ahir zaman
Resulü olarak zuhur etmiş olduğu için, kıyamete kadar cümle müminlerin
hepsi Resulullah Efendimizin irşadları ve yol göstermesiyle dert ve
müşküllerine deva bulurlar. Bu itibarla tüm insanlığın yaradılış gayesine
ulaşma derdinin deva ve çaresi Hz. Resulullah Efendimiz olup; bütün
insanlık alemi, kulluk kemaline ulaşmakta ona muhtaçtır. Vesselam.
Baş açık yalın ayak, kapında mücrim bendeyim
Kıl şefaat Fehmi’ye, ol günde kim ruz-i ceza
Fehmi Efendi Hazretleri: “Ey hidayet zuhurunun baş mazharı olan
Resul, senin zuhur-u ulviyetin ve yüceliğin karşısında ben günahkar, aciz
bir köleyim. Tebliğinle haber verdiğin ahiretteki o büyük haşr gününde
beni unutma, Fehmi’ye şefaat et!” diyerek niyaz ediyor.
Allah, cümlemizi Resulullah Efendimizin şefaatine mazhar kılsın ve
ayırmasın.
39
*
*
*
8
Yanıp yakıldım ateş-i aşka
Kül olup savruldum harman-ı aşka
Aşk ikidir: Biri aşk-ı ilahi, diğeri aşk-ı mecazidir. Aşk-ı mecazi;
Cenab-ı Hakk’ın gayrısına, Allah’tan başka şeylere, yani karşı cins,
tabiat, güzel sanatlar, spor, siyaset vb. duyulan sevgidir, muhabbettir.
Aşk-ı ilahi ise; Cenab-ı Hakk’a olan samimi muhabbet ve sevgidir. Bunu
beyanla Kur’an’da: “…Gerçek müminler Allah’ı her şeyden daha çok /
kararlı ve taşkınlıkla seviyorlar...” (Bakara, 165) Buyrulmuştur.
Pir Seyyit Muhammet Nur Hazretleri “Aşk-ı ilahinin üç mertebesi
vardır: Birincisi aşk, ikincisi vahle, üçüncüsü ise heymandır. Aşk odur ki:
Aşığın sevgilisine karşı bütün varlığı, mevcudiyetiyle yönelmesidir.
Vahle ise, bütün varlığı ve mevcudiyeti ile sevgilisine yönelmekle
beraber kendinden geçmesidir. Heyman, aşığın bütün varlığı, mevcudiyetiyle sevgilisine yönelip de kendinden geçtikten sonra, maşukunu,
sevgilisini kendinde görüp müşahede etmesidir.” buyurmuştur. Bu itibarla H. Fehmi Hazretleri: “Aşk-ı ilahi benim varlığımı aldı. Benim
nispet varlığım kalmayıp, bu aşk-ı ilahi harmanında kül olup savruldum.”
diyor.
Aşıka cennet aşkıdır anın
Meftun olmuş yürür gülzar-ı aşka
Padişah, Mecnun’un haline acıyıp çağırtmış ve “Bugün sana ne
istersen ihsan edip vereceğim. Hazinelerimden ne istersen, cariyelerden
en güzellerini seç. Sen ne istersen vereceğim, dile benden ne dilersen.”
demiş. Mecnun cevaben: “Ey padişahım, bana bir adet koyun postu ver.”
Demiş. Padişah “Yahu ben sana hazinelerimi açtım, sen ise benden isteyecek başka bir şey bulamadın mı ki koyun postu istiyorsun, ne yapa40
caksın postu?” diyor. Mecnun: “Padişahım, ben koyun postunu sırtıma
alıp Leyla’nın koyunları arasına karışacağım ve Leyla’ma bakıp onu
seyredeceğim.” diyor.
İşte aşığın cenneti, onun aşkıdır. Ki o aşk, onu sevgilisine götürür ve
kavuşturur. Çünkü aşk-ı ilahiye mazhar olan aşıkta gayriyet muhabbeti
olmaz. Aşık her nereye yönelse, hep sevgilisi olan Allah’ı zikreder ve
ondan başkasına bakmaz, daima ilahi sevgiliyle beraber olur. Vesselam.
Gülzar, gül bahçesi olup Peygamber Efendimizin ruhaniyetinin zahir
olduğu meclis demektir. Aşıklar bu meclisin ehil ve bağımlıları olduklarından, aşıkların bulunduğu yer gül bahçesi olup, hep gül kokar. Çünkü
ehl-i aşkın gıdası Ruh-u Muhammed’dir. Gül kokusu ise Hz.
Resulullah’ın kokusudur vesselam.
Zahidin zühdü cennettir ona
Onun için varamaz meydan-ı aşka
Zahit, suret ve şekil düzer; fazla ibadetle, riyazatla meşgul olur ve o
meşguliyetten zevk alır. Halkın, kendisi için; sakalı, cübbesi, teseddürü
ne güzel, fazla ibadet yapıyor, demesinden keyiflenir. İşte bu keyfiyet
zahidin cennetidir. Fakat zahidin böyle keyf alıp kendini beğenmesi, aynı
zamanda ona perde olur. Çünkü alem-i halka bakar ve kendisi gibi şekil,
kıyafet teseddür düzerek, fazla ibadetle uğraşan, sarıklı, cübbeli yok.
Böylece başkalarını eksik görerek, kendini beğenir. İşte bu ahvali zahide
engel olur ve aşk meydanına varıp, aşıklara karışamaz. Böylece aşıkların
ruhaniyetinden, irfaniyet ve kemalatından istifade edemez demektir.
Hakk’a varılmaz ucub kibrile
Yandır onları suzan-ı aşka
Kendini beğenmeyi ve böbürlenmeyi bırak, bu halini terk et. Çünkü
ayette “Yeryüzünde kasılıp kabararak yürüme…” (İsra, 37)
Buyrulmuştur. ‘Böyle varlık ve enaniyetle Hakk’a kavuşamazsın, sen
aşk-ı ilahiye mazhar olmaya bak ki Allah aşkı, nispetlerini, enaniyetini ve
kibrini yaksın.’ buyruluyor.
Mağrur olma sen arifim diye
Sohbetten kaçma gel irfan-ı aşka
Bazıları vardır ki, kitap okumuş, bazı cemaat veya tarikata girmiştir
ve bunu bir ayrıcalık ve irfaniyet zannederek gururlanır. İşte bu hal ve
anlayış, irfaniyet olmayıp, ariflik değildir. Çünkü Kur’an’da: “Büyüklenerek insanlardan yüzünü çevirme, yeryüzünde kasılarak yürüme. Çünkü
41
Allah, kurula kurula kendini övenlerin hiç birini sevmez.” (Lokman, 18)
Buyrulur.
Bir kimse, mekteb-i irfana dahil olur da, ehl-i aşk ve ehl-i kemal ile
sohbet ederse, onun müşkülleri çözülüp, cehaleti gider ve irfaniyete
mazhar olur. Bunu beyanla H. Fehmi Hazretleri: “Gururlanıp kendini
beğenerek arifibillah ve ehl-i kemalin sohbetinden kaçma, gel sen de
dahil ol mekteb-i irfana ki, ilahi aşka mazhar olasın.” diyor. Çünkü ilahi
sevgili, mekteb-i irfan irşadı olan zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle müşahede edilir, ilahi sevgilinin güzelliği görülmeden ilahi aşk
tahakkuk etmez. Vesselam.
Kır sen taptığın nefsin putların
Kalb-i selim ol gel berdar-ı aşka
Nefsin putları gizli şirktir. Hz. Resulullah Efendimiz: “Ben ümmetimin açık şirkinden değil, gizli şirkinden korkarım.” buyurmuştur. Gizli
şirk nedir? Gizli şirk, kulun cehaletle, cümle faaliyette Allah fail iken,
ben failim; cümle sıfatta mevsuf Allah iken, ben mevsufum; cümle varlıkta Hak mevcud iken, benim kendi nispet varlığım var, zannetmesidir.
İşte kuldaki nefsin putları, bu gizli şirktir.
Nefsin putlarından kurtulmak makamat-ı tevhid irfaniyetiyle mümkündür. Çünkü irfaniyetle hasıl olan ilahi aşkla kul, cehaletle var zannettiği nispetlerini fena ederek, yokluğuna arif olur. Kalbi, Rabbiyle vuslat
selametine ve esenliğine ulaşır. Bunu beyanla Kur’an’da: “Bir gündür ki
o, ne mal, ne oğullar fayda verir. Yalnız kalb-i selimle Allah’a varan
kurtulur.” (Şuara, 88-89) buyrulmuştur. Bu itibarla “Zikr-i daim ve
tevhid-i hakiki irfaniyetiyle hasıl olan ilahi aşkla, nefsin gizli şirk putlarını kır, kalb-i selimle nispetlerini fena / yok edip, ilahi sevgili olan
Rabbine vasıl ol.” demektir. Allahualem.
Kalayla Fehmi ahlak kabını
Onu mesken eyle sultan-ı aşka
İmam-ı Gazali Hazretleri, İhya-u Ulumiddin adlı eserinde bir misal
verir:
“Padişahı herkes evinde misafir etmek ister. Çünkü padişahın bir eve
misafir olması, o ev için hem büyük itibar ve şereftir hem de padişah,
gittiği evi ihsan ve bahşişlerle ihya eder. Onun için padişahı herkes
misafir etmek ister, fakat padişah her eve gitmez. Gidecek olduğu eve
gitmeden evvel gözcüler, istihbaratçılar gönderir ve onlar davetçinin
evinin padişahı ağırlamaya uygun olup olmadığına bakarlar, bilhassa evin
temizliğine dikkat edip, evin iç dış temizliğine bakarlar. Haydi dışı
42
temizdir, fakat onlar içeriye de bakarlar, eğer evin içerisi de temizse
padişaha ‘Sultanım sizi davet edenlerden filancanın evi pistir, filancanınki temizdir, zat-ı alinize layıktır.’ Derler. Sonra padişah da içi ve dışı
temiz olan o eve misafir olur, şereflendirerek o evi ihya eder.”
Ehl-i kemalin hedefi fenafillah olmaktır. Yani nispet varlığından
arınıp, Peygamber Efendimizin ahlakı ile ahlaklanmaktır. Onun için
onların zahirleri, Kur’an buyrukları, Hz. Peygamber Efendimizin sünnetleri ve vahiyle çelişmeyen şeriat ahkamıdır. Ehl-i kemal, Kur’an-ı
Kerim’de ne emredilmiş ve ne yasaklanmışsa; ne eksik ne fazla, harfiyen
uyar. Batınları da zikr-i daimle pak olduğundan, ehl-i kemalin iç ve dışları tertemizdir. Hadis-i kudside Cenab-ı Hak: “Ben yerlere ve göklere
sığmam, ancak mümin kulumun kalbine sığarım.” buyurmuştur.
Bunu beyanla, Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek
bizlere: “Kalayla ahlak kabını, yani dışın şeriat ahkamıyla; için de zikr-i
daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle tertemiz olsun ki, Hak aşkına
mazhar olup, kulluğun Hakk’a mesken, mekan olsun.” diyor.
43
*
*
*
9
Dervişler daim çekerler cefa
Hak için başa gelir her bela
Aşkın ile yar eyledin beni
Oldu bu gönlüm ona mübtela
Dervişlerin cefası şöyledir: Rivayet olunur ki, Şems-i Tebrizi Hazretleri, memleketinde yaşar iken muhabbet, sohbet edecek kimse bulamamış. Çünkü şeriatın muvahhidi çok olup, cümle Müslümanlardır.
Muvahhid-i hakiki ise, her zamanda azdır. Şems-i Tebrizi Cenab-ı
Hakk’a yalvarıyor: “Yarabbi, bana hakikatten haberli, tevhid-i hakiki
arkadaşı verip ihsan et ki, onunla sohbet, muhabbet edeyim.” diye niyaz
ediyor. Cenab-ı Hak ilhamla: “Ey Şems, ben sana istediğin gibi arkadaş,
yaren verirsem, sen bana ne verirsin?” diyor. Hz. Şems “Ey Rabbim, sen
bana yaren ver, ben sana başımı veririm.” diyor. Sonra ilham ile
Tebriz’den Konya’ya gidip Hz. Mevlana ile buluşuyor ve onunla sohbet
muhabbet yarenliği ederken, Hz. Mevlana’nın oğlunun da içlerinde
olduğu kimseler “Bu derviş Şems geldi, bizim hocamızı yoldan çıkardı,
ifsat etti.” deyip, dedikodu ürettiler. Hz. Mevlana’yı Şems’in elinden
kurtaralım diyerek, Hz. Şems’in başını kesip şehit ettiler.
İşte dervişlerin cefası böyledir. Halk onların aşk ve irfaniyetinden
habersiz olduklarından, dervişler halk içersinde sohbet yareni bulamaz ve
daima ehl-i aşk ve hakikat ehli ararlar. Fakat o da nadir ve bulunması zor
olduğundan cefa ve sıkıntı çeker. Bütün bu cefalar ne içindir? Hak
içindir. Çünkü derviş Allah aşkına mazhar olduğundan, Cenab-ı Hakk’a
yani ilahi sevgiliye müpteladır. Daima ilahi sevgiliyle beraber olup, asla
ayrılmak istemez, vesselam.
Bir de meslek-i Resul dervişlerinin irşatla görevli olanları vardır ki,
onların irşat ve tebliğinden rahatsız olanların tepki ve davranışları da
dervişlere sıkıntı, eza ve cefa verir. Fakat onlar Kur’an’ın “…onlar Allah
yolunda mücahede / gayret ederler, hiç bir kınayanın kınamasından
44
korkmazlar…” (Maide, 54) beyanına mazhar olduklarından, onların irşat
maksatları hiç bir şahsi ve beşeri menfaat olmaksızın ancak Hak içindir.
Çünkü Kur’an’da “Biz seni sadece müjdeci ve uyarıcı olarak gönderdik.
De ki; bu hizmetime karşılık sizden bir ücret istemiyorum. Ben ancak
dileyen kişinin Rabbine doğru bir yol tutmasını istiyorum” (Furkan, 5657) Başka bir ayette ise: “De ki, ben buna karşılık sizden yakın
akrabamı / ehlibeytimi sevmeniz dışında bir şey istemiyorum…” (Şura,
23) Buyrulmuştur. Yine Kur’an’ın bir çok ayetinde peygamberlerin
dilinden “…Ben bu iş için sizden bir ücret / ödül istemiyorum. Benim
ücretim / ödülüm yalnız alemlerin Rabbindendir” (Şuara,
109,127,145,164,180) beyanı vardır.
Meslek-i Resul dervişlerinin irşat maksatları, asla şahsi, maddi,
siyasi vb. menfaatler için olmayıp; ancak Hak içindir. Çünkü meslek-i
Resulde irşat olmak isteyenin gayesi de Hak’tır. İrşat edenin gayesi de
Hak’tır. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Dervişler, Allah aşkına
müptela olduklarından, Hak için onların başına cefa, bela gelir.” buyuruyor.
Nice divane olmasın gönül
Göründü ey dost zülüfün bana
Can ile başım feda uğruna
Yeter bir görsem cemalin bana
Zülüf; güzelin, sevgilinin örtüsünün altından çıkan ve yüzünde
görünen saçılardır.
H. Fehmi Hazretleri: “Ey dost, ey ilahi sevgili, cümle varlık ve suret
örtüsünden senin zat-ı ehadiyetinin zuhuru olan tecelli sıfatını gördüm.
Senin tecelli eden bu güzelliğine gönlüm nasıl dayanır? Canımı da,
başımı da vereyim; zülfün olan tecelli sıfatını gösterdiğin gibi zat-ı ilahi
tecellisine de beni mazhar kılıp, aramızdaki örtüyü tamamen kaldır ve
tüm güzelliğinle, cemalinle beni şereflendir.” diyor.
Aşk deryasının filkine bindim
Gark olsa cihan bir seyran bana
Nadan ne bilsin aşkın halinden
Ona da ihsan eylesin Hüda
Bir kimse gemiye binip de denize açılsa; gemide iken tufan olup tüm
kara parçası su altında kalsa, karada yaşayan ne kadar varlık varsa
boğulup tufanda helak olur, fakat deniz içinde gemide olana bir şey olur
mu? Olmaz.
Hasan Fehmi Hazretleri: “İlahi aşk, beni cümle masivadan, gayriyetten yani nispet varlıklardan uzaklaştırdı. Ben şimdi ilahi aşk denizinde
45
ilahi sevgiliyle beraberim. Cehalet yüklü olup, kendime ve aleme nispet
varlık izafe eden eski anlayışlarıma tufan olmuş, ben hiç duymam. Çünkü
makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle Rabbı’mın tecellisinden başka bir
şey görmem. Benim görüp, seyrettiğim ancak ilahi sevgilinin
güzelliğidir.” diyor.
Nadan, cahil demektir. Yani zikr-i daim ve ilm-i tevhid-i hakikiden
habersiz olandır. İşte böyle kimseler aşk-ı ilahiye mazhar olan aşığın
halini bilir mi? Bilmez.
Hz. Mevlana’ya aşkı sorduklarında: “Ben ol da bil!” demiştir. İşte
Fehmi Efendi Hazretleri: “Allah, nadana da aşk-ı ilahi hidayetini versin.
O da aşık olup, aşk ehline karışsın.” diyerek niyazda bulunuyor.
Şarab-ı hüsnün layezalinden
Sundu bir kadeh ol saki bana
Görünce hüsnün her yüzden Fehmi
Sevda-yı aşkın yerleşti cana
“Saki bana bir kadeh sundu, ikram etti ki; onun sarhoşluğuyla sevgilimin hudutsuz olan ezeli ve ebedi güzelliğinin perdesi açıldı.” Sözlerinin anlamı şöyledir:
Saki mürşid-i kamildir. Kadeh, salikin gönlüdür, şarap ise mürşidin
ilm-i marifetle olan irşadıdır. Sarhoşluk ise, mürşidin irşadıyla salikin
gönlünde meydana gelen hoşnutluk olan zevk-i ilahidir. Bu itibarla
Fehmi Efendi Hazretleri: “Kamilin irşadıyla zat-ı ilahiye vasıl oldum. O
makamın keyfiyetiyle, her yüzde, yani her tecellide zat-ı ilahinin mevcudiyet yüzünün güzelliğini görmekle, sevda-yı aşkın yerleşti canıma.”
buyuruyor.
Bu konuda İmam-ı Gazali Hazretleri: “Aşk-ı mecazda dahi bir
güzelin güzelliği bilinmeden, görünmeden o güzele aşık olunur mu?
Olunmaz. Önce güzellik bilinir, görülür ve aşk ondan sonra hasıl olur.”
diyor. Devamla: “Güzeller güzeli olan Allah bilinmeden ve görülmeden
nasıl sevilir de ona aşık olunur? Hakk’a aşık olmak için, Hakk’a arif olup
onu görmek gerektir. Cahiller Hakk’a arif olmayıp, onu
göremediklerinden onu sevemezler, Hak aşkından mahrum olurlar.”
buyurmaktadır.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
46
*
*
*
10
Ezelden bu aşka oldum mübtela
Bana ihsan etti ol gani Mevla
Onulmaz derdime eylerim deva
Bana ihsan etti ol gani Mevla
‘Ezel’den maksat, alem-i ervahtaki “Elestü birabbiküm / Ben sizin
Rabbiniz değil miyim?” (A’raf, 172) hitabıdır. Cenab-ı Hak ruhlar aleminde “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” buyurduğunda, cümle ruhlar:
“Evet!” dediler. Sonra yeryüzüne geldik ve dağıldık. Aynı ayetin devamında Cenab-ı Hak “Bu hitabı ne için yaptım; haberimiz yok
demeyesiniz diye.” buyuruyor. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri:
“Ruhlar aleminde evet demekle mazhar olduğum ilahi aşka müptela
oldum, tutuldum ve aşk-ı ilahi onulmaz, çaresi olmayan derdime çare,
deva oldu.” diyor.
Onulmaz, çaresiz dert, kulun Rabbine vuslat derdidir. İlahi aşka her
kim mazhar olursa, o aşk, hiç bir ilacın, yani bilgi ve anlayışın deva
olamadığı Hakk’a vuslat derdine deva olur ve ancak ilahi aşk kulu Rabbine kavuşturur. Velhasıl kulun Rabbine kavuşma derdinin devası aşktır.
Aşk olmadan hiç bir marifet, bu derde deva olmaz ve kulu Rabbine
kavuşturmaz. Bu itibarla aşk, Allah’ın kuluna yaptığı ihsanların en kıymetlisidir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Ezel olan ruhlar aleminde,
Gani Mevla’mın, yani zenginliğinin sınırı olmayan dostumun; zenginliğinden bana ihsan edip bağışladığı ilahi aşkın müptelası oldum.” diyor.
Aşk oluptur benim yolumda Burak
Yokuşu düz eder geceyi işrak
47
Yakın eder her ne var ise uzak
Bana ihsan etti ol gani Mevla
Süleyman Çelebi Hazretleri Mevlid’inde miracı anlatırken nakleder:
Sidre-yi müntehada Hz. Resulullah’a Cebrail: ‘Ben buradan daha ileri
gidemem, eğer gidersem yanarım.’ demesine, Hz. Peygamber Efendimiz:
Ta ezelden aşk oluptur bana delil
Yanar isem ben yanayım ey Halil
Buyurur. Aşk-ı ilahi, miraç yolculuğundaki kulun Burak’ıdır. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri:
“Hakk’a vuslat yolculuğum olan miracımda aşk-ı ilahi benim
Burak’ım oldu. Yolculuğumdaki zorluk ve cümle müşküllerimi Burak’la
aşarak hallettim.” diyor.
Demir Ali Efendi: “Yolculuktaki zorluklar Karanlık, yokuş ve uzaklıktır. Ki, zahiren yapılan yolculuk dahi; karanlık, yokuş ve uzak olursa
zordur.” buyurmuştur. Bu itibarla Burak olan ilahi aşk, cehalet karanlığından kulu kurtarıp, tevhid-i hakiki irfaniyetinin aydınlığına çıkarır.
Yokuş ise, kulun nispetlerinin tesiriyle hasıl olan müşkülleridir ki, Burak
olan aşk-ı ilahi, kulun cümle nispet varlık yokuşunu fena irfaniyetiyle
düz eder. Uzaklık ise, kulun; Rabbini bilinmez, gözükmez zannı uzaklığıyla, mevhum olarak kaydetmesidir ki, Burak cehalet karanlığını ve
yokuşu giderdiği gibi, kulu kendi nefsinde ve cümle varlıkta mevcut olan
Rabbine vuslat’a ulaştırır.
İşte bunu ifade ederek “İlahi aşk Burak’ı, yokuşu düz edip, geceyi
işrak ettiği gibi uzak olanı da yakın eder.” buyruluyor.
Hakk’a aşık olan denildi aşık
Hakikat aşına aşk olur kaşık
Büyüğe döşektir, küçüğe beşik
Bana ihsan etti ol gani Mevla
‘Hakk’a aşık olana denildi aşık...’ Bizim aşktan kasıt ve maksadımız
Hak aşkıdır, biz ancak Hakk’a aşık olanı aşık kabul ederiz, demektir. Hz.
Pir Efendimiz “Kur’an-ı Kerim dört ilim, yedi makam üzre inzal oldu.”
Diyor. Bu ilimler; birincisi ilm-i şeriat, ikincisi ilm-i tarikat, üçüncüsü
ilm-i hakikat, dördüncüsü ise ilm-i marifettir.
Fehmi Efendi Hazretleri: “İlahi aşk kaşığıyla ilm-i hakikat, yani
tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olunur. Büyüklerin, yaşlıların
döşekte; küçük bebeklerin de beşikte sallanmakla rahat ettikleri gibi,
48
fenafillah ve bekabillah salikleri, hep ilahi aşkla rahat edip, irfaniyet ve
kemalata ulaşırlar.” buyuruyor.
Aşk ile tevhidde görenler staj
Uyanır onların kalbinde sırac
Olur onlar akran içinde sertaç
Bana ihsan etti ol gani Mevla
Aşk ile tevhid stajı görmek: Kamilin telkinine kesinlikle riayet ve
ihvanlarla, arif ve ehl-i kemalle sohbet edip, telkini pekiştirmektir. Hangi
salik böyle yaparak, sadakat gösterirse, onların kalbleri aydınlanır, parlar
ve diğer ihvanlar içinde baş tacı olur. Böyle bir aşık, bu ahvalinden istifade ettiği gibi, diğer salikler, aşıklar da ondan istifade ederler.
Aşk oldu Fehmi’nin yolunda rehber
Onunla Hızır’a eyledi sefer
Ondan etti ilm-i ledünnü ezber
Bana ihsan etti ol gani Mevla
Kur’an’da: “Musa genç arkadaşına dedi ki: İki denizin birleştiği yere
kadar hiç durmadan dinlenmeden yürüyeceğim yahut seneler ve seneler
harcayacağım.” (Kehf, 60) Beyanı vardır. Hz. Musa iki denizin birleştiği
yere geldiğinde “Orada kullarımızdan öyle bir kul buldular ki, biz ona
katımızdan bir rahmet vermiş, lütfumuzdan ilm-i ledün öğretmiştik.
Musa ona dedi ki; sana öğretilen ilmi / rüştü / kemalatı bana da öğretmen
şartıyla sana tabi olayım mı?” (Kehf, 65-66) Bu ayetlerden açıkça anlaşıldığı gibi, Hz. Musa’nın ilm-i ledün öğrenmek için Hızır’la buluşup,
birlikte yolculuk yapmaları ve ayrılmaları beyan ediliyor. Hızır, ilm-i
ledünün mazharı ve alimi olan kimsedir.
Burada şöyle bir müşkül hasıl oluyor ki, Hz. Musa ululazim bir
peygamber iken, nasıl ilm-i ledün bilemez? Bu konuda, Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretleri, özetle: “Ledün ikidir: Biri ilmi, diğeri kevnidir. Hz. Musa ilm-i ledüne mazhar olup, ilm-i ledünü bilirdi. Fakat Hz.
Musa’nın üç müşkülü vardı ki, bu müşküllerin çözülmesi için ledün-ü
kevniye gerektiğinden, Hızır’la buluştu ve ledün-ü kevniye ile müşkülleri
halloldu. Hz. Musa’nın birinci müşkülü: ‘Annem beni doğurduğunda,
Firavun’un katliamından kurtarmak için bir sepet içerisinde Nil nehrine
bıraktığında ben neden boğulmadım?’ İkinci müşkülü ise: ‘Kavga eden
arkadaşına yardım ederken birisini öldürdü; tövbe ettiği halde acaba
bundan dolayı günahkar oldu mu?’ Üçüncü müşkülü ‘Şuayip (as)’ın kızlarına bir ücret almadan yardım etti ve koyunlarını suladı. Acaba bu yardımından dolayı ne gibi bir ecir, mükafat görecek?’ İşte Hz. Musa,
49
Hızır’la buluşup birlikte yapmış olduğu yolculukta, ledün-ü kevniye ile
bu müşküllerini halletti.” buyuruyor.
Bu itibarla, tüm zamanlarda ve bugün dahi mürşid-i kamil, ledün
ilminin mazharıdır ki, ilm-i ledün, ilm-i tevhid-i hakikidir. Bu itibarla her
zamanın kamili, o zamanın Hızır’ıdır. Hani ya ‘Hızır ölmez, her zaman
sağdır’ denilmesi, bundan dolayıdır. Bunu beyanla H.Fehmi Hazretleri:
“Aşk-ı ilahi bana rehberlik etti ve onunla Hızır’a yani zamanın
mürşid-i kamiline gittim ve ilmi ledünü / ilm-i tevhid-i hakikiyi
öğrendim.” diyor. Velhasıl bu beyitlerin tamamı bize aşk-ı ilahinin kıymetini, değerini ve ehl-i kemal ve ariflerdeki Hak aşkının tesirini
anlatıyor.
Allah, cümlemize ilahi aşkı ihsan eder, inşallah...
*
*
*
11
Dilruba vaktin seherinden doğar envar bana
Senden artık gönlüm içre bir muhabbet yok bana
Envar, nurlar demektir. Vaktin seherinde envarın doğması; kulun
kalbine zikr-i daim zevkinin yerleşmesi demektir. Zikrullah hangi kulun
kalbine yerleşirse, o kalbte Hak’tan gayriye muhabbet kalmaz. Bunu
beyanla H.Fehmi Hazretleri: ‘Ey sevgili ilahım, daim zikrin nuru, aydınlığıyla, gönlümde senden başkasına, yani ağyar, masiva sevgisi kalmadı.
Artık benim gönlümde ancak senin sevgin / muhabbetin var.’ diyor.
Cenab-ı Hak, hadis-i kudside: “Kimin ki kalbinde Allah yoktur; ben onun
iki cihanda hasmıyım. Kimin ki kalbinde Allah vardır; ben onun iki
cihanda dostuyum.” buyurmuştur.
Ta ezelden ben senin aşık-ı üryanınım
Cilve-i gamzen okundan yara açtın sen bana
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “Hakka kavuşuncaya kadar
altı merhale vardır ki, bunlar; muhip, mürid, salik, talip, aşık ve vasıldır.”
Buyuruyor. Muhip o dur ki, Hak muhabbetini duydu mu dinler, muhabbetten zevk alır. Bu hal muhipliktir, sahibi muhiptir.
Mürit: Muhabbetten zevk almakla beraber, muhabbeti arar muhabbetin kaynağını araştırır, ki bu hal müritliktir, bu halin sahibi mürittir.
50
Salik: Kişinin zevk alıp da, aradığı muhabbetin kaynağını bulması
ve intisap etmesidir. Kim ki mürşid-i kamili buldu ve telkine mazhar
olduysa, o kimse süluk ehli olur. Bu halin sahibine salik denir.
Talip: Tevhid-i ef’al keşfine mazhar olmaktır ki, tevhid-i ef’al saliğinin hali talipliktir.
Aşık: Tevhid-i sıfat makamının keşfi irfaniyeti olup, bu makamın
keyfiyeti aşktır. Bu makamın keyfiyetine ulaşan ise aşıktır.
Vasıl (Kavuşan): Tevhid-i zat makamının keşfi irfaniyetine mazhar
olmaktır. Bu makamın zevki vuslattır, vuslat edene ise vasıl denir. Vesselam.
Herkesin ezelinde, doğuştan aşk vardır. Aşkın olmadığı hiç bir
kimse yoktur. Her insan mutlaka bir şeyleri sever, muhabbet eder. Kimi
para, kimi evladını, kimi mal, kimi tabiat, kimi siyaset, kimi güzel
sanatlar vb. Eğer insanda aşk olmazsa bunları sevebilir mi? Sevemez. İşte
herkeste bulunan bu aşk, mecazi aşktır, gayriyet aşkıdır. İşte bu aşk, kula
perde olur ve kulu Rabbine vuslata götürmez. Kulda var olan bu aşkın,
ilahi aşka dönüşmesi gerektir. Bunun için ehl-i kemalin meclis ve sohbetine katılanlar ilahi sevgiliye vuslat derdiyle yaralanıp, kamilin zikr-i
daim ve makamat-ı tevhid irşadıyla, ezelinden, yani doğuştan kendinde
var olan mecaz aşkı ilahi aşka dönüşür. Böylece o kul, aşk-ı ilahi mazhariyetiyle Hak aşığı olur ve Rabbine kavuşur.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Ta ezelden sen bana aşk
verdin, fakat bu aşkı ben gayriyete sarf ettim. Ancak mürşid-i kamilin
meclisine dahil olduğumda aşk-ı ilahiye mazhar oldum, ve o mecliste
açığa çıkan, senin güzel yüzünün cilve-i gamze oku olan derd-i ilahiyle
yaralandım, yani ilahi sevgiliye vuslat derdiyle dertlendim.” diyor.
Sen mürid-i mürşidansın verdiler bir ad bana
Mahvolup suretle esma oldu Hak mihman bana
Fehmi Efendi Hazretleri, iki mürşidden ders almış ki bunu beyanla:
“İki mürşidin müridi oldum, zikr-i daim ve makamat-ı tevhidin irfaniyetiyle benim suretim; yani kendime nispetle ne ismim ne de varlığım
kalmayıp fena buldu, mahvoldu. Fakat bu mahv u fena kulluğuma, ilahi
sevgili misafir oldu ve ben ilahi sevgiliye, yani Rabbime kavuştum.”
diyor. Çünkü kudsi hadiste Cenab-ı Hak: “Ey kulum, sen yok olmadıkça,
bana kavuşamazsın. Ben tecelli etmedikçe, sen yok olamazsın.” buyurmuştur.
Herkese kırk erbain verdiler doksan bana
Hubb-ü Hak’tan elli lira bir ceza çok az bana
51
Gafil, cahil ihvan ve saliklerin; halk-ı alemi, ehl-i şeriatı ‘Sen
cahilsin, sen hayvansın, sen şöylesin, sen böylesin...’ deyip, gaflet ve
cehaletle taciz etmelerinden dolayı, Mürşid-i Kamil, Arifibillah Fehmi
Efendi Hazretlerini tutuklayıp hapsediyorlar ve doksan gün hapis yatıyor.
Elli lira da para cezası veriyorlar ki, işte bu hadise beyan ediliyor.
Vahdetin kesreti doğan üç gün eyledi devam
Doğdu gün mağribden, oldu her cihet seyran bana
Kesret, çokluk demektir. Bir kesret vardır ki, kendi nefsimiz ve bu
cümle alemde her ne varsa, cehaletle var zannettiğimiz tüm nispet varlıklardır. Bir de Cenab-ı Hakk’ın kendi ‘Bir’ olan zatından zuhura getirdiği ve birliğini bozmayan kendi kesret ve çokluğudur, yani vahdetin
kesretidir.Üç günden maksat,cem,hazretülcem ve cemmülcem olan üç
bekabillah makamı mazhariyetidir. Çünkü bu üç bekabillah mertebeleri
vahdetin kesretini zuhura getirdiği mertebelerdir.
Bu itibarla “Ben bu üç beka mertebesinin marifetiyle her nev-i
tecelliden Rabbimi seyredip müşahede ediyorum, cümle tecelliler benim
seyranım oldu. Her cihet, yani her nevi ismin mahiyet-i sırrı, bana açılıp
ayan oldu.” demektir. Allahualem.
Bahr-ı ‘ev edna’ ya saldık gemimiz tutmaz tufan
Fehmi kadrin kim bildi ise etti Hak ihsan ona
Kur’an-ı Kerim’de “Sümme dena fetedella, fekane kabe kavseyn ev
edna / Sonra iyice yaklaştı ve sarktı. İki yayın beraberliği gibi belki
ondan da yakın.” (Necm, 8-9) buyrulmuştur. Ehl-i kemal “Bu ayetler,
meslek-i Resulün beka makamlarının Kur’an’daki beyanıdır.”
demişlerdir. Sümme dena; makam-ı cem, fetedella; makam-ı hazret-ül
cem, kabe kavseyn; cemülcem, ev edna; ehadiyet makamıdır. İşte ‘ev
edna’ makamı olan ehadiyet makamı, Hz. Resulullah Efendimize mahsus
olup, ancak Hz. Peygamber Efendimizin telkin ve müsaadeleriyle bu
makama teberrüken girilerek ziyaret olunur. Hiç bir mürşit ehadiyet
makamını telkin ve tarif edemez.
H. Fehmi Hazretleri “Kim ki meslek-i Resulün kadrini, kıymetini
bilir ve sadık olursa, Allah ona cümle meratib-i ilahi keşfin zevkini ihsan
eder.’ diyor ve devamla ‘Ben de bu ihsanı ilahi mazhariyetiyle ‘makam-ı
ev edna’ olan, ehadiyet makamına kayık saldım ‘ev edna’ denizinde
yüzüyorum.” buyuruyor.
Cenab-ı Hak, bizlere de bu mertebelerin keşif ve zevklerini ikram ve
ihsan eder inşallah.
52
*
*
*
12
Ey dilara, bağ-ı lütfun verdi neş’e canıma
Tal’at-ı nurun hayat bahşeyledi dilhaneme
Hz. Yusuf (as) Mısır melikine köle olarak satıldı. Hz. Yusuf beşer
olarak yaratılmışlar içinde en güzel idi. Melikin karısı Zeliha, Yusuf’a
aşık oldu, bunu bütün halk duydu ve Zeliha’yı tenkit ettiler kınadılar.
Nasıl olur da bir efendi kölesine aşık olur, diye dedikodu ürettiler. Zeliha
dedikoduları duydu ve onlara ‘Siz dedikodu üretiyorsunuz lakin
Yusuf’umun güzelliğinden haberiniz yok, onu hiç görmediniz. Haydi
benim davetlimsiniz, buyrun misafirim olun da size Yusuf’u göstereyim.’
Dedi. Sonra onlar da geldiler ve Zeliha onları güzelce ağırladı ve meyve
ikram etti ve Hz. Yusuf’a seslenip çağırdı. Hz. Yusuf geldiğinde orada
yabancıları görünce hemen geri gitti. İşte o anda Hz. Yusuf’u görenler
onun güzelliğinin verdiği şevkle kendinden geçtiler ve meyve yerine hep
ellerini kestiler de ellerini kestiklerinin farkına varmadılar. Bir müddet
sonra kendilerine geldiklerinde baktılar ki hep elleri kan revan içinde
kalmış. O zaman Zeliha onlara “Siz Yusuf’umu bir an gördünüz ve bakın
ne hale geldiniz, ya ben hep Yusuf’la beraberim, ben ne yapayım? Onun
güzelliği karşısında nasıl dayanırım, Yusuf’un güzelliğine aşık olmamak
mümkün mü?” dedi. İşte Cenab-ı Hakk’ın Kur’an-ı Kerim’de hikayelerin
53
en güzeli olarak vasıflandırdığı Zeliha’nın Yusuf’a olan aşkı özetle böyledir. Hakikatte ise Hz. Yusuf, ruh güzelliğini remzeder.
Ruh güzelliği vahdet zevkidir, yani cümle tecellide vahdetten
ayrılmayıp Hakk’ın zuhurunda vahdetle neşelenmek ve zevklenmektir.
Bu itibarla böyle bir ruh güzelliğine mazhar olup, cümle tecellide vahdet
müşahedesiyle zevklenen Fehmi Efendi Hazretleri: “Ey gönlümü alan
sevgili, ey yüzü aydın, ey hidayet zuhurunun otağı, senin ihsanındır beni
neşelendiren, gönlüme hayat veren.” diyor.
Ruy-ı hüsnündür görünen sevmemek imkan mı var?
Her bakışta zevk-i tezyid eyledi irfanıma
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de: “Allah’ın yüzünden başka her şey
fanidir…” (Kassas, 88) buyuruyor. Her kim, bu ayette ifade edilen hakikate mazhar olursa, o kimse Hakk’ın güzel yüzünden başka bir şey
görmez. Bir kulun ulaşacağı en yüce zevk Hakk’ın güzel yüzünü müşahede etmektir. Velhasıl Cenab-ı Hakk’ın güzel yüzünü görüp de sevmemek olur mu? Olmaz. Çünkü onun güzelliğini seyretmenin verdiği
zevkten ala bir zevk olmaz, cümle aşıklar, arifler, o zevkin bağımlılarıdır.
Bir cemali nice yüz bin şekle nakkaş eyledin
Cümle nakkaş içre bir yüz görünür didarıma
Fehmi Efendi Hazretleri: “Sen teksin, birsin, fakat zuhurunda yüz
binlerce sayıya gelmeyecek kadar suretler ve kesret var. Bu suretlerin
çokluğu ve kesret alemi beni aldatmaz, bu suretlerde ve cümle varlıkta
ben ‘bir’ olan senin güzel yüzünü görürüm.” buyuruyor. Mekteb-i irfanda
zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhar olan arifibillaha
varlıklar perde olur mu? Olmaz. Çünkü o cümle varlıkta hep Rabbini
görür.
Vuslat-ı ma’şuk yanında zevk-i cennet kandedür?
Bağ-ı cinan, huri-gılman hiç görünmez aynıma
Vuslat-ı maşuk, aşığın sevgilisine kavuşması demektir. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “İlahi sevgiliye kavuşup, onunla
beraber olmanın keyfiyet ve zevkine mazhar olmuşum. Amel cennetinin
bağı bahçesi, huri ve gılmanı benim gözüme hiç görünmez.” diyor.
Niyazi Mısri Hazretlerinin:
Bu günkü cennet-ül irfana dahil olsa uşşak
Yarınki vaat edilen huri ve gılmanı neyler
Buyurduğu gibi.
54
Leşker-i aşk uğrayıp her varlığım etti harab
Hubb-i Hak’tan gayrı bir şey gelmez artık kalbime
Leşker-i aşk, aşkın askeri, ordusu demektir.Ki salikin ilahi aşk
mazhariyetiyle muhatap olduğu hidayet tecellilerdir. Yani gerek enfusta
gerekse afakta zuhur eden Cenab-ı Hakk’ın müşahedesiyle hasıl olan
irfaniyettir. Fehmi Efendi Hazretleri: “Bana ilahi aşkın askeri, ordusu
uğradı ve tüm nispet varlığımı harap etti, yani fena edip, gayriyeti kaldırdı. Artık benim kalbimde Hak’tan ve O’nun sevgisinden başka bir şey
kalmadı.” diyor.
Nisbet-i vücud mahvoldu, siretim buldu beka
Ol beka ilinde ben hamdeylerim subhanıma
Bir kimsenin nispet vücudunun mahvolması, fenafillah keşfi irfaniyetiyle mümkündür. Her kim fenafillaha mazhar olursa, onun nispet
vücudu, varlığı kalmaz ve onun mevcudiyeti Hakk’ın tecellisi olur. Hak
tecellisi, ölümsüzlük ve ebediyet olan bekadır. İşte ehl-i kemalin kulluğu,
irfaniyeti, beka olan Hakk’ın tecellisidir. Çünkü ayette “…ve ona kendi
ruhundan üfledi. İşitme gücü verdi, gözler ve gönüller verdi. Ne kadar da
az şükredersiniz...” (Secde, 9) buyrulmuştur. İşte kulun sireti, Hakk’ın
ruhundan üflediği ruh olması itibariyle ölümsüzdür, bekadır. Fehmi
Efendi diyor ki:
“Cehaletle kendime nispet edip, var zannettiğim vücudumun fena
bulmasıyla hasıl olan kemalat ve marifetle, beka tecellisine mazhar
oldum. Ki, bu beka mazhariyeti benim siretimdir, canımdır. Bütün noksanlardan münezzeh olan Allah’a hamd ederim, onu överim, onun şanını
yüceltirim!...”
İhtiyacındır bilinmek Fehmi’yi var eyledin
Ta ezelden bu hitabı söyledin kulağıma
Kur’an’da “Biz gökleri, yeri ve bunlar arasındakileri eğlenmek için
yaratmadık. İkisini de sadece Hakk’ı göstermek üzere yarattık…”
(Duhan, 38-39) buyrulmuştur. Hadis-i kudside ise Cenab-ı Hak “Ben
gizli bir hazine idim bilinmekliğimi muhabbet ettim, halkı yarattım.”
diyor. İşte bu ilahi beyanlardan anlaşılıyor ki Allah, halk-ı alemi, kendisini bilmesi için yaratmıştır. Bu itibarla kulun yaratılış / halkiyat gerekçesi olan Rabbini bilmesini, Fehmi Efendi ‘ihtiyacındır bilinmek’ şeklinde ifade etmiştir. Bu ihtiyaç haşa, acziyet anlamında olmayıp, sevmek,
istemek veyahut ta sevip de istemek anlamındadır. Çünkü zatı tekliğiyle
hiç birşey yaratmadan evvel, cenab-ı Hak kendi kendini bildiği halde,
55
yarattığı kullarının kendisini bilmesini sevmiştir, bilinmesine muhabbet
etmiştir. Bu itibarla kul, Rabbini bilmekle muhabbetullaha mazhar olur.
Allah’ı bilenler ikidir: Biri ehl-i şeriat ve tarikatçıların bilişidir ki;
Hakk’ın eserlerinin, ef’alinin, isimlerinin ve sıfatlarının bu alemde zuhur
ettiğini ikrar ederler. Fakat müsemma, fail ve mevsuf olan Hakk’ın zatını
mevhum, yani bilinmezlikle kaydederler. Bu itibarla ehl-i şeriat ve tarikatçılar, zat-ı ilahiden mahcupturlar / perdelidirler, vesselam. Allah’ı
bilenlerin diğeri ise, daim zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhar olan arif ve ehl-i kemaldir ki, bunlar ehl-i hakikat olup, kendi
nefsinde ve cümle varlık ve eşyada Hakk’ın ef’ali, esması ve sıfatıyla
beraber, zat-ı ilahinin fail, müsemma ve mevsuflukla olan zuhurunu
müşahede edenlerdir.
Kulun yaratılışının yüce gayesi olan, kendi nefsinde ve cümle
alemde mevcut olan Rabbine vuslat edip, Rabbini müşahede eden bunlardır ki, kulun yaradılışının yüce gayesinin kemali bunlarla açığa çıkıp
zahir olur. İşte böyle bir kemalatın mazharı olan Arifibillah H. Fehmi
Hazretleri “Bilinmekliğini muhabbet ihtiyacınla Fehmi’yi var eyledin.”
diyor, vesselam.
‘Ezelden bu hitabı söyledin kulağıma’ demek ise: Ezelden maksat
ruhlar alemidir, hitap ise ruhlar alemindeki “…Elestü birabbiküm…/
Rabbiniz değil miyim?.” ( Araf, 172) hitabıdır. Bu hitap, mekteb-i
irfanda mürşid-i kamilin telkin ve irşadıyla bu alemde tekraren yapılır.
Her kim bu irşada ve irfaniyete mazhar olursa, o kul yaratılış gayesine
ulaşmış bir irfaniyetle, ezel olan ervah alemindeki hitabın cevabını
burada verir. Yani bu alemde arifibillah irfanıyla “Elestü” hitabını “bela /
evet” diyerek cevaplar. Allahualem.
56
*
*
*
13
Mürşidim Ali Rahmi bildirdi beni bana
Ol irşad-ı manevi bildirdi beni bana
Kur’an’da “Kendi nefsini bilmeyenlerden başka artık kim İbrahim’in
din ve milletinden yüz çevirir…” (Bakara, 130) buyrulmuştur. Demek ki
kendini bilenler, ancak İbrahim milleti olan ehl-i tevhiddir. Hz. Peygamber Efendimiz “Kim nefsini / kendini bilirse o Rabbini bilir.” diyor.
Bir kimsenin Rabbini tanıması, ancak kendini tanımasıyla mümkündür.
Niyazi Mısri Hazretleri “Sen seni bilmektir pire ülfetten garaz”
buyurarak, mürşide gitmekten gayenin, kendimizi bilmek olduğunu bize
açıkça beyan etmektedir.
Salikin, mürşid-i kamile intisap etmesinin yegane doğru amacı,
kendini bilmek ve Rabbine arif olmaktır. Mürşid-i kamilin yegane doğru
irşadı ise, her şeyin ve salikin asli cevheri olan Rabbi ile saliki buluşturmaktır. Yani salikin kendinde mevcut olan Rabbiyle vuslatının
irşadıdır. Salik bu amaçla mürşid-i kamilin telkin ve irşadına sadakatle
riayet ederse, o salik, nefsini/kendini bilir ve asli cevheri olan Rabbine
arif olarak vuslat eder. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri, mürşidi olan
Ali Rahmi Efendi Hazretlerinin irşadına mazhar olduğundan ‘Ol irşad-ı
manevi beni bana bildirdi.’ diyor.
57
Aşktır bana bidayet yokluk oldu nihayet
Erdi Hak’tan inayet bildirdi beni bana
Allah’ın inayeti ve yardımıyla aşk-ı ilahiye mazhar oldum ve bu
mazhariyetle nispet varlığımın yokluğuna yani fena-yı tama ulaştım.
Sermayemdir yokluğum Hak varlığıdır karım
Gönlümdeki mihmanım bildirdi beni bana
Hz. Resulullah Efendimiz, miraçta Cenab-ı Hak ile buluştuğunda,
Cenab-ı Hakk’ın “Bana ne hediye getirdin?” diye sormasına “Ya Rabbi,
senin hazinelerinde olmayan, yokluğumla geldim.” dedi. Bu hediyeye
Cenab-ı Hak çok memnun oldu ve hudutsuz bir şekilde ikramda bulunup,
kendi varlığıyla tecelli edip, Resulullah Efendimizi şereflendirdi.
Fehmi Efendi Hazretleri “Yokluk benim yegane sermayemdir. Fakat
bu yokluk sermayesiyle Hakk’a kavuşmak, benim kazanç ve karımdır.
Gönlümdeki ilahi sevgili, tecellisiyle bildirdi beni bana.” buyuruyor.
Çünkü hadis-i kudside Cenab-ı Hak “Ey kulum sen yok olmadıkça bana
kavuşamazsın, ben tecelli etmedikçe sen yok olamazsın.” diyor.
Terk edince varlığım gitti gönül darlığım
Zevk ile irfanlığım bildirdi beni bana
Bir kul, kendinde ve cümle varlıkta, eşyada mevcut olan Rabbinden
ayrı kaldığı nispette gönül darlığı devam eder, mutlu ve rahat olamaz.
Çünkü kul, makam-ı insana ulaşıp insan-ı kamil olmadıkça felah bulup
hür olamaz ve cehaletle kendine ve cümle eşyaya varlık nispet zannından
kurtulamaz. Kul, ne zaman kendisini Rabbinden ayıran nispet varlıkları
terk ederse, onun rahatsızlığı, gönül darlığı biter ve gönlü gayriyetten
arınmış olarak Hakk’ın otağı evi olur. Çünkü hadis-i kudside “Ben yerlere ve göklere sığmam, ancak mümin kulumun kalbine sığarım.” buyrulmuştur. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Nispet varlığımı terk
etmekle, kalbimdeki darlık gitti ve Rabbimle vuslatta olmanın zevk ve
irfaniyeti bildirdi beni bana.” diyor.
Oldum tevhide davet hemen ettim icabet
Ol sıdk ile şahadet bildirdi beni bana
Hz. Peygamber Efendimiz “Ben ümmetimin şirk-i celisinden / açık
şirkinden değil, şirk-i hafisinden / gizli şirkinden korkarım.” Diyor.
Şirkin çaresi tevhiddir. Şirk iki olduğu gibi, tevhid de ikidir: Biri tevhid-i
58
şer’i, yani şeriatın tevhididir; bu genel tevhid olup, kelime-yi tevhidi dil
ile ikrar edip, kalb ile tasdik etmektir. Ki, cümle Müslümanların
tevhididir. Diğeri ise, tevhid-i hakiki olan özel tevhiddir. Şeriat tevhidine
davet, müezzinler tarafından yapılır ki, bu davete icabet, kulu şirk-i
celiden, yani açık şirkten kurtarır.
Tevhid-i hakikinin davetçileri ise, mürşid-i kamildir. Hangi kul,
kamil mürşidin davetine icabet eder de salik olursa, mürşid-i kamilin
telkin ve irşadına mazhar olur ve şirk-i hafiden, yani gizli şirkten
kurtulur. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Mürşid-i Kamili
buldum, ona intisap ettim ve makamat-ı tevhid telkinine ve irşadına
mazhar oldum. Telkine sadakat gösterdim ve makamat-ı tevhidin müşahedesiyle hasıl olan irfaniyet ve kemalat, beni gizli şirkten kurtarıp, beni
bana bildirdi.” buyuruyor .
Neylem ben bu dünyayı hem istemem ukbayı
Buldu gönül Mevla’yı bildirdi beni bana
Bu beyitlerde ifade edilen dünya, bu tabiat aleminde nefsimize hoş
gelen ve bizi Hak’tan ayıran beşeri lezzetlerdir. Ukba ise, alem-i ahiret ve
ahiretteki amel cenneti nimetleridir. Gerek dünya gerek ahiret nimeti
Hakk’a varmaya, kavuşmaya engeldir. Hz. Peygamber Efendimiz
“Dünya ehline ahiret haram, ahiret ehline dünya haram; hakikat ehline
ise, ikisi de haram.” buyurmuştur. Çünkü ehl-i dünya, bir iş yaparken
sadece kar ve beşeri menfaat gözetir. Ahireti düşünmeyip, bu iş haram
mıdır helal midir bakmaz. Onun için ahiret ona haram olur. Ehl-i ukba
ise, bir iş yaparken ahireti gözetir, harama ve helale dikkat eder. Haramı
işlemez, helal olanı yapar. Bütün bunları yaparken nefsini cehennemden
koruyup, amel cennetinin nimetlerine kavuşup, o nimetlerle nefsini lezzetlendirmek için yapar. Böylece ehl-i dünya gibi hareket etmediğinden,
ehl-i dünyanın hali ona haram olmuş olur.
Hakikat yani ehl-i tevhid-i hakiki arifleri ise, haram ve helale dikkat
eder, harama asla yanaşmayıp, helal olana muhakkak tabi olur. Ahkamın
ve Kur’an’ın emirlerini ne eksik ne de fazla, tam olarak yapar. Bunları
yaparken asla ehl-i dünya ve ehl-i ukba gibi nefsini dünya ve amel cennetlerinin nimetleriyle lezzetlendirmek için yapmaz. Emr-i ilahi olduğu
için Allah’ın emir ve yasaklarına, Resulullah Efendimizin ahlak ve tabiatı
olduğu için sünnete riayet eder. Çünkü ehl-i tevhid-i hakiki; bu alemde
zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle Hakk’a vuslat etmiş
olup, onların gönüllerinde Hak’tan başka hiç bir şey kalmamıştır. Onlar
her an cennet’ül irfanda ilahi sevgiliyle vuslatta olmanın zevkiyle yaşadıklarından, gerek dünya gerekse ahiret zevki için kulluk yapmazlar. Bu
59
itibarla tevhid-i hakiki ehline, dünya ve ukba ehli gibi kulluk yapmak
haram olur.
Fehmi Efendi Hazretleri, bu manaya işaretle: “Neyleyim ben bu
dünyayı da ukbayı da, çünkü benim gönlümde Hak’tan başka bir şey
olmayıp, gönlüm Mevla’yı, yani dost olan Allah’ı buldu!” diyor.
Fehmi buldu vahdeti ol dost ile halveti
Nur Muhammed himmeti bildirdi beni bana
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri, meslek-i Resul-ü Melamiyyenin tarifini, telkinini bizzat Hz. Peygamber Efendimizden görmüştür.
Meslek-i Resul-ü Melamiye mürşid-i kamilinin telkin ve irşadı; Hazreti
Pir Efendimizin şahsında tasnif ve tarif edilen marifetin aynıdır. Herkes
kulluğunu kemale ulaştırmak için bu marifete muhtaçtır. Çünkü hiç
kimse meslek-i Resul irşadı olan zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaşmadan Rabbine vuslat edemez, makam-ı insanı bulup insan-ı
kamil olamaz. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Kendimi bilmem,
vahdeti-Bir’i bulmam ve dostum olan Rabbime kavuşmam, Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretlerinin şahsında zahir olmuş olan Meslek-i Resul
irşadı mazhariyetiyle olmuştur. Bu itibarla beni bana bildiren Hz. Pir’in
irşadı, himmetidir.” diyor.
Allah, cümlemizi Hz. Pir’in himmetine mazhar kılsın.
60
*
*
*
14
Bak şu Hakk’ın hikmetine nice dert verdi bana
Çün ezelden dertli idim yine dert verdi bana
Kur’an’da “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?.. Evet sen bizim Rabbimizsin biz buna şahidiz…” (A’raf, 172) Buyrulur ki, bu hitap ve cevap
ruhlar aleminde olmuştur. Ruhlar aleminde herkes, Rabbin hitabına evet
dedi ve şahit oldu. Hz. Pir Efendimiz “Ruhlar alemindeki bu şahitlikte
ilim vardı, fakat marifet yoktu. İlim akılla elde edilir, marifet ise müşahedeyle elde edilir.” diyor.
Bu imtihan / şahadet alemine gelen herkes, Rabbini görüp ona şahit
olmak potansiyeliyle doğar. Bu potansiyel ve kabiliyeti insanı, yeryüzünde Rabbine halife olma ademiyetiyle mükellef yapar ki, bu mükellefiyete insandan başka yaratılan hiç bir mahluk muhatap değildir. Bu
aleme bedenlenerek doğup gelen herkes, ruhlar alemindeki hitabı ve
şahitliğini cehalet ve gafletle unutarak ademiyet potansiyelini ve mükellefiyetini hapseder. Çeşitli dertlere muhatap olur ki, bu dertler gayriyetten
hasıl olan dertlerdir. Bu gayrıyet dertleri, kulun ezeliyle, yani bedenle bu
aleme doğmasıyla başlayan dertler olduğundan ezel derdidir. Bu
dertlerden kurtulmanın çaresi ise, Hak aşıklarıyla, ehl-i kemalle arkadaş
olup onların meclisine dahil olmak ve cehalet ve gaflet içinde olduğunu
anlamaktır. Çünkü cahil ve gafil olduğunu bilen kimse ancak ‘Ruhlar
61
aleminde muhatap olduğum hitap ve yapmış olduğum şahitlik nedir?
Cenab-ı Hak nasıl bilinir ve ona nasıl kavuşulur, alemlerin Rabbini
görerek nasıl şahit olurum?’ diyerek, Allah derdiyle yeniden dertlenir.
Böyle dertlenmek insanı terakki ettirdiğinden, derd-i ilahi kul için
rahmettir. Çünkü bu dert, kulu Rabbine vuslata ulaştırır ve kul arif, kamil
bir insan olur. Bu itibarla Süleyman Çelebi Hazretleri Mevlid’inde:
Bu Süleyman kuluna rahmet et
Ehl-i derdin sohbetine mahrem et.
Diyor. Kendisinin de dert ehli olup, dertliler meclisinde dertlilerle
beraber olabilmesi için Allah’a niyaz ediyor, Allah’tan yardım istiyor.
Bunu dikkate alırsak ezel derdi, cehalet ve gafletten hasıl olan gayrıyet
derdidir. ‘Yine dert verdi’ beyanındaki dert ise, derd-i ilahidir, vesselam.
Bir de irşadla görevli olan velilerin muhatap olduğu dert vardır:
Bunların irşadından rahatsız olanlar, onun irşadını engellemek için çeşitli
zorluklar ve engeller çıkararak dert üretirler. Çünkü irşadla görevli olan
cümle peygamberler ve veliler, yaptıkları tebliğ ve irşad yüzünden zorluklar ve engellere muhatap olmuşlar ve dertlenmişlerdir. Fehmi Efendi
Hazretleri de zaman zaman böyle zorluk ve engellerden dertlenmiştir.
Allahualem.
Aradım buldum tabibi sıdk ile uydum ona
İçirdi sehpa-yı camı ol imiş derman bana
Her kim ki dert ehli olup dert sahibidir, daima derdine derman arar.
Her derdin bir doktoru vardır. Derd-i ilahinin tabibi ise, kamil mürşiddir.
İşte Fehmi Efendi Hazretleri “Aradım buldum zamanın mürşid-i kamilini, kamil bana teveccühte bulunup, zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyet kadehinden ikram etti, telkin ve irşada bulundu. Ben de kamilin
telkinine sadakat gösterip uymakla, müşküllerim hallolup irşad oldum,
derdim de derman buldu.” buyuruyor.
Nice bir derttir acaib mübtela oldum ona
Geldiğince hatırıma hiç rahat vermez bana
Dert ehli rahat olmaz, çünkü derdini hatırladıkça araştırır sorar;
Cenab-ı Hak nasıl görünür, nasıl bilinir, ona nasıl kavuşacağım... gibi
müşküllerle dertlenir ve dertlerine cevap, yani çare bulduğu nisbette
irfaniyete terakki ederek arif ve kamil olur demektir.
Yine tuttu eski derdim ne olur bu hal bana
62
Kaynayıp taştı içerden mevc urur derya bana
Fehmi Efendi Hazretlerini çok meşgul eden bir müşkülü hasıl olmuş
ki, onu beyan ediyor. Hem de “Bu dert ve müşküllerin zuhuru
Hak’tandır. Nasıl ki, denizin dalgası denizden ayrılmadan dalgalanırsa,
bana da bu müşküller, cümle varlık ve eşyada mevcut olan Hak’tan
gelir.” buyuruyor.
Böyle bir derde giriftar olmamış hiç kimse de
Depreşir eski yareler dert olur derman bana
Bir çok mesleğin taraftarı, müptela ve dertlisi vardır. Mesela futbol
ve diğer spor dallarının taraftarları, siyaset ve tabiat meraklıları ve dertlileri pek çok olur. Fakat Cenab-ı Hakk’a kavuşmanın meraklısı, dertlisi
çok azdır, bazı memleket ve muhitlerde ise hiç bulunmaz. Bunu göz
önüne alarak ehl-i kemal “Hakk’ı bulmak kolaydır, Hakk’ı bulduranı
bulmak zordur.” demişlerdir.
Fehmi Efendi Hazretleri “Bu dert yani derd-i ilahi, aynı zamanda
benim dermanımdır.” diyor. Çünkü dermanı, çareyi kim arar? Elbette
dertli olan arar ve aradığı için de dermana kavuşur. Derd-i ilahiye
bulaşmamış bir kimse, derman-ı ilahiyi arar mı? Aramaz ve
aramadığından ilahi dermanı da bulamaz. Bu itibarla Allah derdi, aynı
zamanda kulun dermanıdır.
Öyle bir ma’şuka aşık olmuşum hiç misli yok
Görmeyince hub cemalin dü cihan zindan bana
Her güzellik bir şekilde temsil edilir ve misallendirilir. Mesela,
falancanın gözlerinin güzelliği ceylana benzer, huyu melek gibidir, kaşı
yay gibidir, boyu fidan gibidir... şeklinde misallendirilir. Fakat güzeller
güzeli olan Cenab-ı Hakk’ın bir şeye benzetilip de misallendirilebilmesi
için, Hakk’ın eşi, dengi ve benzeri olması icap eder. Kur’an’da “O doğmadı, doğurmadı. Onun eşi ve benzeri yoktur.” (İhlas, 3-4) buyrulmuştur.
İşte bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Benim ilahi sevgilim hiç bir
şeye benzemez. Ben onun güzel yüzü olan cemalini görmezsem, iki cihan
yani gerek bu alem gerekse alem-i ahiret bana zindan olur.” diyor. Çünkü
Cenab-ı Hakk’ın güzelliğini görmek, onun cemaline kavuşmak, bir kulun
ulaşacağı en büyük nimet ve mazhariyettir. Vesselam.
Neylerim evrad kuyudat var iken ol yar bana
Görmezem nücum ziyasın çün doğar envar bana
63
Hz. Pir, özetle: “İbadet üçtür: Birincisi, abidin ibadetini nefsi ile
nefsinin menfaati için yapmasıdır. İkincisi, abidin ibadetini nefsi ile
Hakk’ın rızası için yapmasıdır. Üçüncüsü ise abidin ibadetinde abid,
ibadet ve mabut bir olur.” diyor.
Nefsiyle nefsi için ibadeti, ehl-i şeriat olan avam-ı nas yapar ve
bunlar daima nefsini ahiret nimetleriyle lezzetlendirmeyi düşünür. Nefsiyle Hak rızası için ibadeti ise, şeriat alimlerinin bazısı ve bazı tarikat
ehilleri yaparlar. Bunlar, kulluk ve ibadetlerini nefsiyle Allah rızası için
yaparlar.
Abidin, ibadetin ve mabudun bir olduğu ibadet ise, ehl-i hakikat olan
insan-ı kamilin ibadet ve kulluğudur. Çünkü onlar, daim zikir ve
makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle, kendi nispet varlıkları olmadan
Hakk’a vuslat zevkiyle yaşarlar.
İşte mürşid-i kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri, Hakk’a vasıl
olduğundan “Fazla ibadet ve tesbihatla kaydedilerek nefisle, yani nispet
varlık zannıyla yapılan kulluğu ne yapayım? Çünkü ilahi sevgiliyle vuslattayım. O hep benimle beraberdir. Benim kulluğumda gayrıyet olmayıp,
ibadet eden, ibadet ve ibadet edilen birdir.” diyor ve devamla “Gündüz
güneşin aydınlığına kavuşan kimsenin, yıldızların aydınlığını arayıp
özlememesi gibi; Hakk’a vuslat irfaniyeti doğdu bana, Hak’tan gayriyetle
ve nefisle yapılan kulluğa dönüp de bakmam.” buyuruyor.
Öyle bir çeşm-i siyaha mail oldum ben bugün
Her nazarda çeşm-i dilara hayat verir bana
“Ben ilahi sevgilimin, vahdetinden açığa çıkardığı tecellilerindeki
güzelliğine, cemaline tutulup bağlandım. İlahi sevgilinin her tecellisindeki güzelliğiyle bana görünmesi, benim hayat kaynağımdır, beni yaşatandır.” buyruluyor. Çünkü aşık olana cehennem, sevgilisinden ayrı
kalmasıdır. Bu itibarla Hak aşıklarının ve ehl-i kemalin her daim aradığı,
ilahi sevgiliye vuslat olan cennet-ül irfan zevkidir. Vesselam
Niceler geldi ve geçti ol yüze kör oldular
Talibi gördüm dese de hiç kanar olmaz bana
Fehmi Efendi Hazretleri: “Rabbini göremeden, ona kavuşup vuslat
etmeden, bir çok kimse bu aleme geldi ve geçti. Yani yaradılışının icabı
olan kulluğu yerine getirmeden, Rabbinden mahcup ve perdeli bir hal ile
kör olarak bu alemden göçtüler,fakat ben bu alemde Rabbimden perdelenmedim ve ilahi sevgilinin müşahedesine asla doyup kanmadım, ona
bakmaktan ise hiç usanmadım.” buyuruyor.
64
*
*
*
15
Herkesin bir sevdası var biri mal olmaz bana
Aşıkım ol bimisale misal olmaz yar bana
Herkes doğuştan aşkın mazharıdır. Çünkü halkiyetin sebebi aşktır,
muhabbettir. Hadis-i kudside “Ben gizli bir hazine idim, bilinmekliğimi
muhabbet ettim; halkı yarattım.” buyruluyor. Bu itibarla halk edilip,
yaratılan her şeyde, herkeste muhabbet / aşk vardır. Fakat herkes
muhabbetini bir şekilde açığa çıkarır. Kimi karşı cinse, kimi tabiat, kimi
servet, kimi mevki makam, kimi siyaset, kimi güzel sanatlar vb. Ehl-i
kemalin muhabbeti ise Hakk’adır. Daha evvelki beyitlerin açıklanmasında beyan edildiği gibi, Hak’tan gayrı olan bir şeyin, mutlaka dengi
benzeri vardır ve misallendirilir. Cenab-ı Hakk’ın ise dengi, benzeri olur
mu? Olmaz. Çünkü ayette: “O’nun eşi ve benzeri yoktur.” (İhlas, 4)
buyrulmuştur.
Mürşid-i kamil Fehmi Efendi Hazretleri: “Herkesin bir sevdası,
muhabbeti var. Bir şeylere aşık olmuşlar ve gereğini yapıp muhabbetlerini açığa çıkarıyorlar. Benim aşkım, muhabbetim ise, eşi benzeri olmayıpta hiçbir varlıkla misallendirilemeyen ilahi sevgiliyedir, gayriyete
muhabbetim yok. Gayriyet bana yar olmaz.” buyuruyor.
Bilmezem nedir kusurum küstü cananım benim
65
Rahat olmaz dertli gönül gülmeyince yar bana
Aşık olanın rahatsızlığı, maşukunu, sevdiğini görememekten, ayrı
kalmaktandır. Aşığa sevgilisi yakın olurda, görünürse hiç bir derdi ve
rahatsızlığı kalmaz. Fehmi Efendi; yari, sevgilisi olan Cenab-ı Hak’tan
ayrı kalınca, kusuru kendisinde arıyor ve ‘kusurum nedir bilmezem’
diyor. Yarin gülmesi ise, aşığa sevgilinin yakın olup görünmesidir.
Allahualem.
İçmez isem gamze-i nazından onun kevseri
Bağ-ı cennette olursam görünür zindan bana
Kevser, süreklilik veren, kulu ebediyete kavuşturan içkidir ve
makamat-ı tevhid müşahedesinden hasıl olan keyfiyettir. Cenab-ı
Hak,meratibi ilahi olan, tevhid mertebelerindeki tecellisiyle ancak
müşahede edilir. Bunu beyanla “Makamat-ı tevhidle zahir olan ilahi
sevgiliyi müşahede etmekle hasıl olan, zevk-i ilahiden ayrı kalırsam, beni
amel cennetinin bağ ve bahçelerine koysanız da bana zindan olur.”
deniyor. Bu konuda Niyazi Mısri Hazretleri:
Aşk ile tamuda olmak cennetidir aşıkın
Lakin cennette olsa da tamudur aşksız ona
buyurmuştur.
Kısmeti ruz-ı ezelde kullara bahşeyledin
Kimseye dost olmayan bir tali’i verdin bana
Ruz-u ezel “Elestü birabbiküm / Rabbiniz değil miyim?…” (A’raf,
172) hitabının yapıldığı ervah alemidir. Şu anda bu hitabın tekrarı,
mekteb-i irfanda mürşid-i kamilin irşadıyla yapılmaktadır.
Kulluk yokluktur, acziyettir, hiç kimsenin kendine ait varlığı yoktur.
Fakat Hakk’a arif olanların haricindekiler, cehaletle kendinin ve cümle
alemin nispet varlığının olduğunu zannederler. Arifibillah ise, tevhid-i
hakiki keşfiyle bilir ki, kendinin ve alemin nispet varlığı yoktur ve cümle
varlık Hakk’ındır.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Elestü hitabının tekraren
yapıldığı kemalat ve irfaniyete, mürşid-i kamilin irşadıyla mazhar oldum.
Kendimin ve cümle alemin fena / yokluk keşfi irfaniyetinin, Allah’ın
kullarına en yüce ihsan ve bağışı olduğunu anlayarak, Allah’tan gayriye
dost olmadım.” diyor. Ve Cenab-ı Hakk’a hitaben “Böyle bir talih ve
kısmetle tecelli ederek beni şereflendirdin.” buyuruyor.
66
Mahzeninde olmayan bir yokluğu verdin neden?
Ol hazine-yi gınadan mı gelir yokluk bana?
Hz. Ebubekir (ra): “Hamd Allah’a mahsustur. Allah, kullara kendi
acziyetini / yokluğunu itiraftan başka bir yol vermedi.” diyor. Demek ki
kulun en kemallisi, yokluğunu idrak ve keşfedendir. Cenab-ı Hak, kendinden başka hiç bir şey yaratmadığı gibi, kendi varlığı başka bir yere de
intikal etmedi. Cenab-ı Hak kendi varlığında tecelli ederek
görünmezlikten, yani batından zahir olup, açığa çıkarak göründü. Cehaletle var zannedilen cümle nispet varlıklar, Hakk’ın batından / gizlilikten
açığa çıkardığı kendi tecellisidir.
Cahiller, bu tecellilerin her birine ayrı ayrı vücut nispet ederek,
Allah’a şirk koşuyorlar. Arifibillah ise, kendinde ve cümle alemde Rabbinden başka bir şey görmeyip, kendinin ve alemin nispet vücudunun
olmadığını müşahede ederek zevk eder. Peygamber Efendimiz miraçta
“Allah’ın hazinesi varlık hazinesidir, orada olmayan tek şey yokluktur.”
buyurmuştur.
Fehmi Efendi Hazretleri: “Senin mahzeninde olmayan, bendeki
yokluğu neden verdin? Yokluk, senin hudutsuz zengin olan hazinenden
mi gelir bana?” diyerek soruyor. Cevaben deriz ki; evet, kulun yokluk
irfaniyeti de Hakk’ın varlık hazinesinden gelir, çünkü Hakk’ın
vücudundan gayrı varlık yoktur. Cümle alem denilen her bir tecelli, zat-ı
ilahinin zuhurudur. Vesselam.
Bilir iken cümle varlık hep senin muhtaç benim
Aciz ü naçar olursam niçin gelir gam bana?
Kur’an’da: “…küllü şeyin halikun illa vecheh…/ O’nun yüzü / veçhi
dışında her şey fanidir / yoktur.” (Kassas, 88) buyrulmuştur. Bu itibarla
kulun varlığı Hak’tır. Kul ise mazhar-ı esmadır. Esmanın ise vücudu
olmaz. Çünkü esma sıfat-ı ilahinin zuhurudur. Kul mazhariyeti icabı zat-ı
ilahinin zuhuru olan fiillerden ve esmalardan etkilenir. Muhiddin Arabi
Hazretleri “Hak zuhurdan ibarettir, kul ise kabulden ibarettir.” diyor.
Bu konuda Hz. Pir “Vahdet tekessür etmeyince ayanda zahir olmaz.
Ol kesret, Hz. Maşuk’un zatıdır. Ol meratib iki kısımdır: Biri
müessiredir, esma-yı zatiye ve evsafı fiiliyedir ve birisi de müteessiredir;
elvan-ı hissiye ve akliyedir.” buyurmuşlardır. İşte görmek, işitmek,
tatmak, koklamak ve dokunmakla beşi zahir olan; vehim, hayal, idrak,
hafıza ve akıl ile beşi de batın olan duygularla kul, esma-yı zatiye ve
evsaf-ı fiil tecellilerinin tesiriyle müteessirdir,yani etkilenir. Velhasıl
67
cümle varlık Hakk’ın iken, kulun aciz ve naçar olup etkilenerek, gamlanması mazhar-ı esma olup kulluğun icabındandır.
Yokluğu varlık bilirsen izzetin oldur senin
Fehmi bildinse bu remzi dü cihan bostan sana
Kur’an’da “Allah gani / zengindir, yoksul / fakir olan sizlersiniz…”
(Muhammed, 38) buyrulmuştur. Bu itibarla yokluk kulluğa ait olup,
varlık ise Cenab-ı Hakk’a aittir. Bir kimsenin kendinin ve alemin yokluğunu idrak etmesi, yani fenafillah’a ulaşıp Allah’ta yok olması, kulun en
yüce izzetidir, makamıdır. Çünkü bu imtihan aleminde, yoklukla Rabbine
vasıl olup kavuşan bir kul, bu alemde ve cümle alemlerde hep Hak’la
beraber olur ki, kulun Hakk’a vuslat etmesinden daha yüce bir keyif ve
zevki olmaz.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek:
“Ey Fehmi! Fenafillah yokluğunu; kulluğun en yüce makamı olduğunun
idrak ve şuuruna erersen, bil ki bu irfaniyet en ala kıvançtır. Bu keşif ve
irfaniyetten hem bu alemde, hem de ahirette nasiplenirsin. Bu keyfiyet,
dünya ve ahireti sana, cennetin bağı, bahçesi.yani bostanı yapar.” diyor.
*
*
*
16
Yine yaz oldu gönül açtı bahar eşcar bana
Açtı evrak libasıyla göründü ol dost bana
Yine yaz oldu gönül... Vahdetin kesret-i zuhuruna mazhar oldum.
Yani Hakk’ın, vahdetinden kendi kesreti olan halkı zahir ettiği irfaniyet
ve kemalata gönlüm ulaştı, demektir. Ki bu, kulun kurb-u nevafil marifetiyle Rabbine yakın olmasıdır. Çünkü Cenab-ı Hak kudsi hadiste “Kulum
bana nafilelerle öyle yaklaşır ki, onun görmesine göz olurum, işitmesine
kulak, tutmasına el olurum..” buyurmuştur. Nevafil yakınlığı; Hakk’ın
ruh vahdaniyetine kendi kesretiyle suret, aza ve isimlenerek bedenlenip,
halk olarak zahir olmasının müşahedesidir. İşte bu halk zuhuruyla vahdet,
batın olur ve görünmez. Görünen ise cümle alem-i kesret olan halktır.
Fakat bu halk, kulu Rabbinden ayırıp ta hicap / perde olan halk olmayıp,
vahdetin kesreti olan halktır. Vesselam.
‘Bahardaki ağaçlar gibi açtı evrak libasıyla göründü...’ sözünün
manası ise şöyledir. Kışın gövdesi, yani bedeni açık olan ağaçlar, bahar
geldiğinde yapraklarını zahir ederek açığa çıkarır ve yapraklarla kendi
68
çıplak olan bedenini, gövdesini örter. Baharda ağaca bakıldığında gövdesi görünmez, aynı yapraktan elbise giymiş gibi hep yapraklar görünür.
Velhasıl, kurb-u nevafil yakınlığını beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Benim dostum olan Allah, vahdetinin örtüsü, yani elbisesi olan
kendi kesret-i halk zuhurunun sırrıyla göründü bana.” buyuruyor .
Öyle bir gülzare düştüm ki zevk-i cinan bana
Harir atlasla donanmış hem bakar ol dost bana
Fehmi Efendi: “Hakk’ın kesret-i zuhuru olan halk içerisinde, hidayetin baş mazharı Nur-u Muhammed’in zahir ve hakim olduğu meclisi
buldum. Gülzar, yani gül bahçesi olan o mecliste olmak, benim cennetimdir. Çünkü oradan bana cennet-ül irfan zevkleri gelir.” diyor.
‘Harir atlasla donanmış bakar ol dost bana...’ demek ise: “Cenab-ı
Hakk’ın vahdetinden zahir ettiği kesret alemindeki en ziyalı ve kemalatlı
tecellisi olan Nur-u Muhammed’in mazharı olan insan-ı kamille
bakışırız.” demektir. Bu bakışma, kamilin meclisinde saliklerin ve ehl-i
irfanın birbirlerinin irfaniyet ve kemalatlarından istifade etmeleridir.
Çünkü ehl-i kemalin meclisinde sual sorulması da, cevap verilmesi de
hep irfaniyet ve kemalatla olduğundan, o mecliste bulunan herkes faydalanıp zevk-i ilahi ile zevklenirler.
Nasibim ruz-i ezeldendir göründü ol bana
Anın için her nazar gamze eder ol yar bana
Ruz-i ezel ‘elestü’ hitabıdır ki, Kur’an’ın “Hani Rabbin adem oğullarının sırtlarından zürriyetlerini alıp kendi nefislerine şahit tutarak ‘Ben
Rabbiniz değil miyim?’ Onlar; evet sen bizim Rabbimizsin, biz buna
şahidiz dediler…” (A’raf, 172) beyanıdır. İşte ruhlar alemindeki bu ahitleşmenin ve şahitliğin tekrarı, bu alem-i şahadette mürşid-i kamilin irşadıyla yapılır ki; bu aynı zamanda saliklerin kendi nispet varlıklarından
kurtulup makam-ı insanla doğmasıdır.
Hz. İsa “İnsan iki defa doğar; bir anasından, ikincisi ise kendinden.
Kim ki kendinden doğmazsa melekut aleminin sırrına eremez.” buyurmuştur. Demek ki ariflerin, anasından doğmakla başlayan bir suret,
beden yaşı vardır, bir de mekteb-i irfana dahil olup, kendinden doğmasıyla başlayan bir yaşı vardır. Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri, ikinci
doğumunu beyanla: “Ruz-i ezelden, yani cehaletle var zannettiğim nispetlerden kurtulup, makam-ı insanla doğduğum günden beri, kendimde
ve cümle eşyadaki her tecellide, ilahi sevgili gamze ederek bana gözükür
ve beni zevklendirir.” buyuruyor.
69
Cümle alemden müberradır görünen yar bana
Saray-ı şehr-i hakikatte görünür ol bana
Hz. Pir Efendimiz: “Kur’an-ı Kerim, dört ilim, yedi makam üzre
inzal olmuştur.” diyor. Bu dört ilim; ilm-i şeriat, ilm-i tarikat, ilm-i
hakikat, ilm-i marifettir. Yedi makam ise; mekteb-i irfandaki yedi tevhid
makamıdır. İşte mekteb-i irfana her kim dahil olursa, bu dört ilme ve yedi
tevhid mertebesine mazhar olur. Bir kul, ancak tevhid-i hakiki irfaniyetiyle hakikat ehli olup, hakikat şehrine girebilir. Ki, hakikat şehrine giren,
hep Hakk’ı görür, Haktan gayrı görmez. Bunu beyanla Fehmi Efendi:
“Hakikat şehri sarayında, ilahi sevgilim; müberra, yani safiyetle görünür
bana.” diyor.
Sofular vasf-ı cemalinden sual eder bana
Edemem tarif kemalin mahiyet olmaz ona
Sofu, fazla ibadet ve virtlerle meşgul olup ta bu halini beğenip,
kendisi gibi olmayanları eksik görüp de beğenmeyen kimsedir. Ki, sofu
bu hal ve anlayışıyla Cenab-ı Hakk’ın cemalini göremez. Çünkü cemal-i
ilahiyi görmek, ancak zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaşıp, insan-ı kamil olmakla mümkündür. Sofu kimse,
sofuluğunun kendisine perde olmasıyla cemal-i ilahiyi göremediği gibi,
daim zikir ve tevhid mertebelerinin irfaniyetinden de mahrum olduğu
için, insan-ı kamilin marifet ve kemalatının gafili ve cahilidir. İşte bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Sofu kimse, bana sofuluğuyla cemal-i
ilahiyi soruyor. O kemalatın mahiyetine sofulukla ulaşılmaz.” diyor.
Çünkü o kemal ve irfaniyete, ancak mürşid-i kamilin irşadı mazhariyetiyle insan-ı kamil olunmakla ulaşılır.
Görmüş olsa sofu ol yüzü nedir evrad ona?
Unuturdu taat evrad can verirdi ol ona
Bir kula Cenab-ı Hakk’ın güzel yüzüne, cemaline kavuşmaktan daha
ziyade bir nimet, devlet olmaz. Çünkü cemal-i ilahiye kavuşmak, kulun
yaradılışının yüce amacıdır. Fazla ibadet etmekten, tesbihattan keyif alan
sofu kimse, eğer cemal-i ilahinin müşahedesiyle zevk-i ilahiye ulaşmış
olsa, fazla ibadet ve tespih çekmek gibi virdlerini ve sofuluğunu terk edip
unutur, hatta canını verir ki, cemal-i ilahi müşahedesinden ayrılmayayım,
diye.
Gel götürem seni ol yare ki mahremdir bana
Talibi’nin derdine düş sözleri burhan sana
70
Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de: “Ey iman edenler, Allah’tan
korkun. O’na ulaşmak / kavuşmak isterseniz bir vesile arayın…” (Maide,
35) Buyurmuştur. Şeyh-ül Ekber Muhiddin-i Arabi Hazretleri, bu ayeti
tefsir ederken “Vesile’den maksat mürşid-i kamildir. Ki ancak onun
irşadı ile Hakk’a kavuşulur.” diyor. Bu itibarla zamanın mürşid-i kamili
olan Fehmi Efendi Hazretleri: “Talip olanı, yare, yani ilahi sevgiliye
meslek-i Resul irşadıyla götürürüm.” diyor. Bizlere hitaben de “Sen yeter
ki, dert ehli olup, mürşid-i kamili ara bul ve onun telkin ve irşadına
mazhar olmaya bak. Ancak kamilin irşadıyla, yani burhan / yol göstericiliğiyle, ilahi sevgiliye kavuşursun.” buyuruyor.
*
*
*
17
Hak buyurdu ‘fezküruni’ emre taat etsene
Gafil olma her nefeste Hakk’a zakir olsana
Kur’an’da “Fezküruni ezküruküm veşküruni ve la tekfürun / Beni
zikredin ki sizi zikredeyim. Şükredin bana sakın küfretmeyin” (Bakara,
152) buyrulmuştur. Cenab-ı Hak, bu ve benzeri bir çok ayet-i kerimesinde, Allah’ı zikr etmemizi emretmektedir. Fakat herkes bir şekilde
yaptığı virdlerle ve tesbihatla meşguliyeti, Allah’ın emri ve kulu gafletten
uyandıracak olan zikrullah zanneder. Cenab-ı Hak bize, nasıl ve hangi
esma ile zikretmemiz gerektiğini, yani kulu gafletten uyandıracak zikrullahın nasıl olacağını “Siz Allah’ı ayakta iken, oturur iken, yatar iken
O’nu zikredin” (Nisa, 103) ayetiyle açıkça beyan ediyor. Bu itibarla
Cenab-ı Hak, Allah ismiyle ve her nefeste, her zamanda daim zikretmemizi emretmektedir. Çünkü yaşayan bir insan, nefes alıp verdiği müddetçe ya ayaktadır ya oturur ya da yatar. Başka bir durumu, pozisyonu
var mıdır? Yoktur. İşte Allah bizlere ayakta iken, oturarak, yatarak, kendisini her nefeste ve daima isimleri içerisinde Allah ismiyle zikretmemizi
emrediyor.
71
Fehmi Efendi Hazretleri, buna işaretle: “Hakk buyurdu ‘Fezküruni /
beni zikredin’ siz de Allah’ın bu emrine uyup her nefeste, zikr-i daimle
Allah’ı zikredip, gafil olmayın.” buyuruyor.
Çün buyurdu Hak Teala sem-i kalbi açsana
‘Kad fetenna kavmeke’de sen rumuzu bilsene
Hz. Musa Tur’a, Cenab-ı Hak’la konuşmaya gittiğinde, kavmini Harun (as)’a emanet etmişti. Kavminden adı Samiri olan biri, altından buzağı yaptı. Hz. Harun’un ikaz ve gayretine rağmen kavmi, Samiri’nin
yaptığı altın buzağıya taptı. Hz. Musa Tur’dan gelince gördü ki, kavmi
onun öğütlerini ve tebliğini unutup buzağıya tapıyorlar. İşte bu olay üzerine Cenab-ı Hak “...kad fetenna gavmeke min ba’dike ve edallehümüssamiriyyü / Kavmini tam bir biçimde imtihan ettik, Samiri onları sapıttı.”
(Taha, 85) buyurmuştur. Samiri’nin altından yaptığı buzağı, nasıl ki o
kavmin peygamberlerinin vahiyle olan tebliğ ve irşadından yüz çevirmelerine sebep olduğu gibi, Hz. Musa kavminin Samiri’nin buzağısıyla
muhatap olduğu imtihan, her zamanda, bu gün dahi her an olmaktadır.
Bu günkü vahyin tebliğcisi alimler ve mürşid-i kamildir. Her kim ki
mürşid-i kamilin tebliğ ve irşadından uzak kalırsa, o kimseyi irşad
olmaktan alıkoyan her ne varsa onlar Samiri’nin buzağısı gibi olup, o
kimseyi zikr-i daim ve ilm-i tevhid irfaniyet ve kemalatından mahrum ve
mahcup eder.
Fehmi Efendi Hazretleri bunu beyanla ‘Bu alem imtihan alemi olup,
sen de her an imtihan olmaktasın. Kulluğun irfan ve kemalinden seni
uzaklaştıranları terk edip kalb kulağını aç, vahiy ve ilham irşadıyla
şereflen.’ buyuruyor. Çünkü kamil olan mürşidin irşadı, Kur’an rehberliğiyle olup, kesinlikle vahiyle çelişmez. Sem-i kalb, kalb kulağı
demektir ki, kalbe enfus ve afaktan gelen ilham ve irşada duyarlı olup,
kulak vermektir. Vesselam.
‘Lillahi’l-emru cemia’ kelamın fehmetsene
Geç ikilik nispetinden fail Allah bilsene
Kur’an-ı Kerim’de “…Lillahil emru cemia... / İşlerin tümü
Allah’ındır” (Ra’d, 31); başka bir ayette ise “…Sizi de fiilinizi de yaratan
Allah’tır.” (Saffat, 96) buyrulmuştur. İşte bu ve benzeri ayetlerden anlaşılacağı gibi, kulun kendine ait fiili olmayıp tüm oluş ve fiillerin faili
Allah’tır. Çünkü bir fiilin olabilmesi için kuvvete ihtiyaç vardır, hiç bir
fiil kuvvetsiz, kudretsiz meydana gelmez. Ayette “… bütün kuvvetin
Allah’ın elinde olduğunu, Allah’ın şiddetli azabı bulunduğunu anlaya72
caklarını (şimdiden) idrak etseler ” (Bakara, 165) buyrulmuştur. Ki,
imanın şartlarından birisi de, hayır ve şerrin Allah’ın kudretinden meydana geldiğine iman etmektir. Hayır ve şer dediğimiz de bir iş ve oluştur.
Bu itibarla Allah’ın kudreti her bir şeyi ve her kimseyi kuşatmış olup,
herkesteki ve her şeydeki iş ve oluş, Allah’ın kuvvet ve kudreti ile
olmaktadır. Bu itibarla tüm işlerin ve oluşun faili Allah’tır. İşte her fiilin
faili Allah olduğu halde cahiller; kendine ve alem-i halka nispetle, fiil-i
mustakiliyesi var zannederek, bir olan Hakk’ın fiillerini, kendinin ve
halk-ı alemin işi olarak görerek ikileştirir.
Zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhar olunmadan her
işin failinin Allah olduğu anlaşılmaz. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Ara bul tevhid-i hakiki irfaniyetini ki, bu ikilikten kurtularak her
işin failinin Allah olduğunun müşahedesine ulaş.” diyor.
Çünkü mevsuf Hak oluptur böyle nazar etsene
Hem ‘semi’ül basir’ oldur ayne’l-yakin görsene
Allah’ın sıfat-ı subutiyesi sekizdir: Hayat, ilim, irade, kudret,
kelam, görmek, işitmek, tekvin (yaratmaktır). Allah’a ait olan bu sıfatlar
aşınmaz, eskimez, değişmez ve sabittir. Bu sıfatlar nerede var olup zuhur
etmişse, o sıfatların mevsufu Allah’tır. Kur’an-ı Kerim’de sıfat-ı subutiyenin Hakk’a ait olması hususunda bir çok ayet vardır ki, bunlardan
bazıları şu ayetlerdir: Hayat sıfatı için “Allah’tan başka ilah yok, Hay’dır
O, sürekli / daim diridir..” (Bakara, 255). İlim sıfatı için “De ki, ilim
ancak Allah’ın indindedir / katındadır..” (Mülk, 26). Görme ve işitme
sıfatı için “…kuşkusuz / şüphesiz O’dur semi / işiten, O’dur basir /
gören.” (Mü’min, 56). İrade sıfatı için “Allah dilemedikçe siz dileyemezsiniz…” (İnsan, 30). Kelam sıfatı için “…Allah Musa'ya kelime
kelime söz söylemişti.” (Nisa, 164). Kudret sıfatı için “Bütün kuvvetin
Allah’ın elinde olduğunu, Allah’ın şiddetli azabı bulunduğunu anlayacaklarını (şimdiden) idrak etseler.” (Bakara, 165). Tekvin sıfatı için
“O’nun işi bir şeyi yapmak / yaratmak istediğinde ol der, o şey de
oluverir.” (Yasin, 82). “…iş ve oluşun tümü Allah’ındır.” (Ra’d, 31). İşte
cümle sıfat-ı subutiyenin mevsufunun nasıl Allah olduğunun anlaşılması
için mürşid-i kamili bulup, onun zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi
irfaniyetiyle olan irşadına mazhar olmak lazımdır. Başka türlü cümle
sıfatlarda Allah’ın nasıl mevsuf olduğu bilinmez. Cümle ilimler akıl ile
tahsil edilir. Fakat ilm-i tevhid marifet-i müşahedeyle, yani görerek tahsil
edilir.
Kullar Allah’a üç şekilde yakın olurlar: Birincisi ilm’el yakınlıkla.
Bunların Hakk’a yakınlığı, tahsil ettikleri ilimlerle, Hakk’a eserlerini
73
delil yapmakla olup, bunlar nefislerinde ve cümle alemde mevcut olan
Cenab-ı Hak’tan mahcup / perdelidirler ve Rabbini göremezler. İkincisi
ayn’el yakınlıktır. Ki cümle fiilde ve sıfatta fail ve mevsuf olan Hakk’ı
müşahede etmektir. Üçüncü yakınlık olan Hakk’el yakınlık ise, cümle
varlıkta Hak’tan gayrı müşahede etmemektir. Bu itibarla makamat-ı
tevhid irfaniyetiyle, cümle sıfat-ı subutiyede mevsufun Allah olduğu
müşahedesine ulaşmak, ayn’el yakınlık müşahedesi olduğu için, Fehmi
Efendi Hazretleri “İşiten, gören O’dur. Cümle sıfatta mevsufun Cenab-ı
Hak olduğunu görüp nazar et de ayne’l yakın müşahedesine ulaş.” diyor.
Çün vücudun Hakk’a mazhar zatına mahvolsana
Yok edip kendi vücudun ‘küntü kenz’i bulsana
Cenab-ı Hak, hakikatte kendinden başka hiç bir şey yaratmadı.
Bizim, var zannettiğimiz cümle alem ve varlık olan her şey, zat-ı ilahinin
zuhur ederek açığa çıkmasıdır ki, tecelli olarak açığa çıkan her şeyin
vücudu zat-ı ilahidir. Açığa çıkan tecellinin kendine mahsus vücudu
olmaz, tecellinin varlığı zat-ı ilahinin görüntüsüdür ki, Allah bu görüntülerle, yani kendi zatından olan zuhuruyla zatını perdeleyip gizler. Bu
gizleme Hakk’ın tecellisini hudutsuz bir şekilde isimlendirip, ef’aliyle
şekillendirmesiyle meydana gelen cümle varlık ve suretlerle olur. İşte bu
varlıklar ve suretlerle tecelli ederek Cenab-ı Hak, zatını örtüp gizler. Her
kim ki, bu suretlere vücut nispet eder de kendisinin ve cümle alemin varlığını zat-ı ilahiden ayrı zannederse, o kimse Allah’ın zatından mahcup /
perdeli olur. Böylece kendindeki küntü kenz / gizli hazine olan zat-ı ilahi
tecellisini müşahede etmekten mahrum kalır. Kulun vücudunun zat-ı ilahi
zuhuruna nasıl mazhar olduğuna arif olması için, zikr-i daim ve tevhid-i
zat makamının keşfiyle, kendinin ve cümle varlığın fenasının /
yokluğunun irfaniyetine ulaşması gerekir. Bunu beyanla “Gizli hazine
olan zat-ı ilahiyi, kendi nispet varlığını fena ederek bulsana.” buyruluyor.
‘Küllü men aleyha fanin’ sırrın agah olsana
Baktığınca şeş cihette vech-i Hakk’ı görsene
Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de “Küllü men aleyha fan ve yebga
vechü rabbike zülcelali vel’ikram / yeryüzündeki herkes / her şey fanidir,
yokluktadır. Celal ve ikram sahibi Rabbinin veçhi / yüzü bakidir.”
(Rahman, 26-27) buyurmuştur. Bu beyan-ı ilahiden de anlaşıldığı gibi
mevcutta Rabbin yüzünden başka bir veçhe (yüz) / varlık yoktur. Bizim
var zannettiğimiz cümle varlıklar ise, kendi cehlimizden olup, zandan
ibarettir. Halbuki Kur’an’da “Onlar zandan başka hiç bir şeye
uymuyorlar. Doğrusu şu ki, zan Hak’tan hiç bir şey ifade etmez” (Yunus,
74
36) buyrulur. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri: “Cehalet ve zandan
kurtul, makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetiyle ‘küllü men aleyha fan / her
şey fani…’ ayetinin sırrına vakıf ol, her tarafta, her yerde ve her tecellide
Hakk’ın veçhini / yüzünü müşahede edip, gör.” diyor.
Talibi sırr-ı hüviyyet membaından içsene
Bir zaman çıkıp bekaya Hakk’ı zahir görsene
‘Hüviyet sırrı membaı’ ölümsüzlük, yani ebediyen diri olmanın
kaynağı demektir. Ki, bu memba zamanın mürşid-i kamilidir. Her kim,
zamanın kamil mürşidinin telkin ve irşadına mazhar olursa, sırr-ı hüviyet
membaından içmiş olur. Çünkü bir kimse, ancak kamilin irşadı olan daim
zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhid müşahedesiyle Hakk’ın zuhurunda
kendi varlığını fena ederek, daima Hak’la olup, Hak’tan başka görmeme
marifetine ulaşır.Yani “Doğu da batı da Allah’ındır. Nereye dönerseniz
orada Allah’ın yüzü vardır…” (Bakara, 115) ayetinin hikmet ve hakikatine erer ve zahirde hep Hakk’ı görür. Velhasıl kim, kamilin irşadına
mazhar olur da, makamat-ı tevhid keşfiyle Hakk’ın zuhurunda kendini
kaybedip fena ederse, o kul Hak’la ebediyen beka bulur. Bunu beyanla
Fehmi Efendi Hazretleri, Talibi mahlasıyla kendini muhatap ederek bizlere “Sırr-ı hüviyet membaı olan zamanın mürşid-i kamilini bulup, onun
irşadıyla kendinin ve cümle alemin yokluğunda, Hakk’ı zahiren / apaçık
görsene.” diyor.
*
*
*
18
Surette dört terkibim sirette hem beştenim
Ol vücud-ı cevherim Hakk’a etti inkılap
Terkip, karışım demektir. Suretin dört terkibi ise; hava, su, toprak ve
ateştir. Bu dört terkip aynı zamanda tabiat aleminin aslı olduğu gibi,
suretimizin yani ceset / beden varlığımızın da aslıdır. Siretteki beş ise,
manevi vücudun beş hasleti olan hafa, ruh, nefs, kalb ve sırdır. Bu beş
haslet insanın hakikatidir ve her insanda bu hasletler potansiyel olarak
mevcuttur. Fakat bu beş haslet, insan-ı kamilde faal ve aktiftir. Bu itibarla, fenafillah mazhariyetiyle insan-ı kamilin kendi nispet varlığı
olmadığından; gerek unsur / beden varlığı, gerekse siret varlığı Hakk’ın
zuhurundan ibarettir. Çünkü tabiatın aslı olan hava, su, toprak ve ateş;
Hakk’ın tecellisi olduğu gibi, hafa, ruh, nefs, kalb ve sır ise Cenab-ı
Hakk’ın açığa çıkıp göründüğü mertebeleridir.
75
İşte insan-ı kamilin yokluğunda bu mertebelerin kemalatı zahir ve
mevcut olduğundan dolayı, Fehmi Efendi Hazretleri: “Makamat-ı
tevhidin keşfiyle arif ve vakıf oldum ki; gerek mana, gerek suret itibariyle vücud-u cevherim, yani varlığımı oluşturan hasletler Hakk’a aittir.
Cehaletle kendime nispetle var zannettiğim vücud varlığımdan kurtulup
Hakk’a döndüm, yani vücud-ı cevherim Hakk’a inkılap etti.” diyor.
Hakk’ın sureti olan hem odur siret bana
Vücudum bulmaz fena suretimdir bir serab
Hakk’ın sureti, sıfat-ı subutiyesidir. Ki bunlar hayat, ilim, irade,
kudret, basar (görmek), semi (işitmek), kelam ve tekvindir. Allah’a ait
olan bu sıfat-ı subutiye eskimez, değişmez ve aşınmaz. Allah’ın zat-ı
sıfat tecellisiyle açığa çıkıp, zahir olması itibariyle sıfat-ı subutiye
Hakk’ın suretidir. Her insanda bu sıfatlar mevcut olup, her kul Hakk’ın
bu sekiz sıfat-ı subutiyesinin potansiyel olarak mazharıdır. Bir kul öldüğü
zaman, kulun ceset varlığından bu sıfatlar ayrılır ki, cesette göz vardır
fakat görmez, kulak vardır işitmez, ayaklar mevcuttur yürümez. Çünkü
görünürde kulun göz, kulak, el, kol gibi azalardan oluşan sureti / cesedi
vardır, fakat sireti olan sıfatlar yoktur. İşte her insanın sireti bu sıfatlar
olduğu için, kul gerek bu alemde gerekse ahiret aleminde siretiyle var
olur.
Suret, yani beden varlığımızın mahiyeti topraktır, siret bedenden
ayrıldığında, beden yine toprağa dönerek toprak olur. Bu itibarla kulun
bedeni bu aleme ait siretinin elbisesi olup, berzah, ahiret ve başka alemlerde olmayan bir hayal ve seraptır. Fakat kulun sireti berzah, ahiret diğer
alemlerde varlığını ebediyen devam ettirir. Bunu beyanla Fehmi Efendi
Hazretleri ‘Hakk’ın sureti olan sıfat-ı subutiyesi, benim siretim ve asli
vücudumdur. Bu aslım ve siretim asla fena bulmaz ve yok olmaz. Benim
et kemikten ibaret ve serap olan bedenimdir, suretimdir, fena bulup yok
olan.” diyor.
Ben var oldum varlıktan nefholdum zat-ı Hak’tan
Zikr-i “Ene’l-Hak” bana ondan oldu istilab
Kur’an-ı Kerim’de Cenab-ı Hak “Ben çamurdan bir insan
yaratacağım. Onu kıvama erdirip ruhumdan üflediğimde önünde secde
ederek eğilin.” (Sad, 71-72) başka bir ayette ise “Sonra ona bir biçim
verdi ve onun içine kendi ruhundan üfledi…” (Secde, 9) buyurmuştur.
Bu ve benzeri ayetlerde de açıkça beyan edildiği gibi, bizim asıl varlığımız Hakk’ın kendi ruhundan üfleyip / nefhettiği kendi ruhudur. Bedenimiz de Hakk’ın tecellisi olduğundan, gerek beden, gerekse ruh / can
varlığımız, her şeyin asli hakikati olan Hakk’ın zat-ı mevcudiyeti dahi76
lindedir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Nefholdum zat-ı
Hak’tan, yani benim varlığım Hakk’ın zat-ı mevcudiyetinden gayrı
değil.” diyor.
Zikr-i Ene’l Hak ise ‘Ben Hakk’ım!’demektir ki, bu aynı nehrin
denize akarak, denizde kaybolup da ‘Ben denizim’ demesi gibidir. Kul,
kendi varlığını Hakk’ın varlığında fena / yok ederse, o kulun kendi varlığı kalmaz. O kulda zahir olan Hak olur ve Hak kendisi “Ene’l Hak”
(Ben Hakk’ım!) der. İşte cümle ehl-i kemal, makamat-ı tevhidin keşfiyle
“Ene’l Hak” sırrına arif olduklarından, Fehmi Efendi Hazretleri: “Benim
varlığım, Hakk’ın varlığından gayrı olmayıp, zat-ı ilahinin nefhası, yani
tecellisidir. Ki, mazhariyetimden zahir olan ‘Ene’l Hak’ zuhuru, Hakk’ın
kendi sözüdür.” diyor. Çünkü Ene’l Hak sözünü kula nispet etmek,
küfürdür. Vesselam.
Madem ki kul Hak olmaz, kul Hakk’ın gayrı olmaz
Kul çün ayn-ı Hak olmaz kimdir kul kimdir Çalap?
Kul, Hak olmaz. Çünkü Cenab-ı Hakk’ın başlangıcı ve sonu olmadığı gibi, yaratılmışlardan hiç bir şeye benzemeyen “Bir”dir. Kul ise,
başlangıcı sonu olduğu gibi, aciz ve benzerleri çok olandır. Bu itibarla
kula Hak demek, Hakk’ı kayıtlamak olduğundan küfürdür. Ve en büyük
ve affedilmeyen günah olan şirk-i celidir, açık şirktir. Kur’an’da “Yemin
olsun ki, insanı biz yarattık. Nefsinin ona neler fısıldadığını da biliyoruz.
Biz ona şah damarından daha yakınız.” (Kaf, 16) başka bir ayette ise “O,
nerede olursanız olun sizinle beraberdir…” (Hadid, 4) buyrulmuştur. Bu
ve benzeri Kur’an beyanlarından da anlaşılacağı gibi, Cenab-ı Hak,
kuldan ayrı da değildir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Kul kimdir? Çalap yani
Allah kimdir? Kul Hakk’ın aynı mıdır, gayrı mıdır?” Diyerek, bizlere
sual sorup, müşkül arz ediyor ki, Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri
“Mutlak olan Allah’tır, mukayyet olan ise kuldur.” buyurmuşlardır.
Kulun varlığı Hak’tır kul esmadan elyaktır
Cismin hiç hükmü yoktur döner suda bir dolap
Kur’an’da “O doğurmamış ve doğmamıştır.” (İhlas, 3)
buyrulmuştur. Hakikatte Allah’ın varlığı, O’na hiç bir yerden gelip
intikal etmediği gibi, O varlığını kendinden başka kimseye vermedi ve
O’nun varlığı kendinden başka bir şeye ve yere de intikal etmemiştir.
Yani Allah, kendi varlığından başka bir şey zuhura getirmemiştir. Bu
itibarla, Allah her anda ve her zamanda vahdet-i vücuddur. Ayette “...
77
Zahirdir O, her şeyde apaçıktır. Batındır O, gözlerden gizlenmiştir...”
(Hadid, 3) Buyrulmuştur ki, Hakk’ın batın-ı mutlak olan sıfatlarıdır.
Zahiri ise ef’alidir ki, her fiil esmalarla isimlenerek kayıtlanır ve suretlenerek zahir olur. İşte böylece mutlak olan sıfatlardan mukayyetlikle zahir
olan suretler, kuldur. Bu itibarla mukayyet olan kulun varlığı, mutlak
olan Hakk’ındır. Kul ise ancak esma mazharıdır. Esmanın ise tesiri vardır
fakat vücudu olmaz. Çünkü esma, sıfatın taallukundan, yani sıfatın ilgilenmesiyle meydana gelir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Kulun varlığı Hak’tır.”
diyor ve devamla: “Kul denilen cümle varlık ise, Hakk’ın tecellisi olup,
esmaya layıktır. Yani kul, varlığı olmayan bir isimden ibarettir.” diyor.
Cismin hükmü yoktur suda döner bir dolap... sözünün manası ise
şöyledir: Su, Hakk’ın vahdet-i vücududur, ki Hak, mutlak olan
batınından suretlenerek cisim olarak mukayyetlikle kul olarak zahir olur
ve görünür. Kul ise aciz ve muhtaç olup tecellilerin tesiri hakimiyetinde,
müteessir ve mahkumdur. Bu itibarla kulun hükmü olmaz, hüküm Allah’ındır. Kur’an’da “Allah, hakimlerin en güzel hüküm vereni değil mi”
(Tin, 8) buyrulmuştur. Şeyh-ül Ekber ise “Hak zuhurdan, kul ise
kabulden ibarettir.” demiştir ki, Hak hakim olup zuhuruyla, kul ise aciz
ve mahkum olup kabulü ile, vahdet-i vücud suyunda bir dolap döner,
demektir.
Hak faildir hem muhtar kulda yoktur ihtiyar
Onun için ehl-i Hak etmedi hiç ittirab
Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de: “Sizi de, amellerinizi de / fiillerinizi de yaratan Allah’tır.” (Saffat, 96) “İş ve oluşun tümü Allah’ındır.”
(Ra’d, 31) buyurmuştur. Bu ve benzeri ayetlerden de anlaşılacağı gibi,
her fiilin / işin faili Allah’tır. Madem ki her fiilin faili Allah’tır; o halde
kulun emir ve yasak mükellefi olması nedir denirse?
Bizde şöyle deriz: Kulun mükellefiyeti, bir fiilin oluşunu istemesi ve
neticesini kabul etmesindendir. Mesela, bir kimseye iyilik etmek de fiilullahtır, kötülük etmek de fiilullahtır. Her iki fiilin faili Allah’tır. Fakat
kul kötülük yapmayı ister, o fiilin / işin zuhurunu ister ve neticesini kabul
ederse, Allah, kulun isteğine göre kudretiyle o fiili zuhura getirir ve o
fiilde fail olur. Fakat o fiilin zuhurunu istediği ve neticesini kabul ettiği
için, mükafat ve mücazat mükellefiyeti kula ait olur. Kur’an-ı Kerim’de
“O gün, insanlar yapıp ettikleri kendilerine gösterilsin diye kümeler
halinde ortaya fırlayacaklardır. Artık kim bir zerre miktarı hayır üretmişse onu görür ve kim bir zerre miktarı şer üretmişse onu görür.”
(Zilzal, 6-8) buyrulmuştur. Bu itibarla mükellef kuldur.
78
Hz. Pir’in ilk halifelerinden Tikveş Kavadarlı Hacı Kadir Bey
“Allah, kulun iradesine ve fiiline cebir / mecburiyet kullanmadı.”
buyurmuştur. Çünkü kulun irade ve fiilinde cebir/mecburiyet olsaydı
kulun mükellefiyeti olmazdı. Fehmi Efendi Hazretleri “Hak failliğinde
muhtardır. Çünkü bir fiilin meydana gelmesi için kuvvet / kudret, irade
ve ilim gerekir ki; Allah ilmin, iradenin, kudret ve kuvvetin sahibi olup;
failliğinde muhtardır.” buyuruyor. Kulun failliğe ihtiyarı olmaz. Çünkü
bir iş yapmak için önce kudret / kuvvet sahibi olmak gerekir. Kulluk ise,
acziyet ve yokluktur. Bu ifadeyle “Tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetiyle, bu
mevzuda ehl-i hakikat hiç şüpheye düşmeyip, ittirab etmediler, yani yalpalamadılar.” buyruluyor.
Fehmi Hakk’ı arif ol hem kadere bağlı ol
İhtiyarın terk eyle işleme günah sevap
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Kader, Allah’ın kudretiyle
zuhura getirdiği fiilullahtır.” diyor. Demek ki, kudret-i ilahi ile zuhur
eden cümle iş ve oluşa kader denir. Sevap ve günah işlememek ise şöyledir:
Meslek-i Resul-ü Melamiye salikleri, Kur’an-ı Kerim-in cümle emir
ve yasaklarına kesinlikle riayet ederler, ahkam-ı şeriata muhakkak
uyarlar ve Resulullah Efendimizin güzel ahlakı ile ahlaklanmaya gayret
ederler. Bu itibarla Melamiler, haram olana ve günaha asla yanaşmazlar.
Yani günah ve haram işlemezler. Cümle alem-i halk Kur’an’ın emrine ve
ahkama riayet etmese, Melamiler tek başına da kalsa mutlaka ve kesinlikle Kur’an’ın ve ahkamın emrine uyar ve yasaklarından kaçar. Fakat
cümle meşru, sevap olan ahkamı yerine getirirken, ehl-i zahir gibi amel
cennetinin nimetlerine mazhar olayım diye bunları yapmaz, emr-i ilahi
olduğu için yapar. Hakk’a arif olan Melamiler, her fiilin failinin Allah
olduğunu müşahede ettiği için, yapmış olduğu cümle sevapları da Hakk’a
nispet edip sahip çıkmadığından, onun sevabı da olmaz. Böylece sevabı
Hakk’a nispet ettiği için, günah ve harama asla yanaşmadığı için, arifibillah olan Melamiler, günah ve sevap işlemezler.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek
bizlere, Allah’ın kudretiyle zuhura gelen her fiilin kader olduğuna vakıf
olmamızı, sevap ve günah işlememe irfaniyet ve kemalatına ulaşmamızı
tembih ediyor. Allahualem.
79
*
*
*
19
Derman arama derdine derdin yeter derman sana
Fark ile eyle iftihar zillet yeter devlet sana
Burada bahsedilen dert, derd-i ilahidir. Hakk’ın bize yakınlığı
nasıldır, zuhuru nedir, her şeyi ihata etmesi nasıldır gibi, Allah’ı tanımaya ve ona kavuşmaya yönelik müşküller, problemler ve dertlerdir. İşte
her kimki derd-i ilahiyle dertlenirse, o dert onu çareye, Rabbine arif
olmaya ve Rabbine vuslat dermanına götürür. Derdi olmayan, çare,
derman arar mı? Aramaz. Bu itibarla derd-i ilahi, kulun aynı zamanda
dermanıdır, vesselam. Hz. Peygamber Efendimiz “Fakirlik benim iftiharımdır, fakirlik benim iftiharımdır, fakirlik benim iftiharımdır.” buyurmuşlardır. Hz. Resulullah Efendimizin üç defa buyurduğu fakirlik, maddi
80
fakirlik değildir. Çünkü Resulullah Efendimiz tüccar olup, ticaret
yapardı. Hiç fakir kimse sermayesi olmadan tüccarlık yapabilir mi,
yapamaz. Hz. Peygamber Efendimiz, madden fakir değil, zengindi.
Çünkü Kur’an’da “Seni fakir buldu da zengin etmedi mi?” (Duha, 8)
Buyrulmuştur. Hz. Pir “Resulullah Efendimiz için, bazı kimseler madden
fakirdi, yok hasırda yatardı, ekmek bulur katık bulamazdı, derler.
Bunların hepsi uydurma, yalan olup Hz. Peygambere iftiradır.” diyor. Hz.
Resulullah Efendimize madden fakirdi demek, yukarıdaki ayeti inkar
etmektir. Velhasıl burada kastedilen ve Hz. Peygamber Efendimizin
iftihar ettiği fakirlik, maddi olmayıp, ehl-i kemalin fenafillah keşfi irfaniyetiyle, kendine nispet ettiği varlığının fenası / yokluğu itibariyle olan
fakirliktir.
İşte Hz. Resulullah Efendimizin öğündüğü fakirlik böyle bir fakirlik
olduğu içindir ki, Hasan Fehmi Hazretleri: “Derd-i ilahi ile dertlen, bu
dert aynı zamanda sana ilahi derman olur. Fenafillah fakirliğine ulaş. O
fakirlik ve yoklukla öğün ki, bu düşkünlük ve fakirlik sana en yüce
makam ve devlettir.” buyuruyor.
Zevkine uydur kulluğu Hak’tan ata bil yokluğu
Mahv eyle sen ağyarlığı hep görünen dildar sana
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri “İster farkta, ister cemde,
hangi makamda olursan ol, kula Rab olma; Rabbe kul ol.” buyuruyor.
Hakikatte Allah’a yapılan en ala kulluk, kulun cehaletle kendine nispet
ederek var zannettiği varlığının tevhid-i hakiki irfaniyetiyle yokluğunu
keşfetmesidir. Bu keşif ve irfaniyet ise, vehbi yani Hakk’ın bağış ve
hediyesidir. Cümle ilimler ise, irfaniyet gibi bağış yani vehbi olmayıp,
akılla tahsil edilir.
Ağyar, Hakk’ın gayrısı olan her şey demektir. İşte bu gayriyet
ancak, zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle fena edilip
mahvedilerek, cümle eşyada mevcut olan ilahi sevgili müşahede edilir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Ağyar olan cümle gayriyeti zikri daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle mahvet ki, her tecellide ilahi sevgili sana gözüksün. Bu irfaniyet ve kemalatı kendim tahsil ettim zannetme, Hakk’ın sana bir ihsanı ve hediyesi olduğuna arif ol.” diyor.
Çünkü Kur’an’da “Ey Rabbimiz! Bizi doğruya ve güzele yönelttikten
sonra kalblerimizi bozup eğriltme ve bize katından bir rahmet bağışla.
Sen, yalnız sen vehhabsın, bol bol bağışta bulunansın.” (Al-i İmran, 8)
Buyrulmuştur.
Allah, cümlemizi böyle bağış ve ihsana mazhar kılsın.
81
Dünya ile ukbayı bırak var ol, kuru sevdayı bırak
Ol beni zakir dedi Hak işte yeter canan sana
Ehl-i dünyanın kulluğu, nefsinin bu alemdeki heva ve lezzetleri
içindir, dünya menfaati içindir. Ukba ehlinin kulluğu ise, nefsini ahiretteki amel cennetinin nimetleriyle lezzetlendirmek içindir. Gerek ehl-i
dünya, gerekse ehl-i ukbanın hali, anlayışı; kulu yaradılışının yüce gayesi
olan Rabbine vuslata götürmez. Bu itibarla dünya ve ukba sevgisiyle ifa
edilen kulluk ve yapılan ibadet, kulu ilahi sevgiliyle vuslata götürmediği
için kuru sevdadır. Kulu canana, yani ilahi sevgiliye götürecek olan
kulluk, daim zikir uyanıklığıyla ifa edilen kulluktur. Çünkü zikr-i daim
yolundan / tarikinden başka Hakk’a giden yol yoktur. Bu itibarla kul,
ancak zikr-i daim mazhariyetiyle Rabbine vasıl olup yaradılışının yüce
gayesine ulaşır. Kur’an’da Cenab-ı Hak “Beni zikredin ki ben de sizi
zikredeyim…” (Bakara, 152) Buyuruyor. Velhasıl “İlahi sevgiliye
kavuşup, O’nun sevgisine, muhabbetine mazhar olmak istersen, ehl-i
dünya ve ehl-i ukba kulluğunu bırak, zikr-i daime mazhar ol.” demektir.
Dinle güzel mürşid sözün aç gözlerin hem gör yüzün
Uydur izine hep izin şeyhin yeter burhan sana
Mürşid-i kamilin yüzü, hidayetin zuhur yüzüdür. Hidayetin baş
mazharı Hz. Resulullah Efendimizdir. Onun temsilcisi de, alimler ve
mürşid-i kamildir. Mürşidin vazifesi Hakk’ın emrini tebliğden ibarettir.
Bu itibarla mürşid-i kamilin emrini tutmamak, Hakk’ın emrini tutmamaktır. Çünkü kamil olan bir mürşidin irşadı Kur’an’la olduğundan,
Kuran’la olan telkin ve irşad Hak ve gerçektir. Velhasıl bunu beyanla
“Mürşid-i kamilin izi olan telkinine uy. Çünkü o hidayetin zuhur yüzüdür
ki, mürşid-i kamilde telkine riayetle kemalat ve marifete ulaşmıştır. Bu
itibarla kulluğunu kemale ulaştırmada mürşid-i kamil, senin en büyük
dayanağın ve delilindir. Çünkü Kur’an’da ‘Emr olunduğun gibi dosdoğru
ol…’ (Hud, 112 – Şura, 15) buyrulur. Sen de kamilin izi olan telkine
dosdoğru olarak uy, yani telkini eksiltmeden ve ona ilave yapmadan,
aynen riayet et.” demektedir.
Aşkı yar et yoldaş yeter kalbi zikrin haldaş yeter
Kıl tefekkür sırdaş yeter ihsan eder irfan sana
Aşk ehli ol, yani muhabbetin, muhabbet-i ilahi olsun. Çünkü Hakk’a
kavuşmak için bütün menziller ve merhaleler, ancak aşk-ı ilahi ile aşılır.
Kalbi zikrin hali ise şöyledir: Kalbi zikir, her nefeste zikr-i daimi hasıl
eder. Hz. Pir “Zikr-i daim, iman-ı huzurdur.” diyor. Îman-ı huzur, kulun
82
zikr-i daim uyanıklığıyla her an, her nefeste Allah’ın huzurunda
olmasıdır. Bu itibarla kalbi zikrin hali iman-ı huzurdur vesselam.
Tefekkür ise, esrar-ı ilahiyi düşünmek ve araştırmaktır. Kalbi zikre
mazhar olmuş gönüllerde yapılan tefekkür, ilahi tefekkürdür ve ancak
ilahi tefekkürden fikrullah hasıl olur. Çünkü Kur’an’da “Gönül ehli o
kişilerdir ki; ayakta, otururken, yatarken hep Allah’ı zikrederler. Göklerin
ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düşünürler / tefekkür ederler.”
(Al-i İmran, 191) Buyrulmuştur. Demek ki ayakta, otururken ve yatarken,
yani her zamanda, her pozisyonda ve her nefeste zikr-i daimle Allah’ı
zikreden bir kulun tefekkürü ancak ilahi sırra ulaşır ve yaratılanı abes,
boş görmeyip, her şeyi yerli yerinde müşahede eder. Bunu beyanla Erzurumlu İbrahim Hakkı:
Hak şerleri hayreyler
Zannetme ki gayreyler
Arif onu seyreyler
Görelim Mevla neyler
Neylerse güzel eyler
Diyor. Velhasıl, bu beyitlerde Hak yolculuğunda yoldaşın aşk-ı ilahi
olsun ki, o zaman yolculuğun kolay olur. Kalbi zikirle zikr-i daim zevki
haline ulaşmaya bak. Tefekkürle ilahi sırları araştırarak, hasıl olan müşküllerini ehil olanlara sor, o zaman irfaniyet lütuf ve ihsanına, yani bağışına mazhar olursun buyruluyor.
Aşk ile olsun pazarın ko nefsin hep arzuların
Ver gıdasın murg-ı ruhun ondan doğar envar sana
Murg-ı ruh, ruh kuşu demektir. Ruh, ikilik kabul etmeyen vahdet’ir/
bir’liktir. Her kim bu bir’liğe yükselirse, ruh kuşu yani murg-ı ruh olur.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Bir kimse süfliyete düştü mü nefs
tabir olunur, ulviyete yükselirse ruh tabir olunur.” buyurmuştur. Murg-ı
Ruh’un gıdası zikr-i daim ve muhabbetullahtır. Kişi bunlarla meşgul
olursa ruha yükselip, terakki eder ve ruha mensup olur, aksi olursa nefsin
arzusuna uymuş olur ve ehl-i nefs olur. Vesselam. Envar ise, nurlar
demektir ki, ruha yükselen kimse ruh vahdeti’nin/birliği’nin irfaniyetiyle
nurlanıp, aydınlanır.
İşte bunu beyanla: “Süfliyete düşme, düşersen orada eğlenme. Sen
zikr-i daim ve Allah aşkıyla hemdem ol, o zaman ulviyete yükselir ve
ruha mazhar olup vahdet’le aydınlanır, nurlanırsın.” buyruluyor.
83
Aşk ile sen ol arkadaş nefsinle et daim savaş
Kıl tarumar nefs askerin olsun emin yollar sana
Hz. Resulullah Efendimiz “Nefisle savaş, büyük harptir.” Buyurmuştur. Nefisle savaş, neden büyük savaştır? Çünkü nefis her an bizimledir ve bir gaflet buldu mu hemen bizi ifsat eder, kötülüğe götürür.
Nefsin askeri ise, kalbe gelen ve bizi kötülüğe sevk eden havatır ve fikirlerdir. Bunu beyanla “Süfliyete düşüp de nefsine uyma, gönlüne gelen
olumsuz fikirlerle, seni kötülüğe götürecek olan anlayışlarla, zikrullah ve
fikrullah ile savaşarak onları tarumar et. Sen aşk-ı ilahiye bağlı olup
onunla arkadaş ol, o zaman Hak yolculuğun güvenli, emniyet içinde
olur.” buyruluyor.
Bin sen ol aşk Burağına azmeyle dost iklimine
Kurban olursan uğruna yakın olur uzak sana
Hz. Resulullah Efendimiz miraca giderken ona daima Burak arkadaşlık etti ve menzilleri hep Burak’la aştı. Bundan dolayı Mevlid-i
Şerif’te “Ta ezelden aşk oluptur bana delil.” buyrulur.
Burak, kuldaki aşk-ı ilahidir. Bunu işaret ederek “Burak olan Allah
aşkıyla Hak yolculuğuna çık, seni Allah’tan alıkoyan nispet varlığını ve
cümle gayriyet olan masivayı kurban ederek kes at. O zaman görürsün ki,
uzak zannettiğin ilahi sevgili sana yakınmış, hatta seninle berabermiş.”
demektir. Çünkü Kur’an’da “…O nerede olursanız olun sizinle
beraberdir…” (Hadid, 4) “Biz ona şah damarından daha yakınız” (Kaf,
16) Buyrulmuştur.
Allah der isen her nefes kalbin olur beyt-i akdes
Onda huzur et kıl namaz ehven olur miraç sana
Beyt-i akdes, temiz ev demektir. Zahiren Mescid-i Aksa’ya Beyt-i
Akdes denir. Hakikatte ise kamil müminin kalbi beyt-i akdestir. Cenab-ı
Hak, hadis-i kudside, böyle kalbi beyt-i akdes olan kamil mümin için:
“Yerlere göklere sığmam, mümin kulumun kalbine sığarım.” diyor.
Müminin kalbi her nefeste daim zikre mazhar olursa, onun kalbi
beyt-i akdes olur ve o kalbe Cenab-ı Hak misafir olur. Böylece o kul
zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle miraç ederek Rabbine
kavuşur. Hz. Resulullah Efendimiz miraca giderken, Mescid-i Aksa'da
cümle peygamberlere imam olup, iki rekat namaz kılmıştır. Fehmi Efendi
Hazretleri buna atıfta bulunarak “Kalbin Beyt-i Akdes olduysa, sen de
orada huzur edip namaz kıl, o zaman miraç sana kolay olur.” diyor. Bu
84
mevzuda Hz. Pir’in ikinci kuşak halifelerinden olan Prizren Rahovesli
Malik Hilmi Hazretleri:
Mescid-i Aksa'yı bulduk Mustafa mihrabımız
Kıldılar vusta namazın cümleyi yaranımız.
Buyurmuştur. Vusta namazı orta namazı demektir. Hakikat itibariyle vusta namazı, kulun kalbinde vahdet olan Hak zuhuruyla, kesret
olan halk zuhurunun toplanıp, cem olması kemalatıdır. Bu kemalata
ulaşan kula Cenab-ı Hak, uluhiyetinin tüm sırrını açarak göstermesiyle, o
kul miraç yapar. Böylece o kulun kalbine uluhiyet mertebesiyle Allah
sığar. Böyle bir kul, nübüvvet marifetiyle şereflenir ve nebilerin kıldığı
vusta namazı irfaniyetine mazhar olur. Vesselam. Bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri “Her nefeste daim zikirle kalbin gafletten uyanıp beyt-i
akdes kemalatına ulaşsın, o zaman vusta namazı kemal ve marifetiyle
kolaylıkla miraç yaparsın.” diyor.
Nedersin sen mülk-i fena eyle talep azm-i beka
Ondadır ol vasl-ı lika didar olur ihsan sana
Mülk-ü fena, Allah'tan gayrı olan her şeydir. Gayriyetin sonu vardır.
Bir gün fena bulur, yok olur. Çünkü ayette “Yer üzerinde bulunan herkes
fanidir.” (Rahman, 26) buyrulmuştur. Beka mülkü ise, her yerde mevcut
olan Hakk’ın varlığıdır, O’nun başlangıcı da sonu da yoktur. Yine
Kur’an’da “O evveldir, başlangıcı yoktur. Ahirdir O, sonu yoktur…”
(Hadid, 3) buyrulur.
Fehmi Efendi Hazretleri: “Allah'tan gayriyi ne edeceksin? Çünkü
cümle gayriyet fanidir. Sen baki ve ebedi olan Rabbini isteyip, talep et ki,
o zaman ilahi sevgilinin güzel yüzünü görüp, O’na vuslat ihsan ve bağışına erersin.” diyor. Çünkü Hz. Peygamber Efendimiz “Allah kuluna bir
çok nimet verir fakat geri alabilir. İki nimeti vardır ki verdi mi bir daha
geri almak şanından değildir. Biri, kulun kalbini zikrullah ile kurdu mu
bir daha durdurmaz; biri de, kul ile arasındaki perdeyi açtı mı bir daha
örtmez.” buyurmuştur. Bir kulun mazhar olabileceği en büyük nimet,
zikr-i daim ve Rabbine vuslat nimeti olup, bu Cenab-ı Hakk’ın kuluna
olan yüce bir ihsanıdır. Vesselam.
Fehmi sen çıkma kesrete halvet edip düş vahdete
Eriş ol ulu Hazret’e vuslat yeter seyran sana
Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere:
“Seni Rabbinden ayıran, gayriyet, masiva kesretine çıkma, gayriyet kes85
retinden hayır ve fayda olmaz sana.” diyor ve devamla “Sen, zikr-i daim
uyanıklığı ve makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetiyle, vahdetle halvet et,
yani Rabbine vasıl ol ki, bu vuslat zevki sana yeter.” buyuruyor. Çünkü
bir kul için Rabbine vuslat zevkinden, daha ziyade bir zevk asla olmaz.
Vesselam.
*
*
*
20
Bugün erdi bana imdad uyandı gönlüm oldu şad
Dilerim bar-i Mevla’dan vere her salike irşad
İmdat, yardım istemektir. İmdada ermek ise yardımın gelmesidir,
yardıma mazhar olmaktır. ‘Bu gün bana imdadın ermesi...’ sözü ise;
salikin bir müşkülünün çözülüp hallolması ve irşada mazhar olmasıdır.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri, makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetiyle irşad olup, neşelenip zevklenmiş ki, onu ifade ediyor. Ve devamla
“Dilerim dost olan Allah’tan, her salikin böyle müşkülleri çözülüp
imdadına erişilsin, o da irşad olup, ilahi zevkle şenlensin.” diyor.
Behey aşık şuurun ne bu seyranda şuhudun ne
Çü vardın ‘Kabe kavseyn’e o zevkten var mı bir müzdad?
86
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de “Sümme dena fetedella, fekane
kabe kavseyni ev edna” (Necm, 8-9) buyurmuştur. Bu ayetler mekteb-i
irfandaki seyr-i sülukun beka makamlarının beyanıdır. “Sümme dena”
makam-ı cem, “Fetedella” Hazret-ül cem, “Kabe kavseyn” Cemm-ül
cem, “Ev edna” ehadiyet makamıdır.
Fehmi Efendi Hazretleri: “Ey Hak aşığı, ilahi sevgilinin göründüğü
bu mertebelerin hangisi senin müşahedendir? Bu meratibin hangi zuhuruyla ilahi sevgiliyi seyredip görüyorsun?” diye soruyor. Ve devamla
“Eğer Kabe kavseyn’le,yani ‘cemmülcem’ marifetiyle açığa çıkan
müşahedeye mazhar olduysan, var mı bu keyfiyetten daha ala bir zevk?”
diyor.
Müsemmasın cem-i esma sana talim olundu bil
Sen ol arifi billahsın sana insan denildi ad
Her insan esma itibarıyla, Hakk’ın Cami isminin mazharı olup,bu
mazhariyetle tüm varlık alemi olan isimleri kendinde toplar. Yani her
insan, potansiyel olarak, tüm esmaya camidir.
“Kabe kavseyn” makamının keşfine ulaşan insan-ı kamil ise, bu
potansiyel mazhariyetin açığa çıkıp, aktif olduğu şahsiyettir. Bu itibarla
insan-ı kamil, cümle varlığın, yani esmaların mahiyetine arif olup tanıdığı gibi, ehil olanlara da tanıtır. ‘insan-ı kamil’ marifet ve kemalatına ise
“Kabe kavseyn” irşadıyla ulaşılır ki, bu makamın müşahedesiyle ancak
uluhiyet sırrı kula ayan olur.İşte bu marifete ulaşan insanı kamil, aynı
zamanda “Allah Adem’e isimlerin tümünü öğretti…(Bakara, 31) hikmeti
mazharıyetiyle, ademiyet sırrına vakıftır. Bu itibarla arifibillah olan
insan-ı kamile hitaben: “Tüm esma sende toplandı, yani cem-i esmanın
mahiyet-i sırrına agah ve vakıf oldun.” buyruluyor.
Senin mülkün tımarında melekler oldular memur
Ki sen mesned-i ademsin mülk içi hep sana münkad
Kur’an-ı Kerim’de “Sizi evvela topraktan, sonra bir damla sudan,
sonra kan pıhtısından yaratan, sonra sizi bebek olarak annelerinizin karnından çıkaran O’dur. Siz sonra yiğitlik çağına varırsınız. Daha sonra
ihtiyarlayasınız diye sizi büyütür. Bazınız ihtiyarlamadan evvel ölür.
Bunları muayyen olan zamana erişip tevhid delillerine akıl erdiresiniz
diye yapar.” (Mü’min, 67) “Biz insanı balçık durusundan yarattık. Sonra
onu sağlam bir karargah olan döl yatağında bir damlacık yaptık. Sonra o
damlacığı bir embriyoya / kan pıhtısına dönüştürdük. Sonra o
embriyoyu / kan pıhtısını bir et parçası haline getirdik. Nihayet o kemiğe
87
de bir et giydirdik. Sonra onu bir başka yaratılışta yeniden kurduk. Yaratıcıların en güzeli Allah’ın kudret ve sanatı ne yücedir.” (Mü’minun, 1214) buyrulmuştur. İşte bu ve benzeri ayetlerde beyan edilen, insanın
suret, yani beden olarak yaratılışında Cenab-ı Hak, melekleri memur kıldı
ve insanın beden ve suret halkiyetinde hep melekler çalıştılar. Çünkü
melekler kuvva mazharı olup, mazhariyetlerinin gereğini, icabını yerine
getirmekten başka bir şey bilmezler. Mesela göz görmekten başka, kulak
işitmekten, rüzgar esmekten, yağmur yağmaktan başka bir şey bilmeyip
varlıklarının icabını yerine getirmeleri gibi. Bu itibarla insanın suret
olarak yaratılmasının her evresinde kuvva mazharı olan melekler, mazhariyetleri gereği memurdurlar. İşte bunu beyanla “Senin mülkün tımarında melekler oldular memur.” buyruluyor. Daha sonra beyitte ifade
edilen “Sen mesned-i ademsin, mülk içi hep sana münkad” ifadesinin
hikmeti, manası ise şöyledir: Cenab-ı Hak meleklere “Ben yeryüzünde
bir halife yaratacağım…” (Bakara, 30) buyurdu ve Allah Adem’in suretini yarattıktan sonra “Onu kıvama erdirip, içine ruhumdan
üflediğimde…” (Sad, 72) beyanından da anlaşıldığı gibi Cenab-ı Hak
Adem’e kendi ruhundan üfledi. Yine “Allah Adem’e isimlerin tümünü
öğretti…” (Bakara, 31) Buyrulmuştur ki, böylece Hz. Adem’in halkiyeti
hem suret, hem de ruh itibariyle tamamlandı.
Cenab-ı Hak meleklere, yaratıpta, kendi ruhundan ruh üflediği
Adem’e secde edin dedi. Melekler hepsi birden secde ettiler, fakat İblis
etmedi. Bu mevzu ayette “…meleklerin hepsi toptan secde etmişlerdi.
İblis etmemişti. O kibre sapmış ve inkarcılardan olmuştu. Allah dedi: ‘Ey
İblis, iki elimle yarattığıma secde etmekten seni alıkoyan neydi?’ (Sad,
73-75) olarak beyan edilir.
Cenab-ı Hak, Adem’den başka her ne yaratmışsa “kün” yani ol
emriyle yaratmıştır. Bu konu Kur’an’da “O’nun şanı şudur ki; bir şeyin
olmasını isteyince ona ‘ol’ der, o da derhal oluverir.” (Yasin, 82) ayetiyle
beyan edilir. İşte her şey “kün” yani “ol” emri ile yaratılmasına rağmen
Cenab-ı Hakk’ın halifesi olan Adem’in halkiyeti, böyle ol emriyle
olmayıp özel bir halkiyettir.
Adem’in yaratılışında üç özellik vardır: Bunların birincisi “Allah’ın
iki eliyle” yaratılmasıdır. İkincisi, Cenab-ı Hakk’ın “kendi ruhundan ruh
üflemesi.” Üçüncüsü ise, Allam’el esma / alemlerin tüm isimlerinin
öğretilmesidir. Herkes bu aleme insan olarak doğması itibariyle sureta
ademoğludur. Fakat Adem-i kemalata, yani ademiyete mazhar değildir.
Çünkü Ademiyet özeldir ki, hangi insan yukarıda beyan edilen bu üç özel
halkiyete mazhar olursa, ancak o kimse ademiyeti bulur ve Hakk’ın halifesi olan ademlikle var olup “adem” olur.
88
Bu Ademi halkıyet şöyledir: Adem’e Allah’ın ruhundan ruh üflenmesi mevzuunda Hz. Pir’in ilk halifelerinden Tikveş Kavadarlı Hacı
Kadir Bey “Cem’i ilimlerin keşfine mazhar olmaktır.” diye mana vermiştir. Yani mekteb-i irfanda kulun, fena makamlarının keşfi irfaniyetine
ulaşıp, kendine nispet ettiği ef’al, sıfat ve vücut şirkinden kurtulup,
tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat, tevhid-i zat irşadıyla mazhar olduğu
safiyettir. Hangi salik mekteb-i irfanda bu fena makamlarının irfaniyetine
ulaşırsa, o salike Adem’e üflenen Hakk’ın ruhu üflenmiş olur. Vesselam.
Adem’in ‘Allah’ın iki eliyle yaratılması’ ise: Cenab-ı Hak cümle
alemlerdeki tecellilerini celal ve cemal ana isimlerinin tesiriyle meydana
getirir. Ayette geçen Allah’ın iki elinden maksat; celal ve cemal esmalarıdır.
İnsandan başka yaratılan her ne varsa nakıs / eksiktir. İnsan ise
cümle isimlere tesir eden, celal ve cemal isimlerini de kendinde toplayan
mazhar-ı kemaldir. İşte Adem, celal ve cemalin zuhurunu kendinde toplayan bir kemal olarak yaratılması itibariyle, Allah’ın iki eliyle yaratılmıştır. Vesselam.
Allam’el esmanın öğretilmesi ise şöyledir: Esma ikidir. Biri Hakk’a
ait olanlardır ki; Rab, Rahman, Malik, Settar vb. isimlerdir. Diğeri ise,
halka ait olan insan, melek, taş, toprak, bitki, hayvan vb. gibi olan isimlerdir. Bir de halka ait olan isimlerden; korku, cesaret, sevinmek, üşümek
vb. gibi his ve duygulara ait isimler vardır. İşte bu Hakk’a ve halka ait
olan cümle isimlerin mahiyetinin marifetine mazhar olmak “allam’el
esmanın” yani alemlerin tüm isimlerinin öğretilmesidir. İşte Hz. Adem,
böyle özel bir halkıyet marifetiyle, meleklere onların kendi mazhariyetlerinden bahsedip, haber verdi. İşte melekler kendilerinde olmayan bu
Ademiyete, yani Ademi marifet ve kemalata secde ettiler.
Hacı Kadir Bey Hazretleri “Adem, Allah’ın cem, hazret-ül cem ve
cemm-ül cem zuhuruna halife oldu.” buyurmuştur. Velhasıl herkesin
insan olmak itibariyle, yani sureta ademoğlu olarak halkiyetinde / yaratılmasında meleklerin memur olduğu bir fevkaladelik vardır. Çünkü
insan, Allah’ın iki eliyle yaratıp potansiyelinde Cenab-ı Hakk’ın halifeliğini ve ademiyet sırrını barındıran bir şahsiyettir. Her kim ki, mekteb-i
irfana dahil olup, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle,
Adem-i ruhun üflenmesine ve allemel esmanın / alemlerin isimlerinin
mahiyeti sırrına ulaşırsa, o kul, bu Ademi marifetle, meleklerin bir kuvva
mazharı olduğunu ve Hakk’ın halifesi olan Adem’e meleklerin nasıl
boyun eğip, secde ettiğine arif olur. Allahualem.
Celali perdesidir hep cemalin setreder daim
Cehennem gör hicab oldu giremez cennete ifrad
89
Cenab-ı Hakk’ın kendi zatından esmaya, yani mülk alemine zuhuru,
celal ve cemal olan iki ana isminin tesiriyledir. Bu iki ana isim sonra
detaylanır, bir çok ismi meydana getirir. Mesela cemalin zuhur ve tesirinden hidayet, hadi, ihsan, rahim, gafur, affedici vb. gibi. Celalin zuhur
ve tesirinden ise, mudil, kahhar, cebbar vb. isimler gibi. Cenab-ı Hak,
celal zuhuruyla cemalini setretti, yani perdeledi, fakat bu perde cahilleredir. Arifler ve ehl-i kemal, makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhar
olduklarından, onlara celal perde olmaz. Onlar her tecellide daima
Cemal-i İlahiyi müşahede ederler ve bu cemal müşahedesi onların cennetidir. İşte irfan cenneti denilen cennet, bu müşahedenin keyfiyet ve
zevkidir. Bir kulu Cemal-i İlahi müşahedesi olan cenneti irfandan her ne
ayırırsa, bu ayrılık; celalin zuhuru olan mudil mazhariyetiyle oluşan
dalalet ve gaflettir. Bu gaflet cemal-i ilahi müşahedesine mani
olduğundan kulun cehennemi olur. İşte bir kimse, ism-i celalin tesirinde
olan mudile tabi olup, dalalet ve gaflete düşer de, zikr-i daim uyanıklığı
ve makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhar olmazsa, o kimsenin gaflet ve
cehaletle kendinin ve alemin zannettiği nispeti varlıklar ona perde / hicab
olur ve o kimse cemal-i ilahi müşahedesine ulaşamaz ve irfan cennetine
giremeyip, irfan cennetinden mahrum olur.
Bu varlık dağı ardında haber aldınsa Şirin’den
O dağı delmeye ancak kişi kim olmalı Ferhat
Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Kerem ile Aslı vb. ehl-i kemalin
eserlerinde bahsettikleri, ilahi aşkın aşığı ve maşuğudurlar. Ferhat, sevgilisi Şirin’e kavuşabilmek için kendisine şart koşulan dağı delmiştir.
Hakikatte Şirin,ilahi sevgilidir. İlahi sevgiliyi müşahede edip ona
kavuşmak, cümle ehl-i aşkın yüce gayesidir. Bu itibarla Ferhat, aşk-ı
ilahiyle hasıl olan azim ve gayrete mazhar olmayı ve Hak aşıklığını ifade
eder. Dağ ise, kulun gaflet ve cehaletle kendine nispet ettiği benlik, varlık
dağıdır. Bunu beyanla “Nispet varlık dağın, seni Şirin’inden, yani ilahi
sevgiliden ayırıyor. O dağı, daim zikir ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle
delmek, eritip fena etmek gerektir ki, ancak o zaman Şirin’in olan ilahi
sevgiliye kavuşabilirsin. Fakat bunu yapabilmesi için kulun, Ferhat gibi
aşk-ı ilahi, azim ve gayret-i ilahiye mazhar olmalısı gerekir” buyruluyor.
Zülüf-i maşuku görmek kifayet etmez aşığa
Yanar içi olur büryan ki vuslattır hemen maksad
Maşukun zülfü, Cenab-ı Hakk’ın mutlak vücud varlığından açığa
çıkardığı tecellileridir. Zat-ı ilahinin zuhuru sıfatlardır. Sıfat-ı ilahinin
90
zuhuru esmadır. Esmanın tecellisi ef’aldir. Bir kimse ef’al, sıfat ve esma
müşahedesine mazhar olursa, onun bu müşahedesi, ilahi sevgilinin, yani
maşukun güzelliği ve zülfünün müşahedesidir. İşte bu maşukun zülfü
olan, ef’al, esma, sıfat tecellisini görüp, müşahede etmek güzeldir. Fakat
maşuk olan zat-ı ilahiye vuslat değildir. Onun için aşık olan, bu
tecellilerin müşahedesiyle yetinmez ve daima müsemma, fail ve mevsuf
olan zat-ı ilahiye kavuşmak ister, maşukuna vuslat arar.
Bu aşk, bir nar-ı muhriktir olunmaz arzuya teşbih
Ki cennet arzusunda hem o zevke ermedi zühhad
Hz. Mevlana’ya “Aşk nedir, bize tarif et.” diyorlar. O da cevaben:
“Ben ol da bil.” buyuruyor.
Fehmi Efendi Hazretleri de “Bu aşk öyle yakıcı bir ateştir ki, bunu
ben bir şeylere benzetip de anlatamam.” diyor. Demek ki aşkı anlamak
için çare, aşık olmaktır.
Rivayet edilir ki; Rabia Hatun’a birisi musallat olup, onu nerede
görse, onun güzelliğinden bahsedip, ilan-ı aşk ediyormuş. Rabia Hatun
da içinden ‘Şunu bir imtihan edeyim, bakalım söylediklerinde samimi mi,
değil mi?’ diyor. Bir gün yolda yürürken o şahıs yanına gelip, yine
güzelliğinden bahsedip ilan-ı aşk edince, Rabia ‘Sen beni güzel görüp,
sevdiğini söylüyorsun. Ama benim arkamdan gelen bir kız kardeşim var,
o benden daha güzeldir.’ diyor. O şahıs arkaya dönüp ‘Hani nerede?’
dediği anda, Rabia Hatun o şahsa tokadı patlatıyor ve ‘Sen bana ilan
ettiğin aşkında samimi değilsin, başka bir güzelin adını duymakla benden
yüz çevirdin.’ diyerek iyi bir ders veriyor.
İşte Allah’tan başka istek, arzu ve maksadı olan kimseler, ilahi sevgiliye kavuşamazlar. İster nefsimizi lezzetlendirdiğimiz bu alemin dünya
nimetleri olsun, isterse ahiretteki amel cennetinin nimetleri olsun. Bunların hepsi ilahi aşka ve ilahi sevgiliye vuslata perdedir. Bunun için
zahidler, kulluklarını amel cennetinin nimetleri için yaptıklarından, aşk-ı
ilahiden ve Allah’a vuslat zevkinden mahrum olurlar.
Okuyan ders-i maşuku o bildi halet-i aşkı
Olur Fehmi gibi Mecnun eder Leyla’yı dilde yad
Daha evvelki beytin açıklamasında ifade edildiği gibi, ilahi aşkta
Mecnun aşıklığı, Leyla ise ilahi sevgiliyi remzeder. Ders-i maşuk ise
sevgilinin göründüğü, Hak aşıklarının, ehl-i kemalin meclisi ve salikin
gönlündeki makamat-ı tevhid müşahedesiyle hasıl olan irfaniyettir. Her
kim ki, mürşid-i kamili bulur ve onun telkini olan zikr-i daim ve tevhid
mertebelerinin irşadına mazhar olursa, ancak o kimse, ilahi aşkın ne
91
olduğunu bilir ve kendisi de Mecnun olup Leyla’sı olan ilahi sevgiliyle
muhabbet eder sevişir. Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri bunu beyanla
“Fehmi gibi Mecnun olanlar, her zaman ve her yerde Leyla’yı anar, yani
ilahi sevgiliyi zikredip onunla vuslat arar.” diyor.
*
*
*
21
Firkatin narına yandım ya Resulullah medet
Vuslatın aşkıyla doldum ya Resulullah medet
Kur’an-ı Kerim’de buyruluyor: “De ki, eğer Allah’ı seviyorsanız
bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah çok
affedici ve çok merhametlidir. Şunu da söyle: Allah’a ve resulüne itaat
edin…” (Al-i İmran, 31-32) İşte bu ayetler bize, Allah’ı seviyorsak Hz.
Resulullah’a uymayı ve O’na tabi olup, O’nun tabiatından olmamızı
beyan ediyor. Hz. Resulullah’a itaat etmek, ona uyup, onun tabiatından
olup, ona kavuşmak için, Hz. Peygamber Efendimizi bulmak gerektir. Bu
buluşma, ehl-i zahirin iman-ı taklitle; Hz. Muhammed (sav) Emine vali92
demizden doğdu, Abdullah’tan oldu, 63 yıl yaşadı ve bu alemden göçtü,
anlayışıyla olmaz. Peygamber Efendimizi böyle iman-ı taklit gibi bilmek,
Hz. Peygamberi sadece unsur ve beşer yönüyle bilmektir. Bu inanç taklittir, hakiki değildir. Hz. Resulullah Efendimizi hakiki olarak bilmek ise,
hazır ve mevcut olarak bilmektir. Çünkü Hz. Peygamber Efendimizin
varlığı, sadece unsurdan ibaret değildir.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “Hz. Resulullah’ın üç vücudu
vardır: 1. Vücud-u nuraniyesi, 2. Vücud-u misali, 3. Vücud-u unsurudur.”
Diyor. Hz. Resulullah’ın unsur varlığı, Mekke’de Emine’den doğan,
Abdullah’tan olan, 63 yıl yaşayıp Medine’de bu alemden göçen
vücududur. Misal vücudu ise, her kim Hz. Peygamberi rüyasında görür
ise o gördüğü Hz. Resulullah’ın misali vücududur. Nurani vücudu ise,
görünen bu alemin ve tüm alemlerin aslıdır ki, hadis-i şerifte “Allah
evvela benim nurumu yarattı” buyrulmuştur. Bu beyandan da anlaşıldığı
gibi Hz. Peygamber Efendimizin vücud-u nuraniyesi, cümle alemin halkiyetinden evvel olup, her zamanda ve halen cümle alemin aslıdır. Çünkü
Cenab-ı Hak kudsi hadiste “Sen olmasaydın, sen olmasaydın alemleri
yaratmazdım.” buyurmuştur. Bu itibarla Hz. Resulullah Efendimiz
vücud-u nuraniyesiyle, cümle alemde mevcut olup, her zaman sağdır,
diridir. Bu müşahedeye ulaşıp vücud-u nur-u Muhammed’e mazhar
olmak için, meslek-i Resule dahil olup, hidayet-i nur-u Muhammed irşadıyla evlad-ı Resule karışmak gerektir. Çünkü Hz. Peygamber Efendimiz
“Selman bendendir, ben Selman’dan.” Buyurmuştur. Yani Selman kendine mahsus değerleri bıraktı, telkin ve tebliğe uyarak benden oldu. Îman,
irfaniyet, ahlak ve tabiat olarak Selman’da ben zahir oldum, demektir.
Bu marifet ve ruhaniyete mazhar olan başka sahabeler de vardı ve bu
sahabelerle soyca her hangi bir şekilde akrabalığı olmadığı halde Hz.
Peygamber Efendimiz; bu sahabeler için de “Ehl-i Beytimdir / ev halkımdandır.” buyurmuşlardır. Bunlar, manevi Ehl-i Beyt ve evlad-ı
Resuldürler.
Vücud-u nur-u Muhammed’e mazhar olup, onu müşahede etmek
için, meslek-i Resule dahil olup hidayet-i nur-u Muhammed irşadıyla
evlad-ı Resul’e karışıp, manevi evlad-ı Resul olmakla mümkündür.
Çünkü böyle manen evlad-ı Resul olanlar geçmişte, gelecekte ve bugün
dahi mevcuttur. Bu konu hakkında Kur’an-ı Kerim’de “Muhammed
Allah’ın resulüdür, onunla beraber olanlar inkarcılara karşı çok çetin,
kendi aralarında çok merhametlidirler. Sen onları rüku eder, secdeye
kapanır halde görürsün, Allah’tan bir lütuf ve hoşnutluk ister dururlar.
Görünüşlerine gelince yüzlerinde secde eseri vardır. Bu onların Tevrat’taki nitelikleri. İncil’deki nitelikleri de şöyle; tıpkı bir ekin ki filizini
çıkarmış, o filizi kuvvetlendirmiş, filiz kalınlaşıp gövdesi üzerine dikildi.
93
Ziraatçıları imrendirsin…” (Fetih, 29) beyanı vardır. İşte bu ayetten de
anlaşılacağı gibi, Hz. Peygamber Efendimizin varlığı, unsur bedenle
zuhurundan evveldir. Çünkü Tevrat Hz. Peygamberin unsur bedenle bu
alemdeki zuhurundan yaklaşık 1200, İncil ise 600 yıl öncedir. Ayette Hz.
Muhammed’le beraber olanların, yani evlad-ı Resul’ün Tevrat’ta da aynı
Kur’an’daki gibi olmak üzere, İncil’de ise ekinle misallendirilip vahyedildiği ve onların vasıfları olarak da rüku ve secde edip Allah’tan hoşnutluk dilemeleri ve yüzlerinde secde izi / alameti taşımaları beyan ediliyor. Bu itibarla Hz. Muhammed (sav) ile beraber olan evlad-ı Resul, bu
vasıflarla geçmişte olduğu gibi, her zamanda ve bugün dahi hazır ve
mevcuttur.
Evlad-ı Resul’ün vasfı olan rüku ederek secdeye kapanmaları,
Allah’tan hoşnutluk istemeleri ve yüzlerindeki secde izinin / alametinin
anlamı ve hikmeti ise şöyledir: Rüku; kulun, vahdetin kesret-i zuhuruna
kavuşması irfaniyetiyle boyun eğip Rabbini tesbih edip övmesidir. Secde
ise kulun, gerek vahdet, gerek kesret tecellilerine vakıf olarak Allah’ın
karşısındaki yokluğunun marifet ve kemalatıdır. Çünkü ayette “Secde et
ve yaklaş.” (Alak, 19) Hadis-i şerifte ise “Kulun Allah’a en yakın olduğu
an, secde anıdır.” buyrulmuştur. Bu rüku ve secde irfaniyet ve kemalatıyla teçhiz olup, cümle tecelliye arif olan evlad-ı Resul, fenafilah yokluğuna ulaşmış olan kulluklarında Allah’tan daima hidayet
hoşnutluğunun zuhurunu isterler. Her zamanda ve bugün dahi evlad-ı
Resulün simalarında / yüzlerinde bu marifet ve kemalat zahir olup ışıldar
ve parlar, bunların yüzlerindeki secde izi işte bu irfaniyet ve kemalattır.
Ki, bunlar ehl-i tevhid-i hakiki arifleri ve ehl-i kemal tarafından tanınıp
bilinirler. İşte hidayet-i nur-u Muhammed’in her zamanda ve bugünkü
mazharı evlad-ı Resul-ü manevi olup, Hz. Resulullah Efendimizin vücudu nuraniyesi bu kemalat ve ruhaniyette mevcuttur. Bu itibarla manen
evlad-ı Resul olan Fehmi Efendi Hazretleri: “Ya Resulullah, senden ayrı
olmak bana nardır, ateştir. Ya Resulullah, sana kavuşup seninle beraber
olmanın muhabbet ve aşkıyla doluyum. Nur-u vücuduna vasıl olmamda
bana yardım et. ” diyor.
Nice takat getirir ol can senin medhin duyar
Yandı gönlüm külhan oldu ya Resulullah medet
Fehmi Efendi Hazretleri “Senin her zamanda mevcut olan vasfını,
methini, muhabbetini canında / ruhunda duymuş ve bulmuş kimsede nasıl
takat ve derman kalır ki, benim gönlüm, vücud-u nur-u Muhammed’e
vuslat aşkı ateşine mekan oldu, Ya Resulullah.” diyor.
Ruz u şeb ağlar dururum çağırırım el’aman
94
Bab-ı lütfundan kerem kıl ya Resulullah medet
Hz. Resulullah buyurdu ki: “Allah beni nurundan, müminleri de
benim nurumdan yarattı.” Burada ifade edilen nur, hidayet nurudur. Hz.
Pir “Hidayetin baş mazharı Hz. Resulullah Efendimizdir. O’nun temsilcileri ise alimler ve kamil mürşitlerdir.” diyor.
Fehmi Efendi Hazretleri “Senin nur-u hidayetine o kadar muhtacım
ki, gece ve gündüz çağırırım. İkram kapından bana ihsan et, ikram et.”
diyor. Burada ifade edilen ikram kapısı, mürşid-i kamil ve onun
meclisidir. Hidayet-i nur-u Muhammed orada zahir olur. Bu itibarla
hidayet-i nur-u Muhammed mazhariyeti olmadan yapılan kulluk nakıstır,
eksiktir. Gerçek kulluk ise ancak kulun hidayet-i nur-u Muhammed
mazhariyetiyle yaptığı kulluktur. İşte böyle bir kulluk mazhariyeti için
Fehmi Efendi Hazretleri, Hz. Resulullah Efendimizden medet, yani lütuf
ve yardım istiyor.
Dert senin derman senindir yoluna bunca keda
Onun için can verirler ya Resulullah medet
Kur’an’da: “O Peygamber, müminlere kendi nefislerinden daha dost,
daha yakındır…” (Ahzab, 6) buyrulmuştur. Hz. Resulullah Efendimiz
Hakk’ın hidayet zuhurunun baş mazharı olup, davet ve tebliği hep bu
hidayettir. Cümle müminler bu hidayete mazhar olmak için dertlenirler
ve bu hidayet mazhariyetiyle derman bulurlar. Müminler hidayet-i nur-u
Muhammed yolunda kulluk yaparak, bu yolun kölesi olurlar, gerek
zahiren gerekse batınen hidayet-i nur-u Muhammed uğrunda can, baş
verirler ve şehit olurlar.
‘Men raani’ sırrına vakıf oluptur aşıkan
Cümlenin muradı sensin ya Resulullah medet
Kur’an-ı Kerim’de iki türlü imandan ve müminden bahsediliyor:
Biri umumi olarak iman-ı taklit ve istidlal / delillerle iman edip de
mümin olanlardır, diğeri de gerçek iman ile gerçek / hakiki mümin olanlardır. Ki, bunları Kur’an “Gerçek / hakiki müminler ancak o kişilerdir
ki; Allah’ı zikrettiklerinde kalbleri titrer ve onlara Allah’ın ayetleri
okunduğunda, bu onların imanlarını arttırır ve onlar yalnız Rablerine
güvenip / tevekkül ederler.” (Enfal, 2) “İşte gerçek / hakiki mümin olan
onlardır…” (Enfal, 4) ayetlerindeki beyanla tarif edip vasıflarından bahsediyor. Başka bir ayette ise “Ey iman edenler, iman edin…” (Nisa, 136)
buyrulur. Bu ayetteki mana şöyledir: Ey iman-ı taklit ve istidlal ile iman
etmiş olan müminler, hakiki / gerçek imana ulaşan mümin-i hakiki olun
demektir. Çünkü ancak iman-ı hakikiye ulaşan gerçek müminler Rabbini
görüp, müşahede ederler. Hakiki iman ile mümin olup Hakk’ı görüp
95
müşahede etmek için, hidayet-i nur-u Muhammed’e mazhar olmak
gerektir. Bunu beyanla, Peygamber Efendimiz “Men ra’ani fegad real
Hak / Beni gören Hakk’ı görür.” Buyurmuştur. İşte Hakk’ı görüp, O’na
kavuşmak için hidayet-i nur-u Muhammed mazhariyeti gerektiği için,
meslek-i Resuldeki cümle aşıkların muradı, nur-u Muhammed mazhariyetidir. Allahualem.
Nefsimin kesret-i cürmünden yüzüm daim siyah
Günbegün artmakta isyan ya Resulullah medet
Bir kimse kul olmak itibarı ile acizdir. Tesir altındadır. Beşer
yönüyle imkan alemi olan tabiatın tesiriyle müteessirdir. Bu itibarla kul
daima günaha, isyana aday ve müsaittir. Bunu beyanla Hasan Fehmi
Hazretleri ‘Ben acizim, hataya, günaha, isyana müsaidim. Bana yardım et
ya Resulullah.’ diyor.
Bin haya ile kapında Talibi şefkat umar
Eyle ihsan kıl şefaat ya Resulullah medet
Kur’an-ı Kerim’de “O’nun katında bizzat kendisinin izin verdiği
kimseden başkasının şefaati yarar sağlamaz.” (Sebe, 23) buyrulmuştur.
Bu ve benzeri ayetlerden de anlaşılacağı gibi, şefaat Allah’a aittir. Ancak
Allah’ın izin verdikleri şefaat edebilir. Yine Kur’an’da “Onlar için dua
et, çünkü senin duan onlar için bir sükunettir / güvendir…” (Tevbe, 103)
buyrulmuştur.
İsmail Hakkı Bursevi Hazretleri ‘Bu ayetle Hz. Resulullah Efendimize şefaat yetkisi verilmiştir.” diyor. Aciz olan kul, günah, isyan ve
hataları için şefaate muhtaçtır. Gerek bu alemde, gerekse alem-i ahirette,
ancak Hz. Resulullah Efendimiz şefaat eder. Velhasıl kul hata ve
kusurdan ari olmayıp; hata, kusur ve acizliğiyle kuldur.
Fehmi Efendi Hazretleri: “Çok utanıyorum, kapından şefkat bekliyorum, bunun bedel ve karşılığını ödeyemem, bana ancak sen şefaatinle
ihsan edersin. Bu alemdeki şefaatini ve büyük gün olan ahiretteki şefaatini benden esirgeme, ya Resulullah!’ diyor.
Cenab-ı Hak, cümlemizi Hz. Resulullah Efendimizin dünya ve ahiret
şefaatine mazhar kılsın.
96
*
*
*
22
Gel ey aşık-ı biçare cihanda gezme avare
Var iken derdine çare ara bul onu bir yerde
Kur’an-ı Kerim’de “Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet
etsinler diye yarattım.” (Zariyat, 56) buyrulmuştur. Ki bu ayette
bahsedilen abdiyet, kulluktur. Sahabe-yi kiramdan İbni Abbas (ra.) “Bu
ayetteki abdiyetten maksat, ehl-i tevhid ve arif olmaktır.” diye yorumlamıştır. Hz. Pir’in ikinci kuşak halifelerinden Prizrenli Hacı Kamil
Toska Hazretleri “Bu ayetteki abdiyette, yani kullukta üç hikmet vardır:
97
Birinci hikmet, amel-i salihtir. İkinci hikmet, yakaza ki, zikr-i daim uyanıklığıdır. Üçüncü hikmet ise, tevhid-i mabuddur.” diyor.
Amel-i salih, Allah’ın Kur’an-ı Kerim’de yapın ve yapmayın dediği,
kulun yapmasından ve yapmamasından razı olduğu cümle emirleri ve
yasaklarıdır. Yakaza ise, Cenab-ı Hakk’ın emirlerine ve yasaklarına riayetle beraber, zikr-i daim uyanıklığıdır. Tevhid-i mabut ise, ibadet ettiğin
ve zikrettiğin Allah’ı tevhid-i hakiki irfaniyetiyle tevhid etmektir. Demek
ki kulun yaradılışının ideal amacı, Allah’ın emirlerini yapıp,
yasaklarından kaçmak olan ahkama riayetle beraber, zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle Rabbine kavuşmasıdır. Ki, bu aynı
zamanda şahadet alemi olan bu aleme gelişimizin yüce gayesidir. Bu itibarla:
‘Ey derdine çare bulamayan çaresiz ve gayriyet aşkına tutulmuş olan
kimse! Bu alemde başı boş gezme, ömrünü boş yere harcama, vakit var
iken derdine çare bul. Çünkü senin yaradılışının yüce bir gayesi var ve
yaratılışının o yüce gayesine ulaş.’ buyruluyor.
Çün dersin aşıkım ben de hani Hak sevdası sende?
Duran huzurda bir merde eder mi boş yere secde?
Muhabbetin ziyadesi ve şiddetlisine aşk denir. Herkeste aşk vardır,
aşksız kimse olmaz. Çünkü kulların yaradılışı aşk iledir.Bunu beyanla
Hadis-i kudside “Ben bilinmekliğimi muhabbet ettim, halkı yarattım.”
buyrulur. Cenab-ı Hakk’ın muhabbeti, herkeste yaratılışından potansiyel
olarak vardır. Bu muhabbetini karşı cinse aşık olmak veya mala mülke,
mevkie veya güzel sanatlara vb. muhabbet ederek veya ahiret nimetine
rağbet ve muhabbet ederek açığa çıkarır. Halbuki muhabbet, aşk; Allah’a
olursa ancak kulu yaradılış gayesine götürüp yaratıcısına kavuşturur.
Mert huzurunda durmak ise, kamil bir mürşidi bulup, onun meclisine
dahil olup, onun irşadına mazhar olmaktır. Secde ise tevazu göstermeyi
ve kulun acziyet ve yokluğunu ifade eder. Secdenin iki yönü vardır, biri
vakit namazlarında yapılan secdedir ki, bu secde kalıbın secdesi olup,
bedenle belli vakitlerde yapılan secdedir. Kur’an’da “Onlar namazda
daimdirler.” (Mearic, 23) Buyrulur. İşte secdenin ikinci yönü, ayette
beyan edilen daim namazın secdesidir. Daim namaz vakit namazının
hakikatidir ki, kulun her an Hakk’ın huzurunda olmasıdır. Bunu beyanla
Yunus Emre Hazretleri:
Aşk oldu imam bize, gönül cemaat
Kıblemiz dost yüzüdür, daimdir salat.
98
diyor. Daim namazın secdesi, kulun Rabbine vuslat / kavuşma yakınlığını ifade eder. Çünkü ayette “Secde et ve yaklaş” (Alak, 19) buyrulmuş
olup, hadis-i şerifte ise “Kulun Allah’a en yakın olduğu an secde anıdır.”
beyan edilir. Bu itibarla secdenin hakikati, kulun her anda ve her tecellide
Rabbine vasıl olmasıdır.
Bunu beyanla Hasan Fehmi Hazretleri ‘Ey kendini Hakk aşığı zanneden kimse, Hakk aşkına mazhar olmak istersen, mürşid-i kamili ara
bul. O mert şahsiyeti bulanlar, kalıp ve bedenle yaptıkları secdeyle
yetinmeyip, secdelerini hem zahiren, hem de hakikat üzere yaparak;
secdenin hakikati marifetiyle Hakk’a yakın olup, Hak’tan gafil olmayanlardır.’ diyor ve devamla ‘Sen de onlara karış da secdenin hakikatine
ulaş.’ buyuruyor.
Sakın sen kendini hardan şefaat umma gel körden
Atar aşağı bir yerden geçer ömrün boş yerde
Hz. Pir’in ikinci kuşak halifelerinden Prizren Rahovesli Abdülmalik
Hilmi Hazretleri ‘Seni Hakk’a götürecek olan mürşid kimdir bildireyim
ki, sen de bu ölçülerle onu ara bul.’ diyor ve devamla: ‘1. İlm-i şeriatın
mürşidi, 2. Tarikat mürşidi, 3. Hakikat mürşidi olmak itibarı ile üç türlü
mürşid vardır. Bunlar halkı irşad ederler. Şeriat mürşidinin anlayışı
şudur: Allah bizi ve alemi yaratmıştır. Allah bu alemde isimleri ve sıfatları ile zahirdir ve bizi imtihan etmektedir. Alem-i ahirette cennet veya
cehennemine muhatap olacağız bilgisi ve anlayışıdır. Bu anlayışın sahibi
kendini Hak’tan ayrı zanneder ve Hak’tan mahcuptur, perdelidir. Şeriat
yolunun mürşidinin irşadı, seni Hakk’a götürmez. Tarikatın mürşidi ise,
Cenab-ı Hakk’ı ehl-i şeriat gibi bilip, onlar da Hak’tan mahcup ve perdelidirler. Yaptıkları bazı tesbihat ve virdlerle hal elde ederler ve bu hali
kulluğun yüce kemalatı zannederek Cenab-ı Hakkı, o halle kaydederler.
Tarikat mürşidi de kendini Cenab-ı Hakk’ın gayrı zanneder ve kendisi
Hakk’a vasıl olmamıştır. Tarikat mürşidinin irşadı da, seni Hakk’a vuslata götürmez. Çünkü kendisi Hak’tan perdelidir, mahcuptur vesselam.
Cenab-ı Hakk’ın cümle alemlerde ve bu alemde mevcut olan zuhuru;
birincisi zat tecellisi, ikincisi sıfat tecellisi, üçüncüsü esma tecellisi, dördüncüsü ef’al tecellisiyledir. Hakk’ın zuhuru bu dört tecellinin harici
değildir. İşte Hakikatin mürşidi, nispet varlığını fenafillah keşfi irfaniyetiyle fena edip, kendi nispet vücudu olmaksızın Hakk’a vuslat etmiş, zat,
sıfat, esma ve ef’al tecellisiyle mevcut olan Cenab-ı Hak’la var olup,
Hakk’ın bu tecellilerinin müşahedesiyle arifibillahtır. İşte bu mürşidin
yolu seni Hakk’a vuslata götürür. Çünkü kendi Hakk’a vasıl olduğundan,
onun telkin ve irşadıyla sen de cevheri aslın olan Rabbine kavuşursun.”
99
diyor. Velhasıl Abdülmalik Hilmi Hazretlerinden özetle naklettiğimiz bu
mana ve hikmeti beyanla Fehmi Efendi diyor ki:
‘Sakın kendini hardan / dikenden, yani cehil dikeninden ki, diken
Hak’tan mahcup / perdeli olan kör ve cahil mürşit demektir. İşte böyle bir
mürşidden yol göstericilik ve irşad bekleme, seni rüya tabiri, tesbihat ve
bazı virdlerle, vehimlerle oyalayıp avutur ve sen de Rabbine vuslat derdine şifa bulamayıp, yaratılışının yüce gayesine ulaşamazsın, kalırsın yarı
yolda ve ömrün boşa geçer.’
Ara bir mürşid-i kamil olasın ilmine nail
Bilişin cümle et zail erersin zevke her yerde
Kur’an-ı Kerim’de “…eğer bilmiyorsanız zikir ehlinden sorun”
(Nahl, 43) “…sorun zikir ehline eğer bilmiyorsanız” (Enbiya, 7) başka
bir ayette ise “Ey iman edenler! Allah’tan korkun. O’na varıp kavuşmaya
vesile arayın. O’nun yolunda mücahede / gayret edin ki felaha / kurtuluşa
eresiniz.” (Maide, 35) buyrulmaktadır.
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri ‘Bu ayette ifade edilen
vesileden maksat, mürşid-i kamildir.’ diyor. Bu itibarla arifibillah Fehmi
Efendi ‘Mürşid-i kamili ara bul, onun zikr-i daim ve ilm-i tevhid irşadıyla, sen de cehalet ve zanlarından oluşan anlayışlarını terk et. Onun
telkin ve irşadına riayet et, o zaman nefes alıp verdiğin her yerde ve her
zamanda, Rabbine vuslat zevkine ulaşırsın.’ buyuruyor.
Seni iğfal eden cahil o Hak’tan kendisi gafil
Bu sözler hep sana vafir tutarsan pendimi sen de
Peygamberler, veliler ile filozoflar arasındaki fark şudur: Filozoflar
teori üretir, fikir üretir, fakat ürettiği teoriye kendisi uyar veya uymaz.
Peygamberler ve veliler ise tebliğ ettiklerine evvela kendileri kesinlikle
iman eder ve uyar. Sonra tebliğ ederler. Yani peygamber ve veli tebliğ
ettiğini kendi nefsinde yaşar. Çünkü ayette “Resul, Rabbi’nden kendisine
indirilene inanmıştır, müminler de…” (Bakara, 285) buyrulmuştur. Bu
itibarla mürşid-i kamil tebliğ ve telkin ettiğine kendisi de iman eder ve o
irfaniyetle yaşar ve mazhar olduğu kemalat ve marifetle salikleri irşad
eder. Cahil, nakıs mürşid ise, mekteb-i irfanın irfaniyetinden kendisi
mahrum olup, Hak’tan da mahcuptur. Tevhid-i hakiki müşahedesine
ermediği için, her yerde mevcut olan Cenab-ı Hakk’ı göremeyip Hak’tan
gafildir ki, onun kendisi irşada muhtaçtır. Bunu beyanla Fehmi Efendi
‘Sözlerimi tut, öğütlerimi sakın yabana atma, bu sözler sana kafi gelir.
Mürşid diye gidecek olduğun kimse kendi Hak’tan gafil ve mahcup
100
olmasın, zikr-i daim uyanıklığıyla kendi Hakk’a arif olsun dikkat et.’
diyor.
Arama Hakk’ı sen nerde çu mevcuddur o her yerde
Arada sen iken perde Allah’ın nerde, sen nerde?
Zahir ulema zan ile Hakk’ı tenzih eder. Onlara Hakk’ı nerdedir diye
sorsan; sağdan, soldan bütün yönlerden, taraflardan münezzehtir der ve
Hakk’ı ‘ötelerin ötesidir’ diyerek mevhumlukla, görünmezlikle kaydeder.
Tarikat ehli ise, Allah’ı teşbihle kaydeder, bunlar mürşidine veya bazı
kimselere uluhiyet, rububiyet isnat eder ve Hakk’ı şahıslara benzeterek
teşbih edip, kaydederek küfrederler. Velhasıl ehl-i zahirin tenzih olan
itikadı eksik, yanlış olup, ehl-i tarikatın teşbihi batıl ve küfürdür. Doğru
itikat ise, Hakk’ı kulun kendi nefsinde ve cümle alemde müşahedeye
götürecek olan, tevhid-i hakiki irfaniyet ve kemalatıdır. Tevhid-i hakiki
müşahedesi olmadan Hakk’ın mevcuttaki zuhuru bilinip gözükmez. İşte
bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Sen tenzih ve teşbih ile Hakk’ı sağda
solda arama, o her yerde mevcuttur. Kendi nispet varlığın Hakk’a vuslat
etmene engel ve perdedir.’ diyor. Ve devamla ‘Zikr-i daim uyanıklığı ve
tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, var zannettiğin nispet varlıkları fena etmedikçe, kendinde ve cümle alemde, eşyada mevcut olan Allah’ı ayrı, kendini ayrı zannedersin.’ diyor.
Bu sözler hep seni irşad oku gönlünü eyle şad
Gidersin bir gün ansızın Fehmi bulunmaz ol yerde
Kur’an-ı Kerim’de “O gün geldiğinde siz üç sınıfa ayrılacaksınız.
Biri uğurlulardır (ashab-ı meymene), uğurlular ne iyi haldedir. Diğeri
uğursuzlardır (ashab-ı meş’eme), uğursuzlar ne kötü haldedir. Ve
(sabikun) ileri gidenler, hedefe varanlardır. İşte (mukarribun) Allah’a
yakın olanlar onlardır.” (Vakıa, 7-11) buyrulmuştur. Bu ayetlerden de
anlaşıldığı gibi bu imtihan aleminde insanlar üç sınıf olup, bu üç hal ve
anlayış üzere bu alemden göçerler. Hadis-i şerifte “Siz nasıl yaşarsanız
öyle ölürsünüz, nasıl ölürseniz öyle haşr olursunuz.” buyrulmuştur. Hz.
Mevlana “Ey oğul, sen neyi seversen ondansın, ey oğul sen neyi seversen
o sun, ey oğul sen ancak sevdiğin şeysin.” diyor. Bir kimse, bu imtihan
yeri olan şehadet aleminde hangi şuur ve anlayışa mensup olursa, yani
hangi itikat, anlayış onda hakim ve galip olursa; o anlayış ve itikatla bu
alemden göçer. İşte mürşid-i kamil Fehmi Efendi Hazretleri, bize ‘Bu
beyitlerde anlattıklarım, hep sizin aydınlanmanız için irşattır. Sözlerimi
tut ki, bu alemde gönlün Hakk’a vuslat sevinç ve neşesiyle dolsun.’
101
diyor. Ve devamla ‘Bir gün emr-i Hak vaki olur da bu alemden göçersin
ve gitmiş olduğun berzah / kabir aleminde Fehmi Efendi gibi mürşid-i
kamil bulamazsın.’ buyuruyor. Çünkü tebliğ ve irşad bu alemdedir.
Cümle peygamberler, alimler ve mürşid-i kamil, bu alemde zuhur edip,
insanları davet edip, tebliğ ve irşad ederler. Allahualem.
*
*
*
23
Gir kamil gönlüne cennet dilersen
‘Fedhuli’ buyurdu Kur’an içinde
Kur’an-ı Kerim’de “Ya eyyetühennefsül mutmainneh, irci’i ila rabbiki radıyeten mardıyyeh, fedhulii fii ibadii, vedhulii cennetii. / Ey emin
102
ve mutmain olan nefs! Sen ondan razı, o da senden razı olarak Rabbine
dön. Has kullarımın arasına dahil ol. Onlarla beraber cennetime gir.”
(Fecr, 27-30) buyrulmuştur. “Fedhulii” gir, dahil ol demektir. Buradaki
”Fedhulii” gir benim has, kamil ve arif kullarımın arasına, sen de o has
kullar gibi arif ve insan-ı kamil olarak, dahil ol benim irfan cennetime,
demektir. Çünkü cennet ikidir: Biri amel cenneti, diğeri irfan cennetidir.
Amel cennetine alem-i ahirette, amel-i salih yani iyi ve güzel işler
mukabilinde girilir. Cennet-ül irfana ise, bu alemde zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid irfaniyetiyle dahil olunur. İşte bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri ‘Bu günkü cennet-ül irfana dahil olmak istersen
mürşid-i kamili bul, onun gönlüne gir, yani onun irşadına mazhar ol, bu
aynı zamanda Kur’an’ın ”Fedhulii” emridir.’ diyor.
Ol humapervazın sayesinde dur
Nail-i refah bul irfan içinde
Humapervaz, yüksek giriş yeri / mahalli olup, zamanın kamil mürşidi demektir. Çünkü kamilin marifeti Hakk’a taalluk ettiğinden makamı
yüksektir. Şeyh-ül Ekber “İnsan-ı kamilin bir yüzü Hakk’a, bir yüzü
halka bakar.” diyor. Bu itibarla mürşid-i kamilin mazhar olduğu telkin ve
irşadı Hak’tır. Kamil Unsur, beşer yönüyle ise halktır, kuldur. Bu itibarla
salik, ancak mürşid-i kamilin hak/gerçek olan irşadıyla ulviyete yükselir
ve ruha mazhar olur. Çünkü ruh vahdettir, ve ruha mensup olanın gayriyeti kalmaz. Bunu beyanla ‘Mürşid-i kamile salik ol, çünkü kamilin
telkin ve irşadından hasıl olan müşahede ve irfaniyetle ancak, bugünkü
irfan cennetinin refah, saadet ve mutluluğuna erişirsin.’ buyruluyor.
‘Men raani’ çün buyurdu ol Resul
Gör ne cevher var sedef içinde
Hz. Resulullah Efendimiz “Men re’ani fegad re’al Hak / Beni gören
Hakk’ı görür.” buyurmuştur. Resul, elçi demektir ki, vazifesi Hakk’ı ve
Hak’tan geleni tebliğ etmektir. İşte ancak Resul tebliğinin irşadına
mazhar olan kula Rabbi gözükür. Bu itibarla son peygamber olan Hz.
Resulullah Efendimizin tebliğ ve irşadına mazhar olanlar ancak Hakk’ı
görebildiklerinden, her kim Hz. Resulullah’ın tebliğ, telkin ve irşadına
mazhar olmuşsa, o kimse Rabbini görür. Hadis-i şerifte “Alimler
nebilerin varisleridir.” buyrulmuştur. Bugün Hz. Resulullah Efendimizin
tebliğ ve telkini, varis-i Resul ve varis-i Resul’ün halifeleri olan veliler
tarafından yapılmaktadır.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Nübüvvet ikidir: Biri
nübüvvet-i risale, diğeri ise nübüvvet-i teşri’adır. Nübüvvet-i risale, ahir
103
zaman peygamberi Hz. Muhammed (sav) Efendimizle son bulmuştur.
Nübüvvet-i teşri’a ise veliler tarafından kıyamete kadar devam eder.”
Diyor. Velhasıl nübüvvet-i teşri’a her zamanda mevcut olan makam-ı
nübüvvetin insan-ı kamil olan veliler tarafında açıklanmasıdır. Bu itibarla, bir kimse nasıl ki Hz. Resulullah’ın tebliğ ve telkiniyle Hakk’ı
görüp, müşahede ederse, nübüvvet-i teşri’a mazharı olan mürşid-i
kamilin telkin ve irşadıyla Cenab-ı Hak müşahede edilip, gözükür
vesselam.
Beyitte beyan edilen sedef, bazı denizlerde yaşayan ve içerisinden
inci, mücevher çıkarılan deniz mahlukudur. Dalgıçlar denize dalıp, o
mahlukun kabuğu içindeki mücevheri çıkarırlar. Fakat her sedefte
mücevher bulunmayıp, bazılarında bulunur, bazılarında bulunmaz. Bu
itibarla her alim sedef gibidir. Mücevher ise zikr-i daim ve tevhid-i
hakiki irfaniyetidir. Her zamanda alimler çoktur fakat tevhid-i hakiki arifi
çok azdır, her zaman mürşidler çoktur, kamil mürşid ise pek azdır ve zor
bulunur. Hiç bir kimse mürşid-i kamilin telkin ve irşadı olan zikr-i daim
ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle arif ve kamil bir kul olmadan Rabbini
göremez, Rabbine kavuşamaz. Bu itibarla ilim sahibi olan alimler içerisinde, ancak tevhid-i hakiki arif ve kamilinde Hakk’a vuslat cevheri /
incisi vardır. Bunu beyanla: “Men re’ani/Beni gören Hakk’ı görür.”
Resulullah sözünün mana ve hikmetine ulaşıp, Cenab-ı Hakk’ı müşahede
cevherine ulaşmak istersen, alim olan sedefler içerisinde, ancak mürşid-i
kamil sedefinde bu cevher bulunur buyruluyor. Allahualem.
Oku ezber ilm-i ledün dersini
Hikmet tulu etsin vicdan içinde
İlm-i ledün; ilm-i tevhid-i hakikidir. Hikmet ise, her şey olan halkı
ve her şeyi halkeden Hakk’ı yerli yerinde görmek marifetidir. Mesela
sual edilir ki “Allah bu eşyanın aynı mıdır, yoksa gayrı mıdır?” Yine
cevap verilir ki “Allah eşyanın hem aynıdır, hem gayrıdır.” Fakat ‘Bu
Hakk’ın ayniyeti nasıldır, gayriyeti nasıldır?’ diye sorsan herkes bilemez.
İşte bu ve benzeri Cenab-ı Hak’la ilgili meseleleri, ancak zikr-i daim
ve ilm-i tevhid irfaniyetiyle, hikmete mazhar olanlar bilir. İşte bu ehl-i
hikmetten olan Hz. Pir’in ilk halifelerinden Tikveş Kavadarlı Hacı Kadir
Bey, yukarıda ifade edilen soruya cevap olarak: “Allah bu eşyanın zatı
itibariyle aynıdır, Allah esma itibariyle bu eşyanın gayrıdır.”
buyurmuştur. Velhasıl hikmet ehli Allah’ın tecellilerine arif olup, her
şeyi yerli yerinde görendir. Vicdan ise, Hak’tan başka hiç bir gayriyetin
olmadığı tertemiz bir kalb demektir. Cenab-ı Hak kudsi hadiste “Ben
yerlere ve göklere sığmadım, ancak mümin kulumun kalbine sığdım.”
104
Buyurmuştur. Tevhid-i hakiki irfaniyetiyle arif ve hakiki mümin olanlar
vicdan ehlidir. Vesselam. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “İlm-i
ledün, yani tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetine ulaş ki, kalbin vicdan olup,
halkı ve Hakk’ı yerli yerinde görmek marifet ve hikmet aydınlığına
kavuşsun.’ diyor.
Hakikat mürşide eyle intisab
Bulasın dermanı derdin içinde
Ehl-i kemal “Her köşede mürşidim diyen çoktur, lakin binde birinin
irfanı yoktur.” demişlerdir. Hz. Mevlana ise “Her beyaz elbise giyeni
doktor sanma, kasaplar da beyaz elbise giyer.” buyurmuştur. Hz. Pir
Efendimiz “Hakk’ı bulmak kolaydır, lakin bulduranı bulmak zordur.”
diyor. Hakiki / gerçek mürşit hususunda Bahaeddin Nakşibend Hazretleri
“Hakiki mürşit ile nakıs / eksik mürşit arasındaki fark şudur ki; eksik /
nakıs mürşit müridini kendine bağlar, kamil mürşit ise müridi Allah’a
bağlar.” buyurmuştur. Bu itibarla eksik / nakıs mürşit pek çoktur. Çeşitli
nam ve isimlerle anılırlar. Yaptığı ise müritlerine esma çektirip, fazla
ibadet yaptırmak, rüyalarını tabir ederek kendisini rabıta yaptırmak. Yani
müridin, fotoğrafla veya hayalen mürşidinin suretini gözünün önüne
getirmesidir. Müridinin beşeri işleri dahil, başarılarının kendisinden
olduğunu ima edip söylemek veya bazı tabilerine söyletmek yoluyla
inandırırlar. Müridin başarısızlıklarının ise kendi sadakatsızlığından
olduğunu, mürşidine sadık olsa idi bu başarısızlığın olmayacağını, mürşidinin nazar edip müridi her zaman her yerde gördüğünü ve onu kötülüklerden koruduğunu telkin ederek; siyasi, ekonomik, beşeri mevki ve
makam menfaati sağlar.
Bazısı da şekil, suret düzüp, sakal bırakıp sarık sararak, cübbe,
Hicaz fistanı giyerek, kendilerini yaşadıkları toplumdan farklı gösterirler.
Özellikle ekonomik ve siyasi menfaat sağlayanları ise, Cumhuriyete,
laikliğe, Atatürk’ün devrim ve ilkelerine olan düşmanlıklarını, kinlerini
din haline getirmiş olup, cumhuriyet ve kurucusu ile uğraşıp, ona düşmanlığı dava, cihat, hizmet vb. isimlerle vasıflandırarak yüce bir gaye
edinirler. Bu uğurda gayrimüslimlerle dahi ittifak etmekten çekinmezler.
İslam dinine en fazla hizmet etmiş ve evrensel / cihanşümul din haline
gelmesinde en büyük etken olup, Hz. Peygamber Efendimizin “Mehmet
(Muhammed)” ismi ile anılan ve ordusu Mehmetçik (Muhammedcik)
olan, Kur’an’ın ve Hz. Peygamber Efendimizin methine, övgüsüne
mazhar olmuş Türk milletinin evlatlarını kendi devletlerine hasım ve
düşman ederler.
Bunlar çeşitli unvan ve isimlerle faaliyet gösterip; hizmet, dava,
burs, kurs deyip fakirliği öne sürerek halkı soyarlar. Fakirin, yoksulun,
105
garibin zengindeki hakkı olan zekat, kurban, sadakalar vb. yardımları
kendi organizasyonlarına kanalize edip aktararak, zekat ve yardımın
fakire, yoksula gitmesini engelleyip fukaraya zulüm ederler. Kur’an’da
“Gördün mü o dini yalan sayanı, işte odur yetimi itip kakan. Yoksulu
doyurmayı özendirmez o, vay haline o namaz kılanların ki namazlarında
gaflet içindedir onlar. Onlar riyaya sapandır, onlar gösteriş yaparlar ve
onlar yardıma, zekata engel olurlar.” (Maun, 1-7) buyrulmuştur. İşte
Maun suresinin ayetleri bunların tarifini en güzel bir şekilde yaparak bize
bildiriyor. Bu saymış olduğum ahval ve vasıfların hepsi veya bazıları
eksik / nakıs mürşitlerin, tarikat ve cemaat önderlerinin faaliyet ve vasıflarıdır. Vesselam.
Bazıları da, Ehl-i Beyt sevgisi ile dolu olduklarını söyleyip, abdestsizliği, Kur’an’ın açık emrine rağmen namazsızlığı, oruçsuzluğu vb.
Allah’ın açık emirlerine riayet etmemeyi, bir marifet, kemalat gibi teşhir
ederler. Muaviye’nin kurmuş olduğu babadan oğula geçen saltanatı,
şeyhlik, post sahipliği, dedelik, babalık, çelebilik vb. isimler altında
soyundan gelene intikal ettirerek; Ehl-i Beyt’i şehit eden lain ve
zalimlerin geleneğini yüz yıllardır devam ettirirler. Hz. Mevlana’ya
Şemsi tebriziyi şehid edenlerin içinde olan oğlu Alaeddin için, “Alaeddin
senin oğlun değil mi?” diye sorduklarında Hz. Mevlana “Benim oğlum
soyumdan gelen değil, yolumdan gelendir.” buyurmuştur. Eğer soya
itibar edilmiş olsaydı, Kur’an’ın Tebbet suresinde cehennem ehli olduğu
açıkça beyan edilen Ebu Leheb, Hz. Peygamberin amcası olup; Ebu
Leheb’in iki oğlu da Peygamber efendimizin damatları idiler ki, bunlara
itibar edilirdi. Hz. Ali (kv) Şah-ı Velayet unvanını, Hz. Peygamber
Efendimize damat olup, soyca akrabası olduğu için almadı. Hz. Peygamber Efendimize ilk iman edenlerden olduğu ve Hz. Peygamber’in
yolunda yürüyüp, kendisinde Ruh-u Muhammed kemaliyle zahir olduğu
için velilerin şahı, imamı oldu ve Hz. Peygamber’in alenen bir çok methine ve takdirine mazhar oldu. Velhasıl Ehlibeyt yolunda olduğunu iddia
edip faaliyet gösteren eksik, nakıs mürşitler ve önderler, cehaletle yoldan
gelene değil soydan gelene itibar ederek; dedelik, babalık, çelebilik,
şeyhlik vb. unvanlarla saltanatını devam ettirerek, beşeri olarak menfaatlenirler. İmam-ı Ali Keremullahu Veche’nin sabah namazında mescitte
şehit edildiğini görmezden gelip, mescitlerin varlığına karşı olup muhalefet ederler.
Velhasıl yetersiz, nakıs mürşidin vasıfları o kadar çok ki, saymakla
bitmez. Hakiki mürşit ise Hakk’ın emrini, vahyin ışığında ve denetiminde
telkin eder. Her şeyin ve müridin asli cevheri olan Cenab-ı Hakk’a vuslat
yolunu gösterir. Kamil mürşidin siyasi, ekonomik, beşeri hiç bir menfaati
olmaz, vesselam.
106
İşte Fehmi Efendi Hazretleri bu beyitlerde bizlere hitaben, ‘Hakiki
mürşide, yani kamil mürşide git, onu bul ve onun irşadına mazhar ol.
Rabbine kavuşma derdin, o zaman sana derman olur.’ diyor.
Mürşide bende ol Hakk’ı seversen
‘Fettebiuni’ dedi Kur’an içinde
Kur’an-ı Kerim’de “Kul in küntüm tühibbunallahe fettebi’unii yuhbibkümullahü ve yağfirleküm zünubeküm vallahü gafurün rahiim / De ki,
eğer Allah’ı seviyorsanız bana tabi olun / uyun ki Allah da sizi sevsin ve
günahlarınızı affetsin. Allah gafur (çok affedici) ve rahimdir.” (Al-i
İmran, 31) buyrulmuştur. “Fettebi’unii” demek, bana tabi olun demektir.
Yani bu ayet her kim Allah’ı seviyorsa peygambere tabi olup, O’nun
tabiatından olması emrediliyor. Zamanın mürşid-i kamilinin marifeti,
meslek-i Resul telkin ve seyr-i süluku olup, Kur’an ve Hz. Resulullah
Efendimizin ilim ve marifetinin harici değildir. Her kim ki mürşid-i
kamili bulur da meslek-i Resul irşadına mazhar olursa, o kulda Ruh-u
Muhammed (sav) galip ve hakim olur. Ve böyle bir kimse, Peygamber
Efendimizin tabiat ve ahlakı üzere olan bir kulluk gayesiyle yaşar. Vesselam.
‘Seb’a-i mesan’ dersidir tevhid
Fatiha okundu mushaf içinde
Seb’a-i mesan, yedi ayet demektir. Kur’an’da “ve legad ateynake
seb’an minelmesanii velkur’anel’aziim / Biz sana tekrarlanan yedi ayeti
ve şu büyük Kur’an’ı verdik.” (Hicr, 87) buyrulur. Burada ifade edilen
‘tekrarlanan yedi ayet’ tevhidin yedi mertebesidir. Çünkü Hz. Adem’den
bu zamana kadar gelmiş geçmiş cümle peygamberler ve veliler, bu yedi
tevhid makamının keşfi irfaniyetine mazhar olmuşlardır. Bir insan ancak
bu yedi tevhid makamlarının keşfi irfaniyetiyle, insan-ı kamil olur.
Cümle peygamberler insan-ı kamil içinden seçilir ve sonra peygamber
olup, vahye mazhar olur. Bu itibarla ayette Peygamber Efendimize
hitaben ‘Biz seni, cümle insan-ı kamil olan velilerde ve peygamberlerde
tekrarlanan yedi ayete mazhar kıldık ve yüce Kur’an’ı sana vahyettik,
indirdik.’ buyruluyor. Onun için ehl-i kemal “Her şey değişir fakat
insanın makamı değişmez.” demişlerdir. Çünkü makam-ı insan,
makamat-ı tevhiddir ve insan bu makamlarla insan-ı kamil olur.
İşte bunu beyanla: ‘Meslek-i Resul-ü Melamiye dersi, Seb’a-i
Mesan’dır, yani tevhidin yedi mertebesinin keşfi olan derstir buyruluyor’.
Fatiha Suresi Kur’an’ın cemiyetli bir suresidir ki, Hz. Ali (Keremullahu
107
Veche) “Kainatın esrarı kitaplarda mevcuttur. Kitapların esrarı
Kur’an'dadır. Kur’an’ın esrarı Fatiha Suresi’ndedir. Fatiha’nın esrarı
besmelededir...” buyurmuştur. Velhasıl Fatiha Suresi Hakk’ın ve halkın
sırr-ı mahiyetini kendinde cem edip, toplayan bir suredir. Allah her şeyi
en iyi bilendir.
Sözlerime kulak tutan aşıklar
Arif olur onlar akran içinde
Mürşid-i Kamil Hasan Fehmi Hazretleri ‘Hak aşıkları sözlerimi dinleyip, mekteb-i irfan telkinine riayet eder de o öğütlere kulak verir,
tutarsa, onlarda irfaniyet hasıl olur, ve onlar insanlar içerisinde arifibillah
olur.’ diyor.
Fehmi sana ilm-i hikmet vehbidir
Berk urur irfan gönlün içinde
Beyazıt Bestami bir gün vaazında, hikmetli mevzulardan bahseder.
Vaazın sonunda kendisini dinleyen medrese alimleri “Biz bunca kitap
okuduk, senin bahsettiğin mevzuları görüp tahsil edemedik, sen bunları
nereden öğrendiysen söyle, biz de oradan öğrenelim.” derler. Beyazıt
Bestami cevaben “Bana Allah öğretti.” der. Alimlerin “Sana Allah’ın
öğrettiğine dair bir delilin var mı?” demelerine karşılık Beyazıt Bestami;
Peygamber Efendimizin “Bir kimse bildiği ile amel ederse, Allah ona
bilmediğini öğretir.” hadisini söyler ve “İşte ben bunlardanım, bana Allah
öğretti.” der. Cümle ilimler tahsil edilerek elde edilir ve o ilmin alimi
olunur. Mekteb-i irfanda mürşid-i kamilin irşadıyla hasıl olan zikr-i daim
uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyeti ise vehbidir / bağıştır. İşte bu
irfaniyet, ilm-i hikmet marifeti olup, Allah’ın arif ve kamil kullarına lütfudur. Vesselam.
Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere; gönülleri
aydınlatan, tevhid-i hakiki irfaniyet ve hikmetinin bağış / vehbi olduğunu, yani Allah’ın Vahhab ismiyle olan tecellisi olduğunu beyan ediyor.
Çünkü Kur’an’da “…sen yalnız sen Vahhab’sın; bol bol bağışta bulunansın.” (Al-i İmran, 8) buyrulmuştur. Allah bizleri ve cümle ihvanı bu
bağışlara mazhar kılsın.
*
*
*
24
Sabah namazına hazır olanlar
Onlardır ef’al-i Hakk’a verenler
108
Fail Hak’tır diye huzur ederler
Yalvar kul Allah’a seher vaktinde
Yalvar kul Allah’a bahar vaktinde
Kur’an-ı Kerim’de “Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an’ı
indirdik.” (Hicr, 87) buyrulur.İşte bu ayette beyan edilen “tekrarlanan
yedi ayet” Hz. Adem (as)’dan beri, bütün nebilerde ve insan-ı kamil olan
velilerde tekrarlanan yedi tevhid makamatıdır. Cümle peygamberler ve
veliler, bu tekrarlanan yedi ayet mazhariyetiyle insan-ı kamildirler. Vesselam.
İşte meslek-i Resul-ü Melamiyye’de, bu “tekrarlanan yedi ayet” olan
tevhidin yedi mertebesi telkin ve tarif edilir. Zamanının Mürşid-i kamili
olan Hasan Fehmi Hazretleri bu ilahide, yedi tevhid mertebelerini namaz
vakitlerine teşbih ederek / benzeterek beyan ediyor. Kur’an-ı Kerim’de
“…işlerin tümü Allah’ındır...” (Raad, 31) “…sizi ve amellerinizi yaratan
Allah’tır.” Saffat, 96) buyrulmuştur. İşte Kur'an’daki bu ve benzeri ayetlerle Cenab-ı Hak, kulların kendine ait nispeti fiillerinin, işlerinin olmadığını bizlere beyan ediyor. Fakat bunun mahiyetinin nasıl olduğunun
anlaşılabilmesi için mekteb-i irfanda, tevhid-i ef’al makamının müşahedesine ve irfaniyetine ulaşmak gerektir. Her kim, zikr-i daim uyanıklığı
ile tevhid-i ef’al irfaniyetine mazhar olursa, cümle ef’alin Hakk’a ait
olup, her fiilin failinin Allah olduğunu müşahede eder.
Seher vakti, zikr-i daimdir. Çünkü zikir salikine tevhid-i hakiki
güneşi henüz doğmamış olsa da, o güneşin aydınlığı hissedilip, tığı / ışığı
görünmeye başlar. Bahar, yazdan önceki mevsimdir. Baharda cümle
tabiat dirilir, hayat bulur. Fakat yaz mevsimindeki meyvelerin olgunluğu
olmaz. Bahar vakti mana yönüyle, salikin gönlünde zikr-i daim ve
tefekkürle hasıl olan, neşe ve zevk-i ilahi diriliğidir. Bu hal ise imanı
huzurdur ki, kul dualarını böyle iman-ı huzur hali olan zikrullah ve fikrullah uyanıklığıyla yaparsa muteber olur. Bunu beyanla Fehmi Efendi
Hazretleri “Seher ve bahar vaktinde Allah’a yalvar, niyazda bulun; bu
vakitler kıymetlidir.” diyor.
Öğle namazını kılan mü’minler
Her sıfatı Hakk’a nisbet ederler
Her nazar mevsufu şuhud ederler
Yalvar kul Allah’a seher vaktinde
Yalvar kul Allah’a bahar vaktinde
109
Cenab-ı Allah’ın sıfat-ı subutiyesi sekizdir: 1. Hayat 2. İlim 3. İrade
4. Kudret 5. Kelam 6. Basar (görmek) 7. Semi (işitmek) 8. Tekvin
(yaratmak). İşte Allah’ın mevsuf olduğu (sıfatlandığı) bu
değişmeyen,eskimeyen,aşınmayan ve Allah’ın zat’ı ile sabit olan
sıfatların zuhuru, bizde ve cümle alemlerde mevcuttur. Ancak Mesleki
resul’ Seyr-i süluk ile arifler, tevhid-i sıfat makamının müşahedesinden
hasıl olan irfaniyetle, her sıfatı Hakk’a nispet ederek, kendinde ve her
yerde, her gördüğünde sıfatların mevsufu olan Hakk’ı müşahede ederler.
Velhasıl, Öğle namazına teşbih edilerek bu keyfiyet beyan ediliyor.
İkindi namazın cemaatle kıl
Vücud Vücudullah, gayri yoktur bil
Cümle alem fani, Hak’tır baki bil
Yalvar kul Allah’a seher vaktinde
Yalvar kul Allah’a bahar vaktinde
Cemaat ile kılınan namazlarda, tüm cemaat imama uyar, imam da
ifna olur ve tek vücut olarak hareket ederler. İşte bu görünen ve bizim var
zannettiğimiz varlıkların kendi vücutları fanidir, yoktur. Tüm varlığın
vücudu Vücudullahtır, gayri değildir. Bunu beyanla Kuranda, “Herkes
fanidir / yoktur, baki / var olan Rabbin celal ve kerem yüzüdür.”
(Rahman, 26-27) buyrulur. Bu itibarla Arifibillah Mürşid-i Kamil Hasan
Fehmi Hazretleri; ikindi namazına teşbihle, cümle alemin varlığının fani,
Hakk’ın zat-ı mevcudiyetinin ise baki olduğunun keşfi irfaniyetiyle, arif
olmamızı bizlere tembihle beyan ediyor. Fakat bir kulun bu müşahedeye
ulaşması, ancak tevhid-i zat makamının keşfi irfaniyetine mazhar olmasıyla mümkündür. Allahualem.
Akşam namazını imamla kılan
Onlardır Allah’ı hem zahir gören
Hak söyler ‘Enel Hak’ kulun dilinden
Yalvar kul Allah’a seher vaktinde
Yalvar kul Allah’a bahar vaktinde
Şeriat emrine göre, bir kimsenin cemaatle beraber imama uyup,
imama tabi olması, hakikatte kulun cümle nispet varlığını Hak’ta fena
etmesidir. Fenafillah olan kul, vücudullah zuhuruna mazhar olur ve o
kulun dilinden Cenab-ı Hak “Enel Hak / Ben Hakk’ım!” der. Bu söz,
kula ait bir söz değildir. Cenab-ı Hakk’ın kendinden kendine söylediği
bir sözdür. Kur’an’da “Allah şahittir kendisinden başka ilah olmadığına.
110
Meleklerle, adil alimler de…” (Al-i İmran, 18) buyrulur. Başka bir ayette
ise “Doğu da batı da Allah’ındır, yüzünüzü nereye çevirirseniz Allah’ın
yüzü oradadır.” (Bakara, 115) beyanı vardır. İşte bu ve benzeri ayetlerden
de anlaşılacağı gibi, böyle bir tecelliye mazhar olan kulun dilinden Hak
“Ene’l Hak” söyler ki, bu keyfiyet aynı denizin, bir dalgadan “Ben
denizim!” demesi gibidir. Velhasıl makamat-ı tevhid mertebelerinden bir
mertebenin hal ve müşahedesini, Fehmi Efendi Hazretleri, akşam namazına teşbih ederek beyan ediyor.
Yatsı namazında eyle sen huzur
Muhammed yüzünden Hak zahir olur
Hak batın ile halk zahir olur
Yalvar kul Allah’a seher vaktinde
Yalvar kul Allah’a bahar vaktinde
Vahdet’in kesret-i zuhuru olan müşahede ifade ediliyor. Allah kendi
vücud tekliğinden, yine kendi kesretini, çokluğunu zuhura getirdi ve bu
zuhuruna halk dendi. Neden halk? Çünkü halkiyettir,yaradılıştır,ve Halik
olan Allah’ın kendi vücud birliğinden kesretle / çoklukla olan zuhurudur,
yani açığa çıkmasıdır. İşte bu keyfiyetin anlaşılması, tüm zamanlarda ve
bugün dahi, halkiyet yani yaradılışta, Nur-u Muhammed (sav) mazhariyetiyle ancak mümkündür.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretlerinin “Muhammed yüzünden Hak
zahir olur.” buyurması, Nur-u Muhammed mazhariyetiyle, Cenab-ı Hak
bilinir ve cümle tecellilerde Cenab-ı Hak müşahede edilir ve görünür,
demektir. Halk zahir Hak batın demek ise; Allah kendi vahdaniyetinden,
yani bir’liğinden halk olarak kesretle / çoklukla zuhur edince, halk olan
bu zuhuru isimlenerek bilindi. İşte çeşitli isimlerle açığa çıkan cümle
varlık denilen halk zuhuruyla, Allah bir’liğini, vahdaniyetini gizledi ve
böylece Hak batın / gizli, halk ise zahir / açık oldu demektir. Yatsı
namazına teşbih edilerek, makamat-ı tevhide dair bir müşahede beyan
ediliyor.
Salat-ı vitiri kılan muhakkak
Evvel, ahir, zahir, batın olur Hak
Kalmaz şirkin, abid ma’bud olur Hak
Yalvar kul Allah’a seher vaktinde
Yalvar kul Allah’a bahar vaktinde
Kur’an-ı Kerim’de “Hüvel’evvelü vel’ahirü vezzahirü velbatın… O
evvel / ilk, ahir / son, zahir / açık ve batın / gizlidir.” (Hadid, 3) buyrul111
muştur. Cenab-ı Hak bu ayette, gizli olanın da, aşikar olanın da, evvel ve
ahir olanın da Allah’ın zatı olduğunu “Hu” ismiyle beyan ediyor. Çünkü
“Hu” gayb-ı mutlak hüviyetin ismidir.
Bu müşahedede Allah vahdet-i vücudunda zat-ı mevcudiyetiyle
evveldir; Allah, zat-ı mevsufluğuyla zuhura getirdiği sıfatlarıyla batındır;
Allah, zat-ı müsemmalığıyla zuhura getirdiği isimleriyle ahirdir; Allah,
zat-ı failliği ile zuhura getirdiği ef’aliyle zahirdir.
Bu müşahedede Cenab-ı Hakk’ın vahdeti, yani aynı sırf tevhid olan
Hak tecellisiyle, halk olan kesret tecellisi, salikin gönlünde cem olup
toplanır. Allah evvel ve batın tecellisi ile mutlaktır, kaydedilemez. Allah
ahir ve zahir tecellileriyle ise mukayyettir. Allah’ın ahir ve zahir olan
halk zuhuru, kendi isneyniyetidir / ikiliğidir ve mutlak olan vahdeti’ni
Bir’liğini bozmaz. Bu itibarla, Allah’ın Bir’liğini,yani vahdeti’ni bozmayan,ve kendi zuhuru olan halk kesreti / çokluğu, şirk değildir. Fail
olan Allah’a fiilleri şirk olur mu? Olmaz. Bu keyfiyet, aynı bir kimsenin
elinin kolunun, başının, kulağının vb. azalarının vücudundan olması
gibidir. El, kol, baş, ayak kişinin vücut birliğini bozar mı? Bozmaz.
Vücudun tekliğine kusur mudur? Değildir. Velhasıl beka makamlarının
müşahedesindeki halk,yani kesret olan isneyniyet / ikilik zuhuru şirk
değildir. Fehmi Efendi Hazretlerinin bu beyitlerde, vitir namazını teşbih
ederek ifade ettiği bu beka, ittihat makamının müşahedesinde, gerek
mutlak / kayıtsızlık, gerek mukayyet / kayıtlı tecellide, mevcut Allah’tır.
Vesselam.
Gizli şirk nedir? Vahdeti yani tevhid birliğini bozan cümle anlayışlar
gizli şirktir. Gizli şirk, cehaletle Hak’tan gayri zannedilen cümle varlıklara, Hak’tan ayrı vücut nispet etmektir. Kim ki kendinin, alemin ve
eşyanın kendine nispetle varlığının var olduğunu zannederse, o kimse
gizli şirk işler,ve gizli şirk ehlidir. Gizli şirkin çaresi tevhid-i hakiki irfaniyetidir. Her kim zikr-i daim uyanıklığıyla, makamat-ı tevhidin fena
mertebeleri olan tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat, tevhid-i zat makamlarının
keşfi irfaniyetine mazhar olursa, o kulda gizli şirk kalmaz. O kul gizli
şirkten kurtulup, ehl-i tevhid-i hakiki arif ve kamili olur. Çünkü
fenafillah olmuştur. Hz. Pir Efendimiz “Fenafillah olan hem ariftir hem
de kamildir.” buyurmuştur.
Teheccüd namazı farz değil sana
‘Yetim malı’dır yakar baştan başa
Teberrüken kılar Fehmi, yok haşa
Yalvar kul Allah’a seher vaktinde
Yalvar kul Allah’a bahar vaktinde
112
Kur’an-ı Kerim’de “Sana mahsus / özgü bir ibadet olarak gecenin
bir kısmında o Kur’an ile teheccüd kıl / uyanık ol. Umulur ki Rabbin seni
övülmüş bir makama / Makam-ı Mahmud’a ulaştırır.” (İsra, 79) buyrulmuştur. Ehl-i kemal, bu ayetin muhatabının Hz. Resulullah Efendimiz
olduğunu söylemişlerdir. Çünkü Makam-ı Mahmud, Hz. Peygamber
Efendimize mahsus bir makamdır ki, o makama ancak Hz. Resulullah’ın
müsaadesiyle teberrüken girilir ve seyr-i sülukun son makamıdır. İşte
teheccüd namazıyla teşbih edilerek ‘Yetim olan Hz. Resulullah’a mahsus
Makam-ı Mahmud’a girmek bizim ne haddimizedir? O makama ancak,
Hz. Peygamber Efendimizin telkin ve müsaadesiyle teberrüken girilir,
bunun başka bir yolu yoktur.’ buyruluyor. Allahualem.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
25
113
Gezme avare bakma ağyare
Bul derde çare aşk ateşinde
Bakma sol sağa olma sen karga
Ver zevk dimağa aşk ateşinde
Ey Allah’ın kulu! Başı boş dolaşıp Allah’tan başka şeylerle meşgul
olma, senin yaradılışının bir amacı var ki; Allah seni Hakk’a yönelip
Hakk’a kavuşasın diye yaratmıştır. Çünkü Kur’an’da “Biz gökleri, yeri
ve bunların arasındakileri eğlenmek için yaratmadık. İkisini de sadece
Hakk’ı göstermek üzere yarattık.” (Duhan, 38-39) buyrulur. Kudsi
hadiste ise, Cenab-ı Hak “…bilinmekliğimi muhabbet ettim; halkı
yarattım.” Diyor. O halde sen ilahi aşka mensup ol, Hak’tan gayrisine
bakma. Nasıl ki bülbülün her anı, hep gül ile meşguliyet ise, sen de öyle
ol ve hep meşguliyetin ilahi sevgili olsun. Karganın meşguliyeti ise, hep
leştir. Karga leşi sever ve hep leşin peşinde yaşar. Hz. Peygamber Efendimiz “Dünya leştir…” buyurmuştur. Dünya, kulu Hak’tan ayıran her
şeydir, yani gayriyettir. İşte sen karga gibi leşe tamah edip, dünya olan
ağyarla meşgul olma. Hak aşkıyla, yaratılış amacın olan Rabbini bulup,
Rabbine kavuşmaya bak. Nasıl ki miraca giderken “Peygamberin gözü
bir tarafa kaymadı, sağa ve sola bakmadı.” (Necm, 17) ise, sen de sağa
sola yani Hak’tan başkasına bakmayıp aşk-ı ilahiyle zevkullaha ulaş,
demektir.
Bul işin fendin bulasın kendin
Gör ol hu bendin aşk ateşinde
Bakma uzağa düşme tuzağa
Dal gülşen bağa aşk ateşinde
Hu, Cenab-ı Hakk’ın gayb-i mutlak ismidir. Hu bendi ise, fenafillah
müşahedesidir ki, salik tevhid mertebelerinden tevhid-i zat keşfi irfaniyetiyle ancak Hu bendine ulaşır. Hz. Peygamber Efendimiz “Kim kendini
bildi o rabbini bildi.” Buyurmuştur. Bir kimse, ancak zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid makamlarının irfaniyetiyle, kendini bilebilir ve Rabbine
arif olur. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Sen öyle bir fend,
marifet elde et ki, kendini bilip de Rabbine arif olanlardan ol.” diyor ve
devamla “Bu marifeti de uzakta arama, yani böyle veli kullar eskiden
varmış, şimdi bu zamanda olmaz gibi zan ve anlayışla hareket etme,
aldanırsın. Sen her zamanda mevcut olan, ehl-i aşkın meclisini bulup,
oraya dahil ol, bu marifet orada bulunur. Çünkü orası gül bahçesidir,
orada Ruh-u Muhammed (sav) zahir olur.” diyor.
Sanma sen gayrı Hak senden ayrı
114
Bul bu esrarı aşk ateşinde
Aşıksan candan korkma sen nardan
Yan çık evhamdan aşk ateşinde
Kur’an-ı Kerim’de “O, nerede olursanız olun sizinle beraberdir...”
(Hadid, 4) ve “Rabbin insanları çepeçevre kuşatmıştır…” (İsra, 60) buyrulur.
Bu itibarla “Hak seninledir, Hakk’ı senden ayrı zannetme, bu sırra
arif ol.” Buyruluyor. “Kulu Hak’tan ayıran cehaletidir. Cehalet ise, ilim
olmayıp hayal, vehim ve zandır. İşte bunlar seni Hak’tan ayıran perdedir.
Sen sadakatle ilahi aşkın aşığı ol, ancak o zaman cehalet, vehim ve zanlardan sıyrılıp kurtulursun. İlahi aşk ateşinden korkma, çünkü ilahi aşkın
ateşi cümle gayriyeti yakıp, seni gayriyetten kurtarır ve yaratılışının yüce
gayesine ulaştırır.” Demektir.
İstersen yari kaldır hicabı
Seyret cananı aşk ateşinde
Oku akaid, anla fevaid
Bul sen hakayık aşk ateşinde
Yaradılışının yüce maksadına ermek, yani ilahi sevgiliye kavuşmak
istiyorsan, sevgiliyle aranızdaki cehalet perdesini ilahi aşk ile yok edip
kaldır. O zaman ilahi sevgiliyi görüp seyredersin ve ona kavuşursun,
buyruluyor.
Dinimizin buyrukları dört ana esas üzeredir: 1. İman (Akaid) 2.
İbadet, 3. Ahlak, 4. Muamelattır. Ehl-i aşk ve ehl-i kemalin ibadette,
ahlakta ve muamelatta, ehl-i şeriatla arasında hiç bir farkı olmaz. Çünkü
ehl-i aşk, şeriat ahkamına ve toplumun genel kabulü olan örfe, herkes
gibi riayet eder. Ehl-i aşkın ahkama tabi olan halkla arasındaki fark, iman
ve itikat yönündendir. Îman, akaid olarak da isimlendirilir ki, iman üç
kısımdır: 1. Taklidi iman, 2. İstidlali (delilli) iman, 3. Hakiki iman. Taklit
iman, avamın imanı olup, imanın en düşük derecesidir.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “İmanı taklit olan kimse,
imanı uğruna başını verirse o iman ancak o zaman fayda verir.”
buyuruyor. İman-ı istidlal ise, tarikatçıların ve ulema-i zahirin imanıdır
ki, bunlar eseri sahibine delil ederler, yani yaratılmışı yaratıcıya delil
yaparak iman ederler. Îman-ı hakiki ise, ilahi aşka mensup olanların ve
insan-ı kamilin imanıdır. Ehl-i aşk olan kamilin irfaniyeti, iman-ı hakikidir. Îman-ı hakiki ise, kulun Rabbini kendinde, cümle varlık ve eşyanın
mevcudiyetinde bulup, Rabbine kavuşmasıdır. İşte bu Îman-ı hakikiye
,ancak makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle ulaşılır. Bunu beyanla Arifibillah Hasan Fehmi Hazretleri “Akaid oku, yani tevhid-i hakiki keşfi
115
irfaniyetiyle iman-ı hakikiye ulaş ve Cenab-ı Hakk’ı bulup ona vasıl ol.”
diyor.
Fehmi kıy cana gir bu meydana
Yan ol pervane aşk ateşinde
Pervane, kendini cesaretle, fütursuzca ateşin ışığına atan kelebektir.
Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere “Sen de pervane gibi cesur olup fütursuzca, gir bu aşk meydanı olan ehl-i kemal ve
ehl-i aşkın meclisine, onlara karış. Cehaletle var zannettiğin kendi nispet
varlığını, ilahi aşk ateşiyle yakarak ifna edip fenafillah kemalat ve irfaniyetine mazhar ol.” buyuruyor.
*
*
*
116
26
Sen bir aşıksın ma’şukun nerde
Haber almışsın uzak bir yerde
Sil gözünü gör ma’budun nerde
Abid olur mu ma’buda perde
Halk-ı alemin, ilm-i zahirle olan Allah bilgisi şöyledir: Allah cümle
alemi ve bizi yarattı, Hakk’ın yaratmış olduğu her şey mevcut ve meydandadır. Fakat Hakk’ın kendisi ise mevhumdur, görünmez. İşte Allah
bilgisi ve anlayışı böyle olduğundan ehl-i zahir, kendini ve cümle alemi
Hakk’ın gayrı zanneder. Bu itibarla, Fehmi Efendi Hazretleri:
“Ey ilm-i zahirle kendisini Hakk’a aşık zanneden kimse! Nerede
ilahi sevgilin? Nerede sevip de kendinden uzak ve mevhum zannettiğin
maşukun? Bu hal ve anlayışınla maşukun olan ilahi sevgili sana uzaktır.
Eğer gözün bu anlayışla bakarsa, ibadet ettiğin ilahi sevgiliyi kendinden
ayrı zannettiğin için, onu göremezsin. Gözünü sil, yani bu anlayıştan
terakki ederek bu halini terk et, kendi nefsinde ve her yerde mevcut olan
mabut, ilahi sevgili, hiç kula perde olur mu?’ diyor. Çünkü Kur’an’da
“…Rabbin insanları çepeçevre kuşatmıştır…” (İsra, 60) buyrulur.
Şirk sekri sende tuğyan eylemiş
Yol bulamazsın zevk-i tevhide
Soyun dal sen de bahr-ı muhite
Cevher bulunmaz her bir nehirde
Hz. Peygamber Efendimiz “Şirk ikidir: Biri şirk-i celi / açık şirk,
diğeri şirk-i hafi / gizli şirktir. Ben ümmetimin gizli şirkinden korkarım.”
buyurmuştur.
Şirk; ortakçılık, ortak olmak demektir. Açık şirk ehli şunlardır:
Kelime-i tevhid olan “Lailaheillallah Muhammeden Resulullah /
Allah’tan başka ilah yoktur, Muhammed Allah’ın elçisidir.” Demeyip,
böyle iman etmeyenlerdir. Bugünkü şirk-i celi / açık şirk müşrikleri,
Cenab-ı Hakk’ı tanımayan ateistler, Hıristiyanlar, Yahudiler vb.dir. Açık
şirkten kurtulmanın çaresi iman ederek “Eşhedü enlailaheillallah ve
eşhedüenne Muhammeden abduhu ve resuluhu” deyip, kelime-i şahadet
getirerek Müslüman olmaktır. Gizli şirk ehli ise, Müslüman olduğu halde
imanı gereği, dili ile kelime-yi tevhidi, yani “Lailaheillallah
Muhammeden Resulullah” der. Fakat cehalet ve zanla, kendinde ve
cümle eşyada mevcut olan Hakk’ın varlığına bilmeden ortak olur ve gizli
şirk işler. Gizli şirkten kurtulmanın çaresi ise, kulun kendi nefsinde ve
afakında mevcut olan Rabbine vuslatıdır. Bu da ancak daim zikir ve tev117
hidin hakikati olan makamat-ı tevhid müşahedesi ve zevkiyle
mümkündür.
Bahr-ı muhit, her şeyi ihata edip kuşatan uçsuz bucaksız büyük
deniz demektir ki, mürşid-i kamili remzeder. Çünkü kamilin kemalatı,
her şey denilen cümle tecellileri ihata ettiğinden bahr-i muhittir. Bu itibarla ‘Ey gizli şirk ehli olan kişi, sen gizli şirkin çaresi olan tevhid-i
hakiki marifetini kendi kendine tahsil edemezsin. Mürşid-i kamili bulup,
onun irşadı olan zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaş ki,
ancak o zaman Rabbine vuslat zevkine mazhar olursun.’ buyruluyor.
‘Her bir nehirde cevher bulunmaz’ demek ise; her ilmin alimi,
nehrin etrafını belli bir sınırla faydalandırdığı gibi, alim de ihtisas sınırı
dahilinde etrafına faydalı olur, fakat her alim, tevhid-i hakiki cevherine
arif olmaz. Çünkü mücevher, nehir derinliği ve sınırlarında olmayıp
denizden çıkarıldığı gibi, tevhid-i hakiki cevheri de her alimde olmaz,
ancak bahr-i muhit olan mürşid-i kamilde bulunur, demektir.
Bülbül zevk almaz altın kafeste
Nice durursun sen bu zulmette
Uçur şad eyle murg-ı ruhunu
Seyran eylesin enfus afakta
Mürşid-i kamil Hasan Fehmi Hazretleri ‘Bülbülün bulunduğu kafes
onun gerçek vatanı olmadığı için, bülbülün kafesi altından bile olsa
zulmet ve zindandır.’ diyor. Bu itibarla bir kimse, hangi rütbede ve
mevkide olursa olsun, kendi suret ve nefsinde mevcut olan Hakk’ın varlığından ayrı ise, o kimsenin benliği / sureti, ona kafes ve zindan olup, o
kimsenin zulmeti olur. Nasıl ki bülbülün kurtuluşu, felah ve mutluluğu
kafesini terk edip asli vatanına uçup kavuşmasıysa, Fehmi Efendi Hazretleri ‘Senin varlığın da kendine nispetle sana zulmet olup, senin eziyet
ve huzursuzluğundur. Senin huzurun, felah ve kurtuluşun, cehaletle kendinin zannettiğin cümle nispet varlık kafesini ifna edip, ulviyete uçup
yükselmendedir, yani asli vatanın olan, kendinde ve cümle varlıktaki
Rabbine yükselip kavuşmandadır.’ diyor. Çünkü kulun en yüce mutluluğu ve hürriyeti, enfus ve afakta Rabbine vuslat edip onu seyretmesidir.
Allahualem.
Aşık olanlar irfan buldular
Zevke erdiler aklın ardında
Mecnun olmadan Leyla bulunmaz
Akıl kalır mı dar-ı mahbubda
118
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Akl-ı maaş, akl-ı mead ve
akl-ı kül / kamil olmak üzere, akıl üçtür.” diyor. Akl-ı maaş; dünya maişetiyle ilgili olan akıldır. Yani ticaret, sanatkarlık, ziraat, idarecilik gibi
beşeri işlere taalluk eden akıldır. Akl-ı mead, uhrevi akıldır ki, akl-ı mead
olan kişi, bir iş yapacağı zaman ahireti gözeterek, haram ve helale dikkat
ederek yapar. Akl-ı kül / kamil ise; Rabbinden gayrı görmez, Rabbine
vasıl olan akıldır. Akl-ı kül olan, daima Rabbiyle beraber olup ondan
ayrılmaz, vesselam. Mecnun, aşk-ı ilahinin sembolü olan aşıktır. Leyla
ise, ilahi aşkın maşuku olan ilahi sevgilidir. ‘Her kim ki, aşk-ı ilahiye
mazhar olursa, o kimse tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetiyle ilahi sevgiliye
vuslat zevkine erer. Bu itibarla akl-ı maaş ve akl-ı meadla Leyla, yani
ilahi sevgili bulunmaz’ buyruluyor. Demek ki Leyla’yı, illaki aşk-ı ilahi
mazhariyetiyle Mecnun olup, akl-ı küle ulaşanlar bulup, ona kavuşur.
Mürüvvet ettin beni bu derde
Her kim koyduysa olsun cennette
Mecnun’a bir şey sual olunmaz
Yazmadı kalem levh-i mahfuzda
Mecnun, bir gün oturmuş yazı yazıyor. Demişler ki ‘Ne yazıyorsun
ey Mecnun?’ ‘Leyla yazıyorum.’ demiş. Deftere bakıyorlar hep Leyla...
Leyla... yazmış. Demişler ki, böyle yazı mı olur, yazı dediğin bir
şeylerden bahseder. Mecnun cevaben: ‘Ben Leyla'dan başka yazılmaya
layık bir şey görmüyorum.’ demiş. Bu itibarla, “Mecnuna bir şey sual
olunmaz”.Demek, aşığın aşkı anlatılamayıp, ancak aşık olunmakla bilinir
demektir. Bunu beyanla Hz. Mevlana: kendisine aşkı soranlara “Ben olda
bil” buyurmuştur.
Levh-i mahfuz, muhafazalı levha demektir. Levh-i mahfuz, kulun
ilahi marifete mazhar olmuş gönlüdür. Ki her kim Allah aşkıyla ilahi
marifete mazhar olursa, o kul gönlündeki her tecellide ilahi sevgiliden,
yani Rabbinden gayrı görmeyip, her daim cümle tacellide Rabbiyle vuslatta olmasıdır. Kalem ise, kendisinde mevcut olan mürekkebi, kelimelerle isimlerle açığa çıkarır.Mana yönüyle kalem, kulun kesretle meşgul
olmak hali olup, bu hal üzere olanın nazarında hep esma, suret ve halk
vardır. Çünkü kalemle yazmak isim ve kelimeleri açıkladığından kesret
icap eder. Levhi mahfuz ise kulun gönlündeki cümle tecellide Allah’la
vahdet hali olduğundan; kalem levhi mahfuzda yazmaz. Yani nazarında
halk ve suret kesreti olan kulun marifeti, levhi mahfuz kemalatına ulaşamaz demektir. İşte aşığı bu keyfiyet ve zevke ulaştırıp terakki ettiren
Allah derdidir ki, derd-i ilahi her kimde varsa, ancak o dertli bu menzilleri bulur ve ilahi marifete mazhar olur. Vesselam.
119
Allah derdi; adı, unvanı ve makamı ne olursa olsun ağyar dertlilerinde,yani hak’tan başka şeyle dertlenende asla bulunmaz ve böyle kimselerden elde edilmez. Derd-i ilahi, ancak Allah aşıklarından ve dertlilerinde bulunur ve ancak onlardan elde edilir. İşte bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri “Beni derd-i ilahiyle kim dertlendirdiyse, Allah ona
iyiliklerde ve ihsanda bulunup, cennetini ihsan etsin diyor.
Cemal-i yare bakarken Fehmi
Tevhid hançerin duymadı canda
Hz. Yusuf’u satın alan melikin karısı Zeliha'yı arkadaşları, bir asilzade köleye nasıl aşık olur, diye kınadılar. Bunun üzerine Zeliha onları
evine davet edip, ellerine bıçak verip meyve ikram etti ve Yusuf’u
çağırdı. Onlar da Yusuf ’un güzelliğini görünce mest oldular ve ellerindeki bıçaklarla ellerini kestiler de hiç farkına varmadılar.
Yusuf Suresi’nin (30-31.) ayetlerinde bahsedilen ve özetleyerek
anlattığımız bu hadiseyi, Hasan Fehmi Hazretleri, bugünkü muradı üzere
tevil ederek “Hakk’ın cemal tecellisinin müşahedesinden hasıl olan sarhoşluk zevkine mazhar oldum. Cehalet ve zanlardan oluşan nispet varlığımı tevhid-i hakiki irfaniyet hançeriyle kesip, Hakk’a vuslata erdim.”
diyor ve devamla “Tevhid-i hakiki hançeriyle nispet varlığımın fena olup
kesilmesi, zahiren bıçakla bir azamın kesilmesi gibi bana acı vermedi.”
diyor. Çünkü tevhid-i hakiki irfaniyetiyle Rabbin cemalini gören kul,
zevkullaha mazhar olur ki; bir kul için bundan daha ala bir zevk, asla
olmaz. Allahualem.
120
*
*
*
27
Behey arzu-yu dildare
Hakk’a yalvar seherlerde
İçip hamra-yı peymane
Hakk’a yalvar seherlerde
Hz. Ali, arkadaşlarından olan Kümeyl’e teveccühle makamat-ı
tevhid telkin ederken, Kumeyl “Biraz daha ya imam.” deyip daha makam
ister. Hz. Ali telkin eder, sonra biraz daha ister. Hz. Ali yine telkin eder,
biraz daha ister. Hz. Ali yine telkin eder ve Kümeyl’e “Mumunu söndür
ya Kümeyl, güneş doğdu.” buyurur.
İşte tevhid güneşi, fena-yı tam olan tevhid-i zat mertebesinin keşfi
irfaniyetine mazhar olmaktır. Bu güneşin sabahı, seheri ise, zikr-i daim
ve tevhid-i ef’al mertebesi irfaniyetidir. Bu itibarla “Ey ilahi sevgiliye
talip olan salik! Sana nasip oldu da aşk mertebelerinden bir kadeh şarap
içtin ki, tevhid-i ef’al telkinine mazhar oldun. Uyanık ol, seherde yapılan
dua daha makbuldür, reddedilmez. Gayretin ve yakarışın, tevhid mertebelerinin keşfi irfaniyetine ulaşmak olsun.” demektir.
Be hey Leyla’ya divane
Değildir böyle merdane
Yanıp aşka ol pervane
Hakk’a yalvar seherlerde
Pervane ateşin ışığına, kendini cesaretle ve fütursuzca atan kelebek
vb.dir. Bu itibarla “Ey Leyla’ya, yani ilahi sevgiliye aşık olan kimse, bu
yolun merdi, ilahi aşkla pervane gibi cesur ve fütursuz olanlardır.” buyruluyor.
Seherlerde ‘sel sebil’ iç sen
İkincide ‘rahik’ iç sen
Üçüncüde ‘tesnim’ iç sen
Hakk’a yalvar seherlerde
Sel sebil, rahik, tesnim... Bu üç şey cennet nimet ve
içeceklerindendir ve ehl-i cennet bunlarla gıdalanıp zevklenir. “Seherdeki
duan ve yakarışın, bu imtihan aleminde daim zikirle irfan cennetine dahil
olup, sel sebil olan cennet-ül ef’al, rahik olan cennet-ül sıfat, tesnim olan
cennet-ül zat, ilahi zevkine ulaşmak olsun.” buyruluyor.
121
Seherin vaktidir bu hem
Seherin sohbetidir hem
Seherin zevkidir bu hem
Hakk’a yalvar seherlerde
Seher vakti, karanlığın uzaklaşıp, aydınlığın açığa çıkıp da güneşin
doğmaya başladığı vakittir. Mana yönüyle ise seher vakti, cehalet karanlığının bitmekte olduğu zamandır. Bu vakitte zikr-i daimle uykudan
uyanan salik, tevhit güneşinin doğuşuna ve aydınlığına şahit olur. İşte
bunu ifade ederek “Hakk’a bu seher vaktinde yalvar ki, makamat-ı tevhid
irfaniyet ve aydınlığına kavuş.” buyruluyor. Seher sohbeti, tevhid-i
hakiki marifetiyle yapılan sohbetdir. Seher zevki ise, zikr-i daim ve
tevhid mertebelerinin müşahedesinden hasıl olan zevk-i ilahidir ki, sohbetin tevhid sohbeti olsun, zevkin de zevk-i ilahi olsun, demektir.
Seherde uykudan kalk sen
Salat-ı subhu kıl hem sen
Ki ‘fail Hak olur’ bil hem
Hakk’a yalvar seherlerde
Bazı büyükler “1. Vakit Namazı, 2. Daim namaz, 3. Vusta Namazı
olmak itibariyle namaz üçtür.” demişlerdir. Vakit namazı, günde beş defa
unsur bedenle yapılan ibadet olması itibariyle bir ameldir, fiildir. Daim
namaz ise, tevhid-i hakiki müşahedesinden hasıl olan irfaniyettir. Vusta
namazı ise fenafillah ve bekabillah marifet ve kemalatını cem eden keyfiyet ve zevktir.
Bu beyitte ifade edilen “salatı subhtan” maksat sabah namazıdır ki,
vakit ve bedenle yapılan fiili bir ibadettir. Hasan Fehmi Hazretleri
“Seherde kalk, sabah namazını kıl. Fakat kıldığın namazda ve her fiilde
failin Allah olduğuna arif ol.” Diyor. Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “…sizi
de, amellerinizi de halk eden Allah’tır” (Saffat, 96) buyrulmuştur. Her
fiilin failinin Allah olduğu, ancak zikr-i daim uyanıklığı ile tevhid-i ef’al
makamının keşfi irfaniyetiyle anlaşılır.
Seherde terk et eşgali
Yanıp derdile et ahı
Çü gördün zülf-i Leyla’yı
Hakk’a yalvar seherlerde
Sen Leyla olan ilahi sevgilinin tecelli-yi ef’al olan zülfünü müşahede
ettiysen, kendinin ve başkalarının nispet işlerinin, fiillerinin olmadığına
arif ol. Gayretin, derdin ve yakarışın, ef’al-i ibadiyi, ef’ali ilahide ifna
etmek olsun.
122
Gel ey derd-i biçare
Sakın aldanma ağyare
Konuş benimle ey yare
Hakk’a yalvar seherlerde
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Arif olanı yine arif olan
anlar.” buyuruyor. Tevhidin hakikatine ait olan dert ve müşküller,
ağyarla çözülmez. Çünkü ağyar, kendini Hakk’ın gayrısı olduğunu zanneder. Ağyar hangi ilmin alimi olursa olsun, bu anlayışıyla, ehl-i tevhidin
dert ve müşkülüne çare olamaz. Çare ancak kendinde ve cümle tecellide
Hakk’a arif olanlardadır.
Bazı büyükler “Bir velinin kabri ziyaret edildiğinde yapılacak olan
en faydalı dua “Allah’ım, ziyaret edilen bu veli kulun, yaşamış olduğu
zamanda, nasıl ki irfaniyet ve kemalatıyla etrafını aydınlatmışsa; bugün
böyle mevcut olup da yaşayan veli, arif kullarınla beni yar ve arkadaş et.”
Duasıdır, demişlerdir. İşte zamanının mürşid-i kamili olan Fehmi Efendi
Hazretleri “Ey derdine hiç bir kimsede çare bulamayan Allah dertlisi!
Ağyara sakın aldanma, gel benimle konuş sohbet edelim, arkadaş olalım
ki, senin derd ve müşküllerine çare olayım.” diyor. Çünkü derd-i ilahinin
devası, ancak ve ancak mürşid-i kamilin irşadıdır.
Nice evliyalar geldi
Seherin subhunu kıldı
Bize remzin beyan etti
Hakk’a yalvar seherlerde
Kur’an-ı Kerim’de “Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an’ı
verdik” (Hicr, 87) buyrulmuştur. Bu tekrarlanan yedi ayet, meslek-i
Resulde telkin edilen yedi tevhid mertebesidir. Cümle peygamberlerde ve
evliyalarda bu yedi mertebenin keşf-i kemalatı tekrarlanmıştır ve halen
insan-ı kamil olan velilerde tekrarlanmaktadır. Her zamanın evliyası, bu
tekrarlanan yedi makamla refiüd derecad olan makam-ı insanı bulmuş ve
insan-ı kamil olmuşlardır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri
“Tevhid mertebeleriyle mücehhez olan nice evliyalar bu aleme geldiler
ve sabah namazını vaktinde unsur bedenle kıldılar, hem de sabah namazının hakikat ve hikmetini açıklayıp, Hak taliplerini, aşıklarını irşad
ettiler. Biz de bu irşaddan nasiplendik.” buyuruyor.
Gel ey sen Talibi daim
Huzur-ı Hakk’a dur daim
Olasın dost ile kaim
Hakk’a yalvar seherlerde
123
Huzur-u Hak'ta daim durmak, daim namaz demektir. “Onlar
namazlarında daimdirler.” (Mearic, 23) ayetinin hakikati bunu beyan
eder. Daim namaz, vakit namazı gibi bedenle yapılan fiili bir ibadet
olmayıp, makamat-ı tevhid müşahedesiyle kulun gayriyetten kurtulup,
her daim Hak’la beraber olma irfaniyetidir. Bunu beyanla Yunus Emre
Hazretleri:
Aşk oldu imam bize gönül cemaat
Kıblemiz dost yüzüdür daimdir salat
diyor. İşte Arifibillah Hasan Fehmi Hazretleri, kendini muhatap ederek
bizlere “Ey Talibi! Yani ey Hakk’a talip olan kul; talep ve yakarışın,
daim namazla, kendinde ve cümle varlıkta mevcut ve zahir olan Hakk’a
vuslat edip, daima Hak’la olmak olsun.” diyor.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
124
*
*
*
28
Gel ey kardeş sen de gafletten uyan
Mümin olan durmaz zindan içinde
Hazreti Peygamber Efendimizin “İnsanlar gaflettedir, öldükleri
zaman uyanırlar.” Buyurması üzerine sahabe “Ya Resulullah, gaflette
olmak zarardır. Bu zarardan kurtulmak için ne yapalım?” dedi. Hz. Peygamber Efendimiz de cevaben “Ölmeden evvel ölün. Ben size ölmeden
evvel ölmüş fakat sizler gibi yiyip içer, gezer ve alışveriş yapanlardan
birini göstereyim: Ebu Bekir’e bakın, o onlardandır.” buyurmuşlardır.
Gaflet, uykudur. Uyuyan kimsenin kendinde ve etrafında olan biten
gerçeklerden haberi olur mu? Olmaz. Uyuyanın önce uyanması gerekir
ve ancak uyandıktan sonra kendinde ve etrafındaki olan biteni görür. İşte
burada ifade edilen gaflet, bizim kendimizde ve cümle alemde mevcut
olan Rabbimizi görmemize ve Rabbimize kavuşmamıza mani, engel olan
cehalet uykusudur.
Cahil kimsede gayriyet ve masiva hakim olup, o hep bunlarla
meşgul olur. Masiva dünyadır. Dünya ise, kulu Rabbinden ayıran her
şeydir. Hadis-i şerifte “Dünya kafirlere cennet, müminlere zindandır.”
Buyrulmuştur. Bu itibarla bir mümin, cehalet uykusundan zikr-i daimle
uyanıp, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle gayriyet olan dünyayı terk etmezse,
makam-ı insanın felah ve mutluluğundan mahrum olur. Böyle bir mümin
rahatsız ve mutsuz olup, ağyar olan dünyası ona zindan olur. Bunu
beyanla “Ey mümin kardeşim, seni gaflet uykusundan uyandıracak olan
zikr-i daime mazhar olmaya bak. Gayriyet, masiva olan dünya sana zindandır, orası senin olman gereken makam değildir.” buyruluyor.
Yakıp varlık dağın şöyle merd ol kim
Gerdanı kan eyle irfan içinde
Hz. Resulullah’ın İbn-i Abbas’a “Vücudunu kayırma” demesi üzerine İbn-i Abbas “Ya Resulullah, vücudum kusur mudur?” dedi. Hz.
Resulullah Efendimiz de “Vücud gibi günah olmaz.” buyurmuştur.
Burada ifade edilen vücut, cehaletle var zannettiğimiz nispet
varlığımızdır. Allahualem. İşte bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri
“Gayriyet olan varlık dağını, aşk-ı ilahi mazhariyetiyle yakıp yok etme
125
mertliğini göster de, gerdanı kan eyle, yani nispet vücut varlığını tevhid-i
hakiki irfaniyetiyle fena et, kurban et.” diyor.
Benlik ile Hakk’a tuğyan eyleme
“La tüşriku” dedi Kur’an içinde
Kur’an-ı Kerim’de “va’büdullahe ve la tüşriku… / Allah’a ibadet
edin. O’na hiç bir şeyi ortak koşmayın…” (Nisa, 36) buyrulmuştur. Hz.
Peygamber Efendimiz ise “Şirk ikidir: Biri açık, diğeri gizlidir. Ben
ümmetimin gizli şirkinden korkarım.” demiştir. İşte Hz. Peygamber
Efendimizin buyurduğu gibi biri açık, biri gizli olmak üzere iki türlü şirk
vardır. Açık şirkin çaresi “Lailaheillallah Muhammeden Resulullah”
demek olan kelime-i tevhittir. Her kim ki, kalb ile inanıp dil ile tevhidin
kelimesini söylerse açık şirkten kurtulur; fakat gizli şirkten kurtulmaz.
Gizli şirkten kurtulmanın çaresi ise, zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i
hakiki irfaniyetine ulaşmaktır. Ancak bu irfaniyet, kulu tevhidin hakikatine ulaştırır ve gizli şirkten kurtarır. Velhasıl mekteb-i irfanı bulup
tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olmayan kimse, cehaletle kendinin ve
alem-i halkın nispet varlığı, benliği var zannederek gizli şirk işleyip,
Kur’an’ın “şirk koşmayın” emrine uymamış ve tuğyan etmiş olur. Vesselam.
Mevla’yı ararsan zahirde ara
Göresin Anka’yı ol Kaf içinde
Büyüklerimiz Kaf dağının, dağların en yükseği olduğunu söylemişlerdir. Anka’nın ise Kaf dağına çıkabilen ve orada yaşayan bir kuş olduğunu haber vermişlerdir. Kaf dağı, mazhar-ı celal olup, Rabbin cemal
yüzünü örten tüm nispet varlıklardır, yani cehaletle var olduğunu zannettiğimiz kendi varlığımız ve cümle alemin varlığıdır. Anka ise, bizim
kendimizde ve alemin varlığında mevcut olan Rabbin cemal yüzüdür.
Mevla dost demektir, Mevla cemal mazharı olup, Rabbin cemalinin açığa
çıktığı mahaldir. Ki, zamanın İnsanı kamili’ni remzeder. Bu itibarla her
zamanda mevcut ve var olan Mevla mazharı olan kamil’i bulunamaz
zannetme, Mevla’yı zahirde yani cümle varlığın mevcudiyetinde ara bul.
Çünkü ancak Mevla’yı bulmakla, Kaf celali olan cümle nispet varlıkta
zahir olan cemal Anka’sı, yani Rabbin cemal yüzü gözükür. Demektir.
Balıklar ummanı arayıp gider
Nice görsün kendin umman içinde
126
Bir zaman balıklar toplanmış sohbet ederlerken derler: “Duyarız ki,
deniz adında bir su ülkesi varmış, acaba bileniniz var mıdır, bu deniz
denilen su ülkesi nerdedir ve ona nasıl gidilir?” İçlerinden biri “Bunu
bilse bilse ancak büyük balık bilir, bir de ona soralım.” demiş ve büyük
balığa gidip denizi sorduklarında: “Siz bana, denizin yani suyun olmadığı
bir yer gösterin de ben de size o ülkeden bahsedeyim.” demiş.
İşte kendimizin ve cümle alemin varlığında mevcut olan Hakk’ın
varlığı; denizin balıkları ihata edip, kuşatması gibi bizi kuşatmıştır. Bu
itibarla “Sen de balıkların uzaklarda deniz araması gibi Hakk’ı mevhumda ve kendinden uzakta arama, mevcutta, kendi nefsinde arayıp da
bul. Bu müşahedeye ulaşman için, balıkların büyük balığa gidip danışmaları gibi, sen de zamanın mürşid-i kamilini ara bul ki, onun irşadıyla
sen, kendi nefsinde ve cümle alemde Hak’tan başka bir varlık olmadığını
görürsün.” demektir Çünkü Kur’an’da ”…Rabbin insanları çepeçevre
kuşatmıştır…” (İsra, 60) “…O, nerede olursanız olun sizinle
beraberdir…” (Hadid, 4) buyrulmuştur.
Hakikat güneşi doğmuş üstüne
Nice görsün şemsi sehab içinde
Şems güneş, sehab ise, bulut demektir. Güneşin aydınlığı açık
havada olur. Bulutlu havada güneş aydınlatır mı? Aydınlatmaz. Çünkü
bulut güneşe engel olur ve güneş mevcut olduğu halde görünmez. Hz.
Peygamber Efendimiz “Rabbiniz apaçıktır. O’nu örtecek bir şey yoktur.”
buyurmuştur. Bu itibarla “Cehalet ve zan bulutları olan kimse, kendi
varlığında ve cümle alemde mevcut ve apaçık olan Rabbine nasıl
kavuşup da Rabbini görsün? Görebilir mi? Göremez. Çünkü cehil ve
zanlarından oluşan bulutlar, ona engel ve perde olur.” buyruluyor.
Gel ey Fehmi sen de Hakk’ı fehmeyle
Gör ne cevherler var vicdan içinde
Cenab-ı Hak, bir hadisi kudside “Ben yerlere göklere sığmam ancak
mümin kulumun kalbine sığarım.” buyurmuştur. Vicdan, gayriyetten,
masivadan arınmış ve Cenab-ı Hakk’ın evi olmuş, içerisinde Allah’tan
başka hiç bir şeyin olmadığı bir gönüldür / kalbtir. İşte böyle bir vicdanla
mümin olan kul, her bir tecellide Cenab-ı Hakk’ı görür, bu yüzden bütün
tecelliler ona cevher olur. Çünkü her tecellide Rabbin yüzü olan cemal ile
zevklenir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap
ederek bizlere “Hakk’a arif ol ve öyle bir kemalat elde et ki, sen de ehl-i
127
vicdan olup, her tecellide Rabbin cemaliyle müşerref olmanın ilahi zevkine mazhar ol.” diyor.
*
*
*
29
Gelin derviş olalım ilm-i irfan bulalım
Zikre meşgul olalım de Lailaheillallah
Tevhid ikidir: Biri tevhid-i şer'i, biri tevhid-i hakiki. Tevhid-i şer'i;
ehl-i şeriatın tevhididir ki “Lailaheillallah Muhammeden Resulullah”
derler ve tevhidin kelimesini kalb ile tasdik edip dil ile söyleyerek tevhid
ederler. Biri de tevhid-i hakiki ehilleridir ki; bunlar Lailaheillallah kelimesinin iç yüzünü, Ruh-u Muhammed mazhariyetiyle Muhammedi bir
kulluk ile araştırırlar ve tevhidin hakikati ile meşgul olup, tevhid mertebelerinin irfaniyetiyle tevhidin hakikatine ulaşanlardır. İşte gerçek derviş
olan kimse, zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olandır ki,
bunlara derviş derler. Bu itibarla Hasan Fehmi Hazretleri “Biz de derviş
olalım, zikr-i daim ve tevhidin hakikati ile meşgul olalım.” diyor.
Emreder Kur'an’da Hak ‘fezküruni’ dedi bak
Oku ondan bir sebak de Lailaheillallah
Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de “fezküruni ezküruküm… / Siz beni
zikredin, ben de sizi zikredeyim.” (Bakara, 152) buyurmuştur. Eğer salik
zikr-i daime sadık olursa, zikrullah muhabbetine mazhar olur ki kulun
zikri, zikrullaha gayretidir. Zikrullah’la Muhabbetullaha mazhar olması
ise, Hakk’ın kulu zikretmesidir. Başka bir ifadeyle ise, her kim ki, kalbi
zikre aşinadır, onda zikr-i daim hasıl olur, her kim ki daim zikre mazhar
olursa o kimse Rabbine vasıl olur ve onun müşahedesinde, zikir, zakir ve
mezkur bir olur. Yani anmak, anan ve anılan arasında fark kalmaz. Allahualem.
Zikredenler mest olur Allah ile dost olur
Her murada rast olur de Lailaheillallah
128
Hadis-i Kudside: “Melekler sordular: Ya Rabbi senin dostların
kimdir? Ne yaparlar? Cenab-ı Hak buyurdu ki; onlar beni zikredenlerdir.
Melekler, Ya Rabbi zikreden dostların seni bilirler mi, görürler mi?
demelerine karşı Cenab-ı Hak, bilmezler, görmezler dedi. Melekler yine,
Ya Rabbi o dostların seni görselerdi ne yaparlardı? diye sormalarına
Cenab-ı Hak; Beni daha fazla zikrederlerdi. Melekler yine, Ya Rabbi
onların yanlarında bazı kimseler var fakat onlardan değiller, diye
sordular. Cenab-ı Hak; onların hatırına o kimseler de onlardandır.” Buyrulmuştur.
Kur’an’da ise “O kimseler gibi olmayın ki, Allah’ı unuttular da
Allah da onlara nefislerini / kendilerini unutturdu. İşte fasıkların / yoldan
çıkmışların ta kendileridir onlar.” (Haşr, 19) Başka bir ayette ise “Ey
iman edenler mallarınız ve evlatlarınız sizi Allah’ın zikrinden
alıkoymasın. Kim böyle bir şey yaparsa hüsrana uğrayan / asıl zarar
edenler onlardır.” (Münafikun, 9) Başka bir ayette “Allah’ın zikrine karşı
kalbleri katılaşmış olanlara yazıklar olsun. İşte onlardır açık bir dalalet /
sapıklık içindekiler.” (Zümer, 22) buyrulmuştur.
Velhasıl zikr-i daimle meşgul olan kimse Allah'ın dostluğuna
mazhar olur. Her kim ki Allah’ın dostluğuna mazhar olursa, o kimse kulluğun en büyük muradına erer. Çünkü Kur’an’da “Gözünüzü açın
Allah’ın velileri / dostları için hiç bir korku yoktur. Mahzun da olmaz
onlar.” (Yunus, 62) buyrulur.
Bülbül olan zar olur yanar içi nar olur
Sonunda gülzar olur de Lailaheillallah
Zikr-i daim ehli olan, bülbül gibidir; her nefeste zikreder. Kamil
mürşidin misyonu, meslek-i Resul tebliği ve irşadıdır. Yani onun telkin
ve irşadı, hidayet-i nur-u Muhammed’dir. Her kim, mürşid-i kamilin telkiniyle daim zikre mazhar olursa, o da Nur-u Muhammed hidayetine
mazhar olur ve gül bahçesindeki güllerden olur, gülleşir, gül kokar. Yani
evlad-ı Resule karışıp, manen evlad-ı Resul olur ve onda Muhammedi bir
kulluk zahir olur, demektir. Çünkü Hz. Peygamber Efendimizin mübarek
kokuları gül kokusuydu. Teri dahi gül kokardı. Bu itibarla gülü
koklamak sünnet kabul edilmiştir.
Güle bülbül olalım bülbüle gül olalım
Doğru yolu bulalım de Lailaheillallah
Doğru yol, ilm-i tarikattır. Her kim ki, mürşid-i kamili bulur ve zikri daim telkinine mazhar olur da zikrullaha iman ederse, ancak o kimsenin
ilmi tarikat ilmidir, kendisi de tarikat ehlidir. Çünkü zikr-i daimden başka
129
hiç bir yol, kulu Rabbine vuslata götürmez. Bu itibarla, her kim ki zikr-i
daime mazharsa o kimse tarikat ehlidir. Yoksa “Ben filanca büyüğün
adıyla anılan yoldayım.” demekle tarikat ehli olunmadığı gibi; şu kadar
esma çekmek, şu kadar nafile ibadet yapmak, rüyalarını şeyhe anlatmak,
sakal, şekil, suret düzmek de tarikat ehli olmak değildir. Bunu beyanla
“Gel zikr-i daim yolunu bulalım; bülbülün, gülün hasretiyle çığırdığı gibi
zikr-i daimle meşgul olalım. Gül olan Nur-u Muhammed’in mazharı olup,
biz de bülbül olanlara gül olalım.” buyruluyor.
Lafz-ı tevhid nedelim taklidi terk edelim
Sırr-ı tevhid bilelim de Lailaheillallah
Lafz-ı tevhid, iman edip, dil ile “Lailaheillallah” demektir. Îman üç
kısımdır: 1.Taklit iman, 2. İstidlal / delilli iman, 3. Hakiki iman. Taklit
iman ehli olan, kendisine anasından, babasından, hocasından tarif edildiği
gibi takliden “Lailaheillallah ” der ve onun şuhudu takliden ‘Allah’tan
başka ilah yoktur’ kelimesinden ibarettir. İstidlal / delilli iman ehli ise,
kelime-yi tevhidi dil ile söyler, kalb ile tasdik eder. Fakat onun şuhudu
Allah’ın yarattıklarını delil yaparak, delil ile ‘Allah’tan başka ilah
yoktur’ deyip, yaratılmışı yaratandan ayrı zanneden bir anlayıştır. Hakiki
iman ehli ise, Muhammedi bir kullukla daim zikir ve tevhid-i hakiki
irfaniyetiyle Lailaheillallah dediğinde, onun şuhudu ‘Allah’tan başka
mevcut yoktur’ müşahedesi ve marifeti olup, o Allah’tan gayrı görmeyendir. İşte Fehmi Efendi Hazretleri bunu beyanla, tevhidin lafzında /
kelimesinde kalmayıp iman-ı taklidi terk edelim de, iman-ı hakikiye
mensup olup tevhid-i hakikinin sırrına erelim, diyor. Çünkü Kur’an’da
“Ey iman edenler! iman edin…” (Nisa, 136) buyruluyor ki, bu ayetteki
mana “Ey iman-ı taklit ve istidlal ile iman etmiş olan müminler, hakiki /
gerçek imana ulaşan mümin-i hakiki olun.” demektir.
Nakşibendi şöhretin Melami’dir siretin
Talibi’nin zimmetin de Lailaheillallah
Nakşi, nakışı bilene, yani nakışa aşina ve arif olana denir. İşte bu
görünen cümle varlık Cenab-ı Hakk’ın zat, sıfat, esma ve ef’al tecellilerinden başka bir şey değildir. Her bir tecellisinde Cenab-ı Hak tekliğini
ilan etmiştir ve tecellileri eşsiz bir sanat eseridir, yani nakıştır. Her tecelli
kendi zuhurunda Hakk’ın tekliğini taşır ve hiç biri diğerine benzemez.
Hiç bir iş ve oluş böyle olmayıp, ancak Hakk'ın eser ve nakışı böyledir.
İşte Hakk’ın zat, sıfat, esma ve ef’al tecellilerine ve cümle tecellideki olan nakışına, ancak meslek-i Resul-ü Melamiyye telkin ve irşadıyla
130
Melamiliğe ulaşanlar vakıf olur. Çünkü Melami, fenafillah irfaniyet ve
kemalatına mazhar olmuş, kötü huyları terk edip iyi huylara bezenip,
Peygamber Efendimizin ahlakı ile ahlaklanmış kimsedir. Bu itibarla
meslek-i Resul-ü Melamiyye’de Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin
üçüncü kuşak halifesi olan Hasan Fehmi Hazretleri “Benim Hakk’ın
tecellilerindeki nakışına olan aşinalığım, marifet ve kemalinden hasıl
olan zahirdeki nam ve şöhretim, siretimin Melamiliğe ulaşmış olup
Melami olmamdandır. Benim kimlik mahiyetim, zimmetim budur.”
buyuruyor.
131
*
*
*
30
Ey gönül tefekkür eyle
Esrar-ı Hakk’ı fehmeyle
Ol beyt-i kalbe ver cila
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Cenab-ı Hak, Kur’an’daki bir çok ayette tefekkür etmemizi emreder,
tavsiye eder. Resulullah Efendimiz “Bir saat tefekkür, yetmiş sene
yapılan ibadetten efdaldir.” buyurmuşlardır. Bazı büyükler “Bir kalb
zikr-i daime mazhar olmuşsa o kalb ile esrar-ı ilahiyi düşünmek tefekkürdür, ancak o kalbe ilahi ilham gelir ve o kalbte fikrullah hasıl olur.”
demişlerdir. Çünkü Kur’an’da “Aklını işleten gönül ehli o kişilerdir ki;
ayakta, otururken, yatarken daima Allah’ı zikrederler. Göklerin ve yerin
yaratılışı hakkında derin derin tefekkür ederler.” (Al-i İmran, 190-91)
buyrulmuştur. Bu itibarla bir kalb zikrullahtan mahrumsa o kalb, ancak
felsefe üretir, fikrullah üretmez vesselam.
Ol beyt-i kalbe ver cila... demek ise, kalb evini cilala, parlat
demektir. Bunu beyanla Hz. Resulullah “Kalbler demirin paslandığı gibi
paslanır, nasıl ki demirin cilası var ise kalbin cilası da zikrullahtır.”
buyurmuştur. Dolayısıyla zikrullahtan mahrum olan bir kalb kirli ve paslı
olup, bu kirin pasın giderilip o kalbin cilalanıp parlaması için, zikr-i daim
telkinine mazhar olması gerekir. Kulun her azasını bir sebeple yaratan
Cenab-ı Hak, kalbi ise beytullah yani Allah’ın evi olarak yaratmıştır.
Çünkü kudsi hadiste: “Ben yerlere göklere sığmam, ancak mümin
kulumun kalbine sığarım.” buyrulmuştur. Zikrullahla temizlenip, cilalanmış olan müminin kalbi ancak, esrar-ı Hakk’ı, yani Allah’ın sırlarını
tefekkür eder ve onun kalbine Allah misafir olup, onun kalbi Hakk’ın evi
olur. Herkes zikrullahtan bahsederek bir takım esmalar çeker ve buna
zikrullah der. Kur’an okur, sohbet eder, bunlara zikrullah der ki, bunlar
zikirdir, fakat zikrullah değildir.
Peki zikir ile zikrullah arasındaki fark nedir? Zikir genel ifadedir ki,
bu genel ifadeyle namaz, Kur'an, hac gibi ibadetler de zikirdir. Zikrullah
ise başlı başına özel ve bir büyük ibadettir. Çünkü Kur’an’da “Kitaptan
132
sana vahyedileni oku, namazı yerine getir. Çünkü namaz çirkinliklerden
ve kötülüklerden alıkoyar. Elbette ki zikrullah daha büyüktür.” (Ankebut,
45) buyrulur. Zikrullahın özel olması şu itibarladır ki, zikrullah
kitaplardan, sohbet veya vaaz ve konferanslardan öğrenilmez. Kur’an-ı
Kerim’de “…eğer bilmiyorsanız zikir ehline sorun.” (Nahl, 43) Başka bir
ayette ise “…hadi sorun zikir ehline eğer bilmiyorsanız.” (Enbiya, 7)
buyrulur. Başlı başına büyük ibadet olan zikrullah, ancak ehil olanın,
yani mürşid-i kamilin telkin ve tarifiyle öğrenilir. Kamilin öğrettiği zikrullah, daim zikirdir, çünkü daim zikri “Siz Allah’ı ayakta iken, oturur
iken ve yatarken zikredin.” (Nisa, 103) beyanıyla Kur’an buyurur. Velhasıl bu ve benzeri ayetlerin beyanına göre kulun, daim zikre mazhar
olması emrediliyor. Çünkü insan nefes alıp verip yaşadığı müddetçe, ya
ayaktadır, ya oturur, ya da yatar. Başka bir pozisyonu olur mu? Olmaz.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere
“Gönül / kalb ehli ol, her nefeste zikr-i daimle kalbini cilalandır ki,
kalbin fikrullah ile tefekkür edip Hakk’ın evi olsun.” diyor.
Zikrullah nefsin öldürür
Hem seni sana bildirir
İrfanla seni doldurur
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Hz. Peygamber Efendimiz Uhud Muharebesi'nden dönerken “Küçük
harpten büyük harbe gidiyoruz.” buyurdu. Ashabın “Aman ya Resulullah,
Uhud'dan daha büyük harb mi olur. Yenen yenilen belli değil.” demeleri
üzerine Hz. Resulullah “Uhud’da belli bir düşmanla, belli bir mevkide,
belli bir zamanda harp ettik. Fakat nefis ise, yaşadığımız müddetçe her
zamanda, her yerde, her mekanda bize düşmandır. Onunla harb etmek ise
büyük harptir.” buyurdular.
İşte nefs ile olan büyük harp, zikr-i daimle yapılır ve nefs, zikrullah
uyanıklığıyla mağlup olur. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Zikr-i
daim, cihadı ekberdir. Hacc-ul ekberdir. Çünkü salik nereye dönse Allah
der, her daim Allah’ladır.” Diyor. Hadis-i şerifte “Kendini bilen Rabbini
bilir.” buyrulmuştur. Bu kendini bilmek irfaniyetine, ancak her nefeste
zikr-i daim ve tefekkürle esrar-ı ilahiyi araştırmak yoluyla ulaşılır. Başka
bir yol, kulu, kendini bilme irfaniyet ve kemalatına götürmez.
Esrar-ı tevhidi bilmek
Eyledi da’vet Muhammed
Çünkü eyledin icabet
133
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Hz. Peygamber Efendimiz miraçtan geldiğinde “Size üç hediye
getirdim: Biri umumidir, herkese açıyorum. İkincisi özeldir, kim talep
ederse beni tenhada bulsun. Üçüncüsü ise kendime aittir.” buyurdular.
Birinci, herkese ait olan hediye, ilm-i şeriattır ki umuma yani herkesin
zahirine hitap eder. Ulema-yı zahir tarafından herkese tebliğ edilir. İkinci
hediye ise özeldir ki, ilm-i tevhid-i hakikidir. Tevhid-i hakiki umuma,
yani herkese ait olmayıp, özeldir ve ancak talep eden kimseye öğretilir.
Sahabeden bazıları “Ben Hz. Resulullah’tan iki ilim öğrendim, birini
herkese açıyorum diğerini öğrenmek isteyen ise beni tenhada bulsun.”
demişlerdir. Bu beyandan anlaşıldığı gibi bazı sahabeler Hz. Peygamber
Efendimizi tenhada bulup, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid telkinine
mazhar olmuşlardır. İşte bu özel olan tevhid-i hakiki davet ve irşadı, bu
gün hidayet-i nur-u Muhammed mazhariyetiyle, insan-ı kamil olan veliler
tarafından yapılır. Her kim bu davet ve telkine icabet eder, kamil
mürşidin irşadına mazhar olursa, tevhidin hakikati sırrına arif olur.
Gir sen irfan-ı cennete
Gark ol safa-yı izzete
Ermek dilersen devlete
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Cennet iki türlüdür: Biri amel cenneti, diğeri ise irfan cennetidir.
Amel cenneti, kulların amel-i salihleri mukabilidir ki, oraya ancak ahiret
aleminde, iyi ve güzel amellerle girilir. Cennet-ül irfana ise bu alemde
zikrullah, fikrullah ve tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetiyle girilir ve bir daha
oradan çıkılmayıp daim cennet-ül irfanda zevklenilir. İşte Fehmi Efendi
Hazretleri “Cennet-ül irfana dahil olup, orada olmanın zevkine ulaş. Bir
kula bu makam ve mevkiden daha sefalı bir izzet, devlet yani rütbe ve
itibar olmaz.” diyor. Çünkü cennet-ül irfana dahil olan bir kul, hep
Hak’la olup, cemalullahla zevklenir. Vesselam.
Sıvadan kalbin eyle pak
Tecelli etsin hubb-i Hak
Sücud-ı kalb odur mutlak
134
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Kalbinde Hak'tan başka hiç bir şey kalmayıp tertemiz olsun. Tevhidi hakikinin keşfi her kimde hasıl olursa, o kimsenin kalbinde gayriyet
olmaz. O kulun kalbi pak olup Hakk’ın muhabbetine mazhar olarak hep
Hak’la olur. Kalbin secdesi ise, kulun Hakk’ın karşısında kendi
fenasının, yani acziyet ve yokluğunun müşahedesi ve irfaniyetidir.
Tevhid et Hakk’ı Hak ile
Ef’al sıfat-ı zat ile
Gir ol vücud-ı vahide
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Cenab-ı Hakk’ın vücudu vahid’dir, bir’dir, yani vahdet-i vücuttur.
Bir/Vahdet olan vücudun zuhuru mahiyet ise, Hakk’ın ef’al, sıfat ve
zatıdır. İşte bunlar nedir, nasıldır? gibi müşküllerin cevabı ancak
zikrullah, fikrullah uyanıklığı ve makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetiyle
vahdet-i vücuda girip, gark olmakla hallolur. Başka türlü asla hallolmaz.
Mahvet vücudun kıl fena
Fena-yı tamda bul beka
Yetmez mi sana bu safa
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Kudsi hadiste Cenab-ı Hak “Ey kulum! Sen yok / fena olmadıkça
bana kavuşamazsın. Ben tecelli etmedikçe sen yok / fena olamazsın.”
buyurmuştur. Vücudun mahvı, kendimizin ve cümle alemin nisbi varlığının fenasına, yokluğuna arif olup keşfetmekle olur. Bizim kendimize ve
cümle aleme ait olup da var zannettiğimiz cümle varlıklar, Hakk’ın
zuhurundan başka bir şey değildir. İşte makamat-ı tevhid irfaniyetiyle
kendi nispet varlığımızın yokluğunun anlaşılması, kulun fenasıdır.
Hakk’ın kulun yokluğundaki zuhuru tecellisi ise bekadır. Bu keşfe ve
marifete ulaşıp mazhar olmak ise, kulluğun en ala sefasıdır. Vesselam.
135
Uyandır kalbin arif ol
Salat-ı hamse dahil ol
Huzur-ı Hakk’a kaim ol
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Kur’an-ı Kerim’de “Müminlerin kalbleri zikrullah ile mutmain olur.
Gözünüzü açın / dikkat edin, kalbler ancak zikrullah ile tatmin olur.”
(Ra’d, 28) buyrulmuştur. Bu itibarla Fehmi Efendi “Zikr-i daimle kalbin
uyanık olsun ki, bu uyanıklık ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle arif ol.
Salat-ı hamse, beş vakit kılınan namazdır ki; sakın beş vakit namazı terk
etme.” diyor. Çünkü Kur’an’da “…Namaz müminler üzerine vakti belirlenmiş bir farz olmuştur.” (Nisa, 103) Buyrulur. Bütün alem-i halk, beş
vakit namazı terk edip de kılmasa, bir tek daim zikir ve tevhid-i hakiki
arifi kalsa, o beş vakit namazı kılar asla terk etmez. Aynı zamanda böyle
bir arif, daim zikir ve tevhid-i hakiki kemalatıyla bir an dahi Hak’tan ayrı
olmaz. İşte Fehmi Efendi Hazretleri “Sen de daim zikirle kalbini uyandır,
beş vakit namazını kıl, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle hep Hak’la ol, yani
sen Hakk’ın zuhuruyla var olduğuna vakıf ol.” buyuruyor.
Fehmi’nin sözün yad eyle
Sırrına ermek cehdeyle
Ol dil ve canı şad eyle
Her nefes zikrullah eyle
Kalb ile fikrullah eyle
Arifbillah Hasan Fehmi Hazretleri “Sözlerimi hatırla ve güzel
sesinle bu ilahileri okuyup sözlerimin dışı ile yetinme, sözlerin içine,
hikmetine ulaşıp da sırrına vakıf ol. Gayretin bu olsun ki, o zaman zikrullah ve fikrullahla kalbin ve ruhun şenlenir, mutlu olur, felah bulursun.”
buyuruyor. Çocuklar cevizin dışı ile oynayıp avunurlar, olgun insan ise
cevizin içiyle ilgilenir. Velilerin ilahileri de ceviz gibidir ki, içi mana ve
hikmet yüklüdür. Kamil, olgun kimse velilerin sözlerindeki mana ve
hikmetle meşgul olur. Vesselam.
136
*
*
*
31
Ey gönül sen aşkı yar et
Bin ol Burağa seyran et
Akl-ı Cibril’in burhan et
De Lailaheillallah
De Lailaheillallah
Kelime-yi tevhid olan Lailaheillallah’ın mahiyeti, ehl-i şeriata göre;
Allah’tan başka ilah yoktur, Allah beni ve cümle alemi yaratandır, anlayışıdır. Ehl-i şeriat, eserini delil yaparak Allah’a iman eder, kendini ve
cümle alemi Allah’tan ayrı zanneder.
Ehl-i hakikate göre ise, Lailaheillallah demek, mevcutta Allah’tan
gayri yok, demektir. Ehl-i tevhid-i hakiki kendini ve cümle alemi
Hakk’ın gayrısı olarak görmeyip, Kur’an’ın “Rabbin insanları çepeçevre
kuşatmıştır…” (İsra, 60) “O, nerede olursanız olun sizinle beraberdir…”
(Hadid, 4) ayetlerinde beyan edilen mana ve hakikatin şuur ve müşahedesiyledirler. Yani onlar, daim Hak’la vuslattadırlar. Hakk’a vuslat ise
miraçtır. İşte bu miraca ulaşmak için kulun, ehl-i şeriatın tevhid anlayışından tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetine yükselip, terakki etmesini gerektirir ki, bu yükseliş ve terakki kulun miracıdır.
Hz. Peygamber Efendimizin nasıl ki miraca giderken bazı yol arkadaşları olduysa, müminin miracında da bu yol arkadaşları mevcuttur.
Müminin miraç yolculuğunda, aşk-ı ilahi Burak’tır. Her aşk burak
değildir. Ancak ilahi aşk Burak’tır. Cebrail ise, akl-ı Resuldür. Her akıl,
akl-ı Resul olmaz, ancak Muhammedi olan bir akıl Cebrail’dir. Çünkü
Cebrail vahyin mazharıdır. Cebrail olan bir akıl, kesinlikle vahye tabi
olup Kur’an’a bağlı olan akıldır. Miraç yolculuğunda bir de Refref vardır
ki, ehl-i kemal ona zevk-i ilahi demişlerdir. İşte Lailaheillallah’ın hakiki
mahiyeti olan Hakk’a vuslat yolculuğu, yani miraç; aşk-ı ilahiye aşina
olmakla, akl-ı Muhammedi’ye nail olmakla ve zevk-i ilahiye mazhar
olmakla yapılır. Hasan Fehmi Hazretleri, kendi gönlünü muhatap ederek
bizlere bunu ifade ediyor.
Hicr-i kesretten uzlet et
Fakr-i fenada sohbet et
Bahr-ı vahdete vuslat et
De Lailaheillallah
De Lailaheillallah
137
Hz. Resulullah “El fakru fahri, el fakru fahri, el fakru fahri.”
Buyurmuştur. Yani üç defa “Fakirlik benim iftiharımdır.” demiştir. Bu
fakirlik, nispeti varlığın fenası, yokluğu olan fakirliktir. Yani kulun
fenafillaha ulaşmasıdır. Yoksa, Hz. Resulullah Efendimiz, zahiren mal
mülk itibariyle zengindi ve tüccarlık yapardı. Hiç fakir olan kimse tüccarlık yapabilir mi? Yapamaz. Ayrıca, muharebelerden gelen ve Hz.
Resulullah’ın payına düşen ganimetler de vardı. Velhasıl Hz. Peygamber
Efendimiz zahiren fakir olmayıp, zengindi. Onun iftihar ettiği fakirlik ise
manevidir, yani fenafillah fakirliğidir.
İşte bunu beyanla Hasan Fehmi Hazretleri “Cümle varlık kesreti
olan kendine ve cümle aleme cehaletle nispet ettiğin varlıklardan uzlet
edip uzaklaş ve Hz. Peygamberin iftihar ettiği fenafillah fakirliğine er.”
Diyor. “Sohbetin fenafillah irfaniyet ve kemalatıyla olsun ki, o zaman
vahdet denizine yani Hakk’ın birliğine vuslat edip, kavuşursun.” buyuruyor.
Bu faniye bak al ibret
Seraptır ancak şuhud et
Beka-yı zatı vatan et
De Lailaheillallah
De Lailaheillallah
Serap, sıcağın hararetinden peydah olan, var gibi görünen fakat yaklaşıldıkça olmadığı anlaşılan, hayal olan görüntülerdir. İşte Allah’tan
gayrı / başka bir her şey seraptır, var gibi görünürler, fakat araştırıp da
Hakk’a yakınlık hasıl olunca hiçbir şeyin nispet varlığının olmadığını,
var gibi görünenlerin ise fenasını / yokluğunu görürüz. Kur’an-ı
Kerim’de “O’nun yüzü/veçhi dışında her şey fanidir / yoktur.” (Kassas,
88) buyrulmuştur. Zat-ı ilahi her şeyin aslıdır. Zat-ı ilahiye nispetle her
şey fenadır / yoktur. Hakk’ın zatı ise bekadır. Bu itibarla “Kendine ve
cümle aleme nispetle varlıkların serap olduğunu görüp, onların fenasını /
yokluğunu idrak et, Hakk’ın zatı bekadır. Bu beka olan tecelli zat keşfi
irfaniyetinin zevkine ulaş bu müşahede ve zevki vatan et.” buyruluyor.
Yoksun yokluğuna sabret
Varlığın Hak’tandır şükret
Hak’la Hakk’ı hem fikret
De Lailaheillallah
De Lailaheillallah
138
Yokluğun sabrı hakkında Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri
“Sabır, nefsini gayriye şikayetlerden hapsetmektir.” buyurmuştur. Yani
şikayette muhatap, gayriyet olmayıp aynı Hak olursa, işte bu sabırdır. Bu
sabır ancak yoklukla, yani fenafillah irfaniyetiyle yapılan bir sabırdır.
Kim yokluğuyla Hakk’ın varlığına kavuşursa, o kul Hak’tan gayrı
görmez ve şikayetin daima Hakk’a yapıldığı bir sabra ulaşır. Vesselam.
Hz. Peygamber Efendimiz miraçta “Rabbimi Rabbimle gördüm.”
Buyurmuştur. Bu itibarla miraç edip Hakk’a kavuşan bir kulun müşahedesinde; Hak, Hakk’ı görür, Hak söyler ve işitir. O kul daima Hak’la olup
Hakk’ı fikreder. Çünkü onun müşahedesinde gayriyet olmayıp hep Hak
vardır. Kur’an’da “Zikredin beni ki zikredeyim sizi; şükredin bana, sakın
küfür / nankörlük etmeyin.” (Bakara, 152) buyrulmuştur. Şükür, nimete
yapılır. Kulun Hakk’a vuslatı ise, en büyük nimetidir. Bu itibarla “Yokluğunla, fenafillah irfaniyetiyle sabret. Enfus ve afaktaki cümle varlığın
Hakk’ın zuhuru olduğunun müşahedesine ulaştırdığı için Allah’a şükret.
Böyle bir kullukla tefekkürün gayriye olmayıp, daima Hak’la Hakk’a
olsun.” buyruluyor.
Allah de her nefes zikret
Oynasın kalb-i basiret
Murg-ı ruhun alsın lezzet
De Lailaheillallah
De Lailaheillallah
Herkes zikrullahtan bahseder. Günümüzde, büyük küçük mevcut bir
çok tarikat mürşidi, cemaat lideri, kulu maksada ulaştıracak olan
zikrullah diye bazı esmaları söylemeyi ve tesbih çekmeyi mensuplarına
telkin eder veya vekillerine telkin ettirirler. Bu tarikat, cemaat mürşitleri,
liderleri çok saltanatlı olup, çeşitli enformasyonla kamil insan, büyük
mürşit, zamanın gavsı, asrın hatta bin yılın en büyük üstadı, müceddidi
gibi vasıflarla, halka, kamuoyuna lanse edilirler. Fakat bu kadar saltanat
ve debdebeye rağmen zikrullahı kendileri de bilmez. Tarifleri de öğretileri de kulu maksada ulaştıran zikrullah değildir. Kendi zikrullahtan gafil
olan bir mürşit, nasıl başkalarına zikrullah telkin edebilir? Onun kendisi,
zikrullah telkin ve irşadına muhtaçtır. Vesselam.
Kulu yaratılış maksadına ulaştıracak olan zikrullah, falancanın
dediği gibi şu kadar esma çekmek, fişmancanın söylediği gibi fazla
ibadet etmek, şekil, sakal, sarık, suret düzmek değildir. Cenab-ı Hak,
300-500 gibi rakamlarla kendisinin zikredilmesini istemiyor. Kur’an’da
“...bilmediklerinizi size öğreten Allah’ı size öğrettiği gibi zikredin.
(Bakara, 239) Buyrulur. Zikrullah, aynı Kur’an-ı Kerim’de tarif edildiği
139
gibidir. Kur’an beyanıyla, kulun yapması istenen zikir, zikr-i daimdir.
Çünkü “…siz ayakta iken, oturur iken, yatar iken Allah’ı zikredin…”
(Nisa, 103) buyrulur. Yaşayan bir insanın başka bir pozisyonu var mıdır?
Yoktur. Bir kişi nefes alıp verdiği müddetçe ya ayaktadır, ya oturur ya da
yatar. Başka bir ayette ise “Aklını işleten / gönül ehli o kişilerdir ki;
ayakta, otururken, yatarken daima Allah’ı zikrederler…” (Al-i İmran,
191) beyanı vardır. Demek ki Cenab-ı Hak, kullarından kendisini sayı ile
değil, her nefeste zikr-i daimle zikretmesini istiyor. İşte bunu beyanla
Süleyman Çelebi Hazretleri Mevlid’inde “Her nefeste Allah adın de
müdam” buyurur.
Cenab-ı Hak, bizden hangi azamızla ve hangi ismiyle O’nu zikretmemiz gerektiğini ise Kur’an’da şöyle beyan ediyor: “Gerçek mümin
olanlar ancak o kimselerdir ki; Allah zikredildiğinde kalbleri titrer...”
(Enfal, 2) “Onlar öyle insanlardır ki, Allah zikredilince kalbleri titrer…”
(Hac, 35) Başka bir ayette ise “Müminlerin kalbleri zikrullah ile mutmain
olur. Gözünüzü açın / dikkat edin, kalbler ancak zikrullah ile tatmin
olur.” (Ra’d, 28) İşte bu ve benzeri ilahi buyruklar bize Cenab-ı Hakk’ı
kalb ile ve isimleri içerisinde Allah ismiyle zikretmemizi beyan ediyor.
Çünkü kalb vücudun merkezidir. Bir ülkenin başkenti gibidir, başkentte
kim iktidar olursa o ülkenin diğer şehirleri de onun hakimiyetine girer.
İşte bizim varlık ülkemizin başkenti kalbtir. Eğer bir kulun kalbinde zikrullah hakim olursa, o kulun vücudunun tamamında hakimiyet Allah’ın
olur. Yani vücudun diğer azaları da kalbdeki zikrullah hakimiyetine girer
ve Allah’a boyun eğer. Vesselam. Burada kast edilen kalb, kan pompası
olan kalb değildir. Vücud-u manevinin hasleti olan kalbdir.
Cenab-ı Hakk’ın isimleri içinde Allah ismi, mertebe itibariyle uluhiyet mertebesinin ismidir. Yani Hakk’ın uluhiyet mertebesindeki ismi
Allah’tır. Allah, esmaya nispetle ise ism-i celaldir. İsm-i celal zuhuru
yakıcıdır ki, kulun kalbindeki zikir Allah ismiyle olursa, zikrullah o
kalpteki Allah’tan gayrı olan muhabbetleri yakıp yok eder. Demek ki
Cenab-ı Hak kullarına, azalar içinde merkezi aza olan kalb ve makam-ı
uluhiyetin adı olan Allah ismiyle, her nefeste daim olarak kendisini zikretmesini bildiriyor, emrediyor. İşte zamanın kamil mürşidi olan her kim
ise, o muhakkak zikr-i daime aşinadır ve zikr-i daim ancak onun telkin ve
irşadıyla öğrenilir. Çünkü bir mürşit kamil ise, kesinlikle Kur'an’a
tabidir. O Kur'anla çelişen hiç bir şeye onay vermediği gibi, Kur’an
harici ne eksik ne fazla bir şey emir ve tavsiye etmez. O ancak Allah’ın
Kur’an-ı Kerim’de emrettiklerini telkin ve tarif ederek irşad eder.
Vesselam.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Her nefeste zikr-i daimle
öyle bir basiret elde et ki, kalbi titreyen müminlerden ol. O zaman Murg-i
140
ruhun / gönül kuşun ruhaniyete yükselip, ruhani gıdalarla lezzetlenip
zevklenir.” buyuruyor.
141
Tefekkür eyle bir saat
Bir saatin olsun bin saat
Budur ol makbul ibadet
De Lailaheillallah
De Lailaheillallah
Hadis-i şerifte “Bir saat tefekkür, yetmiş yıl yapılan ibadetten
efdaldir.” Buyrulmuştur. Bu beyan ediliyor. İbadet kulluk demektir.
Yetmiş yıl ise ortalama, yaklaşık bir insanın bu imtihan alemindeki ömrü müddetidir. Kulluktan, yani ibadetten yüce amaç ise, kulun yaratıcısıyla yani Rabbiyle buluşmasıdır. Bir insanın kalbinde zikr-i daim varsa,
o kalpteki tefekkür fikrullah olur. Bu itbarla ancak zikr-i daim ve
fikrullah mazharı olan kul, Rabbine kavuşarak kulluğun yüce gayesine
ulaşır. Fakat bir kulun kalbinde zikrullah ve fikrullah yoksa, onun bu
alemdeki ömrü müddetince yapmış olduğu kulluk / ibadet, onu asla
Rabbine kavuşturmaz ve böyleleri Rabbinden ebediyen mahcup / perdeli
olur. Çünkü Kur’an’da “Bu dünyada kör olan ahirette de kördür.” (İsra,
72) buyrulmuştur. Bu itibarla bir saat tefekkür, kulu Rabbine kavuşturduğundan, zikrullah ve fikrullahtan yoksun olarak, yetmiş yıllık, yani bir
ömür yapılan ibadetten / kulluktan efdaldir. Bu itibarla Fehmi Efendi
Hazretleri “Bir saat tefekkür, bin saat olur.” Diyor. Burada bin saattan
maksat bir ömür yapılan kulluk / ibadet demektir. Allahualem.
Fehmi fehminde sen sabret
Kulsun Rabbine taat et
Fakr-i devletine fahret
De Lailaheillallah
De Lailaheillallah
‘Ey, Hz. Peygamber Efendimizin iftihar ettiği fakr-u devlet olan
fenafillah yokluğunu, fakirliğini bulan kul! Bu anlayış ve irfaniyetini
muhafaza et. Çünkü kulluğun zirvesi olan yokluğa ermişsin. Alemlerin
Rabbine böyle bir kullukla itaatten sakın ayrılma. Lailaheillallah kelimesi
olan tevhidin hakikatine, yani Allah’tan gayrı her şey fanidir / yoktur,
müşahede ve zevkine ulaşmışsın. Bu kemalatı, kulluğun en yüce rütbesi.
devleti bilerek iftihar et.” Diyerek Fehmi Efendi Hazretleri, kendini
muhatap edip, bu beyitlerin cümlesiyle bizlere tembih ve irşatda bulunüyor. Ruhu şad olsun.
142
*
*
*
32
Ey üftade gönlünden de Lailaheillallah
Berk eylesin dilinden de Lailaheillallah
Hadis-i şerifte “En efdal zikir Lailaheillallah.” Buyrulmuştur. Hz.
Pir’in dördüncü kuşak halifelerinden Prizren Rahovesli Hacı Süleyman
Efendi Hazretleri “Dil ile ‘Lailaheillallah’ demek şeriat zikridir; daim
zikir ise tarikattır, tarikatın zikridir. Hakikatin zikri ise ‘Semme
vechullah’ yani kulun her nereye dönerse dönsün orada Allah’ın yüzünü
müşahede etmesidir. Marifetin zikri ise her şeyi yerli yerinde görmektir.”
buyurdular. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Ey Hakk’a meyletmiş /
üftade kul, dilinde kelime-i tevhid parlasın, gönlün ise tevhidin hakikatiyle dolsun.” diyor.
Devlet-i eman budur kamil-i iman budur
Cenneti açan budur de Lailaheillallah
Hadis-i şerifte “Kim Lailaheillallah derse cennete girer.” Buyrulmuştur. Lailaheillallah, imandır. Cennete imansız girilir mi? Girilmez.
İşte müminin cennetini açan imdadı, devlet-i amanı onun imanıdır. İman
ise üçtür: En zayıfı taklidi imandır. İkincisi iman-ı istidlal / delilli
imandır. Üçüncüsü ise kamil imandır. Hangi kul kamil imana ulaşmışsa
o, Lailaheillallah’ın hakikatine ermiş olur ve daim cennet-ül irfanda
Rabbinin müşahedesiyle zevklenir.
Şeytanı senden koğar eder emrullaha yar
Kalbinde hikmet doğar de Lailaheillallah
Bir gün Hz. Peygamber Efendimiz mescidin kapısında İblis’i gördü
ve ‘Ne yapıyorsun burada?’ dedi. İblis cevaben: ‘Şu namaz kılanın
namazını bozacağım, fakat şuradaki uyuyan yüzünden içeri
giremiyorum.’ dedi. Hz. Peygamber, uyuyanın hikmet ehli olduğunu
gördü ve “Hikmet ehlinin uykusu, cahilin ibadetinden efdaldir.” buyurdular.
Kelime-yi tevhidin sırr-ı hakikatini, her kim araştırırsa, o araştırma;
kulu yeryüzünde yaşayan Allah’ın velilerine / dostlarına götürür ve onu
Allah dostlarıyla arkadaş eder. O da Allah velilerinden olur. Her kim
Allah’ın veliliğine / dostluğuna kavuşursa, zikr-i daim uyanıklığı ve
tevhid-i hakiki irfanıyetiyle hikmete mazhar olup oda ehl-i hikmet olur.
143
Kur’an’da “Hikmeti kime dilerse ona verir, kime de hikmet verilirse
muhakkak ki ona çok hayır verilmiştir. Gönül / kalb sahiplerinden başkası düşünüp anlayamaz.” (Bakara, 269) buyrulur. İşte hikmete mazhar
olan kimse kesinlikle emrullaha, yani Allah’ın emir ve yasaklarına riayet
eder, ona şeytan yanaşamaz ve şeytan ondan kaçıp uzak olur.
Lailaheillallah lafzını tevhid sanma
Evrad esmada kalma de Lailaheillallah
“Dil ile ‘Lailaheillallah’ demek tevhidin lafıdır, kelimesidir. Sen de
tesbihatla veya çeşitli virdlerle, dil ile ‘Lailaheillallah’ demeyi tevhid
zannetme. Bu yaptığın virdler ve tesbihatlar tevhidin hakikati değildir.”
buyruluyor.
Bu lafız suretdurur içi hikmet doludur
Dosta vuslat buldurur de Lailaheillallah
“Lailaheillallah” kelimesi, tevhidin suretidir, yani tevhidin
elbisesidir. Tevhidin içi, yani hakikati ise, sırf irfaniyet ve hikmettir ki,
kulu ancak bu hikmet mazhariyeti dost olan Rabbine vuslat ettirir. Çünkü
zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhidin müşahedesiyle kul,
kendinin ve cümle alemin nispet varlığını fena eder ve Rabbine vasıl
olur. İşte böyle bir hikmete ulaşan kul ‘Lailaheillallah’ dediğinde, onun
müşahedesinde Allah’tan gayri varlık olmaz, vesselam.
Ma’nası ab-ı hayat içenler görmez memat
Münkir Nekir’e cevap de Lailaheillallah
Pir Seyyit Muhammed Nur’ul Arabi Hazretleri “Ab-ı hayat, ab-ı
tevhiddir.” Buyurmuştur. Her kim ki tevhidin hakikatine mazhar olursa, o
Ab-ı hayata, yani ölümsüzlüğe kavuşur. Bu alemde “Ölmeden evvel
ölünüz.” hadisinin sırrına ulaşıp, ölümsüzleşir ve o hep Hak’la yaşayıp,
Hak’la var olur.
Bu imtihan aleminden göçenler üç hal üzeredirler: Birincisi günah
ehlidir ki, görevli melekler bunların amellerini, sevap ve günahlarını
ölçüp tartarlar. Günahı fazla olanlar durumlarına göre azap içinde
berzah / kabir cehennem çukurunda kıyameti beklerler. İkincisi sevap
ehli olanlardır ki; görevli melekler, bunların da sevap ve günahlarını
ölçerek hesabını görür. Sevap ehlinin sevabı fazla olduğundan, bunlar da
durumlarına göre güzellik ve rahatlık içerisinde berzah / kabir cenneti
bahçelerinde kıyameti beklerler. Üçüncüsü ise, bu alemde zikr-i daim ve
tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetiyle, ölmeden evvel Hakk’a kavuşanlardır.
144
Ki, bunlar bu alemde ve cümle alemlerde hep Hak’la olup; Hakk’a vuslat
müşahede ve zevkiyle yaşayanlardır.
Bunların mazhar olduğu bu ölümsüzlük marifetine melekler yükselemezler. Onlar günaha yanaşıp günah işlemediklerinden, günahları
olmaz, yaptığı sevabı da kendine nispet etmeyip her fiilin faili olan
Allah’a nispet ettiklerinden, onların hesabını verecekleri sevapları da
olmaz. Bu itibarla melekler, onlara sual, hesap soramazlar. Melekler,
ancak cehalet ve zanna tabi olup kendi nispeti varlığından geçmemiş olan
sevap ve günah ehlinin hesabını görebilirler. İşte bunu beyanla “Ab-ı
hayat içenler, yani zikr-i daim uyanıklığıyla tevhidin hakikatine
ulaşanlar, ölümsüz olurlar; Nekir, Münker isimli meleklerinin sorgusuna
muhatap olmazlar.” buyruluyor.
Cennete asan çıkar alem-i ervaha uçar
Kabrine rahmet saçar de Lailaheilllallah
Cennetler ikidir: Birisi amel cenneti ki; salih, güzel amellerle alem-i
ahirette müminler ona dahil olurlar. Diğeri ise cennet-ül irfandır ki; bu
alemde ‘Lailaheillallah’ın hakikatine ulaşan ehl-i tevhid-i hakiki arifleri
cennet-ül irfana dahil olur.
Alem-i ervah, ruhlar alemi demektir. Ervah alemi birlik, yani vahdet
alemidir. Bir kul, ruhlar alemine tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat ve tevhid-i
zat irfaniyetiyle yükselir. Hangi kul tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar
olursa, bu alemde cennet-ül irfana girer ve tevhidin keşfi irfaniyetiyle
vahdete yani alem-i ervaha ulaşıp, ruha mensup olur. Ruha mensup
olanın beden ve sureti ise, onun kabridir. İşte Vahdet / Bir’lik ruhaniyeti,
onun suret, beden kabrinden zahir olur ve etrafına rahmet saçar. Yani
tevhidin hakikatine ulaşan arif ve ehl-i kemalden zahir olan hal ve kelam,
tevhidin hakikati ruhaniyetiyle yüklü olup, kendine ve halk-ı aleme
rahmet, iyilikler saçar. Çünkü ondan hidayete yönelik iyilikler ve güzellikler zahir olup, açığa çıkar. Demektir.
Yakın eder uzağı atar yoldan tuzağı
Siler hesap mizanı de Lailaheillallah
Her kim ki tevhidin hakikatine ermedi ise, o kimse Hakk’ı
kendinden ve cümle alemden uzak, öteler ötesi olarak zanneder. Kur’an-ı
Kerim’de “Rabbin insanları çepeçevre kuşatmıştır…” (İsra, 60) “…biz
ona şah damarından daha yakınız.” (Kaf, 16) buyrulduğu halde, böyle
kimseler Rabbini, cehalet ve zan tuzağı ile, kendinin ve alemin gayrısı
zanneder.
145
İşte kulun yaradılış amacı olan Rabbine kavuşma yolundaki tuzak
budur. Bu tuzağı bozmanın çaresi ise Lailaheillallah’ın hakikatine
ermektir. Kul ancak tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, kendini ve alemi Rabbinden uzak ve ayrı görme tuzağından kurtulur. Çünkü hadis-i şerifte
“Hesap günü gelmeden hesabınızı görün.” Buyrulmuştur. Hesap ve sual
kulun nispetlerinedir. Bir kimse, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle nispet varlığını fena eder ve Rabbine vasıl olursa, cehaletle var zannettiği cümle
nispet varlığından kurtulup ‘ölmeden evvel ölüm’ sırrına vakıf olur.
Böyle bir kul, günah ve haramın her türlüsünden uzak olup bunları
işlemez, Allah’ın emir ve yasaklarına kesinlikle uyar ve ahkama riayet
eder. İşte böyle bir kimsenin, işlemediği için günahı olmaz. İşlediği
sevabı ise nefsini cennet nimetlerinden lezzetlendirmek için yapmayıp;
ilahi sevgilisi olan Allah emrettiği için yapar ki, makamat-ı tevhid irfaniyetiyle Hakk’a arif olduğu için yaptığı sevap ve iyilikleri Hakk’a nispet
eder. Böyle Arif ve ehli kemalin hesap, mizan için sevap ve günahı
olmaz. Allahualem.
Budur mü’mine Burak kuş gibi geçer Sırat
Nar-ı nirandan beraat de Lailaheillallah
Ahiretteki cennet nimetleri mazhariyeti ve cehennemden nefsini
korumak amacıyla olan kulluk, ehl-i nefsin kulluğudur. Tevhidi hakiki ile
ruha mensup olan Arif ve ehli kemalin kulluğu ise, Hak vuslatıdır. İşte
Budur mümine Burak... sözünün manası: Lailaheillallah’ın hakikatine
eren mümin, nefsini ahiret nimetlerinden lezzetlendirmek ve cehennem
azabından halas etmek için kulluk yapmaz. O, Burak olan ilahi aşk mazhariyetiyle, tevhid-i hakiki keşf-i irfaniyetiyle Arif olup, dünyada, ahirette ve cümle alemlerde hep Hakk’a vuslat keyfiyetiyle yaşadığından;
soru, hesap ve cehennem ateşinden beraata mazhar olur demektir.
Cehl-i Süfyan’ın kaçar irfanın kanat açar
Dost iklimine uçar de Lailaheillallah
Ebu Süfyan, Hz. Hamza’nın ciğerlerini söktürüp de yiyen Hind’in
kocası olup, Muaviye’nin de babasıdır. Ehlibeyt’i Kerbela’da şehit eden
Yezid’in dedesidir. Ebu Süfyan’ın ömrünün tamamına yakını, Hz. Peygamber Efendimize karşı mücadeleyle geçmiştir. Kızı Habibe iman edip
Hz. Resulullah’la evlenmiştir ve müminlerin annesi olmuştur. Ebu
Süfyan, kızı Habibe validemizin evine girmek istediğinde, Habibe validemiz “Sen pissin, murdarsın, bu eve giremezsin!” diyerek onu
146
koğmuştur. Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “…müşrikler pistir.” (Tevbe, 28)
buyrulur.
Cehl-i Süfyan sözü ise; hidayeti Nur-u Muhammed’in zahir olduğu
mekteb-i irfan meclisinden, zikr-i daim ve tevhid-i hakiki ariflerinden
kişiyi uzaklaştıran, cümle zan ve vehimlerden oluşan anlayışlardır. Bu
itibarla “Lailaheillallah’ın hakikatine arif olursan, seni mekteb-i irfandan
ve evlad-ı Resul olan tevhid-i hakiki ariflerinden alıkoyup uzaklaştıran,
Cehl-i Süfyan’ın olan körlük ve taassubun senden kaçar gider. Sen O
zaman, tevhid-i hakiki irfaniyet ve aydınlığına kavuşursun. O irfaniyet
seni, dost olan Rabbine yükseltip kavuşturur.” buyruluyor.
Fehmi’ye haldaş budur yolunda yoldaş budur
Dilinde dildaş budur de Lailaheillallah
Lailaheillallah’ın hakikat-i sırrına ulaşan bir kulun nispeti varlığı
kalmaz, o kul; Allah’ın varlığıyla var olup, arif ve kamil bir insan olur.
Bu itibarla, Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri “Benim kulluğum, tevhidin hakikati aydınlığıyla yürüyüp, konuşmak ve hallenmektir.” Diyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
147
*
*
*
33
Gelin tevhid edelim Lailaheillallah
Hakk’a doğru gidelim Lailaheillallah
Lailaheillallah, tehvidin lafzıdır, kelimesidir. Fehmi Efendi “Geliniz,
tevhidin lafzından, tevhidin hakikatine yönelelim ve Hakk’a vuslata
gidelim.” diyor. Çünkü bir kul, ancak tevhidin hakikatine ulaşırsa Rabbine vasıl olup, kavuşur.
Dertlerimizin dermanı tenlerimizin canı
Canlarımızın cananı Lailaheillallah
Kur’an-ı Kerim’de “…ve insanın yaratılışına çamurdan başladı.
Sonra onun neslini bir usareden, hor görülen bir sudan oluşturdu. Sonra
ona bir biçim verdi ve onun içine kendi ruhundan üfledi. Sizin için işitme
gücü, gözler ve gönüller vücuda getirdi.” (Secde, 7-9) buyrulmuştur.
Ruh, Türkçede can demektir. Çamurdan yaratılan bedeni, teni ayakta
tutan ruhtur, candır. Ki Ruh Hakk’ın kendi ruhundandır.
Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin ikinci kuşak halifelerinden
Prizren Rahovesli Abdülmalik Hilmi Hazretleri: ‘Nefs ruh ile zindedir.’
Buyurmuştur. Bunu beyanla mutlak varlık olan ruh, her bir varlığın özü
ve aslıdır. Bir kulun derdi eğer Allah’a kavuşmak olursa, o derdin dermanı ancak kulun Allah’a kavuşmasındadır, yani çare Allah’tır. Çare
başka yerlerde olmaz, çünkü Allah cümle varlığın asl-ı hakikatidir. Bizim
canımız olan hayatımız da Allah’ın hayatından ayrı değildir. Çünkü ruh /
can, cümle varlıktaki hayatla açığa çıkar. Bu itibarla cümle canların
cananı Allah’tır. İşte bunun anlaşılması için kulun Lailaheillallah’ın
hakikatine vakıf olması gerektir. Allahualem.
Hakk’a doğru gidelim Hak’la Hakk’ı bulalım
Hak yolunda ölelim Lailaheillallah”
Ölüm ikidir: Biri izdirari ölüm, yani mecburi ölümdür.” Küllü nefsin
zaikatülmevt... / Her nefis ölümü tadacaktır.” (Al-i İmran, 185) ayetinin
hükmüdür ki, doğan ve yaşayan her şeyin bir zaman sonra ölmesi, yani
bu alemden ayrılmasıdır. Diğer ölüm ise, ihtiyari ölümdür.
148
Bu ölüm, Hz. Peygamber’in “Ölmeden evvel ölünüz.” beyanındaki
ölüm olup, kulun bu ölümle ölüp veya ölmemesi, kendi elindedir, ihtiyarındadır. Kul isterse ölür, isterse ölmez. İşte burada ifade edilen Hak
yolunda ölmek, ihtiyari ölümdür, kulun ölmeden evvel ölmesidir. Her
kim ki, ölmeden evvel ölürse, Hakk’a vuslat eder, Hakk’ın ebediyeti olan
bekasına kavuşur. O kulun gayriyeti olmadığından, onun müşahedesinde
hep Hak olup, Hakk’ı görür, Hak işitir, Hak söyler; yani onun irfaniyeti,
hep Hak’la Hak olmaktır ki; böyle bir irfaniyet ve kemalat bulalım, buyruluyor.
Nar-ı aşka dalalım yanalım kül olalım
Bahr-ı vahdet bulalım Lailaheillallah
Süleyman Çelebi Hazretleri mevlütte “Her kimde aşk nişanı vardır,
akıbeti maşukunu er görür.” Diyor. İşte Aşk-ı ilahiye mazhar olan kulun
kendine ve aleme nispet ettiği varlığı fena bulup, kül olur ve vahdet
denizini yani Rabbin Bir’liğini bulur. Bunu beyanla “İlahi aşka mazhar
olup, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle Hakk’ın vahdetini, bir’liğini bulalım.”
buyruluyor.
Sular gibi akalım kuşlar gibi uçalım
Dost ile buluşalım Lailaheillallah
Zikir ve tefekkür kanatlarıyla kanatlanalım ve tevhidin hakikatine
uçup yükselelim. Suların hiç bir engel tanımadan, gayret ve azimle
denize kavuşmak için aktığı gibi, biz de gayret edelim. Mümin kulun
yegane dostu / mevlası olan Cenab-ı Hak’la buluşup, ona vuslat edelim...
Sular gibi çağ u çağ dolaşalım dağ u dağ
Bulalım umman-ı Hak Lailaheillallah
Suların; dağların, yücelerinden çağlayarak engine akıp, ovada nehir
olması ve nehrin de denize akıp, denize gark olması gibi, biz de nispet
varlık dağımızın yüceliğinden, zikr-i daimle çağlayarak akalım, tenezzül
ovasına inip, tevhid-i hakiki irfaniyet nehriyle ummana, yani Hakk’a
kavuşup, gark olalım. Demektir.
İçelim meyhaneden olalım divaneden
Çıkalım bu haneden Lailaheillallah
Meyhaneden maksat, kamil mürşidin meclisidir. Orada ehl-i aşk,
sohbet ve muhabbetullahla meşgul olduğundan o meclisten ancak tevhid149
i hakiki irfaniyeti tahsil edilir. İşte Hasan Fehmi Hazretleri “Böyle bir
meyhane bulalım, biz de oraya dahil olup, o meclisin muhabbetinden
istifade edip nasiplenelim de bu nispet varlık hanesinden kurtulup
çıkalım. Varsın cahiller kınayıp, bize divane, sarhoş desin.” diyor.
Bu itibarla ehl-i hakikat olan Melamiler; halkın dediğine değil,
Hakk’ın dediğine bakar ve onu gözetirler. Çünkü, Kur’an-ı Kerim’de
Melamiler hakkında “Ey inananlar, içinizden kim dininden dönerse Allah
onun yerine öyle bir kavim getirir ki; Allah onları sever, onlar Allah’ı
severler, onlar müminlere karşı boyunları büküktür, mütevazi ve merhametlidirler. Kafirlere karşı başları dik / izzetlidir. Onlar, Allah yolunda
mücahede ederler, dil uzatanın levminden / kınamasından korkmazlar.
Bu Allah’ın dilediğine yönelttiği bir lütuftur / ihsandır…” (Maide, 54)
buyrulur.
Tac u tahttan geçelim keçe külah nidelim
Nurdan hırka giyelim Lailaheillallah
Tac u taht, keçe külah; bunlar eskiden tekkelerdeki dervişlik ve
mürşidliğin alametleridir. Orada mürşidler özel kıyafet giyer, özel oturakta, yani tahtta vb. otururlardı. Halen günümüzde bu tekke geleneğini
sürdürenler vardır. Bu zevatın itibar ve kıymetleri, başındaki taç, takke,
sarık ve oturdukları post, minder, taht icazet vb. dir.
Bunların mensupları ilme, irfaniyete ve kemalata kıymet vermezler.
Tacı kim giyip, başına sarığı kim sarmışsa, tahtta / postta kim oturmuşsa
ona biat ederler. O biat ettikleri mürşitlerinden, şeyh ve liderlerinden
yanlış işler, cehalet vb. şeyler zahir olsa dahi itiraz etmezler. İtirazı taca,
taht’a ve makama saygısızlık veya sadakatsizlik olarak değerlendirirler.
İlme ve irfaniyete kıymet vermediklerinden onların mürşitleri, kendine
biat edenlerin bu körü körüne teslimiyetlerini, biatlerini istismar ederek,
maddi, siyasi ve ekonomik vb. beşeri menfaat temin eder.
Bu tür uygulamalar, İslam dininin hem zahirine, şeraitine, hem de
hakikatine terstir. Dinimiz, ilme değer verilmesini ister. Kur’an-ı
Kerim’de Cenab-ı Hak “De ki, hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?...”
(Zümer, 9) buyurmuştur. Peygamber Efendimiz: “Dünyayı isteyen ilme
sarılsın. Ahireti isteyen, ilme sarılsın. Her ikisini isteyen yine ilme
sarılsın.” buyurmuşlardır. Yine Kur’an-ı Kerim’de emanetin ehline
verilmesi emredilir. (Nisa, 58) Bu emanet ilim emaneti de olur, başka
emanetler de. Bunu beyanla Hz. Pir Efendimiz “Tevhid gibi emanet
olmaz.” buyurmuştur.
Melamiler, ehl-i hakikat olup, taç, külah, sarık, post, taht, diploma,
icazet gibi şeylere bakıp da insana değer vermezler. Melamiler, ancak
150
insandaki ilim ve irfaniyete değer verirler. “Hikmet, müminin kaybolmuş
kendi malıdır.” hadisinde beyan edildiği gibi hareket edip ilim ve irfaniyeti nerede bulurlarsa, o kemalat ve irfaniyete hürmet ederler. Kişinin
adı, unvanı ne olursa olsun. Hz. Ali’nin dediği gibi ‘Söyleyene değil,
söylenene bakarlar.’
Ehl-i tevhid-i hakiki olan Melamiler, surete yani özel kıyafete,
post’a, taht’a itibar etmedikleri gibi, bunlardan bir medet de beklemezler.
Sohbet ve zikir etmek için tekke, zaviye gibi özel mekan aramazlar.
Çünkü, onlar daim zikir ehli olduklarından, her nefeste ve her yerde zikrederler. Sohbet ve muhabbetlerini ise gerek kahvehanede, gerek işyerinde, gerek kaldırımda yapıp, ilim ve irfaniyetin var olduğu herkesle ve
her yerde sohbet ederler. Melamilerin amaçları ilim, irfaniyet, hikmet ve
Muhammedi kulluk mazhariyetidir. Bu itibarla “Şekil ve surete, yani
keçeye, külaha, taca, tahta, posta, iltifat etmeyelim. Nurdan hırka olan
tevhid-i hakikinin irfaniyet ve kemalat elbisesini giyelim.” buyruluyor.
Karga bülbül halinden anlamaz hiç razından
Talibi’nin sözünden Lailaheillallah
Karga, leş yiyici, sürü halinde yaşayan bir kuş olup, leşin cazibesiyle
hep birden öterek çığıran mahluktur. Peygamber Efendimiz: ‘Dünya
leştir.’ buyurmuşlardır. Ehl-i dünya olan kimse, cehaletle kendinin ve
cümle alemin varlığının Hak’tan ayrı olduğu zannındadır. Bu itibarla ehli dünya, kendi nispet varlığını aziz tutar ve o nispet varlık zannı onu
Hak’tan ayırarak, onun dünyası yani leşi olur. Leşe ise ancak kargalar
hürmet ederler. Bu gibi kimselerin meclislerinde herkes, kendi varlığını
diğerinden daha üstün gördüğünden, kimse kimseyi dinlemez, her birinin
nispet varlık ve benliklerinin oluşturduğu ‘leş’in cazibesiyle birbirlerini
dinlemeyip hep birlikte konuşurlar, yani kargalar gibi çığırıp gürültü
ederler.
Bülbüller ise, gülün aşk ve cazibesiyle tek tek öterler. Gülün kokusu
ise Resulullah Efendimizin kokusu olup, Nur-u Muhammed zuhurunu
remzeder. İşte ehl-i aşk ve tevhid-i hakiki arifleri, bülbül gibi zikr-i daim
ile meşgul olurlar ve Nur-u Muhammed’in zahir olduğu kemalat ve irfaniyeti ararlar. Onların meclisinde, hep birden konuşulmaz. Bülbülün tek
tek öttüğü gibi, biri konuşur, diğerleri dinlerler, böylece onların meclisinde zahir olan marifet ve kemalattan meclisteki herkes istifade eder.
Bülbülün yani ehl-i aşk olan ariflerin yüce gayesi, Muhammedi bir
kullukla Hakk’a kavuşmaktır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri
“Karga gibi olan kimse, bülbül gibi daim zikreden aşk ehlinin dilinden ve
151
halinden anlamaz.” diyor. Çünkü bülbül olanın halinden, ancak bülbül
olan bilir ki, Hz.Pir ‘Arifi, yine arif olan bilir.’ buyurmuştur.
*
*
*
34
Ey kardeş gel de Allah zikredin dedi Allah
Her nefeste de Allah budur makbul indallah
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında ifade edildiği gibi Cenab-ı
Hak, kullarından öyle adetle, 300 kere 500 kere gibi çeşitli rakamlarla
zikredilmesini istemiyor. Kur’an’ın (Al-i İmran, 191- Nisa, 103) ayetlerindeki apaçık beyanında Allah, kendisinin “Ayakta iken, oturur iken,
yatar iken…” zikredilmesini emrediyor ve kulun, yaşayıp nefes alıp verdiği her yerde ve her zamanda, yani her nefeste zikr-i daimle Allah’ı zikretmesini de örnek olarak beyan ediyor.
Zikrin olsun zikrullah fikrin olsun fikrullah
Hubbun olsun hubbullah hiç kalmasın gayrullah
İmam Gazali Hazretleri “Sen neyi seversen sev, bir gün ayrılacaksın.
Neyi istersen iste, bir gün yok olacaktır. Sen öyle bir şey sev ki, hiç
senden ayrılmasın. Öyle bir şey iste ki, hiç yok olmasın.” diyor. Kur’an-ı
Kerim’de ise “O’nun vechinden / yüzünden başka her şey helaktadır,
yokluktadır…” (Kasas, 88) buyrulur. Demek ki Cenab-ı Hak’tan gayri ve
başka olan her şey fenadır, yokluktur. İşte H. Fehmi Hazretleri:
“Fani ve yok olan gayriyeti, yani Allah’tan başka hiç bir şeyi zikretme, tefekkür etme ve sevme” diyor. Ve devamla “İlla ki zikrin, fikrin
ve sevdiğin, ancak ve ancak Allah olsun ki, kalbinde gayriyet yani
Allah’tan başka hiç bir şeyin muhabbeti kalmasın.” buyuruyor. Çünkü
kulun kalbindeki zikir Allah ise, ism-i celal olan Allah zikri kalpteki tüm
gayriyet ve masiva sevgisini yakıp yok ederek muhabbetullahı hakim
kılar.
Aşkın olsun aşkullah zevkin olsun zevkullah
Seyrin olsun seyrullah çünkü oldun ehlullah
Kur’an-ı Kerim’de “Gerçek inananlar Allah’ı her şeyden daha çok
şiddetle seviyorlar…” (Bakara, 165) buyrulmuştur. Şiddetli sevgiden
152
maksat, aşktır. Bunu beyanla bizlere “Allah’tan başkasına muhabbet edip
de aşık olma, aşkın Allah aşkı olsun, seyrin yani yolculuğunda Allah’a
vuslat yolculuğu olsun, zevkin zevkullah olsun. O zaman sen de yeryüzündeki ehlullah, yani Allah’ın veli / dost kullarına karışıp, onlardan
olursun.” buyruluyor. Çünkü Kur’an’da “Gözünüzü açın Allah’ın velileri
/ dostları için asla bir korku ve hüzün yoktur.” (Yunus, 62) buyrulur.
Allah de avaz eyle ten kafesin çak eyle
Can kuşun azad eyle vuslat etsin illallah
Kur’an-ı Kerim’de “Biz insanı en güzel surette / biçimde yarattık,
sonra aşağıların en aşağısına indirdik. Kim iman eder, amel-i salih
işlerse, ona sınırsız / kesintisiz iyilikler, ecirler vardır.” (Tin, 4-6) buyrulmaktadır. Niyazi Mısri Hazretleri ise:
Gökte uçar iken yere indirdiler
Çar anasır bendlerine vurdular
Nur iken adım Niyazi koydular
Ta ezelki itibarım kandedür?
Diyor. Yine ehlullahtan Aşık Mustafa;
Beka-yı mülkünden eyledim teşrif
Bu dar-ı fenaya imtihan için
Gece gündüz daim muradım budur
Cemal-i pakini anlamak için.
Demiştir. İşte bu beyanlardan da anlaşıldığı gibi, bu yeryüzü olan
imtihan alemindeki her insan; Hakk’ın varlığından yaratılmış olup, et ve
kemikle bedenlenerek bu imtihan alemi olan yeryüzüne indirilmiştir. Bu
halkiyet / yaratılış “Biz insanı en güzel biçimde yarattık sonra onu aşağıların aşağısına indirdik…” (Tin, 4-5) olarak beyan edilen en güzel halkıyettir / yaratılıştır. Velhasıl insan, bedenlenip bu aleme gelince, kendi
varlığının Hakk’ın varlığından ayrı olduğunu zannetti ve cehaletle varlığını kendine nispet ederek ruhunu / canını kendi nispet varlık kafesine
hapsetti. Çünkü bu suret, yani beden ve ten gaileleriyle meşguliyet, insanı
kendi hakikatinden yani ruhunun / canının aslı olan Hak’tan ayırdı.
Cehaletle kendinin ve cümle alemin varlığını Hak’tan ayrı zannederek
Allah’a gizli şirk koştu ve kendine zulmetti. Bunu beyanla Kur’an-ı
Kerim’de“Gerçekten biz emaneti göklere, yere ve dağlara arz ettik, onu
taşımaktan çekindiler ve ondan korktular. Fakat insan o emaneti kabul
etti / yüklendi, çünkü o çok zalim ve çok cahildir” (Ahzab, 72) buyrulur.
153
Yine kuranda “Allah’a şirk koşma, çünkü Allah’a şirk koşmak,
gerçekten büyük bir zulümdür.” (Lokman, 13) beyan edilir.
İnsanın muhatap olduğu bu en büyük şirk zulmü, kulun kendinde ve
cümle varlıkta mevcut olan aslına, yani Rabbine tevhidi hakiki keşfi
irfaniyetiyle vuslat etmesiyle sona erer. Rabbına kavuşanın canı, ten ve
suretlere cehaletle vücut nispet etmesiyle oluşan, kafesten azad olarak
hürriyetine kavuşur. İşte böyle bir kul ancak lamekan, yani hiç bir
mekanla ve nispet varlıkla kayıtlı olmayan bir irfaniyet ve kemalata
ulaşır. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Zikr-i daimle her nefeste
Allah de ki, senin ruhunu / canını işgal edip, sarıp sarmalayan cehalet ve
zanla kendine nispet ettiğin suret / ten kafesi kırılıp, canın asıl vatanı olan
Rabbine vuslat hürriyetiyle azad olsun, özgür olsun.” diyor.
Kalb evini pak eyle ravza-i rıdvan eyle
Hur’ile gılman ile zevke er sen abdullah
Kur’an-ı Kerim’de “İnananların kalbleri zikrullah ile tatmin olur;
gözünüzü açın, kalbler ancak zikrullah ile mutmain olur.” (Ra’d, 28)
buyrulmuştur. Hz. Ali: “Îman, kalbte karanlık içinde beyaz bir noktadır.
Kim onunla meşgul olursa o beyaz nokta büyür, bütün kalbi kaplar ve o
kalbte karanlık gider, iman aydınlığı hakim olur.” Diyor. Mümin kulun
kalbi Beytullah’tır, yani Allah’ın evidir. Bunu beyanla Niyazi Mısri
Hazretleri:
Padişah konmaz saraya
Hane mamur olmadan
Diyor. Yani bir kulun kalbi zikrullah ve fikrullah ile aydınlanmadan,
alemlerin padişahı olan Allah, o kulun kalbine gelmez, misafir olmaz.
Bu itibarla: “Allah’ın evi olan kalbin, zikrullah ve fikrullahla
tertemiz olsun ki, bu alemde cennet-ül irfan nimetleriyle zevklenen bir
keyfiyetle Abdullah, yani Allah’a kul olasın.” buyruluyor.
Madem ki ben bende yok sen senlikte sende yok
Hak’tan gayri nesne yok hep görünen vechullah
Gerek ben, gerek sen, yani kulun kendi varlığı ve cümle alem dediğimiz her şey, Hakk’ın zuhurundan ibarettir. Allah kendi vahdetinden /
bir’liğinden tecelli edip kesreti / çokluğu, yani cümle alemleri halk etti.
İşte bu halkiyet, aynı zamanda ben veya sen dediğimiz, kulun kendi varlığı ve cümle alemlerdir ki; gerek ben denilen, gerekse sen denilen her
şey, Allah’ın tecellilerinden başka bir şey değildir. Çünkü Kur’an’da
154
“Doğu da batı da yalnız Allah’ındır. Siz yüzünüzü nereye çevirirseniz
çevirin Allah’ın yüzü ordadır…” (Bakara, 115) buyrulur. Eğer Allah,
yarattığı cümle mahlukata ve kullarına ‘Ben varlığımı sizden alıyorum,
ayrılıyorum.’ demiş olsa, kulun kendi varlığıda dahil, yaratılmış olan hiç
bir şey, hiç bir varlık kalmaz. Bu itibarla gerçek kulluk, hiç bir şey
olmamaktır, yani yokluktur. Ki, kul ancak böyle bir yokluk / fena irfaniyetine ulaşırsa ‘vechullahı’ yani hep Allah’ın yüzünü müşahede edip
görür. Allahualem.
Aç gözün ibretle bak görünen değil mi Hak
Fehmi’nin sözü mutlak zahirim dedi Allah
Kamil olan bir mürşit, Kur’an’la telkin ve tarif eder. Onun marifeti,
vahiyle çelişmez. O, her ne telkin ve tarif etmişse, vahiyle izah ve irşadını yapar. O daim zikir telkin etmişse ‘Şu ayete göredir, Allah faildir
diyorsa bu ayetlerdir’ diyerek onun Kur’an’ın emri veya beyanı olduğunu
açıklar. Bu bakımdan kamil mürşit, Hakk’ın emrinden ve Hak’tan başka
bir şey telkin ve tarif etmez. O her ne emrederse, Kur’an dahili olup,
Hakk’ın emridir, Kur’an emri olan ise mutlaktır. Ayet’te”… zahirdir O.
Her şeyde aşikardır / apaçıktır…” (Hadid, 3) buyrulur. Cenab-ı Hak, bu
mutlak beyanıyla, kendisinin ‘zahir’ yani apaçık, aşikar olduğunu
söylüyor. Bu itibarla, Mürşid-i Kamil Fehmi Efendi Hazretleri “Benim
mesleki resul telkini olan sözüm, Kur’an dahili ve Kur’an beyanı olup,
mutlaktır diyor. Ve devamla Zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid
müşahedesiyle öyle bir kemalata mazhar ol ki; her nereye baksan ‘zahir’
yani apaçık, aşikar olan Rabbini gör.” buyuruyor.
155
*
*
*
35
Ey şeyda-yı Hak de Allah Allah
Ver kalbe berrak de Allah Allah
Kur’an-ı Kerim’de “Biz gökleri, yeri ve arasındakileri eğlenmek için
yaratmadık. İkisini de sadece Hakk’ı göstermek üzere yarattık. Ama
onların çokları bilmiyorlar.” (Duhan, 38-39) buyrulmuştur. Kudsi hadiste
ise Cenab-ı Hak “…bilinmekliğimi muhabbet ettim, halkı yarattım.”
Diyor. İşte bu ilahi beyanlar, kulun halkiyetinin / yaradılışının, yüce
gayesinin Hakk’ı bulup da O’na kavuşmak olduğunu söylüyor. Hadis-i
şerifte “…kalbin cilası zikrullahtır.” Buyrulur ki, bu beyandan açıkça
anlaşıldığı gibi, bir kalb ancak zikrullahla cilalanıp berrak olur. Bu itibarla “Ey yaradılışının gayesi zikrullah ve Hakka kavuşmak olan kul,
senin kalbin ancak zikrullah ve fikrullahla parlayıp berraklaşır.”
demektir.
Leyl ü neharda her bir zamanda
Cümle mekanda de Allah Allah
Leyl ü nehar, gece - gündüz demektir. Gecede ve gündüzde, her
yerde, her zamanda ve her bir mekanda, Allah’ı Allah ile, yani uluhiyet
makamının ismi olan Allah’ı, ism-i celal olan Allah’la zikretmek
gerektir. Çünkü Kur’an’da “Şu bir gerçek ki göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardına gelişinde gönül ehli için çok
ibretler vardır. Gönül ehli o kişilerdir ki; ayakta, otururken, yatarken hep
Allah’ı zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin
düşünürler…” (Al-i İmran, 190-191) buyrulmuştur. Mevlid-i Şerif’te
Süleyman Çelebi Hazretlerinin de:
Allah adın zikredelim evvela
Vacip oldur cümle işte her kula
156
dediği gibi Allah’ın kullarından yapmasını istediği ve Kur’an-ı Kerim’de
emredilen zikrullah, daim zikirdir. Çünkü nefes alıp da yaşayan bir kul,
ya ayaktadır ya oturur ya da yatar. Yaşayan bir insanın başka bir pozisyonu olur mu? Olmaz. Demek ki bir kul, hangi zaman ve mekanda olursa
olsun, onun hiç bir faaliyet ve pozisyonu zikr-i daime engel değildir.
Çünkü ayette “Seçkinlerden, erlerden öyleleri vardır ki; ticaret yaparlar.
Onların ticaretleri Allah’ı anmalarına, namazı kılmalarına, zekatı vermelerine engel değildir…” (Nur, 37) Buyrulur. Bu ayette beyan edilen alış
verişten maksat, kulun tüm beşeri faaliyetleridir; yani tüccarın ticareti,
memurun memuriyeti, ev hanımının ev işleri, çiftçinin ziraatı vb. hiç bir
beşeri faaliyet ve mekan zikr-i daime mani / engel olmaz. Bunu beyanla
“Gece ve gündüz her zaman ve mekanda Allah de.” buyruluyor.
Zakir ol Hakk’a fikretme başka
Arif ol Hakk’a de Allah Allah
Zakir, zikreden demektir. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri
‘Kalbi zikir, daim zikri hasıl eder.’ diyor ki, her kim kalbi zikre devam
ederse, daim zikre mazhar olur. Her kim ki daim zikre mazhar olursa, o
kul Rabbine vasıl olup, arif ve kamil bir insan olur. Bunun başkaca bir
yolu yoktur. Bu itibarla “Allah’ı zikret, tefekkür et ki, Hakk’a arif
olasın.” buyruluyor.
Hu dolu camdan iç dost elinden
Aksın dilinden de Allah Allah
Hu, Cenab-ı Hakk’ın gayb-ı mutlak ismidir. Hak gayb-ı mutlak
hüviyeti / kimliğiyle cümle alemlerde mevcut olup, Hu tecellisiyle her
yerdedir. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “uluhiyet, hüviyet tahtında mündemiçtir.” diyor. Yani Allah olan uluhiyet makamı, gayb-ı
mutlak olan hüviyet makamının içindedir. Çünkü Hu olan gayb-ı mutlak
hüviyet sırf zattır. Kul, kendi yokluğunda zat-ı ilahiye vuslat etmedikçe
kamil ve arif olamaz. ‘Hu dolu camdan / kadehten iç dost elinden’ sözü
ise; salikin, kamilin irşadıyla zat-ı ilahi tecellisine mazhar olmasıdır. Bu
itibarla “Dost, zamanın kamil mürşididir ki, onu bul, zikr-i daim uyanıklığıyla Hu, yani gayb-ı mutlak olan ilahi zata vuslat kemaline ulaşs”
buyruluyor.
Bülbül ol seste çağır kafeste
Her bir nefeste de Allah Allah
157
Kafesteki bülbül daima asıl vatanın hasretiyle öterek, çığırır. Çünkü
bülbül kafeste hürriyetten mahrumdur. Onun hürriyeti, kafesinden uçup
vatanına kavuşmasıdır. Bir kulun kafesi ise, onun cehaletle kendine ve
cümle aleme nispet ettiği varlıklardır. İşte bu varlıklara mustakil vücut
nisbet etmesi, kulu, vatan-ı asliyemiz olan Cenab-ı Hakk’tan ayırarak ona
kafes olur. Hz. Peygamber Efendimiz. “Vatan sevgisi imandandır.”
buyurur ki, burada beyan olunan ‘vatan’ kulun asli cevheri olan Hak varlığıdır. Başka bir hadis-i şerifte ise ‘Dünyada gurbetçi olun.’ Deniyor.
Peygamber Efendimizin bu beyanı; Cehaletle sana dünya olan kendine ve
aleme nisbet ederek bu tabiat aleminden nefsinle tattığın lezzetlere takılıp
kalma, senin asli vatanın cenabı Hakk’ın varlığıdır Sen bu alemde geçicisin, misafirsin, sen burada gurbetçi olduğunu bil ve asli vatanın olan
Rabbini ara ve ona vasıl ol, demektir. Çünkü bir kulun hürriyeti, huzur ve
mutluluğu, ancak asli vatanına, yani Rabbine kavuşmasıdır. Kulun buna
mazhar olmasına engeli, yani kafesi, onun cehaletle var olduğunu zannettiği kendinin ve cümle alemin nispet varlığıdır.Bu itibarla “Asıl
vatanın olan Rabbinden seni ayıranın,yani kafesinin nisbet varlığın
olduğunu bil. Her nefeste zikr-i daim uyanıklığı ile bu kafesten kurtulup,
vatanına yani Rabbine kavuşma hürriyetine ulaş” demektir.
Fiilin et zail Hak olsun fail
Gör Hakk’ı zahir de Allah Allah
Cenab-ı Hak, zatı ile evveldir, sıfatları ile batındır, esması ile ahirdir,
fiilleri ile zahirdir. Bu itibarla zahir olan, yani apaçık görünen Hakk’ın
fiilleridir. Çünkü Kur’an’da ‘..işlerin tümü Allah’ındır...’ (Ra’d, 31)
Başka bir ayette ise ‘sizi ve fiilinizi yaratan Allah’tır.’ (Saffat, 96) buyrulur. Her kim zikr-i daim uyanıklığıyla, tevhid-i ef’al makamının
müşahedesine ulaşırsa, o kimse kendine ve aleme nispet ettiği cümle fiilleri, fena-yı ef’al müşahedesiyle fena edip, her fiilde failliği ile zahir olan
Rabbini apaçık görür. Bunu beyanla “Kendine nispet ettiğin fiillerini
fena-yı ef’al müşahedesiyle terk et, çünkü kendindeki ve alemdeki her
fiilde failliği ile zahir yani apaçık olan Hakk’ı müşahede et.” demektir.
Ol Fehmi zakir kalb olsun tahir
Konsun misafir de Allah Allah
Cenab-ı Hak, kudsi hadiste “Ben yerlere göklere sığmam ancak
mümin kulumun kalbine sığarım.” buyurmuştur. Mümin kulun kalbinin
misafiri Allah’tır. Bir kulun kalbinde eğer zikr-i daim olmazsa, o kalbde
gayriyet, masiva muhabbeti galip ve hakim olur ki, kalbin kiri bunlardır.
158
Bu konuda Hz. Resulullah Efendimiz “Kalbler demir gibi paslanır,
demir nasıl cilalanırsa kalbin cilası da zikrullahtır.” buyurmuştur. İşte
hangi mümin kulun kalbi zikr-i daime mazhar ve aşina olursa, onun kalbinde gayriyet ve masiva muhabbeti kalkar ve o kalb zikr-i daimle tahir,
yani tertemiz olur. Allah, ancak böyle bir mümin kulun kalbine misafir
olur. İşte Fehmi Efendi bunu beyanla kendini muhatap ederek bizlere
“Zikr-i daimle Allah’ı zikret ki, kalbin tahir, yani tertemiz olup, Rabbin
sana misafir olsun.” diyor. Allahualem.
*
*
*
36
Zikrederim dost seni derim Allah Allah
İçtim tesnim kevseri derim Allah Allah
Hz. Peygamber Efendimiz “Allah bir kula bir çok nimet verir fakat
geri alabilir. Allah’ın iki nimeti var ki, bir kere verdi mi, bir daha geriye
almak onun şanından değildir. Bu nimetin biri, kulun kalbini zikrullah ile
kurdu mu bir daha durdurmaz. Diğeri ise, kul ile arasındaki perdeyi kaldırdı mı, bir daha örtmez.” diyor. Kur’an’da ise “…zikrullah büyük ibadettir.” (Ankebut, 45) buyrulur. Bu itibarla, zikr-i daim hem büyük
ibadet, hem de ebedi bir ibadettir. Zikrullah her alemde; yani bu alemde,
berzah aleminde ve alemi ahirette devam eden ve yapılabilen bir ibadet
olması itibariyle büyük ve ebedi ibadettir. Kulla Cenab-ı Hakk’ın arasındaki perdeyi kaldıran ise makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetidir. Bu
müşahede ve irfaniyet, zikr-i daim uyanıklığıyla devamlı olduğu için,
kul, cümle alemlerde Rabbini görüp müşahede eder.
Namaz, oruç, hac, zekat vb. ibadetler ise, bu imtihan alemine
mahsus olan ibadetlerdir.
Bu alemde emr-i ilahiye riayet ederek bu ibadetleri yapan ecre
mazhar olur, yapmayan ise, emr-i ilahiye isyan ederek günahkar olur. Kul
bu alemden berzah veya ahiret alemine göçtükten sonra bu ibadetler
yapılmaz. Çünkü bu ibadetler, üzerinde yaşadığımız ve imtihan alemi
olan yeryüzünün zamanı, vakti ve kulun unsur bedeniyle kayıtlı olan
ibadetlerdir. Zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyeti ise, sadece bu
alemde değil, cümle alemlerde devam eden, sürekli bir kulluktur. Bu itibarla Kur’an’da: “Biz sana kevseri verdik, Rabbin için namaz kıl, kurban
kes. Sana ebter / soyu kesik, diyenler ebterdir / soyu kesiktir.” (Kevser,
1-3) buyrulmuştur. Kevser, süreklilik demektir ki, zikr-i daim ve tevhid-i
159
hakiki keşfi irfaniyeti, cümle alemlerde devam eden süreklilik
olduğundan Kevser’dir. Bunu beyanla Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri “Zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle Kevser’den içtim,
yani Kevser’e mazhar oldum ve bu mazharıyetle ‘Allah’ derim.” buyuruyor.
Ey Hüdavend-i cihan anılırsın bimekan
Senden sana her zaman derim Allah Allah
Zikr-i daime mazhar olan bir kul, ayakta, otururken ve yatarken; her
nefeste, her zamanda ve her mekanda, Allah ile Allah’ı zikreder. Yani
ism-i celal olan Allah’la uluhiyet makamı olan Allah’ı zikreder. Bu itibarla “Ey cihanın sahibi olan Allah’ım, senden sana, her zamanda ve
mekanda zikr-i daimle seni zikrederim.” demektir.
Ne göktesin ne yerde ne mürdesin ne zinde
Sen mevcutsun her yerde derim Allah Allah
Makamat-ı tevhidin irfaniyetine mazhar olmayan kimse, Cenab-ı
Hakk’ı ya gökte ya yerde, ya ötede ya beride ya da görünmez zannederek
kayıtlar. Makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetine mazhar olan arif ise,
Hak’tan gayrı görmez, yani onun Hakk’ın mevcudiyetinden başka
müşahedesi olmaz.
Ne şarktasın ne garptasın ne sağda ne soldasın
Bilir iken bendesin derim Allah Allah
Kamil mürşid H. Fehmi Efendi Hazretleri “Sen ne doğu, ne batı, ne
sağ, ne sol ile kayıtlı değilsin. Bütün taraflarda ve cümle varlıkta var olan
senin mevcudiyetin olduğu gibi, benim varlığımda da var olan sensin.”
Diyor ve böyle bir müşahedenin kemalatıyla “Her nefeste seni
zikrederim.” buyuruyor.
Çünkü Cenab-ı Hak Kur’an’da “Doğu da batı da yalnız Allah’ındır.
Siz yüzünüzü nereye çevirirseniz çevirin Allah’ın yüzü ordadır…”
(Bakara, 115) buyurduğu gibi “O, nerede olursanız olun sizinle
beraberdir.” (Hadid, 4) Başka bir ayette ise “Rabbin insanları çepeçevre
kuşatmıştır.” (İsra, 60) beyanı vardır.
Aşkın ile dolmuşum yanıp büryan olmuşum
İlelebet beyhuşum derim Allah Allah
160
Senin ilahi aşkının mazhariyetiyle yandım, nispet varlığım fena
bulup yok oldu ve beyhuş oldum, yani ebediyen kendimden geçtim
demektir.
Aşk ile pazarım var bimisal bir yarim var
Her nazar ihsanı var derim Allah Allah
İhsan, karşılıksız vermek, bahşetmek demektir. Buradaki ihsandan
maksat, yüce Allah’ın kuluna olan bahşişi, lütfu ve ihsanıdır.
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri “Allah’ın kullarına üç
türlü ihsanı vardır: Birincisi; olaylara kulun şefkatle bakmasıdır ki, bu
umumi / genel ihsandır. İkincisi, sen Allah’ı göremiyorsan, Allah seni her
an görüyor gibi kulluk etmendir ki, bu şeriatın ihsanıdır. Üçüncüsü ise,
her bir varlık ve tecellide kulun, Rabbini görüp müşahede etmesidir. Ki
bu, en büyük ihsandır.” Diyor. Bu itibarla “Aşk-ı ilahi, beni emsalsiz olan
ilahi sevgiliyi her tecellide görüp müşahede etmeye ulaştırdı ve ben
bilirim ki, bu yarimin, ilahi sevgilimin bana en yüce bağış ve ihsanıdır.”
buyruluyor.
Ey kerim ü zü’l-fettah zikrin Fehmi’ye miftah
Etti gönlümü iftah derim Allah Allah
“Ey kerem sahibi, ikram edici Rabbim, hidayet tecellisinin ebedi
nimeti olan zikr-i daim ve tevhidin hakikati ile gönülleri açan cömert
Allah’ım; benim cehalet, zan ve ağyarla kaplı gönlümü, meratib-i ilahinin
keşfi irfaniyetine açtın. Böyle bir kullukla her nefeste Allah derim.”
buyruluyor. Allah bizleri de bu keşif ve irfaniyete mazhar kılar inşallah.
161
*
*
*
37
Seherde meskanede her nefes derim Allah
Bu beyt-i dilhanede her nefes derim Allah
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin halifesi olduğunu söyleyen
bazı mürşitler; Hz. Pir’in şahsında zuhur eden meslek-i Resul-ü Melamiyye telkin ve tarifinde kalbi zikir olmasına rağmen, büyük bir gaflet
veya yanılgıyla ihvana kalbi zikri telkin etmeyip, cehri (dil ile yapılan)
zikri tarif ediyorlar.
Dil ile yapılan cehri zikir, ancak o kimsenin yalnız dilini uyandırır.
Kalbi zikir ise kalbi uyandırır. Kalb uyanırsa, bütün azalarla birlikte
kulun vücudu uyanır ve o kimse makamat-ı tevhid müşahedesine
istidatlı / hazır olur. Bu itibarla, Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri
‘Kalbi zikir, daim zikri meydana getirip, hasıl eder.’ buyurmuştur. Velhasıl dil ile yapılan zikir, kalbi zikir olmadığından saliki daim zikre ulaştırmaz. Çünkü Kur’an “Îman edenlerin kalbleri zikrullah ile mutmain
olur. Şüphesiz kalbler ancak zikrullahla tatmin / huzur ve sükun bulur.”
(Ra’d, 28) diyor.
Beyt-i dilhane, gönül evi demektir. Cenab-ı Hak kudsi hadiste,
müminin gönlünün kendi evi olduğunu beyan etmiştir. Yunus Emre
Hazretleri bu konuda “Hak durağı gönülde, ayeti var Kur’an’da…”
dediği gibi, başka bir beytinde ise “Kabe mi yeğ gönül mü yeğ? Ben ey
derim ki gönül yeğ. Çün gönüldür Hak durağı” buyurmuştur. Bu itibarla
162
Fehmi Efendi Hazretleri “Cenab-ı Hakk’ın evi olan kalbimde, zikr-i
daimle her nefes Allah derim.” buyuruyor.
Dünyada yok pazarım ukbaya yok nazarım
Dilde daim ezkarım her nefes derim Allah
Hadis-i şerifte “Dünya ehline ahiret haram. Ahiret ehline dünya
haram. Hakikat ehline ise her ikisi de haram.” buyrulmuştur. Hz. Pir
Efendimiz ise “Aklın üç mertebesi vardır: Akl-ı maaş, akl-ı mead, akl-ı
kül / kamildir.” Diyor.
Akl-ı maaş olan yalnız dünyayı gözetir. Akl-ı maaş, bir işte eğer kar
ve menfaati varsa, o işi hemen yapar ve yaparken de öyle hak - hukuk
aramaz, haram helal olduğuna bakmaz. Böylece alem-i ahireti gözetmediğinden ahiret ona haram olmuş olur. Akl-ı mead olan kimse, bir işi
yaparken, ahireti gözetir. Nefsini cehenneme muhatap etmemek ve cennetin nimetlerinden de mahrum kalmamak için kulluk yapar ve bir iş
yaparken hak - hukuk ve haramı helali gözeterek meşruluk arar. Yalnız
dünyayı gözetmediği için dünya ona haram olmuş olur.
Akl-ı kül / kamil olan ise, bir işi yaparken ne akl-ı maaş gibi yalnız
dünyayı gözetir, ne de akl-ı mead gibi nefsi için ahiret nimetini gözetir.
Akl-ı kül, Hakk’a vasıl olmuş kamil insanın aklıdır. Kamil bir kimse,
emr-i ilahiye Allah’ın emri olduğu için kesinlikle uyar. O, kulluğunda
dünyevi ve uhrevi her hangi bir menfaat gözetmez. Onun kulluğu asla
emr-i ilahiden ayrılmamaktır ve asla haram, günah işlememektir. O her
zaman helal olan meşru faaliyetle meşgul olur. Hakk’a arif ve vasıl
olduğu için, yaptığı helal, meşru fiilleri Hakk’a nispet eder, kendine
nispet etmez. Bu itibarla, o akl-ı maaş gibi sırf dünya, akl-ı mead gibi
nefsi için ukba menfaati gözetmediğinden, aklı kül’e / kamile, dünya da
ahiret de haram olmuş olur. Çünkü akl-ı kül, tevhidin hakikatine ulaşmış
olduğundan, o daima Hakk’a bakar, o hep Hak’la vuslattadır.
Bunlar hakkında Kur’an-ı Kerim’de “İleri gidenler, hedefe varanlardır (sabikun). İşte Allah’a yakın (mukarribun) olanlar onlardır.”
(Vakıa, 10-11) buyruluyor. Bunu beyanla, akl-ı küle mazhar olan Fehmi
Efendi Hazretleri “Dünya ve ukbaya nazarım yok, yani dünya ve ukbaya
bakmam.” diyor.
Havf ederler cahiller mahzun olur zahidler
Lahavf olur aşıklar her nefes derim Allah
Havf, korku demektir. Cahillerin korkusu ise şöyledir: Cahillere
cehaletleri engel olur ve onlar, ehl-i zikirden ve Allah dostlarından uzak
kalırlar. Ehlullaha yakın olursak şaşırırız, sapıtırız, halk bize şöyle der,
163
böyle der korkusuna kapılarak, ehl-i zikre ve Allah’ın dostlarına karşı
peşin hükümlü olurlar. Onların bu hali, yeryüzündeki Allah’ın
velilerinden / dostlarından, ehl-i kemalden onları uzaklaştırarak, zikr-i
daimden ve tevhid-i hakiki irfaniyetinden, dolaysıyla Hakk’ı
müşahededen mahcup ve mahrum olarak gafletle yaşatır. İşte cahillerin
bu havf yani korku ve vehimleri, onları aşk-ı ilahiden ve Hakk’a
vuslattan mahrum eder.
Mahzun olmak ise, hüzünlenmektir. Zahid şekil, suret düzerek, fazla
namaz kılmak, fazla oruç tutmak, tesbihat vb. ile yapmış olduğu kulluğunu, herkesin kulluğundan üstün görür. Kendini ve kendisi gibi olmayanları küçük görüp aşağılar ve bu anlayış ve hal üzere yaşarlar.
Zahidler, daim zikir ve tevhid-i hakiki irfaniyetinden nasiplenmemiş
olduklarından, Hak’tan mahcup / perdelidirler. Zahidler, makam-ı insana
ulaşıp da Hakk’a vasıl olmadıklarından, alem-i ahirette cennette dahi
olsalar, Hakk’a vasıl olamamanın hüznünü yaşarlar ve mahzun olurlar.
Vesselam.
Allah’a aşık olanlar hakkında Kur’an-ı Kerim’de “İman sahipleri ise
Allah’a sevgide çok şiddetli / kararlı ve taşkındırlar…” (Bakara, 165)
buyrulur. Başka bir ayette ise “Allah’ın velileri / dostları için asla bir
korku ve hüzün yoktur.” (Yunus, 62) beyanı vardır. Her nefeste daim
zikirle Allah deyip, ilahi aşka mazhar olanlar, Allah’ın dostlarından /
velilerinden olup, onlara gerek bu alemde, gerekse alem-i ahirette korku
ve hüzün olmaz. Çünkü aşık, hangi alemde, hangi mekanda ve her nerede
olursa olsun, zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i hakiki keşfi mazhariyetiyle daima Rabbiyle beraberdir. Bu itibarla “Aşıklar lahavf olur, yani
aşıklar korkmaz.” buyruluyor.
Allah derim hep candan sensin benden zikreden
Bildim gayrı yok senden her nefes derim Allah
Oruç, namaz, hac, zekat... Bunlar zahiren yapılan, bedeni ve mali
ibadetlerdir. Bu ibadetleri yapabilmek için kudrete / kuvvete ihtiyaç
vardır. Kudretullah yani Allah’ın kuvveti olmadan hiç bir fiil yapılamaz.
Çünkü Kur’an’da “…bütün kuvvet Allah’ındır…” (Bakara, 165) buyrulmuştur. İmanın şartlarından biri de, hayır ve şerrin Allah’ın kudretiyle
meydana geldiğine iman etmektir. Onun için kudret-i ilahiyle meydana
gelen her iş ve oluş, fiilullahtır. Bu itibarla namaz, hac vb. ibadetler de
fiilullahtır. Vesselam.
Bir de namaz, hac gibi zahir olmayıp, batın olan ibadetler vardır.
Zikrullah da batın ibadetlerdendir. Zikrullah için dahi, kudrete / kuvvete
ihtiyaç vardır. Bu itibarla, zikrullah da, kudret-i ilahi ile meydana gelen
bir fiilullahtır.
164
Fehmi Efendi Hazretleri “Ben zikrullahla meşgul olup Allah derim,
fakat benden zikreden sensin, çünkü sen her fiilin failisin.” buyuruyor ve
devamla “Bende ve cümle alemde, mevcut olan da sensin ve senden
gayrı varlık yok.” diyor. Çünkü Kur’an’da “O’nun vechinden / yüzünden
başka her şey helaktadır, yokluktadır…” (Kasas, 88) buyrulmuştur.
Hadis-i şerifte ise “Gökten bir ip sarkıtılsa evvela Allah’a değer.”
buyrulur. Allahualem.
Gitti cehl-i dalalet geldi nur-u hidayet
Erdi Hak’tan inayet her nefes derim Allah
Dalalet, mudil esmanın zuhurudur ki, mudilin baş mazharı İblis, yani
Şeytan’dır. Hidayet de, had-i esmanın zuhuru olup, hidayetin baş mazharı
ise Hz. Muhammed (sav)’dir. Cehaletle olan her şeyde dalalet, yani
İblislik vardır. Hidayete dair olan her şey ise, Muhammedi’dir. Bu itibarla Hz. Peygamber Efendimiz “Allah beni nurundan, müminleri de
benim nurumdan yarattı.” Buyurmuştur.
Meslek-i Resul-ü Melamiyye salikinin kalbindeki zikr-i daim, mayayı Muhammed’dir. Salik telkine sadakat gösterir de o maya kabarırsa, o
salik hidayet-i Nur-u Muhammed’e mazhar olur ve Muhammedileşip,
evlad-ı Resul olur. Bu itibarla, bir kimse zikr-i daime mazhariyetiyle
salik olursa, onun dalaletle oluşmuş olan cehalet ve zanları gider, hidayetin nuruna, aydınlığına kavuşur. Bu da ne ile olur? Kulun salik olup,
zikr-i daimle her nefes Allah demesiyle ve Allah’ın inayeti, yani yardımıyla olur.
Hu derim ya Hak derim ya Hayye’l kayyum derim
Ev edna’nın bahrında her nefes derim Allah
Esmalar / isimler iki kısımdır: Biri Hakk’a delalet eden isimler ki,
Hu, Hak, Samed, Musavvir gibi olan isimlerdir. Diğer isimler ise, halkiyete / yaratılana delalet eden, yani halka ait olan isimlerdir ki, onlar da iki
kısımdır: Bir kısmı insan, ağaç, taş, kaya, yer, gök vb. isimlerdir. Diğer
kısmı ise, esma-i hissiye tabir olunur ki, korkmak, sevinmek, utanmak
vb. gibidir. İşte bu isimlerin sırr-ı mahiyetine, makamat-ı tevhidin beka
mertebelerinin keşfi ve ilm-i marifet mazhariyetiyle ulaşılır. Bu aynı
zamanda kulun, makam-ı ınsan mazharıyetiyle insan-ı kamil olmasıdır.
Vesselam.
Ev edna; makamat-ı tevhidin ve beka mertebelerinin en son makamıdır. Beka mertebeleri Kur’an’ı Kerim’de “Sümme dena fetedella fe
kane Kabe kavseyn ev edna’ (Necm, 8-9) olarak, beyan edilmiştir.
‘Sümme dena’ makam-ı Cem’dir. ‘Fetedella’ makam-ı Hazret-ül Cem.
165
‘Kabe gavseyn’ makam-ı Cemm’ül Cem. ‘Ev edna’ ise, makam-ı ehadiyettir.
Ehadiyet makamı, Hz. Resulullah Efendimize mahsustur ki, bu
makama ancak Resulullah Efendimizin müsaadeleri ve himmeti ile
teberrüken dahil olunur. Velhasıl makamat-ı tevhidin, fena ve beka mertebelerinin keşfine, cümle esmaların sırr-ı mahiyetine ‘Ev edna’ olan
ehadiyet denizine, zikr-i daimle her nefeste Allah demekle ulaşılır.
Bunun başka bir yolu yoktur. Allahualem.
Yandım aşkın narına yok oldum dost varına
Fehmi’yim dildarıma her nefes derim Allah
Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri “Aşk-ı ilahi ateşi, benim nispet
varlığımı yok etti. Tevhidin fena mertebelerinin müşahedesiyle, benim
kulluğumda gayriyet kalmadı. Mevla’m / dostum olan Allah’ın zuhurunda fena / yok oldum.” Diyor ve devamla “Böyle yok / fena olmakla
öyle bir tecelliye yani beka marifetine, kemaline ulaştım ki, bu mazhariyetle her tecellide ilahi sevgilinin güzelliğini seyrederek, her nefes Allah
diyorum.” buyuruyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
166
*
*
*
38
Geldi dile dildarım dedim elhamdülillah
Gördü gözüm didarın dedim elhamdülillah
Cenab-ı Hak, Fatiha suresinde “Elhamdü lillahi rabbil alemin,
errahmanirahim, maliki yevmiddin / Hamd alemlerin Rabbi Allah’adır.
Rahmandır, Rahimdir O. Din gününün maliki, sultanıdır O.” (Fatiha, 1-4)
buyurmuştur. Hamd, övünmek demektir ve övünmek ancak alemlerin
Rabbi olan Allah’a mahsustur. Çünkü; makam-ı uluhiyetin, rububiyetle
olan tecellisi, mevcudata mahsustur. Yani, mevcut olan her şey rububiyettir. Rahmaniyeti ise, umumun / genel nimetin icadına mahsustur.
Rahimiyeti, ahiret nimetinin icadına mahsustur. Malikliği ise, mülk
tasarrufuna mahsustur.
İşte Fatiha suresinin bu ayetlerinde Allah, makam-ı uluhiyetle olan
zuhuru, tecellisiyle, ben buyum ve övünmek Allah’a mahsustur, yani
Allah’a ait bir keyfiyettir, diyor. Peki Allah uluhiyet zuhuruyla böyle
olunca kula ne kalır? Bu konuda, Hz. Ebubekir “Hamd Allah’a
mahsustur, Allah kula ancak kendi acziyetini / yokluluğunu itiraftan
başka bir yol vermedi.” buyurmuştur. Demek ki, Hakk’ın uluhiyeti karşısında kula kalan şey, acziyet ve yokluktur. Bu itibarla ideal, kamil bir
167
kulluk, yokluk / fena irfaniyet ve şuuru ile Allah’a hamd etmek, Allah’ı
övmektir. Daha sonraki ayetlerde “İyyake nağbüdü ve iyyake nestain /
Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz.” (Fatiha, 5)
buyruluyor. Yani senin zuhurun karşısında yokluğumuza / acziyetimize
arif olup, bunun farkındayız, bizim kulluğumuz hiçliğimizdir ve bizim
hiçlikle olan kulluğumuzda zahir olup görünen sensin. “İhdinassıratal
müstakim / Dosdoğru giden yola ilet bizi.” (Fatiha, 6) Yani, bize zuhurunla himmet / yardım et ki, zikr-i daim ve tevhid-i hakiki marifetiyle
insan-ı kamil mertebesine ulaşan, dosdoğru yolda yürümemize yardımcı
ol. “Sıratallezine en’amte aleyhim gayrilmağd’ubi aleyhim veladdallin /
Kendilerine nimet sunduklarının, üzerlerine gazap dökülmemişlerin,
karanlık ve şaşkınlığa saplanmamışların yoluna.” (Fatiha, 7). Yani
makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetiyle nimetlendirdiklerinin yoluna ilet.
Seni mevhumlukla, görünmezlikle kaydedip, tenzih edenlerin yoluna
yönlendirme, seni herhangi bir şahsa veya başka bir şeye benzeterek, seni
suret ve eşya ile kaydedip de, teşbih edenlerin yoluna da iletme bizi,
demektir.
İşte Fatiha suresinin ‘Malikiyevmiddin’e kadar olan kısmı, cümle
mevcutta tecelli edip zahir, yani apaçık olan Hakk’ın uluhiyetine aittir.
Bu itibarla hamd, yani övünmek, ancak Allah’a mahsustur. ‘İyyake nağbüdü’den itibaren olan kısmı ise, kulluğun, yokluk ve acziyet şuur ve
marifetiyle olan duasından ibarettir.
Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri, işte böyle bir irfaniyet ve
kemalat mazhariyetiyle “İlahi sevgili gönlüme geldi, gönlümde ilahi
sevgiliden gayrı hiç bir şey kalmadı, ilahi sevgiliyi görüp, O’na kavuşmamın zevk ve neşesiyle, Elhamdülillah.” diyor.
Seni sanırdım ayrı benden uzak bir Tanrı
Bildim değilsin gayrı dedim elhamdülillah
Zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaşmamış olan
bir kimsede; adı, şanı, unvanı, ne olursa olsun cehalet hakimdir. Cehalet
ilim olmayıp, zandır ve zanlardan meydana gelir. Kur’an’da “Onlar
zandan başka hiç bir şeye uymuyorlar. Doğrusu şu ki, zan Hak’tan hiç bir
şey ifade etmez.” (Yunus, 36) buyrulur. Zan ehli, Cenab-ı Hakk’ı mevcutta değil, mevhumda, ötelerin ötesinde, yani uzakta, kendinin ve cümle
alemin varlığından ayrı zannederek tenzih eder. Kendinin ve cümle
alemin mevcudiyetinde zahir, apaçık olan Rabbini görünmezlikle ve
mevhumlukla kaydeder. Fakat hangi kul, tevhid-i hakiki keşfi ifaniyetine
ulaşırsa o, Rabbini mevhumla değil, kendinin ve cümle alemin mevcudiyetinde müşahede eder ve Rabbinden gayrı görmez, vesselam.
168
Erdi ilmim birliğe yer kalmadı benliğe
Doldu gönlüm senliğe dedim elhamdülillah
Makamat-ı tevhid irfaniyetiyle bende masivadan, gayriyetten eser
kalmadı, tüm nispet varlığım fena bulup yok oldu ve Hakk’ın tecellisi
mazhariyetiyle gönlüm Hak’la doldu. Demektir.
Sen bu halkı var ettin zatına burhan ettin
Adem’i mir’at ettin dedim elhamdülillah
Hadis-i Kudsi’de “Ben gizli bir hazine idim, bilinmekliğimi
muhabbet ettim ve halkı halk ettim.” buyruluyor. Bu kudsi beyanında
Cenab-ı Hak, kendinin bilinmesi için, halkı yarattım / halk ettim diyor ki,
bu halkıyet / yaratma şöyledir: Cenab-ı Hak, kendi zat-ı ehadiyetinden
sıfatlarına, sıfatlarından esmaya, esmadan da ef’aline tecelli ederek, ef’aliyle zahir olmasıdır. Bu zahir olup yaratılan halktır, cümle alemdir.
Cenab-ı Hak, zuhuru olan bu halktan, yani cümle yarattıklarından
hiç ayrılmadı ve cümle alemde kendi zati varlığıyla her anda mevcuttur.
Çünkü Hz. Peygamber Efendimiz “Gökten ip sarkıtsalar evvela Allah'a
değer.” Diyor.
‘Zatına burhan ettin’ demek ise, zat-ı ilahiye kavuşup vuslat etmeye
yarattıklarını delil yaptın demektir.Ki bu zahir olup da görünenler, fiilullahtır. Peki bir iş / fiil kuvvetsiz, iradesiz, ilimsiz, yani sıfatsız olur mu?
Olmaz. Peki, ilmi, iradesi, kuvveti olanın, vücud-u zatı olmaz mı? Olur.
Bu itibarla, Hakk’ın zatına sıfatları, sıfatlarına ef’ali, ef’aline de cümle
alem-i halk delildir, burhandır. Velhasıl, Cenab- Hak kendi zat-ı ehadiyetinden, halk-ı alemi halk etti. Fakat zat-ı mevcudiyetiyle halktan hiç
ayrılıp çekilmedi ve cümle alem-i halkta zat-ı mevcudiyetiyle her zaman
zahirdir. İşte her kim ki, zikr-i daim uyanıklığıyla tevhid-i hakiki irfaniyetine ererse, o kul kendinin ve cümle halk-ı alemin mevcudiyetindeki
zat-ı ilahiye kavuşup, vuslat eder. Vesselam.
‘Ademi mir’at ettin’ demek ise, Adem’i ayna yaptın, o aynada
göründün demektir. Zat-ı ilahi, cümle alemde ve eşyada zahirdir, fakat bu
alemlerdeki ve eşyadaki zuhuru, kemaliyle değildir. Allah’ın halk ettikleri içinde zat-ı ilahinin kemaliyle zuhuruna, sadece Adem mazhardır.
Çünkü Allah, yarattıkları içinde yalnız Adem’e halifem dedi. Bu konu
Kur’an’da “Allahu Teala meleklere ‘yeryüzünde bir halife yaratacağım’
dedi.” (Bakara, 30) olarak beyan edilir. Adem’in halifeliği konusunda,
yani Adem, Cenab-ı Hakk'ın neyine halife oldu? mevzuunda; Hz. Pir’in
ilk halifelerinden olan Tikveş Kavadarlı Hacı Abdülkadir Bey “Adem,
169
Allah’ın cem, hazret-ül cem ve cemm’ül cem ile zuhuruna halife oldu.”
buyuruyor.
Kur’an’ın “O’nun şanı şudur ki; bir şeyin olmasını isteyince ona ‘ol’
der, o da derhal oluverir.” (Yasin, 82) beyanındaki gibi, Cenab-ı Hak
cümle alemi ve her şeyi “kün / ol” emriyle yaratmıştır. Adem’i ise cümle
alemin ve her şeyin ruhu olarak yaratmıştır. Bu itibarla cümle alem beden
olup, Adem ise o bedenin ruhudur. Nasıl ki insan bedenini ayakta tutan
ruh ise ve ruh bedeni terk ettiği zaman, o insanın bedeni dağılıp toprak
oluyorsa, işte cümle alemi ayakta tutan Adem’dir ve bu alemde Adem
var olduğu müddetçe bu alem dağılmaz, yani kıyamet kopmaz. Ne zaman
ki Adem yeryüzünü terk ederse, o zaman kıyamet kopar ve bu alem
dağılır. Çünkü cümle alemin yaradılış sebebi ademiyettir.
Adem’in halkiyetinde üç özellik vardır: Birincisi Kur’an’ın “Onu
kıvama erdirip, içine ruhumdan üflediğimde…” (Sad, 72) Beyanındaki
gibi, Cenab-ı Hakk’ın Adem’e kendi ruhundan ruh üflemesidir. İkincisi
“İki elimle yoğurdum” (Sad, 75) beyanında olduğu gibi, Hakk’ın Adem’i
iki eliyle yoğurmasıdır. Üçüncüsü de “Ve Adem’e isimlerin tümünü
öğretti…” (Bakara, 31) ayetinin beyanındaki gibi, Allah’ın Adem’e
allem-el esmayı, yani alemlerin isimlerinin mahiyetini öğretmesidir. İşte
Adem kendine mahsus yegane özel olan halkiyetle Cenab-ı Hakk'ın
kemal tecellilerinin mir’atı / aynası oldu. Yani Cenab-ı Hak kemal
zuhuruyla Ademiyet mir’atında / aynasında göründü. Demektir.Aşık
Sezai Hazretlerinin buyurduğu gibi:
Ademde koydu Hak kemalatı
Her ne dilersen dile, Ademden dile
Gösterir anda türlü halatı
Her ne dilersen dile Ademden dile
İşte bu ademlik,yani ademiyet insan suretinde ve her zamanda
Hakk’ın mir’atı, yani kemal aynası olarak mevcuttur. Allahualem.
Tendir bu cana beden candır canana beden
Sensin sultan hükmeden dedim elhamdülillah
Ten, suret-beden varlığımızdır. Ruh ve can aynıdır; ruh, Türkçede
can demektir. Sureti ayakta tutan candır. Can olmazsa suret, ceset olur,
dağılır ve toprak olur. Kur’an’da “…ve insanın yaratılışına çamurdan
başladı, sonra onun neslini bir usareden, hor görülen bir sudan oluşturdu,
sonra ona bir biçim verdi ve onun içine kendi ruhundan üfledi, işitme
gücü verdi, gözler ve gönüller verdi. Ne kadarda az şükrediyorsunuz.”
(Secde, 7-9) buyrulmuştur.
170
Bu ve benzeri ayet beyanlarından anlaşıldığı gibi, kulun canı / ruhu,
Hakk'ın kendi ruhundandır. Bu itibarla kulun tenini-suretini ayakta tutan,
kulun ruhu / canı olduğundan, canın bedeni kulun teni, suretidir. Çünkü
kulun canı, ancak bedenle varlığını gösterir. Kulun canı ise, Hakk’ın
kendi ruhundan üflediği ruh olduğu için, Cenab-ı Hak, ruhunu kulun
canıyla zahir edip açığa çıkarır. Böylece kulun canı cananın, yani
Hakk’ın ruhuna beden olur. İşte bunu beyanla “Tendir cana beden, candır
canana beden.” Buyruluyor.
‘Sensin sultan hükmeden...’ sözü ise; eğer alemlerin sultanı olan
Cenab-ı Hak, kullarından varlığını çekip alsa, kulun ne canı, ne de ten ve
sureti kalır. Bu itibarla Cenab-ı Hak, kulun tüm varlığına ve her şeye
hükmeder. Çünkü Kur’an’da “'Allah hakimlerin en iyi hakimidir.” (Tin,
8) buyrulmuştur.
Sen zahir hem nihansın ariflere ayansın
Bildim bende mihmansın dedim elhamdülillah
Kur’an-ı Kerim’de “O evveldir, O ahirdir, O zahirdir ve O
batındır….” (Hadid, 3) buyrulmuştur. Allah evvelliği ve batınlığı ile
mutlaktır. Ahir ve zahirliği ile mukayyettir. Cenab-ı Hak kudsi hadiste
“Ben yerlere göklere sığmam ancak mümin kulumun kalbine sığarım.”
diyor. Bu beyandaki Hakk’ın mümin kulun kalbine sığması, Hakk’ın
gerek mutlak, gerekse mukayyet tecellilerinin keşfi olan fenafillah ve
bekabillah marifetiyle, insan-ı kamilin gönlünde tecelli edip mihman,
misafir olmasıdır. Çünkü böyle bir marifetle arif olan ehl-i kemale,
Cenab-ı Hak ayandır, yani apaçıktır. Onlar gerek mutlak gerek mukayyet,
her tecellide daima uluhiyet mertebesiyle zahir olan, Hakk’ı görüp
müşahede ederler. Fakat bir kimse, zikr-i daim uyanıklığıyla, tevhidin
fena ve beka mertebelerinin keşfi irfaniyetinden mahrum ise, hangi ilimleri tahsil ederse etsin, hangi unvanla teçhiz olursa olsun, her tecellide
zahir, apaçık olan Rabbini asla görüp müşahede edemediğinden, Rabbi
ona nihan, yani gizli olur.
Velhasıl Cenab-ı Hak mekteb-i irfandan nasiplenen ariflere ayan,
yani apaçıktır. Mekteb-i irfandan nasiplenmeyenlere ise nihandır,
gizlidir. Bu itibarla, arifibillah ve insan-ı kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri “Ey Rabbim, sen arif olanlara apaçık ayansın, cahillere ise nihan,
yani gizlisin. Bende ise daima mihman, misafir olduğun için dedim
Elhamdülillah.” buyuruyor.
Kenz-i mahfiden bir ses etti Fehmi’ye nefes
Her zamanda yeknefes dedim elhamdülillah
171
Kenz-i mahfi, gizli hazine demektir. Yani zamanın kamil mürşididir
ki, onun nefes-i irşadıdır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Gizli
hazineyi buldum, onun nefesine, yani telkin ve irşadına mazhar oldum ve
mazhar olduğum zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle, her
zaman ve her yerde Allah'a hamd ederim.” buyuruyor.
*
*
*
39
Gönül Tur-i sinasından tecelli etti çün Allah
Erişti saika salik hemen oldu fenafillah
Kur’an’da “Musa bizimle sözleştiği yere gelip Rabbi de kendisiyle
konuşunca şöyle yakardı: ‘Rabbim göster bana kendini göreyim seni’
dedi. ‘Asla göremezsin beni, ama şu dağa bak, eğer o yerinde durabilirse
sen de beni göreceksin.’ Rabbi dağa tecelli edince onu parça parça etti ve
Musa saikaya tutuldu / baygın vaziyette yere yığıldı. Kendine gelince
şöyle dedi: ‘Tesbih ederim o yüce varlığını, tövbe edip sana yöneldim,
iman edenlerin ilkiyim ben.” (A’raf, 143) Buyrulmuştur.
Bu beyitlerde Hz. Musa’nın saikaya tutulmasının bu gün bize hitap
eden hikmet ve hakikati yönüyle, enfusi anlam veriliyor ve salikin gönlünde Cenab-ı Hak tecelli ederse, gönlündeki nispet varlık dağı yok olur
ve o salik fenafillah saikasına tutulup, fenafillah olur, buyruluyor. Burada
saikadan maksat, tevhid mertebelerinin cazibesidir. Bu cazibeye tutulan
kulun gizli şirk olan nispet benliği fena / yok olur.
172
Fenafillah bulan salik olur nefsine hem faik
Bulur bir sermed-i varlık görür hep ‘semme vechullah’
Hadis-i şerifte “Kim nefsini bildi o Rabbini bildi.” buyrulmuştur.
Her kim zikr-i daimle, tevhidin fena mertebeleri olan tevhid-i ef’al,
tevhid-i sıfat ve tevhid-i zat keşfiyle fenafillah irfaniyetine ulaşırsa,
ancak o salik nefsini bilir, yani nefsine faik olur ve aynı zamanda Rabbine arif olur. İşte böyle bir irfaniyete mazhar olan salikin kendi nispet
varlığı fena bulup kalmadığından o, yokluğuyla Hakk’ın mevcuttaki
zuhurunun müşahedesine erişir ve Kur’an’ın “Feeynama tüvellu fesemme
vechullah / Siz yüzünüzü nereye çevirirseniz çevirin Allah’ın yüzü oradadır.” (Bakara, 115) beyanı mazhariyetiyle, o her nereye baksa, Hakk’ın
vechinden / yüzünden başka bir şey görmez. Yani hep ‘Seme vechullah’
görür.
O ‘küntü kenz-i mahfi’den hemen zahir olur bir nur
Ona vahdet vücud derler olur zahir cemalullah
Vahdet-i vücud, vücut bir’liği demektir. Allah’ın görünen ve
görünmeyen cümle alemlerdeki bir / vahit olan mevcudiyetidir.
Bazı kimseler ve bazı ulema-yı zahir, vahdet-i vücud anlayışını bir
fraksiyon gibi, sapık bir ideoloji gibi göstermeye çalışırlar, bir de bunu
din adına yaparlar. Bu sığ görüşlüler, vahdet-i vücud iman ve irfanının,
Şeyh-ül Ekber Muhiddin-i Arabi Hazretleri ile başladığını söylerler.
Cümle peygamberlerin ve Yunus Emre, Mevlana, Niyazi Mısri, Hacı
Bayram Veli, Hacı Bektaş Veli, İmam-ı Gazali gibi daha saymakla bitiremeyeceğimiz gelmiş geçmiş ve mevcut ne kadar insan-ı kamil olan veli
varsa cümlesinin, vahdet-i vücud iman ve irfaniyetine mazhar olduklarını
görmezler.
Cümle Peygamberler ve insan-ı kamil olan veliler, vahdet-i vücud
keşfi marifetine mazhardırlar. Çünkü vücudun vahit olduğunu Allah
vahiyle bildirmiştir. “O’nun yüzü / vechi dışında her şey fanidir /
yoktur.” (Kassas, 88) “Her şey fanidir / yoktur, baki / var olan Rabbin
celal ve kerem yüzüdür.” (Rahman, 26-27) “O evveldir, O ahirdir, O
zahirdir ve O batındır.” (Hadid, 3)
İşte bunlar ve benzeri tüm ayetler, vahdet-i vücudu beyan eder.
Fakat bu sığ görüşlü sözde alimler, Kur’an’ın müteşabih olan ayetlerinin
tevilini bilmedikleri gibi, hesabına geldiğinde Kur’an’ın muhkem açık
hükümlü ayetlerini bile tevile kalkışarak çarpıtırlar. Kur’an’ın batın
yorumu olan müteşabih ayetlerin tevilini bilmediklerini bilmezler ve
öğrenmeye de gayret etmezler. Kur’an’ı yüzünden Arapça okumayı,
173
tecvit ve Arapça bilmeyi en büyük marifet zannederler. Bunlar Kur’an’ın
sadece bir fıkıh kitabı gibi olduğunu halka lanse ederler ve İslam demek
fıkıh demektir, anlayış ve zannındadırlar. Bunlar Kur’an ve İslam’ın
muhabbet, aşk yönünden gafil olup, Kur’an’ın batın yorumunu da bilmezler. Bu gafiller sıkılmadan vahdet-i vücud anlayışını sanki batıl bir
itikat, sapık bir anlayış gibi gösterip, yapmış oldukları akıl almaz tevillerle kamil insanlara, gelmiş geçmiş, Muhiddin Arabi, İmam-ı Gazali,
Hz. Mevlana, Niyazi Mısri vb. ehl-i kemale dil uzatırlar.
Hakk’ın varlığı Bir’dir, yani vahdet-i vücuttur. Bir kimse bu marifete mazhar olsa da olmasa da vahdet-i vücud değişmez. Gelmiş geçmiş
ve mevcut tüm arifibillah ve ehl-i kemal’in, vahdet-i vücud marifet ve
kemalatına mazhar olduklarını görüyoruz. Onun için bu irfaniyete vakıf
olan ehl-i hakikat arasında vahdet-i vücud ihtilafı asla olmaz. Yunus
Emre divanını okursak onun da vahdet-i vücud marifetine mazhar olduğunu görürüz. Hz. Mevlana’nın Mesnevi’sini ve diğer eserlerini
okuyanlar da vahdet-i vücud zevkini tadar. Keza İmam-ı Gazali, N.
Mısri, Muhiddin Arabi, Hacı Bektaş-ı Veli, Pir Seyyit Muhammed Nur
hazretleri gibi, daha sayamayacağımız kadar çok olan veliler ve insan-ı
kamil, vahdet-i vücud zevk ve neşesinde olup, bu konuda aralarında hiç
bir ihtilaf olmadığı gibi, hepsi vahdet-i vücud hususunda müttefiktirler.
Vahdet-i vücud konusunda, zikr-i daimden ve makamat-ı tevhid
müşahedesinden mahrum olup, tekrarlanan yedi ayetin irfaniyet ve
kemalatına erememiş olan, adı, sanı, unvanı ne olursa olsun, nakıs mürşitler, cemaat önderleri, ilm-i zahir alimleri vb. ihtilafa düşerler ve
vahdet-i vücudu cehalet, gaflet ve zanla reddederler.
Bu itibarla beytin manası şöyledir: Künt-ü kenz, gizli hazine
demektir. Gizli olan hazine ise, bu alem-i kesrette Bir, vahit olan
Allah’tır. Yani vahdet-i vücuddur. Her kim, daim zikir uyanıklığıyla
tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaşırsa, ancak o kul, bu alem-i kesrette
mevcut olan vahdet-i vücudu hazinesini bulur ve cemalullahı müşahede
eder.
O vahdet-i vücud dersin oku insan-ı kamilden
Ona ümmü’l kitap derler okunur onda ilmullah
Vahdet-i vücud mazhariyeti cümle alemlerde ve eşyada Hak’tan
gayrı hiç bir varlık görmemektir. İşte kulu bu müşahedeye ulaştıracak
olan irfaniyet vahdet-i vücud dersidir. 16. Yüzyıla kadar İslam dünyasında, özellikle Türk medreselerinde, vahdet-i vücud anlayışı hakimdi ve
bu anlayış doğrultusunda eğitim yapılıyordu. Bu yüzden İslam dünyası,
özellikle Türkler, bütün ilim dallarında, ekonomide, devlet idaresinde,
174
denizcilik, astronomi, musiki, vb. cümle ilim ve faaliyetlerde, dünyanın
önünde ve önderiydiler. Çünkü eğitimde vahdet-i vücud imanı hakim
olduğundan, cümle eşya ve varlıkla meşguliyet, Allah’tan ayrı olarak
görülmüyordu. Meşru olan hangi ilim tahsil edilip onunla meşgul olunsa,
Allah’ın gayrısı olarak görülmediğinden, Allah’la meşguliyet olarak
değerlendiriliyor ve ibadet olarak kabul ediliyordu. İşte bu her türlü
meşru ilim ve faaliyetin ibadet olarak görülüp, vahdet-i vücud iman ve
anlayışla yapıldığı için bütün ilimlerde ve cümle faaliyetlerde başarılı
olundu ve bütün bilim dallarında dünyanın önünde ve önderi olundu. Bu
itibarla Türklerin yükseliş dönemlerinde, vahdet-i vücud imanına mensup
olan alimlerin ve ariflerin, devletin ve medresenin, yani eğitimin başında
olduğunu görüyoruz.
Mesela Osmanlı devletinin kurucusu Osman Bey’in mürşidi ve
kayınbabası olan Şeyh Edebalı, vahdet-i vücud imanı taşıyan bir mürşiddir. Onun damadı ve müridi olan Osman Gazi’nin de vahdet-i vücud
irfanından ayrı olduğu düşünülemez. Çünkü Ahi şeyhi olan Edebalı,
Ahilerin piri olan Ahi Evran’ın halifesidir. Ahi Evran ise, vahdet-i vücud
kamil mürşidi olan Sadrettin Konevi’nin yakını ve dostudur.
Osman Bey’in oğlu olan Orhan Gazi’nin devletin başına
geçmesinden hemen sonra, vahdet-i vücud imanı taşıyan Davud-i Kayseri’yi İznik medresesinin başına getirip baş müderris tayin etmiştir.
Davud-i Kayseri’nin, Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretlerinin
Füsusulhikem adlı eserini şerh edip, Orhan Gazi’nin zamanında, Hindistan’da bastırılması, Orhan Gazi’nin de vahdet-i vücud irfaniyetinden
nasipli olduğunu gösterir. Molla Fenari gibi, Osmanlının yükselmesinde
ilim ve irfanıyla büyük katkısı olan şahıs, vahdet-i vücud ariflerinden
olup, babası vahdet-i vücud kamillerinin en ziyalı halkalarından olan
Sadreddin Konevi’nin halifelerindendir. Bilindiği gibi Sadrettin Konevi,
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretlerinin hem evlatlığı hem de halifesidir. Aynı zamanda Hz. Mevlana’nın mürşitlerindendir. Vasiyeti
gereği Hz. Mevlana’nın cenaze namazını Sadrettin Konevi Hazretleri
kıldırmıştır.
Yavuz Sultan Selim ve Fatih’in şiir ve ahvaline baktığımızda,
vahdet-i vücud imanına mensup olduklarını görüyoruz. Bunların en
yakınlarında, hep vahdet-i vücud imanı taşıyan alim ve ehl-i kemal ariflerinin olduğunu müşahede ediyoruz.
Bunlar ve daha sayamayacağımız kadar çok olan vahdet-i vücud
arifi olan devlet ricali sayesinde İslam dini, evrensel bir din oldu ve tüm
insanlığı aydınlattı ve aydınlatmaktadır. Fakat zamanla devletin ve medresenin, yani idarenin ve eğitimin başına vahdet-i vücud iman ve irfaniyetinden mahrum ve gafil olan devlet adamları ve alimler geçtiler. Bun175
ların devlete ve medreseye hakim olmalarıyla beraber, Türk Devletleri ve
İslam dünyası çöküşe geçti ve bütün ilim dallarında önderliği kaybedip
dünyanın gerisinde kaldık. Çünkü vahdet-i vücud anlayışına ulaşamayıp
da onu reddedenler, Allah’ın zatını, kendinin ve alemin gayrısı olarak
zannettiğinden, ilimleri de ikiye ayırdılar. Bir kısmına dünyevi, bir kısmına ise uhrevi veya manevi ilimler dediler. Bütün ilimleri ve faaliyetleri
zat-ı ilahi ile meşguliyet olarak değerlendirip, ibadet olarak gören vahdeti vücud irfaniyetini medreselerden okullardan çıkardılar. İbadet olarak
kabul edilen bütün bilim dallarındaki araştırma ve geliştirme faaliyetlerine son verilip, ezbercilik, yani Kur’an’ı yüzünden tecvitle Arapça
anlamadan okumak gibi şekil ve suretle meşgul olmayı, bir kemalatmış
gibi lanse ettiler.
Ödemiş ilçesinin Birgi kasabasındaki mezarı bu gün türbe haline
getirilen İmam-ı Birgivi ve talebeleri, Kadızadeler’le beraber, bu konuda
o kadar fütursuz davrandılar ki, vahdet-i vücud imanı taşıyan bir çok
velilere akıl almaz boyutlarda işkence ve zulüm yaptılar. Kendileri gibi
olan devlet ricaline yaptırdılar ve birçoğunu şehit ettiler. İşte bu zihniyet,
matbaa ve bir çok teknik ve modern gelişmeden Türk ve İslam dünyasını
mahrum ettiler. Dolaysıyla İslam dünyasının aşağı yukarı bütün bilim
dallarında geri kalmasına sebep oldular. Bu gün dahi bu vahdet-i vücud
irfaniyetinden gafil, İmam-ı Birgivi ve Kadızade zihniyetinin devamı;
İslam dünyasının en büyük problemidir, vesselam.
Bütün ilimlerin faydası vardır, fakat sınırlı yani hudutludur. Doktor
olursun, mühendis olursun, bu ilimlerden ancak bu alemde faydalanırsın.
Manevi ilimleri tahsil edersen, cennet ve cennetin nimetleri hududu
dahilinde faydalanıp, istifade edersin. Bu itibarla manevi ilimlerin de
faydası sınırlı olup, kulu Rabbine kavuşturmaz. Kulu Hakk’a vasıl edip
kavuşturacak olan ilim, tevhid-i hakiki irfaniyetidir. Tevhid-i hakiki
irfaniyetiyle ancak cümle ilimler ve meşguliyetler, kula sınırsız fayda
verir ve bu mazhariyetle kulun tüm hal ve faaliyetleri onun ibadeti olur.
Çünkü ilm-i tevhid irfaniyetine ulaşan bir kul vahdet-i vücud müşahedesine mazhar olur ve Rabbinden gayrı görmez. Bu itibarla “Allah’tan ayrı
olmamak şartıyla kulun tüm faaliyet ve meşguliyetleri ibadettir.” Demişlerdir. Bunu beyanla “Zamanın kamil mürşidini bul, o ümmü’l kitap, yani
ilimlerin anasıdır, onun ilmullah olan meratib-i ilahi telkin ve irşadıyla
vahdet-i vücud müşahedesine ulaş.” buyruluyor.
O “seb’a-i mesan” dürrü o kenz-i mahfiye kondu
O bir beyt-i emindir kim durur onda sırrullah
176
Kur’an-ı Kerim’de “Ve legad ateynake seb’an minelmesani velkur’anel’aziym / Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an’ı indirdik.”
(Hicr, 87) buyrulur.
Seb’a-i Mesan dürrü; yedi eşsiz mücevher / inci olup, ayette beyan
edilen, tekrarlanan yedi ayettir. Kenz-i mahfiden murat ise, tekrarlanan
yedi ayet cevherine mazhar olan insan-ı kamildir. Yedi mücevher,
Allah’ın mertebeleri olduğundan Mürşidi kamilin irşadındaki marifet ve
kemalatla açığa çıkan Allahın sırrıdır, yani sırrullahtır.
Bir çok müfessir, bu tekrarlanan yedi ayetin, Fatiha suresi olduğunu
söylerler ki, bu doğru değildir. Çünkü Kur’an, bütün surelerin toplamıdır
ve surelerin toplamına Kur’an denir. Fatiha da bir sure olduğu için,
Kur’an’ın harici olmayıp Kur’an’ın dahilidir. Bu itibarla “Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an’ı indirdik.” ayetinin beyanı, aynen
açıklandığı gibidir. Yani ‘Ey Allah’ın elçisi Muhammed! Biz sana cümle
peygamberlerde ve insan-ı kamilde tekrarlanan yedi ayet mazhariyetini
ve artı olarak yüce Kur’an’ı verdik, vahyettik.’ demektir. Çünkü Kur’an
Hz. Muhammed (sav)’e inmiştir.
Diğer Peygamberlere de tekrarlanan yedi ayet ve Tevrat, tekrarlanan
yedi ayet ve İncil, tekrarlanan yedi ayet ve diğer kitaplar ve sayfalar
vahiy olmuştur. Çünkü, Hz. Adem’le Hz. Resulullah Efendimiz arasında
ne kadar kitaplı veya kitapsız peygamber gelip geçmişse, ayette beyan
edilen ‘tekrarlanan yedi ayet’ mazhariyetiyle hepsi de insan-ı kamildir,
velidir ve artı olarak onlara vahiy geldiği için peygamberlik verilmiştir.
Velhasıl son peygamber olan Hz. Muhammed (sav) de, bu tekrarlanan
yedi ayet mazhariyetiyle insan-ı kamildir ve kendisine Kur’an-ı Kerim
vahyolmuştur. Bu tekrarlanan yedi ayete, sadece peygamberler mazhar
olmayıp, cümle insan-ı kamil olan veliler de mazhardırlar.
İlk insan olan Hz. Adem’den bu zamana kadar, ne kadar insan-ı
kamil gelmiş geçmiş ve mevcut ise, hepsi de ‘tekrarlanan yedi ayetin’
sırrına mazhar ve aşinadırlar. Kıyamete kadar gelecek olan cümle kamil
insanda bu yedi ayetin marifet ve kemalatı tekraren zahir olacaktır. Bu
gün dahi halen olmaktadır. Çünkü tekrarlanan yedi ayet, mevcutta kendisinden başka varlık olmayan Hakk’ın, zat-ı ehadiyetinin / tekliğinin,
yedi meratiple olan zuhur ve tecellisidir. Bu makamlara, yani tekrar
edilen yedi ayetin marifetine, her zamanda mazhar olan insan-ı kamil
mevcuttur. Bu kemalat her ne kadar yedi mertebe ile zuhur ederse de,
Hakk’ın zat-ı ehadiyeti olan vahdet-i vücuduyla asla çelişmez. Çünkü
Hakk’ın varlığı Bir’dir, yani vahdet-i vücuddur. Vesselam.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Kur’an dört ilim ve yedi
mertebe üzere inzal olmuştur.” Buyurur. Bu dört ilim, ilm-i şeriat, ilm-i
tarikat, ilm-i hakikat ve ilm-i marifettir. Yedi mertebe ise, tekrarlanan
177
yedi ayettir, yani meslek-i Resul’de telkin edilen yedi meratib-i ilahidir.
Bu dört ilim ve yedi mertebeye, ancak insan-ı kamil mazhardır.
İşte bu mazhariyetle insan-ı kamil, beyt-i emindir. Kur’an’ın ifadesiyle ‘emin belde’dir. Ayette “Vettini vezzeytuni ve turi sinine ve hazelbeledil’emin. Legad halaknel’insane fi ahseni takvim. Sümme redednahü
esfele safilin. / İncire, zeytine, Tur dağına ve o emin beldeye yemin
ederim ki, biz insanı en güzel biçimde yarattık, sonra onu aşağıların aşağısına indirdik.” (Tin, 1-5) buyruluyor.
Ruhu şad olsun insan-ı kamil Kemal Zurnacı Hazretleri, bu konuda
“İncir ilm-i hakikattir, zeytin ilm-i şeriattır, Tur ilm-i tarikattır, Emin
Belde ise ilm-i marifettir. Bir salik, hakikat-i ilahiye keşfine mazhar olup,
hakikatin kendi farkı olan şeriata ulaşır da, o vahdet ve kesreti kendinde
cem eden Tur’u Sina yoluyla, öyle bir marifete kavuşur ki; o salik ‘emin
belde’ yani insan-ı kamil olur.” buyurmuştur.
İşte böyle bir kemalatla “emin belde” olan insan-ı kamil, aşağıların
aşağısı olan bu imtihan aleminde ve insan suretinde gizlidir, yani gizli
hazinedir. Çünkü o, Allah’ın mertebeleri mazharıyetiyle Hakk’ın kemal
zuhuru olup, hadis-i kudside buyrulan “İnsan benim sırrımdır, ben
insanın sırrıyım.” Mazhariyetiyle sırrullah yani Allah’ın sırrıdır. Velhasıl
bu alemde ‘Seba’i mesan’ olan yedi tekrarlanan ayet cevheri, yedi tevhid
mertebesi mazhariyetiyle, Allah’ın sırrı ve gizli hazine olup, insan suretinde gizli olan Emin belde; insan-ı kamildir ki, bu beyan ediliyor. Allahualem.
O mir’at-ı Muhammed’dir görünmez masiva onda
O bir nur-ı mücelladır odur mazhar-ı zatullah
Mir’atı Muhammed, Hz. Muhammed (sav) aynası demektir. Hz.
Resulullah Efendimiz “Ben bu alemden geçtikten sonra beni kabirde
aramayın, bulamazsınız. Benim varisim olan ilim sahiplerini bulun, ben
ordayım, beni orada bulursunuz.” buyurmuştur. Başka bir hadis-i şerifte
ise “Selman bendendir, ben Selman’dan.” buyruluyor. Yani Selman
bende eridi, Selman’ın kendine mahsus cahiliye değerleri, zanları kalmadı, onda zahir olan kemalat, ruhaniyet bana ait olan Nur-u Muhammed’tir.
Bugün dahi meslek-i Resul telkin ve irşadına mazhar olan bir kimse,
Selman-ı Farisi gibi Nur-u Muhammed mazharıyetiyle evlad-ı Resul-ü
maneviye karışıp, manen evlad-ı Resul olur. Her kim evlad-ı Resule
karışırsa, Muhammedi bir kulluğa kavuşur ve Muhammedi kulluk ahvaliyle yaşar. İşte böyle bir kulluğun mir’atında / aynasında Nur-u
Muhammed gözükür. Çünkü hadis-i şerifte “Allah beni nurundan,
178
müminleri de benim nurumdan yarattı.” Buyruluyor. Nur-u
Muhammed’le yaratılmak, kulda masiva, yani Allah’tan gayrı hiç bir şey
bırakmaz ve o kul mazhar olduğu kemalat ve irfaniyetle, Allah’ın zatına
vasıl olup, insan-ı kamil olur. Velhasıl insan-ı kamil marifetine mazhar
olan meslek-i Resul mürşid-i kamili, bu marifetin hem mazharı hem de
tebliğcisi olması itibariyle, mir’atı Muhammed’dir. Çünkü o, nur-u
Muhammed mazhariyetiyle zat-ı ilahiye vasıl olduğundan, onda masiva,
gayriyet olmaz. Allahualem.
Ara bir mürşid-i dana seni hem eylesin agah
Hem ihsan eylesin her gah bulursun tez visalullah
Hiç zaman geçirmeden, bu imtihan alemi olan yeryüzünde yaşayan
ve evvelki beyitlerin açıklamasında vasıflarından bahsettiğimiz, meslek-i
Resul kamil mürşidini bulup; onun irşadına mazhar ol, ancak o zaman
visalullah bulursun, yani Allah’a kavuşursun.
Odur sırr-ı nefahtü hem nefholdu Adem’e ol dem
Buyurdu edeler secde melekler Adem’e Allah
Kur’an-ı Kerim’de “Velcanne halaknahü min gablü min
narissemum. ve iz gaale rabbüke lilmelaiketi inni halikun beşeran min
salsalin min hamein mesnun. feiza sevveytühü ve nefahtü fihi min ruhi
fega’u lehu sacidin. / Hatırla o zamanı ki Rabbin meleklere, ben kupkuru
bir çamurdan değişken cıvık balçıktan bir insan yaratacağım, onu amaçlanan düzgünlüğe ulaştırıp kendi ruhumdan içine üflediğim zaman
önünde hemen secdeye kapanın.” (Hicr, 27-29) buyrulur. Bu eyetlerde
Adem’in suret / beden varlığının yaratılmasından sonra, Rabbimizin
Adem’e kendi ruhundan üflediğini ve meleklere Rabbimizin ‘Adem’e
secde edin!’ emri beyan ediliyor.
Bu Allah’ın emrine melekler riayet ettiler, fakat İblis riayet etmedi.
İblisin emr-i ilahiye riayet etmemesi onun cahilliğindendir. Eğer cahil
olmasaydı Adem’in alleme’l esma, yani alemlerin mazhariyetlerinden
haber vermesindeki kemalat ve marifeti anlar ve secde ederdi. Haydi
Adem’deki kemalat ve irfaniyeti anlayamadı, hiç olmazsa secde emrinin
Rabbin emri olduğunu bilip, Rabbin emrine uyup secde ederdi. İşte
İblis’in cehli ona engel oldu da, Rabbin emrini çiğnedi ve Adem’e secde
etmeyip huzur-u ilahiden, yani Rabbin huzurundan lanetlenip, kovuldu.
Fakat melekler Rabbin emrine riayet edip, Adem’e boyun eğdiler, secde
ettiler, vesselam.
179
İşte bu beyitlerde, bu kuran beyanının bugünkü murat ve hikmetine
işaret ediliyor. Bugün Ademliğin yani ademiyetin mazharı, meslek-i
Resul irşadıyla makam-ı insana ulaşan zamanın insan-ı kamilidir. O
cümle esmanın ve meleklerin mazhariyetlerinin mahiyet-i sırrına vakıf ve
ariftir. Ondaki bu kemalata secde etmek gerekir ki, bu secde namaz secdesi gibi bir secde olmayıp, bu secdeden maksat, ademi kemalata
tenezzül ve tevazulu olup, kabullenmektir. Kulun İblis gibi cehaletle
hareket edip de, Hakk’ın cemal-i vechini gösterdiği ademiyetten
lanetlenip kovulmaması için, ademi kemalatı, yani ademiyeti tevazu ve
tenezzülle kabullenmesi gerekir.
Çünkü Rabbin Adem’e kendi ruhundan ruh üflemesi itibariyle,
ademiyet Rabbin kemal zuhurudur ki, o kemalata saygı gösterip de kabul
etmek, Allah’ın emridir. Çünkü kulun halkiyetinin gayesi, ademi marifet
ve kemalatla Rabbine kul olmasıdır. Niyazi Mısri Hazretlerinin;
Saldın şikare (ava) çün beni
Adem olup bulam seni
buyurduğu gibi, ademiyete mazhar olmadan hiç bir kul, insan-ı kamil
olamaz ve halkiyetinin yüce amacı olan Rabbına kavuşamaz. Allahualem
Ara bul Adem’i nerde tenezzül eyle et secde
Geçip kibrinden et tevbe suçun afveylesin Allah
Kur’an’da “Meleklerin tümü toplu halde secde ettiler, İblis
müstesna. O secde edenlerle birlikte olmaya karşı çıktı.” (Hicr, 30-31)
buyruluyor. Bu ayetlerde buyrulduğu gibi melekler Allah’ın emrine
uyup, Adem’e secde ettiler, fakat orada bulunan İblis emr-i ilahiye
uymadı ve secde etmedi. Kendi aklıyla kıyas yaptı ve ben Adem’den
önceyim, çünkü Adem topraktan yaratıldı, ben ise ateşten yaratıldım,
dedi. Ateş topraktan önce yaratıldı, toprak daha sonradır diyerek, cehaletle kendi kendine kıyas, yani mukayese yaptı ve Adem’in kemalat ve
marifetini göremedi ve secde etmedi. Böylece İblis Allah’ın emrini çiğneyip isyan etti ve Allah’ın huzurundan lanetlenip, kovuldu.
Bu itibarla her zamanda ve bu gün, bir kimse; ben kendi kendime
yaradılışımın yüce amacına ulaşıp, Rabbin huzurunu bulurum, kendi
anlayış ve bilgilerimle Rabbime vuslat ederim deyip de, böyle kıyas, yani
mukayeseleriyle hareket ederse, o kimse İblis gibi yapmış olur. Ademiyetten mahrum kalıp, Rabbine kavuşamaz. Bir kimsenin bu alemde
Rabbine vasıl olmaması, onun Allah’ın huzurunu ebediyen bulamaması
ve Allah korusun, Rabbin huzurundan kovulmasıdır. Çünkü Kur’an’da
180
“Bu dünyada kör olan ahirette de kördür.” (İsra, 72) buyrulur. Bunu
beyanla “Sen de bu günkü ademiyetin zuhurunu ara bul ve nerede buldunsa hemen secde et, yani tenezzül edip kabullen. Sen de ademi kemalat
ve marifete mazhar ol.” deniliyor. “İblis gibi kibirlenme, bu hal ve anlayışından tevbe edip bu ahvalini terk et ki, Rabbin huzurundan, Rabbine
vuslattan mahrum olmayasın.” Demektir.
Odur ab-ı hayat bahri içenler oldular naci
Bulup hayyü’l ebed baki beka ender bekabillah
Üzerinde yaşadığımız bu alem yeryüzüdür. Kulun bu aleme mahsus
olan ahvali ise dünyadır. Her kulun dünya ömrü vardır. Bu ömür, bu
dünyada yani yeryüzünde kulun yaşadıklarıdır. Kullar içinde akl-ı maaş
olanlar vardır ki, onlar hep bu dünyayı gözetirler; ahiret aleminin varlığına inanmayıp, daima dünyada nefislerinin tabiattan aldığı lezzetlerle
meşguldürler. Bu dünyanın değer ve lezzetlerinden başka bir şey
bilmeyip ve inanmadıklarından bunlar, ehl-i dünyadır. İşte böyle ehl-i
dünya olanların anlayış ve zannına göre insan, yani kul ölümlüdür ve bir
gün hayatı biter, yok olur.
Bir de kullar içinde, akl-ı mead olup ahirete iman edenler vardır.
Bunlar vahye ve peygambere tabi olup, dünya hayatından sonra ahiret
yaşantısının devam edeceğine inanırlar ve kulun cennet nimetleri ile
gıdalanıp ahirette ölümsüz olarak yaşayacaklarına iman ederler.
Beka, ölümsüzlük demektir. Bu müminler, ahiret hayatının bekasına
iman ettiklerinden, ahiretteki beka hayatı için amel-i salih, yani iyi-güzel
işler üretirler. Günah işlememeye gayret ederler ve Allah’ın razı olduğu
emirleri yapar, yasaklarından kaçarlar. Fakat bu müminler, kendi varlıklarını Hak’tan ayrı zannettiklerinden, Hak’tan mahcup / perdelidirler ve
Hakk’a vuslat edemezler. Bunlar ehl-i ukba olup, nispet varlıklarıyla
ahirette cennet nimetleriyle ebediyen diri, yani nefsi ile bekada olurlar,
vesselam.
Kullar içinde makam-ı insanla akl-ı küle mazhar olanlar vardır.
Onların kulluklarının amacı, ne bu dünyanın lezzetleri ne de amel
cennetin nimetleri olmayıp, kulluklarının yüce gayesi, Hakk’a vasıl olup,
hep Hak’la, ebediyen var olmaktır, yani bekabillaha ulaşmaktır. İşte
bunlar tevhid-i hakiki ehli olup, bu alemde Hakk’a vasıl olduklarından,
gerek dünyada, gerekse ahirette daima Hak’la var olup, bekabillah
marifet ve zevkiyle yaşarlar. Bu itibarla beka hayatı ahiret hayatıdır.
‘Beka ender beka’ ise, kulun bekabillah marifet ve kemaline mazhar
olmasıdır.
181
Ab-ı hayat, ölümsüzlük yani beka suyudur / içeceğidir. Hz. Pir
Efendimiz “Ab-ı hayat, Ab-ı tevhiddir.” diyor. Bu itibarla hangi kul,
kamil mürşidi bulur da onun irşadıyla zikr-i daim ve tevhid-i hakiki keşfi
irfaniyetine ulaşırsa, o kul; Ab-ı hayattan, ölümsüzlük suyundan içip naci
olur, yani kurtuluşa erip ölümsüzlüğe kavuşur ve beka ender bekaya, yani
bekabillaha mazhar olur.
Gel ey Fehmi ara bir yar seni Allah’a etsin yar
Musa ol etme sen hiç ar ki Hızr’a göndere Allah
Kur’an’da “Bir zaman Musa genç dostuna / arkadaşına dedi ki: İki
denizin birleştiği yere kadar hiç durmadan, dinlenmeden yürüyeceğim;
yahut gerekirse seneler ve seneler harcayacağım…” (Kehf, 60) Buyrulur.
Böyle azimli ve kararlı bir yolculuktan sonra Hz. Musa, iki denizin birleştiği yere vardı. “Orada kullarımızdan öyle bir kul buldular ki, biz ona
katımızdan bir rahmet vermiş, lütfumuzdan ilm-i ledün öğretmiştik.
Musa ona dedi ki: Sana öğretilen rüştü / ilmi / kemalatı bana da öğretmen
şartıyla sana tabi olayım mı?” (Kehf, 65-66)
İşte bu ayetlerde beyan edilen, Allah katından bir rahmet ve lütufla
ilm-i ledün mazharı olan kul, Hızır’dır. Bu kulun Hızır olduğunda, bütün
gelmiş geçmiş veliler ve ehl-i kemal ittifak etmişlerdir. Hızır’ın mazhar
olduğu ilim, ilm-i ledündür. İlm-i ledün, lügatca ilm-i batın demektir.
İlmi tevhid-i hakiki irfaniyeti ilm-i ledün marifetidir.Bu bakımdan
tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olan mürşid-i kamil, Hızır olup, bu
alemde her zaman mevcuttur.
Hz. Musa (as) Allah’ın emriyle Hızır’a gitti ve giderken büyük bir
azim ve kararlılık göstererek arkadaşına, yani Yuşa’ya, gece gündüz hiç
dinlenmeden gerekirse senelerce yürüyeceğim ve Hızır’ı muhakkak gidip
bulacağım dedi. Bu konuda hiç ar etmedi, yani ‘Ben peygamberim,
benim bilgim bana yeterlidir.’ deyip de, büyüklenmedi. Hızır’ı bulunca
da ona, Allah katından bir lütuf, ihsan olarak sana öğretilen ilm-i ledünle
beni irşad etmen, yani bana da mürşitlik yapıp ilm-i ledünü öğretmen
şartıyla sana tabi olayım mı? Dedi. Sonra Hızır’la anlaşıp beraber
yolculuk yaptılar ve bu yolculuğunda ledünü öğrenip, yani ledünle irşad
olup müşküllerinden kurtuldu.
Bu Kur’an beyanının, bu gün bize hitap eden murat ve hikmetini
beyanla, Fehmi Efendi Hazretleri “Sen de Hz. Musa gibi olup, büyüklenmeyip, tevazulu ol ve ar etme, zamanın Hızır’ını, yani kamil mürşidini
bul, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle irşad olup rüşde / kemalata mazhar ol.”
diyor.
182
*
*
*
40
Bu alem mebdei sensin evvelsin ya Rasulallah
Nübüvvet hatemi sensin ahirsin ya Rasulallah
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Resulullah (sav)
Efendimiz’in vücudu üçtür: Birincisi vücud-u unsuru; yani beden, beşer
183
vücududur. İkincisi, vücud-u misali, ki rüyada görülendir. Üçüncüsü ise,
nur-u vücududur.” diyor. Hadis-i şerifte “Allah evvela bir cevher yarattı,
o cevherden de cümle alemleri yarattı.” buyrulmuştur. Ehl-i kemal
büyükleri, bu yaratılan ilk cevherin Nur-u Muhammed olduğunu beyan
etmişlerdir. Yine Hz. Resulullah Efendimiz “Allah evvela benim nurumu
yarattı.” buyurmuştur. İşte bu beyanlardan da anlaşıldığı gibi Cenab-ı
Hakk’ın kendi varlığından ilk zuhur-u halkiyeti, Nur-u Muhammed’dir.
Allah cümle alemleri Nur-u Muhammed’in tafsili olarak yaratmıştır.
Allah’ın varlığı yani uluhiyet, beş varlıkla zahirdir: Bunlar; zat, sıfat,
esma, ef’al ve ahkam varlığıdır. Bu varlıkların kemali, vücud-u Nur-u
Muhammed’le zahir olmuştur. Alemler dediğimiz cümle varlıklar, Nur-u
Muhammed’den yaratılması itibariyle tafsilat-ı Muhammed’tir, yani Nuru Muhammed’in detaylanmasıdır. İşte cümle alemlerin evveli, Nur-u
Muhammed (sav) olması itibariyle “Bu alemin mebdei / başlangıcı sensin
ya Resulullah.” buyruluyor. Kur’an-ı Kerim’deki “O, Allah’ın resulü ve
nebilerin sonuncusudur…” (Ahzab, 40) Beyanına göre ise, Hz.
Peygamber Efendimiz, unsur beden vücudu itibariyle, nebilerin, yani
peygamberlerin sonuncusu / ahiridir. İşte bu itibarla “Alemin mebdei /
başlangıcı ve nübüvvet hatemi yani nebilerin sonuncusu sensin ya Resulullah.” buyruluyor.
Cem’i kurb-i feraizde batınsın Hak olur zahir
Nevafil kurb-i hazrette zahirsin ya Rasulallah
Hz. Pir efendimiz “Hakikat-i ilahiye zattır, hakikat-i Muhammediye
sıfattır, hakikat-i Ademiye esmadır.” diyor. Ehl-i kemalin Allah’a yakınlığı ise, iki mertebenin neşesiyledir: Yakınlığın biri, kurb-u feraiz / farz
yakınlığıdır ki, seyr-i sülukun cem mertebesi halidir. Bu yakınlık, Hak
zahirinde, kul, yani halk ise batında cem müşahedesidir. Yani Allah’ın
kulu olan Hz. Peygamber Efendimiz de dahil, yaratılan yani halk olan her
ne varsa batın olup, kulun kuvvesinde Hak zahirdir. Bu makamın hal-i
neşesinde, salikin nazarında hep Hak vardır ve daim Hak görür. Diğer
yakınlık ise, kurb-u nevafil yakınlığı olup, seyr-i sülukun hazret-ül cem
mertebesinin hal ve neşesidir.
Hazret varlık demektir ki, bu mertebenin yakınlığı; Cenab-ı Hakk’ın
kendi vahid / Bir olan bedeninden, cümle alem-i kesreti yani cümle varlığı yaratarak, halkı zuhura getirip, halkı zahirinde, Hakk’ı batında
müşahededir.Bu mertebenin yakınlığı Hakk’ı batın, halk-ı alemi ise
zahirinde cemdir.Bu mertebenin müşahedesinde halk zahir olduğu için,
hakikat-i Muhammediye ve aynı zamanda ruh-u cemadat (ki topraktır),
ruh-u nebatat (ki bitkilerdir), ruh-u hayvan (ki hayvanlardır), ruh-u insan
ve insanlığa ait olan mümin, münafık, kafir vb. cümle huylar ve ahlaklar,
melek, şeytan, varlık olan cümle kesret alemi, ve Nur-u Muhammed
184
zahirdir. İşte bu itibarla “Makam-ı hazret-ül cemde, yani nevafil kurb-i
hazrette zahirsin, makam-ı cem olan kurb-i feraizde ise batınsın, ya
Resulullah.” buyruluyor. Allahualem.
Senin esrar-ı mi’racın fenafillah olan bildi
Bekabillah bulan erdi o zevke ya Rasulallah
Hz. Peygamber Efendimizin miracı ikidir: Biri cismanidir ki, bu
cismani olan miraç Kur’an’da “Bütün varlıkların tesbihi o kudretedir ki,
kulunu gecenin birinde Mescid-i Haram’dan çevresini bereketlendirdiğimiz Mescid-i Aksa’ya yürütmüştür. Bu, ayetlerimizden bir kısmını o
kulumuza göstermek/onu ayetlerimizden biri olarak göstermemiz
içindir…” (İsra, 1) ayetiyle beyan edilir. Bu, mucize olarak gerçekleşen
ve Hz. Peygamber’in alemleri şereflendirmek için yaptığı miraçtır. Bu
miraç sadece ve sadece, yalnızca Hz. Resulullah Efendimize mahsustur.
Çünkü Hz. Peygamber Efendimiz alemlerin aslı olduğu için, alemler
varlıklarını muhtaç olduğu o yüce şahsiyeti görüp, onunla yani Hz.
Muhammed (sav)’le şeref bulmak istedikleri için, bu cismani miraç
mucize olarak vukua gelmiştir.
Diğer miraç ise, Hz. Resulullah Efendimizin ruhani miracıdır. Necm
Suresindeki “Sonra iyice yaklaştı ve sarktı. İki yayın beraberliği gibi
belki ondan da yakın. Böylece vahyetti kuluna vahyettiğini, kalb yalanlamadı gördüğünü.” (Necm, 8-11) “And olsun ki Rabbinin en büyük
ayetlerinden bir kısmını gördü.” (Necm, 18) Ayetleriyle beyan olunan
miraçtır.
İşte Hz. Resulullah’ın bu ruhani miracını, cümle peygamberler yaptığı gibi, cümle insan-ı kamil olan veliler de yaparlar. Çünkü bu ruhani
miraç, kulun kendi hakikatine yönelip Rabbine vasıl olması, yani
kavuşmasıdır. Her kim ki, kendinin ve cümle alemin nispet varlığının
yokluğunu, makamat-ı tevhidin fenafillah keşfi irfaniyetiyle bilip arif
olursa, o kul yine makamat-ı ittihadın müşahedesiyle bekabillaha, yani
Hakk’ın ebedi, baki olan varlığına kavuşur ve o daima Hak’la yaşar, hep
Hakk’ı görür ve bekabillahla zevklenir. İşte bu fenafillah ve bekabillah
kemalat ve marifeti, Hz. Peygamberin ruhani miracı olan mazhariyet
olduğundan, Fehmi Efendi Hazretleri “Senin miracının sırrını, fenafillah
olan bildi, bekabillah bulan zevkine ulaştı, ya Resulullah.” diyor.
Makam-ı kabe kavseyn’e nebiler hep ayak bastı
‘Ev edna’ sırrına sadr-ı eminsin ya Rasulallah
185
Kur’an’ın “Kabe kavseyn ev edna / iki yayın beraberliği gibi, belki
ondan da yakın.” (Necm, 9) beyanındaki “Kabe kavseyn” seyr-i sülukun
cemm-ül cem mertebesidir. Bu mertebenin kemalatı aynı zamanda
makam-ı nübüvvet marifeti olması itibariyle, cümle nebiler yani bütün
peygamberler bu mertebenin marifetiyle peygamberlik yapmışlardır.
Çünkü bu makamın kemalatı, cümle enbiyada mevcuttur.
Aynı ayetteki “ev edna” beyanı ise, makamı ehadiyettir. Bu makam
sadece ve sadece Hz. Resulullah Efendimize mahsustur. İster nebi olsun,
ister veli olsun, her kim olursa olsun, bir kul bu makama ancak Hz.
Resulullah Efendimizin müsaadeleriyle, teberrüken dahil olur. Bu itibarla
‘Kabe kavseyne’ nebiler hep ayak bastı ‘Ev edna’ sırrına ancak sen sadr-ı
eminsin, yani ‘ev edna’ (ki makamı ehadiyet) senin özel makamındır, ya
Resulullah.” demektir.
Sen ol bir şah-ı kevneynsin kamu kullar sana muhtaç
‘Samed’ ismine mazharsın şefi’sin ya Rasulallah
Bu dünya alemi, ahiret alemi ve bütün alemler, varlıklarını Hz.
Resulullah Efendimize muhtaçtırlar. Çünkü kudsi hadiste “Sen olmasaydın, sen olmasaydın felekleri yaratmazdım / halketmezdim.” buyrulmuştur. Hz. Peygamber Efendimiz, vücud-u nur-u Muhammed’le unsur
yani suret aleminin evveli olup, cümle varlıklar vücud-u Nur-u
Muhammed’den halk olmuştur. Mana alemi, yani kulun makam-ı insanla
halkiyeti ise, Nur-u Muhammed mazhariyetiyle başlayıp, vücud-u Nur-u
Muhammed’e ulaşmasıyla kemal bulur. Çünkü Hz. Resulullah “Allah
beni nurundan, müminleri de benim nurumdan halk etti.” buyurmuştur.
İşte Cenab-ı Hakk’ın kudsi hadisteki Hz. Resulullah’a hitaben iki defa
“Sen olmasaydın, sen olmasaydın...” buyurmasındaki hikmet; sen olmasaydın beden varlığımız, yani bu unsur, suretler alemi olmazdı, demektir.
İkinci sen olmasaydın hitabı, mana itibariyledir ki, müminin Nur-u
Muhammed mazhariyetiyle yaratılışıdır, yani kulun makam-ı insanla halk
olup, insan-ı kamil olmasıdır.
Bu itibarla, gerek suret gerek mana aleminde yaratılan cümle kul ve
varlıklar, var oluşlarını Hz. Muhammed’e muhtaçtırlar. Çünkü Cenab-ı
Hakk’ın, Muhammedi kulluğa meyledip ona itibar etmesi, Hakk’ın vahdaniyetinde kendi kendisini bildiği halde, halk kesreti içerisinde
Muhammedi bir kullukla, kendi bilinmekliğine ve müşahedesine
muhabbet etmesindendir. Bunun için Allah, cümle alemleri yarattı ve
yarattıklarından sadece Hz. Muhammed olan zuhuruna, halkiyetine
habibim / sevgilim dedi. Bu itibarla cümle varlıklar, var oluşlarını Cenab-
186
ı Hakk’ın habibi/sevgilisi olan Hz. Muhammed kulluğuyla bilinip müşahede edilmek muhabbetine / aşkına muhtaçtırlar ki,
Süleyman Çelebi Hazretlerinin Mevlid-i Şerif’inde:
Gel habibim sana aşık olmuşam
Cümle halkı sana ata kılmışam
buyrulur. Hz. Peygamber Efendimiz peygamberlerin sonuncusu olup,
kendisinin bu alemde unsur vücudu ve peygamberlikle zuhurundan,
kıyamete kadar yaşamış, yaşayan ve yaşayacak olan tüm insanlık, O’nun
ümmetidir. Yani ümmet-i Muhammed’dir. Hz. Peygamber Efendimiz,
İslam dininin zahir ve batın tebliğ ve irşadıyla, cümle ümmet-i Muhammed’i günah, şirk, isyan, küfür vb. hastalıklardan kurtarıp şifa dağıtmış
ve dağıtmaktadır. Kur’an’da “Onlar için dua et, çünkü senin duan onlar
için bir sükunettir / güvendir.” (Tevbe, 103) buyrulur.
İşte Hz. Peygamber Efendimiz, bu ve benzeri ayetlerdeki
beyanlardan da anlaşıldığı gibi şefaatin mazharı olup, dünyada şifa
dağıtmaktadır. Ahiret aleminde de şifa dağıtacaktır. Bu itibarla şah-ı
kevneyndir, yani dünya ve ahiretin sultanıdır. Çünkü bu dünyada ümmeti Muhammed onun tebliğ ve irşadıyla şifa bulur, ahirette ise Hz.
Adem’den kıyamete kadar gelmiş geçmiş tüm insanlık O’nun şefaatiyle
şifa bulup istifade eder.
Samed, Allah’ın isimlerindendir, yani esma-yı hüsnadandır. Samed
tecellisi, muhtaç olanların ihtiyaçlarını arz ettikleri ve ihtiyaçlarını
giderdikleri Hakk’ın zuhurudur. İşte Hz. Resulullah, Samed isminin
mazharı olması itibariyle tüm insanlığa ve cümle kullara yukarıda beyan
edildiği gibi şifa dağıtır. Allahualem.
Makam-ı Mahmud’un sırrın sana bahşeyledi Allah
Reis-i enbiya sensin imamsın ya Rasulallah
Kur’an-ı Kerim’de “Sana mahsus / özgü bir ibadet olarak gecenin
bir kısmında o Kur’an ile teheccüd kıl / uyanık ol. Umulur ki Rabbin seni
övülmüş bir makama / Makam-ı Mahmud’a ulaştırır.” (İsra, 79) buyrulmuştur. Bu ayet beyanından açıkça anlaşıldığı gibi Makam-ı Mahmud,
yalnız Hz. Resulullah Efendimize mahsus olan bir makamdır. Yani Hz.
Resulullah Efendimizin, makam-ı ehadiyet mazhariyetiyle övülüp
Mahmud ismini almasıdır. Cenab-ı Hak, bu mertebeyi yarattıklarının
içinde sadece ve sadece Hz. Resulullah Efendimize ihsan, ikram ve bahşetmiştir. Cümle peygamberler, Resulullah Efendimize mahsus olan bu
Makam-ı Mahmud’a Hz. Resulullah’ın izniyle teberrüken dahil olup, Hz.
187
Resulullah’ı Makam-ı Mahmud marifet ve zevkiyle ziyaret etmişlerdir.
İşte Hz.Fahr-i Kainat Efendimiz, Hakk’ın yalnız O’na bahşettiği bu
makam-ı Mahmud mazhariyetiyle, cümle enbiyanın, peygamberlerin
imam ve reisi olup, şah-ı enbiyadır.
Sen ol bahr-ı hakayıktan çıkan bir dürr-i yektasın
Sarraflar kıymetin takdir edemez ya Rasulallah
Dürr-i yekta, eşsiz, paha biçilemeyen mücevher demektir. ‘Sarraflar
kıymetini takdir edemez’ demek ise; cümle sarrafların sermayeleri, o
eşsiz mücevheri satın almaya yetmez, demektir. Mana ve hikmet itibariyle: “Ya Rasulullah sen, Cenab-ı Hakk’ın zat mevcudiyetinden zuhura
gelmiş öyle bir kemalatsın, öyle bir şahs-ı kamil-i mücevhersin ki, senin
zuhurundaki kulluğunun kemal-i marifetine muhtaç olmayan yoktur.
Cümle mana aleminin sarrafı olan ehl-i kemal ve ilim-irfan ehli, senin
kemalatın karşısında aciz kalıp, senin marifetinin hudut ve sınırına erişemeyip bitiyor.” demektir.
Bu mevzuda Yunus Emre Hazretleri: “Çulhalar dokumadı, terziler
dikemedi, donunu Muhammedin.” buyurmuştur. Velhasıl, bütün insanlık
Muhammedileştiği nispette insandır ve Allah’a kuldur. Bu itibarla “Ya
Resulullah, kimse senin zuhur-u kemaline hudut çizemez ve seni takdir
edemez. Hiç bir kulun ilmi, irfaniyeti, senin marifet ve kemalatının sınırlarına ulaşamaz.” buyruluyor.
Ol bahr-ı ilmin emvacı yedi kat gökleri aştı
Ol sahra-yı ama’nın Anka’sısın ya Rasulallah
Kur’an’daki “Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an-ı
indirdik.” (Hicr, 87) beyanının mazhariyetiyle, Hakk’ın zat-ı ehadiyetinin
zuhuru olan yedi kat göklerin, yani yedi meratib-i ilahinin hudutsuz
tecellilerinin mahiyetine, ancak senin kemalat ve marifetin ulaşır. Senin
şahsında zahir olan kulluk ancak, o ilahi tecelliler sahrasına ve sonsuzluğuna uçup yükselir, ya Resulullah, demektir.
Sen ol mahbub-u hazretsin seni vasfedemez Fehmi
Sen ol mahzen-i hikmetsin hakimsin ya Rasulallah
Kur’an’da “Hikmeti kime dilerse ona verir, kime de hikmet verilirse
muhakkak ki ona çok hayır verilmiştir. Gönül / kalb sahiplerinden başkası düşünüp anlayamaz.” (Bakara, 269) buyruluyor.
Hikmet, Allah’ın mevcuttaki cümle tecellilerini birbirine karıştırmadan, yerli yerinde müşahede ihsanına kulun mazhar olmasıdır. İşte
ehl-i hikmet ve mürşid-i kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri “Sen,
188
Cenab-ı Hakk’ın mahbubu, sevgilisisin, seni ben nasıl tarif edebilirim ki?
Ben seni vasfetmekten acizim.” Diyor ve devamla “Sen ilm-i hikmetin
kemaline mazhar olan bir şahsiyetsin. Ehl-i kemal ve ehl-i irfanda hakim
olan ilahi tecelliyi yerli yerinde görme hikmeti, senin marifet ve kemalatındır. Çünkü cümle ehl-i hikmette Nur-u Muhammed zuhuruyla sen
hakimsin, ya Resulullah.” buyuruyor.
Batılı bir düşünür, Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretlerinin
eserlerini okur ve Şeyh-ül Ekber’i severmiş. Fakat bu şahıs “Hz.
Muhammed’in bir kitabı, yani Kur’an’ı var, Muhiddin Arabi’nin ise, 600
küsur kitabı olmasına rağmen Şeyh-ül Ekber, ne zaman Hz. Muhammed’den ve kitabı olan Kur’an’dan bahsetse, kaybolup yok oluyor. Şeyhül Ekber’in bunlar karşısında niçin kaybolup, yok olduğunu bir türlü
anlayamadım.” diyor.
İşte Hz. Resulullah Efendimiz, cümle arif, kamil, hikmet ehillerinin
ve pirlerin hakimidir. Onlar bu hakimiyetle şeref bulur, yücelirler ve o
hakimiyette yok olurlar, vesselam.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
41
Bir aceb sırra eriştim eyvallah
189
Buna esrar-ı aşk derler eyvallah
Kur’an’da “Gerçekten biz emaneti göklere, yere ve dağlara arz ettik,
onu taşımaktan çekindiler ve ondan korktular. Fakat insan o emaneti
kabul etti / yüklendi…” (Ahzab, 72) buyrulmuştur. Hadis-i kudside ise
Cenab-ı Hak “İnsan benim sırrımdır, ben insanın sırrıyım.” diyor.
İnsan, Allah’ın kemal tecellisine mazhar olması itibariyle ‘cami’
isminin mazharıdır. İnsandan başka yaratılan hiç bir mahluk, buna
mazhar değildir. Hakk’ın kemal tecellisini kendinde toplayıp, emaneti
yüklenen insanın sırrı, Hak’tır. Kulun yokluğunda zahir olması itibariyle
ise, Hakk’ın sırrı insandır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ilahi
aşkın böyle tuhaf, acayip sırrına eriştiğini ifade ediyor.
Bunu alim avam bilmez eyvallah
Buna ilm-i irfan derler eyvallah
Ehli kemal üç türlü mektep / okul vardır demiştir ki, Bu okullar: 1.
Mekteb-i Sübyan, yani ilkokuldur, orada harfler tanıtılıp okuyup yazma
öğretilir. 2. Mekteb-i Medrese, yani meslek öğrenilen yüksek okul, üniversite vb. Burada meslekler öğretilir. Öğretmenlik, edebiyat,
mühendislik, doktorluk vb. ilimler öğretilir. 3. Mekteb-i İrfan’dır. Burada
öğretilen ilm-i tevhid irfaniyetidir. Bu okulda harflerin hikmeti, mahiyeti
ve kulun kendisinin ve cümle eşyanın iç yüzü öğretilir. Böylece mekteb-i
irfanda kul, kendinin ve cümle varlığın hakikatine arif olur. Çünkü Hz.
Peygamber Efendimiz “Allah’ım bana bu eşyanın içyüzünü öğret.”
buyurmuştur.
Bir kimsenin, eşyanın iç yüzünü / hakikatini ve kendinin / nefsinin
hakikatini öğrenmesi için, mutlaka mekteb-i irfana dahil olup, mürşid-i
kamilin telkin ve irşadına mazhar olması gerektir. Kul ancak o zaman
kamilin irşadı olan zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle,
kendinin ve eşyanın hakikatine ulaşıp, arif ve kamil bir insan olur. Velhasıl, mekteb-i irfana dahil olmayıp, zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i
hakiki irfaniyetine ulaşmamış olanlara avam denir. Avam, hangi ilmin
alimi olup hangi mevki ve makamda olursa olsun, mekteb-i irfandaki
ilm-i irfan irşadından nasiplenmemiş olduğundan, esrar-ı ilahiye arif
olamaz.
Buna sırr-ı Kur’an derler eyvallah
Bunu ehl-i hicab bilmez eyvallah
190
İmam-ı Gazali Hazretleri “Kur’an’ın, neresinden okursanız okuyun,
ya Hakk’ın zatından, ya sıfatlarından, ya da ef’alinden bahseder. Ki bu
Kur’an’ın sırrıdır.” diyor. Hadis-i şerifte “Kur’an ve insan ikiz
kardeştirler.” buyrulmuştur. Hazreti Pir ise “İnsan Kur’an’ın metnidir /
özetidir.”diyor. Bu itibarla bir kimse mekteb-i irfan irşadına mazhar
olursa, kendi nefsinde ve cümle alemdeki zat-ı ilahi, sıfatı ilahi ve ef’ali
ilahi tecellilerinin müşahedesiyle arif olur. İşte böyle arif bir kul,
Kur’an’ın ikiz kardeşi ve Kur’an’ın sırrı olur. Fakat bir kimse mekteb-i
irfan irşadından nasiplenmezse, o kimse Hakk’ın zat, sıfat ve ef’al tecellilerinden hicaplı / perdeli olur, sırr-ı Kur’an’ı bilemez.
Bunu ehl-i sevab bilmez eyvallah
Bunu Hızr u İlyas bilir eyvallah
‘Ehl-i sevap’ sevaplar karşılığında nefsini cehennemden kurtarıp,
amel cenneti nimetleriyle lezzetlendirmek için kulluk yapanlar demektir.
Böyle sevap ehli olan kimse, esrar-ı ilahiye vakıf olmaz. Çünkü onun,
nefsini cehennemden kurtarıp cennet nimetleri sevdasıyla olan kulluğu,
Rabbine kavuşmasına engel olur. Hızır ve İlyas (as) ab-ı hayat, yani
ölümsüzlük suyu içmiş olup, her zaman sağdırlar. Hızır velidir. İlyas ise
nebidir / peygamberdir. Hızır velayetle, Hz. İlyas ise nübüvvetle kıyamete kadar ehil olanları irşad ederler. Bunlar, zikr-i daim uyanıklığı ve
makamat-ı tevhid irfaniyeti olan ab-ı hayatla bu gün dahi diri ve ölümsüz
olup, ebediyen sağdırlar.
Bunu beyanla, Yunus Emre Hazretleri:
Yunus öldü diye sala verirler,
Ölenler hayvandır aşıklar ölmez
Demiştir. Bu itibarla “Esrar-ı aşkı ve sırr-ı ilahiyi, nefsinin amel
cenneti nimetlerinden istifadesi için kulluk yapan ehl-i sevap bilmez.
Zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle ab-ı hayata kavuşmuş olan
Hızır ve İlyas bilir.” buyruluyor.
Buna vasl-ı beka derler eyvallah
Buna sırr-ı Mustafa derler eyvallah
Hazreti Peygamber Efendimizin her isminin bir hikmeti vardır.
‘Mustafa’ ismi ise, halk isneyniyetinden, ikiliğinden eser kalmamış bir
arınmışlığı ifade eder. Hangi kul böyle bir arınmışlığa ulaşırsa, vasl-ı
bekaya, yani Allah’ın ebediyetine kavuşup, ebediyen Allah’la diri olur.
191
Bunu Al-i Aba bildi eyvallah
Buna seb’al mesan dendi eyvallah
Al-i Aba; Hazreti Peygamber’in örtüsü / abası altında olanlardır.
Ehl-i Beyt, evlad-ı Resul demektir. Pençe-i Al-i Aba ise, Hz.
Resulullah’ın örtüsü / abası altındaki beş kişi demektir. Hz. Ali, Hz.
Fatma, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve Hz. Peygamberle beraber bu beş kişi,
pençe-i Al-i Aba’dır.
Hıristiyan rahipler, Hz. Resulullah’ı yalancılıkla itham ettiler. Bunun
üzerine vahiy geldi ve “De ki; oğullarınızı ve oğullarımızı, kadınlarınızı
ve kadınlarımızı, kendinizi ve kendimizi alıp meydana çıkalım. Kim
yalancı ise lanetleşelim / Allah’ın laneti yalancıların üzerine olsun
diyelim.” (Al-i İmran, 61) Buyruldu. Bu ayet vahyedilince, Hz. Peygamber Efendimiz, Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’i alıp,
hep beraber beş kişi, Hıristiyan rahiplerle lanetleşmek için meydana çıktılar. Fakat Hıristiyan rahipler korktular ve meydana çıkmadılar. Bunun
üzerine Hz. Peygamber Efendimiz abasını sırtından çıkararak, Hz. Ali,
Hz. Fatma, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin’i örttü ve “Benim Ehl-i Beyt’im / Ev
halkım bunlardır.” dedi. İşte “Pençe-i Al-i Aba” Hz. Peygamber’in yüce
örtüsünün altında olan Ehl-i Beyt’tir.
Ehl-i Beyt üçtür: Birincisi, yukarıda ifade edilen Hz. Peygamber
Efendimizin kızı, damadı ve torunları olan “pençe-i al-i aba”dır. İkincisi;
Hz. Peygamber’in soyundan olmayıp Nur-u Muhammed’e mazhar olanlardır. Bunlar, Peygamber Efendimizin “Selman benim Ehl-i Beytimdir.”
hadis-işerifinde beyan ettiği gibi olanlardır. Bunların soyca
Hz.Resulullah’la her hangi bir akrabalığı olmadığı halde Ehl-i Beyt
olanlardır ki, hz. Peygamber efendimizin “ehlibeytimdir”dediği
Salmandan başka sahabelerde vardı. Fakat bunların içinde Selman-ı
Farisi, İran’lı bir göçmen olup, Hz.Peygamber’le soyca herhangi bir
yakınlığı, akrabalığı olmadığı gibi, o coğrafya ile de bir ilgi ve alakası
olmaması yönünden çarpıcı bir örnektir. Bu itibarla, Hz. Peygamber’in
soyundan gelmeyip de Nur-u Muhammed (sav)’e mazhar olanlar da
evlad-ı Resuldür, Ehl-i Beyt’tir. Çünkü bunlar, Nur-u Muhammed abasına / örtüsüne bürünmüş olduklarından, bunlara Ehl-i Beyt-i manevi
veya evlad-ı Resul-ü manevi denir.
Yine Hz. Resulullah Efendimiz “Selman bendendir, ben
Selman’dan.” buyurmuştur. Yani, Selman’da kendi cahiliyetine ait hiç bir
anlayış ve hal kalmadı, Selman bana tabi olup benim tabiatımdan oldu ve
Selman’da var olup gözüken benim ahlak ve tabiatım, benim ruhaniyetimdir, demektir. İşte her kim ki, meslek-i Resul’e dahil olursa, o kimsede cehalet kalmaz, onda hz.Resulullahın ahlak ve tabiatı galip olup,
192
Nur-u Muhammed mazhariyetiyle o kimsede, evlad-ı Resul ve Ehl-i
Beyt-i manevi olur.
Kur’an’da“ve legad ateynake seb’an minelmesanii velkur’anel’aziim
/ “Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an-ı indirdik.” (Hicr, 87)
Buyrulmuştur. Evlad-ı Resul’ün, meslek-i Resul irşadıyla mazhar oldukları irfaniyet, işte bu tekrarlanan yedi ayet, yani ‘Seb’al mesan’ irfaniyetidir. Bu itibarla Nur-u Muhammed mazharı olan Evlad-ı Resul ancak, bu
ayette ifade edilen, ‘Seb’al mesan” yani / tekrarlanan yedi ayet’in marifet
ve kemalatı üzere olan kullukla yaşarlar.
Ehl-i Beytin üçüncüsü ise; Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi ve Pir
Seyyit Muhammed Nur Hazretleri gibi olup, Hz. Peygamber Efendimizin
hem soyundan gelip hem de Nur-u Muhammed’e mazhar olan evlad-ı
Resuldür ki, gavs ve mücedditler bunlardan zuhur eder. Velhasıl, sırr-ı
ilahi olan ‘Seb’al mesan’ yani ‘tekrarlanan yedi ayet’in marifet ve kemalatına, Nur-u Muhammed abası / örtüsü ile örtünen, evlad-ı Resul / Ehli
Beyt mazhar olur. Vesselam.
Buna ilm-i Hüda derler eyvallah
Buna sırr-ı Kur’an derler eyvallah
“Bu öyle bir ilim ve irfaniyettir ki, Hüda-i İlahi’nin, yani Allah’ın
hidayetle olan zuhurudur. Bu hidayet mazhariyeti aynı zamanda
Kur’an’ın sırrıdır.” buyruluyor. Çünkü Seb’al mesan, yani tekrarlanan
yedi ayet; yedi meratib-i ilahi olup, bu mertebelerin keşf-i marifetiyle
kul, insan-ı kamil olur. İnsan-ı kamil ise, Hz. Resulullah’ın “Kur’an ve
insan ikiz kardeştir” beyanı mazhariyetiyle Kur’an’ın sırrıdır. Bu itibarla,
hangi kul meslek-i Resul’de meratib-i ilahinin müşahedesine ve marifetine ulaşırsa o, Kur’an’ın esrarına vakıf olur.
Bu bir kenz-i ahfadır kim eyvallah
Bu bir mülk-i bekadır kim eyvallah
Cümle halk-ı alemin mevcudiyetindeki Allah’ın sırrı, insan-ı kamile
açıktır, ayandır. Kamil, mazhar olduğu marifet ve kemalatla eşsiz bir
hazinedir. Her kim zamanın kamilini bulur ve onun irşadına mazhar
olursa, o kendinde ve cümle alemde mevcut olan Rabbine kavuşur.
Kulun Rabbine vasıl olup kavuşması ise, öyle bir yüce mülktür ki, bu
aynı zamanda kulun bekaya ulaşıp ölümsüzleşmesi, daima diri olması
demektir.
Bu bir fazl-ı Hüda’dır kim eyvallah
Buna ihsan-ı Hak derler eyvallah
193
İlimler iki şekilde tahsil edilir: Biri kesbidir ki; kulun gayretiyle
kitaplardan, okullardan, örflerden, mürşitlerden vb. ilim öğrenmesidir.
Diğeri ise vehbidir, yani kulun karşılıksız bahşiş ve ihsan’a mazhar
olmasıdır. Bunu beyanla hadis-i şerifte “Siz bildiklerinizle amel edin,
Allah bilmediklerinizi size öğretir.” buyrulmuştur. Yani kulun kesb edip
de öğrendiği bilgiyle kulluk, ibadet yaparken, bilmediklerine arif olması
ona vehbidir, bağıştır. Bunu beyanla Kur’an’da “Orada kullarımızdan
öyle bir kul buldular ki, biz ona katımızdan bir rahmet vermiş, lütfumuzdan ilm-i ledün öğretmiştik.” (Kehf, 65) buyrulur.
Bu itibarla vehbi olan irfaniyet, Cenab-ı Hakk’ın fazilet ve cömertliğinden kuluna hidayet zuhuruyla karşılıksız yaptığı ihsandır. Mesela
bir kimsenin, mürşid-i kamilden aldığı telkini ezberleyip, hıfz etmesi
kesbidir. Fakat kamilden tahsil ettiği ilmin müşahedesinden hasıl olan
irfaniyet, vehbidir. Velhasıl kulu Rabbine ulaştırıp kavuşturacak olan
irfaniyet, yüce Allah’ın fazlından yaptığı karşılıksız hidayet lütuf ve
ihsandır. Bu ise, bir kulun mazhar olabileceği en ala bahşiştir.
Allah, cümlemizi vehbi olan bu bahşiş ve ihsana mazhar kılsın.
Buna dad-ı Hak derler eyvallah
Bu bir ahd-ü vefadır kim eyvallah
Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de “O sana biat edenler var ya; onlar
gerçekte Allah ile bey’atlaşıyorlar. Allah’ın eli onların elleri üstündedir.
Kim ahdini / bey’atını bozarsa, döneklik ederse; kendi aleyhine döneklik
etmiş olur. Kim Allah’a verdiği sözde durursa, Allah ona büyük bir ecir /
ödül verecektir.” (Fetih, 10) Buyuruyor.
Bu alemde mürşid-i kamilin telkin ve irşadı, emr-i ilahi tebliğinden
başka bir şey değildir. Kamil olan bir mürşid, kat’iyyen Allah’ın emrinin
harici bir şey telkin etmez. Asla vahye ters düşmez. Kamil’den alınan
telkin emr-i ilahi olması itibariyle, telkine riayet etmek, Hakk’ın emrine
riayet etmektir. Kamilin gerçek mazhariyeti bu olup, salik de böyle bir
inanç ve anlayışla telkini kabul ederse, o ahidleşmeden / anlaşmadan
ancak, kemalat ve maksat hasıl olur. Çünkü, gerek kamilin telkini,
gerekse salikin kabulü, Allah’ın emri ve Allah’ın kendi mertebesinden
başka bir şey değildir. İşte hangi kul böyle bir ahidleşmeye mazhar olur
da ahdine vefalı, yani sadık olursa, o meratib-i ilahi keşfi marifetiyle arifibillah olup, insan-ı kamil olur ki, bu dad-ı Hak’tır, yani Hakk’ın karşılıksız vergisidir.
Buna ilm-i felah derler eyvallah
194
Buna feyz-i necat derler eyvallah
Sırr-ı ilahiye mazhar olmak, bir insanın yegane ve nihai huzur ve
mutluluğudur. Çünkü insan, meratib-i ilahi keşfi irfaniyetiyle, makam-ı
insana ve aynı zamanda sırr-ı ilahiye arif olur. Bir insanın erişebileceği
daha ala başka bir mutluluk olmaz. Bunu beyanla “İnsanın mutluluk ve
felahı, kurtuluş ve necatı, makam-ı insana ulaşıp esrar-ı ilahiye vakıf ve
arif olmasıdır.” buyruluyor.
Bu bir sırr-ı safadır kim eyvallah
Bu Fehmi’ye atadır kim eyvallah
Arifibillah, insan-ı kamil Fehmi Efendi Hazretleri “Esrar-ı ilahiye
arif olup, bu irfaniyetle zevklenip sefa sürmek bana atadır, yani bana
Hakk’ın hediyesidir. Ki, o hediyenin sevinç ve zevkiyle yaşıyorum.”
diyor.
Allah, bizleri de böyle hediyelere mazhar kılar inşallah.
*
*
195
*
42
Aşkın meyinden bir kadeh içtim
Sarhoş göründüm ağyare karşı
İlahi aşk içkisinden bir kadeh içmek; meslek-i Resul’e dahil olup,
teveccüh görerek salik olmak ve daim zikir uyanıklığından
nasiplenmektir. Hak’tan gafil olup, daim zikir ve tevhid-i hakikiye uzak
ve aşina olmayan kimselerin anlayışına göre; meslek-i Resul’de salik
olmak, tuhaflıktır, acayipliktir yani sarhoşluktur. Ehl-i zikri ve ehl-i
tevhid-i hakikiyi yanlış, şaşırmış hatta sapık olarak değerlendirenler de
vardır. Bunlar Hak’tan gafil ve mahcup/perdeli olan ağyar kimselerdir.
Bunların hep meşguliyetleri Hak’tan başka olan şeylerledir, yani gayriyetledir, vesselam.
Bu beyte enfusi bir mana daha verecek olursak o da şöyledir:
Tevhid-i hakiki marifetine mazhar olan kimsenin hali, daha evvelki cahiliye anlayışına ters gelir. Çünkü o zamanki anlayışı gayriyet ve masiva
ile doludur ve Hak’tan gafildir. Cenab-ı Hakk’ı mevhum olarak
kaydeder. Fakat makamat-ı tevhide süluk ederse, Hakk’ın kendinde ve
cümle alemde, eşyada mevcut olduğunu müşahede eder. İşte bu irfaniyet,
gayriyet içeren eski cahiliye anlayışına göre terstir, sarhoşluktur. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Salik olup da aşk-ı ilahiye mensup
olunca, Hak’tan gafil olan ağyar, beni tuhaf, acayip yani sarhoş gördü.”
diyor.
Mir’at-ı ef’al gösterdi sun'un
Nakkaşın gördüm gergefe karşı
Nakkaş, nakış yapana denir. Gergef ise nakış yapılan mahaldir,
yerdir. Bu beyitte makamat-ı tevhidin iptida müşahedesi olan tevhid-i
ef’al mertebesi beyan ediliyor. Kur’an’da “Onlara enfus ve afaklarında
ayetlerimizi göstereceğiz. Ta ki, Hak ayan beyan belli olsun / görünsün.”
(Fussılet, 53) Buyrulur. Bu beyan mazhariyetiyle Fehmi Efendi Hazretleri “Tevhid-i ef’al aynasında / mir’atında, fail olan Allah’ı enfusta, yani
kendi nefsimde ve afakta, yani cümle alem gergefinde, her fiilin faili
olarak gördüm.” diyor. Bu itibarla bir salik, tevhid-i ef’al müşahedesine
ulaşır, kendinde ve cümle alem gergefinde, Cenab-ı Hakk’ı her fiilin faili
olarak müşahede ederse, gergefteki her nakışta nakkaşı görmüş olur.
Vesselam.
Necm ü kamerdir şemsin sıfatı
Durdular kıyam zatına karşı
196
Necm yıldız, kamer ise ay demektir. Yıldızların ve ayın ışığı kendinden olmayıp güneştendir, onlar ancak güneşin ışığını yansıtırlar. Eğer
güneşin ışığı olmasa ay ve yıldızda ışık ve aydınlık olmaz. Bu itibarla
Hakk’ın zatı cümle varlıkta mevcut olmasa, bu alemde ne sıfat, ne de
ef’al olur. Ef’al ve sıfatın varlığı zat-ı ilahiyle ayaktadır.
Bülbüle gelse baharın zevki
Nice sabreder ol güle karşı
Bahar, mevsimler içinde kıştan sonra gelir ve tabiat yeni bir çehreye
bürünür, bütün bitkiler ve hayvanlar kış uykusundan uyanırlar. Bülbül
ise, baharda daima aşık olduğu gül ve kokusuyla meşgul olur. İşte bir
kimse, meslek-i Resule dahil olup, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid
müşahedesine mazhar olursa, o kul cehalet kışı olan gaflet uykusunu terk
ederek, bahar mevsimi doğuşuyla, yani daim zikir ve tevhid-i hakiki
irfaniyetiyle uyanır. O kulda hidayet-i Nur-u Muhammed galip ve hakim
olur. Bülbülün daim ötüp, gül ve gül kokusunu aradığı gibi, o kul da zikri daim uyanıklığıyla, hidayet-i Nur-u Muhammed’in zahir olduğu ehl-i
kemali ve onların meclisini arar. O, gül kokan Nur-u Muhammed zuhurunun zevkine mazhar olmaya gayret eder ve bu konuda sabretmez,
sabırsızdır.
Olsa muhabbet vasl-ı mahbubdan
Cennet kurulur aşığa karşı
Mecnun, Leyla’nın işçilere sırayla yemek dağıttığını görür ve
işçilerin arasına karışarak yemek almaya gider. Herkes yemeğini alırken
sıra Mecnun’a gelince, Leyla elindeki kepçeyle Mecnun’a vurup, onu
kovar. Bunun üzerine diğer işçiler Mecnun’a “Leyla sana niçin vurdu?”
dediklerinde Mecnun “Leyla’m bana sizinki gibi sıradan değil, özel
muamele yaptı.” der.
İşte her kim aşk-ı ilahiye mazhar olursa, o aşığın cenneti de, zevk-i
sefası da, mahbubunun / sevgilisinin ona teveccüh ve muhabbetidir. Yani
ilahi sevgilinin, aşığın aşkına karşılık vermesidir ve aşık ile maşukun
karşılıklı sevişmeleridir. Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “Onlar Allah’ı sever,
Allah da onları sever…” (Maide, 54) buyrulmuştur.
Şems-i hakikat doğmuş görünse
Muhabbet olmaz esmaya karşı
Tarikat ve cemaat ehli bazı kimseler, Allah’ın isimlerinden bazı
isimleri adetle, sayı ile tesbih ederek, o isimlerle meşgul olur ve bu meş197
guliyetten keyif alırlar. Bazı tad ve haller elde ederler, ve Hakk’ı o halle
kaydederler, bunu da kemalat bilirler. Böyleleri cümle esmanın
müsemması olan zat-ı ilahiden gafil ve mahcup olup, zat-ı ilahiyi
mevhum zannederek, mevcut kabul etmezler.
Tevhid-i hakiki ehli olan ise, zat-ı ilahiye her tecellide mevcut olarak
müşahede ederek vasıl olduğundan, mevcutta ve cümle alemlerde zat-ı
ilahi olan müsemmadan gayrı görmez. Bunu beyanla “Bir kul, tevhid-i
hakiki irfaniyetine ve aydınlığına kavuşursa, ehl-i esma gibi esma ile
kayıtlı olmaz, daima müsemma ile beraber olur. Çünkü ehl-i tevhid-i
hakiki, tarikatçılar ve cemaatçiler gibi esma ehli olmayıp, cümle esma,
ef’al ve sıfat tecellilerinde zat-ı Hakk’a vasıl olduğundan, müsemma olan
zat-ı ilahiden başkasına muhabbet etmez.” buyruluyor.
Pervane duymaz zevk-i vuslatı
Yandı kül oldu cemale karşı
Pervane, ateşin ışığına kendini fütursuzca, cesaretle atıp ve o ateşte
yanıp kül olan kelebek vb. dir. Çünkü pervane ateşin ışığını gidilecek yol
zanneder ve bu zanla ateşe kendini atarak yanıp kül olur. Bütün tarikat ve
cemaatlerde, mürşidin irşadı ile cemal-i ilahi müşahede edilir anlayışı
vardır. Bu itibarla, nakıs / eksik bir mürşide intisap edenleri, o cahil şeyh,
esmaları şu kadar bu kadar sayı ile çektirerek, fazla ibadetler yaptırarak,
rüya tabirleri vb. uygulamalarla beklentiye sokarak avutur. Mürit de onun
bu ve benzeri virdlerinden, şeyhin nazarından medet umar, yani irfaniyete mazhar olacağını, cemal-i ilahiyi müşahede edip Rabbime
kavuşurum zannı ile bekler ve cemal-i ilahiyi görüp Rabbine vasıl olamadan yanıp kül olur, helak olur. Böyle kamil olmayan nakıs mürşidden
irşad bekleyen kimse, Allah’ın cemalini müşahededen mahrum olarak bu
imtihan alemindeki ömrünü heba ederek tamamlar.
Fakat kim, kamil bir mürşid bulursa, o kamil olan mürşid; salike,
zikr-i daim ve makamat-ı tevhidi telkin eder. Zikr-i daim uyanıklığı ve
tevhid mertebelerinin keşfi irfaniyetiyle o salik cemal-i ilahiyi müşahede
eder ve Rabbine vuslat edip, vuslat zevki ile zevklenir, vesselam. Bu itibarla zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olan bir
kimse, adı sanı ne olursa olsun, taraftar ve müntesipleri ne kadar çok
olursa olsun, hangi cemaat ve tarikatın ehli veya müridi, müntesibi olursa
olsun, Allah’ın cemalini göremez ve Rabbine vuslat zevkini tadamaz.
Böyle bir kişi pervane gibi, nakıs / eksik şeyhlerin peşinde, kendisini
doğru yolda zannederek helak eder, yani yakıp da kül eder, demektir.
Bu beyite ikinci bir mana verecek olursak şöyledir: Aşk ikidir ki,
birisinde aşık sevgilisinden aşkına karşılık görür ve sevilir. Böyle olan
198
aşkta aşık, sevgilisiyle vuslat zevk ü sefası sürer. Diğerinde ise, aşık
aşkına karşılık göremez, sever, fakat sevgilisinden sevgisine karşılık
görmez. İşte böyle olan aşığın hali zordur, ızdıraplıdır, çünkü aşkına
maşukundan karşılık göremediği için zevk-i vuslatı tadamaz Allahualem.
Vuslat-ı yarla halvet olanlar
Bakmaz hiç gözü ağyare karşı
Bir kulun, Rabbine vuslat etmesinden daha ala ve ziyade zevki
olmaz. Her kim ki bu keyfiyete mazhar olursa, Rabbinden başka
görmeyip, hep Rabbine bakarak, ilahi sevgiliyle halvet eder ki, onun
gözü ağyar görmez.
Zeliha’ya sor halet-i aşkı
Oldu divane Yusuf’a karşı
Hz. Yusuf, Zeliha'nın hizmetçisi, kölesi idi. Hz. Yusuf, suret olarak
yaratılmış kullar içinde en güzelidir. Zeliha Yusuf'’un güzelliğine
tutulup, aşık oldu. Bu olay şehirde duyuldu ve arkadaşları ‘Sen asil bir
insansın nasıl olur da bir hizmetçiye, köleye aşık olursun.’ dediler ve
Zeliha’yı kınadılar. Zeliha da ‘Siz Yusuf’un güzelliğinden habersiz
olarak konuşuyorsunuz, eğer Yusuf’u görseniz böyle söylemezsiniz.’
Dedi ve onları evine davet etti. Arkadaşları evde otururlarken Yusuf’u
çağırdı, Yusuf gelince orada bulunanlar Yusuf’un güzelliği karşısında
mest oldular, kendilerinden geçtiler ve ellerindeki meyve bıçaklarıyla
ellerini kesip kan revan içinde kaldılar da farkına varmadılar. O zaman
Zeliha onlara ‘Siz Yusuf’u biraz gördünüz de ne hale geldiniz, ya ben ne
yapayım, her daim Yusuf’u görüp onunla beraberim.’ diyerek aşkını,
halini beyan etti. İşte Kur’an-ı Kerim’in Yusuf suresinde daha geniş ve
detaylı olarak beyan edilen Zeliha’nın Yusuf’a olan aşkı, özet olarak
böyledir.
Yusuf, cemal-i ilahi güzelliğini remzeder. Zeliha ise cemal-i ilahiye
aşık olanı remzeder. İşte bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Aşk-ı
ilahiye her kim mazhar olup aşık olmuşsa, o Zeliha gibidir, onun aşkını
ve halini ancak Zeliha olan bilir.” Diyor ve devamla “Zeliha olan ise,
Yusuf’un, yani ilahi sevgilinin aşkından divane olandır.” buyuruyor.
Çünkü Yusuf ikilikten arınmış ruh güzelliğini remzeder. Vesselam.
Ehl-i aşkı sen sanma serseri
Muhabbeti var Allah’a karşı
Hz. Yusuf’un güzelliğini görmeyenlerin Zeliha’yı kınadıkları gibi,
ağyar muhabbetiyle, yani Allah aşkından başka şeylerle meşgul olup aşk199
ı ilahiden nasiplenmemiş olanlar, ehl-i aşkı divane, sarhoş, serseri gibi
görürler. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Ey aşk-ı ilahiden gafil
ve mahrum olan kimse, sen ehl-i aşkı tenkit edip de onların halini hor
görme. Çünkü onlar, Allah'tan başkasına muhabbet etmezler, onlar ancak
muhabbetullah yani aşk-ı ilahiyle gıdalanıp zevklenirler.” diyor.
Fehmi aşıksan ma’şukun tanı
Doldur kadehi ol yara karşı
Kadeh salikin kalbidir, saki ise kadehi dolduran mürşid-i kamildir,
içki ise kamilin mazhar olduğu marifet ve kemalatla olan irşadıdır. Bir
salik o marifet ve kemalat irşadından istifadelendiği nispette Rabbine arif
olur. İşte Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere “Sen,
aşk-ı ilahiye mazharım, Hak aşığıyım diyorsan, mürşid-i kamilin irfaniyetle olan irşad içkisini kalb kadehine doldur. Ancak o irşad seni yarine,
yani ilahi sevgiliye götürür ve kavuşturur.” buyuruyor.
*
*
*
200
43
Gönül şehr-i sarayında gözüm gördü dilarayı
Nice inkar edem zahid ki gördüm ben o bedrayı
Manevi vücudun özelliği beş olup, bunlar: Hafa, ruh, nefs, kalb ve
sırdır. Gönül şehr-i sarayı ise, kalb mertebesinin halidir. Bu makamın
müşahedesinde “Ben yerlere ve göklere sığmam ancak mümin kulun
kalbine sığarım.” kudsi hadisinde buyrulduğu gibi Allah, mümin kulun
kalbine / gönlüne sığar. Kalb, dönücü demektir ki, kalb daima esmalara
döner. Çünkü esmaların mahiyeti kalbde zuhur eder ve kalb hep o mahiyetlere döner. Esmaların mahiyeti ise ikidir: Biri, mahiyeti Hak olan
isimler, diğeri ise mahiyeti halk olan isimlerdir.
İşte kalb, daima gerek Hakk’a, gerekse halka döner. Bir kul, gönül
şehr-i sarayı olan kalb makamının kemalatına mazhar olursa, kalbin
daima döndüğü esmaların mahiyetine vakıf olur ve müsemma olan
Allah’ı her ismin zuhurunda müşahede eder. Saray, sultanın / padişahın
evine denir ki, cümle alemlerin sultanı olan Cenab-ı Hakk’ın sarayı
insan-ı kamilin gönlüdür. Böyle kamil bir kul, ancak gönül şehr-i sarayındaki cümle esmada uluhiyetle zahir olan Hakk’ı, yani ilahi sevgiliyi
görür. Zahid, kulluğunu fazla ibadet yapmakla ve şekil düzerek ifa
ederek, bunu en yüce kemalat zanneden, Hakk’ın mevcuttaki müşahedesinden perdeli ve gafil olan kimsedir.
Bu itibarla insan-ı kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri “Makam-ı
kalb müşahedesiyle, kalbimin döndüğü cümle esma tecellisinde, ilahi
sevgiliyi ayın bedir hali gibi, yani ayın on dördü gibi görüyorum.” diyor
ve bu alem-i mevcutta Cenab-ı Hak görünmez diyen zahid kimseye
hitaben de “Senin perdeli olduğun ve göremediğin ilahi sevgiliyi ben
görüyorum ve gözümün gördüğünü nasıl inkar edeyim...” diyor. Çünkü
Hz. Resulullah Efendimiz “Allah, kuluyla arasındaki perdeyi kaldırdı mı
bir daha örtmez.” buyurmuştur.
Benim ol aşık-ı berdar benim ol arif-i esrar
Benim ol vasıl-ı didar eden seyran o dergahı
Cenab-ı Hak hadis-i kudside “Talep edene bulunurum, kime bulunur
isem onu aşık ederim, kimi aşık edersem onu arif ederim, kimi arif
edersem onu vasıl ederim, kimi vasıl edersem onu katlederim, kimi kat-
201
ledersem onun diyeti ben olurum, kimin diyeti olursam onunla benim
aramda fark kalmaz.” buyurur.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Benim mazhar olduğum ilahi
aşk, beni idama götürdü, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle Hz. Resul’ün
buyurduğu ‘ölmeden evvel ölüm’ sırrına ulaştım ve gönül dergahında
ilahi sevgiliye kavuşup, vasıl oldum ve gönül dergahımdaki ilahi sevgiliye bakıp daima onu seyrediyorum.” diyor. Allahualem.
Benim ilm-i şuhudumdan hep oldu aciz alimler
Onunçün kaldılar mahcup görünmez derler Allah’ı
İlim ve marifet arasındaki fark şudur: İlim akılla tahsil edilir, marifete ise müşahede ile ulaşılır. Marifete mazhar olan arifte mutlaka ilim
vardır, fakat her ilim sahibinde marifet olmaz. Marifete ancak zikr-i daim
uyanıklığı ve makamat-ı tevhidin müşahedesiyle ulaşılır. İşte zikr-i daim
ve tevhid-i hakiki marifetinden mahrum olanların bazısı, Cenab-ı Hakk’ı
teşbih ederek şahsa, eşyaya veya bir mahluka benzeterek kaydederler ki,
bunlar daha ziyade tarikat ve cemaat ehilleridir. Bazıları da Hakk’ı tenzih
ederek, bilinmezlik ve görünmezlikle mevhum olarak kaydederler ki,
bunlar daha çok ehl-i şeriat ve zahir ilimlerin alimleridir. Bu zahir alimlerin en bilgilisi, bu alemde Allah’ın eserleri mevcut ve zahirdir, fakat
Allah mevhumdur, der ve Allah’ı mevhumlukla kaydederler. Bunlardan
bazıları ise, Hakk’ın ef’al, esma ve sıfatlarının zahir olduğunu söyler,
fakat zat-ı ilahiyi, yani fail, müsemma ve mevsuf olan zatı göremeyip,
mevhum zanneder. İşte böyleleri, Cenab-ı Hakk’ın kendisindeki ve
cümle alemdeki zuhurundan mahcup, yani perdeli olduklarından Allah
görünmez derler. Çünkü cümle varlıkta Hakk’ı müşahede etmek marifetine, bir kul, ancak zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle ulaşır. Bu
itibarla arif ve kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri “Benim tevhid-i
hakiki marifetiyle ulaştığım müşahededen mahrum olan alimler, Hak’tan
mahcup / perdeli olduklarından, Allah gözükmez derler.” diyor.
Gerek alim gerek zahid ki bilmez nefsini tahkik
Onun imanı hep taklit eder inkar “ev edna”yı
Hz. Pir Efendimiz “İman üçtür: Birincisi; iman-ı taklit, ikincisi;
iman-ı istidlal / delilli iman, üçüncüsü ise; imanı tahkik / hakiki imandır.”
Diyor. İmam-ı Gazali Hazretleri bu üç imanı şöyle misallendirmiştir:
“Bir kimseye yolun ilerisinde bulunan karartıyı gösterdiler ve şu karşıda
görünen karartı Ahmed’in evidir, içinde Ahmet oturur dediler. O da; ana,
baba, öğretmen gibi benim için iyilik düşünüp de kötülük düşünmeyen
202
kişiler bunu söylüyor diye, bu söylenene inanır ve karşıdaki karartıyı
Ahmet’in evi olarak kabul eder ve şu karşıdaki karartı Ahmet’in evidir,
der. İşte bu iman taklittir. İkinci kişiye de aynı şeyleri söylerler, o da
söyleyenlerin iyi niyetli olduklarını görür. Fakat ya karartı başka bir şey
ise, diyerek araştırmaya başlar ve evin yanına yaklaşır, evde tüten
dumanı görür ve içeriden gelen sesleri işitir, bunları delil yaparak şu
karartı Ahmet’in evidir der. Bu imanı istidlaldir, yani delilli imandır.
Üçüncü şahsa da aynı şeyleri söylerler, o da söyleyenlerin iyi niyetli
olduklarını görür ve ikincisi gibi o da araştırır, evin dumanını ve evin
içinden gelen sesleri iştir, fakat bu sesler ya Ahmet’in değilse, diyerek
kapıyı açıp evin içine girer ve evin içinde Ahmet’i görür. Ondan sonra,
şu karartı Ahmet’in evidir, der. İşte bu iman-ı tahkiktir, yani hakiki
imandır.” buyurmuştur.
Hz. Peygamber Efendimiz “Rabbiniz apaçıktır O’nu örtecek bir şey
yoktur.” Diyor ki, bu alemde Rabbimiz, zahir olup, apaçıktır. Fakat imani taklit ve iman-ı istidlal ehli olan alim ve zahid kimseler, apaçık olan
Cenab-ı Hakk’ı göremeyip, taklit ve delillerle Allah’a iman ederler.
Hadis-i şerifte “Kim nefsini bilirse o Rabbini bilir.” Buyrulmuştur. İmanı tahkik olan kimse, ancak makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle nefsini,
yani kendini bilir ve Rabbine arif olup, Rabbini görür.
Kur’an’da “Sümme dena fetedella fekane kabe kavseyni ev edna /
Sonra iyice yaklaştı ve sarktı. İki yayın beraberliği gibi belki ondan da
yakın.” (Necm, 8-9) Buyrulur. Bu ayetler Resulullah Efendimizin miraçtaki Allah’a yakınlığını ve seyr-i sülukun bekabillah mertebelerini beyan
eder. ‘Kabe kavseyni ev edna’ iki yayın arası kadar yaklaştı hatta daha da
yakın, demektir. ‘Kabe kavseyni’ ehadiyet-ül kesret tecellisidir ki, ehadiyet-ül kesret, Hakk’ın mukayyetliğindeki teklikle olan zuhurudur, yani
Hakk’ın kayıtlarla olan tecellisindeki tekliğidir. ‘Ev edna’ ehadiyet-ül
ayn tecellisidir ki, ehadiyet-ül ayn; Hakk’ın mutlak gayb tekliğidir.
İşte bu irfaniyete ancak, meslek-i Resul-ü Melamiyye’de, fenafillah
ve bekabillah mertebelerinin müşahedesiyle hasıl olan kemalat ve marifetle ulaşılır. Velhasıl iman-ı taklit ve iman-ı istidlal ehli olan alim ve
zahidler, nefsine yani kendine arif olmayıp da Rabbini müşahede edemediğinden ‘ev edna’ makamını ve keyfiyetini inkar ederler. Allahualem.
Buna seyr-i süluk eden okur derslerini her dem
Gönül levhinde arifler eder ezber ‘ev edna’yı
Bu beytin izahı bir önceki beyitle beraber yapıldı. Meslek-i Resul’de
makamat-ı tevhid seyr-i süluku ile ancak ‘ev edna’ yani ehadiyet sırrına
ulaşılabilir, demektir.
203
Bu mümkinat serabdır hep vücud-ı Hak ile kaim
Meratible olur zahir muhittir cümle eşyayı
Serap; sıcağın, hararetin tesirinden, insanın yeşillikler, nehir, su,
deniz görüp; onlara doğru yürüdükçe görünenlerin gerçekte mevcut
olmayıp da, hayal olduğunun anlaşılmasıdır. İşte bu görünen cümle varlıklar seraptır, yani var gibi görünür, fakat araştırıp hakikatine bakınca,
kendimize ve cümle aleme nispetle varlığımızın olmadığı anlaşılır.
Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “O’nun yüzü / veçhi dışında her şey fanidir /
yoktur.” (Kassas, 88) buyrulmuştur. Onun için Hz. Peygamber Efendimiz
“Allah’ım bana eşyanın iç yüzünü / hakikatini bildir.” buyurarak dua etti.
Dolayısıyla bizlere de bu görünen varlıkların, eşyanın içyüzünü, yani
hakikatini araştırarak ulaşmamızı tembih etmiş oldu.
Meratip, mertebeler demektir. Kendimizde ve cümle alemde Cenab-ı
Hak mertebeleriyle, yani meratib-i ilahi ile mevcuttur ve Cenab-ı Hak
kuluna bu mertebeleriyle gözükür. İşte bu eşyanın nasıl serap olduğu, var
gibi görünen mümkinatın, yani cümle varlığın vücudu nasıl Hak’la kaim /
ayakta olduğu ve Cenab-ı Hakk’ın cümle eşyayı nasıl kuşatıp ihata ettiği,
ancak meslek-i Resul’de meratib-i ilahinin müşahedesinden hasıl olan
irfaniyetle anlaşılır, başka türlü anlaşılması mümkün değildir. Çünkü
makamat-ı tevhid, meratib-i ilahidir. Allahualem.
Gel ey Fehmi vücudundan eser bırakma varlıktan
Fena ender fena ol kim sıvasız gör müsemmayı
Ehl-i zahirin ilmi, bu alemin ve kendi vücudunun nispet-i varlığına
hükmeder. Ve herkes kıyametten sonra ahirete intikal edecek imanıyla,
kendine nispet vücud verdiği gibi, ahiret alemine, cennete ve cehenneme
dahi nispet vücud isnat eder. Ehl-i zahirin fena anlayışı kendinin ve herkesin nispet varlığının, bu alemde fani, yani geçici olup nispet varlığının
ahirete intikal edecek anlayışıdır. ‘Fena ender fena’ ise; kulun kendinin
ve cümle alemin yokluğuna / fenasına mazhar oluşunun irfaniyet ve
kemalatıdır.
İşte her kim ki, zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhidin müşahedesiyle, böyle bir irfaniyete mazhar olursa, o kul kendinin ve cümle
alemin nispet varlığının fenası / yokluğu müşahedesiyle gayriyetten, yani
masivadan kurtulur. ‘Fena ender fena’ marifetiyle, cümle esmada
müsemma olan zat-ı ilahiye vasıl olur ve zat-ı ilahi zuhurundan gayrı
görmez, vesselam. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini
muhatap ederek bizlere, böyle bir marifet ve kemalata ulaşın, diyor.
Allahualem.
204
*
*
*
44
Nevm-i gaflette olanlar mürde mareler gibi
Kördür onun gönlü gözü çeşm-i amalar gibi
Üç türlü kalb vardır: Birincisi ölü kalbdir. Kalbi ölü olan kimse,
Allah’tan, peygamberden habersiz olup, harama, helale bakmadan
nefsinin bu tabiattan aldığı hayvani lezzetler peşinde yaşar. Böyleleri için
Kur’an-ı Kerim’de “Biz cinlerden ve insanlardan bir çoğunu cehennem
için yarattık. Onların kalbleri vardır, onlarla anlamazlar, gözleri vardır
onlarla görmezler, kulakları vardır onlarla işitmezler. Onlar hayvanlar
gibi hatta onlardan da aşağıdırlar. İşte onlar ne yaptıklarını
bilmeyenlerdir.” (A’raf, 179) Buyrulmuştur.
İkincisi, hasta kalbdir. Kalbi hasta olan kimse, kulluğunun noksanlığını bilen kimsedir, yani Allah beni O’nu zikredeyim diye, O’nu bulup
O’na kavuşayım diye yarattı, fakat ben bunlara ulaşamadım, kemal bir
kulluğa eremedim, anlayışında olan kimsedir. Böyle kimselerin gayretleri
nispetinde kalbleri hastalıktan kurtulur. Üçüncüsü ise diri kalbdir. Diri
kalb, zikr-i daimle gafletten uyanıp, tevhid-i hakiki irfaniyeti ile aydınlanmış olan kalbdir.
Hz. Peygamber Efendimiz “İnsanlar uykudadır, öldükleri zaman
uyanırlar.” Buyurunca, ashab sordu: “Ya Resulullah, gafletten kurtulmak
için ne yapalım?” Hz. Peygamber “Ölmeden evvel ölünüz. Ölmeden
evvel ölmüşlerden birini size göstereyim mi? Ebu Bekir'e bakın, o sizin
gibi yer içer, gezer fakat ölmeden evvel ölmüşlerdendir.” Buyurmuştur.
Bir kimseyi gafletten uyandıracak olan, kalbi zikirle hasıl olan zikr-i
daimdir. Zikr-i daimle gaflet uykusundan uyanan bir kul, makamat-ı
tevhid irfaniyetiyle ölmeden evvel ölüm sırrına ulaşarak, nispet
varlığından kurtulur ve alemlerin Rabbine vasıl olur. Böyle Rabbına
kavuşan ise, Alemlerin Rabbinden gayrı görmeyip dünya ve ahiret cümle
alemlerde Rabbın ebedi diriliği ile yaşar. Velhasıl zikr-i daimden
mahrum olan kimse gaflet uykusunda olduğundan, onun kalbi kördür.
Yine Bir kimse Rabbine vuslat edip, zahir ve batın cümle hisleriyle
Rabbını görmezse, hakikatte amadır/kördür. Bunu beyanla kalbi, zikr-i
daimle gafletten uyanıp, Rabbine vuslat müşahadeyle dirilmemişse, o
kul, mürde mare, yani hasta ve ölüdür. onun gönlüde gözüde kördür.
Buyruluyor.
205
Almadı onlar nasihat her muraddan bineva
Kalb-i mahtum bitefekkür aynı mevtalar gibi
Kim ki, bu alemde mürşid-i kamili bulup onun nasihatinden yani
zikr-i daimle olan irşadından nasiplenmediyse, onun kalbi Hakk’a kapalı
olup, Hakk’ı tefekkür edemez. Çünkü zikr-i daimle uyanmış olan bir
kalb, layığı ile Allah’ı tefekkür eder ve ancak o kalbe hidayet yüklü
ilham gelir.
Bunu beyanla Kur’an-ı Kerim’de “Şu bir gerçek ki, göklerin ve
yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardına gelişinde gönül / kalb
ehli için çok ibretler vardır. Gönül / kalb ehli o kişilerdir ki; ayakta, otururken, yatarken hep Allah’ı zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışı
hakkında derin derin düşünürler / tefekkür ederler…” (Al-i İmran, 190191) buyrulur.
Bu itibarla, her kim ki bu alemde mürşid-i kamilin nasihat ve irşadından nasiplenmemişse, onun kalbinde zikr-i daim uyanıklığı olmaz ve
kalbi layıkıyla Allah’ı tefekkür edemez. Allah’ı tefekkür etmeyen bir
kalb ise, hidayet ilhamına mahtum, yani kapalı olup, ölü / mevta gibidir.
Ta ezelden bu harabe niceler dayf oldular
Buldular fena nihayet dud-ı semalar gibi
Kur’an-ı Kerim’de “Biz insanı en güzel surette yarattık ve aşağıların
aşağısına indirdik. Kim iman eder, güzel işler yaparsa ona hudutsuz
ecirler vardır.” (Tin, 4-6) buyrulmuştur. Bu ayette beyan edilen
Aşağıların aşağısı ise şöyledir; Bir aşağı alem, bu yeryüzüdür, dünyadır.
Diğer aşağı alem ise, kulun unsur bedenidir. İşte bir insan bu yeryüzüne
bedenlenerek doğmakla, aşağıların aşağısına indirilmiş olur.
Bu harabe ve ‘aşağıların aşağısı’ olan tabiat alemine, herkes anasından doğarak misafir olarak gelir. Her kim, bu alemde yaradılış gayesine uygun olarak, Muhammedi ahlakla yaşayıp, cehaletle var zannettiği
nispet varlıkların yokluğunu keşfeder de fenafillah irfaniyetine ulaşırsa,
o‘aşağıların aşağısı’ olan tabiat alemindeki nispet varlık kaydından kurtulur. Böyle bir kimse Hakk’a yükselerek, dud-ı sema, yani ulviyette
göklerde uçan kuş gibi olur. Çünkü o kul ruha ulaşır ki, ruha mensup olan
ikilikten kurtularak Hakk’a yükselir ve Hak’tan gayrı görmeyip, hep
Hakk’ı seyreder.
Duydu aşıklar kulağı dost visalinden haber
Zar u giryan oldular hep dildar şeydalar gibi
206
Aşığın gayesi ilahi sevgiliye vuslattır. Aşık, maşukuna yani ilahi
sevgiliye kavuşayım diye zikrullah ve fikrullah ile zar ve giryan eder,
yani ağlar, inler ve derd-i ilahiyle dertlenir. Ne zaman ki maşuku olan
Rabbine vasıl olursa, o zaman da maşukuna vasıl olma sevinç ve neşesiyle zevklenir.
Pir Seyyit Muhammet Nur Hazretleri “Aşk iki türlüdür: Birinde aşık,
aşkına karşılık göremez, sever fakat sevilmez, bu aşıklık zordur. Diğerinde ise, aşık aşkına karşılık görür, hem sever hem de sevilir.” diyor. Bu
itibarla “Maşukuna kavuşmak için zar u giryan edip inleyen aşık, sevgilisiyle vuslata mazhar olduğu zaman, dildar şeyda, yani vuslat zevk ve
neşesiyle şen şakrak olur.” buyruluyor.
Arif olan buldu irfan canına can eyledi
Lem’an etti nur-ı tevhid dürr-i yektalar gibi
Canın can olması demek; kulun kendinin ve cümle alemin yokluğunda Hakk’ın varlığına kavuşmasıdır. Kulun bu hal ve irfaniyetle arif
olması, çok kıymetli olup, eşsiz paha biçilemeyen bir mücevher gibidir.
İşte arif olanlar, böyle bir kıymetli keyfiyete mazhar olurlar. Onların
irfaniyeti, tevhid-i hakiki irfaniyet ve aydınlığından başka bir lem’an,
yani pırıltı ve aydınlanma değildir.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
Dost cemalin görmeye can attılar pervane veş
Kül edip savurdular ol varlığı harman gibi
Pervane kendini ışığa, ateşe cesaretle fütursuzca atar ve ateşte
yanarak kül olur. İşte arif olanlar da, makamat-ı tevhid müşahedesiyle,
kendi nispet varlığını Hakk'ın varlığında cesaretle fena ederek yokluğa
ulaşırlar. Yani nispet varlıklarını tevhid-i hakiki irfaniyet ışığında kül
edip harman gibi savururlar; dost olan Hakk’ın cemalini görüp de ona
kavuşmak için...
İhtiyar-ı mevt edenler buldular vasl u lika
Daldılar ol bahr-ı zata mevc-i deryalar gibi
İhtiyar-ı mevt, kulun hadis-i şerifte buyrulan “Ölmeden evvel
ölünüz.” hikmetine mazhar olmasıdır. Her kim, ölmeden evvel ölüm
hikmetine ulaşırsa, dalgaların denize kavuşması gibi, Hakk’ın zatına
kavuşur. Çünkü dalgalar denizden ayri değildir, dalgaların kendilerine
nisbetle vücudu ve varlığı olmaz, dalgaların varlığı denizdir.
207
Kulun varlığı da zat-ı ilahi denizinin hariç ve gayrisi değildir. Fakat
kul cehaletle kendi varlığını zat-ı ilahiden ayrı zanneder. İşte her kim ki,
ihtiyari mevt eder, ölmeden evvel ölürse; o kul, kendi varlığının zat-ı
ilahiden gayrı olmadığına arif olur ve zat-ı ilahi denizine dalarak zat-ı
ilahiye vuslat eder.Demektir.
Açtılar kanat bekaya ettiler azm-i visal
Sır olup alem gözünden murg-ı Ankalar gibi
Hz. Mevlana “İnsan-ı kamilin bir ayağı yerdedir diğer ayağı ile on
sekiz bin alemi gezer.” diyor. Bu itibarla insan-ı kamil’in beşer olmak
itibarı ile diğer insanlardan bir farkı olmaz, o cümle beşeri aktivite, faaliyet ve ibadet bakımından her insanla aynıdır. Fakat insan-ı kamilin
beşerden, yani diğer insanlardan farkı, irfaniyet ve kemalatıdır. İnsanlar
onun bu irfaniyet ve kemalatına vakıf değillerdir. İşte arif ve kamil olan
kul, kendinin ve alem-i nisbetin fenası ve yokluğunda Hak’la Hak olmak
müşahedesinde olduğundan onun kulluğu bekadır, yani ebediyettir,
ölümsüzlüktür.
Bunu beyanla ehl-i kemal, Anka kuşu gibi, zikrullah ve fikrullah
kanatlarıyla Hakk’ın beka olan varlığına uçup vasıl olurlar ki, halk-ı alem
onların bu hal ve irfaniyetine vakıf olmadığı için, onların kemalatı halk-ı
alemden gizlidir, sırdır. Çünkü halk, ehl-i kemalin ancak beşer olan
yönünü, yani sabit olan ayağını bilirler. Diğer irfaniyet ve kemalat ayağının seyrinden mahrumdurlar, mahcupturlar.
Yumdular dünyaya gözün masivadan bihaber
Tuttular vahdette mesken ferd ü yektalar gibi
Hz. Pir Efendimiz “Karun gibi nice zengin insan vardır, fakat dünya
ehli değildir. Kapı kapı dolaşan, dilenen nice fakirler vardır fakat dünya
ehlidir. Peki dünya nedir? Kulu Hak’tan ayıran her ne ise o, dünyadır.”
diyor. Demek ki kulu Rabbinden ayıran her ne varsa o masivadır, dünyadır. Her kim ki zikr-i daim ve makamat-ı tevhid müşahedesine ulaşırsa,
Hak’tan gayrı görmez, onda gayriyet kalmadığından gözü dünyaya,
masivaya kapalıdır. O mazhar olduğu eşsiz irfan ve kemalatla Hakk’ın
Bir’liğinde, vahdette mesken tutar ve hep Hak’la Hak’ta olur.
Hubb-i fillahtır muhabbet dillerinde gayrı yok
Açılmış irfan yüzlerinde gül-i ranalar gibi
Ariflerin ve ehl-i kemalin aşk ve muhabbeti, gayriye olmayıp hep
Allah’adır. Sohbetleri ise hep Hak sohbetidir. Onların yanına gidenlere
208
gül gibi kokarlar. Çünkü onlar Nur-u Muhammed mazharıdır. Bu itibarla
Hz. Resulullah’ın kokusu gül kokusudur ki, gülü koklamak sünnet olarak
kabul edilmiştir.
Fehmi mahremdir hakikat bahrının gavvasıdır
Libas-ı şer’i büründü giydi dibalar gibi
Mürşid-i kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri: “Cümle halk-ı alemde
gizli olan Cenab-ı Hakk’ın varlık denizine ben gavvas yani dalgıç olup
daldım, hakikatin sırrına ulaştım ve o kemalatla yaşıyorum. İşte benim
mürşidliğim, bu kemalatın irşadıdır.” Diyor ve devamla “Ahlak-ı
Muhammed (sav) kumaşından yapılmış elbiselerin en güzeli olan
Hakk’ın emir ve yasaklarına riayet, yani şeriat elbisesini giyinerek
göründüm.” buyuruyor. Allahualem.
209
*
*
*
45
Nefret etme karga bülbül halinden
Yan gülün narına bülbüller gibi
Mest olmuştur onlar gül cemaline
Mestane ol sen de bülbüller gibi
Bülbül, gülün aşkı ile daim çığırıp öter. Bülbül, gül ve gülün kokusu
ile meşgul olup, gülün mest ü sekranı, yani sarhoşudur. Mana yönüyle ise
bülbül, meslek-i Resul’e dahil olmuş, her nefeste zikr-i daimle Nur-u
Muhammed’in bağımlısı ve tutkunu olandır.
Bir kulun Nur-u Muhammed’e mazhariyeti, meslek-i Resul-ü
Melami irşadıyla hasıl olur ki, o irşadla kul zikr-i daim uyanıklığı ve
makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaşır. Karga ise leşin peşinde, leşle
meşgul olan bir hayvandır. Hadis-i şerifte “Dünya leştir…”
buyrulmuştur. Hz. Pir ise, “Kulu Hak’tan ayıran her ne ise, o dünyadır.”
diyor. Mana itibariyle karga, ehl-i dünya, yani leşle meşgul olanlardır.
Meslek-i Resule dahil olmayıp, Hak’tan başka şeylerle uğraşan, yani
gayriyetten arınmamış olan kimse, karga mesabesindedir. Karga daima
leş arar ve leşle meşgul olmayı sever. Gül bahçesindeki güllerin kokusu
kargayı ilgilendirmediği gibi, gülle meşgul olanı da hor görüp sevmez.
Yani Nur-u Muhammed mazharı olan ehl-i zikri ve ehl-i kemali hor görür
ve beğenmez.
Bunu beyanla “Ey kalbi gayriyet, masiva dolu olan kimse, sen
meslek-i Resule dahil olmuş, bülbül gibi her nefeste zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid irfaniyetiyle Nur-u Muhammed mazharı olan gül
cemalin tutkunlarına, sarhoşlarına kızıp, onlardan nefret etme. Sen onlara
kızıp onlardan nefret edeceğine, meslek-i Resul’e dahil ol da, sen de Nuru Muhammed’le açığa çıkan gül cemalin mestanesi yani sarhoşu ol.”
buyruluyor.
Ol şeyda bülbüle sen ta’n eyleme
Ah ile zarından bizar eyleme
Ol bir sırra ermiş inkar eyleme
Yan gülün narına bülbüller gibi
210
Mestane ol sen de bülbüller gibi
Ey ağyar olan kimse, Allah derdiyle ah u zar eden, yani her nefeste
zikr-i daimle neşelenen ehl-i kemale sen kızma, onları hor görüp hakaret
etme. Bu hal ve anlayışın sana fayda vermez. Kur’an’ın “Benliğini /
kendini sabah akşam Rabbinin yüzünü/vechini isteyerek ona yalvaranlarla beraber tut / ol. Eğreti dünya hayatının süsünü isteyerek gözlerini
onlardan kaydırıp uzaklaştırma ve sakın kalbini zikrimizden gafil koyduğumuz boş arzularına uymuş kişiye boyun eğme / uyma…” (Kehf, 28)
buyruğuna uy da, gözünü açıp bak. Onlar tevhid-i hakiki sırrına
vakıftırlar ki, o sırrı inkar etme. Senin yapman gereken, onların sırrına
mazhar olmaya gayret etmektir, buyruluyor.
Bülbüller geçtiler senin meskenden
Durulmaz ol yerde kokmuş laşeden
Koksana sen de bir gül menekşeden
Yan gülün narına bülbüller gibi
Mestane ol sende bülbüller gibi
Arif ve ehl-i kemal olanlar, avamın halini bilirler, çünkü oradan yani
avamlıktan geldiler. Fakat avam olan arifin halini bilmez; çünkü avam,
tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaşmamış olandır. Tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olanlar, Hakk’ın mevcuttaki varlığından perdeli olup
onlar, cehaletle kendinin ve alemin nispet varlığını var zanneder ve zanla
hükmederler. Her kim kendinin nispet varlığını var zannederse, o daima
kendini beğenir. Böyle kimselerin oluşturduğu meclis, aynı kargaların
topluluğu gibi olup, o meclisteki herkes kendini beğendirmek için gayret
edip, kendisine bilgili, alim vb. desinler diye hep birlikte konuşurlar,
böyleleri dinleyici olmaz ve aynı kargalar gibi, hep birden konuşup çığırarak şamata ederler. İşte meslek-i Resul irfaniyet ve kemalatının hakim
olmadığı meclislerde, kendini beğenen kişiler, öğrenmeyi düşünmeyip
hep öğretmek istediklerinden, onların meclislerinden istifade edilmez.
Meslek-i Resul ariflerinin ve ehl-i zikrin meclisinde ise, aynı bülbüllerin tek tek ötüp, diğerlerinin öteni dinlemesi gibi, bir bir konuşulur
ve biri konuşur, diğerleri dinler. Onların meclisinde serbestçe soru
sorulur, tek tek cevaplanır. Onların meclisinde olan herkes soru sorabildiği gibi, herkes cevap da verebilir. Çünkü ehl-i zikrin meclisindeki
herkes, ilham ve doğuşun zuhuruna adaydır. Kamil mürşit de dahil,
herkes o meclise istifade etmek ve öğrenmek için gelirler. Bunu beyanla
Hadis-i şerifte “Allah’ı anmak için bir araya gelenleri Cenab-ı Hak,
melekleri vasıtası ile kuşatır, onların arasına şeytan giremez. Bu kuşatma
211
Arş’a kadardır ve o topluluk dağılana kadar o meclise ilham ikram
olunur.” buyrulmuştur.
Ruhu şad olsun, Arifibillah Kemal Zurnacı Hazretlerinin bulunduğu
bir mecliste idik. Bir soru soruldu ve Kemal Efendi “Düşünelim, her kim
cevaplamak isterse buyursun, cevaplasın.” dedi. O anda benim yanımda
yeni ihvanlardan birisi oturuyordu ve bu yeni ihvan soruya cevap vermek
istedi. Ben yanımda olan bu ihvana ‘Sen sus, yenisin, sen dinle.’ dedim.
Benim bu davranışıma Kemal Efendi kızdı ve bana “Neden sözünü
kesiyorsun? Belki Allah bu sorunun cevabını, bu ihvanın
mazhariyetinden bize ikram edecek.’’ dedi. İşte ehl-i zikrin, ehl-i kemalin
meclisi böyledir. Onların meclisindeki herkes doğuş ve ilhamın adayı
olup, herkes söz sahibidir. Onlar bülbüller gibi tek tek konuşur ve o
meclisteki doğuş ve ilham zuhurundan mürşid-i kamil de dahil, herkes
faydalanıp, istifade ederler.
Ağyarın meclisinde ise, masiva ve benlik galip olduğundan, o mecliste gayriyet, yani nispet varlıkların kokusu olan, leş kokusu hakimdir.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Ey gayriyetle meşgul olan
kimse, senin hal ve anlayışını, her nefeste zikr-i daimle bülbül olan arifler
bilirler ki, gayriyet kokusu, leş kokusudur. Gül cemal bülbülleri, yani
Nur-u Muhammed mazharı olan ehl-i zikir; leş kokusundan rahatsız olup
uzak dururlar. Sen ise, ehl-i zikre yakın ol, meslek-i Resule dahil olup
Nur-u Muhammed’e mazhar olmaya bak.” diyor.
Hiç güller yanından sen geçmez misin
Güllerin kokusun hissetmez misin
Bu kokmuş laşeden vazgeçmez misin
Yan gülün narına bülbüller gibi
Mestane ol sende bülbüller gibi
Gül cemal olan Nur-u Muhammed mazharı ehl-i kemal, daim zikre
mazhar olduklarından, hep Allah iledir. Onlar bir araya geldiklerinde
Allah’tan başkasından bahsetmezler. Bunlar kahvehanede, sokakta, evde,
herhangi bir yerde birbirleriyle karşılaştıklarında Allah muhabbeti
yaparlar. Kim bunların sohbetine kulak kabartırsa Hak muhabbetinden
başka bir şey duymaz. Çünkü onlar Muhammedi kulluğun mazharıdırlar
ve onlarda hidayeti Nur-u Muhammed galip ve hakimdir. Bunu beyanla
“Ey meslek-i Resulden nasiplenmemiş kimse, ehl-i zikre, ehl-i kemale
yakın ol, onlardan istifade et. Vazgeç, leş kokup seni Hak’tan ayıran ve
dünyan olan ağyar leşinden.” Buyruluyor.
Seherlerde Fehmi uyuyup yatma
212
Gafiller narına kendini atma
Huzur et abid ol Hak ile Hakk’a
Yan gülün narına bülbüller gibi
Mestane ol sende bülbüller gibi
Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere
“Bülbülün seher vaktinde, gün aydınlığını hasretle beklediği gibi, kalbin
zikr-i daimle Hakk’ın kemal ve marifet tecellilerinin aydınlığına açık
olsun. Gaflet edip de ağyarın cehalet ateşine kendini atma. Sen seherdeki
bülbüller gibi, zikr-i daimle uyanık ol ki, tevhid-i hakikinin irfaniyet
güneşi sana doğsun. Ve bu irfaniyetle Rabbine kavuşup, bütün ibadetlerin
ve cümle kulluğun Hak’la, Hakk’a olsun.” buyuruyor. Çünkü gayriyeti,
cümle nispet varlığı fenafillah keşfiyle ifna eden ehl-i kemalin nazarında,
Hak’tan gayrı olmadığı için, emr-i ilahi olan cümle ibadetleri Hak’la
Hakk’a olur. Allahualem.
213
*
*
*
46
Ali’dir Muhammed yolunda yoldaş
Ledünni ilminin sırrında sırdaş
‘Ev edna’ bahrının seyrinde kardaş
Canımın içinde cananım Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Hz. Resulullah Efendimiz “Ya Ali, sen benim yanımda Musa’nın
yanındaki Harun gibisin.” buyurmuştur. Hz. Ali, Resulullah Efendimizin
hem zahiren hem de mana itibarı ile en yakınıdır. Hz. Peygamber Efendimize ilk iman edenlerdendir ve Hz. Peygamberin peygamberliğini
icrasında, son nefesine kadar hep en yakınında, onun yoldaşı olmuştur.
Mana, hikmet itibariyle ise; Hz. Ali velayetin sembolü ve kamil mürşidin
imamıdır.
Hz. Pir Efendimiz “Nübüvvet iki türlüdür: Biri nübüvvet-i risale, biri
nübüvvet-i teşri’adır.’’ diyor. Nübüvvet-i risale; Hz. Resulullah Efendimizle hatemdir, son bulmuştur ve bir daha resul gelmeyecektir.
Nübüvvet-i teşri’a ise; peygamberlik misyonunun peygamber olmayan
insan-ı kamil olan veliler tarafından açıklanmasıdır. İşte bu insan-ı kamil
olan veliler, seyr-i süluk ile makam-ı nübüvvete ulaşır ve nebilere vahy
edileni beyan edip, ehil olanları kıyamete kadar nübüvvet-i teşria ile irşad
ederler. Cümle peygamberlerin ve insan-ı kamil olan velilerin nübüvvet-i
teşri’a mazhariyeti, ilm-i ledün yani ilm-i tevhid irfaniyetidir. Her peygamber, peygamberliğinden evvel tevhid ehlidir, yani insan-ı kamildir,
sonra peygamberdir.
Hz. Peygamber Efendimiz, tevhidin sırrı olan ledün ilminin sırrını,
seyr-i süluk ile sahabeden bazılarına ve başta Hz. Ali’ye bizzat telkin ve
tebliğ etmiştir. Bu itibarla, Hz. Ali’nin mazhar olduğu ilm-i ledünle / ilmi tevhidle Hz. Resulullah’ın ilm-i ledünü / ilm-i tevhidi aynıdır. İşte
beyitte ifade edilen ‘ledün ilminin sırrında sırdaş’ beyanındaki mana
budur.
214
‘Ev edna’ Kur’an-ı Kerim’de Necm Suresi'nde geçen ve Hz. Resulullah Efendimize mahsus olan ehadiyet makamıdır. O makama ancak
Hz. Resulullah’ın müsaade ettiği şahıslar teberrüken girerler. İşte
velilerin şahı olan Hz. Ali de, bu ‘makam-ı Ev edna’ yı yani ehadiyet
mertebesini ziyaret etmiştir ki, ‘Ev edna bahrının seyrinde kardeş’ denmekle bu keyfiyet beyan ediliyor. ‘Canımın içinde cananım Ali / Her
dem gönlümdeki mihmanım Ali’ sözü ise “Hz. Ali'nin padişahı olduğu
velayet’in ve makam-ı insan mertebelerinin keşfi irfaniyeti gönlümde
yer tuttu, ve gönlümden hiç bir zaman ayrılmayan misafirim oldu.”
Demektir. Yani “Hz. Ali’nin marifet ve kemalatı, benim kulluğuma asıl
ve can oldu.” Demektir. Allahualem.
Ali’ye Hak dedi Haydar-ı kerrar
Ona mensub oldu dildar Zülfikar
Muhammed gönlünde yer tuttu ol yar
Canımın içinde cananım Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Hz. Resulullah “Bizimle her yerde ve her zaman beraber olan nefisle
yapılan cihat / harp, cihad-ı ekber / büyük harptir.” buyurmuştur. Hz. Ali,
hem zahiren yapılan muharebelerde, hem de Hz. Resulullah Efendimizin
buyurduğu nefisle yapılan büyük harpte, çok kahramandı. Hz. Ali’nin
kılıcının adı Zülfikar’dı ve iki çatallı ucu olan bir kılıçtı. Bu kılıç velayet
imamının marifet kılıcıdır ki, bir ucu Hakk’ın vahdet tecellilerinin sırrına,
diğer ucu ise Hakk’ın kesret tecellilerinin sırrına mazhariyeti remz eder.
Cümle mürşid-i kamilin imamı olan Hz. Ali, işte bu marifet kılıcıyla
kendinin ve ona tabi olanların cehalet ve zanlarını keser ve cehlin kalelerini bu marifetle fethederek, Nur-u Muhammed mazhariyetine açar. Bu
itibarla Hz. Ali’nin Zülfikar’ı yani marifet kılıcı ile olan fetih ve
irşadından dolayı Hz. Resulullah’ın gönlünde daima yer tutmuştur.
Cümle enbiyanın ve evliyanın tebliğ ve irşadından amaç, cehaleti giderip,
hidayeti nuru Muhammedi zuhura getirmek içindir. Çünkü hidayetin baş
mazharı hz. Resulullah (s.a.v) dir.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
Ali’nin sırrına akıllar ermez
Eren dahi olsa meydana vermez
Alem Haydar olsa kör olan görmez
Canımın içinde cananım Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
215
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Aklın üç mertebesi vardır:
Bunlar; akl-ı maaş, akl-ı mead, akl-ı kül / akl-ı kamildir.” diyor.
Akl-ı maaş olan; dünya maişetini gözetir ve dünyevi fayda, zarar
nedir, ne değildir ona bakar. Akl-ı mead ise, ahireti gözetir. Yani bir iş
yaparken, nefsinin cehennemden halas olup, amel cennetin nimetlerine
mazhar olması için, haram ve helali gözetir. Akl-ı kamil ise, daima
Hakk’ı gözetir ve Hak’tan gayri görmez.
Velilerin padişahı olan Hz. Ali'nin sırrına akl-ı maaş ve akl-ı mead
olan vakıf olabilir mi? Olamaz. Onun sırrına, yani makam-ı velayet irfaniyetine, ancak akl-ı kül / akl-ı kamil mazhariyetiyle insan-ı kamil olan
vakıftır ki, o da ehli olmayana bu velayet sırrını açıp, beyan etmez.
‘Alem Haydar olsa kör olan görmez’ demek ise; akl-ı kamile ulaşmayan
kimse, sırr-ı velayetten perdeli olduğundan, makam-ı velayetin körüdür,
demektir.
Ali’dir tarikat yolunda rehber
Hakikat burcunda eyledi siper
Ona ilka oldu nutk-ı peygamber
Canımın içinde cananım Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Daha evvelki beytin açıklamasında bahsi geçtiği gibi, nutk-u Peygamber, meslek-i Resul telkini olan zikr-i daim ve makamat-ı tevhid,
aynıyla ehil olan sahabeye telkin edildi. Fakat bazı sahabeye ve Hz.
Ali’ye bizzat Resulullah Efendimiz telkin ve tarif etti. Yani Hz. Ali seyr-i
süluku bizzat Peygamber Efendimiz’den gördü.
Hz. Ali, Peygamber efendimizin bu telkin ve irşadıyla, marifet ve
kemalata mazhar olup, makam-ı velayetin imamı olmuştur. Her zamanın
Kamil olan bir mürşidi, işte bu kemalat ve velayet mazhariyetiyle irşat
ederek, Hak aşıklarının Hakk’a giden yolunu açar ve aydınlatır. Bu itibarla tarikat, ki Hakk’a giden yoldur, tarikatın yol göstericisi olan
mürşid-i kamilin velayetiyle hz. Ali’nin velayeti aynı olup, her zamanki
kamil mürşidin irşadında imam olması yönüyle hz Ali, tarikat yolunun
rehberidir. İlm-i hakikat ise velilerin mekanıdır, cümle veliler orada
eğlenip, hakikat şehri nimetleriyle lezzetlenlenerek, daima Hak’la Hak’ta
olurlar ve hep Hakk’ın zuhurunu görürler. İşte Hz. Ali, Bu hakikat şehrinin burcunda, yani ehli hakikatın gönlündeki irfaniyet ve kemalatın en
yüceliğinde her zaman imamdır.
Adem var olmadan Muhammed ile
216
Birlikte idiler sırr-ı mübhemde
İkisi bir geldi vech-i Adem’de
Canımın içinde cananım Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Peygamberlik hem velayet makamını, hem de nübüvvet makamını
kendinde cem eder. Şehr-i velayetin ve şehr-i nübüvvetin kemali
nebiliktir, peygamberliktir. Yani peygamber olan kimse, hem velidir hem
de nebidir. Velayetin şahı Hz. Ali olup, nübüvvetin şahı ise Hz.
Muhammed (sav)’dir. İşte bu velayet ve nübüvvet kemalatıyla ilk insan
ve ilk peygamber olan Hz. Adem yaratıldı. Yani velayet ve nübüvvetten
Adem-i kemalat, ademiyet zuhura geldi. Gerek velayet, gerekse nübüvvet
marifeti, zat-ı ilahiden hasıl olup açığa çıkmıştır. Bu itibarla Adem yaratılmadan evvel velayet ve nübüvvet, sırr-ı mübhem olan Hakk’ın zatında
mevcuttu.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Cümle peygamberlerin şahı
ve imamı Hz. Muhammed’le cümle velilerin imamı Hz. Ali, birlikte sırr-ı
mübhemde, yani zat-ı ilahi mevcudiyetindeydiler.” Diyor ve devamla
“İkisi bir geldi vech-i Adem’de, yani ikisi de adem suretinde
yaratıldılar.” buyuruyor. Ki, hem peygamberlerin şahı Hz. Muhammed,
hem de velilerin şahı Hz. Ali, Mekke’de, aynı coğrafyada ve aynı
zamanda, beşer, yani adem suretinde; biri peygamberlerin hatemi olarak,
biri velilerin şahı ve imamı olarak, ikisi birlikte yeryüzünde zahir olup
açığa çıktılar, tebliğ ve irşatta bulundular, demektir. Allahualem.
Zuhur edip geldi şah-ı enbiya
Ona hemdem oldu Ali Murteza
Ali şahdır Muhammed’dir şehinşah
Canımın içinde cananım Ali
Herdem gönlümdeki mihmanım Ali
Evvelki beyitin açıklanmasında beyan edildiği gibi, Peygamberlerin
sonuncusu ve şahı Hz. Muhammed (sav) bu aleme gelince, velilerin şahı
olan Hz. Ali ona ilk iman edenlerden olduğu gibi, aynı zamanda Hz.
Resulullah’ın amcasının oğluydu ve kızı Fatma ile evlenerek de damadı
oldu. Hz. Ali hakkında Hz. Peygamber Efendimiz “Alemlerin Rabbi olan
Allah, benim mevlamdır / dostumdur. Ben kimin mevlası / dostu isem,
Ebu Talib’in oğlu Ali de onun mevlasıdır. Ali’ye dost olan benim dostumdur, Ali’ye düşman olan bana düşmandır. Ruhu ruhumdur, kanı
kanımdır, cismi cismimdir.” buyurmuştur.
217
Hz. Ali, Hz. Resulullah’ın yanında her an yer almış ve O’na
hemdem yani en yakınında olmuştur. Bu hemdem olma yani yakınlık
hali, soy yakınlığından ibaret değildir. Soy yakınlığında, yani soy akrabalığında kemalat olmuş olsaydı, Hz. Resulullah’ın amcası olan Ebu
Leheb iman ederdi. Ki, hakkında Kur’an-ı Kerim’de “Elleri kurusun Ebu
Leheb’in, zaten kurudu ya, ne malı kurtardı onu, ne kazandığı, alevli bir
ateşe yaslanacaktır o, karısı da öyle odun hamalı olarak gerdanında /
boynunda bir ip olacaktır, onun en sağlam fitillisinden.” (Tebbet suresi)
Buyrulur. Ebu Leheb’in iki oğlu olan Utbe ile Uteybe, Hz. Peygamber’in
Rukiyye ve Ümmü Gülsüm adlarındaki iki kızıyla evli olup, Hz. Resulullah’ın damadı idiler. Hz. Resulullah’a düşmanlıklarından, iki Peygamber kızına eziyet ettiler ve boşadılar. Eğer Peygamber Efendimize
damat olmak ve ona soy itibariyle akraba olmak yeterli olmuş olsaydı,
bunlar küfre düşmezlerdi, iman ederlerdi.
Bu itibarla Hz. Ali’nin Resulullah Efendimize yakınlığı soydan
ibaret olmayıp, O’na iman edip, sadakat ve teslimiyetindendir. Hz. Ali bu
iman ve teslimiyetle, vücud-u nur-u Muhammed’e mazhar olup velilerin
şahı ve imamı olmuştur. Peygamberler hem velidir hem de nebidirler.
Veliler ise, yalnız velayet sahibidirler, peygamber değillerdir. Hz. Ali
makam-ı velayet kemalatı mazhariyetiyle cümle velilerin imamı ve
şahıdır. Hz. Resulullah ise, makam-ı Mahmud mazhariyetiyle hem cümle
velilerin, hem de cümle peygamberlerin şahıdır, yani şehinşahtır, şahların
şahıdır. Çünkü gerek veliler gerekse peygamberler, velayet ve nübüvvetlerini Nur-u Mahammed mazhariyetiyle açığa çıkarırlar.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Ali şahtır, yani velilerin
padişahıdır, Hz. Muhammed ise, hem cümle velilerin, hem de cümle
nebilerin şehinşahıdır, yani padişahların padişahıdır.” diyor.
Fehmi ol şahın yolunda kurban
Ondandır elimde bulunan ferman
Dertli olan canlar buldular derman
Canımın içinde cananım Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Mürşid-i kamil Hasan Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ol şahın, yani Hz.
Ali’nin yolu olan meslek-i Resul’ün irşadı yoluna kurban, yani teslim
olduğumdan, o yolun marifet ve kemalatına ulaştım. Benim mürşidliğim,
yetkim ve fermanım, bu irşad marifetidir.” diyor ve devamla “Cümle Hak
aşıkları ve dertlileri, bu kemalat ve marifet irşadıyla dertlerine derman
buldular.” buyuruyor.
218
Çünkü meslek-i Resul’ün zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irşadıyla,
cümle veliler insan-ı kamil oldukları gibi, aynen bugün dahi zikr-i daim
ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle insan-ı kamil olunmaktadır, bunun
başkaca yolu yoktur. Vesselam.
*
*
*
47
Muhammed birliğe edince sala
Ali Zülfikar’ı saldı dört yana
Ol gürüha dahil buldular felah
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Herdem gönlümdeki mihmanım Ali
Cenab-ı Hak, kullarını insanların içinden seçtiği elçiler vasıtasıyla
uyararak, iyiyi ve kötüyü kullarına haber verir. Bu elçilik, peygamberlik
ve velilik olarak zahir olup tahakkuk eder. Peygamberlerin sonuncusu,
ahir zaman peygamberi Hz. Muhammed (sav)’dir, kıyamete kadar başka
bir peygamber gelmeyecektir.
Velayet yoluyla irşat ise, her zamanda yapılmıştır ve yapılmaktadır.
Velayetle olan irşada nübüvvet-i teşri’a denilmiştir. Bu irşad, makam-ı
nübüvvetin, peygamber varisi olan ilim sahibi veliler tarafından açıklanması, tebliğ ve irşadıdır. Çünkü hadis-i şerifte “Alimler nebilerin
varisidir.” buyrulmuştur. Başka bir beyanında Hz. Resulullah “Allah beni
nurundan; müminleri de benim nurumdan yarattı.” diyor. Ki bu yaradılış,
Hakk’ın zat-ı ehadiyet nurundan zuhura getirdiği, bu alem-i kesretteki
hidayet tecellisinin baş mazharı Hz.Muhammed, ve nuru Muhammed
mazharı olan kamil mürşit ve alimlerdir.
Bu itibarla kamil mürşit, irşadını hidayet-i Nur-u Muhammed olan
mazhariyetle yapar ki, kamil mürşid olan velilerin imamı Hz. Ali’dir. Hz.
Ali’ye tabi olan kamilin irşadı ise, Zülfikar olan marifet kılıcıyla cümle
cehalet ve zanları keserek, makamat-ı tevhid marifetiyle salikleri aydınlatmaktır. Bu irşad halen zamanın mürşid-i kamili tarafından, insanın var
olduğu her yerde ve her alemde yapılmaktadır ve yapılacaktır. İşte her
kim ki, kendi zamanındaki kamil mürşidin irşadıyla makam-ı velayetin
keşfi irfaniyetine ulaşırsa, o ebediyen kurtuluşa erip felah bulur. Medet,
imdat dilemek, yardım istemek demektir. Kamil mürşid, Hz. Peygamber
219
Efendimizin baş mazharı olduğu hidayet nurunu temsil eder ve nur-u
Muhammed’le saliklerin, taliplerin ve aşıkların imdadına yetişip, onları
irşad ederek aydınlatır. Bu itibarla kulun medeti, yani yardımı Nur-u
Muhammed’dir. Bir kimse, Nur-u Muhammed’e ancak kamil mürşidin
irşadıyla mazhar olur. Bu mazhariyetle kul, velayet şehrine dahil olup,
Hz..Ali’nin imamı olduğu velayet mertebesinin aydınlığına kavuşur.
Böyle arif ve kamil bir kulun, her an gönlündeki mihmanı, misafiri Hz.
Ali’nin imamı olduğu velayet keşfi marifetidir.
Hakikat şehrinde durduk namaza
Aşıklar kıblesi ‘semme vechullah’
Dört tekbirle cümle uyduk imama
Medet ya Muhammet şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Hz. Peygamber Efendimiz “Namaz müminin miracıdır.” buyurmuşlardır. Vakitlerle kılmamız emir ve farz olan namazda kıbleye, yani Beytullah’a yönelmemiz ve namaz esnasında Allah’tan başka bir şeyle
meşgul olmamamız, ilm-i şeriata göre miraçtır.
İlm-i hakikate göre ise miraç, namazın iç yüzü, mahiyetidir. Bu
mahiyet kulun Rabbine kavuşup, Rabbini müşahade etmesidir. Hakikat
şehri, meratib-i ilahinin dört teveccühle ulaşılan mertebesidir ki, o mertebeye ulaşan kulun müşahedesinde Hak’tan başkası olmaz. Kur’an’ın
“Feeynema tüvellu fesemme vechullah / Siz yüzünüzü nereye
çevirirseniz çevirin Allah’ın yüzü oradadır.” (Bakara, 115) beyanındaki
mazhariyetle, hakikat şehrine dahil olan kul, hep Hak’la olup Hak’tan
başka görmez. İşte bu müşahede ve ahval hakikat şehridir. Bu hakikat
şehrine meslek-i Resul’ün dört teveccühüyle, yani dört telkiniyle ulaşılır
ki, beyitte ifade edilen dört tekbirden maksat budur. Bu şehrin imamı ise,
tabi olunup uyulan telkinattır. İşte ilahi aşk mazhariyetiyle bu makama
ulaşan kulun müşahedesinin yönü, yani kıblesi ‘semme vechullahtır ki, o
her nereye dönüp yönelse Allah’ın vechini görür.
Muhammed’e Kur’an indirdi Allah
‘La taknetu’dedi ‘min rahmetillah’
Biz mahrum olmayız şahımız penah
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
220
Kur’an-ı Kerim’de “kul ya ı’badiyellezine esrafu ala enfüsihim la
taknatu min rahmetillahi, innallahe yağfirüzzünube cemiia, innehü
hüvelğafurürrahim. Ve eniibuu ila rabbiküm ve eslimu lehü min gabli en
ye’tiyekümül’azabü sümme la tünsarun. / De ki; ey kendilerinin / nefislerinin aleyhinde haddi aşanlar, Allah’ın rahmetinden ümidinizi
kesmeyin. Çünkü Allah bütün günahları affeder, şüphesiz ki O çok affedicidir, çok merhametlidir. Size azap gelip çatmazdan evvel Rabbinize
dönün, O’na teslim olun. Sonra yardım edilmezsiniz.” (Zümer, 53-54)
buyrulmuştur. Allah, kullarını kendisinin razı olduğu bir kullukla, Rabbine yönelmesi ve O’nu bulup O’na vasıl olması için yaratmıştır. Kulun
Allah’ın razı olduğu bir kullukla meşgul olması kendinin / nefsinin menfaatinedir. Kulun halkiyetinin amacı olan Rabbini bulup, Rabbine
kavuşması, kendisi için en büyük rahmettir, iyiliktir. Tersini yapar da bu
imtihan aleminde Allah’ın razı olmadığı bir kullukla meşgul olursa,
kendisine en büyük kötülüğü ve zulmü yapmış olur. Bu itibarla her kul,
Allah’ın rahmetine kavuşma ve kendine zulüm etme potansiyeline, yeteneğine mahzardır.
Kul son nefesine kadar, Allah’ın rahmetine kavuşabilir, çünkü
kulun, Allah’ın rahmet ve iyiliğine kavuşup kavuşmamasını, bu imtihan
aleminde yaptığı kulluğuyla kendisi belirler, vesselam.
‘Keremallahu veche’ Allah’ın kerem, ikram yüzü demektir. Bu
ikram, kulun mazhar olabileceği en yüce rahmet ve iyilik olan Allah’ın
cemaline kavuşmasıdır. İşte cümle sahabeler içerisinde ‘keremallahu
veche’ unvanı sadece cümle velilerin imamı olan Hz.Ali için kullanılır.
Hz.Ali’nin ‘Keremallahu veche’ yani Allah’ın kerem yüzüne mazhar
olması, Hz. Ali’nin imamı olduğu velayet mertebesi irşadıyla, ancak
kulun Allah’ın cemalini görüp ona vasıl olmasındandır. Hz. Ali’ye tabi
olan her zamandaki mürşid-i kamilin velayetle olan telkin ve irşadı da,
kulu cemal-i ilahiye vuslat, ve onu müşahede ikram ve rahmetine kavuşturur. Bu itibarla cümle veliler, cemal-i ilahi ikramına mazhar
olmuşlardır. Bir kulun bu imtihan aleminde mazhar olabilecek olduğu en
yüce rahmet bu ikrama mazhar olmasıdır.
Çünkü Allah, kullarını kerem yüzünü bulup, cemaline kavuşsunlar
diye yaratmıştır. Her kul bu alemde son nefesine kadar bu rahmete
kavuşabilme potansiyeliyle yaratılmış olduğundan, veliler şahı Hz. Ali’ye
tabi olan, Allah’ın cemalini ikram ettiği mürşid-i kamili bulduk. Onun
irşadı olan makam-ı velayet irfaniyetiyle, Allah’ın cemaline kavuşma
ikram ve rahmetinden asla ümit kesmeyiz demektir.
Ehl-i Beyt’i kasteyledi ol Mervan
Susuzluktan şehid oldular sıbyan
221
Aşıklar ciğerin kıldılar büryan
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Mervan adındaki şahıs, Emir-el Mü’minin Hz. Osman (ra)’ın katibiydi. Zamanın Mısır valisi, zalim birisi olup halka zulüm ederdi. Halk,
valinin zulmünden bıkmıştı ve Medine’deki Emir-el Müminin Hz.
Osman’a valiyi şikayet etmek üzere bir heyet gönderdiler. Hz. Osman,
Hz. Ali, Hz. Talha, Hz. Zübeyr gibi seçkin sahabeler toplanıp Mısır’dan
gelen heyeti dinlediler ve onları haklı bularak Mısır valisini azledip, onun
yerine Hz. Ebubekir’in oğlu Muhammed’i Mısır valisi olarak tayin
ettiler.
Mervan, Hz. Osman’ın seçkin sahabelerle beraber aldığı bu kararı
beğenmeyip, Mısır Valisi’ne bir mektup yazar ve mektupta “Yeni vali
olarak Mısır’a gelen Hz. Ebubekirin oğlu Muhammed ve maiyetini gelir
gelmez öldür.” Der ve mektuba da Hz. Osman’ın mührünü basar. Mektubu bir göndericiye teslim eder ve ‘Bu mektup devlet sırrıdır, bunu
çabuk Mısır valisine götür.’ der. Mektubu Mısır’a götüren görevliyle vali
olarak yeni atanan Hz. Ebubekir’in oğlu Muhammed, yolda bir konaklama esnasında karşılaşırlar. Hareketlerinden şüphelendikleri görevlinin
üzerini ararlar ve Mervan’ın yazıp Hz. Osman’ın mührü ile mühürlediği
mektubu bulurlar. Mektubu okurlar ki, kendilerinin öldürülmelerini
yazıyor ve mektupta Emir-el Müminin Hz. Osman’ın mührü var. Oradan
hemen Medine’ye geri dönerler ve seçkin sahabelerle görüşüp, Hz.
Osman’a ‘Bu mektubu sen mi yazdın?’ diye sorarlar. Hz. Osman ‘Ben
yazmadım ve göndermedim. Fakat mühür benimdir, benden habersizce
mührümü kullanmışlar.’ der. Ve mektubun Mervan tarafından yazıldığı
anlaşılır. Valinin değiştirilmesini isteyen Mısırlılar ve Hz. Ebubekir’in
oğlu Muhammed’in de bulunduğu heyet, Emir-el Müminin Hz.
Osman’dan, Mervan’ın kendilerine teslim edilmesini isterler. Hz. Osman
ise ‘Mahkeme edelim ve öyle cezalandıralım.’ der. Ve çıkan arbedede
Hz. Osman Kur’an okurken Mısırlılar tarafından şehit edilir.
Velhasıl Mervan denilen bu şahıs, Muaviye’nin akrabası olan çok
tehlikeli fitneci ve münafık birisi idi. Bulunmuş olduğu mevkiyi, makamı
her zaman evlad-ı Resul, Ehl-i Beyt aleyhinde kullanmış olan, Ehl-i Beyt
aleyhinde yalana dolana baş vuran fitne başlarından birisiydi. Onun gibilerinin ürettiği fitne, Ehl-i Beyt’in Kerbela’da susuzluktan çoluk çocuk
demeden şehit olmalarına sebep olmuştur. Aşıkların ciğeri yanmıştır.
Böyle Mervanlar her devirde olmuştur ve halen de vardır. Bunlar,
yani bu Mervan misyonu, bulunmuş oldukları beşeri mevkileri, makam222
ları, daima Ehl-i Beyt, evlad-ı Resul aleyhine kullanmış ve halen de kullanmaktadırlar. Bu Mervan misyonu, Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi
Hazretlerini, Nesimi Hazretlerini ve daha nicelerini şehit etmişlerdir.
Niyazi Mısri Hazretlerine, Mervan evladı ve Muaviye-Yezid zürriyeti
olan Kadızadeler, çok zulüm ettiler ve nice evlad-ı Resul’ü işkence ve
zulümle şehit ettiler. Bu gün dahi etmektedirler.
Kadızadelerin fikir babası, bugün Ödemiş ilçesinin Birgi beldesinde
mezarı türbe haline getirilen İmam-ı Birgivi’dir. Onun öğretileriyle nice
velilerin kanı akıtılmış ve evlad-ı Resul-ü manevi işkence görüp şehid
edilmiştir. Hadis-i şerifte “Her peygamberin bir firavunu vardır, benim
firavunum ise Ebu Cehil’dir.” Buyrulmuştur. Her peygamberin firavunu
olması gibi, her zamanda ve bu gün dahi, evlad-ı Resul’ün de Mervan’ı,
Muaviye ve Yezid’i vardır. Evlad-ı Resul her zaman diridir, çünkü kevsere mazhardırlar. Vesselam.
Ol Yezid Muaviye etti hıyanet
Ederiz canına binlerce lanet
Şehid oldu imamlar koptu kıyamet
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümde mihmanım Ali
Muaviye kimdir? Muaviye’nin babası Süfyan, annesi ise Hz. Hamza’nın şehid edilmesinden sonra ciğerlerini söktürüp yiyen Hind’dir.
Muaviye, bazı tarihçilere göre Mekke’nin fethedilip Mekkeliler teslim
olduktan sonra Müslüman olmuş veya öyle görünmüştür. Mekke’nin
fethi miladi 630’dur. Hz. Peygamber Efendimizin bu alemden geçmesi
ise miladi 632’dir. Yani Mekke ay hesabı ile Hz. Peygamber’in
vefatından bir buçuk sene evvel fethedilmiştir. Bu itibarla Muaviye, Hz.
Resulullah’ın nübüvvetini tamamlamasına 1,5 yıl kala Müslüman olmuş
veya öyle görünmüştür.
Muaviye için ‘vahiy katibi’ derler ki, bu yalandır. Çünkü Muaviye
Müslüman olduğunda Hz. Peygamber Efendimiz’in peygamberliği aşağı
yukarı tamamlanmıştı. Muaviye’nin annesi, babası ve bazı yakınlarının
ömrü hayatları Hz. Peygamber’le muharebe ve mücadele etmekle geçmiştir. Müslümanlar güçlenip de Mekke feth edilip Mekkeliler teslim
olmak mecburiyetinde kalınca, bunlar Müslüman oldular veya öyle
göründüler. Bunlar Peygamber Efendimiz ile yaptıkları muharebe ve
mücadelede, başta Hz. Hamza olmak üzere bir çok Müslümanı şehit
ettiler ve kendileri de çok kan kaybettiler. Onun için Kerbela faciasından
sonra Muaviye’nin oğlu Yezid “Bedir’de kaybettiklerimizin intikamını
aldık, kanları yerde kalmadı.” demiştir.
223
Hz. Ali, Emir-el Müminin olduğu zaman Muaviye Şam’da vali idi.
Hz. Ali, devletin başı olarak Şam valisini değiştiriyor, Muaviye’nin
yerine başkasını vali olarak atıyor. Fakat Muaviye bu karara ve emre
uymayıp Emir-el Müminin olan devletin başı Hz. Ali’ye isyan ediyor.
Hz. Ali hakkında Hz. Resulullah Efendimiz “Alemlerin Rabbi olan
Allah, benim mevlamdır / dostumdur, ben kimin mevlası isem Ebu
Talib’in oğlu Ali de onun mevlasıdır. Ali’ye dost olan benim dostumdur,
Ali'ye düşman olan ise bana düşmandır. Ruhu ruhumdur, kanı kanımdır,
cismi cismimdir. Ey insanlar, size iki emanet bırakıyorum. Birisi Kur’an,
diğeri Ehl-i Beyt’imdir. Bu emanetlere sarılın ki, bunlar cennetin Kevser
havuzunda buluşurlar.” buyurmuştur. Peygamber Efendimizin bu ve
benzeri bir çok apaçık beyanları ile kıymeti ifade edilen veliler şahı Hz.
Ali’ye karşı Muaviye, bazı olayları bahane ederek, kendi aşiretinden ve
bir çokları da Hıristiyanlardan oluşmuş bir ordu topladı. Kur’an sahifelerini mızraklarının uçlarına taktırıp Kur’an’ı ilk defa siyaset ve şahsi
çıkar için kullandı. Kendi devlet başı olunca Ehl-i Beyt’e ve seçkin
sahabeye çok zulüm etti. Ehl-i Beyt, ensar ve sahabeyi sürgün edip, göçe
zorladı.
İşte o göç neticesiyle Ehl-i Beyt, ensar ve sahabeler, Türk yurtlarına
göç ederek, Türk Milletine Medine misyonunu, yani ruh-u Muhammed’i
taşıyıp getirdiler.
Muhammedi ruh mazhariyetiyle Türk Milleti, Muhammed isminin
kısaltılmışı olan ‘Mehmet’ ismini alıp, milletler içerisinde Hz. Muhammed’in ismiyle anılan yegane millet oldu. Asker ve ordusu ise,
Mehmetçik / Muhammedçik ismiyle yeryüzünde yegane anılan ordu
oldu. Türk milleti Kur-an’ı ve İslam’ı kendi hayat nizamı haline getirip,
milli kültür ve örfüne, geleneğine kilimin ilmiği gibi işleyip Kur’an ve
İslam’la yaşadı ve yaşamaktadır.
Hz. Peygamber Efendimizden sonra Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz.
Osman, Hz. Ali ve Hz. Hasan’a kadar, devlet başkanı; Kur’an’ın emri
olan “İşlerini şura ile yaparlar…’ (Şura, 38) ve “Kuşkusuz Allah size,
emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hüküm verdiğinizde
adaletle hükmetmenizi emreder.” (Nisa, 58) Buyruğu ile hareket edildi ve
ehil olan her kim ise onlar, devlet başkanı yani Emir-el Müminin oldu,
mevki, makam sahibi oldu. Hatta Hz. Ali’ye yaralı iken, henüz şehid
olmadan evvel ‘Hz. Hasan’a biat edelim mi?’ diye sordular. Hz. Ali
cevaben “Hayır, benim oğlum olduğu için biat etmeyin, ancak o makama
ehilse ve ehil olana biat edin.” dedi. İşte dört halife ve Hz. Hasan’ın
devlet başkanı olması, şura ile yani Meclis kararıyla ve ehil olmalarındandı. Bu yönetim cumhuriyet idaresi idi.
224
Hz. Hasan istifa edip de Muaviye devletin başı olunca kendisi ile
antlaşma yapıldı ki, Muaviye’den sonra yine şuraya / meclise danışılıp,
ehil olan devletin başına getirilecek şartı kondu ve bu şekilde antlaşıldı.
Fakat Muaviye bu antlaşmaya uymayıp bozdu ve cahiliye Arap geleneği
olan kabileciliği, aşiretçiliği ihya edip diriltti ve oğlu Yezid’i padişah
yaptı. Şura / meclis kararıyla emanetin ehil olana verilmesi kuralını çiğneyerek iptal etti, yani cumhuriyeti yıktı. Ondan sonra gelen padişahların
da işine geldiği için, bu padişahlık olan aşiret yönetimi, 1923’te Mustafa
Kemal Atatürk’ün önderliğinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin
kuruluşuna kadar devam etti. Yani Peygamber Efendimizle başlayıp, dört
halife ve Hz. Hasan dönemine kadar devam eden ve Muaviye’nin yıkıp
ortadan kaldırdığı, emr-i ilahi olup meclise / şuraya danışmak olan cumhuriyet yönetimi, 1923’te ancak tekrar Türk milleti, tarafından
Atatürk’ün liderliğinde kuruldu ve inşallah kıyamete kadar devam edecektir.
İşte Muaviye'yi, yok vahiy katibi, yok efendim büyük sahabe gibi
gösterenler, onun yaptığı ihaneti görmezden gelip, kıytırık kelimelerle,
mesela ‘Hz. Ali muhakkak haklı idi, fakat Muaviye de haksız değildi.’
gibi ifadelerle Muaviye'yi aziz tutanlar, o padişahlık sisteminin devamını
kendi kabile ve aşiretinin menfaat ve bekası için, Muaviye'yi büyük ve
aziz göstermişlerdir. Uydurma hadislerle yüzyıllardır İslam alemine
yalan söylemişler ve zulüm etmişlerdir.
Bunlar halen misyon olarak devam ediyor ve her fırsatta Cumhuriyet
ve kurucusu olan Atatürk’e düşmanlık yapıyorlar. Her fırsatta bugün dahi
Ehlibeyt’e ve evlad-ı Resule saldırıyor ve hor görüyorlar. Ne yazık ki,
bazı ehlibeyti temsil iddiasında olan kurumlar, tarikatlar, şahıslar; Muaviye geleneği olan babadan oğula soy takibi ile intikali, çelebilik, babalık,
dedelik vb. isim ve ünvanlarla halen devam ettiriyorlar.
Medine-i Münevvere’de Mescid-i Şerif yapılırken Hz. Resulullah
Efendimiz, sahabeyle birlikte kerpiç taşırdı. Sonra ashaptan Ammar İbni
Yaser çıkıp “Ya Resulullah, senin kerpicini dahi ben taşırım, sen taşıma.”
dedi. Hz. Resulullah da kabul etti. Diğer sahabeler birer kerpiç taşırken
Ammar İbni Yaser iki kerpiç taşırdı. Sonra Hz. Resulullah Ammar İbni
Yaser’in üstünde kalan tozu toprağı sildi, oradaki kalabalık olan
sahabenin gözü önünde ve hepsinin duyacağı şekilde “Senin şehadetin,
taife-yi bagiye (yani asiler, isyancılar) tarafından olacaktır. Sen hak,
doğru tarafına çekeceksin, onlar ise batıl tarafına çekecektir.” buyurdu.
Ve sonra aynen öyle oldu, Ammar İbni Yaser, Hz. Ali tarafında yer aldı
ve Muaviye taraftarlarınca şehid edildi, vesselam.
Yezid kimdir? Yezid Muaviye’nin oğlu ve veliahdı olup,
Muaviye’den sonra gelen Emevi Devleti’nin başı, padişahıdır. Yezid
225
kötü olduğu için hiç kimse evladına Yezid ismini takmayıp, Yezid
ismiyle isimlendirmez. Kur’an’da: “Peygamberlik yapmamdan dolayı
sizden herhangi bir ücret istemiyorum, ancak benim yakınlarımı sevmenizi istiyorum…” (Şura, 23) buyrulur. Bu ayetteki yakınlarımdan maksadın Ehl-i Beyt olduğu, hadis-i şerifte beyan edilmiştir. İşte Kur’an’ın
sevmemizi istediği, Hz. Peygamber’in ‘Size emanet ediyorum.’ dediği
Ehl-i Beyt’i, evlad-ı Resul’ü işkence ile şehit eden bu şahıs, sahabeye de
bir çok zulüm yapmış, eziyet etmiştir. Yezid saltanatı zamanında “Oğlan
kardeşin, kız kardeşiyle evlenmesi caizdir.” diye ferman yazdı. Hangi
ulema “Kardeşin kardeşle evlenmesi caiz değildir.” der ise katletti. Ehl-i
Beyt’e kim muhabbet ederse onu dahi katledin, dedi. Yaptığı zulümler
ciltleri dolduracak kadar çoktur, saymakla bitmez.
Fakat yapılan bu zulümler, maalesef medrese ve bazı ulema-i zahir
tarafından hafif, vaka-i adiye gibi gösterilmiş veya zulmün boyutları gizlenerek olduğu gibi söylenmemiştir. Hizmet ettikleri devlete, padişaha
siyaseten yakın olmak ve menfaatlenmek için Muaviye ve Yezidin yaptığı zulmün dehşetini ve boyutlarını çarpıtarak, yalan rivayetlerle sanki
zulmün sahibi başkası imiş gibi veya ‘O kadar da değil canım, Muaviye
ve Yezid’in siyaseten de olsa haklı tarafları vardır. Onlar da
sahabedendir, onların makamları yüksek olduğundan aralarındaki ihtilafa
bizim aklımız ermez.’ gibi yalanları söylemişlerdir. ‘Evliyanın en
büyüğü, Hz. Hamza’yı şehid eden Vahşi’den daha aşağı derecededir.’
uydurmalarıyla, Muaviye ve Yezid’i neredeyse haklı idiler noktasına
kadar getirmişlerdir. Emevilerin bazı zalim padişahlarını İslam için fetih
yapan kahramanlar olarak lanse etmişlerdir. Seçkin sahabelerin onlar ile
beraber olduğunu ima eden yalan rivayetlerle desteklemişlerdir.
Bunların en çarpıcı olan yalanlarından birisi de ‘Hz. Peygamber’in
evinde misafir olduğu sahabe Eyüp Sultan Hazretleri, yaklaşık olarak yüz
yaşlarındayken Emeviler’le beraber İstanbul’u fethetmek için birlikte
İstanbul’a geldiler ve Eyüp Sultan Hazretleri, Emeviler’le beraber surlara
hücum ederken şehit oldu.’ yalanıdır.
Prizren Rahoves’teki Melami tekkesinde yüksek bir eğitim alan ve
1950’li yıllarda Salihli’ye yerleşip, bizlere Muhammedi ruhaniyeti
taşıyan Mürşid-i Kamil Kemal Zurnacı Hazretleri: “Tarih iki türlüdür:
Biri yazılı tarihtir, diğeri ise rivayet tarihidir. Rivayet tarihine göre, hicrette Resulullah Efendimizin evinde misafir kaldığı sahabe olan Hz.
Eyyüb-el Ensari, Yezid ve Emevilerin Kerbela’daki Evlad-ı Resul katliamından, Hz. Hüseyin’in iki kızı olan Zeynep ve Rukiye’yi kaçırıp kurtarmış. Fakat Yezid, evlad-ı Resul olan kızları ondan istiyor ve Eyüp El
Ensar da kızları alıp Kuzey Afrika üzerinden o günkü İspanya kralına
sığınıyor. Kral, Hz. Peygamberin arkadaşına hürmet ediyor, fakat Eme226
viler Hz. Eyüp El Ensar’ın izini bulup, İspanya kralından kendilerine
teslim edilmesi için baskı yapıyorlar. Kral da, Hz. Eyüp El Ensar’a “Ben
bu baskılara daha fazla dayanamam, seni teslim etmek zorunda kalırım.
Sen Bizans devletine sığın, o devlet güçlüdür, seni korur.” diyor. Ve Hz.
Eyüp, iki küçük peygamber torunu olan kızları alıp Bizans’a yani İstanbul’a gidiyor. Bizans kralından da hürmet görüyor, Bizans’ta Peygamber
torunu olan kızlarla yaşıyorlar. Fakat zamanla kızlar büyüyüp ergenliğe
erişince Kral, Hz. Eyüp’e “Bu kızları Bizanslı erkeklerle evlendirelim.”
diyor. Bunun üzerine Hz. Eyüp sıkıntı ve müşküle düşüyor. Bir tarafta
evlad-ı Resul, nesl-i Peygamber, diğer tarafta kendilerini Emevilerin şerrinden koruyan, barındıran, iyilik eden de olsa gayrimüslimler. Kraldan
düşünmek için biraz müsaade istiyor. Ve bu esnada kısa aralıklarla 40
gün içinde Hz. Zeynep ve Hz. Rukiye vefat ediyorlar. Ve şimdiki Koca
Mustafa Paşa semtinde olan kabirlerine Hz. Eyüp el Ensari tarafından
defnediliyorlar. Daha sonrada Hz. Eyüp vefat ediyor ve onu da surların
yanına defnediyorlar. İstanbul’un fethinde kabri bulunup şimdiki Eyüp
Sultan Türbesi olarak tezyin ediliyor. Ve Türk milletinin gönlüne ve
vatanına kavuşuyor.” buyurdular.
İşte Kemal Efendi Hazretlerinin anlattığı rivayet budur. Ve “Aksini
iddia edenlere sorun bakalım: Koca Mustafa Paşa semtinde türbeleri
bulunan Peygamber Efendimizin torunu Hz. Hüseyin’in kızları Zeynep
ve Rukiyye, oraya nasıl gelmişlerdir?” dedi.
İşte Yezid ve Emevilerin yaptığı zulümleri gizlemek için,
medresenin yazılı tarihlerindeki düzmeceye göre ‘Yaklaşık yüz yaşındaki
Eyüp El Ensari Hazretleri, Emeviler’le beraber İstanbul’u fethetmek için
birlikte geldi ve surlarda şehid oldu.’ demişler ve halen demekteler.
Böyle diyenlere biz de soralım: Hz. Hüseyin’in kızları Zeynep ve
Rukiye, İstanbul Koca Mustafa Paşa semtine nasıl geldiler? Elbette
Yezid ve Emevi zulmünden kaçarak geldiler. Vesselam.
Hz. Resulullah Efendimiz rüyasında Ümeyye oğullarının, yani
Muaviye zürriyetinin, Mescid-i Nebevi’nin minberine bevlettiğini yani
işeyerek pislettiğini gördü. Bunun üzerine Kur’an’ın “…sana gösterdiğimiz o rüyayı da, Kur’an’da lanetlenmiş bulunan o ağacı da insanları
deneme / imtihan dışında bir sebeple göndermedik…” (İsra, 60) ayeti
inzal oldu. Ve Resulullah Efendimizin rüyasını Cenab-ı Hak, vahiyle
tabir ederek, rüyada gördüğünün lanetlenmiş ağaç olduğunu beyan
etmiştir. İşte bu kuran beyanı itibarıyla, cümle ehl-i kemal, Muaviye’ye
ve Yezid’e lanet ederler. Bizler de, bugün dahi var olan bu Muaviye ve
Yezid misyonuna lanet edip, onların hile ve şerrinden Allah’a sığınırız.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Muaviye de, Yezit de ihanet edip
227
hain olduklarından, Muaviye’nin de Yezid'in de canlarına binlerce lanet
ederiz.” diyor.
Hasan’la Hüseyin ciğerpareler
Aşıklar kalbinde açtı yareler
Tabibler bu derde bulmaz çareler
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Herdem gönlümdeki mihmanım Ali
Muaviye, devletin başına emir olunca, Hz. Hasan’ın karısına ‘Sen,
emir karısıydın, Hasan’ı öldürürsen, seni alıp tekrar emir karısı yaparım.’
diyerek aldattı ve Hz. Hasan'ı karısına zehirleterek şehid ettirdi. Sonra bu
kadın Hz. Hasanı öldürdü diyerek, onu öldürttü.
Muaviye'nin, oğlu Yezid’i veliaht emir ilan etmesine, Hz. Hüseyin
itiraz etti. ‘Muaviye ile Hz. Hasan arasında yapılan anlaşmanın gereğine
uyulup, şurayı yani seçici meclisi kurmalarını ve Hz. Ebubekir, Hz.
Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali ve Hz. Hasan’ın seçilmelerindeki gibi, şuraya
yani seçici meclisin kararına uyalım ve ehil olanı seçelim, şura kimi
seçerse onu devletin başı yani Emir-el Mümin yapalım.’ dedi. Zaten
Muaviye’yle Hz. Hasan, Muaviye’den sonra şuraya gidilmesi, yani meclisin seçtiği kimsenin devletin başına getirilmesi şartıyla anlaştığı için,
Hz. Hasan devlet başkanlığından istifa etti ve yerini Muaviye'ye bıraktı.
İşte Hz. Hüseyin bu anlaşmayı kastetti ve Yezid’in oldu bittiyle ilan
edilen emirliğini, padişahlığını kabul etmedi.
Kufe tarafındaki halk, Hz. Hüseyin’i devletin başına ehil olanı
seçmek için, şurayı kurmaya, yani seçici meclise başkanlık yapmaya
davet etti. Bu davet üzerine Hz. Hüseyin, bütün maiyeti ve ehlibeytle
yani kadın, çoluk çocuk hep beraber Kufe’ye doğru Medine'den yola
çıktılar. Bazıları, Hz. Hüseyin’in halife olmak yani emir-el müminin
olmak için yola çıktığını söylerler. Bu asla kesinlikle doğru değildir.
Dava; halifelik, emirlik olsaydı; ağabeyi Hz. Hasan’dan sonra Hz.
Hüseyin, tartışmadan kolayca emir-el mümin, yani devlet başkanı olurdu.
Bu itibarla Hz. Hüseyin’in, yani Ehl-i Beyt’in davası,kuran emri olan
şurayı / meclisi toplayıp, meclisin kararıyla emanetin layık olana, ehline
verilmesi davasıdır. İşte bu meclisi toplamak için yola çıkan Ehl-i Beyt,
Kerbela mevkiine gelince Yezid'in adamları tarafından kuşatıldılar. Hz.
Hüseyin: ‘Bizden ne istiyorsunuz? Bırakın seçici şurayı yani meclisi toplamak için Kufe’ye gidelim.’ dedi. ‘Olmaz.’ dediler. Hz. Hüseyin ‘Peki,
geri Medine'ye dönelim.’ dedi. Yine ‘olmaz’ dediler. O zaman Hz.
Hüseyin: ‘Peki bizden ne istiyorsunuz?’ dedi. Onlar: ‘Yezid'e biat etme228
nizi, Yezid’in emirliğini, padişahlığını tanımanızı istiyoruz. Yoksa sizi
öldüreceğiz. Ya Yezid’e biat ya da ölüm.’ dediler.
Hz. Hüseyin ve Ehl-i Beyt, Yezid’e biat etmedi. Kadın, çoluk çocuk
hepsi birden işkenceyle kılıçtan geçirilerek şehit edildiler. İşte seçme ve
seçilme hakkı olan seçici meclis ve şuraya, yani cumhuriyet idaresine
Ehl-i Beyt, böyle değer verdi ve vermektedir. İşte bu beyitler bunu beyan
ediyor. “Ehl-i Beyt’in katliamından ve onlara yapılan zulümden, ehl-i
aşk, her zaman ve bugün dahi mahzundur, dertlidir.” buyruluyor.
Ali'nin şöhreti denildi Haydar
Marifet kılıcı ismi Zülfikar
Bu esrarda Fehmi eyledi ihbar
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Haydar, diri olan ve aslan manasına gelir. Hz. Ali (kv) Haydar’dır,
bugün dahi onun misyonu diridir. Çünkü makam-ı velayetin mürşid-i
kamili ve Evlad-ı Resul’ün ilm-i marifet kılıcı olan Zülfikar’la, cehl-i
münafık olan Mervanlığa, cehl-i Muaviye isyancılığına ve cehl-i Yezid
zalimliğine karşı diri olup, Haydar’dır. Yani aslanlar gibi her nefeste,
gerek kendi nefsimizde gerekse afakta, evlad-ı Resul’ün, cihad-ı ekberle
mücadelesi devam etmektedir ve edecektir. Evlad-ı Resul her zamanda,
bugün ve yarın da, ahirette de Haydar olup, diridir.
Allah, bizleri ve cümle ihvanı, Evlad-ı Resul’den ayırmasın. Amin.
229
*
*
*
48
Meded senden meded mürşidim Ali
Dermanım Muhammed tabibim Ali
Hitab-ı ezelde ikrarım Ali
Meded ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Daha evvelki beytin açıklamasında izah edildi ki, hidayet zuhurunun
baş mazharı Hz. Muhammed (sav)’dir. Onun temsilcileri kamil mürşid ve
alimlerdir, ki bunlar hidayet yolunu tebliğ ve telkin ederler. Makam-ı
velayetin şahı ve imamı Hz..Ali’dir. Velayet mertebesi ise, kamil
mürşidin telkin ve irşadı ile açığa çıkar ki, her kim bu irşada muhatap
olursa, ancak o makam-ı velayeti bulur ve veliliğe mazhar olur. Hitab-ı
ezel, alem-i ervahtaki yani ruhlar alemindeki “Ben sizin Rabbiniz değil
miyim? Evet sen bizim Rabbimizsin, biz buna şahidiz …” (A’raf, 172)
hitabıdır. Fakat kul bu imtihan alemine gelince, ruhlar alemindeki ahitleşmeyi ve hitabı unuttu.
İşte kamilin telkin ve irşadı olan, Hz. Ali’nin şahı ve imamı olduğu
makam-ı velayet mazhariyeti, aynı zamanda bu alemin tesiriyle unuttuğumuz ruhlar alemindeki hitabın tekraren ikrarıdır. Mürşid-i kamilin
irşadı Nur-u Muhammed mazhariyeti ile olduğundan, derman Nur-u
Muhammed’dir. Kulun dahil olduğu makam-ı velayette imam Hz. Ali
olup, salik de o makam-ı velayet kemalatıyla şifa, deva bulduğu için,
230
tabip de, ikrar da Hz. Ali’dir, yani velayet irfaniyeti mazhariyetidir.
Allahualem.
Muhammed Mustafa alem serveri
Ebu Bekir, Ömer, Osman yareni
Hakikat sırrında Ali mahremi
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Hz. Peygamber, hidayetin baş mazharı olmak itibarı ile bütün
müminlerin serveri yani baş tacıdır. Nur-u Muhammed, Hz. Ebubekir'de
sıdkıyet kemaliyle zuhur etti. Nur-u Muhammed Hz. Ömer'de fark
kemaliyle zahir oldu, Nur-u Muhammed Hz. Osman’da haya ve iki nur
mazhariyetiyle kemal-i zuhur etti, Nur-u Muhammed hakikat sırrı olan
makam-ı velayet kemaliyle Hz. Ali’de zahir oldu. İşte Hz. Resul’ün bu
dört yareni, arkadaşı olan insan-ı kamil sahabeler, mazhar oldukları bu
kemalat mertebeleri ile, Hz. Muhammed Mustafa (sav) Efendimizin, hem
zahiren hem de manen en yakını idiler. Ki bu beyan ediliyor.
Ol Hasan, Hüseyin, Ali evladı
Şehid olup uğruna verdiler canı
Gönülden sevenler buldu necatı
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Hz. Peygamber Efendimiz. veda haccı dönüşünde bir hutbe verdi:
“Alemlerin Rabbi olan Allah benim mevlamdır / dostumdur. Ben kimin
mevlası isem Ebu Talibin oğlu Ali de onun mevlasıdır. Ali’ye dost olan
benim dostumdur, Ali'ye düşman olan bana düşmandır. Ruhu ruhumdur,
kanı kanımdır, cismi cismimdir. Ey insanlar, size iki emanet
bırakıyorum: Birisi Kur’an, birisi Ehl-i Beytimdir. Bu emanetlere sarılın,
ki bunlar cennetin Kevser havuzunda buluşurlar.” buyurdu. Kur’an-ı
Kerim’de ise “Allah’ın iman edip salih amel işleyenlere müjdelediği işte
budur. De ki, ben bu tebliğime karşılık sizden akrabamı sevmeniz dışında
bir şey istemiyorum.” (Şura, 23) buyrulmuştur. Bu ayetteki beyanda kastedilen akraban kimlerdir, diye sorulması üzerine cevaben Hz. Resulullah
“Ehlibeyt’imdir.” demiştir. Bu itibarla, Ehl-i Beyt’i sevmek, Kur’an’ın ve
Hz. Peygamber Efendimizin açık emir ve tavsiyesidir.
Hz. Mevlana “Neyi seversen ondansın, neyi seversen o’sun, sen
ancak sevdiğin şeysin.” Buyurmuştur. Her kim Ehl-i Beyt’i severse
231
onlardan olur, yani o da evlad-ı Resul ve Ehl-i Beyt-i manevi olur ve
kurtuluşa erip, necat bulur.
Muhammed mahzen-i sırr-ı ilahi
Ali gevherlerin sakisi veli
Bize ihsan etti ab-ı kevseri
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Her dem gönlümdeki mihmanım Ali
Cenab-ı Hakk’ın zat-ı ehadiyet sırrına, Makam-ı Mahmud mazhariyetiyle ancak Hz. Resulullah ermiştir. Hz. Peygamberden gayrı kim
olursa olsun, o mülk-ü ehadiyet mertebesine, ancak vücud-u nur-u
Muhammed mazhariyetiyle ve teberrüken dahil olabilir. Kevser suyu,
zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyeti demektir. İşte
vücud-u nur-u Muhammed’e ulaşmak, kevser suyu, yani daim zikir uyanıklığı ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle ancak mümkündür.
Saki, kadehi doldurana denir. Kadeh ise salikin gönlüdür. Mürşid-i
kamil olan veli, Hz. Ali’ye tabi olduğu için, onun velayetle yaptığı irşad,
aynı Hz. Ali’nin irşadıdır. Bu itibarla kulu Nur-u Muhammed mazhariyetine ulaştıracak zikr-i daim ve tevhid-i hakiki, yani ab-ı kevser irşadı,
aynı Hz. Ali’nin irşadıdır. Her kim ki, kamil olan bir mürşide varıp onun
zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irşadına muhatap olursa, o salikin gönlü
Hz. Ali’nin ikramı olan ab-ı kevser bağış ve ihsanına mazhar olur. Allahualem.
Muhammed ruhuna hezaran sala
Sıdk ile diyenler buldular felah
Talibi kuluna buldur sen necat
Medet ya Muhammed şahımdır Ali
Herdem gönlümdeki mihmanım Ali
Hezaran sala, binlerce salat-ü selam demektir. Daha evvelki
beyitlerin açıklamasında salavatın manası açıklandı. Muhammedi ruha
bugün her kim mazharsa, Nur-u Muhammed’in şahsında zuhur ettiği o
kimse, evlad-ı Resuldür. İşte salat u selamın muhatabı, böyle evlad-ı
Resul olanlardır. Her kim ki, böyle bir şuur ve irfaniyetle evlad-ı Resul’ü
mevcut bilerek, salat u selam ederse, o kimse de Nur-u Muhammed
mazharı ve evlad-ı Resul’den olup, felaha yani kurtuluşa erer. Hz. Resulullah’ın “Selman benden, ben Selman’dan.” beyanına, o zamanki
muhatap nasıl ki Selman-ı Farisi idiyse, bugün de Nur-u Muhammed
232
mazharı her kimse o, evlad-ı Resul’dür ve salavatın bu günkü muhatabı
odur. İşte bir kula, evlad-ı Resul’e dahil olup Ehlibeyt-i manevi olmaktan
daha ala bir felah ve kurtuluş olur mu? Olmaz. Bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri “Böyle bir kemalatla salavat getirenler, Nur-u
Muhammed mazhariyetiyle felah buldular, evlad-ı Resul’e karıştılar.”
diyor ve devamla, Talib’i mahlasıyla “Bizi de böyle bir necatla, kurtuluşla şereflendir.” diyerek niyaz ediyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilir.
*
*
*
49
Takdir-i Hüda sebtetti ceza
Olunur kaza hükm-i ezeli
Takdir-i Hüda, ilahi kader demektir. Kader; Allah’ın kudretiyle zahir
olup açığa çıkan her şeydir. Her fiilin oluşumu için mutlaka Allah’ın
kudretine / kuvvetine ihtiyaç vardır. Kur’an’ın “…bütün kuvvetin
Allah’ın elinde olduğunu, Allah’ın şiddetli azabı bulunduğunu anlayacaklarını (şimdiden) idrak edebilselerdi / anlayabilselerdi.” (Bakara, 165)
Beyanından da anlaşıldığı gibi, tüm kuvvet / kudret Allah’ındır. Bu itibarla Allah’ın kuvvetinin / kudretinin haricinde hiç bir fiil zahir olmaz.
Onun için imanın şartlarından birisi de, hayır ve şerrin Allah’ın kudretiyle zahir olduğuna iman etmektir.
Kader oluştur, olmuş ve olan her şey kaderdir. Yani fiilullahtır /
Allah’ın işidir. Kaza ise, bir fiilin meydana gelmeden evvelki, ilimdeki
ezeli mevcudiyetidir. Bir fiil ilm-i ezelde iken kazadır. Fiilin kudret ile
açığa çıkması ise kaderdir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, bir
cezaya muhatap olmuş ki “Bu muhatabı olduğum ceza, böylece kaza ve
kaderdir.” diyor.
Ezeli Süfyan hep oldu beyan
Etmedi iman oldu şeytani
233
Ebu Süfyan, Muaviye’nin babasıdır. Hz.Peygamber Efendimize
iman etmedi. Ömrünün sonunda iman edip etmediği ise tartışmalıdır.
Ömrünün büyük bir bölümünde, Hep Hz. Peygamber Efendimiz’in
aleyhinde uğraştı, daima Hz. Resul’ün ve sahabelerinin aleyhinde oldu.
Ebu Süfyan’ın kızı olan Habibe, Hz. Peygamber Efendimize iman etti ve
Peygamber Efendimiz’le evlenip müminlerin annesi oldu. Ebu Süfyan
Medine’ye gittiğinde kızının, yani Habibe validemizin yanına uğradı.
Fakat peygamber eşi olan Habibe validemiz, babasını eve sokmadı ve
“Baba, bu ev Peygamber evidir. Sen murdarsın, pissin, bu eve
giremezsin.” Dedi ve babası olan Ebu Süfyan’ı Peygamber evine sokmayıp, kovdu. Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “…müşrikler pistir…” (Tevbe,
28) buyrulur.
Bugün dahi bu Süfyan misyonunu devam ettirerek, o misyonu temsil
eden gizli şirk ehil ve mensupları vardır. Bunlar nübüvvet-i teşri’a mazharı olan kamil mürşidin şahsında zahir olan meslek-i Resul irşadına
inanmazlar. Kendileri inanmadığı gibi, daima zamanın kamili ve evlad-ı
Resul aleyhinde faaliyet gösterirler. Bu itibarla zamanının kamil mürşidi
olan Fehmi Efendi Hazretleri, şeytana uyan bir zamane Süfyan’ı ile karşılaşmış ki, onu beyan ediyor.
Şol ki Semud’dur mezhebi yoktur
Fesadı çoktur etti tuğyanı
Semud kavmi, Hz. Salih (as) zamanındaki bir kavimdir. Bu Semudlular Hz. Salih’ten mucize göstermesini istediler. “Kayadan dişi ve gebe
bir deve çıkar. ” dediler. Eğer böyle bir mucize gösterirse ona iman edeceklerini söylediler. Salih (as) dua etti ve mucize olarak kayadan hamile
bir dişi deve çıktı. Ve sonra o deve doğurdu ve süt verdi. Buna rağmen
Semud kavminin büyük bir çoğunluğu verdikleri sözde durmadılar ve
iman etmediler. Hz. Salih’e iman eden müminlere de fesat çıkarıp, zulüm
yaptılar. Hz. Salih (as) onlara çok nasihat etti fakat dinlemediler. Cenab-ı
Hak Hz. Salih’e, iman eden müminlerle beraber Semudlular’dan ayrıl,
dedi. Sonra Allah, Semud kavmini ve yurtlarını helak etti.
İşte Kur’an’da bahsedilen bu özetlediğimiz Semud kavmi kıssasının
bize hitap eden bugünkü murat ve hikmet yönü ise şöyledir: Bir memlekette kamil bir mürşid zuhur ederse, onun telkin ve tebliğine iman
edenler olduğu gibi, kamilden hakikati duydukları halde fesat çıkarıp,
inanmayanlar da çok olur. Çünkü kamil olan mürşid, Kur’an harici hiç
bir şey emretmez ve tebliğ etmez. İşte bazıları Kur’an’ın gerçek olan
emrini, mürşid-i kamil tebliğ ve nasihat etmesine rağmen, onu dinlemez
ve emr-i ilahiye karşı gelerek fesat çıkarırlar. Hakikat karşısında Semud234
lular gibi haddi aşarlar ve hakikatin isyancısı olurlar. Fehmi Efendi Hazretleri; zamanın Semud’u cinsinden olup, Hak ve hakikati duyduğu halde
onu inkar edenle karşılaşmış ki, onu beyan ediyor.
Şol ki Belkıs’tır imanı hastır
Gör nice bildi ol Süleyman’ı
Belkıs, Yemen tarafında bir ülkenin melikesi, kraliçesi idi. Hz.
Süleyman ise, Filistin’de hem peygamber hem de padişah idi. Kuş dilini
bilir, kuşlara ve cinlere, rüzgara dahi hükmederdi. Cenab-ı Hak, gelmiş
geçmiş insanlığın en büyük zenginliğini Hz. Süleyman’a verdi. Emrindeki Hüthüt ismindeki bir kuş, Hz. Süleyman’a Belkıs’tan ve ülkesinden
haber getirdi. Süleyman (as) da, Belkıs’a bir mektup gönderdi. Ve peygamberliğinden ona haber verdi. Bunun üzerine Belkıs, vezirlerini topladı, onlara danıştı ve netice olarak Hz. Süleyman’ın tebliğ ve davetine
uydu ve Süleyman’ın ülkesine gidip, Hz. Süleyman’la evlendi.
Kur’an-ı Kerim’de bahsedilen ve bizim özetlediğimiz Belkıs ve Hz.
Süleyman (as)’ın kıssasının bu günkü murat ve hikmeti ise şöyledir: Bir
kimse, iman-ı taklitten ve iman-ı istidlalden, yani taklit ve delilli
imandan, zamanın mürşid-i kamili tarafından iman-ı hakikiye davet
edilir. O da davet edenin sözlerine, tebliğine bakar ve araştırır; eğer
Kur’an’a ve hakikate uygunsa o tebliğ ve telkin irşadına uyup, iman-ı
hakikiye ulaşarak insan-ı kamil olmasıdır.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri, Rumeli’ye gittiğinde
Prizren’de ulemanın seçkinlerinden bir heyet kuruluyor ve o heyet Hz.
Pir’i imtihan ediyor. Hz.Pir heyetin sorduğu her suali Kur’an’dan muradı ilahi üzerine cevaplıyor, fakat ulema, her cevaba tefekkür edip düşünmeden peşin hükümle itiraz ediyorlar. Sonunda Hz. Pir ayağa kalkıyor ve
ulema heyetine “İnadınız küfre ulaştı.” diyor ve o meclisi terk ediyor. Hz.
Pir meclisi terk edince, mecliste ve heyette bulanan ve sonradan Hz.
Pir’in damadı olan Hacı Abdurrahim Efendi’ye heyetin diğer üyeleri:
“Başka zaman çok konuşuyor ve malumat sergiliyorsun, fakat (Hz. Pir’i
kast ederek) Arap Hoca’ya hiç laf etmedin ve itirazda bulunmadın, çok
pasif kaldın.” diyorlar. Hacı Abdurrahim Fedai Hazretleri cevaben “Ne
konuşaydım ki, Arap Hoca hep doğru konuştu, doğru olana nasıl itiraz
edilir?” diyor ve arkasından yaya olarak kilometrelerce yürüyüp Hz. Pir’i
buluyor. “Bana bu ilm-i tevhid-i hakikiyi öğret.” diyor ve onun irşadına
teslim oluyor. Velhasıl Belkıs’ın imanı ve Hz. Süleyman’a biat ve
kavuşması, Hacı Abdurrahim Fedai Hazretlerinin hal ve anlayışıyla Hz.
Pir Efendimize intisap etmesi gibidir.
Allah, her şeyin en iyisini bilir.
235
Talibi zevkte mülk-i vahdette
Bu can kafeste etti seyranı
Hasan Fehmi Hazretleri, Kırklareli’nde sohbet ederken, zahir ulemadan birisi onun meclisine geliyor, itiraz ediyor. Fehmi Efendi ayetleri
delil gösteriyorsa da, müftülükte görevli olan o zat itirazında inatla ısrar
ediyor. Bunun üzerine Fehmi Efendi Hazretleri, o şahsa ‘Hak ve hakikat
beyan edildiği halde hala inat ediyorsun.’ diyor. Sonra o şahıs Fehmi
Efendi’yi şikayet ediyor, onun iftirası ile Fehmi Efendi hapse giriyor. İşte
bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Benim suretimdir hapishaneye
konulan.” diyor ve devamla “Ben ruhumun / canımın kafesi olan suretlerde, yani cümle varlıkta, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle Rabbime, yani mülk-ü vahdete vuslat ettim, bu suret kafesinde
Rabbimi müşahede ve ona vuslat zevkiyle yaşıyorum.” diyor.
*
*
*
50
Ela ey aşık-ı mahbub, diyem sana ki icmali
Kamu bir noktadır cümle bu alemde nihan etti
Ey ilahi aşka mensup olduğunu söyleyen kimse, dikkat et dediklerime, sana özet olarak söyleyeyim ki, bu görünen ve görünmeyen cümle
alem bir noktadır. Yani ‘Bir tek’ varlıktan ibarettir. Fakat bu cümle alem
dediğimiz görüntülerde ve eşyada, yani cümle varlıklarda, o bir olan
nokta, gizlenip saklandı.
Onun vech-i cemalini celal-i ihticab etti
Ki bu sırdan sıfat esma ki zatına hicab etti
O noktanın zuhurundaki bir / vahid olan güzelliği, onun cemal yüzü
olup, o yüzü yine kendi zuhuru olan celali ile perdeledi, yani örtüp gizledi. Zatında tek / ehad olan Allah, zatından sıfatlarına, sıfatlarından
esmaya / isimler alemine tecelli ederek, isimlerdeki tecellinin tesiri ile
kendi zatını örttü. Çünkü sıfatlar çeşitli olup, isimler ise varlığın kesretini
/ çokluğunu iktiza ve icap ettiğinden, cümle varlıklarda mevcut olan zat-ı
ilahiyi müşahedeye engel olurlar. Celal esması ana isimlerden olup, ism-i
mudili zuhura getirir. Mudil mazharı olan ise, dalalete yani yanılgıya
düşer. Yanılgı ise cehalettir. İşte kulun cehalet ve zanla kendine ve cümle
236
aleme nispet ettiği varlıklar ve eşyalar, Allah’ın zatını, apaçık zahir
olmasına rağmen perdeler, yani hicab eder.
Hakikat bir şecerdir kim ne maşrıki ne mağribi
Onun zıll-ı hayalinden sıfatını beyan etti
Kur’an-ı Kerim’de “Allah göklerin ve yerin nurudur, onun nurunun
misali, içinde çerağ bulunan bir kandile benzer. Kandil bir sırça içerisindedir, sırça inciden bir yıldız gibidir ki, doğuya da batıya da nispeti
olmayan bereketli bir zeytin ağacından yapılır. Bu ağacın yağı neredeyse
ateş dokunmasa bile ışık saçar, nur üzerine nurdur O. Allah dilediğini
kendi nuruna kılavuzlar. Allah insanlara örnekler / misaller verir. Allah
her şeyi bilmektedir.” (Nur, 35) buyrulur.
Fehmi Efendi Hazretleri, bu ayet-i kerimeyi ilahideki beyitlerle tevil
etmiş ve ayetin iç yüzünü yorumlayıp, hakikatini açığa çıkarmıştır. Bu
itibarla, bu ayette ifade edilen doğuya ve batıya mahsus olmayan zeytin
ağacı, Fehmi Efendi’nin dediği ‘hakikat’ ağacıdır. Yani Hakk’a vasıl
olup, tevhid-i hakiki irfaniyet ve kemalatına mazhar olan insan-ı
kamildir. İnsan-ı kamil, doğuya, batıya mahsus olmaz, yani illa şu coğrafyada, şu aşiret veya soyda, veya şu tarikat veya cemaatle kayıtlı
olmayıp; hiç bir yön, taraf, coğrafya ve soy-sop vb. ile kayıtlanamaz,
demektir. Bu itibarla her kim ki, mekteb-i irfanda seyr-i süluk görüp de,
zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyet ve kemalatıyla Rabbine vasıl
olup, her tecellide Rabbini müşahede edip tanıyorsa, o insan-ı kamildir.
İşte doğuya ve batıya mahsus olmayan hakikat ağacı, böyle bir
insan-ı kamil olan şahıstır. Bazılarının dediği gibi ‘Bunun yolu falanca
geçmiş büyüğün adıyla anılan yoldur veya babası şöyle alim imiş, dedesi
veli imiş.’ gibi unvanlarla faaliyet gösteren her kim olursa olsun; eğer
tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaşmamışsa, unvan ve rütbesi ne olursa
olsun, sarığı ve cübbesi ne kadar büyük olursa olsun, bunlar Hak’tan ayrı
ve hakikatten uzak kimseler olup, hiç biri ehl-i kemal olmayıp, insan-ı
kamil değildir. Bunlar eksik, yani insan-ı nakıstırlar. Velhasıl; bir kimsenin insan-ı kamil olması, onun soyu-sopu, babası, sureti vb. ile değildir.
İnsanı kamil yapan, tahsil ettiği zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i
hakiki mertebelerinin müşahedesinden hasıl olan irfaniyet ve kemalattır.
İşte hakikat ağacı olan insan-ı kamilin zılli, yani gölgesinden sıfatını
beyan etti demek; insan-ı kamilin sureti bir gölgedir, hayaldir ki, bugün
var, yarın yoktur. Bu itibarla zıldir, hayaldir. Fakat onun mazhariyetinde
Cenab-ı Hak, sıfat-ı sübutiyesinin tamamını aktif olarak zuhur edip, açığa
çıkardı. Kamil olmayan nakıs insan ise, sıfatı subutiyenin tamamına
mazhardır fakat bu mazhariyet potansiyeldir, aktif bir mazhariyet
237
değildir. Çünkü zikr-i daim uyanıklığıyla ilm-i tevhid irfaniyetine ulaşmayan kimse ‘ilim’ sıfatını kemaliyle açığa çıkarmamış, yani zuhura
getirememiş olduğundan insan-ı nakıstır, yani eksiktir. Fakat kamil
insanda ilimlerin anası olan ilm-i tevhid irfaniyeti mazhariyetiyle, sıfat-ı
subutiyenin tamamı faaldir, aktiftir. Bunu beyanla “Suret beden varlığı
zıl, hayal ve gölge olan insan-ı kamilde, Allah, sıfatlarının cem’ini /
tamamını kemal ile açığa çıkardı.” demektir.
Bu ekvan bir fener misli içinde zattır şem’i
Ziyası fi’line benzer, bu alemden cila etti
Daha evvelki beytin açıklamasında geçen ve ayette ifade edilen
kandil misalini, Fehmi Efendi Hazretleri, fenere benzeterek “Bu görünen
kainat ve cümle varlık bir fenere benzer ki, fenerde görünen ışık, cümle
varlığın aslı olan Allah’ın zatıdır. Zat-ı ilahiden gayri varlık yoktur.”
diyor. Ve devamla “Zat-ı ilahi, cümle varlığın güneşi olup, o güneşin
ışığı yani zuhuru fiilullahtır. Bu alemde fiilullah zahir, yani apaçık
olmakla parlıyor.” demektir. Çünkü Kur’an’ın “…iş ve oluşun tümü
Allah’ındır.” (Ra’d, 31) Ayeti bu hakikati beyan eder.
Behey aşık nedir aşkın bana bildir nedir fikrin?
Bu manadan haber bilsen nice esrar beyan etti
Ey kendisini Hak aşığı olarak gören ve nitelendiren kul, bu anlattıklarımdan haberin var mı? Zikr-i daim uyanıklığıyla tevhidin hakikatine
ulaştın mı? Ulaşmadıysan, ulaşmaya gayret et. Benim anlattıklarım hep
sırr-ı ilahidir ki, anlattıklarımın mana ve hakikat-i irfaniyetine mazhar
olmaya bak...
Edenler zar u efganı bulurlar gül ü gülzarı
Çün oldular bülbül canı onunçün can feda etti
Gül kokusu, Hz. Resulullah Efendimizin mübarek kokusudur, Peygamber Efendimizin teri gül gibi kokardı. O bakımdan gül koklamak
sünnet kabul edilmiştir. Gülzar ise gül bahçesidir. Hz. Peygamber Efendimizin ruhaniyetinin zahir olduğu yerdir. Yani Nur-u Muhammed’e
mazhar olanların meclisidir. Orada hep gül kokusu hakimdir.
İşte her kim ki, derd-i ilahi ile inleyip, ilahi derde tutulursa,
Muhammedi ruhaniyetin zahir olduğu meclisi bulur ve Nur-u Muhammed’e mazhar olur. Böyle arif ve kamil bir kul, ilahi derde tutulmuş olan
başka aşık ve dertlileri de irşad edip aydınlatarak onlara can olur, dertlerine derman ve şifa olur. Böyle bir kemalata ulaşmak için, illaki canı feda
238
etmek gerekir. Yani nispet varlıkların fenasını / yokluğunu keşf ederek,
fenafillah olmakla mümkündür.
Bu Talibi talep kıldı maarif kenzini buldu
Hakayık remzini bildi bilen remzi imam etti
Fehmi Efendi Hazretleri, Talibi mahlası ile “Bu Talibi talep kıldı,
kemalat ve marifetin hazinesi olan kamil-i mürşidi buldu, onun irşadıyla
tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaştı.” Diyor ve devamla “O kamilin irşadı
ve tevhid-i hakiki remzi olan telkini imam edip, ona uydu.” buyuruyor.
*
*
*
51
Ölmeden evvel ölüp kabre giren anlar bizi
Haşrolup haşrolmadan mahşer gören anlar bizi
Hadis-i şerifte “Siz ölmeden evvel ölünüz.” buyrulmuştur. Hz. Pir’in
ikinci kuşak halifelerinden, Prizren Rahovesli Abdulmalik Hilmi Hazretleri “Ölüm iki türlüdür, biri ıztırari / mecburi ölümdür ki, Kur’an’ın “Her
nefis ölümü tadacaktır…” (Al-i İmran, 185) Beyanıyla sabit olan ve
yaşayan herkesin istese de istemese de mutlaka ölmesidir. İkincisi ise;
mevt-i ihtiyaridir ki, kulun kendi isteğiyle ilim ve irfaniyetle ölmesidir.”
buyuruyor.
İşte ‘ölmeden evvel ölmek’ zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid mertebelerinin irfaniyetiyle ulaşılacak bir marifettir. Bu marifet nispet varlığımızın, yokluğunun / fenasının keşfidir. Haşr, toplanmak demektir ki,
haşrolmak ikidir: Biri büyük haşır, diğeri ise küçük haşırdır. Büyük haşır;
bu aleme gelmiş ve geçmiş herkesin kıyametten sonra berzah / kabir
aleminde toplanmasıdır. Bu aynı zamanda kulun mahşeridir. Bu günde,
yani mahşerde, Cenab-ı Hak herkese “Bu gün mülk kimindir?” (Mü’min,
16) diye soracaktır. Hiç kimse bu soruya cevap veremeyecek ve susup
kalacaklardır. Cenab-ı Hak, kendi kendine cevap vererek “Kahhar olan
Allah’ındır…” (Mü’min,16) diyecektir. Küçük haşır ise; zikr-i daim ve
tevhid mertebelerinin müşahedesiyle ariflerin, daha bu alemde kendi
yokluklarını fenafillah irfaniyetiyle keşfedip, Hakk’ın zuhuru olan beka
mazhariyetiyle “Bu gün mülk kimindir? Vahid ve kahhar olan
Allah’ındır…” (Mü’min, 16) beyanındaki hikmete arif ve vakıf olmakla,
239
berzah / kabir alemindeki mahşer gününün mahiyetini bu alemde görmesidir. Bu itibarla, Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri diyor ki: “Zikr-i
daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle ölmeden evvel ölüp de, bekada
Hakk’ın tecellisinde haşrolup, mahşeri bu alemde görenler, yani küçük
haşırla haşrolanlar anlar bizi…”
Murg-ı Anka ismi ne bülbül olanlar anlamaz
Mavera-yı Kaf olup Anka olan anlar bizi
Murg-ı Anka, Anka kuşu demektir. Kaf Dağı’nın ise; dağların en
yükseği olduğunu ve bu dağa ancak Anka kuşunun yükselebildiğini ehl-i
kemal beyan etmiştir. Kaf dağının en yüce dağ olması, kulun nispet varlığından oluşan benliğinin dağı olmasındandır. Çünkü o benlik olan Kaf
dağı, kulun Rabbini müşahedesine ve Rabbine kavuşmasına yegane
engeldir. Onun için Kaf dağı, dağların en yükseğidir ve Kaf dağının
yüksekliğine, Anka kuşunun haricinde hiç bir kuş uçup yükselemez.
Kaf dağı yüksekliğine ancak bir tek Anka kuşu uçup yükselir, denmesindeki hikmet ise: Kul hiç bir hal, anlayış ve ilimle benlik dağına
ulaşıp varamaz. Ancak Anka kuşu olup, yani zikr-i daimle makamat-ı
tevhidin keşfi kemaline eren bir kul, benlik dağına yükselip o dağı aşarak
Rabbine vasıl olur, demektir. Yoksa tevhidin hakikatine mazhar olmayan
bir kimse, hangi ilmi tahsil ederse etsin Kaf dağına yükselemez. İşte
Anka kuşunun, bülbül olan, yani Anka kuşunun sadece adını işitmiş olup
fakat mahiyetini bilmeyenler, Arifin ve ehl-i kemalin halini bilir mi?
Bilemez. Bunu ifadeyle deniyor ki: “Anka kuşunun sadece ismini duyup
da mahiyetinden habersiz olanlar, bizi anlamaz. Zikr-i daim uyanıklığı ve
makamat-ı tevhidin irfaniyetiyle, nispet varlık dağını fena ederek aşmış
olan ehl-i kemal bizi anlar.”
İlm ü irfan mahzen-i Hak’tan gelir sanma kitap
Cümle ilm ü irfana mahzen olan anlar bizi
İmam-ı Şarani Hazretleri, bir muamma deyişinde: “Abdest al gaybın
suyu ile, bulamazsan teyemmüm et toprak ile kaya ile.” diyor. Bu
muamma olan şiiri Kemal Zurnacı Hazretleri açıklarken: “Şeriat hükmünce, su varken teyemmüm edilmez, ancak suyun olmadığı yerlerde
toprakla taşla teyemmüm edilir. Gaybın suyundan maksat, zamanın kamil
mürşididir. Topraktan maksat ise, geçmiş ehlullahın, velilerin eserleri ve
kitaplarıdır. Kayadan maksatsa, ulema-yı zahirin şeriata dair
fetvalarıdır.” Buyurmuşlardır. Bu itibarla velilerin kitaplarını, eserlerini
okumak, ulema-yı zahirin fetvalarına uymak teyemmüm gibidir.
Bunlardan istifade edilir, lakin ne kadar istifade olunursa olunsun, yalnız
240
kitapları okumak ve Şeriat’ın fetvalarına riayet, bir kulu Rabbine vuslata
götürmez.
Ulema-yı zahirin, şeriat alimlerinin vahye uygun olan fetvaları ile
amel etmekte ve geçmiş velilerin eserlerini okuyup araştırmakta da
muhakkak fayda vardır. Fakat ne kadar faydalı olursa olsun, yalnızca o
fetvalara uymakla ve kitap okumakla bir kul, yaradılışının yüce gayesine
ulaşıp Rabbine kavuşamaz, vesselam.
Kamil mürşit hakkında Kur’an’da “Orada kullarımızdan öyle bir kul
buldular ki, biz ona katımızdan bir rahmet vermiş, lütfumuzdan ilm-i
ledün öğretmiştik.” (Kehf, 65) buyrulur. Bu ayetin beyanından da anlaşıldığı gibi, kamilin ilm-i ledün yani ilm-i tevhid-i hakiki mazhariyeti,
Hakk’ın rahmet ve lütfu olup, Hak’tandır. İşte bu mazhariyetle kamil
olan bir mürşid, aynı zamanda ilim ve irfaniyetin mahzeni ve kaynağı
olup, gayb aleminin sırrıdır. Ondan abdest alanlarda, yani onun irşadına
mazhar olanlarda hiç bir günah, şirk, isyan vb. pislik, kir kalmaz. Onlar,
tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, Rabbine arif ve vasıl olurlar.
İşte zamanın kamilini bulup onun irşadına mazhar olmadan, ben
kendi kendime velilerin kitaplarını okuyarak veya yalnızca şeriata riayet
ederek Cenab-ı Hakk’a vasıl olurum, dersen; böyle bir anlayışla Rabbine
kavuşamazsın. Hakk’ın ilim ve irfan mahzeni olan zamanın mürşid-i
kamilini bul ve onun irşadına mazhar ol. O zaman, halkiyetinin gayesi
olan kulluğa ulaşıp, Rabbine kavuşursun. Bunu beyanla Fehmi Efendi
Hazretleri “Sen zannetme ki, ilm-i tevhid irfaniyeti kitap okuyarak elde
edilir. Bu ilm ü irfaniyete mazhar olmak, Hakk’ın lütuf ve ihsanıdır. Bizi
ancak, ilm-i tevhid irfaniyetine mazhar olan insan-ı kamil anlar.” buyuruyor.
Biz o zerreyiz muhit şemse karıştı varımız
Ol hakikat şemsine ilhak olan anlar bizi
İnsan-ı kamilin suret, beden varlığı küçük ve ufaktır, onun sureti bu
kainatın içinde toz zerresi gibidir. Fakat mazhar olduğu kemalat ve marifetle, cümle alemi ve her şeyi, yani her bir tecelliyi ihata eder, kuşatır.
Çünkü o ilahi kemalatın mazhardır. Kamil insanın kendi nispet varlığı
olmaz, o güneş gibi apaçık olan zat-ı ilahiye gark ve vasıl olduğundan,
onda gayriyet olmaz. Fehmi Efendi Hazretleri “Güneşin apaçık aydınlığı
gibi hakikat ve zahir olan Hakk’ın zatına, fenafillah irfaniyetiyle kavuşup
ilhak olan anlar bizi.” diyor.
Derya-yı ab-ı hayattan içmişiz ermez memat
Umman-ı ab-ı hayatta gavvas olan anlar bizi
241
Ab-ı hayat, ölümsüzlük suyu, içeceği demektir. Hz. Pir “Ab-ı hayat,
ab-ı tevhittir.” buyurmuştur. Her kim, tevhidin hakikati müşahedesine
ererse, o kul Hakk’a kavuşur ve Hakk’ın varlığı ile bu alemde ve her
alemde Hay olur, yani ebedi diri ve ölümsüz olur. Umman-ı ab-ı hayat,
zamanın kamil mürşididir. Kulu Hakk’a kavuşturacak olan tevhid-i
hakiki marifeti, ancak kamil mürşidin irşadıyla hasıl olur. Gavvas, dalgıç
demektir. Bu itibarla, mürşid-i kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri “Her
kim gavvas, yani dalgıç olup da kamil mürşidin gönlüne girip, meratib-i
tevhid irfaniyetine mazhar olduysa, ancak o anlar bizi.” diyor.
Söylenen bir kuş dilidir bilmeğe irfan gerek
Tevhidi murg-ı zebandan ders alan anlar bizi
Hz. Ali ile Hz. Fatma, tevhid sohbeti yaparlarken, bunları dinleyen
Hz. Hüseyin: “Ey benim anam babam, sizinle Arapça olan aynı dili
konuştuğumuz halde, ben neden sizin konuştuklarınızı anlayamıyorum?”
diyor. Hz. Ali “Biz Arapça, fakat kuş dili konuşuyoruz, bu bir ilimdir, bu
durumu git dedene, yani Hz. Resulullah’a söyle.” diyor. Hz. Peygambere
ağlaya ağlaya giden Hz. Hüseyin durumu anlatıyor ve “Bu kuş dili olan
ilmi bana da öğret.” diyor. Hz. Resulullah da “Var git babana selam
söyle, sana kuş dili ilmini telkin ve tarif etsin.” Buyuruyor. Bunun üzerine Hz. Hüseyin tekrar babası Hz. Ali’ye gelip makamat-ı tevhidin
telkin ve tarifini bir defada alıp öğreniyor. Velhasıl kuş dili, tevhid-i
hakiki irfaniyetinin lisanıdır, dilidir ki zikr-i daimle meratib-i tevhid
irfaniyetine ulaşmayan, ehl-i zikrin ve ehl-i tevhidin sohbetini ve halini
anlayamaz.
Murg-ı zeban, gönül kuşu demektir. Mürşid-i kamili remzeder. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Kuş dili, tevhid-i hakiki lisanı olan bir
irfaniyettir. Bu irfaniyetin mazharı olan murg-ı zebandan, yani mürşid-i
kamilden ders alıp da irşad olan anlar bizi.” buyuruyor.
Fehmi’yi siretle görmek kimseye olmaz nasib
Bi huruf u lafz u savt sohbet bilen anlar bizi
Süleyman Çelebi Hazretlerinin Mevlid’inde geçer:
Bi huruf u lafz u savt ol Padişah
Mustafa’ya söyledi bi iştibah.
Yani Hz. Peygamber Efendimiz, miraçta Cenab-ı Hak’la harfsiz,
sessiz ve sözsüz bir şekilde konuştu, buyruluyor. Bu, kulun Rabbine
242
yükselip, Rabbine vuslat zevki olan bir keyfiyettir ki, sesle, lafla, harfle
anlatılamaz.
İşte böyle bir müşahede ve kemalata mazhar olan Fehmi Efendi
Hazretleri: “Benim siretimi / içyüzümü görmek, yani mazhar olduğum
irfaniyet ve kemalata ulaşmak herkese nasip olmaz. Bu kemalatı, Hakk’a
kavuşup miraç zevkine ulaşanlar bilir ve ancak onlar anlar bizi.” diyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
52
Ey talib-i Hak aşık ol aşık
Ver kalbe ferah aşık ol aşık
Ey Hakk’a kavuşmaya arzulu ve talip olan kul! Hakk’a vasıl olman
için muhakkak ilahi aşka mensub olman gerekir. Bu, ilahi aşksız olmaz.
İlahi aşk nasıl elde edilir? Sualine İmam-ı Gazali Hazretleri “Aşk-ı
mecazda dahi bir güzelin güzelliği bilinmeden, görülmeden ona aşık
olunmaz. Bilinen ve görülen güzelliğe aşık olunur.” diyor. Ve soruyor:
“Güzeller güzeli olan Allah bilinmeden ve görülmeden nasıl sevilir ve
ona aşık olunur?”
Demek ki Cenab-ı Hakk’a aşık olmak için, onu tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, kendimizde, cümle varlık ve eşyadaki mevcudiyetine arif olup,
Hakk’ın mevcudiyetteki güzelliğini görmek gerekir. Bu aynı zamanda
kalbin ferahıdır, sevinç ve mutluluğudur.
Terk et hevayı olma mürai
Ol sen Melami aşık ol aşık
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “Kişi ulviyete yükselirse ruh
tabir olunur, sufliyete düşerse nefs tabir olunur.” diyor.
243
Heva, istek ve arzu demektir. Ruh ulviyeti, ikiliği olmayan, birlik,
vahdet halidir. Nefis sufliyeti ise, kendindeki ve cümle eşyadaki Hakk’ın
mevcudiyetinden mahcup / perdeli olup, daima tabiat lezzetleri ile lezzetlenmek ister. Tattığı bu tabiat lezzetlerini, en ala bir kulluk keyfiyet ve
zevki zannederek, ahireti dahi bu tabiat lezzetleriyle kayıtlar ve nefsiyle
yaptığı ibadetler karşılığında, ahirette nefsini lezzetlendirecek nimetler
mazhariyeti için kulluk yapar. Ehl-i nefs, işte böyle bir kulluk anlayışıyla
Rabbinden perdeli / mahcup olur,
Melamilik, fenafillah, yani nispet varlığını fena edip onu Hak’tan
ayıran ikilikten arınıp, Bir’le, yani Allah’ın varlığıyla var olup, Hz.
Resulullah Efendimiz’in ahlakı ile ahlaklanmaktır. Bu itibarla “Melami
ol ki, sen o zaman nefsin hevasından kurtulup, ruha mensup olursun ve
Rabbine kavuşup daima Rabbinle vuslatta olmanın zevkine ulaşırsın.”
demektir.
Arkanda yük var kalbinde çirk var
İlminde şirk var aşık ol aşık
Hz. Resulullah Efendimiz “Ben ümmetimin açık şirkinden değil,
gizli şirkinden korkarım.” diyor. Kur’an-ı Kerim’de “Allah kendisine
ortak / şirk koşulmasını affetmez.” (Nisa, 48,116) buyrulmuştur. Şirk
ortaklık, ortakçılıktır. Allah’a şirk koşmak ise ikidir: Biri Hz. Peygamber
Efendimizin buyurduğu açık şirktir ki, açık şirkin deva ve çaresi şeriatın
tevhididir. Açık şirk ehli olan kimse “Lailaheillallah Muhammeden
Resulullah” kelime-yi tevhidini kalbiyle tasdik edip, dili ile söylemekle
müşriklikten kurtulur. Şeriat tevhidi dahiline girmiş olur. Onun için
Kur’an-ı Kerim’de tevhidin dışında kalmış olan ehl-i kitaba, yani Hıristiyan ve Yahudilere hitaben “De ki, ey ehli kitap, sizin ve bizim aramızda
aynı olan şu söze / kelimeye gelin. Allah’tan başkasına kulluk etmeyelim,
O’na hiç bir şeyi ortak koşmayalım, Allah‘ı bırakıp da birbirimizi Rabler
edinmeyelim…” (Al-i İmran, 64) buyruluyor. İşte bu ayetin muhtevası,
kelime-i tevhiddir. Çünkü ehli kitap ve müşrikler, Hz. Resulullah’a iman
etmediklerinden, yani “Muhammeden Resulullah” demedikleri için,
Hatemennebi / son peygamber olan Hz. Muhammed (sav)’in tebliğindeki
tevhidden mahrum olduklarından “Lailaheillallah” ta demiyorlar. Onların
iman edip tanıdığı Allah, beşere yani Hz. İsa’ya ve Hz. Üzeyir’e benzetildiği için, Allah’a açıkça şirk koşuyor ve müşrik oluyorlar. Çünkü
Kur’an’da “Yahudiler, Üzeyir Allah’ın oğludur dediler, Hıristiyanlar da
Mesih Allah’ın oğludur, dediler…” (Tevbe, 30) buyrulur. İşte böyle açık
şirk ehli olan müşrikler, yukarıda geçen Al-i İmran-64. ayetinin davetine
uyarlar da “Allah’tan başkasına kulluk etmezler, Allah’a hiç bir şeyi
244
ortak etmezlerse ve birbirlerini, yani beşer olanları Rableştirmezlerse”
onlar da Hz. Muhammed’in tebliğine uymuş olup ‘Lailaheillallah’ın
mümini olurlar. Velhasıl her kim kelime-yi tevhidi söyler ve iman ederse,
o kimse açık şirkten kurtulup, şeriatın tevhidine dahil olur.
Böyle şeriat tevhidine dahil olup, açık şirkten arınan bir kul, Hz.
Peygamber’in ümmeti için korktuğu gizli şirkten kurtulmuş olmaz. Bir
kimsenin şirk-i hafi, yani gizli şirkten kurtulması için, tevhidin hakikatine
daim zikir uyanıklığı, meratib-i ilahi keşfi irfaniyetiyle ulaşması gerekir.
Kul, ancak o zaman gizli şirkten kurtulur ve sırtındaki nispet varlık yükü
gider. Kalbinde çirk, yani gayriyet muhabbeti kalmaz ve ehl-i tevhid-i
hakiki olur. Böyle tevhid-i hakikiye mazhar olanın ilmindeki gizli şirk de
kalmadığından o, şirkin açığındanda gizlisinden de kurtulur. Allahualem.
Fehmi bu yerde varlıktır perde
Çare bu derde aşık ol aşık
Kulun Hakk’a vuslatına engel, nispet varlığıdır. İşte Hakk’a perde
olan nispet varlıklardan kurtulmak ve Hakk’a vuslat etmek istersen,
bunun çaresi Allah aşkına mensub olmaktır. Hz. Pir “Hakk’a kavuşmak
için muhip, mürid, salik, talip, aşık ve vuslat olmak üzere altı merhale
vardır.” buyuruyor. Kulun Hakk’a vuslatı, kesinlikle ilahi aşkla mümkündür. Bunu beyanla Süleyman Çelebi Hazretleri:
Her kimde ki aşk nişanı vardurur
Akıbeti maşukunu er görür
Diyor. Yani aşk-ı ilahiye kim mazharsa, o mutlaka maşuku olan ilahi
sevgiliye kavuşur, demektir. İşte Fehmi Efendi Hazretleri, kendini
muhatap ederek bizlere “Nispet varlıktan kurtulup da Rabbine kavuşmak
istersen aşık ol aşık.” diyor.
245
*
*
*
53
Geldi bir nur maşrikiden tulu-i afitab gibi
Ref’edip zulmet-i cehli etti münevver bizi
Doğudan doğan güneşin, karanlığı giderip günü aydın ettiği gibi,
kamilden doğan hakikatin kemalat ve irfaniyet aydınlığı da, bizlerdeki
cehalet zulmünün karanlığını yok edip, ref etti buyruluyor. Yani kamil
mürşid, irşadıyla bizi aydınlatıp, gün gibi nurlandırdı, demektir.
Edelim elhamdülillah şahımız alicenab
Evveli hüznile gamdı şimdi hal etti bizi
Allaha hamd edelim ki, kamil mürşidin yüce alicenap irşadına
mazhar olduk. Daha evvel Hak’tan gaflet cehliyle gam ve kederle
hüzünlenmiş bir kullukla yaşarken, kamilin yüce telkini ve irşadıyla,
tevhidin hakikatine erdik. Gaflet ve cehaletten kurtulup, tevhid-i hakiki
coşkunluğuna ve zevkine ulaştık.
Kal’e geldi cümle ihvan ettiler söz iftinan
Hem ifakat buldu emraz etti hoş vücud bizi
246
Hz. Resulullah Efendimiz “Allah’ı zikretmek için bir araya gelenleri
melekler arşa kadar kuşatır. O meclise şeytan giremez ve onlar dağılana
kadar o meclise nur iner.” diyor. Ehl-i zikrin, ehl-i kemalin meclisinde
her ihvan, ilham ve doğuşa adaydır. Onun için kamil olan mürşid, meclisteki cümle ihvanın kemalatından istifade edilmesi için, her ihvanın
soru sormasına ve cevap vermesine müsaade eder. Bu mevzuda Hz. Pir
“Mefkure katili olmayın.” buyurmuştur.
Bazı mürşidler ise, mecliste kendinden başka ihvana söz vermez,
fazla soru sordurmaz, sadece kendisi uzun uzadıya konuşur. Bu doğru
değildir. Bu vaizin vaazıdır ve konferans konuşmacılığı gibidir. Kamil
olan mürşid cemi’ül kelimle, yani az kelime ile çok şey anlatmaya dikkat
ederek, ihvanın soru sormasını ve cevap vermesini engellemez. Böylece
cümle ihvanın ilham ve doğuşundan mürşitde istifadelenir. Çünkü Hz.
Peygamber Efendimiz böyle yapmıştır. Rivayetlere bakın, en uzun hadis
bir sayfadır, mesela veda hutbesi gibi.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin “Niyazi Mısri Divanı
Şerhi” adlı eseri, Hz. Pir’in meclisteki sohbetlerinin bazı ihvan tarafından
kaleme alınmasıyla meydana gelmiştir. Eserde görüldüğü gibi, Hz. Pir’in
meclisteki sohbetleri kısadır, fakat çok mana ve hikmet yüklüdür. Öyle
mecliste uzun uzadıya laf edip çok konuşmak, ariflerin ve ehl-i zikrin
meclisini işgaldir. Bu ise kemalat ve marifet değildir. Bu itibarla
“Kamil’in irşadıyla manevi hastalıklarımız iyileşti. Tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olan cümle ihvan, arifane bir şekilde soru sorup, cevap
vererek, doğuş ve ilhama mazhar oldular. İhvanların dilleri çözüldü.
Ayetler, hadisler söyleyip ilahi okumakla, hoşnut olup zevk-i ilahiye gark
oldular.” demektir.
Bir şeceri aşı etmiş idi ahlat istiab
Geldi kamil himmetiyle etti has rumman bizi
Rivayet olunur ki, birisi armut satarmış. Satar iken de ‘Allah’ın
armudu bir lira, Muhammed’in armudu beş lira’ diye bağırırmış. Bunu
duyan birisi geliyor ve ‘Sen nasıl söylüyorsun öyle? Hz. Muhammed
Allah’tan büyük mü ki, Allah armudu ucuz bir lira, Muhammed armudu
ise pahalı beş lira?’ diyor. Armutçu ‘Haşa ben böyle bir şey
söylemedim.’ diyor ve armutları göstererek ‘Bu dağ armudu ki ahlat da
denir, bir liradır; diğeri ise aşılı olan sulu armut beş liradır. Bu aşısız
Allah vergisi olan ucuz, Muhammed aşısı ile aşılanmış olanı ise
pahalıdır. Benim dediğim budur.’ der.
İşte her insan, ahlat gibi yaratılmış olmakla Allah’ın kuludur. Fakat
kim ki kamilin himmet ve irşadıyla Nur-u Muhammed aşısına mazhar
247
olursa, işte o aşı ile aşılanan kimse, Mevlana Hazretlerinin buyurmuş
olduğu ‘Hamdım, piştim, yandım…’ sırrına mazhar olur. Yani kemale
erer ve insan-ı kamil olur. Bunu beyanla “Kamil mürşidin aşısı olan irşat
ve himmeti, bizi hamlıktan kemale, yani insan-ı kamil irfan ve olgunluğuna ulaştırdı.” buyruluyor.
‘Ve nefahtü fihi min ruhi’ bu sırdır bilsene
Çünkü bunda lanet oldu etmeyen ikrar bizi
Bakara Suresinde, 30’dan 34. ayete kadar özetle şöyle buyrulur:
Cenab-ı Hak, meleklere ‘Yeryüzünde bir halife yaratacağım’ dedi.
Melekler ‘Ya Rabbi, kan dökücü, fesad çıkaran mı yaratacaksın?’
dediler. Cenab-ı Hak sordu ‘Siz allame’l esmayı yani alemlerin isimlerini
bilir misiniz?’ Melekler ‘Ya Rabbi senin bildirmediğin bir şeyi biz bilemeyiz.’ dediler. Ve Allah, Adem’e ‘Allame’l esmayı oku.’ dedi. Adem
okudu. Allah meleklere ‘Adem sizin büyüğünüzdür, secde edin.’ dedi ve
melekler secde etti, İblis ise etmedi. Emr-i ilahiye karşı geldi.
Hicr suresi 34. ve 35. ayetlerde ise “Allah’ın İblisi huzurundan
kovduğu ve lanetlediği” beyan edilir. İşte bu Kur’an beyanlarından da
anlaşıldığı gibi İblis, Hz. Adem’deki kemalat ve marifeti göremedi ve
Allah’ın emrine itaat etmediğinden, huzur-u ilahiden kovulup, lanetlendi.
Hz. Adem’in yaradılışındaki fevkaladeliklerden birincisi “Ve nefahtü fihi
min ruhi / kendi ruhumdan ruh üfledim.” (Hicr, 29) Mazhariyetidir.
İkincisi ise “İki elimle yoğurdum.” (Sad, 75) Yani Allah’ın iki eliyle
yoğrulması. Üçüncüsü de “allame’l esmanın / alemlerin isimlerinin
tümünün öğretilmesidir.” (Bakara, 31) İşte Adem, bu üç özellikle diğer
mahlukattan yani yaratılanlardan farklı yaratılmış olduğu için, mazhar
olduğu kemalatla meleklerin kendi mazhariyetlerinden ve asıllarından
onlara haber verdi. Melekler de kendilerinde olmayan bu Ademi kemalat
ve marifete, Allah’ın emrine itaat edip, secde ettiler. İşte bu Ademi
kemalat ve marifete, her zamanda ve bugün dahi, insan-ı kamil
mazhardır.
Bu itibarla, her kime Ademi ruh üflenmişse o kulda fena-yı tam
irfaniyetiyle gayriyet kalmaz ve Ademi safiyullah arınmışlığına, safiyetine ulaşır. Böyle bir kul, ehl-i hakikat olup, daima Hakk’ın huzurunda
olur. Fakat bir kimse “ve nefahtü fihi min ruhi / kendi ruhumdan ruh
üfledim” sırrına ermezse, yani ona Ademi ruh üflenmezse, o kimse bu
imtihan aleminde, kendinde ve cümle eşyada mevcut olan Hakk’a kavuşamaz. Yani Allah'ın huzuruna giremez ve Hak’tan mahcup / perdeli ve
mahrum olarak, Hak ve hakikatten kovulmuş yani lanetlenmiş olur.
248
Bu itibarla, Ademiyet sırrının mazharı ve mürşid-i kamili olan
Fehmi Efendi Hazretleri “Bizim mazhariyetimiz ‘Ve nefahtü fihi min
ruhi / kendi ruhumdan ruh üfledim’ ayetinin sırrıdır. Bizim irşadımızı
ikrar etmeyenler, Hakk’a vasıl olamaz ve kendinde ve cümle eşyada
mevcut olan Hakk’ı müşahededen ve Hakk’a vuslattan, kovulmuş, lanetlenmiş olur.” diyor.
Ehl-i suret cennetinden biz feragat eyledik
Hem kelam-ı Hak’tan aldık ruh-i has etti bizi
Ehl-i suret cenneti, amel cenneti demektir. Ehl-i suret ise; kendine
ve aleme nispet vücud verip, zan ehli olan kimselerdir. Bunlar,
nefislerinin tabiattan aldığı lezzetlerle ahiretini de kaydedip, işledikleri
salih / iyi, güzel amelleri karşılığında ahirette kendilerine verilecek olan
köşk, huri, gılman, yiyecek, içeceklerle lezzetlenip zevk ve sefa sürmek
için kulluk yaparlar. Kur’an’ın vaad ettiği amel cennetinin ehilleri bunlardır.
Tevhid-i hakiki ehli olan ehl-i kemal ise, emr-i ilahiyi Allah emrettiği için muhakkak yapar ve karşılığında amel cenneti nimetlerinden
köşk, huri, yiyecek ve içecek vb. hiç bir şey beklemez. Bu itibarla ehl-i
suret olan amel cenneti ehlinin hal ve beklentilerinden tevhid-i hakiki
ehilleri feragat etmişlerdir. Onlar nispet varlıklarının yokluğunu
fenafillah irfaniyeti ile keşfettiklerinden, daima Hak’la vuslattadırlar.
Onların cenneti Hak’la beraber olmak olan, irfan cennetidir. Vesselam.
Eğer bir mürşid, kamil ise, ihvana ne telkin ve tarif ederse, mutlaka
Kur’an-ı Kerim'deki ayetiyle beraber telkin eder. Yani mürşid-i kamil,
sadece ve sadece Hakk’ın emrini telkin eder. İhvana, müritlere kendini
rabıta yaptırmaz, yani kendine bağlamaz, Allah’a rabıta yaptırır. İhvanın
kendisiyle Rabbi arasında hiç bir kimse olmaksızın Rabbine vuslat
etmesini, Kur’an ayetleriyle tarif ve telkin eder. İşte her kim, kamil mürşidin telkinine uyar Hakk’ı rabıta eder ve Rabbine vuslat ederse, o kimse
Ruh’a mensup olur ve Hak’tan gayrı görmez. Kamil mürşid, Hakk’ın
emrinden başka telkin etmediği için, onun telkini olan kelam haktır, yani
gerçektir. İşte bunu beyanla “Kelamı haktan / gerçekten aldığımızdan,
ruh-u has, yani bizi ruha mensub etti.” buyruluyor.
Kazaeynin kamileyninden olundum bir vekil
Bilmedi eşrar bu emri pürziya etti bizi
Hasan Fehmi Hazretleri, iki mürşid-i kamilden de irşad etmek yetkisi almış, yani mürşid tayin edilmiş ki, onu beyan ediyor. İşte iki
kamilin himmet ve irşadına mazhar olan Fehmi Efendi Hazretlerindeki
249
marifet ve kemalatı, ancak Hakk’a talib olanlar bildi ve onun irşadından
istifade edip, aydınlandılar. Fakat gönlünde Hak talebi, Hakk’a vuslat
derdi olmayan, kalbi masiva ve gayriyet muhabbeti ile dolu olan ve kendine kötülük edip, Hak ve hakikatten mahrum olan şer kimseler; kamil
mürşid Fehmi Efendi’nin mazhariyetini tanıyıp, bilemediler ve onun
irşadından istifade edemediler.
Pirimiz Kutb-ı Cihan’ın himmetidir şüphe yok
Bahr-ı ilmin cur’asından etti mestane bizi
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri, seyr-i süluku bizzat Hz.
Resulullah Efendimizden gördü ve tahsil etti. Onun halifeleri de aynı
seyr-i süluk ile irşad olup, irşad ettiler ve bugün dahi etmektedirler.
Kutup, yol gösterici bir yıldızdır ki, karanlıkta, özellikle denizde ve çöldeki gece yolculuğunda insanlar, o kutup yıldızına bakıp yollarını düzeltirler.
Zamanında bir çok insan-ı kamil yetiştiren ve sosyal yönden de
olumlu faaliyetleri olan tekkeler, olumlu fonksiyonlarını yitirip bazı
şahısların, sülalelerin, aşiretlerin beşeri menfaat sağladıkları kurumlar
haline geldi. Halkın manevi ve ruhani ihtiyaçlarına cevap veremez hale
geldikleri 19. ve 20. yüzyılda, Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin
ve halifelerinin yaptığı irşad ve tebliğ faaliyetiyle, halkı tarikatların,
şeyhlerin tasallutundan kurtarıp, tevhid-i hakiki yolu ile aydınlatmış,
kulun Hakk’a vuslatını telkin ve tarif etmiştir. Bugün dahi mevcut olan
halifeleri, telkin ve irşadlarıyla, halkı doğru yol olan tevhidin hakikatiyle
aydınlatmaktadırlar. Her kim, Hz. Pir’in şahsında tasnif ve tarif edilen
Meslek-i Resul'e dahil olursa, tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olur.
İşte Hz. Pir Efendimiz, zuhuru ile Kutup Yıldızı gibi, cehalet karanlığındakilere tevhid-i hakikinin telkin ve irşad aydınlığıyla yol göstermektedir. Bunu beyanla Fehmi Efendi “Biz de cihanın kutbu olan Pir
Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin telkin ve irşadının himmetine, yani
yardımına mazhar olduk. Onun şahsında zahir olan ilim ve irfaniyet deryasından gönül kadehimizi doldurduk, Hakk’a vuslat zevki ile mest ve
sarhoş olduk.” diyor.
Ehl-i aklın cennetini Talibi etme harab
Bu nidayı guş edenler su-i zan etti bizi
Hz. Peygamber, ilm-i tevhid-i hakikiyi her sahabeye açmadı, az
sahabeye makamat-ı tevhidi telkin etti. Onun için sahabe içerisinde
tevhid-i hakikiye mazhar olan seçkin sahabeler olduğu gibi, şeriat tevhi250
dine dahil olan avam sahabeler de vardı. Avam sahabe, seçkin sahabeden
çok fazla idi. Şeriatın tevhidi herkese, umuma telkin edilir ki, İslam
dinine şeriat tevhidine iman edilmeden girilmez. Yani “Lailaheillallah
Muhammeden Resulullah” imanıyla mümin olunmadan Müslüman
olunmaz. Tevhid-i hakiki ise özeldir, herkese telkin ve tarif edilmez,
ancak talep edene telkin edilir.
‘Ehl-i akıl’dan maksat, akl-ı meaddır, yani ahiret aklıdır. Her kim
aklı meaddır, onun kulluğunun gayesi, nefsini cehennemden halas edip,
nefsini amel cennetin nimetleri ile lezzetlendirmektir. Ehl-i tevhid-i
hakikinin gayesi böyle olur mu? Olmaz. Onların gayesi, bu alemde
Hakk’a vasıl olup Hak’la ebediyen var olmaklıkla beka bulmaktır. İşte
Fehmi Efendi Hazretleri “Akl-ı meadın, eğer ki tevhid-i hakikiye yakınlığı ve muhabbeti yoksa, onun halini bozma, tevhide çağırmakta ısrar
etme.” diyor. Çünkü onun Allah’ın emrine uyması, yasaklarından kaçması, onun yüce gayesi olan amel cennetine onu götürür ve o cehennemden uzak olur. O, bu haliyle Hak’tan perdelidir, fakat onun cehennemde olmasından iyidir. Eğer bir kimse zikr-i daim ve tevhid-i hakikiyi
talep etmeden ona açılırsa, tevhid-i hakikiyi anlayamaz, anlamadığı gibi
ehlullaha karşı kötü niyet, sui zan beslemesine sebep olabilir. İşte bunu
beyanla “Ehl-i aklın, yani akl-ı meadın cennetini harap etme.”
buyruluyor.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “Sırr-ı ilahiyi ehil olmayana
açıklamak pek fenadır, kötüdür ki, açan kimse sureti katiyette / kesinlikle
cezaya müstahak olur. Şeriattaki sirkat cezası (el kesme) gibi cezalanır ve
onun tevhidden eli kesilir.” diyor.
Allah, cümlemizi böyle cezalara muhatap olmaktan muhafaza etsin.
251
*
*
*
54
Gel ey aşık-ı Hakkani ki gördün kendini fani
Odur Allah hüve’l-baki odur ol vacib-i mutlak
Ey, aşk-ı ilahi mazhariyetiyle kendi nispet yokluğunu keşfeden ve
fenafillah olan kimse! Senin yokluğunda var olup tecelli eden baki /
ölümsüz olan Allah’tır. Ki o, aynı zamanda vacib-i mutlak olan varlıktır.
Her kim ki, kendinin ve alemin nispet yokluğunu / fenasını müşahede
ederse, o kimse Hakk’ın beka tecellisiyle şereflenir.
‘Ene’l Hak’ sırrına er bak ki sanma sen olupsun Hak
Velakin sensin ol mazhar ki Hak der senden Ene’l Hak
Ehl-i kemalin Allah’a yakınlığı, iki mertebenin hali ve neşesi iledir:
Biri kurb-u feraiz, yani farz yakınlıktır; diğeri ise kurb-u nevafil, ki
nevafil yakınlığıdır. ‘Ene’l Hak’ kurb-u feraiz makamının yakınlığı,
252
neşesi ile her insan-ı kamilin görüp, zevklendiği, fakat ehlullahtan
Hallac-ı Mansur’un ismiyle özdeşleşmiş ve sembolleşmiş olan makamın
halidir. Hallac-ı Mansur ‘Ene’l Hak’ (Ben Hakk’ım) dedi. Sonra halk ona
“Sen nasıl Hak olursun, tövbe et.” dediler. Fakat Mansur tövbe etmeyip
“Ene’l Hak”demekte ısrar etti ve idam edildi.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “Mansur, hem şeriata, hem de
hakikate aykırı olduğundan cezalandırıldı. Şeriat alimlerinin ve ehl-i
hakikat olan mürşidi ve dayısı Cüneyd-i Bağdadi Hazretlerinin fetvalarıyla idam edildi.” diyor. Yani bazılarının söylediği gibi Hallac-ı Mansur,
sadece şeriat ulemasının fetvasıyla değil, ehl-i kemal ve hakikat alimlerinin de fetvasıyla idam edildi. Çünkü Mansur, Ene’l Hak dediği zaman
kendinde değildi. Onun dilinden, mazhariyetinden, Cenab-ı Hak; Ene’l
Hak dedi. Fakat sonra Mansur, kendine geldiği halde, Ene’l Hak demekte
ısrar etti. Bu makamın haline vakıf olan Cüneyd-i Bağdadi ve ehl-i
kemal, Mansur’u ikaz ettiler. Fakat Mansur, ehl-i kemalin ve mürşidi
olan Cüneyd-i Bağdadi’nin ikazını dikkate almadı, hata etti ve idam
edildi. Vesselam.
Bazı büyükler, kulun ‘Ene’l Hak’ mazhariyetini, ateşteki kızgın
demirle misallendirmişlerdir. Demir ateşin hararetiyle, ateşte dura dura
kıpkırmızı kor olur ki, o zaman demir ‘ben ateşim’ dese doğrudur, çünkü
demirde o an ateşlik galiptir ve değdiği yeri yakar. Fakat demir soğuduğu
zaman da, ben ateşim derse, bu doğru değildir. Çünkü demirde ateşin
galibiyeti kalmamıştır ve değdiği yeri yakmaz. Demir bu haliyle, ben
ateşim demekte ısrar ederse, ateşliğini ispat edemez. Onun hali
demirliktir, demire ise ateş denmez. Velhasıl mürşid-i kamil Hasan
Fehmi Hazretleri, Ene’l Hak sırrı olan kurb-u feraiz neşesine ulaşan
salike diyor ki: “Sen Hak değilsin, fakat senin mazhariyetinden ‘Ene’l
Hak’ (Ben Hakk’ım) diyen, Cenab-ı Hak’tır.” buyurarak, bu makamın
ehli olanların dikkatini çekiyor. Allahualem.
Ki sen bir mazhar-ı tamsın olur kuvvende Hak zahir
Ki sen ol abd-i batınsın olursun Hak’ta mustağrak
İşte hangi salik, bu Ene’l Hak yani kurb-u feraiz makamına ererse,
Hakk’a gark olur ve batın olan kulun kuvvesinde Hak zahir olur ki, bu
makamın hali, müşahedesi böyledir, buyruluyor.
Bu yerdir alem-i berzah dahi hem alem-i ervah
Bu yerdir ruhların kabri ki nurla defn olundun bak
Berzah alemi, bu alemden geçen, yani bedenden ölümle ayrılan ruhların toplanıp, kıyameti beklediği yerdir. Bu itibarla berzah’a kabir alemi
253
de denir. Berzah alemi ile ruhlar aleminin aynı olması, her iki alemde
cümle ruhların cem olması, yani toplanması yönüyledir. Fakat her iki
alem aynı olsada hitapları kemalat itibarıyla farklıdır. Ki, Ruhlar
aleminin hitabı “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” (A’raf, 172) hitabıdır.
Berzah aleminin hitabında ise, Cenab-ı Hak “Bu gün mülk kimindir?
Vahid ve kahhar olan Allah’ındır.” (Mü’min, 16) beyanıyla, kendi hitabına yine kendi cevap verecek. Çünkü bu makamda Hak zahir
olduğundan, her şey Hakk’ın zuhurunda batına girip, defnolur. Bunun
için Cenab-ı Hak, kendi zuhuruyla hitap edip, yine kendi zuhuruyla
cevap verir. İşte gelmiş geçmiş bütün ruhlar, cem olup, alem-i berzahta
haşr günündeki bu hitabı beklediklerinden, berzah alemi aynı zamanda
ervah alemidir. Çünkü cümle ruhlar ervah alemindede cem olur. Kabir
alemi denilen de alem-i berzahtır. Yoksa kabir alemi, cesetlerin defnedildiği mezarlıktaki çukur değildir. Bu bahsettiğimiz haşr kıyametten
sonra olan büyük haşır dır.
Küçük haşır ise; ehlullahın seyri süluk ile müşahede ettiği kurb-u
feraiz mertebesinin neşesi ve halidir. İşte hangi salik bu makama ererse,
küçük haşrın bu alemde müşahedesine ulaşıp, Hakk’ın zuhur-u nurunda
defnolur, yani batın olur. Vesselam.
O kabr-i vahdete düşmek varıp bir ile birleşmek
Visal-i dosta erişmek ne güzeldir ne güzel bak
Vahdet kabrine düşmek; Bir’in, yani tevhidin kabrine düşmek
demektir. Kulun tevhidin hakikatine mazhar olup, Hakk’ın Bir / vahid
olan vücuduna kavuşup, vahdet-i vücud mevcudiyetine vuslat edip kaybolmasıdır. Bu aynı zamanda Hakk’ın zuhurunda batın olan kulun irfaniyetinde, Hakk’ın kendi mevcudiyetinde, kendini müşahede etmesidir.
İşte “Kulun bu vahdete vasıl olma kemali, ne güzeldir!” buyruluyor.
O yerden açılır perde görürsün yerini nerde?
Bulursun cennetü’l irfan bakarsın gördüğün hep Hak
Hz. Peygamber Efendimiz “Allah, bir kul ile kendi arasındaki perdeyi kaldırdı mı bir daha örtmez.” buyurmuştur. Hakk’ın mevcuttaki
varlığı ile kul arasındaki perde, kulun cehaletle kendine ve aleme nispet
ettiği varlıklardır, yani cümle eşyadır. İşte her kim ki, zikrullah uyanıklığı
ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle kendinin ve alemin var zannettiği cümle
varlık ve eşyanın fenasını / yokluğunu keşfederse, Rabbi ile arasındaki
perde kalkar ve o kimse, Hakk’a kavuşur. Hakk’a kavuşan kul ise, bu
alemde cennet-ül irfana dahil olup, hep Hakk’ı görür ve ebediyen Hak’la
zevklenir.
254
Bu yerdir şehr-i hakikat bu yerde zahir olur Hak
Gören Hak’tır görünen Hak muhittir ol bila ıtlak
Kur’an-ı Kerim’de “Allah şahittir ki, Allah’tan başka ilah olmadığına, melekler bir de adil alimler şahittir.” (Al-i İmran, 18) Buyrulur. Bu
beyan kurb-u feraiz makamının halidir. Bu makam zuhuruyla Cenab-ı
Hak, cümle halkı kuşatıp halk batın olduğu için, Hak kendi zuhurunda
kendini müşahade eder. Bu itibarla gören de Hak görünen de Hak olduğundan, Allah, kendinden başka ilah olmadığına yine kendisi şahitlik
eder. İşte bu mertebenin keşfine ulaşan bir kulun, görenin ve görünenin
Hak olduğundan hiç bir şek ve şüphesi kalmayıp nazarında hep Hak
olduğu için, bu makam hakikat şehri olarak da vasfedilir. Çünkü hakikat
şehrine ulaşan bir kul, hak’tan başka hiçbir şey müşahade etmez. Allahu
alem.
İlahi varlığınla hep zuhur et bende ol zahir
Kamu zerratımızla hem bizi et zatına ilhak
Fehmi Efendi Hazretleri “Ey Allah’ım, cümle tecelli-i varlığınla
bende zuhur et ki, ben cümle kuvvelerim ve azalarımla zuhurunda batın
olup, zat-ı İlahiye vasıl olayım, ilhak olayım!” diyerek niyaz ediyor.
Gel ey Fehmi sen ol agah bu yerdir sırr-ı feynama
Nere dönsen hemen Allah o yüzden hali yer yok bak
Kur’an-ı Kerim’de “Feeynama tüvellu fesemme vechullah… / …
nereye dönerseniz dönün orada Allah’ın vechi / yüzü vardır…” (Bakara,
115) buyrulmuştur. İşte bu ayette yukarıda da bahsettiğimiz, kulun,
Allah’a kurb-u feraiz yani farz yakınlığı ile olan müşahedesi beyan ediliyor. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere “Aç gözünü arif ol ‘Feeynema’ ayetinin sırrı, farz yakınlık olan
kurb-u feraiz makamı halidir ki, nereye dönersen dön, hep Allah’ın
yüzüdür. Allah’tan Başka bir yüz yok.” diyor. Allah her bir şeyi en iyi
bilendir.
255
*
*
*
55
Rah-ı aşka salik olmak takdir-i ihsan gerek
Derd-i Hak’ka sabır olmak vüs’at-ı vicdan gerek
Aşk-ı ilahiye mazhar olmak, yüce Allah’ın ihsanıdır ve ihsanların en
yücesindendir. Cenab-ı Hak kudsi hadiste “Beni talep edene bulunurum,
kime bulunursam onu aşık ederim, kimi aşık edersem onu arif ederim,
kimi arif edersem onu vasıl ederim, kimi vasıl edersem onu katlederim,
kimi katledersem onun diyeti ben olurum, kimin diyeti ben olursam
onunla benim aramda fark kalmaz.” diyor. Demek ki Cenab-ı Hakk’ı, her
kim talep ederse, Allah ona aşkını ihsan eder, yani bağışlar. Aşk-ı ilahiye
mazhar olan kulu, o aşk Rabbine vuslata ulaştırır. Onun için aşk-ı ilahiye
mazhar olmak, Allah’ın büyük bir nimeti ve ihsanıdır.
256
Bunu beyanla Niyazi Mısri Hazretleri “Enbiyaya ve evliyaya aşk
oluptur rehnüma” diyor. Yani aşk, peygamberlerin ve evliyaların yol
göstericisidir, yolunu açandır buyuruyor. Derd-i Hakk’a sabırlı olmak
için vüsat-ı vicdan gerektir, çünkü ‘vicdan’ Hakk’a vasıl olup, tecelliyi
gayrı görmeyen kalbe denir. Sabır ise, kulun muhatap olduğu olumsuzlukları ve dertlerini, Hak’tan gayriye şikayet etmemesidir. Bu itibarla
ilahi aşk ihsanıyla kul gayriyetten kurtulup, Rabbine vasıl olur da, şikayetini Rabbine yaparsa ancak sabretmiş olur ki, bu beyan ediliyor.
Kahrı lütfu bir bilenler buldular feyz ü necat
Hayrı şerri Hakk’a nispet alima irfan gerek
Hayır ve şer Allah’ın kudretiyle zahir olup meydana çıkar. Bu
imanın şartlarından biridir. Hayır ve şer, kahır ve lütuf aynıdır. Hayır ve
şerrin halkıyetine dair iki hakim görüş ve itikat vardır: Biri der ki, kul
kendi nefsi ile şer veya hayrı talep eder, Cenab-ı Hak da kulun talebine,
isteğine göre hayrı veya şerri zuhura getirir. Hayır ve şer, kulun isteğine
göre yaratıldığından hayrın da şerrin de neticesine kul muhataptır, der.
Ve böyleleri, kendi varlığını Hakk’ın varlığından ayrı görüp, kendinin ve
alemin varlığına nispet vücut verir. Diğer itikat ise: Cenab-ı Hak, bir kul
için ne isterse onu yaratır, Allah şerri zahir ederse, o kul mecburen şer
işler; Allah hayrı zahir ederse, o kul mecburen hayır işler anlayışıyla,
Hayrın ve şerrin halkiyetinde kulun bir fonksiyonu yoktur, der.
.İşte bu iki itikat ve görüş batıldır, yanlıştır. Doğrusu ise şöyledir:
Hayır da şer de Allah’ın kudretiyle zahir olur ve hayır da şer de fiilullahtır. Hiç bir fiil Allah’ın kudreti, kuvveti olmadan açığa çıkıp zahir
olmaz. Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “İşlerin tümü Allah’ındır…” (Ra’d, 31)
“Bütün kuvvetin Allah’ın elinde olduğunu, Allah’ın şiddetli azabı
bulunduğunu anlayacaklarını (şimdiden) anlayabilselerdi.” (Bakara, 165)
Buyrulmuştur. Bu itibarla hayır olsun, şer olsun tüm işler Allah’ın kudreti ile meydana gelen, fiilullahtır ve cümle fiilin faili Allah’tır.
Her fiilin faili Allah iken, kulun mesul olması ise şöyledir: Kulun bir
işi yapabilmesi için kuvveti, kudreti yoktur, fakat kul bir işin olmasını
ister ve o işin neticesini kabul eder. Ve o iş, kulun isteğine göre hayır
veya şer olarak kudretullah tarafından yaratılarak zahir olur. İşte o işin
yaratılmasını, yani zuhurunu isteyip neticesini kabul ettiği için, şerrin
muhatabı da, hayrın muhatabı da kul olur. Bu itibarla, hayırda da, şerde
de, her fiilin faili Allah’tır. O fiilin zuhurunu talep edip, neticesini kabul
ettiği için kul, mesul ve mükelleftir.
İşte doğru itikat böyledir ki, bu da ancak tevhid-i hakiki irfaniyetiyle
anlaşılır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Böyle bir irfaniyete
257
mazhar olanlar kurtulur, yoksa her ilim sahibi alim olmakla, hayrı, şerri,
yani kahrı ve lütfu Hakk’a nispet edemez. Hayrı, şerri Hakk’a nispet
etmek için mekteb-i irfana girip tevhid-i hakiki irfaniyetiyle arif olmak
gerektir.” buyuruyor.
Mahz-ı tevhidi bulamaz olmayınca bir delil
Ol hakikat şehrine hem varmağa irfan gerek
Mahz-ı tevhid; tevhidin hakikati, özü demektir. “Lailaheillallah”
tevhidin kelimesidir, bir de tevhidin hakikati yani özü vardır. Bu öz olan
hakikat şehrine delilsiz, yani mürşid-i kamilin delilliği olmadan
varılamaz, demektir. Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “Eğer siz bilmiyorsanız
zikir ehlinden sorun…” (Enbiya, 7, Nahl, 43) buyrulmuştur. Başka bir
ayette ise “Ey iman edenler, Allah’tan korkun, O’na ulaşmak / kavuşmak
isterseniz bir vesile arayın…” (Maide, 35) Buyrulur.
Bu mevzuda Yunus Emre Hazretleri:
Müftüler kadılar geldiler,
Cümle kitapları kodular,
Sen bu ilmi nerden aldın dediler,
Mürşid-i kamile varmadan olmaz.
Diyor. İşte gerek Kur’an beyanları, gerekse bu yolun büyükleri ve
cümle ehl-i kemal, tevhidin hakikatine ulaşmak için mürşid-i kamili
arayıp bulmak ve onun irşadına mazhar olmak gerektiğinde ittifak
ederler. Mürşid-i kamilin misyonu, aynı zamanda mekteb-i irfandır. Bu
itibarla, tevhidin hakikati olan hakikat şehrine, ancak mekteb-i irfan
irşadıyla arif olanlar varabilirler.
Dil verilmez her görünen zındığa etme iman
Ders-i tevhidi okutmak kamile ferman gerek
Zındık, şu itikatta olan kimselerdir: Cenab-ı Hakk’ı eşya ile kayıtlayıp, nefsini fena etmeden, nefsine Hak der ve Hakk’ı kendi nefsi ile
kayıtlar, mürşidin varlığını ifna etmeden ona da Hak, Rab diyerek, mürşidini de Hak olmakla, Rab’likle kaydederek küfreder. Bunlar, Kur’an’ın
açık beyanlarına ve Meslek-i Resul’ün telkinine bakmazlar ve bunları
ölçü yapmadığı gibi, kendi akıl ve mantığına göre teviller uydururlar.
Dinin zahirini, muhkem yönünü inkar edip, akıl almaz tevillerle muhkemi, yani şeriatı inkar edip kaldırırlar. Kur’an bunlar hakkında “…Kalbi
eğri ve bozuk olanlar Kur’an’ın muhkem, anlamı açık ayetlerini bırakıp
258
müteşabih ayetlerini kalbindeki eğriliğe hastalıklara göre tevil eder…”
( Al-i İmran, 7) Buyurur.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri, zındıklar hakkında: “Bir taife
vardır ki, taife-i batıniyedir. Kur’an’ı yalnız enfusa hasreder. Afakiyeyi
tanımazlar. Namaz enfusi, oruç enfusi, keza farz-ı ilahinin hepsi enfusidir
derler, afakiyeyi inkar ederler. Cebrail akl-ı Resuldür, İsrafil himmet-i
Resuldür derler ve öyle afakta bunların aslı olmayıp, murat enfusidir der
ve afakiyeyi inkar eder. İşte taife-i zındık gibi bunlar kafirdir. Halbuki
Kur’an’ı enfusa hasreden küfreder.”diyor. (Niyazi Mısri Şerhi, s. 289)
İşte Hz. Pir’in buyurduğu gibi, bu kimseler küfür içindedirler. Bu
zındıklar ehl-i zahirden çıkmaz, daha çok mürşide gidenlerden, yani
mürşidin bir şekilde yanında olanlardan ve tarikatçılardan çıkar. Bunların
bazısı abdest, oruç, vakit namazı gibi, Allah’ın açık emirlerini yerine
getirmezler ve bunu da bir kemalat ve marifet zannederler; ben daim
abdestliyim, daim namazdayım, daim oruçtayım gibi ifadelerde
bulunurlar. Abdest namaz gibi emr-i ilahi ile kendisini mükellef görmez.
Bunlar avam içindir ve onlar mükelleftir, der. Abdestsiz, namazsız ve
oruçsuz olarak yaşarlar ve bu hallerini etraflarına bir kemalat ve marifetmiş gibi dayatırlar.
Bu zındıklardan bazıları da vardır ki, itikat olarak diğerleriyle aynı
olmakla beraber, namaz kılar oruç tutarlar, fakat bunları neye yapıyorsun
denildiğinde, halk-ı alem bir şey demesinler diye yapıyorum, taş attırmayayım diye yapıyorum der. Yani itikadı abdestsiz namazsız olanla
aynı olup, namazı abdesti Allah emrettiği için yapmaz. İşte bu zındıklar,
birde alem-i halkı irşad etmeye ve onlara mürşitlik yapmaya kalkarlar,
sohbetlerden ve kitaplardan hafızalarında olup, ezberledikleriyle insanları
irşada çalışırlar. Bu zındıkların itikat ve ahvalleri bozuk ve sapkınlık
olup, itikatlarının ve hallerinin kendilerine ve etraflarına hiç bir faydası
olmadığı gibi, çok zarardadırlar ve etraflarına da çok zarar verirler.
Ehl-i kemal olan arif ise, gerek nefsinde kendinin, gerekse afakta
cümle alemin nispet varlıkların olmadığını, mürşidinin varlığı da dahil
cümle varlığın Hakk’ın zuhuru olduğunun müşahedesine, fenafillah
marifetiyle ulaşmış bir kuldur. O telkinin baştan sona emr-i ilahi olduğunun şuur ve anlayışıyla Kur’an’ın teviline, batın yorumuna vakıf olup,
Kur’an’ın zahir, açık emirlerine, kesinlikle uyar ve yasaklarından kaçar.
O daima abdestli olup, vakit namazını yer yüzünde hiç bir kimse kılmasa,
Ramazan orucunu hiç bir kimse tutmasa, arif ve ehl-i kemal olan kılar ve
tutar, bunları emr-i ilahi olduğu için yapar. Allah’ın diğer cümle emirlerine riayet ettiği gibi, Allah’ın yasakladıklarından uzak olup kaçar.
Allah’ın emirlerini ne eksik yapar, ne de fazla, Kur’an nasıl söylemişse
aynen öyle yapar. Kur’an’la ters düşmeyen ve çelişkili olmayan cümle
259
şeriat ahkamına kesinlikle uyar. Ehl-i kemal olan arifin, Kur’an’la hiç bir
çelişkisi olmaz. Hz. Peygamber Efendimiz, emr-i ilahiyi nasıl tatbik
etmişse aynını yapmaya gayret eder. Ahlak-ı Muhammedi, onların giysisi
olup, marifet ve kemalatı ise Nur-u Muhammed’dir. Hz. Resul’ün “Allah
beni nurundan yarattı, müminleri de benim nurumdan yarattı.” Beyanındaki gibi, onlar meslek-i Resul mazhariyetiyle Nur-u Muhammed’le halk
olmuş hakiki, gerçek müminlerdir. Hidayeti Nur-u Muhammed, ehl-i
kemalin, ehl-i irfanın canıdır, ruhudur. Meslek-i Resulün zahir ve batın
marifeti,böyle olan insan-ı kamilde zahir olur, vesselam.
İşte ilm-i tevhid dersi, insan-ı kamil olan böyle bir mürşidden tahsil
edilir ki; onun elindeki ferman, onun marifeti ve kemalatı olup, ihvan ve
salikleri, o ferman olan marifet ve kemalat irşadıyla aydınlatıp, makam-ı
insana ulaştırır. Bazıları bir şekilde elde ettikleri icazete (diploma vb.)
sahip olmayı, kemalat ve marifet zanneder ki, bu icazet ve diploma saliki
irşad etmez. Saliki irşad edip aydınlatan mürşidin marifetidir,
kemalatıdır. Eğer mürşitde kemalat yoksa, icazet ve diploma işe yaramaz.
Tıp ilmine, marifetine mazhar olmayan bir kimse, tıp fakültesinden icazet
(diploma) almış olsa, o diploma doktorluk yapar mı? Yapmaz. Hastalara
şifa verir mi? Vermez. Eğer doktorun marifeti varsa, doktorun o marifetidir hastaları iyileştirip fayda veren.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri: “Gönlünü her mürşidim diyen
kimseye açma. Yani ona uyup, tabi olma. Zındıklar da, seni irşad edelim
derler, sakın bunlara inanma. Tevhid-i hakiki dersini okutmak için lazım
olan mürşid-i kamilin fermanı, onun irfaniyet ve kemalatıdır. Seni irşad
edecek olan ancak o kemalat ve irfaniyettir.” diyor. Allahualem.
Zühd ü takva ile bulunmaz zevk-i tevhid mahzeni
Kenz-i bipayanı bulmak uğruna kurban gerek
Zahid şu kimselerdir ki; fazla ibadetler yapar, şekil düzer, sakallı
olmayı, Hicaz fistanı giymeyi, başına sarık vs. dolamayı, takkeli olmayı,
kadın ise saçının telini göstermemeyi kemalat zannederler.
Bunların kadınları, avret mahallinin örtülmesini, halkın genel kabulü
olan kılık kıyafetlerle yapmayıp, mensup oldukları tarikatın, cemaatin,
şeyhin işaretine göre, kara çarşaf veya elbise giyer ve şeyhinin işaretine
göre başını, saçını bağlayarak o cemaate, tarikata aidiyetini ifade eden
kılıkla kendilerini teşhir ederler.
Bunlar Hıristiyanlıktaki rahibelerin, saçını ölünceye kadar kimseye
göstermeme itikatlarında olduğu gibi; rahibelerin iki örtü kullanmalarını
cahilce taklit ederek saçını bağlar ve Hıristiyan itikadı olan saçının telini
göstermemeyi, körü körüne takliden uygularlar. Toplumun genel kabul260
lerine uymayan kıyafetleri giyerek, içinde yaşadıkları halktan farklı
olduklarını vurgularlar. Bu hallerini de bir marifet zannederek, kendileri
gibi olmayanları tenkit ederler, beğenmezler. Kendi anlayışları dışında
kalanları irşada muhtaç zannedip, halk-ı alemi kendilerine benzetmeyi
gaza, hizmet, cihad gibi isimlerle isimlendirip, ömürlerini halk-ı alemi
kendileri gibi şekil suret düzmeye teşvik ederek geçirirler. Bu gibiler
daima bulundukları cemiyette uyumsuzluk ve fesat üretirler ve bu hal ve
faaliyetlerini de, irşad olarak değerlendirirler. Kendilerini doğru dindar
olarak görür, kendilerinden olmayanları ise, sapık, gafil, yanlış yolda
olarak değerlendirirler. Bir de bu anlayış ve hallerini, takva olarak kabul
ederler, vesselam.
İşte bu ahvalini zühd, takva olarak zanneden bu zevat, bu anlayışla,
tevhid-i hakiki irfaniyet ve zevkini bulamazlar. Tevhid-i hakiki marifetiyle kulun Rabbine vuslat hazinesine ulaşması için, cehaletle kendine ve
aleme nispet ettiği varlığı, benliğini fena edip, kurban etmesi gerektir.
Adeta evrad ve esma oldu vuslata muhal
Vuslat-ı dost uğruna candan geçip berdar gerek
Fazla ibadet etmekle; yani beş vaktin haricinde, gece gündüz
namazlar kılmak, ramazan orucu haricinde oruç tutup, şu kadar adet bu
kadar adet tesbih çekmek gibi virdler, iyidir ama seni Rabbine
kavuşturup vuslata götürmez. Çünkü bu haller kulun Hakk’a vuslatına
muhaldir, engeldir. Dost olan Hakk’a kavuşmak için, aşk-ı ilahinin dar
ağacında / idam sehpasında, seni Hak’tan ayıran benliğini, nispet varlığını fena edip, kendinden geçmen gerek.
Sıyt ve şöhrette kalanlar bulmadı Fehmi reşad
Aşıkın maşuk yolunda yer ile yeksan gerek
Sıyt ile şöhrette kalmak şöyledir: Bir kimse, halk bana şöyle alim,
böyle bilgili desinler maksadıyla ilim tahsil ederse, böyle kimseler sıyt ve
şöhrette kalır, yani şan ve şöhretinin esiri olur. Böyle bir sevdası ve
maksadı olan kimseler, zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle irşat
olamazlar. Rabbine kavuşmak isteyenler ancak, tevhid-i hakiki marifetiyle irşad olup, reşad bulur. Bu itibarla ilim ve irfaniyet mazhariyetinden
maksat, ilahi sevgiliye kavuşmak olursa, ancak o kul irşad olur ve
kulluğun kemalini bulur, yani insan-ı kamil olur ve ilahi sevgiliyle vuslat
keyfiyetiyle yaşar. Velhasıl bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “İlahi
aşk mazhariyetiyle bir aşık, ilahi sevgilinin yolunda kendi nispet varlı-
261
ğından geçer de fena-yı tam irfaniyetiyle nispet benliğini yerle yeksan
ederse, o zaman irşad olur ve kemal bulur.” buyuruyor.
Her şeyin en iyisini Allah bilir.
*
*
*
56
Hasrete veda etti ol hüsn-i hilkat ehl-i hal
Alem-i ervaha uçtu dünyada görmek muhal
Bu alemden göçenler, ya alem-i berzahta, ya da alem-i ervahta
yani ruhlar alemindedirler. Berzah alemi ile ruhlar alemi aynı yer /
mekan olup, hitapları farklıdır, fakat bu farklılık kemalat itibariyledir.
Alem-i berzahta eğlenenler ehl-i nefstir. Bunlar hakkında hadis-i şerifte
“Sizin kabirleriniz ya cennet bahçelerinden bir bahçe, ya cehennem
çukurlarından bir çukurdur.” buyrulmuştur. Başka bir hadiste ise Hz.
Peygamber Efendimiz “Siz nasıl yaşarsanız öyle ölürsünüz. Nasıl ölürseniz öyle haşrolursunuz.” diyor. İşte bir kimse bu alemde yaşarken iyilik
262
vasfı kazanmış olarak berzaha, yani kabir alemine intikal ederse, Hz.
Peygamber’in cennet bahçesi dediği Ala-yı İlliyyin’de, hoşluk ve rahatlık
içinde nefsiyle kıyameti bekler ve haşrolur. Fakat bir kimse bu alemde
yaşarken kötülük üretip, kötü bir vasıf kazanır da, kötü vasıfla alem-i
berzaha intikal ederse, Hz. Peygamber’in cehennem çukuru dediği, Siccin’de rahatsızlık ve azap içinde, nefsiyle kıyameti bekler ve haşrolur.
Alem-i ervaha, yani ruhlar alemine göçenler ise “Ölmeden evvel ölüp”
de, daha bu alemde nefsin hevasından kurtulup, fena-yı tam irfaniyetiyle
ruha mensup olanlardır. Ruha mensup olan kulda gayriyet olmadığı için
gerek bu alemin, gerekse berzah aleminin varlığı, ona perde olmaz ve
onu vahdetten ayırmaz. Çünkü ruh ikilik kabul etmeyen ‘Bir’lik yani
vahdettir. Ruha mensup olan, cümle alemlerde hiç bir mekanla kayıtlı
olmayıp, ancak Hak’la kayıtlıdır. Vesselam.
Bir kimse ikilikten kurtulamayıp gizli şirkle yaşarsa, o ehl-i nefstir.
Ve bu alemden sonra o, berzaha nefsiyle intikal eder. Fakat bir kimse
daim zikir uyanıklığı ile tevhid mertebelerinin keşfi irfaniyetine ulaşırsa
o, daha bu alemde ruha mensup olur. Ruha mensub olan bir kulun bedeni
bu alemden ayrılsa da o, ruhlar alemindedir, yani alem-i ervahtadır ve
cümle alemlerde vahdet hal ve zevki ile yaşar. Bunu beyanla “İyi yaratılışlı, geçimli ve ruha mensub olup, kendini özleten yüce şahsiyet, ervah
alemine uçtu, yükseldi. Dünyada yani bu alemde artık onun suret ve
bedeni görünmez.” buyruluyor.
Evlad-ı Gavs Muhammed Nur’dur onun şöhreti
İsmi Hakkı idi Hakk’a eyledi azm-i visal
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin torunu olup, Hakkı Baba
olarak bilinen Arifibillah, insan-ı kamil olan muhterem şahsın, bu
alemden Hakk’a yürüdüğü ve Hakk’a kavuştuğu beyan ediliyor.
Peki ehl-i kemal bu alemde Hakk’a vasıl oldukları halde nasıl oluyor
da, onun bu alemden geçmesi Hakk’a vuslat olarak değerlendiriliyor?
Diye sorulsa, şöyle cevap veririz:
Cümle ehl-i irfan ve ehl-i kemal, bu alemde tevhid-i hakiki irfaniyetiyle Hakk’a kavuşmuşlardır ve Hak’tan gayrı görmezler. Fakat kul, suret
ve beden varlığıyla, tabiat aleminde olduğu müddetçe, bu alemin tesiri,
suret, beden varlığıyla devam eder. Ehl-i kemal, bu alemde kaldığı ve
yaşadığı sürece, beşeri tesirlerden, yani sıcaktan, soğuktan ve hastalıklardan vb. etkilenir. Hiç bir beşer olan kul, bunun haricinde değildir. Bu
itibarla ister peygamber, ister veli olsun herkes suret, beden varlığıyla, bu
şahadet aleminde tabiatın tesirindedir. Fakat cahiller bu tesir ve tecellilere vücut nispet ettiği için, bu tesir ve tecelliler, cahillerin Hakk’ı görüp
263
Hakk’a kavuşmalarına engel, perde olur. Ehl-i kemale ise, bu tesir ve
tecelliler perde olmadığından onları Hak’tan alıkoymaz ve ayıramaz. İşte
kamil bir kul, izdirari ölümle bu beden varlığından ayrılmasıyla, tabiat
tesirlerinden de kurtulup meratib-i ilahi keşfi marifetiyle bu alemde
kavuştuğu Rabbiyle cümle alemlerde var olur. Velhasıl ehl-i kemalin bu
alemden geçmesine ‘Hakk’a vasıl oldu’ denmesindeki maksat, ehl-i
kemalin, suret, beden varlığıyla şahadet alemindeki tabiat tesirlerinden de
kurtulup, vasıl olduğu Hakk’ın mevcudiyetiyle her yer ve alemlerde var
olmasıdır.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
Sır olup alem gözünden rıhlet etti vahdete
Zikr ü fikr ile müzevvak asla etti insilal
Hakkı Baba Hazretleri, bu alemden zikrullah ve fikrullah ile zevklenmiş bir kullukla, gizlice alem-i ervaha, yani vahdete göçüp yürüdüğü
için, bu alemde unsur, yani beden varlığıyla sır olup görünmez.
Nur Muhammed’den okumuş idi ilm-i lahutu
Kamil-i zaman idi ol ilmi hilmi bimisal
İlm-i lahut; ilm-i manevi, yani tevhid-i hakiki irfaniyetidir. Hakkı
Baba Hazretlerine makamat-ı tevhidi, bizzat dedesi olan Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretleri telkin etmiş ki, o beyan ediliyor. ‘Yumuşak
huylu ve tevazu ehli olan o eşsiz şahsiyet, zamanın insan-ı kamili idi.’
buyruluyor. Her zamanda insan-ı kamil, mevcuttur. Hz. Pir efendimiz
“Bu şahadet aleminde Kamil’in mevcudiyeti olduğu müddetçe kıyamet
kopmaz.” diyor. Çünkü aynı zamanda kulun imtihan yeri olan şahadet
aleminin var oluş gayesi, insan-ı kamildir.
Kur’an’daki “Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet / kulluk
etsinler diye yarattım.” (Zariyat, 56) beyanının tefsirinde, seçkin sahabeden İbni Abbas (ra): “İbadetten / kulluktan maksat, arif olmak, tevhit
ehli olmaktır.” Diyor ki, ancak zikr-i daim ve meratib-i tevhidin keşfine
ulaşan bir kimse, hem arif hem de kamildir. Bu itibarla kulun
yaradılışının gayesi insan-ı kamil mertebesine ulaşarak, insan-ı kamil
olmasıdır.
Ehl-i kemal, insan-ı kamili mumla tarif etmişlerdir. “Eskiden tekkelerde büyük mumlar olup; günlerce yanar, aydınlık verirdi. Mum bitince
onun yerine konan yeni mum, hariçten bir ateşle yakılmazdı. Yeni mumu
eriyen eski mumun ateşinden yakarlardı, böylece mumun ateşi hiç
değişmez, mumun bedeni değişirdi. Bu böyle tekrarlanarak devam
264
ederdi.” Mum insan-ı kamilin suret ve bedenidir, suret bu alemden geçmekle devamlı değişir. Mumun ateşi ise, insan-ı kamilin kemalatı, marifetidir. Kamilin marifet ve kemalatla olan irşadı, hep aynı olup hiç
değişmez. Bu itibarla yüzlerce yıl evvel yaşamış olan insan-ı kamilin
telkin ve irşadındaki irfaniyetle, ondan sonra ve halen yaşayan insan-ı
kamilin telkin ve irşadındaki irfaniyet aynıdır. Bu itibarla, her zamanda
insan-ı kamil vardır, bunların zamanları ve suretleri farklıdır, fakat irfaniyet ve kemalatları aynıdır. Bunu beyanla Fehmi Efendi, Hakkı Baba
Hazretleri için “Zamanın insan-ı kamili idi.” diyor.
Kenz-i irfan idi gönlü memlu-i hikmet idi
Akıtırdı dil ve lebinden daim ab-ı zülal
“İrfaniyetin hazinesiydi o, gönlü hikmet yani makam-ı tevhidin keşif
ve marifetiyle doluydu. Onun dilinden ve dudaklarından, yani ağzından
dökülüp çıkan kelam, sohbet, tatlı bir su, yani bal gibiydi.” buyruluyor.
Hz. Pir: “Bir mürşit eğer kamil ise, onun sohbeti seni dünya gailelerinden çekip çıkarır, mürşit eğer kamil değilse, onun sohbeti seni dünya
gailelerinden çekip çıkaramaz.” diyor. Bu itibarla Kamilin sohbeti çok
tatlı olup, onun sohbet ve irşadı saliki zevkullaha ulaştırır.
Her sözü ab-ı hayat can bahşederdi aşığa
Kibir kin yok idi herkesle ederdi hasbıhal
Nasıl ki balıkların hayat kaynağı su ise, Hak aşıklarının da hayat
kaynağı Allah aşkıdır, muhabbetidir. Mürşid-i kamilin söz ve irşadı,
Cenab-ı Hakk’ın kemal-i zuhurudur ki, o irşad Hak aşığına ab-ı hayat
olup, onu bekaya, yani ölümsüzlüğe mazhar eder. Bunu beyanla
“Mürşid-i kamil olan Hakkı Baba Hazretleri, kibirsiz, alçak gönüllü,
herkesle diyalog kuran, hoş sohbet biri olup, onun sohbet ve irşadı Hak
aşıklarına ab-ı hayat, yani ölümsüzlük bahşederdi.” Demektir.
Hızır idi kim görenin artar idi rif’atı
Sıdk ile teslim olanlara verir idi neval
Rıfat; yükselmek, terakki etmek, neval ise bağış demektir. Kur’an’da
“Orada kullarımızdan öyle bir kul buldular ki, biz ona katımızdan bir
rahmet vermiş, lütfumuzdan ilm-i ledün öğretmiştik.” (Kehf, 65)
buyrulur.
Cümle ehl-i kemal, Allah’ın rahmet ve lütfundan ilm-i ledün
öğrenmiş olan bu kulun Hızır olduğunda ittifak etmişlerdir. Hızır
zamanın kamil mürşidi olup, ilm-i ledün ise, ilm-i tevhid irfaniyetidir.
Ayet-i kerimede “Allah dilediğine hikmet verir. Her kime hikmet veri265
lirse ona bir çok hayırlar da verilir. Bunu ancak kamil akıllılar / gönül
ehli hatırlar.” (Bakara, 269) buyruluyor. Hikmet, Allah’ın cümle varlıktaki mevcudiyetinin meratib-i ilahi müşahedesiyle, kulda hasıl olan
kemalattır. Bu, cümle alemlerde kulu Rabbinden ayırmayan bir mazhariyettir, bağıştır. Bu itibarla “Hakkı Baba Hazretleri, zamanın Hızır’ıydı
ki, her kimle görüşse o kimse onun sohbet ve irşadı ile terakki ederdi.
Onun telkinine ve tebliğine sadakat gösterenler hikmet ve bağışa mazhar
olurlardı.” buyruluyor.
Nefhasından hay olup vecde gelirdi mürde dil
Feyz alırdı sohbetinden ehl-i dil ali rical
Dil, kalb demektir. Kalbin ise üç hali vardır: Birincisi ölü kalb,
ikincisi hasta kalb, üçüncüsü ise sağlam, yani sağlıklı kalbdir. Ölü olan
kalb sahibi, Hak ve hakikatten bihaber, tabiat lezzetleriyle nefsini meşgul
edip, ne için yaratıldığını ve ölümü hatırına getirmeksizin yaşayandır.
Hasta kalb sahibi ise, ahirete iman eder, yaptığı her işte haram helal meşruiyeti arar, fakat insan-ı kamil olamamış kimsedir. Sağlam kalb
sahibi ise, zikr-i daimle kalbinde ağyar muhabbeti kalmayıp, makamat-ı
tevhid irfaniyetiyle Rabbine vasıl olmuş ve her tecellide Rabbini müşahede eden arif ve ehl-i kemaldir. İşte Hakkı Baba’nın sohbet ve irşadı,
cehaletle kaplı, ölü kalbleri cehaletten kurtarıp marifet ve kemalat mazhariyetiyle diriltirdi. Diri ve sağlam kalbli olan seçkin erler, onun sohbetinden feyz alırdı, irşad olup istifade ederdi.
İhtiyar-ı mevt ile daim ederdi iftihar
Hubb-i dünya yok idi söylemezdi kıyl u kal
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında beyan edildi ki, ölüm ikidir;
biri mecburi ölüm, diğeri ise ihtiyari ölümdür. Hz. Peygamber Efendimiz
“Ölmeden evvel ölünüz” diyor. İhtiyari mevt, işte bu peygamber buyruğu
olan ve kulun kendi isteğiyle, mecburi ölüm gelmeden evvel ölmesidir.
Hubb-u dünya sözüne gelince: Kulu Rabbinden ayıran her bir şey
ona dünyadır. Hubb ise sevgisidir. Bu itibarla bir kulda onu Rabbinden
ayıran her ne varsa, onun sevgisi hubb-u dünyadır. Bunu beyanla
“Ölmeden ölüm sırrına vakıf olan Hakkı Baba Hazretleri, onu Hak’tan
ayıracak şeylere muhabbet etmez, daima Allah muhabbetine itibar ederdi,
halkın dedikodusunu yapmazdı.” Demektir.
Alim idi arif idi abid idi ol hümam
Lem’an ederdi yüzünden Ahmed-i hüsn-i hisal
266
Her ilim sahibi olan alim, arif değildir. Fakat her arif ilim sahibidir.
Her ilim bir okuldan tahsil edilir ve tahsil edilen ilme göre, o kişi tıp
alimi, edebiyat alimi, mühendisliklerin alimi olur ve tahsil ettiği ilimden,
bu alemde faydalanır. Bu alimlerden bazıları da ahirete iman ettiği için,
bu ve benzeri meşru ilimlerle meşguliyetin sevabı ile amel cennetinde
nefsini hoşnut edip zevklendirmekle istifade eder ve böylece tahsil ettiği
ilimden bu dünyada ve ahirette faydalanırlar.
Arifin irfaniyeti ise, mekteb-i irfanda meratib-i ilahi
müşahedesinden hasıl olur ki, bu müşahededen başka hiç bir müşahede
kulu asla irfaniyete ulaştırıp arif yapmaz. Her kim bu mazhariyetle arifibillah olursa, o arif, gerek bu alemde gerekse ahirette Cenab-ı Hak’tan
ayrı olmayıp, hep Hak’la yaşar, vesselam.
Abid, kul demektir. Hakikatte kulluk, belli vakitlerde ifa edilen ibadetlerden ibaret olmayıp, her zamanda olmalıdır. Bu, kulun daim zikir
uyanıklığıyla, her an Allah’la olmasıdır. İşte her kim zikr-i daim ve ehl-i
tevhid-i hakikidir, o kul daim uyanık olup, meratib-i ilahi keşfi irfaniyetiyle, Hak’tan ayrı olmadan yaptığı her meşru iş ve faaliyeti ibadet olur.
Böyle bir irfaniyetle arif olanlar, her türlü kötülük, haram ve günahtan
uzak olup, iyiliğin her türlüsüne ve emr-i ilahiye yakın olurlar.
Peygamber Efendimizin ahlakı ile ahlaklanmak, ariflerin hedef ve gayesidir. Çünkü Hz. Resulullah Efendimizin bir sünneti vardır ki, bütün
sünnetleri kapsar; o da güzel ahlaktır. Hadis-i şerifte “Ben güzel ahlakı
tamamlamak için geldim.” Başka bir hadiste ise “Din güzel ahlaktır.”
Buyrulmuş olup, cümle ehl-i kemal ve ehl-i irfan Hz. Resulullah Efendimizin ahlakı ile ahlaklanmış bir kullukla yaşadıklarından onlarda
ahlak-ı Resul zahir olur. Hakkı Baba Hazretleri de bu zümreden olduğu
için, alim ve arif olup, onda Hz. Peygamber Efendimizin güzel ahlakı
zahir olup, parıldardı.
Çünkü geçti dünyadan ol ehl-i fadl-ı zül kemal
Bağrımız yaktı firakı gönlümüz oldu melal
Kamil insanın sureti, yani ancak beden olan et ve kemiği bu alemden
göçer, toprak olup gözden kaybolur. Yoksa kemalat ve irfaniyeti, her
zamanda, daima zahir ve mevcuttur. Hz. Mevlana “Beni kabir çukurlarında aramayın, orada bulamazsınız. Beni ariflerin gönüllerinde ve meclislerinde bulursunuz.” diyor. Yani bendeki var olan kemalat, ehl-i
kemalin gönlünde ve meclisinde her zaman mevcut ve zahirdir, o kemalata mazhar olursanız beni bulur ve görürsünüz, demektir. Bunu beyanla
Hasan Fehmi Hazretleri’nin “Hakkı Baba bu alemden göçtü ve ayrılığı
ile bizi üzdü.” demesi, suret ayrılığı itibariyledir. Yoksa Hakkı Baba’da
zahir olan marifet, her zaman ehl-i kemalde mevcuttur.
267
Çok müteessir olduk ama nedelim hükm-i kader
İltimas yok imtiyaz yok kimseye vermez mahal
Kulun iki türlü istidadı / kabiliyeti vardır: Biri tekvini, yani mecburidir. Diğer ise, teklifidir ki, bunda mecburiyet yoktur. Mesela Allah
emreder ve emrini kula teklif eder. Kul ister yapar ister yapmaz. İstidadı /
kabiliyeti, o teklifi yapmaya da yapmamaya da müsaittir. Buna teklifi
istidat / kabiliyet denir. Diğeri tekvini istidat / kabiliyet ise teklif edilmez,
mecburen yapılır. Bu insanın doğması, cinsiyeti, büyümesi, yorulması,
acıkması, yaşlanması ve ölmesi gibi mecbur olduğu hal ve kulluğudur.
İşte kulun bunlara da istidadı / kabiliyeti olduğundan doğar ve ölür. Her
iki istidat da, Allah’ın kudreti ile zuhura gelmesi itibariyle kaderdir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Çok üzüldük ama ne yapalım ki,
herkes kul olmak itibarı ile tekvine muhatap ve mazhar olarak doğar ve
ölür, bu konuda hiç kimseye iltimas ve kayırma olmaz.” diyor. Çünkü
peygamber de olsa veli de olsa kul “Her nefis / benlik ölümü
tadacaktır…” (Al-i İmran, 185) ayeti hükmünce yaşarlar ve bu alemden
geçerler. Vesselam.
Fehmi ol murg-ı Huma’nın mevtini kıldı beyan
Hem binüçyüz altmışbeş hicriydi tarihine sal
Hasan Fehmi Hazretleri, mürşid-i kamil ve evlad-ı Resul olan yüce
şahsiyet Hakkı Baba Hazretlerinin, alem-i ervaha yükselip, bu alemden
geçmesinin Hicri 1365 takvim yılında olduğunu beyan ediyor.
Ruhu şad olsun, himmeti üzerimize olsun.
*
*
*
57
Ey gönül uslanmaz mısın
Uçar yorulmaz mısın
Hiç bir dala konmaz mısın
Dertli gönül deli gönül
Düştün dilden dile gönül
Gönül ve kalb aynıdır. Her azanın yaratılışının bir sebebi, hikmeti
vardır. Kalbin yaratılışının sebebi ise, Allah’a mekan olmaktır. Çünkü
hadis-i kudside Cenab-ı Hak “Ben yerlere göklere sığmam ancak mümin
268
kulumun kalbine sığarım.” buyurmuştur. İşte bir kimse böyle kamil bir
mümin olursa, onun gönlünü Allah kendine mekan yapar ve o kalb
Allah’ın evi, yani Beytullah olur. İşte kalbin yaradılışının amacı budur.
Bir mümin kulun gönlü, beytullah oluncaya kadar, o kul dertlidir ve rahat
edemez. Çünkü o, benim Allah’ım nerede, uzak mı yakın mı, yakın ise
bu yakınlık nasıldır, Hakk’a vuslat nedir, nasıldır, mümkün müdür? Gibi
müşküllerle dertlenir ve bu dertlerine çare araştırır, sorar.
İşte bu dertlinin hali, onu dilden dile düşürür, yani halk onun dedikodusunu yaparak dillerde dolaştırır. Onun daldan dala konması ise;
kulun, müşkül ve dertlerine şifa, çare buluncaya kadar nerede bir alim,
arif varsa ona gidip derd-i müşkülüne çare aramasıdır. Yani ehl-i kemali
bulmak için araştırma yapıp arayıp sormasıdır. Velhasıl dert, derd-i ilahi
olursa kulu daldan dala kondurur, dilden dile düşürür, fakat bu dert aynı
zamanda kulu terakki ettirir.
Senin vatanın nerede
Mekan tutmazsın bir yerde
Nasıl girdin sen bu derde
Dertli gönül deli gönül
Düştün dilden dile gönü
l
Bir kimse, ehlullahın bir eserinden okuyarak veya birinden işiterek,
kulun asıl vatanı Allah katı olup, gerçek kulluk ise bu alemde Rabbine
vasıl olmasıdır anlayışına ulaşırsa; o kimse Hakk’ı araştırmaya başlar ve
böylece derd-i ilahiye dahil olur. Hadis-i şerifte “Vatan sevgisi imandandır.” buyrulmuştur. Bu hadis, anlamı batın olan hadislerdendir.
Kulun vatanı, kendi hakikatidir yani aslıdır. Çünkü Allah, kulun
suretini kendi mülkünden, canını, yani ruhunu ise kendi ruhundan yarattı.
İşte bu yaradılışın sebebi ise, kul asıl varlığı olan Hakk’ı arasın, onu
bulup ona kavuşsun diyedir. Çünkü hadis-i kudside Allah “Bilinmekliğimi muhabbet ettim ve halkı halk ettim / yarattım.” buyuruyor. Bu
beyandan da anlaşıldığı gibi, kulun asli vatanı olan Rabbini arayıp bulması ve ona kavuşması, hep muhabbetullahla olur, yani Allah aşkı,
muhabbeti ile mümkündür.
İşte bir kul, derd-i ilahi ve muhabbetullaha mazhar olursa, her türlü
gayriyet, meşguliyet ve muhabbeti onu tatmin etmez ve onu rahatlatmaz.
Bu itibarla dert ve aşk ehli, bunlardan uzak olur, yani gayriyet ve masivayı kendine mekan yapmaz, orada durup eğlenmez. Onun mekanı, asıl
ve hakiki vatanı olan Rabbin katıdır, Rabbine vuslattır, vesselam. Bunu
beyanla “Derd-i ilahiye mazhar olan kimse, vatan-ı asli olan Rabbine
kavuşması için gayriyeti, masivayı mekan tutmaz.” buyruluyor. Bu
269
manaya işaretle Kur’an-ı Kerim’de “Gözü bir tarafa kaymadı, sağa ve
sola dönmedi.” (Necm, 17) beyanı vardır. Gözün kaymaması, kulun
Rabbinden gayriye itibar etmemesi ve daima Rabbine bakıp, onu müşahede etmesidir. Allahualem.
Senin aslın neslin var mı
Bu yerde mahremin var mı
Senin derdin bilen var mı
Dertli gönül deli gönül
Düştün dilden dile gönül
Süleyman Çelebi Hazretleri Mevlid’inde:
Bu Süleyman kuluna rahmet et,
Ehl-i derdin sohbetine mahrem et
buyurmuştur.
Dert ehli, Adem (as)’dan bu zamana kadar hep var olmuştur ve
halen vardır. Ehl-i dertle beraber onların meclisinde olmak, bir kula
rahmettir, iyiliklerin en alasıdır. Çünkü dertlinin müşkülleri, o meclistekilerin irşadıyla çözüldüğünden, dertli orada derdine deva, şifa bulur. İşte
o şifa kulu terakki ettirerek aslına, yani Rabbine kavuşturur. Gönlünde
derd-i ilahi olanın mahremi, gizliliği, ehl-i dert olmayanlaradır. Yoksa
dertlinin hali, ehl-i derde ayan olup açıktır. Nasreddin Hoca Hazretlerinin
“Damdan düşenin halini ancak damdan düşen bilir.” buyurduğu gibi,
dertlinin haline ancak ehl-i dert aşinadır. Vesselam.
Yardan ayrıldın yastasın
Gurbet ilde kafestesin
Yanar için hasrettesin
Dertli gönül deli gönül
Düştün dilden dile gönül
Kur’an-ı Kerim’de “Biz insanı en güzel surette / biçimde yarattık,
sonra aşağıların en aşağısına indirdik. Kim iman eder, amel-i salih işlerse
ona sınırsız / kesintisiz iyilikler, ecirler vardır.” (Tin, 4-6) buyrulmuştur.
Cenab-ı Hak, kendi varlığından yarattığı kulu aşağıların aşağısı olan bu
şahadet alemine, yani yeryüzüne, tabiat alemine indirdi. Kul bu tabiat
alemine bedenlenip, suretlenerek doğar. Sonra akıl baliğ olur ve geldiği
asıl vatanını unutur.
270
Kul bu alemlere gelmeden evvel, Allah’ın varlığıyla var iken çok
mesut ve mutlu idi. Fakat kul, bu aleme bedenlenip suretlenerek gelince,
bu tabiat aleminin tesirinde kalır ve asıl vatanını unutup, cehaletle kendinin ve alemin nispet varlığını var zannederek, nefsini, her yerde ve
kendinde mevcut ve zahir olan Allah’tan ayrı zanneder. İşte kulun cehlinden hasıl olan bu zannı, onu Hak’tan ayırmakla beraber, onu nispet
varlık kafesinde hapsederek onun zulmü olur. Çünkü, Kur’an-ı Kerim’de
“…insan onu yüklendi, çünkü o pek zalim pek cahildir.” (Ahzab, 72)
buyrulur.
Kulun kendini Hak’tan ayrı zannetmesi, aynı zamanda asıl
vatanından uzak gurbette olmasıdır. İşte bu şahadet alemi, kulun en
çabuk terakki edebildiği alem olduğundan dır ki, peygamberler bu
alemde geliyor, halkı Hakk’a davet ediyor. Alimler, kamiller bu alemde
zuhur edip halkı irşad ediyorlar. Bütün bu irşad ve tebliğin gayesi, kulun
cehaletten ve zulümden kurtulması içindir. Bunu beyanla Niyazi Mısri
Hazretleri “Bunca enbiya ve evliya geldi halkı davet eyledi / Vahdetin
sırrını bildirmektir ol davetten garaz” diyor. Bu imtihan aleminde Kulun
irşad olmasının yüce gayesi, Hakk’ı tanımak ve Hakk’a vuslattır.
İşte her kim ki bu alemde, zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı
tevhid irfaniyetiyle, cehalet ve zanla oluşan nispet varlık kafesinden kurtulursa, o kul gurbette olduğunun farkına varır, hasret edip, asli vatanına,
yani Rabbine kavuşur. Allahualem.
Yarini gördüğün var mı
Divanda durduğun var mı
O sırdan haberin var mı
Dertli gönül deli gönül
Düştün dilden dile gönül
Yar, sevgilidir. Divan durmak, mürşid-i kamilin huzurunu bulmaktır.
Sır ise, kamil’in telkinidir. Kamil bir mürşidin görevi, kendisinin mazhar
olduğu zikr-i daim ve meratibi ilahiyi talep edene telkin ve tarif
etmesidir. Ancak o telkinin irşad ve irfaniyetine ulaşanlar, sırr-ı ilahiden
haberdar olur. Bu itibarla, her kim ki bu alemde, kamil mürşidin huzurunu bulur ve onun irşadına mazhar olursa, o divanda durmuş olur, sırrı
ilahiden de haberdar olup, yarini görür, yani ilahi sevgiliyi müşahade
eder, vesselam.
Bu yerde bir garipsin sen
Görünür ki aşıksın sen
271
Kişi bağrı yanıksın sen
Dertli gönül deli gönül
Düştün dilden dile gönül
Hadis-i şerifte “Gurbette garip olun.” buyrulur ki, kul Rabbine vasıl
olmadığı müddetçe gurbettedir, gariptir. İşte bu alemin tesirinde kalıp asıl
vatanımızı unutmadan, bizi vatanımıza yani Rabbımıza kavuşturacak
kulluk yapmak gerektir. Bu da Allah derdine ve Allah aşkına mazhar
olmakla mümkündür. Çünkü kulu Rabbine ulaştıracak ve Rabbine
kavuşturacak olan aşk-ı ilahi ve derd-i ilahidir. Bu itibarla, gurbette
olduğunu anlayan bir kimse, asıl vatanına kavuşma aşkına, derdine düşer
ve asıl vatanının hasretiyle onun bağrı yanık olur.
Fehmi etme zar u giryan
Bulunmaz derdine derman
Yeter sana bu dert derman
Dertli gönül deli gönül
Düştün dilden dile gönül
Derd-i ilahinin, derman ve çaresi yine Allah derdidir. Çünkü ancak
dertli olan bir kimse derdine çare ve derman arar, dertli olmayan çare arar
mı? Elbette aramaz. Onun için, Rabbine kavuşma derdi her kimde varsa,
o dert onu dermana, yani Rabbine vuslata götürür. Kulun Rabbine vuslatı
kadar kıymetli bir derman ve şifa olmaz.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek
bizlere “Derdine çareyi başka yerde arama, derd-i ilahinin çaresi, dermanı yine derd-i ilahidir.” diyor. Bu konuda, Hz. Pir’in ikinci kuşak
Halifelerinden Prizrenli Hacı Ömer Lütfü ise “Buldunsa eğer derd-i
beladan terakki, bir derdine bin derdini kat, ey dil-i şeyda (deli gönül).”
buyurmuştur.
272
*
*
*
58
Canımı terk eyleyip canana geldim ya Rasul
Derdimi sende bulup dermana geldim ya Rasul
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında ifade edildiği gibi, nübüvvet
ikidir: Biri nübüvvet-i risale ki; Hz. Resulullah ile son buldu. Diğeri,
nübüvvet-i teşria ise; bütün zamanlarda ve halen var olup, kıyamete
kadar devam edecektir.
Nübüvvet-i teşria, makam-ı nübüvvetin ve peygamberlerin getirdiklerinin veli olan insan-ı kamil tarafından açıklanmasıdır. Hz. Peygamber
273
Efendimiz “Allah beni nurundan, müminleri de benim nurumdan yarattı.”
Diyor. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Hakk’ın hidayetle tecellisinin baş mazharı Hz. Muhammed (sav)’dir; onun temsilcileri ise mürşidi kamillerdir, alimlerdir.” Buyurmuştur. Nur-u Muhammed, işte bu temsilcilerde zahir olur.
Bu itibarla, zamanının kamil mürşidini bulan Hasan Fehmi Efendi,
hidayet-i Nur-u Muhammed zuhuruna hitaben “Canımı terk ettim, yani
cehalet ve zanlardan oluşan anlayışımdan geçtim de sana geldim, ey
Elçi!” diyor ve devamla “Ey Nur-u Muhammed hidayetinin mazharı olan
elçi, senin irşadın canıma candır, senin irşadının aydınlığıyla bilirim ki,
beni sana getiren derdimin dermanı, çaresi sendedir.” diyor.
Nur-ı vechinden zuhur edip eser bad-ı saba
Misk-i amberle dolup reyhana geldim ya Rasul
Mürşid-i kamildeki nübüvvet-i teşria irşadına mazhar olmak, aynı
zamanda gerçek / hakiki müminin, insan-ı kamil olarak hidayeti Nur-u
Muhammed’le yaradılmasıdır. Böyle bir yaradılışa muhatap olmak, kulun
en ala keyfiyetidir. İşte böyle bir mazhariyetle Fehmi Efendi Hazretleri
“Senin hidayet-i Nur-u Muhammed vechinden zahir olan hidayet yelleri,
misk-i amberdir, yani eşsiz bir güzelliğinin kokusudur. O kokuyu koklamaya ve o emsalsiz kokunla dolup, mest olmaya geldim, ey elçi!”
diyor.
Gece gündüz zar ederdim bir kere görsem deyu
Leyla’nın Mecnun’uyum didara geldim ya Rasul
Mecnun’un dün ü günü, bütün derdi hep Leyla’dır. Mecnun’un dili
Leyla söyler, gözü Leyla arar. Mecnun’un figanı ve meşguliyeti hep
Leyla’dır. Leyla ilahi sevgilidir ki, cümle Hak aşıklarının gayesi, daima
ilahi sevgiliyi görüp ona kavuşmaktır.
İlahi sevgilinin zuhuru, açığa çıkıp görünmesi ise, meslek-i Resul’ün
telkini olan meratib-i ilahi ile olur ki, Hakk’ın makamlarıyla tecelli edip,
kuluna görünmesidir. Bu makamların müşahedesine, ancak zamanın
nübüvvet-i teşria mazharı olan mürşid-i kamilin telkin ve irşadıyla
ulaşılır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Aşk-ı ilahi mazhariyetiyle ben Mecnun’um, Leyla’m olan ilahi sevgiliyi, telkin ve irşadınla
göster bana, ey nübüvvet-i teşria elçisi!” diyor.
Ta ezelden cur’ayı nuş ettirip verdin bana
Devredip ol aşk ile devrane geldim ya Rasul
274
Hz. İsa (as): “İnsanın iki doğumu vardır; biri anasından, biri de
kendinden doğmasıdır. İnsan kendinden doğmazsa, kainatın ve mana
aleminin esrarına vakıf olamaz.” Diyor. Ehl-i kemalinde iki yaşı vardır;
bir yaşı herkes gibi bu aleme unsur bedeniyle anasından doğmasıyla
başlar ve ömrü boyunca devam eder. İkinci yaşı ise, hidayet-i Nur-u
Muhammed yaradılışı ile, yani kamil mürşidi bulup da salik olmasıyla
başlar ve Hakk’ın varlığıyla var olup, ölümsüzlükle yani beka olan ebedi
dirilikle devam eder.
İkinci yaşın yaradılış başlangıcı, Hak aşıklarının ezelidir. Bu ezelde
mürşid-i kamil, salike zikr-i daim uyanıklığıyla tevhid-i hakiki irfaniyet
kadehinden içirir ki, salik o irfan içkisinin tesiriyle ilahi aşkın sarhoşu
olur. İşte bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, “ta ezelden”, yani
meslek-i Resul’e intisap ederek “İlahi aşkla makamat-ı tevhidin telkin ve
irşadı için sana geldim, ey elçi!” diyor.
Çün ezel bezminde gördüm yüzünü ey dost senin
Ol nazar etvariyle ikrara geldim ya Rasul
Ezel bezmi, alem-i ervah yani ruhlar aleminde Cenab-ı Hakk’ın
kullar ile “Ben sizin Rabbiniz değil miyim? Evet, sen bizim Rabbimizsin,
biz buna şahidiz…” (A’raf, 172) ahitleşmesinin yapıldığı yerdir. Orada,
yani ruhlar aleminde herkes, cümle kullar Rabbin bu hitabına “evet
şahidiz” dediler. Fakat yeryüzüne, yani imtihan yeri olan bu şahadet
alemine gelince, Rabbımın bize yaptığı hitabı, verdiğimiz cevabı ve o
ahitleşmeyi, antlaşmayı unuttuk.
İşte unuttuğumuz bu ahitleşme, bu alemde kamil mürşidin irşadıyla
tekrar edilir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Ben ezel bezmindeki yani ruhlar alemindeki hitabın tekrarına mazhar olmaya, ikrar vermeğe geldim, ey elçi!” diyor.
Nar-ı firkat yaktı canım seyredip geldim sana
Kalmadı ad ile sanım sen şaha geldim ya Rasul
Daha evvel ki beyitlerin açıklanmasında ifade edildi: Hz. Peygamber
Efendimiz “Selman bendendir, ben Selman’dan.” buyurmuşlardır. Yani
Selman’da eski cehaletinden bir şeyi kalmadı eridi. Selman’da görünen,
zuhur eden benim ruhaniyetimdir, yani Nur’u Muhammed kemalat ve
marifetidir, demektir. Bu itibarla Hasan Fehmi Hazretleri “Bende cahiliye dönemime ait olan zanlarım, şan ve şöhretim kalmadı, ey hidayet
275
mazharı padişah, senden ayrı kalmak bana ateştir, sana, yani hidayet-i
Nur-u Muhammed zuhurunu görmeye geldim, ey elçi!” diyor.
Talibi kulun kapında olmuşum naçar garib
Fahr-i tammın izzetin ihsana geldim ya Rasul
Fehmi Efendi Hazretleri, Talibi lakabıyla, hidayet-i Nur-u
Muhammed zuhuruna hitaben “Senin kapında garip, çaresiz, aciz ve
muhtacım. Sen kainatın yegane iftiharsın ki, yüce makamına, senin
hidayet-i şefaatine muhtaç olmayan yoktur. Sana geldim. Sen bana
şefaat-i hidayetini bağışlayıp ihsan et!” buyuruyor.
Allah, cümlemizi bu ihsan ve bağışa mazhar kılsın. Amin.
*
*
*
59
Yoktan geldim dünyaya
Bir beş on gün seyrana
Seyran nedir bilmedim
Gafil bulunup kaldım
Cenab-ı Hak, kendi zat-ı ehadiyetinde, teklikte iken; tecelli ederek,
cümle alem-i kesreti yani çokluk alemini yarattı. Bu kesret / çokluk aleminde, yaratıcısını yani Rabbini bilip, Rabbine kulluk etsin ve O’na
kavuşsun diye insanı yarattı. İşte kulun halkiyetinin nihai amacı ve seyranı budur. Yani kulun Rabbine kavuşup, hep O‘nu seyretmesidir.
276
Bir kimsenin, yaradılışının yüce gayesini bilmemesi ve Rabbine
kavuşup, O‘nu müşahededen uzak kalması ise, kulun en büyük gafletidir.
Bu gafletin en büyük gaflet olmasının sebebi, kulun bu alemdeki Rabbini
müşahade edememe gafletinin, alem-i berzahta, alem-i ahirette ve cümle
alemlerde ebediyen devam etmesindendir. Bu itibarla Kur’an’da “Bu
dünyada kör olan ahirette de kördür.” (İsra, 72) buyrulmuştur.
Tanrı birdir anladım
Hak Muhammed belledim
Gayba iman eyledim
Taklit eyleyip kaldım
Bir kimse, kelime-i şehadet ki “Eşhedü en Lailaheillallah ve eşhedü
enne Muhammeden abduhu ve rasuluhu” yani “Ben şahidim, Allah’tan
başka ilah yoktur, şahidim ki Hz. Muhammed Allah’ın elçisi ve kuludur.”
Kelimesine; kalbiyle inanıp diliyle ikrar ederse, o kimse Müslüman olup,
İslam’a dahil olmuş olur.
Fakat böyle bir Müslümanın imanı, taklittir. Anasını, babasını,
hocasını vs. taklit ederek Hakk’ı mevhumda zanneder. Îman-ı taklit, bir
hüsnü zandır. Yani iyi bir zandır. Kur’an-ı Kerim’de “…ve gerçekten
zan, Hak’tan yana hiç bir fayda vermez.” (Necm, 28) Başka bir ayette ise
“Onlar zandan başka hiç bir şeye uymuyorlar. Doğrusu da şu ki, zan
Hak’tan hiç bir şey ifade etmez…” (Yunus, 36) buyrulmuştur. İman-ı
taklitten iman-ı hakikiye terakki edip yükselemeyen bir kimse, bu alemdeki halkiyetinin amaç ve gayesine eremez ve makam-ı insanı bulup
insan-ı kamil olamaz. Vesselam.
Dünyayı attım arkaya
Gönül verdim ukbaya
Cennet için duaya
Elim kaldırıp kaldım
Her kul, bu imtihan aleminde yiyip içer ve lezzetlenir. Çoluğuna
çocuğuna, aile ve akrabalarına muhabbet duyar, tabiattan aldığı bu beşeri
haz ve lezzetlerden doğal olarak tat alır. İşte nefsine tatlı gelen bu ve
benzeri her türlü lezzetlerle kul, ahirette de beraber olmak isterse ve kulluğunu bu şuur ve anlayışla yaparsa, o kimse ehl-i ukbadır. Ehl-i ukba
olan kimse, yaptığı her türlü kulluk ve ibadetin karşılığında, alem-i ahirette cehennem ateşinden uzak olup, amel cenneti nimetleriyle, nefsini bu
alemde tattığı lezzetlerle lezzetlendirmek beklentisi içinde olur. İşte
böyle bir anlayışla kulluk yapan kimse, Cenab-ı Hakk’ın emirlerini yapar
277
da yasaklarından kaçarsa, bu haliyle nefsini cehennem azabından korur
ve amel cennetinde salih amelleri karşılığında nefsini lezzetlendirir, fakat
onun bu hali de onu yaradılışının yüce amacı olan Rabbın müşahadesine
ulaştırmaz, vesselam.
Cennetteki huriler
Hep bakire dururlar
Bir gün bana verirler
Gönül eyleyip kaldım
Daha evvelki beytin açıklamasında izah edildi. Cennüt’ül amel
nimetleriyle nefsini lezzetlendirmek istek ve arzusu, ilm-i şeriat çerçevesinde meşrudur. Fakat böyle bir anlayış, o kimseyi kulluğun yüce gayesine götürmez ve kulu Rabbine kavuşturmaz. Böyle bir anlayıştaki kimse,
Rabbine vasıl olup, onu müşahade etmekten hasıl olan keyfiyet ve kemalattan mahrum kalır.
Cennet zevki pek hoştur
Surette kalan boştur
Sirete yol bulmadım
Dağlar dolaşıp kaldım
Suret, kulun kendine ve aleme nispet ettiği cümle varlıklar ve
eşyadır. Siret ise, kendimizin ve cümle varlığın iç yüzüdür. Hz. Peygamber Efendimiz “Ey Allah’ım, bana bu eşyanın iç yüzünü bildir.”
buyurmuştur. Eşya, görünen varlıklardır. Cümle varlıkların ve kendi varlığımızın iç yüzü Hak varlığıdır ki, bu hadis-i şerif bize, bu hakikati
araştırmamızı ve Hakk’ı bulup ona kavuşmamızı tembih ediyor.
Bu itibarla Cenab-ı Hakk’ın varlığı, bu cümle eşyanın ve suret varlığımızın siretidir, yani iç yüzüdür. Bu hakikate ulaşmanın yolu ise, daim
zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhidin irfaniyet yoludur. Her kim, zikr-i
daim ve tevhidin irfaniyetine eremezse, bu suretlerde, yani cehaletle
kendinin ve alemin var zannettiği, nispet varlık ve benlik dağlarında
dolaşıp durur. Hakikati bulamaz ve eşyanın aslı olan Hakk’a kavuşamaz.
Cennet bugün göktedir
Zevki yüksek yerdedir
Ben karanlık bir yerde
Yolu şaşırıp kaldım
Kur’an-ı Kerim’de “Ey emin ve mutmain olan nefs! Sen ondan razı,
o da senden razı olarak Rabbine dön. Has kullarımın arasına dahil ol.
278
Onlarla beraber cennetime gir.” (Fecr, 27-30) Buyruluyor. Bu ilahi
beyanda bahsedilen cennet, kulun bu alemde girebileceği cennet-ül irfan
dır. Bu konuda Niyazi Mısri Hazretleri:
Bu günkü cennet-i irfana dahil olsalar uşşak,
Yarınki vaad olan huri ve gılmanı neylerler
Diyerek, bizlere cennet-ül irfana bu alemde dahil olup zevklenmemizi beyan ediyor. Beyitte geçen ‘cennet bugün göktedir’ ifadesinden
maksat, irfan cennetidir. Ona bu alemde dahil olunur. Gök, ulviyettir ve
kulun yükselerek ruha mensup olmasıdır. Ruh gayriyet iktiza etmez, birliği ve vahdeti icap eder. Bir kul, ancak vahdete ulaşıp Rabbine vuslat
etmesiyle cennet-i irfana dahil olur. Bunu beyanla “Bu günkü dahil olunacak olan cennet-i irfana giremedim, beni oraya götürecek, yükseltecek
olan zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaşamayıp, o yüce marifetin zevkinden mahrum olarak, cehalet karanlığı içinde şaşırdım
kaldım.” demektir.
Aşık oldum cennete
Ermedim ol devlete
Fehmi gibi üftade
Kuru sevdada kaldım
Her kim ki ehl-i ukbadır, bu hal; onu kulluğunun kemaline, yani
yaratılışının yüce gayesi olan Rabbini bulmaya ve Rabbine kavuşmaya
götürmez. Ehl-i ukbanın hali, onu bu alemde Rabbine kavuşması gibi bir
kıymetli makam ve devletten mahrum eder. Bu itibarla kulun aşk ve
sevdası, Allah’a olmayıp eğer muhabbetullahın gayrisi ise, nefsini amel
cenneti nimetlerinden lezzetlendirme sevdası da dahil, hepsi kuru
sevdadır. Çünkü bu sevgilerin kuru sevda olması, kulu gayriyetle sınırlayıp yaradılışının yüce maksadına, yani Rabbine vasıl etmemesindendir.
Vesselam.
279
*
*
*
60
Derviş olan Hakk’ı bulur dediler
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Dervişlik yolunda kurban olalım
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Gel gönül gel biz de Hakk’ı bulalım
280
Daha evvel ifade edildiği gibi, mektep / okul üçtür: Birincisi,
mekteb-i sübyan, yani ilköğretimdeki çocukların okuludur. İkincisi
mekteb-i medrese, yüksek okul, fakülte gibi meslek okulları vb. dir.
Üçüncüsü ise, mekteb-i irfandır.
Mekteb-i irfanda kendimizin ve görünen varlık aleminin, eşyanın
içyüzü öğretilir. Evvelce tekkelerde verilen eğitim mekteb-i irfan eğitimiydi, ki buraya mensup olanlara derviş denilirdi. Sonra tekkeler bu
fonksiyonlarını yitirdiler. Mekteb-i irfan öğretiminden uzaklaşıp, birer
fitne ve fesat üreten kurumlar haline geldiler. Çok isabetli bir kararla,
fitne ve fesat yuvaları haline gelen tekkeler resmen kapatılarak, cahil
şeyhlerin mürşit kisvesi ile halktan beşeri ve siyasi menfaat temin etmelerine son verildi. Halbuki tekkeler fonksiyonlarını yitirmeden evvel ilim
ve irfan yuvası olup, halka hizmet üretmişlerdir. Dervişler, Hz. Peygamberimizin ahlakı ile ahlaklanmayı gaye edinerek yaşamışlar ve sosyal
adaletle hizmetin, en güzel örneklerini sergilemişler ve yaşadıkları toplumun örnek şahsiyetleri olmuşlardır. Verdikleri irfan eğitimiyle tekkelerin bünyesinden Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, Ahi Evran, Niyazi
Mısri vb. gibi daha nice kamil insan çıkmıştır. Bunlar ve diğer cümle ehli kemalin hepsi de derviş idiler, vesselam.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerine, fonksiyonlarını yitirmiş
fakat faal olan tekke ehli: “Tekkelerin verdiği eğitim tarzı olan perhiz,
çile, erbain çıkarmak gibi yüzyıllardır devam eden eğitim metotlarını
neden tatbik ettirmiyorsunuz?” diye soruyorlar. Hz. Pir onlara cevaben:
“Orduların iki zamanı vardır: Biri sulh zamanıdır, diğeri ise savaş zamanıdır. Sulh zamanında askere; sağa dön, sola dön, selam dur, elbisen
düzgün olsun gibi eğitimlerin verildiği zamandır. Savaş zamanında ise,
asker böyle şeylerle, yani sağa sola şöyle dön, elbisen ütülü olsun gibi
eğitim tarzıyla oyalanmaz. Askere silah verilir, nasıl kullanılacağı öğretilir ve ona düşman gösterilerek cepheye sürülür. Bundan sonrası askerin
gayretine, beceri ve kabiliyetine kalmıştır. Ya düşmanı vurup rahat eder
ya da düşmanın elinde helak olur.” Demiştir ve devamla “Derviş olan
ehl-i zikir ve ehl-i tevhid manevi askerdir. Bu çağda ilimde ve fende çok
hızlı gelişmeler olmaktadır ve olacaktır. Hızlı gelişmelerin olduğu bu
zaman, manevi asker olan dervişlerin harp zamanı olup, öyle erbain
çıkarmak, çile çekmek, post, taç, hırka gibi şeyler ile uğraşılacak bir vakit
olmadığı için bu türden uygulamaları iptal edip kaldırdık. Onun için biz
ihvanımızı, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irşadıyla teçhiz edip silahlandırıyoruz.” Buyurmuştur.
Melami dervişleri, daim zikir silahı ile silahlanıp, ilm-i tevhid irfaniyetiyle teçhiz olup, Hakk’a vuslat kemal ve neşesiyle yaşarlar. Velhasıl
her kim ki, zikr-i daim silahı ile silahlanır da, tevhid-i hakiki marifetine
281
mazhar olursa, o kimse nefs düşmanını yener ve büyük harbi kazanır.
Çünkü hadis-i şerifte “Nefisle savaş cihadı ekberdir / büyük harptir.”
Buyrulur. Zikr-i daime ve makamat-ı tevhid irfaniyetine aşina olan bir
derviş, ilim ve fennin bu kadar geliştiği zamanımızda kendi nefsiyle olan
harpte asla şaşırmaz ve yaradılışının yüce gayesine ulaşarak, Hakk’a
kavuşur ve kamil bir insan olur.
Bu itibarla zamanımızda artık tekkelerin ve zaviyelerin fonksiyonları
kalmamıştır. ‘Eski tekke geleneğini devam ettiriyoruz’ diyen ve ‘Biz
şucuyuz - bucuyuz, filanca geçmiş mürşid-i kamilin yoludur yolumuz.’
diyerek, geçmişteki ehl-i kemalin isimlerini kullanıp, onların adlarının
itibar ve şöhretinin arkasına saklanarak, mevcudiyetlerini devam ettiren
tarikat ve cemaatlerdeki eğitim ve öğretim; kişiyi, insan-ı kamil mertebesine götürüp ulaştıracak olan daim zikir ve makamat-ı tevhid irfaniyet
ve kemalatından mahrumdur. Müntesiplerinin kemale ulaşmalarının
önünde engeldirler. Yani kulun yaradılışının gayesine ulaşmasında onu,
eski tekke metotları olan tesbihat, kılık, şekil, suret vb. ile
oyaladıklarından, insan-ı kamil yolunun, yol kesicileridirler.
Kur’an-ı Kerim’de “Öyle erler vardır ki, ne bir ticaret ne bir
alışveriş, onları Allah’ın zikrinden, namaz kılmaktan, zekat vermekten
alıkoymaz.” (Nur, 37) Buyrulur. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri
ise: “İki ayaklı bir tekke olunuz.” diyor. Yani ayette de açıkça beyan
edildiği gibi, ticaret, alışveriş vb. gibi beşeri aktivitenizi aksatmadan,
zikr-i daimle ve tevhid mertebelerinin müşahedesiyle yaşayın demektir.
Velhasıl zamanımızda Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin
şahsında zahir olan Meslek-i Resul-ü Melamiyye irfaniyetinden nasiplenmiş ve Melami dervişi olarak bilinen ehl-i irfan ve ehl-i kemalden her
biri, iki ayaklı bir tekkedirler. Bunlardan her biri, daim zikir ve tevhidin
hakikatinin keşfi ile aydınlanmış olup, içinde yaşadıkları toplumun
örfüne uygun hareket eden bir yaşantıya sahiptirler. Gerek düğün-dernek
vb. cemiyetleri, gerekse günlük yaşantıları, içinde yaşadıkları toplumun
meşru yaşantısının aynıdır. Giyim ve kuşamları ahlaka uygun, Allah’ın
emir ve yasaklarına ters düşmeden, bu gün içinde bulundukları toplumun
genel kabulleriyle yaşayan haldeki giyim ve kıyafetlerdir.
Hz. Pir “İçersinde yaşadığınız toplumun aydınlarının kıyafeti ne ise,
o kıyafet sizin kıyafetinizdir, o kıyafeti tertemiz giyin.” buyurmuştur. İşte
bugünkü aydın insanların kıyafeti ne ise, Melami dervişlerinin kıyafeti de
odur.
Melamiler, devletine ve cumhuriyet sitemine bağlı olup, cumhuriyet
sistemini, Kur’an’ın emri ve Hz. Peygamber Efendimizin mirası olarak
kabul ederler. Cumhuriyet rejimini Hz. Resulullah’tan sonra Hz.
Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan’ın uyguladığı ve
282
Hz. Hüseyin’in ve Ehl-i Beyt’in uğrunda şehit olduğu rejim olarak
görürler. Kur’an’ın emri ve Hz. Peygamber’in mirası olan cumhuriyeti
Muaviye’nin yıkıp kaldırarak, yerine padişahlığı, saltanatı, yani cahiliye
geleneği olan aşiret ve kabile yönetiminin ihya edilmesi olarak kabul
ederler.
Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarını; Muaviye’nin isyan ederek
yıktığı cumhuriyet rejimini, Peygamber Efendimiz’den 1300 yıl sonra
tekrar ihya edenler (diriltenler) olarak görürler.
Velhasıl vasıflarını ifadede aciz kaldığımız bu günkü zikr-i daim ve
tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olan Melami dervişleri; Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretlerinin şahsında zahir olan mekteb-i irfana dahil
olup, daim zikir ve makamat-ı tevhidin irfaniyetiyle Hakk’ı bulmuş ve
Hakk’a kavuşmuşlardır.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, gönlünü muhatap ederek
bizlere, herkim ki böyle bir derviş olursa, o Hakk’ı bulur diyor ve
devamla “Gel gönül, biz de derviş olalım, yani zikr-i daim ve ehl-i
tevhid-i hakiki olalım ve böyle bir dervişliğe mazhar olmak için eski
cahiliye anlayışlarımızı terk ve kurban edelim.” buyuruyor.
‘Men raanii fekad raalhak’ demiş
Muhammed’i gören Hakk’ı görürmüş
Dervişlikten maksat bu esrar imiş
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Gel gönül gel biz de Hakk’ı bulalım
Hz. Peygamber (sav) “Men raanii fekad raalhak / Beni gören hakkı
görür.” Buyurmuştur ki, bu beyitte bu hadisi şerife atıfta bulunuluyor.
Başka bir hadiste ise Peygamber Efendimiz “Allah beni kendi nurundan,
müminleri de benim nurumdan yarattı.” diyor. İşte hangi mümin, Nur-u
Muhammed’le yaratıdılışa ulaşırsa, o mümin muhatap olduğu hidayet-i
Nur-u Muhammed mazhariyetiyle, Hakk’ı müşahede edip görür. Nur-u
Muhammed’le yaradılış mürşid-i kamilinin irşadında mevcuttur.
Bu itibarla, hangi mümin kimse, zamanın kamilini bulur onun nuru
Muhammedi irşadına mazhar olursa, mümin o irşad mazhariyetiyle,
Hakk’a arif olur ve Rabbini müşahede edip görür. Bu aynı zamanda,
dervişliğin maksat ve gayesidir. Çünkü cümle ehl-i kemal olan
dervişlerin maksadı, Muhammedi bir kullukla Hakk’ı bulup Hakk’a vasıl
olmak ve Hak’tan gayrı görmemektir. Allahualem.
Meslek-i Resul’e biz de uyalım
Ehl-i sünnet ve’l-cemaat olalım
283
Muhabbet bahrından hisse kapalım
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Gel gönül gel biz de Hakk’ı bulalım
Hadisi şerifte “Ümmetim 73 fırka olacaktır. 72’si dalalette, biri
hidayette. O da Fırka-yı Naciye’dir.” ‘Fırka-yı Naciye kimdir ya Resulullah?’ diye sorulmasına, Hz.Peygamber efendimiz“Ehl-i sünnet vel
cemaattir.” buyurmuşlardır. Şimdilerde bir çok tarikat, cemaat vb. bu
hadis-i şerifi delil göstererek, kendilerini ehl-i sünnet ve’l cemaat olarak
isimlendiriyorlar. Peki ehl-i sünnet vel cemaat gerçekte kimdir? diye
sorulursa şöyle deriz: Hz. Ayşe validemize ‘Bize Resulullah’tan bahset.’
Dediklerinde Hz.Ayşe“Siz Kur’an okumaz mısınız? Kur’an Resulullah’ın
hayatıdır.” demiştir.
Hiç bir peygamber, kendisine vahy edilenin haricinde olmamıştır.
Ayette “Resul, Rabbinden kendisine indirilene inanmıştır, müminler de
hepsi Allah’a onun meleklerine, kitaplarına, Resullerine inanmışlardır…”
(Bakara, 285) beyan edildiği gibi, Allah’tan gelen vahye, evvela Resulullah iman eder, sonra müminlere inandığını tebliğ eder. İşte Kur’an-ı
Kerim’de vahiyle emir ve tavsiye edilen her şeye, önce Hz. Peygamber
inandı ve inandığıyla yaşayıp vahyin haricine hiç çıkmadı.
Bu itibarla şu anda din adına her kim ne yaparsa yapsın, bunlar
kendilerinin ehl-i sünnet vel cemaat olduğunu istediği kadar söylesin, bir
inanç ve davranış eğer Kur’an’la çelişiyorsa, o inanç ve davranış
Muhammedi olmadığı gibi, sünnet hiç değildir. Çünkü hiç bir peygamberin hadis ve sünneti, kendisine vahy edilenle çelişmez. Bilakis Hz.
Peygamberin hadis ve sünneti olarak rivayet edilenler, vahye, yani
Kur’an’a uygun olanlardır. Bunu beyanla sahabeler, Hz. Resulullaha
‘senden önceki peygamberlerin yapmadıklarını onlara isnat ettiler, söylemedikleri sözleri söyledi dediler, senden sonra senin hakkında da böyle
yapılacakmı” diye sormalarına, Hz. Resulullah, “elbette benim hakkımda
da böyle uydurmalar olacaktır” dedi. Sahabeler, ‘ o zamanda sünnet ve
hadisin uydurmamı gerçekmi olduğunu nasıl ayırd edelim’ dediklerinde,
Hz.Peygamber “Bir söz ki duydunuz, Kur’an’a terstir; altında benim
mührüm de olsa atın, o söz bana ait değildir, bir söz ki duydunuz
Kur’an’a uygundur; her kim söylerse söylemiş olsun, o söz benimdir.”
buyurmuşlardır.
İşte bu günde ve her zamanda ehl-i sünnet vel cemaat olmak,
Kur’an’a uygun itikat, hal ve davranışlar içinde olmaktır. Adı ve sanı ne
olursa olsun, taraftarlarının adedi ne kadar fazla olursa olsun, itikat,
284
ahlak, ibadet ve davranışları Kur’an’a uymayanlar ehl-i sünnet
değildirler, vesselam.
Meslek-i Resul, Nur-u Muhammed mazharıyetiyle mürşid-i kamilin
zamanında yaptığı telkin ve irşadıdır. Meslek-i Resul dervişlerinin ahlak,
muamelat ve itikatları, asla Kur’an’a ters düşmeyip, kesinlikle Kur’an’la
çelişkili olmaz. Onun için kamil olan bir mürşidin telkin ve irşadı,
muhakkak Kur’an’la ayniyet olup Kur’an’dandır. Bu itibarla “Meslek-i
Resul’e biz dahil olalım. Ehl-i sünnet olan, Kur’an yoluna gidelim.
Muhabbetullah deryasından hisse kapalım.” buyruluyor. Meslek-i
Resuldeki irşadla hasıl olan aşk, muhabbet, ilahi aşk ve muhabbetullahtır.
Bu itibarla Kur’an’da “…Müminler ise Allah’a muhabbette çok kararlı /
şiddetli ve taşkındırlar…” (Bakara, 165) buyrulur.
Bu aşk dedikleri bahr-ı ummandır
İçinde cevheri, zevk-i vicdandır
Bu benlik davası aşka perdedir
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Gel gönül gel biz de Hakk’ı bulalım
Aşk-ı ilahinin hududu olmaz. Çünkü Allah’tan başka neyi seversen
sev, o yaratılmış olduğundan onun hududu / sınırı olur ki, bir gün ondan
ayrılırsın. Çünkü Allah’tan başka her şey fanidir. Eğer Allah’ı sever ve
ilahi aşka mazhar olursan, Allah ebedidir, onun sonu, yani hudut ve sınırı
yoktur. Vicdan, şuna denir ki; bir kimse kalbine gelen havatır ve tecelliyi
Hak’tan gayrı görmezse, o kimsenin kalbi vicdandır ve Rabb’ın müşahadesinden hasıl olan zevk de, zevk-i vicdandır. İşte bu aşk-ı ilahiyle
zevk-i vicdana ulaşmanın engeli ise, kulun cehaletle var zannettiği nispet
varlığı ve benliğidir.
Bu tevhid muhabbetine doyulmaz
Muhabbetten kaçan insan sayılmaz
Mürşidsiz kimseye İslam denilmez
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Gel gönül gel biz de Hakk’ı bulalım
Her insanın, biri hayvani diğeri insani olan iki yönü vardır. Hayvani
yönümüz; anamızdan doğmamız, büyümemiz, yememiz, içmemiz, çocuk
sahibi olmamız vb. yönümüzdür ki, bütün bunlar, insanın hayvani olan
yönüdür. Diğer insani yönü ise, iman eder, ilim tahsil eder, terakki eder
285
ve lisanla konuşur. Bu gibi haller hayvanda olmayıp, yalnız insana mahsustur ve kişinin insan yönüdür.
İşte bir kimse, insan olmak yönü ile terakki eder ve Rabbin katına
kadar yükselebilir. Yani emr-i ilahiye uyar, yasaklarından kaçarsa, zikr-i
daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle Hakk’a vuslat eder ve vuslatla
zevklenir ki, bu keyfiyet makam-ı insandır. Beyitte ifade edilen ‘muhabbetten kaçan insan sayılmaz’ demek, cahil olan bir kimse hayvan yönü ile
yaşayıp, muhabbetullahtan ve makam-ı insan’dan mahrum kalır, kamil
insandan sayılmaz demektir. Hadis-i şerifte ‘En hakiki / doğru mürşid
Kur’an’dır.’ buyrulmuştur. Bu itibarla mürşid-i kamilin telkin ve irşadı
hep vahye dayanır ve hep Kur’an’dandır.
Hz. Peygamberimiz “İnsan ve Kur’an ikiz kardeştir.” Diyor. Bu
hadis’te Kur’an ile ikiz olduğu beyan edilen insan, insan-ı kamildir ki,
ondan asla Kur’an harici bir telkin, irşad ve irfaniyet zahir olmaz. Çünkü
insan-ı kamilin sırrı ile, Kur’an’ın sırrı aynıdır. Bu itibarla bütün Müslümanların, ehl-i İslam’ın mürşidi Kur’an’dır ki, cümle müminler
Kur’an’ın gösterdiği itikat, ibadet, ahlak, emir ve yasaklara uyarlar. Eğer
bir kimse Kur’an’la olan irşadı reddederse, o kimse İslam dışıdır ki, ona
İslam denilmez. Bütün imamlar, pirler, müçtehitler, kamiller, veliler ve
cümle ehli zikir, Kur’an’ın hizmetindedirler ve vahyin ışığından istifade
ederler ve etmişlerdir. Hiç birisi Kur’an’ı aşmaz ve aşamaz. Bu itibarla,
cümle velilerin ve müminlerin mürşidi Kur’an-ı Kerim’dir ki “Mürşidi
Kur’an olmayana İslam denilmez.” demektir, Allahualem.
Muhabbet ne imiş nadan ne bilir
İnsanlık remzini hayvan ne bilir
Anadan kör doğan gündüz ne bilir
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Gel gönül gel biz de Hakk’ı bulalım
Muhabbetullahı, cahiller anlamaz ve bilmezler. Ancak mekteb-i
irfana dahil olup da zikrullah ve fikrullahla tevhid-i hakiki keşfine
mazhar olan muhabbetullahı bilir ve Allah muhabbetiyle zevklenir.
Amalık / körlük ikidir: Biri görür iken sonradan görmez olmasıdır ki,
böyle kör olanlar, daha evvelden görür olduklarından dolayı eşyayı,
renkleri ve geceyi, gündüzü bilir. Diğeri ise anadan kör doğanlardır. İşte
anadan kör doğan gündüz aydınlığını renkleri vs. bilir mi? Bilmez.
Anadan kör doğanın, gündüz aydınlığını bilmediği gibi, hayvan yönüyle
meşgul olup hayvaniyetle lezzetlenen kimse de, kamil insanın makamını
bilmez. Yani makam-ı insan irfaniyetinden mahrum kalır ki, bu alemde
makam-ı insan irfaniyetine ulaşamayanlar ebediyen gafil ve hakikatin
286
körü olarak meratib-i ilahi aydınlığından istifade edemezler. Bunlar
Hakk’a kavuşamadığından, Hakk’tan mahrum ve perdeli olup, Hakk’ı
göremeyen kör olurlar. Çünkü Kur’an’da “Bu dünyada kör olan ahirette
de kördür.” (İsra, 72) buyrulur.
Talibi’yim bunda söylerim diraz
Gelsin o fasıklar etsin itiraz
Bu meclise dahil olamaz kallaş
Gel gönül gel biz de derviş olalım
Gel gönül gel biz de Hakk’ı bulalım
Fasık; bozuk, bozulmuş demektir. Bir kimse hayvaniyet yönü ile
yaşayıp da, makam-ı insanı bulmadığı halde arif, kamil bir insan olduğunu söyleyip, böyle bir kimliğe bürünmesi bozukluktur, fasıklıktır.
Bunlar, makam-ı insan olan tevhid mertebelerinin irfaniyet ve kemalatına
mazhar olmadıkları halde, takliden insan-ı kamil gibi görünürler.
Bazıları da mürşid-i kamilin telkinine muhatap olduğu halde, telkine
riayet etmez ve telkini kendi hevasına göre tevil ve tahrib edip, ehl-i
kemali taklit ederek, etrafına kamil bir insanmış gibi görüntü vererek
halkı irşad edip, mürşitlik yapmaya kalkar. İşte bunların bu hali de,
kamilin telkinine ihanet olup, Meslek-i Resul’e kalleşliktir. Halbuki arif
ve ehl-i kemal olmak, bilmediğini bilmek ve bilmediğini öğrenmek icap
eder. Ehl-i kemalin meclisinden, ancak bilmediğini bilenler
istifadelenirler ve terakki edip irfaniyet ve kemalata mazhar olurlar. Ehl-i
kemal olmadığı halde bilgiçlik iddia edenler, kamilin irşadından ve ariflerin meclisinden istifade edemezler. O meclisin ruhaniyetine asla yaklaşamazlar. Bu konuda Hz. Mevlana “Ya olduğun gibi görün, ya da
göründüğün gibi ol.” Buyurmuştur.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
*
*
*
61
Ben aşkın narına pervane geldim
İsmail’im canı kurbana geldim
287
Kur’an’da Saffat suresi 100’den 107. ayete kadar özetle şöyledir:
Hz. İbrahim, gördüğü bir rüya üzerine oğlunu Allah’a kurban etmek
istedi. Oğlu Hz. İsmail’e “Seni söz verdim ki Allah’a kurban edeceğim.”
Dediğinde oğlu İsmail, “Babacığım ellerimi bağla ki, bakarsın can havliyle sana karşı gelirim.” diyerek teslimiyet gösterdi. Bunun üzerine
Cenab-ı Hak, İsmail’in yerine gökten bir koç indirdi ve Hz. İbrahim o
koçu kurban etti. İşte bu Kur’an beyanının bu günkü murat ve manasına
işaretle, Fehmi Efendi Hazretleri:
“Ben de ilahi aşk ateşinin ışığına, yani mürşid-i kamilinin telkin ve
irşadı olan zikr-i daim ve makamat-ı tevhidin irfaniyet ve kemalat aydınlığına, pervane gibi cesaretle, fütursuzca daldım ve ona intisap ettim.”
diyor. Ve devamla “Hz. İsmail’in Hz. İbrahim’e karşı göstermiş olduğu
sadakat ve teslimiyet gibi, ben de kamilin telkin ve irşadına kurban
olmaya, yani bendeki cehalet ve zanlardan oluşmuş nispet varlığımı
kurban edip, cehalet ve zanlardan arınıp kurtulmaya geldim.” buyuruyor.
Leyla’nın zülüfü göründü bana
Mecnun’um ben bunda divane geldim
Leyla’nın zülfünün görünmesi, ilahi sevgili olan Hakk’ın tecelli
ef’alinin, tecelli sıfatının, zikr-i daimle uyanmış olan aşığa görünmesidir.
Bunu beyanla, Mecnun nasıl Leyla’dan başka sevmez, görmez, duymaz
da hep Leyla ile meşgul ise, ben de ilahi sevgilinin zülüflerini gördüğümden beri başka bir şeye, yani gayriyete bakamaz oldum, daima ilahi
sevgiliyle beraber olmak sarhoşluğuna, divaneliğine ulaştım demektir.
Yakup gibi ağlar iken Kenan’da
Yusuf’un didarın görmeye geldim
Kenan memleketinde yaşayan Hz. Yakup’un on iki oğlu vardı. Biri
Hz. Yusuf idi. Fakat Yakup (as)’ın Yusuf’a olan sevgisini Yusuf’un diğer
kardeşleri kıskandı ve Yusuf’u öldürürsek babamızın sevgisini, muhabbeti bize yönelir, dediler. Sonra Yusuf’u öldürmekten vazgeçip, yol üzerindeki bir kuyuya bıraktılar. Yoldan geçen bir kervan, kuyudaki Yusuf’u
gördü, kuyudan çıkardı ve Mısır’a götürdü. Kardeşleri ise babaları Hz.
Yakup’a “Yusuf’u vahşi hayvanlar parçaladı, öldürdü.” Diyerek yalan
söylediler. Sonra Hz. Yusuf, Mısır’da padişah oldu. Hz. Yakup ise,
Yusuf’un yokluğuna çok üzüldü, ağladı ve ağlamaktan gözlerine perde
indi.
Kuran’da özetle böyle beyan edilen bu kıssanın, bu günkü hikmet ve
muradı şöyledir: Hz. Yusuf’un güzelliği, ruh güzelliğini yani Allah’ın
288
cemal yüzünü remzeder. Hz. Yakup’un hali ise ruh güzelliğine, yani
cemal-i ilahinin müşahedesine arif ve vakıf olup da ondan bir müddet
ayrı ve mahrum kalan kemal ehlini remzeder. Kenan ili ise, suretin, yani
unsur vücudun gaileleridir.
İşte bir kimse, cemal-i ilahi güzelliğine arif ve vakıfsa, o suretin tesir
ve gailesine rağmen daima cemal-i ilahiyle olmak ister ve o güzelliği,
ruhaniyeti arar. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Ehl-i kemalin meclisinde zahir ve mevcut olan, cemal-i ilahi tecellisine, yani Yusuf‘un
güzelliğine talibim. O güzelliği görmeye geldim.” Diyor ve o ruhaniyet
zuhurunu aradığını beyan ediyor.
Musa olup bir dem asayı alıp
Emr ile Firavn’ın cengine geldim
Hazreti Resulullah “Her peygamberin bir firavunu vardır. Benim
firavunum da Ebu Cehil’dir.” buyurmuştur.
Her zamanda Nur-u Muhammed’in mazharı olan insan-ı kamil
vardır. Onun firavunu da Nur-u Muhammed’in zuhuruna, gerek kendi
nefsinden, gerekse afaktan gelen her türlü engellemelerdir. İşte arif ve
kamil bir kul, firavunuyla, zikr-i daim ve tevhid-i hakiki marifetiyle cenk
eder. Bunu beyanla Hz. Resulullah “Nefisle yapılan harp büyük harptir /
cihaddır.” buyurmuşlardır.
Fehmi Efendi Hazretleri “Hz. Musa, firavunla hangi hidayet mazhariyetiyle ve kemalatla mücadele etmişse, ben de bugün aynı hidayetle,
yani tevhid-i hakikinin irfaniyet ve kemalat asasıyla, bu günkü firavunla
cenge, yani harb etmeye geldim.” diyor.
Şol Zülkarneyn gibi alem gezerken
Memba-i mağribin gölüne geldim
Kuran’da özetle; Zülkarneyn’e yeryüzünde bir saltanat ve güç
verildiğini, mağrip yani batıya sefer edip orada bir toplulukla karşılaştığı,
güneşin balçıktan bir göle battığını gördüğü; maşrık, yani doğuya sefer
edip orada güneşten saklanmayan bir toplulukla karşılaştığı; daha sonra
söz dinlemeyen bir topluluğun olduğu yere gittiği ve Yecüc-Mecüc bozgunculuğundan korkan bir topluluğa yardım ettiği beyan edilir. (Kehf,
83–98) Ayetlerinden özetlediğimiz Zülkarneyn’in kıssası, bu günkü
mana ve muradı itibariyle şöyledir:
Ehl-i kemalin Allah’a yakınlığı iki mertebenin hal ve neşesiyledir:
Biri vahdet hali olan Hakk’ın zuhurunda kulun batın olmasıdır, yani
kurb-u feraiz mertebesi yakınlığıdır. Diğeri, Hakk’ın kendi bedeninden
289
halkı ihraç, zahir edip de o halk zuhurunda Hakk’ın batın olmasıdır. Ki,
bu da kurb-u nevafil mertebesi yakınlığıdır. Yecüc-Mecüc’ten korkan
topluluk ise, daim zikir ve ilm-i tevhid irfaniyetinden nasiplenmemiş
olanların topluluğudur. Zülkarneyn’in alem gezmesi ise, Allah’ın bu
yakınlık mertebeleriyle olan tecellilerine arif ve aşina olmasıdır. Bu itibarla memba-yı mağrip gölü, kurb-u nevafil neşesidir. Bu marifet mazhariyetiyle Zülkarneyn, vahdetin kesretle olan zuhuruna arif ve vakıftı.
İşte Zülkarneyn’e verilen saltanat bu iki yakınlık kemalat mazhariyetidir.
Yecüc-Mecüc’ten korkanlar, yani Hakk’ın kendi nefsimizdeki ve mevcuttaki tecellilerinden gafil ve perdeli olanlardır ki, bu gibiler her
zamanda Zülkarneyn’in şahsında beyan edilen kemalat ve irfaniyetin
irşadına muhtaçtırlar. Çünkü tevhid-i hakiki irfaniyetiyle ancak kul,
Yecüc-Mecüc olan gayriyet ve masivadan ebediyen kurtulur. Bunu
beyanla Arifibillah Hasan Fehmi Hazretleri “Zülkarneyn, hangi marifetle
alemleri gezip doğuya, batıya ve Yecüc-Mecüc’ten korkanlara gittiyse, o
kemalat ve marifet, bu gün beni de bu alemlerde gezdiriyor.” diyor. Ve
devamla “Bu seyrimde mağribe yani batıya gittim, oradaki gölden su
içtim. Yani kurb-u nevafil makamının keşfine mazhar oldum.”
buyuruyor. Allahualem.
Bir gece Muhammed ile miraçta
‘Ev edna’ bahrini seyrana geldim
Ev edna; Hz. Resulullah’a mahsus olan ehadiyet makamıdır. O
makam, seyr-i sülukun yani fena ve beka mertebelerinin sonuncusudur.
İster nebi, ister veli olsun, hiç kimse o makamı telkin edemez. Makam-ı
ehadiyete, Hz. Peygamber Efendimizin müsaadeleriyle ve teberrüken
girilir. Demek ki Hasan Fehmi Efendi, Hz. Peygamber Efendimizin
müsaadeleriyle, bu makamda Peygamber Efendimizi ziyaret etme hidayetine mazhar olmuş ki, onu beyan ediyor.
Kenz-i mahfi idim ilm-i ezelde
Talibi’yim tende mihmane geldim
Hz. Pir’in ilk halifelerinden Tikveş Kavadarlı Hacı Kadir Bey “Hiç
kimse insanlığını davetsiz açığa çıkaramaz.” buyurmuştur. Bu hidayet
davetçiliği her zamanda ya bir peygamberin ya da insan-ı kamil olan bir
velinin unsur bedeniyle açığa çıkar ve etrafını o hidayet kemalatıyla irşat
ederek aydınlatır. Bunu beyanla zamanın mürşid-i kamili olan Fehmi
Efendi Hazretleri “Benim suretimde, tenimde misafir olup, davet ve
irşadımda zahir olan kemalat, cümle enbiya ve evliyanın mazhar olduğu
hidayet yüklü irfaniyet ve kemalatın aynıdır.” diyor.
290
*
*
*
62
291
Uluhiyette ehad
Sensin Allah’ım benim
Senin şanındır samed
Sensin Allah’ım benim
Kureyşliler, Hz. Resulullah Efendimize ‘Senin bizi davet ettiğin ilah
nasıldır?’ Diyerek sual sordular. Bunun üzerine “Kul hüvallahü ehad,
allhüssamed, lem yelid, ve lem yuled, ve lem yekün lehü küfüven ehad. /
De ki; o Allah’tır, bir tektir. Allah’tır sameddir. Doğurmamıştır, doğurulmamıştır O. Hiç bir şey O’nun dengi / benzeri değildir” (İhlas suresi)
inzal olmuştur.
Demir Ali Efendi “Zat-ı ilahiye ehaddır. Sıfat-ı sübutiye uluhiyettir.
Ef’al-i ilahiye ise samedaniyettir.” diyor. Bu itibarla, Allah sayıyla,
rakamla ifade edilemeyen bir tekliktir, Ehaddır. Hakk’ın ehad olan zatı
tekliğinden zuhuru tecellisi ise, uluhuyettir, yani Allah’lığıdır.
Hz. Pir Efendimiz “Uluhiyet mevcudat ve madümata şamildir.”
buyuruyor. Yani uluhiyet, mevcut olup görüneni de görünmeyeni de
kuşatır, demektir. Zatı-ı ehadiyetin, sıfat-ı sübutiye zuhuruyla görünen ve
görünmeyenlikteki tecellisi uluhiyettir, yani Allah’tır. Ve her şey dediğimiz cümle alemleri, varlıkları ve eşya olan halkı Allah yaratır. Yani
bunlar uluhiyetten yaratılıp, halk olunur ki “şey” eşyanın cem’i, yani
toptan ismidir. Bir varlığın adı hatırlanmadığında o varlık, şey olarak
ifade edilir. İşte ‘her şey’ dediğimiz de isimlerden meydana gelen cümle
varlık ve alemlerdir. Demek ki, görünen ve görünmeyen ve mazhar-ı
esma olan cümle alemleri ve varlıkları meydana getiren sıfatı sübutiyedir
ve cümle sıfatta mevsuf Allah’tır. Bu itibarla uluhiyette ehad demek,
cümle sıfat-ı sübutiyenin mevsufu olan Allah’ın zatı tek’dir, ehaddır
demektir.
Samed ise, cümle ihtiyaçların arz edildiği yer demektir. Allah samed
olmak itibariyle, onun ihtiyacı kendisinden yine kendisinedir. Bu itibarla,
Hakk’ın mutlak yönü sıfatlarıdır, mukayyet yönü ise esma ve ef’alinden
oluşan eserlerdir. Yani fiillerin isimlenmesiyle oluşan suretlerdir ki,
bütün suretler mukayyettir, yani birer kayıttır. Hakk’ın, batın olan mutlakıyetinden zuhura getirdiği mukayyet olan suretlere kul ve halk denildi.
Cenab-ı Hak, mutlak yönüyle halka emretti ve mukayyet olan halktan
kulluk istedi. Mukayyet olan ise, kul ve aciz olduğu için mutlakıyete
yönelip ondan yardım ister ve ona sığınarak, ona kulluk eder. Bu itibarla
Hak, batın yönüyle mutlak ve mabuddur; zahir yönüyle ise mukayyet
olup abiddir, kuldur. İşte samed olan Allah’ın ihtiyacı kendi zahirinden
kendi batınınadır, vesselam.
“Doğurmamıştır, doğurulmamıştır O.” Beyanının manası ise:
Allah’ın varlığı, O’na başka bir yerden gelip intikal etmediği gibi,
292
Allah’ın varlığı kendi varlığından başka bir yere de gidip intikal etmedi,
demektir. Her şey dediğimiz cümle varlıklar, Allah’ın tecellilerinden
başka bir şey olmaması itibariyle “Hiç bir şey O’nun dengi / benzeri
değildir” buyrulmuştur. Bu itibarla Allah zat-ı mevcudiyetiyle, eşi, benzeri ve dengi olmayan tekdir / ehaddır. İşte Fehmi Efendi Hazretleri
“Sen, benim Allah’ımsın, uluhiyette ehadsın ve samedaniyetinle şan
alırsın, ben seni böyle bilirim.” diyor ki, samedaniyetin şan alması, uluhiyetin ef’ali ile zuhur eden hiç bir tecellisinin, birbirinin aynı olmamasıdır. “…O her an yeni bir iş ve oluştadır.” (Rahman, 29) beyanındaki
gibi, Allah’ın şanı, her tecellideki tekliğidir. Bu aynı denizin dalgası
gibidir ki, deniz devamlı dalgalanır; fakat hiç bir dalga bir diğerine benzemez. Her gelen dalga tektir.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
Dünyayı var etmeden
Adem’ i halk etmeden
Ruhlar ‘beli’ demeden
Sensin Allah’ım benim
Dünya, bu yeryüzü alemi ve ahvalidir. Dünya da bir halkiyettir /
yaratılmadır. Bütün her şey dediğimiz bu varlık alemi, uluhiyetin tecellisi
olan yaradılıştır. Bu itibarla Allah her şeyi, cümle varlık alemini, kendi
varlığından zuhura getirip halk ettiği gibi, Hz. Adem’i de yeryüzünde
kendi halifesi olarak yarattı. Ruhların ‘beli’ demesi ise, alem-i ervahta
ruhların halk edilip “elestü bi Rabbiküm – kalu bela / Ben sizin Rabbiniz
değil miyim? Evet sen bizim Rabbimizsin biz buna şahidiz.” (Araf, 172)
ahitleşmesidir. Ruhlar aleminde Cenab-ı Hakk’ın “Ben sizin Rabbiniz
değil miyim?” sorusuna herkes istisnasız “bela / evet” dediler. İşte alem-i
ervahtaki bu ahirleşme dahi bir halkiyettir, yaratılmadır. Çünkü halk
dediğimiz her şey yaratılmış olan demektir. Cümle halkiyetin aslı sıfat-ı
sübutiye olup, sıfat-ı subutiyenin mevsufu ise Allah’tır. Görünen ve
görünmeyen her ne varlık ve alem varsa, sıfatların zuhurudur. Bunlar
yaratılmadan önce Allah vardı. Yani, esma ve ef’al ile tecelli etmeden
evvel Allah, cümle sıfatlarda mevsuf olarak mevcuttur demektir. Allahualem.
Ben bir cüz-i akdemim
Ruhundan üflenmeyim
Güneşten bir zerreyim
293
Sensin Allah’ım benim
Cüz-i akdem; evvel / önce ve önemli küçük varlık demektir. İnsan,
suret-beden varlığı yönüyle, güneş sistemi dahili olan bu alemde çok
küçüktür, zerredir. Fakat suretini ayakta tutan ruhu, hakikati yönüyle ise,
çok şerefli ve uludur. Kur’an-ı Kerim’de “Onu kıvama erdirip, içine
ruhumdan üflediğimde…” (Sad, 72) buyrulmuştur ki, insanın ruhu
Cenab-ı Hakk’ın ruhundan üflenmiş olması itibariyle, insan kıymetli ve
şereflidir. Bu mevzuda Hasan Sezai Hazretleri:
“Gerçi nazarda görünür sugra,
Ol imiş amma alem-i kübra,
Surette katre manada derya,
Her ne dilersen dile Adem’den dile
buyurur. İşte Fehmi Efendi Hazretleri “Ben senin ruhundan olmaklıkla
varım / zindeyim. Varlığımın kıdemi, önem ve kıymeti bundandır. Yoksa
bu unsur aleminde suret olarak bir zerreyim. Gerek suretim gerekse
ruhum, senin varlığının gayrsı olmayıp, benim ilahım, Allah’ım sensin.
Uluhiyetinle bende sen zahirsin.” Diyor .
Ben katreydim yol aştım
Akıp nehre ulaştım
Çağlayıp bahre düştüm
Sensin Allah’ım benim
Katre, damla demektir. Dağın yüceliğinde su, bir damladır, sonra
damlalar akarsu ve dere olur, dereler nehir olur, nehir de denize ulaşıp
deniz olur. Fehmi Efendi Hazretleri “Kendi varlık dağımın yüceliğinden,
tenezzülle eriyip ehl-i kemalin, ariflerin meclisine dahil oldum. Mazhar
olduğum zikr-i daim ve meratib-i tevhid keşfi irşadıyla, cehalet ve
zandan oluşan nispet varlıklardan kurtulup hakikat denizine, yani zat-ı
ilahi mevcudiyetine vasıl oldum.” diyor.
Fehmi’de sen alimsin
Her umurda hakimsin
Sen duyar, sen görürsün
Sensin Allah’ım benim
Kur’an’da “…şüphesiz / kuşkusuz Allah bilir, siz ise bilmezsiniz.”
(Nahl, 74) buyrulur. Cenab-ı Hak bir çok ayette ilim sahibi olup, alim
olduğunu beyan eder. Yine Kur’an-ı Kerim’de ki “Gaybın anahtarları
294
O’nun yanındadır. Onları O’ndan başkası bilmez. O karada ve denizde
olanı da bilir. O’nun bilgisi dışında bir yaprak dahi düşemez…” (Enam,
59) beyanından da anlaşılacağı gibi, Allah ilmiyle her umurda, yani
emrinde ve cümle kullarında hakimdir. Yine Kur’an’da “…Allah kullarından görücüdür.” (Al-i İmran, 15-20) buyrulur. Fakat zahir alimler, bu
ve benzeri ayetleri tercüme ederken, tevhid-i hakiki irfaniyetinden
mahrum olduklarından, “Allah kullarını görücüdür.” veya “Allah kullarını en iyi şekilde görür..” gibi manalar vererek, kendi anlayışlarına göre
yorumlu tercüme yapıyorlar.
Ehl-i kemal olup, ilimde derinleşmiş alimler ise, bu ayetleri “Allah
kullarından görücüdür.” olarak tercüme ederler ki, bu ayetlerden de
açıkça anlaşıldığı gibi Allah, cümle kullarından görendir. Başka bir
ayette ise “Kuşkusuz / şüphesiz O her şeyi işitir ve bilir.” (Şuara, 220)
buyrulur ki, kullarından gören ve bilen Allah, aynı zamanda kullarından
duyup da işitendir. Velhasıl bu ayetlerin mahiyetini zikri daimle
makamat-ı tevhit keşfi irfaniyetine ulaşmayanlar anlayamaz. Her kim,
meratib-i ilahinin tevhid-i sıfat mertebesinin keşfi irfaniyetine ererse o;
Hayat, İlim, İrade, Kudret, Kelam, Görmek, İşitmek ve Tekvin olan;
cümle sıfat-ı sübutiyenin kendindeki ve afaktaki zuhurunda mefsuf’un
Allah olduğu müşahedesine ulaşır. İşte böyle bir kimse kendinde ve
cümle alemdeki sıfatı subutiyede mefsuf olan cenabı Hakk’ı görüp
müşahade eder. Ki bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Fehmi’de sen
alimsin, sen duyar, sen görürsün.” diyor ve devamla “Meratib-i ilahi
müşahedesiyle anladım ki, senin uluhiyetin, cümle sıfat-ı subutiye ile
görünen ve görünmeyen bütün alemlerde ve bende mevcut olduğundan,
sen benim Allah’ımsın.” diyor. Ruhu şad olsun.
*
*
*
295
63
Her zaman bülbül gibi efgan edeni severim
Açılıp güller gibi handan olanı severim
Bülbül daima gülün derdi ile öter, figan eder. Çünkü onun maşuku,
sevgilisi güldür.
İnsanın yaradılışının bir gayesi, maksadı vardır. Bu gaye Hakk’ı
tanımak ve O’na kavuşmaktır. Ayette “Biz gökleri, yeri ve arasındakileri
eğlenmek için yaratmadık. İkisini de sadece Hakk’ı göstermek üzere
yarattık ama onların çokları bilmiyorlar.” (Duhan, 38-39) Başka bir
ayette ise “Ben cinleri ve insanları sadece bana ibadet / kulluk etsinler
diye yarattım.” (Zariyat, 56) buyrulmaktadır. Sahabeden İbni Abbas (ra)
ve bazı büyükler, bu ayette ifade edilen abidlikten / kulluktan maksadın,
arif ve muvahhid-i hakiki olmak olduğunu buyurmuşlardır. İşte insanın
halkiyatının gayesi arifibillah olmak ve ehl-i tevhid-i hakiki olmaktır.
Kulluktan maksat budur. Bir kimse kulluk kemaline ancak makam-ı
insanla ulaşır.
Makam-ı insan ise, Nur-u Muhammed mazhariyetidir. Bu itibarla,
meslek-i Resul’ün kemalat ve marifeti, hidayet-i Nur-u Muhammed
olduğundan, onun gül kokusu, ehl-i zikrin ve aşıkların yegane gıdasıdır
ve cümle ehl-i aşk, Nur-u Muhammed’in bülbülüdür. Ehl-i tevhid-i
hakiki ariflerinde zahir olan irfaniyet, gül kokusu olan Nur-u Muhammed
mazhariyetidir. Onlar bu mazhariyetle efgan ederler, yani sohbet edip
irşat olurlar ve irşat ederler, vesselam.
Gülün handan gibi açılması demek ise, Nur-u Muhammed neşesinin,
salikin anlayışında, sohbet ve tavırlarında açığa çıkması demektir. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Meslek-i Resul’e dahil olmuş,
zikrullah ve muhabbetullahla bülbül gibi figan edip meşgul olanı ve
açılıp güller gibi handan olanı severim.” diyor.
Misl-i behime olup bidert olanı sevmezem
Mübtela-yı biilaç dertlileri çok severim
Misl-i behime, hayvan gibi yiyip içen ve tabiatla meşgul olup, nefsinin istek ve hayvani lezzetlerinden başka şey düşünmeyen kimse
demektir. Bunlar, hep hayvani istek ve arzuları galip olan, fakat insanın
makamı nedir, gerçek kulluk ve yaratılışının gayesi nedir, diye düşünmeyip, böyle dertleri olmayan kimselerdir. Biilaç dertli demek, ilacı
bulunmayan derde düşmüş olan demektir, yani Allah derdi ile dertlenmiş
olandır.
296
Allah derdinin haricindeki cümle dertlerin, her yerde bir ilacı ve
çaresi vardır, bulunabilir. Fakat Allah derdinin çaresi, ilacı ise zikr-i daim
ve makamat-ı tevhit irfaniyetidir. Bu da ancak kamil mürşitte bulunur,
başka bir yerde, yani eczanede, doktorda, her alimde ve her bir mürşidde
bulunmaz. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Hayvani bir yaşantıyla
yaşayıp, yaradılış gayesini araştırmayıp, derd-i ilahiyle dertlenmeyenleri
sevmem, her yerde ilacı bulunmayan bir dert olan derd-i ilahiyle dertlenenleri severim.” diyor.
İzzü cah ile küşad mağrurları ben sevmezem
Fakrile fahreyleyip izzet bulanı severim
İzzücah ile küşad mağrur olmak; kendini ulu, büyük göstererek
gururlanmak ve bu halinden keyif almak demektir. Kuran’da
“Kibirlenerek insanlardan yüzünü çevirme, yeryüzünde kasılarak
yürüme, çünkü Allah kurula kurula kendini övenlerin hiç birini sevmez.”
(Lokman, 18) Buyrulmuştur. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri
“Cehaletle var zannettiği nispet varlığıyla öğünen, benliğiyle büyüklenip
böbürlenen mağrurları ben sevmem.” diyor. Hz. Peygamber Efendimiz
miraçta üç defa “Fakirlik benim iftiharımdır.” buyurdu ki, bu fakirlik
maddi anlamda değildir. Maddi anlamda Hz. Peygamber Efendimiz
zengindi. Burada üç defa tekrar edilerek beyan edilen fakirlik, nisbet
varlık itibariyledir. Bu fakirlik kendine nisbet ettiği fiillerin yokluğu /
fenası fakirliğidir. İkincisi, kendine nispet ettiği sıfatların fenası / yokluğu fakirliğidir. Üçüncüsü ise, kendine nispet ettiği vücudun fenası /
yokluğu fakirliğidir.
Velhasıl Hz. Resulullah Efendimizin iftihar ettiği fakirlik, fenafillah
fakirliğidir. Fehmi Efendi Hazretleri “Böyle fenafillah fakirliğiyle
makam-ı izzete, yani kulluğun kemaline ulaşıp da o fakirlikle iftihar
edenleri severim.” diyor.
Tac ile hırka giyip suret düzeni sevmezem
Tac-ı nurani olup beka bulanı severim
Eskiden tekkelerde özel kıyafetler giyerlerdi. Şeyhler taç giyer,
tahtta, postta vb. yerlerde otururdu. Müritler ise, o tekkeye mahsus olan
ve oraya aidiyetlerini ifade edip belirten kıyafetler giyerlerdi. Bugün dahi
bazı tarikatlar ve cemaatler bu uygulamayı devam ettiriyorlar. Özel
kıyafetler giyiyorlar, sarık sarıyor, taç giyip posta çıkıp şeyhlik
yapıyorlar. Bu tavır ve hallerini de sanki bir kemalat ve marifetmiş gibi
etraflarına, ilgi alanlarına teşhir edip gösteriyorlar. Mensubu oldukları
297
tarikat ve cemaate aidiyetlerini belirten, adeta tek tip üniforma gibi kıyafetler giyip, kendilerini bu kıyafetlerle teşhir ediyorlar.
Bunlar, İslam ahlakına uygun ve toplumun genel kabulü olan kılık
ve kıyafetleri de giymeyip, halk içinde tefrika, yani ayrımcılık yapıyorlar.
Bu yaptıklarını, bir de imanımızın gereği gibi ifadeler kullanarak, kendilerini dindar, dinine ne kadar düşkünmüş gibi gösteriyorlar. Bunların hiç
biri kemalat değildir. Kamil, olgun bir Müslüman, İslam ahlakına uygun
ve içinde yaşadığı toplumun genel kabulleri olan kılık, kıyafetleri giyerek
avret yerlerini, cinsiyet azalarını örter. Eğer halkın genel kabulü, ekvator
ülkelerindeki gibi peştamal sarmaksa onunla örtünür; takım elbise giymekse onu giyer, kutuplarda ise o halkın giydiği kürk kıyafetleri giyer,
vesselam.
Kamil, olgun bir mümin, suret düzmekte kemalat aramaz. Onların
tacı, irfaniyet ve kemalatlarıdır. Muhammedi ahlak ise, hal ve tavırlardır.
Onlar Hakk’a vuslat bekasıyla, yani ölümsüzlükle şereflenenlerdir. Bu
itibarla, Fehmi Efendi Hazretleri “Taç ve hırka ile, yani şekil-suret düzmekle, kılık kıyafetle uğraşanları sevmem, meratib-i tevhid irfaniyetiyle
aydınlanmış, nurlanmış ve ölümsüzlüğe kavuşup, beka bulanı severim.”
diyor.
Ruz u şeb esma ile şaşkın olanı sevmezem
Ol müsemmadan haberi var olanı severim
Ruz u şeb esma ile şaşkın olmak; sabah, akşam sayı-adetle Allah’ın
isimlerinden bazı isimleri ve salavatı günde üç yüz, beş yüz defa söyleyip
sayıyla tespih çekmektir. Böyle tespih çekmeler, adı sanı ne olursa olsun,
bugün dahi bir çok tarikat ve cemaatlerde devam etmektedir.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin şahsında tasnif olup açığa
çıkan Meslek-i Resul-ü Melamiyyedeki zikr-i daim ve tevhid-i hakiki
irfaniyetinden habersiz olan cümle tarikat ve cemaatlerde; ufak tefek
değişikliklerle bu uygulamalar halen vardır ve devam etmektedir. Yani
adetle sayıyla esma-yı hüsnadan bazı isimleri tespih ile anarlar ve bunu
da, kulu kemale ulaştıracak olan zikrullah olduğunu zannederler.
Bu, Kuran’da beyan olan ve Allah’ın kullardan yapmasını istediği
zikr-i daim değildir. Kuran’da “Bilmediklerinizi size öğreten Allah’ı, size
öğrettiği gibi zikredin.” (Bakara, 239) Buyrulur. Zikrullah, Kur’an’ın
emri olup; nasıllığını ve niceliğini her mürşidin bilmediği, ancak mesleki Resul’ün irşadından nasiplenmiş olan mürşid-i kamilin, Kuran’ın denetiminde, vahiyle çelişmeden tarif ettiği daim zikirdir. İşte kulu kemale
ulaştıracak olan zikrullah, daim zikirdir.
Eskiden tekkelerde herkese ilm-i tevhid-i hakiki eğitimi verme
imkanı olmadığından, tekkenin kapasitesine göre talebe alınıp kabul edi298
lirdi. Fakat tekkelere müracaat çok fazla olduğu için, müracaat edenleri
elemeye, imtihana tabi tutarlardı. Bundan maksat, hem müracaat edenlerden samimi olanları tespit, hem de sayıyı kapasiteye göre azaltmaktı.
İşte bu tesbihat, yani Allah’ın isimlerinden bazılarını sayı ve adetle çekip
anmak, o zaman eleme metodu olarak uygulanırdı ki, fazla ibadetler de
yaptırılırdı. İşte bunlara dayanan dayanır, dayanamayanlar memleketlerine geri dönerlerdi. Sabır ve sebat edip kalanlara ise, tekkenin gerçek
eğitimi olan daim zikir ve makamat-ı tevhid telkin ve tarif edilirdi.
İşte, tekkeye gidip de oranın gerçek eğitimi olan daim zikir ve
makamat-ı tevhid irşadına mazhar olamadan, memleketlerine geri
dönenler; kendilerine eleme ve imtihan amacıyla, adetle, üç yüz, beş yüz,
bin, iki bin her ne kadarsa, çektirilen bu tesbihatları ve fazladan yaptırılan
ibadetleri, o tekkenin gerçek eğitimi olarak algılayıp, bu tesbihat ve fazla
yapılan ibadetleri memleketlerinde de devam ettirerek, başkalarına da
öğretirlerdi. Yani ben falanca tekkenin mürşidine gidip biat ettim, onun
dersi budur deyip, bu virdleri ve dersleri o mürşidin gerçek irşadı zannederek devam ederlerdi. İşte bu gün dahi devam ettirilen bu usuller, nakıs /
eksik yani kamil olmayan, fakat mürşitlik yapan kimseler tarafından,
geçmiş meşhur velilerin isim, unvan ve popülaritesi kullanılarak, biz
falanca geçmiş büyüğün yolundayız, diyerek devam ettiriliyor. Yani Hz.
Mevlana’nın Yunus’un, Hacı Bektaş Veli’nin, Bahaeddin Nakşibend’in,
Muhiddin Arabi’nin, Hacı Bayram Veli gibi kamil insanların isimleri
kullanılarak, bu tesbihatlar ve fazla ibadetler devam ettiriliyor.
İşte her kim ki, böyle kamil olmayan nakıs bir mürşide varırsa, ona
da bu tesbihatlar, yani esmalar şu kadar bu kadar çektirilir ve bunlar kulluğun marifet ve kemalatıymış gibi ona empoze edilir. Eğer mürit, kendisine yapması söylenen fazla ibadetleri ve esmaları yapar da, bende bir
gelişme olmadı derse, fazladan yaptırılan ibadetleri ve tesbihatı arttırırlar,
sonra tekrar arttırırlar ve mürit bunları yapamayacak hale gelir. O zaman
da, sen bunları yapsaydın gelişirdin, olgunlaşırdın derler. O mürit de, ben
derslerimi yapamadım, yapsaydım bende kemalat hasıl olurdu anlayış ve
evhamına kapılarak yaşar. Kamil olmayan o mürşidi, cemaati terk
edemez. Ömrü nakıs, kamil olmayan şeyhten, mürşidden nazar, himmet
beklemekle geçer. Böyle bir mürit, hayatın akışı içinde bir iyiliğe
muhatap olursa bunun, şeyhinin himmet veya nazarıyla olduğu ona ima
edilir veya doğrudan söylenir. Yine mürit hayatın akışı içinde her hangi
bir olumsuzluğa, kötülüğe muhatap olursa, bunun şeyhine sadakatsizliğinden olduğu ona söylenir veya ima edilir.
Velhasıl, nakıs, kamil olmayan bir mürşide mürit olup, gece gündüz
sayıyla tesbihat ve fazla ibadetle meşgul olanlar, halkiyatının, yani yaradılışının gayesi olan kulluğun kemal ve marifetini bulamaz, şaşırmış bir
299
şekilde yaşarlar. Böyle bir kimsenin vehim ve zanları ona engel, perde
olur ve gerçek kamil mürşidi arayıp bulmaktan ve onun daim zikir ve
makamat-ı tevhid marifetiyle olan irşadından mahrum kalır. Bu itibarla
“Gece gündüz esma çekip de, bu halini bir marifet zanneden şaşırmış
kimseyi ben sevmem. Zikr-i daimle makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaşıp,
cümle esmaların müsemması olan makam-ı uluhiyetten haberdar olup,
Hakk’a vasıl olanı severim.” buyruluyor.
Dört duvar içinde halvet eyleyeni sevmezem
Dost ile cilvette halvet eyleyeni severim
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında geçtiği gibi, eskiden tekkelerde verilen eğitim metotlarından biri de halvettir. Yani müridi hücreye,
dört duvar arasına kapatırlar ve perhiz yaptırırlardı ki, buna halvet
denirdi.
İşte bu ve benzeri eski tekke geleneklerini kaldıran Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretleri: “Yirminci yüzyıl ilimde, fende çok gelişmelerin olacağı asırdır.” buyurarak; böyle çile çekip, halvete kapanmak gibi
eğitim metotlarını kaldırmış ve salike doğrudan zikr-i daim ve makamat-ı
tevhidi telkin etmiştir. Her kim ki, Pir Seyit Muhammed Nur
Hazretlerinin şahsında tasnifi ve tarifi açığa çıkmış olan meslek-i Resul’e
dahil olursa, ancak o kimse, zikr-i daim uyanıklılığına kavuşabilir ve
tevhid mertebelerinin irfaniyetiyle, kendinde ve her yerde mevcut olan
Hakk’a arif ve vasıl olur. İşte daim zikir ve tevhid-i hakiki irfaniyetine
ulaşan bir kulun halveti, cümle halk ve eşyada Hak’tan gayrı görmemesidir. Cilveti ise, Hakk’ın tecellilerinin müşahedesiyle neşelenip coşmasıdır. Niyazi Mısri Hazretlerinin;
Halvetten ettim rıhleti
Kesrette buldum vahdeti,
Pazarda kurdum halveti,
Ruz-u şebim iyd u berat
dediği gibidir. Niyazi Mısri Hazretleri: ‘Dört duvar arasında bir hücrede
yapılan halvetten kaçtım, ben kesrette / çoklukta vahdeti, yani halkta
Hakk’ı buldum. Ben bu halveti; tenhada, hücrede değil, pazarda, yani
beşeri yaşantımın faaliyet ve aktivitesini terk etmeden yaptım. Böyle bir
irfaniyete erişince, gecelerim berat gecesi, gündüzlerim ise hep bayram
oldu.’ diyor.
Çünkü Cenab-ı Hak, kulun her faaliyetinde, aktivitesinde ve her
yerde mevcut ve apaçıktır. Ayette “O zahirdir…” (Hadid, 3)
Buyrulmuştur. Hz. Peygamber Efendimiz ise “Rabbiniz apaçıktır. O’nu
300
örtecek hiç bir şey yoktur.” diyor. İşte kulluğun yüce kemalat ve marifeti,
cümle varlık ve eşyada mevcut ve zahir olan Hakk’a arif ve vasıl olmasıdır. Bu itibarla “Tenhaya çekilip de hücrede halvet etmeyi bir marifet
zanneden kimseyi sevmem. Gerek kendi nefsinde, gerekse afakta, yani
cümle varlıkta mevcut ve dost olan Hakk’a kavuşup, daima Hak’la cilvet
edeni severim.” demektir.
Talibi der ki kafeste papağanı sevmezem
Cism-i Kaf’tan içeri Anka olanı severim
Papağan kendisine öğretilen kelimelerin anlam ve mahiyetini bilmeden, takliden konuşan ve kafeslerde tutulan bir kuştur. Ehl-i kemal
olan büyükler, Kaf dağı, dağların en yücesi olup, o dağa ancak Anka
kuşunun yükselip ulaşabildiğini beyan etmişlerdir. Cism-i Kaf, cehaletle
nisbet vücudu var zannedilen suretlerdir; kulun kendi nispet benliği ise,
onun Kaf dağıdır. İşte bu nispet varlık Kaf’ına; zikr-i daim ve meratib-i
ilahi irfaniyetiyle, nispetlerin yokluğuna arif olup, kendi yokluğunda
Rabbine kavuşmuş olmakla Anka olan ehl-i kemal çıkıp yükselir. Anka
olup, suret Kaf’ını aşıp da Rabbine vasıl olan ehl-i kemalin sureti ve
cismi, ona kafes olmaz, yani onun cümle tecellide Rabbini müşahedesine
engel ve perde olmaz.
Hz. Peygamber Efendimiz “Allah’ım bana eşyanın iç yüzünü /
mahiyetini bildir.” Buyurmuştur. Eşya denilen cümle varlıklardır ve
cümle varlığın hakikat-i mahiyeti Hak’tır. Eğer Cenab-ı Hak, eşyadan
varlığını almış olsa hiç bir varlık kalmaz. Bir kimse mevcuttaki Hakk’ın
varlığına vuslat edip, O’nu müşahede edememişse, o kimse eşyaya vücut
nispet eder, cehaletle kendinin ve alemin zannettiği varlık, onun kafesi
olur ve varlık kafesinin gaileleriyle yaşar. Böyle bir kimse, Kur’an’ın,
Hz. Peygamber Efendimizin ve velilerin beyanlarının mahiyet ve hakikatinden habersiz bir şekilde, aynı kafeste kendisine öğretilenlerin
mahiyetini bilmeden konuşan papağan gibi, takliden kulluk yapar.
Kur’an-ı Kerim’de “O’nun yanında nelere ibadet, kulluk
ediyorsunuz. Sadece birtakım isimlere ki adlarını siz ve atalarınız koymuştur…” (Yusuf, 40) Buyrulur. Mevcut olan Hakk’ın varlığından gafil
olanlar, cümle isimlere nispet varlık izafe ederler, yani isimlere cehaletle
nispet vücut verirler. Her kim, böyle cehaletle kendine ve aleme nispet
vücut isnat ederse; o varlık, kendisine perde olup, bu cisim ve suretler
onun kafesi olur ve o kul, Rabbine kavuşamaz. Böyle bir kimsenin hali,
aynen kafesteki papağan kuşunun takliden konuşup da söylediğinin
mahiyetinden gafil olarak yaşaması gibi olduğundan, Hasan Fehmi Hazretleri “Kendine ve aleme nispet vücut isnat ederek Hak’tan gafil ve
301
perdeli olanı sevmem; suret ve cisim Kaf’ını aşıp, Rabbine vuslat etmiş
ehl-i kemali severim.” diyor. Allahualem.
302
*
*
*
64
Mest ü medhuş olmuşum ben aşık-ı biçareyim
Dertliyim derdim içinde arzu-yu dermaneyim
Aşık olanın çaresi hiç bir yerde bulunmaz. Onun çaresi, illaki
maşukudur, ilahi sevgilidir. Dertlinin isteği, arzusu da illaki derdine
dermandır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Allah aşkı ile sarhoş,
mest olup kendimden geçtim. Fakat derd-i ilahiye de mazhar olup, dert
içinde kaldım ve derdime derman arıyorum.” diyor.
Meleklerde aşk vardır, fakat dert yoktur. İnsan ise, hem aşka hem de
derde mazhardır. İşte insanın melekten üstünlüğü, dertli olabilmesidir ki,
dert insana terakkiyet getirir. Meleklerde dert olmadığı için terakki edemezler. Onun için melekler, emir ve yasaklarla mükellef değildirler.
Melekler kendilerine sadece emredileni yaparlar ve o emri yapmamayı
bilmezler, kuvva mazharıdırlar. İnsan ise hem emre, hem de yasağa
muhatap olduğundan, emir ve yasakla mükelleftir.
İşte insan, bu dertlenebilme mazhariyetiyle terakki ederek yükselir
de, meleklerden üstün olur. Alçalarak, hayvanlardan aşağı da olabilir.
Velhasıl bir kulu hayvanlıktan kurtaran Allah aşkıdır, meleklerden ileri
götüren ise Allah derdidir. Çünkü dertli olan araştırır, sorar ve çareyi
bulur. Yani derd-i ilahi, dertliyi arzu ettiği derman-ı ilahiye götürür.
Vesselam.
Dün ü günü asker-i aşk davet ettim haneme
Yağma oldu hep imaret şimdi ben uryaneyim
Aşk askeri, aşığın aşk-ı ilahi ile ulaştığı hidayet yüklü marifetidir.
Allah aşkı kulu, Allah hakkındaki cehalet ve zanlardan oluşan, sağlam
kale gibi anlayışlardan kurtarıp, ilahi sevgiliye götürüp kavuşturur. Kulun
kendi varlığını Hak’tan ayrı zannetmesi onun imaretidir. Bu cehalet ve
zanların oluşturduğu kale gibi olan imaret, aşk-ı ilahinin kulu ulaştırdığı
hidayet marifetiyle yağma olup, hep dağılır. Yani aşığın fenafillah keşfi
irfaniyetiyle cümle nispet varlıklardan soyunarak, üryan olup, kendine
nispetle varlığının kalmamasıdır. Allahualem.
Aşıkım aşka giriftar yanarım her subh u şam
Terk edip mal ü menali bir aceb viraneyim
303
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri “Kulu Hak’tan ayıran
gayriyet muhabbeti, üç esas üzeredir: Bunların birincisi; mal, mülk sevgisidir. İkincisi, aile efradı, ev halkı, çoluk çocuk sevgisidir. Üçüncüsü;
can sevgisidir.” diyor. İşte bu muhabbetler kulda gayriyet ve masivayı
oluşturur ve kulu Rabbinden ayırır.
Fakat her kim ki, aşk-ı ilahiye mazhar olursa, o kulda, onu
Rabbinden ayıran gayriyet, masiva muhabbeti kalmaz. Onun muhabbeti,
aşkı Allah’a olur ki, böyle bir aşk, kulu mal mülk, evlad-ı iyal ve nispet
varlık olan can sevgisinden uzaklaştırır da o aşık, ilahi sevgiliden başkasına muhabbet etmez. Böylece ilahi aşk kulun, gayriyet, masiva olan
nispet varlığını virane yapar, vesselam. Bunu beyanla Fehmi Efendi
Hazretleri “Aşk-ı ilahiye mazhar olduğumdan beri, gece ve gündüz ilahi
sevgilinin aşkıyla yanıyorum, mal u menal olan gayriyeti terk ettim de
nispet varlığım viran oldu.” diyor.
Ta ezelden döndü kaldı üstüme bu aşk benim
Yıktı varlık şehrini baştan başa viraneyim
Cenab-ı Hak kudsi hadiste “Bilinmekliğimi muhabbet ettim ve halkı
halk ettim / yarattım.” diyor. Bu itibarla her kulun ezelinde, yani yaratılışında muhabbetullah, Allah aşkı vardır. Kul, ancak yaradılışından
mazhar olduğu bu aşkla, yaratanını, yani Hakk’ı bulup da O’na kavuşabilir. Fakat kul, Rabbine arif olmak olan yaradılış maksadından uzaklaşır
da, mazhar olduğu bu aşkla Rabbine vuslat aramazsa, onun muhabbeti
daima masivaya, gayriyete olur. Bu itibarla, herkes muhakkak bir şeyi
sever. Kimi mala, kimi karşı cinse, kimi tabiata, kimi güzel sanatlara,
spora vb. muhabbetini, aşkını sarf ederek harcar. Kulun her bir meşguliyetinin temelinde muhakkak muhabbet, aşk vardır. Halbuki kulda yaratılışından, yani ezelinden var olan aşk ve muhabbet, kulun yaratıcısını yani
Rabbini bulup, O’na kavuşması içindir.
İşte her kim ki, ta ezelden, yani yaratılışından beri kendinde var olan
muhabbetle, kamil bir mürşid bulur da onun irşadı olan zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid keşfi marifetiyle şereflenirse, o kulun muhabbeti
muhabbetullah, aşkı ise ilahi aşk olur. İlahi aşkla şereflenen kulun ise
gayriyeti kalmayıp, nispet varlığı baştanbaşa yıkılır, viran olur.
Allahualem.
Maşukun gamze-i çeşminden dokundu bir kabes
Yaktı kül etti vücudum sanki bir pervaneyim
304
“Maşukum, ilahi sevgilim bana göz kırptı. Öyle bir tecelli etti ki,
pervanenin ateşte yanıp kül olması gibi, nispet vücut varlığımı yakıp kül
etti.” demekle, Fehmi Efendi Hazretleri; fenafillah keşfi marifetine
ulaşıp, fena-yı tam zevkine mazhar olduğunu beyan ediyor.
Yana yana aşk oduyla külli pürnur olmuşum
Cism-i sadeften içeri gizli bir dürdaneyim
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri:
“Aşkın üç mertebesi vardır: Birincisi aşk, ikincisi vahle, üçüncüsü
ise heymandır. Bir kimse maşukuna zerresine varıncaya kadar teveccüh
eder, yönelirse o hale aşk, o halin sahibine de aşık denir. Bir kimse
maşukuna zerresine varıncaya kadar teveccüh ettikten sonra kendinden
geçerse, ona vahle denir. Bir kimse zerresine varıncaya kadar maşukuna
teveccüh ettikten sonra, kendinden geçip, maşukunu kendinde müşahede
ederse, ona heyman denilir.” buyurmuştur.
İşte Fehmi Efendi Hazretleri “Aşk ateşiyle yandım, nispet varlığım
kalmayıp fena buldu ve yokluğumda zahir olan ilahi sevgilinin tecellisiyle baştan başa nura gark oldum.” Diyor ve devamla “Cisim, sedef varlığımda, yani suretimdeki kıymeti eşsiz olan değer ve kıymetim, ilahi
sevgilinin güzelliğinin ışığı ve parıldamasıdır.” buyuruyor. Çünkü
kamilin nispet varlığı olmadığından, o Hakk’ın kemal zuhuruna mazhar
olur ki, onu kıymetlendiren bu mazhariyetidir.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
Cümle alem halkı bunda bilmediler sırrımı
Talibi aklın verasında gezip seyraneyim
Hz. Pir “Akl-ı maaş, akl-ı mead, akl-ı kül / akl-ı kamil olmak üzere
aklın üç mertebesi vardır.” buyurmuşlardır.
Akl-ı maaş, dünyaya yönelik olan akıldır ki, akl-ı maaş olan kimse,
hep dünya menfaatini gözetir. Akl-ı mead ise, ahirete yönelik olan akıldır
ki, o daima ahireti gözetir. Bir iş yaparken, haram mı, helal mi ona dikkat
eder. Çünkü onun kulluk gayesi, nefsini cehennemden uzak tutarak, amel
cennetinin nimetleriyle lezzetlendirmektir. Akl-ı kül ise, ehl-i kemalin
aklıdır ki, akl-ı kül mazharı olan emr-i ilahiye riayet eder, yasaklardan
kaçar, şeriat ahkamına kesinlikle uyar.
Fakat onun nazarında Hak’tan gayrı olmaz, o hep Hakk’ı müşahede
eder ve hep Hak’ladır. İşte akl-ı maaş olan ehl-i dünya ve akl-ı mead olan
ehl-i ukba; ehl-i kemalin bu sırrı marifetini, bilir mi? Bilmez. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Aklın maverasında, yani akl-ı maaş ve
305
akl-ı mead olan halkın ulaşamadığı bir marifet ve sırra mazhar oldum ki,
onlar benim bu sırrımı bilemediler.” diyor.
306
*
*
*
65
Ne acebtir zikrine tembel terahi sevmezem
Can ve dil zikrine mağruk olanı ben severim
Kur’an’da “Zikrullah büyük ibadettir.” (Ankebut, 45) buyrulmuştur.
Başka bir ayette “Ey müminler, Allah’ı çok zikredin.” (Ahzab, 41) deniliyor. Yine Cenab-ı Hak, Musa (as)’a hitaben şöyle buyuruyor: “Sen ve
kardeşin ayetlerimi götürün, benim zikrimde gevşeklik etmeyin.” (Taha,
42) buyuruyor.
Bunlar gibi daha başka bir çok ayette Cenab-ı Hak, zikrullahla daim
uyanık olmamızı, Allah’ı zikretmekte tembellik ve gevşeklik göstermemizi emir ve beyan ediyor. İşte bu beyanlardan da açıkça anlaşıldığı gibi,
zikrullah büyük ibadettir. Zikrullahın nasıllığı ve niceliği, ancak kamil bir
mürşidin telkin ve irşadıyla bilinir. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri
“Zikrullah konusunda tembellik, gevşeklik gösterenleri sevmem. Salike
nasıl telkin ve tarif edilmişse, aynen o şekilde zikredip, zikrullaha gark
olanları severim.” diyor.
Kalbi mat hem dili rabt olanları hiç sevmezem
Feth-i kalb-i dilküşa olanları çok severim
Kur’an’da “Müminlerin kalbleri zikrullah ile mutmain olur. Gözünüzü açın / dikkat edin, kalbler ancak zikrullah ile tatmin olur.” (Ra’d,
28) buyruluyor. Bu itibarla, Fehmi Efendi Hazretleri “Kalbi zikrullahtan
donuk, yani mahrum ve gafil olup, diliyle cehri/açık zikri yapmayanları
sevmem.” Diyor ve devamla “Kalbi, zikr-i daim mazhariyetiyle, hidayete
açılmış olanları çok severim.” diyor. Çünkü hidayet yüklü ilham ve
doğuşlar, uyuyan gaflet içindeki kalblere gelmez, ancak zikr-i daimle
uyanık olan kalbde zuhur eder.
Zühd ile dembeste olmuş sofuları sevmezem
Meydan-ı tevhid içinde demgüzarı severim
Sofu, şekil ve suretle uğraşan, dinin şekliyle meşgul olmayı kulluğuna gaye edinmiş kimsedir. Bu itibarla, şekil ve suret düzerek, kulluğun
yüce gayesi olan Rabbine kavuşmaktan mahrum kalmış, kalbinde zikr-i
daim olmayan, meratib-i tevhid keşfinden mahrum olup, bu halini de
307
dindarlık ve kemalat zanneden sofuları sevmem. Zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle demgüzarı / yaşayanı severim.
Bağlanıp suretle hem gümrah olanı sevmezem
Ahsen-i takvim sıfatla var olanı severim
Kur’an’da “Vettini vezzeytuni ve turi sinine ve hazelbeledil’emin,
legad halagnel’insane fi ahseni takvim, sümme radednahü esfele safilin. /
İncire, zeytine, Tur dağına ve o emin beldeye yemin ederim ki, biz insanı
en güzel biçimde yarattık, sonra onu aşağıların aşağısına indirdik.”
(Tin,1-5) buyrulmuştur. Cenab-ı Hakk’ın yemin ettiği bu kıymetli değerlerle insan, ahsen-i takvim yani en güzel surette yaratılmıştır. Başka bir
ifadeyle, insan bu güzel surete, yani ahsen-i takvim vasfına, Hakk’ın bu
yemin ettikleriyle mazhar olur.
Bu değerlerin mana ve hikmeti ise şöyledir: İncir, hakikat-i ilahiye
mazhariyetini remzeder. Zeytin, farkı, yani vahdetin kesretine mazhariyeti remzeder. Tur, nebilerin seyranı olan makam-ı nübüvvet kemaline
ulaşan mazhariyettir. Emin belde ise, hakikat-i ilahiyi, vahdetin kesretini
ve makam-ı nübüvveti ziyaret edip de, bunların keşfinden hasıl olan
marifetullahı remzeder. İşte insanı ahsen-i takvime ulaştıran marifet
budur. Bunu beyanla “Kulluğunu, suret düzüp, saçla sakalla, kılık kıyafetle uğraşıp da şekil ve surete bağlamış olanı sevmem, ahsen-i takvim
marifetine mazhar olanı severim.” buyruluyor. Allahualem.
Efkar-ı dünya ile dil hastayı hiç sevmezem
Daima mesrur olup dilşad olanı severim
Efkar-ı dünya, dünya fikirleri demektir. Hz. Pir Efendimiz “Dünya,
seni Allah’tan alıkoyan her şeydir.” buyuruyor. Demek ki dünya denilen
gayriyettir, masivadır. Yani Hak’tan başka olan şeylerdir. Dil, kalb
demektir. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Bir kimse ki, onun kalbi
gayriyet ve masiva fikirleriyle dolmuş da dünyayla hastalanmışsa onu
sevmem. Bir kul ki, kalbi zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyet ve
sevinciyle zevklenmiş ve keyiflenmişse, ben onu severim.” diyor.
Şol ki kargadır misal-i ehl-i aklı sevmezem
Daima bülbül gibi zar-ı ehl-i aşkı severim
Bülbül gülün aşığıdır. Gülün aşkı ile daim öter. Karga ise leş yiyici
mahluktur. Karga daima leş arar. Leşin kokusu leş yiyene en tatlı olup o,
leşten daha tatlı başka bir tat, lezzet bilmez. Bir kimse zikr-i daim uyanıklığıyla meratib-i tevhidin kemaline ermedikçe, o kimse her yerde
308
mevcut olan Hak’tan gafil olup, ehl-i dünyadır. Hz. Peygamber
Efendimiz ise“Dünya leştir.” Buyurmuştur ki, kulu, mevcuttaki Hakk’ın
varlığından ayıran her ne ise, onun dünyasıdır, yani leşidir.
Ehl-i akıl demek, kendi anlayış ve bilgilerini en doğru kabul edip de
kendini beğenen, benliğini aziz tutan demektir. Bu itibarla, ehl-i dünya
olan kimse, karga misali kendini beğenip, leş olan gayriyetle meşguldür.
Gül kokusu Hz. Resulullah’ın kokusudur. Bülbül, zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid mazhariyetiyle Hz. Peygamber’in gül kokusuna aşık
olup, o aşkla efgan ederek gülün kokusu ile meşgul olandır. Bu itibarla
Fehmi Efendi Hazretleri “Bülbül gibi ruh-u Muhammed’in gül kokusuna
aşık olanı severim, karga gibi kendi aklını ve benliğini yüce tutarak,
üstün gören ehl-i dünyayı sevmem.” buyuruyor.
Ucb u kibr ile bürünmüş dilazarı sevmezem
Meslek-i tevhidde derviş dilşikarı severim
Kur’an-ı Kerim’de “Kibirlenerek insanlardan yüzünü çevirme, yer
yüzünde kasılarak yürüme, çünkü Allah kurula kurula kendini övenlerin
hiç birini sevmez.” (Lokman, 18) buyrulmuştur. Ucb, kendini beğenmektir. Dilazar ise, gönül kırmaktır. Bir kimse nispet varlığıyla kendini
beğenerek bir söz söylerse, o söz gönül kırar. Bir söz ki, tevazu ve
meratib-i tevhid irfaniyetiyle, yani fena-yı tam kulluğuyla söylenirse, o
söz nurlu, aydınlatıcı olur. Böyle bir söz, kulu irşad eder ve o kulun
gönlü Allah’ın evi olur.
İşte böyle gönül ehli olup, gönlünde Allah olanlara derviş denir.
Dervişler hep Hak’la neşelenir ve zevklenirler. Velhasıl Cenab-ı Hakk’ın
büyüklenenleri sevmediği gibi, Fehmi Efendi Hazretleri de “Ucb kibirle
kendini beğenerek gönülleri incitenleri sevmem, zikr-i daim ve tevhid-i
hakiki irfaniyetiyle derviş olup, gönülleri irşad ederek aydınlatanı
severim.” diyor.
Şol ki garazla ibadet eyleyeni sevmezem
Bigaraz olup cemale yar olanı severim
Ehl-i nefis olan kimsenin kulluğu, nefsini cehennemden halas etmek
ve nefsini amel cenneti nimetleriyle lezzetlendirmek içindir. Onun kulluktan maksat ve garazı budur. Makamat-ı tevhid müşahedesiyle arif olup
da ruha mensup olanın kulluğu ise, daima Allah’ın cemali, yani Allah’ın
güzel yüzünün müşahedesidir, hep Cemalullah’la olmaktır. Onun kulluğunun yüce maksadı budur.
309
Arifibillah, Allah’ın emrettiklerini yapar, yasakladıklarından kaçar,
fakat bütün bunları Allah’ın emri olduğu için yapar. O, ruha mensup
olduğu için, nefsini amel cennetinin nimetleriyle lezzetlendirmek gibi
maksadı, garazı ve beklentisi olmaz. Çünkü arifibillahın Hakk’ın cemalinden başka maksat ve garazı yoktur. Bu itibarla, ehl-i nefis; kulluğunu,
nefsini tabiat lezzetleri ile kayıtlamış olup, bu lezzetlerle cennette de
beraber olmak istediğinden, ibadetlerini bu maksat ve garazla yapandır.
Fehmi Efendi Hazretleri “Böyle kimseyi sevmem, arifibillah olup da
Allah’ın cemaline yar olanı, aşık olanı severim.” diyor.
Dünya ve ukba için bülbül olanı sevmezem
Vech-i baki’ye yanıp pervaneyi ben severim
Akl-ı maaş olan kimse, hep dünyayı gözetir, yani dünyevi kar-zarar
menfaatini gözetir. Akl-ı mead olan ise, ahireti; yani öldükten sonra
dirileceğim, yaptıklarımın hesabını vereceğim imanıyla, bir iş yaparken
dine uygunluk arar. Haram mıdır, günah mıdır, sevap mıdır ona bakar ve
nefsini bu tabiat aleminin lezzetleriyle, ahirette de lezzetlendirmek ister.
Akl-ı kül ise, fenafillah irfaniyetiyle kendi yokluğunda Rabbine vasıl
olmuş kamil insandır. Onun, vech-i paki olan Hakk’ın güzel yüzünü
görmekten başka maksadı olmaz, haram ve helale kesinlikle dikkat eder.
Fakat onun yüce gayesi vech-i paki olan cemalullahın müşahedesidir. İşte
Fehmi Efendi Hazretleri “Dünya ve ukba maksat ve gayesiyle şakıyan,
konuşan kimseyi sevmem. Fenafillah keşfi irfaniyetiyle cemalullaha
tutkun olup, kendi nispet varlığını Allah aşkı ile yakıp kül etmiş olanları
severim.” diyor.
Dili ikrar kalbi inkar Müslümancı sevmezem
Ahdini ifa edip sadık olanı severim
‘Dili ikrar, kalbi inkar’ demek şöyledir: Bir mümin, dili ile “Lailaheillallah” yani Allah’tan başka ilah yoktur, der. Fakat onun anlayışı,
Allah; sağdan, soldan, alttan, üstten münezzehtir zannı olup, Hakk’ı
mevhumlukla kaydedip tenzih etmektir. Böyleleri Cenab-ı Hakk’ın kendindeki ve cümle alemdeki mevcudiyetine arif ve vakıf değillerdir. Bir de
“Lailaheillallah” dediği halde, Allah’ı kendine veya başka birine; mesela
şeyhine, eşyaya, herhangi bir yaratılana benzeterek kaydedip teşbih
edenler vardır ki, bunlar fenafillah keşfinden mahrum olduklarından,
Allah’ı mahluk, yaratılanla kaydederek Allah’a açık şirk koşarlar. İşte bu
tenzih ve teşbihle Allah’ı kaydederek bilenler, Allah’ı, kelime-yi tevhidi
söyleyerek tevhidi dille ikrar ettikleri halde, anlayış ve zanlarıyla tenzih
310
ve teşbih ettiklerinden, kalplerindeki itikat ve anlayışla dillerindeki ikrar
çelişir.Böyleleri dillerindeki ikrarı kalplerindeki itikatla inkar ederler.
Zikr-i daim uyanıklığı ve meratib-i tevhid marifetiyle dili “Lailaheillallah” dediğinde, kalbindeki Allah’tan gayrı varlık yoktur iman ve
müşahedesiyle arifibillah olanlar ise, tevhid-i hakiki mümini olur. Bunlar
kendinin ve cümle varlığın mevcudiyetinde Hakk’ı tevhidin hakikatiyle,
yani gerçek tevhitle tevhid eder. İşte ahdine sadık olanlar bunlardır.
Çünkü Cenab-ı Hak, ruhlar aleminde bütün Adem zürriyetine hitap etti.
“Ben sizin Rabbiniz değil miyim? Evet, sen bizim rabbimizsin biz buna
şahidiz …” (Araf, 172) beyanında olduğu gibi, her kul Cenab-ı Hak’la
ahitleşti. Sonra bedenlenerek bu yeryüzüne geldik. Fakat bu aleme
bedenlenip de gelince tabiatın tesirinde kaldığımızdan ruhlar alemindeki
ahdimizi unuttuk.
İşte her kim, bu alemde her zaman mevcut olan mürşid-i kamili
bulur da onun irşadına mazhar olursa, o kimse bu alemde, ruhlar alemindeki ahitleşmenin tekrarına muhatap olur ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle “Lailaheillallah” kelime-i tevhidinin hakikati olan “Allah’tan
gayrı yoktur.” müşahedesi ve irfaniyetine erer ve Rabbinden gayrı
görmez. Böylece ruhlar alemindeki ahdinin gereğini yerine getirmiş
sadıklardan olur. Velhasıl, bir kimse tevhid mertebelerinin irfaniyetiyle
aydınlanmazsa, onun dili ile kalbi, ya Rabbini tenzih ederek ya da teşbih
ederek daima çelişki içindedir. Bu gibiler hakkında Yunus Emre Hazretleri:
La şerike okursun, şirke şerik katarsın
Bire iki demeyi kimden fetva tutarsın
Diyor. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Tevhidin hakikati irfaniyetiyle aydınlanmış, ahdine sadık olanı severim. Tevhidin hakikatinden
mahrum kalmış, dil ile kalbi aynı olmayanları sevmem.” buyuruyor.
Talibi der mesleğinde reyb edeni sevmezem
Baş ve can feda edip lareyb olanı severim
Allahualem, Fehmi Efendi Hazretlerinin burada meslek olarak ifade
ettiği Meslek-i Resul’dür. Kamil mürşidin telkini, meslek-i Resul
irşadıdır. Bir kimse yaradılışının yüce gayesine, yani insan-ı kamil
olmaya, ancak meslek-i Resul irşadıyla ulaşabilir.
Her zamanda mürşid-i kamil vardır ve mevcuttur. Fakat sahte ve
taklitleri pek çoktur. Onun için sahtesi çok olduğundan, kamili bulmak
zordur. Sahte, nakıs mürşitlerin ahvaline, davranışlarına bakarsın, onun
betliği ve çirkinliğinden ürküp, bu sefer gerçeğinden de şüphe edersin.
311
Bilinmelidir ki, gerçeği olan bir şeyin taklidi ve sahtesi olur. Kul, bu
imtihan aleminde gayret edip mürşid-i kamili bulacak ki, onun meslek-i
Resul telkin ve irşadı mazhariyetiyle yaratılışının yüce gayesine ulaşıp,
insan-ı kamil olsun.
Reyb, şüphe demektir. Bir kimse, bu taklit ve sahte mürşitlerin hal
ve davranışlarına bakıp da kamilden ve onun telkininden reyb / şüphe
ederse, o meslek-i Resul telkin ve irşadından mahrum kalır, dolayısıyla
yaratılışının yüce gayesi olan kamil insan mertebesine ulaşamaz. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Kamil mürşidin, meslek-i Resul olan
telkin ve irşadından reyb / şüphe edeni sevmezem. Kamili bulup da onun
telkininden şüphe etmeyerek, irşadına mazhar olup, kendine nispet ettiği
varlık ve benliğini fenafillah marifetiyle feda edeni severim.” diyor.
Çünkü meslek-i Resul irşadı, tamamen emr-i ilahi olup, Kur’an’la ayniyettir. Kamil olan bir mürşidin irşadı, emr-i ilahi ve Kur’an’la asla
çelişkili olmaz. Bu itibarla kamilin emrini tutmamak emr-i ilahiyi tutmamaktır, kamilin telkininden reyb, şüphe etmek, emr-i ilahiden şüphe
etmektir.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
312
*
*
*
66
Gönlümün kararı yoktur her saat bir haldeyim
Bazı firkat bazı hasret bazı mihnet içreyim
Gönül, Arapça kalb demektir. Kalb dönücüdür, devamlı tekallüb
eder, yani döner. Peki nereye döner? Hep esmaya döner ki, esmanın
tecelligahı, yani zuhur yeri kalptir. Esmanın kalpte zuhuru, iki mertebeyledir: Biri esma-yı Hakkiye, biri esmayı halkiyedir. İşte kalbin dönücü
olması bu itibarladır ki, kalb bazen esma-yı Hakk’a döner, bazı esma-yı
halka döner.
Hz. Pir’in birinci kuşak halifelerinden Tikveş Kavadarlı Hacı Kadir
Bey Hazretleri “Esma-yı halkiye de ikidir: Biri ağaç, taş, insan, Ahmet,
Mehmet gibi ismin cisimle görüntüsüdür. Diğeri ise, esma-yı hissiye ki,
sevinmek, korkmak, cesaret, üzülmek gibi ismi var olup fakat
görünmeyip de tesiri olan isimlerdir.” diyor. Bu itibarla, bazen Hak
esması zuhur eder. Gönülde Hakk’ın tesiri galip ve hakim olur. Bazen de
halk esması tecelli ve tesir ederek gönülde halkın tesiri galip ve hakim
olur.
Velhasıl kalbin dönücülüğü ve gönlün kararsızlığı, hep aynı hal
üzere olmamasındandır. Esmanın vücudu olmaz. Esmanın müsemması,
her yerde ve zamanda mevcut olan zat-ı ilahidir, Hak zatı ve sıfat-ı subutiye tecellisiyle mutlaktır. Esma ve ef’al tecellisi ile mukayyettir, yani
kayıtlıdır. Cenab-ı Hak, mukayyet olan tecellisi ile halktır. Mutlak olan
tecellisiyle Hak’tır. Bu itibarla Hak’la halk arasında, ancak esma farkı
vardır. Yine Hacı Kadir Bey Hazretleri “Bu eşya yani halk Hakk’ın aynı
mıdır, gayrı mıdır? Hem aynıdır hem de gayrıdır. Vücut itibariyle
aynıdır, zuhur yönüyle, yani esma itibariyle gayrıdır.” diyor.
Velhasıl bu bahsettiğimiz kalbden maksat kan pompası olan kalb
değildir. Vücud-u manevinin hasleti / özelliği olan kalptir ki, bu kalb sırrına vakıf ve mazhar olana gönül ehli denir. İşte gönül ehli olan Hasan
Fehmi Hazretleri “Gönlümün kararı yoktur, her saatte, yani her zamanda
bir haldeyim. Çünkü kalbim her anda bir tecelli ile gerek Hakk’a gerek
halka dönüyor.” diyor ki, halk esması gönülde galip ve hakim olduğunda
313
mihnet, firkat hasıl olur, yani zorluklar ve ayrılıklar zahir olup, kula tesir
ederek onu etkiler. Vesselam.
Bazı mahrum bazı mağmum bazı mahkum olurum
Bazı gurbet bazı vuslat bazı cennet içreyim
Bazı gafil bazı cahil bazı alim olurum
Bazı ifrat bazı tefrit bazı evsat içreyim
Bazı şakir bazı zakir bazı mezkur olurum
Bazı kesret bazı vahdet bazı halvet içreyim
Vahdet, esma-yı ilahidir. Vahdet kalpte tecelli ederse, Hak galip ve
hakim olur ki, Hak alimdir, mezkurdur / zikredilendir. Kalbde halk
esması galip olursa, onun tesiri kulluktur. Kul ise zakir / zikreden olur,
cahil olur. Tefrit yani aşırılık eder. Evsat ki, bazen de orta halli olur.
Mağmum / üzgün, vuslat / kavuşma ve mahkumluk; bunlar hep kulluk
halleridir. İşte ‘bazı kesret bazı vahdet bazı halvet içreyim’ demek, gönlümde Allah, bazen halk esmasıyla tecelli eder, bende kesret hakim olur.
Bazen Hak esmasıyla tecelli eder, bende vahdet hakim ve galip olur ki,
bu tecelliler ilahi sevgiliyle olan vuslattan beni ayırıp alıkoymaz.
Demektir.
Bazı fakir bazı bahil bazı sehi olurum
Bazı zengin bazı şadan bazı hayran içreyim
Bazı zahid bazı zındık bazı sünni olurum
Bazı arif bazı ma’ruf bazı irfan içreyim
Bazı menfur bazı mergup bazı aşık olurum
Bazı giryan bazı üryan bazı seyran içreyim
Bazı inkar bazı ikrar bazı şekte olurum
Bazı havfsız bazı gamsız bazı müzeyya içreyim
Fehmi’nin halleri çoktur binde birin demedim
Bazı gökte bazı yerde bazı perde içreyim
İnsan-ı kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri, evvelki beyitlerin açıklamasında beyan edildiği gibi Allah’ın gönlündeki Hak ve halk isimleriyle, yani vahdet ve kesret tecellilerinin tesirini kastederek “Fehmi’nin
halleri çoktur binde birin demedim, bazı Hak tecellisi tesiriyle gökte, bazı
halk tecellisi tesiriyle yerdeyim.” buyuruyor. Cenab-ı Hak “ehad” tekli314
ğini kulunda, ya sırf aynı tevhid tecellisi ile ya da halk tecellisi ile zuhura
getirir. Ki, bu alemde kula düşen, daima Muhammedi bir kullukla
yaşama gayreti olmalıdır. Çünkü Hz. Peygamber Efendimiz: “Ey kalbleri
çevirici olan Allah’ım, benim kalbimi hidayet üzere sabit kıl.” buyurmuşturyor.
Allah, cümlemizi hidayetine mazhar kılıp, hidayetten ayırmasın.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
67
Bu aklın maverasından ki nurdan bir saray gördüm
İki alemde misli yok ki dünya ile ukbadan
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında ifade edildi ki, üç türlü akıl
vardır: Bir, akl-ı maaş, bu akıl dünyaya taalluk eder. İki, akl-ı mead ki
ukbaya yani ahirete taalluk eder. Cehennemden nefsinin halasını ister ve
cennetin nimetlerine mazhariyet arar. Üç, akl-ı kül yani aklı kamil’dir ki,
Hakk’a vasıl olan akıldır. Bu akla mazhar olan Allah’tan gayrı görmez.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Aklın maverasında, yani akl-ı
maaşın ve akl-ı mead anlayışlarının eremedikleri bir irfaniyete, keyfiyete
ulaştım. İki alemin, yani dünya ve ahiretin nimetleriyle mukayese edilemeyip, nurdan bir saray olan makam-ı insana mazhar olup onu gördüm,
yani insan-ı kamil mertebesine ulaştım.” diyor.
Nazar ettim ona, gördüm dışında mana-yı hikmet
İçinde türlü ni’met var gelir daim müheyyadan
‘Dışında mana-yı hikmet gördüm’ demek şöyledir: Allah, sıfat
tecellisiyle mutlak ve batındır, esma ve ef’al tecellisiyle ise zahir ve
mukayyettir. Bu itibarla, zahir olan her şey, yani mukayyet olan suretler,
batın olan sıfat tecellisiyle zahir olup, açığa çıkar. Müheyya, hazır
olandır; dış, açık/zahir olandır; iç ise batındır.
Ehl-i kemal, bu tecellileri meratib-i ilahi keşfi irfaniyetiyle tanıdığından, dışa, yani zahire de baksa, mana ve hikmet görür, yani her suretin
mukayyet bir teklikle açığa çıktığını müşahede eder. Çünkü hiç bir suret
diğerine benzemez. İçe, yani batına baktığında ise, cümle suretlerin
müheyyadan, yani hazır, mevcut ve batın olan Hakk’ın mutlakıyetinden
zahir olup, meydana geldiğini görüp müşahede eder. Vesselam.
315
Onun aşıkları nakşi okurlar ders-i maşuku
İçerler came-i aşkı şarab-ı layezaliden
‘Aşıkları nakşi okur ders-i maşuku’ demek; meratib-i insan mazhariyetiyle kamil insan olanların; aynen nakış yapan nakkaşın, nakışın her
bir düğüm ve ilmeğine arif ve vakıf olması gibi, zahir ve batın olan her
tecellide Hakk’ı tanıması ve arif olması demektir. İşte bu nurdan saray
olan insan-ı kamil müşahedesine ulaşanlar, layezal şaraptan içip de mest
olurlar. Yani bitip tükenmez ilahi aşka mensup olup da o aşk mazhariyetiyle sarhoş olup, ebediyen zevklenirler.
Onun ismi hakikattir ki masivadan ol paktır
Ona giren lamuhaftır ne kim ula ve uhradan
Kur’an-ı Kerim’de “O gün geldiğinde siz üç sınıfa ayrılacaksınız.
Biri uğurlulardır. (Ashabı meymene) Uğurlular ne iyi haldedir. Diğeri
uğursuzlar (Ashabı meş’eme). Uğursuzlar ne kötü haldedir. Ve (sabikun)
ileri gidenler, hedefe varanlardır. İşte (mukarribun) Allah’a yakın olanlar
onlardır” (Vakıa, 7-11) buyruluyor. İşte bunlar bu alem-i şahadette, yani
imtihan aleminde cümle insanların elde ettiği vasıflardır ki, bunların biri
uğursuz, yani ehli günahtır. İkincisi, uğurlu yani sevap ehlidir. Üçüncüsü
ise, yaratılışının yüce gayesi olan hedefe varıp da açık ve gizli şirkten
makamat-ı tevhid irfaniyetiyle arınmış, kendinin ve alemin mevcudiyetinde Rabbine kavuşmuş olan hakikat ehilleridir. Ki, onlarda gayriyet,
masiva olmaz.
Bu gibi Allah’ın veli kulları hakkında Kur’an’da “Haberiniz olsun ki
Allah’ın dostları için hiç bir korku yoktur. Onlar mahzun da olacak
değillerdir.” (Yunus, 62) buyruluyor. İşte dünya ehlinin, dünya nimetlerinden mahrumiyet korkusu, ahiret ehlinin cennet nimetlerinden nefsini
lezzetlendirememe endişe ve korkusu, ehl-i hakikat olanlarda bulunur
mu? Bulunmaz. Çünkü bu endişeler, masiva, gayriyet icap eder ki, ehl-i
hakikat gayriyetten arındığı için böyle korku ve endişelerden muaf olup,
onlar hakikat şehrinde Rabbi ile vuslat keyfiyetiyle yaşarlar, vesselam.
Onun zerrin libasından giyer uşşakları her an
Göremez haşa a’malar müberradır bu esmadan
Hak aşıkları, hakikat şehrinde yaşadıklarından, onlar hep
Hak’ladırlar. Onların elbiseleri, altından daha kıymetli olan kemalat,
marifet elbisesidir. Çünkü altın yalnız bu alemde geçerli olup başka
alemlerde geçmez. Ehl-i aşkın marifeti ise, cümle alemlerde geçerli
olduğundan kıymet ve değerine paha biçilmez. İşte cehaletle her bir esma
316
ve suretin nispet vücudunu var zannederek, Hakk’ın kendindeki ve cümle
varlıktaki mevcudiyetinden gaflet eden, Hakk’ın gafili ve Hakk’ın körü
olanlar, bu marifet elbisesini giyemezler, onu ancak Hak aşıkları giyer.
Demektir.
Çün esamada kalan kimse ne bilsin ol müsemmadan
Bakar gözü görür suret haber bilmez muammadan
Esmada kalan kimse ‘bu alemde Allah, esmaları ile zuhur eder, fakat
müsemma olan zat-ı ilahi ise mevhumdur’ anlayış ve itikadında olan ehl-i
tarikat ve ehli zahirdir. Bunlar bu itikatta olmakla beraber, bazı esmaları
halka olup zikrederler veya sayı ile tesbih ederler ve bu esmaların tesiri
ile hallenirler. İşte bu hallerini de, kulluğun yüce kemali olduğunu zannederler. Halbuki Cenab-ı Hak, bu alemde esmalarıyla zuhur ettiği gibi,
müsemma olan zatı ile de zahir ve mevcuttur. Kulluğun kemali ise, cümle
esmanın müsemması olup, her bir tecellide zahir ve mevcut olan zat-ı
ilahiye vuslat etmesidir. Bu itibarla ehl-i esma olan kimse, müsemma
olan zat-ı ilahiyi mevhum zannettiğinden, cümle esmada mevcut ve zahir
olan müsemmayı göremez. Çünkü onun müsemma olan Hakk’ın zatına
arif ve vasıl olabilmesi için, zikr-i daim uyanıklığıyla meratib-i tevhid
keşfi irfaniyetine mazhar olması gerekir. Bunu beyanla “Esmada kalan
kimsenin gözü bakar, eşya ve suret görür, müsemmadan, yani cümle
suretlerin aslı, hakikati olan zat-ı ilahiye vasıl olmadığı için müşkül
içinde kalıp, bu muammayı çözemez.” demektir.
Bu bir sahra-yı vahdettir ona herkes ayak basmaz
Sanır mısın sen ey Fehmi bilir herkes bu ahfadan
Sahra-yı vahdet, Hakk’ın sonsuz birliği, sınırsız-hudutsuz vahdetidir.
Bu vahdete ancak zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle ulaşılır. Başka türlü bu sahra-yı vahdete ayak basmak mümkün
değildir. Onun için, Hakk’ın bu eşyadaki ve cümle varlıktaki ahfasına /
gizliliğine ancak makamat-ı tevhidin müşahedesine ulaşan ehl-i kemal ve
ehl-i irfan vakıf olur. Herkes bu eşyadaki Hakk’ın gizliliğine / ahfasına
arif ve vakıf olamaz, demektir. Allahualem.
317
*
*
*
68
Gönül Allah’ı yad eyle müsemmasın şuhud eyle
Ol dilşikarı seyreyle bu mir’at-ı müreyyadan
Gönül ve kalb aynıdır. Kalb, Allah’ı yad etmek yani zikir etmek
içindir. Kur’an-ı Kerim’de “Allah’ın zikri ile kalbler mutmain olur;
dikkat edin / gözünüzü açın kalbler ancak Allah’ın zikri ile tatmin olur.”
(Ra’d, 28) buyrulmuştur. İşte bu ve benzeri ayetler, bizlere Hakk’ın yad
edilmesinin yani zikredilmesinin; isimlerinden Allah ismiyle, azalarımızdan ise kalb azasıyla olması gerektiğini beyan ediyor.
Çünkü “Allah” ismi makam itibariyle uluhiyetin ismidir. Esma itibariyle ise ism-i celaldir. Kalb ise Cenab-ı Hakk’ın beyti yani evidir.
Hakk’ın evi olan müminin kalbindeki gayriyet ve masiva muhabbeti,
ism-i celalle bertaraf olur ve o kalbde Allah muhabbeti hakim olur. Sonra
o gönülde makamat-ı tevhid irfaniyetiyle uluhiyetin yani Allah’ın tecelliyi ef’al, tecelli-yi sıfat ve tecelli-yi zat müşahedesi hasıl olur ki, cümle
esmanın müsemması olan Allah, bu tecellilerle şuhut edilir, görülür. Ve
Kur’an’ın “Yüzler vardır ki, o gün ışıl ışıl parlayacaktır. Rablerine bakacaklardır, O’nu göreceklerdir.” (Kıyamet, 22-23) beyanı tahakkuk eder.
İşte Fehmi Efendi Hazretleri, kendi gönlüne hitab ederek bizlere “Esma
itibariyle celalin, makam itibariyle uluhiyetin ismi olan Allah’ı zikret /
yad et ve müsemma olan uluhiyetin tecellilerini, gerek enfus gerek afak
müreyyasında / aynasında müşahede edip, gör.” diyor. Çünkü Kur’an’da
“Onlara enfuslarında ve afaklarında ayetlerimizi göstereceğiz. Ta ki, Hak
ayan-beyan belli olsun / görünsün.” (Fussılet, 53) buyrulmuştur.
Nedersin ol gözü çünkü biri iki görür daim
O görmez mahbubun yüzün yüzündeki mücelladan
Cenab-ı Hak, vahdet-i vücuddur. Yani vahdaniyetiyle hazır ve
mevcuttur. Bu görünen kesret / çokluk alemini, vahdet’in tecellileri
318
meydana getirmektedir. İşte kullara perde olup, vahit / bir olan Hakk’ı
göstermeyen, vahdetin tecellileri ile hasıl olan çokluğun,kesretin parlaklığı ve cilasıdır. Kul, kesret alemini oluşturan tecellilerin her birine müstakil vücut nispet ederek, cümle eşyanın mevcudiyetindeki vahdeti, yani
bir olan ilahi mahbubu, sevgiliyi göremez. Çünkü eşyaya ve kendine,
Hakk’ın varlığından ayrı vücut isnat ederek; cümle varlığı ve eşyayı
Cenab-ı Hak’tan gayrı zanneder. İşte böyle zan ehli olanlar, vahdet-i
vücut olan varlığı ikileştirerek, iki görürler. Bunu beyanla H.Fehmi
Efendi Hazretleri “Kendine ve eşyaya müstakil vücut nispet ederek, bir
olan varlığı iki olarak gören gözü ne yapacaksın? ‘Bir’ olan ilahi sevgiliyi görmeyen gözün, sana faydası olmaz.” diyor.
Kişi mahbubunu görse nikabsız onu seyretse
Tanır ol onu her yerde nice yüz bin musaffadan
Kul, ilahi sevgiliyi, yani Rabbini bir kere görüp seyretse, ondan
sonra her zamanda ve cümle alemlerde hep Rabbini görür ve seyreder.
Kendinin ve alemin varlığı, onun Rabbini görmesine nikab / perde olmaz.
Bu konuda ehl-i kemal şöyle bir misal vermiş: “Padişah tebdil-i kıyafetle,
yani kılığını kıyafetini değiştirip halkın arasına karışsa ve ‘ben
padişahım’ dese, ona kimseler inanmaz. Padişah böyle halk kıyafeti
giymez, pahalı kıymetli elbiseler giyer, onun padişahlık tacı, kaftanı olur,
derler ve böylece yanı başlarındaki padişahı görmezler. Fakat kim ki
padişahın sarayına girmiş, orada bizzat padişaha hizmet etmiş ve padişahı
yakından görmüşse, padişah hangi kıyafeti giyerse giysin, o kıyafetin
içindeki padişahı tanır.”
İşte, alemlerin padişahı ve her yerde mevcut olan Hakk’ı, kim ki,
meratib-i ilahi irfaniyetiyle görüp seyrederse, o kulun Rabbini müşahede
etmesine hiç bir tecelli perde / nikab olmaz. O Rabbini, cümle alemlerde
ve her bir tecellide tanır ve müşahede eder.
Kime ref-i hicap oldu gözü mahbubunu gördü
Ona sor mahbubun vasfın ki sorma gözü a’madan
Bir göz ki, eğer Rabbini görmediyse, hakikatte kördür / amadır.
Çünkü o hep eşyayı gördü, kendine ve aleme vücut nispet etti ve Rabbini
mevhum, yani görünmezlikle kaydetti. İşte ama olan böyle kimselere sen,
ilahi sevgiliyi nasıl bulup göreceğini sorma, çünkü o, kendi göremedi ki
sana nasıl tarif etsin. Sen nispet varlık hicabını / perdesini, fena-yı ef’al,
fena-yı sıfat ve fena-yı zat keşfiyle kaldırmış; tecelli ef’al, tecelli sıfat ve
tecelli zat marifetiyle, bu alemin mevcudiyetinde ilahi sevgiliyle
319
buluşmuş olan arif ve kamil kimselere, ilahi sevgiliye nasıl ulaşıp, vuslat
edeceğini sor; onlar Hakk’a vasıl olduklarından, sana Hakk’ı telkin ve
tarif ederek seni irşad edip aydınlatırlar. Demektir, Allahualem.
Ki maşuk ismine aşık olan bilmedi maşukun
Yüzün gören odur aşık sen aşkı sor o şeydadan.
Cenab-ı Hak kudsi Hadiste “..Muhabbet ettim halkı yarattım…”
diyor. Bu itibarla yaratılmış olan herkeste muhabbet, aşk muhakkak
vardır. Herkes muhabbetini / aşkını bir şekilde açığa çıkarıp, zahir ederek
yaşar.
Bazı tarikat ve cemaatlerde, Allah’ın bazı (Ya Hak, Ya Hay, Ya
Kayyum vb.) isimlerini zikrederek veya tesbih çekerek, Allah’a
muhabbet ederler ve aşklarını açığa çıkarırlar. Fakat andıkları ismin
müsemması olan Allah’ı bilmez ve görmezler. Yani ilahi sevgilinin
yüzünü görmeden, yalnız ismiyle avunup meşgul olurlar. Günümüzde
çeşitli etiket ve unvanlarla anılan tarikat ve cemaatler, bu şekilde tesbih
çekmeyi ve esmaları zikretmeyi kulluğun kemalatı zannettiklerinden,
ilahi sevgiliyi, maşuku görmekten mahrum ve mahcupturlar. İşte böyle
kimselerin Hakk’a olan aşkı, sevgilinin yüzünü göremeden, yalnızca
isminedir.
Hak aşığı olan bir kul, ancak zikr-i daim ve meratib-i tevhid irfaniyetiyle maşukunu, yani Rabbini görüp ona aşık olabilir. İşte bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri: “Her kim ki kendinin ve cümle alemin
mevcudiyetinde Rabbini müşahede ettiyse, o gerçek aşıktır. O, ismini
zikrettiği ilahi sevgilinin güzelliğini görerek aşkını açığa çıkarır. Eğer sen
de aşk-ı ilahiye mazhar olmak istersen, böyle arif ve ehl-i kemal olandan
aşk-ı ilahiyi sor.” Diyor ve devam ediyor: “Zikr-i daim ve makamat-ı
tevhid irfaniyetine mazhar olmamış, Allah’ın sadece isminden haberdar
olan kimselere sorma, çünkü onlar maşuk olan ilahi sevgiliyi kendileri
göremediler ki, aşkı sana nasıl tarif etsinler.” buyuruyor.
Hezaran mevcin içinde görünmez tal’at-ı derya
O bahri seyreden gözler payın aldı ‘ev edna’ dan.
Hezaran mevc, binlerce, sayıya gelmeyen deniz dalgası demektir. Bu
alemdeki dalgalar, cehaletle Hak’tan ayrı zannedilen nispet varlıklardır,
cümle eşyadır. Hakikat’te bunların kendi varlıkları yoktur. Cümle eşya ve
varlık olarak zannedilen, gayb-ı mutlak olan zat-ı ilahi mevcudiyetidir.
Bunu beyanla, zat-ı ilahinin her bir tecellisinin müstakil vücudu var
zanneden kimse, vahdet denizinin binlerce dalgasına vücut isnat etmekle,
320
denizin ‘Bir/vahdet’ olan hakikat ve mahiyetini göremez, böyle kimsenin
gördüğü ise, nisbet varlıklarının olduğunu zannettiği binlerce dalgadır.
Fakat hangi kul, dalgalara müstakil vücut nispet etmez de dalganın
vücudunun olmadığına arif olup, cümle dalgadaki görünen vücudun ‘tek
deniz’ olduğunu görürse, kulun ulaşabilecek olduğu en yüce kemale
ulaşır. Hatta Hz. Resulullah Efendimize mahsus olan ve ayette “ev edna”
yakınlığı olarak beyan edilen makama teberrüken dahi yükselerek, o
kemalat ve marifetten payını alıp, nasiplenir. Buyruluyor, Allahualem.
Bu dağ-ı Kaf-ı enfusta görenler murg-ı Anka’yı
Geçerler mavera-yı Kaf olan sevda-yı Anka’dan
İlm-i tevhid irfaniyetine ulaşamayan kimseler; Ehlullahın çeşitli
kitaplarında ve menkıbelerinde bahsettiği Kaf dağını ulaşılamaz,
bilinemez; bilenler ise geçmişteki büyük zatlardır, bu zamanda kimse bu
sırra vakıf olamaz, anlayışındadırlar. Fakat kim ki, mekteb-i irfanda
tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetine ulaşırsa, o kimse; kendi benliğinin, dağların en yücesi olan Kaf dağı olduğunun kemalat ve marifetine mazhar
olur. Böyle bir marifetle ruha mensup olanlar, murg-u Anka olarak da
vasf edilir ki, bunlar kendi benlik ve suret Kaf’ının hakikatine ulaşıp,
cümle eşyanın sırrı mahiyetine ermiş olanlardır. İşte böyle bir marifete
mazhar olanlar, Kaf dağı bu gün bilinmez, onu geçmiş büyükler bilirdi
anlayışından geçerler, böyle bir anlayış ve zandan uzak olup, böyle ifadelerde bulunmazlar. Çünkü onlar, tevhid mertebelerinin irfaniyetiyle
kendi nefs Kaf’ının murg-ı Anka’sı olmuşlardır. Allahualem.
O bahr-ı ab-ı hayattan içenler oldular hep hay
Ki Hızr’a oldular hemdem beka buldular ifnadan
Ab-ı hayat, ölümsüzlük suyu, içeceği demektir. Ab-ı hayat, ancak
Hızır’dan içilir ve kim içerse ölümsüz olup ebediyen Hakk’ın varlığıyla
beka bulur. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Ab-ı hayat ab-ı tevhiddir.” diyor. Yani ab-ı hayat tevhid-i hakiki keşfi irfaniyeti demektir.
Hızır ise, zamanın kamil mürşididir; ab-ı hayat olan zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid marifeti ancak onun irşadıyla hasıl olur.
Her kim ki, zamanın Hızır’ı olan kamil mürşidi bulur da onun irşadıyla zikr-i daim ve makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetine mazhar olursa,
onun kendi nispet varlığı kalmaz. O tecelli-yi ilahiye mazhar olur ki,
Allah’ın tecellisine kavuşan kimse, ölümsüzlükle şereflenir ve Hakk’ın
varlığıyla ebediyen var olup, bekabillah marifetine mazhar olur.
321
Yine ol cilve-i mahbub muhatap oldu karşımda
Mukavves kaşların oku yaralar açtı bağrımdan
Mahbubun, sevgilinin mukavves / yay gibi olan kaşları: İlahi sevgilinin bir kaşı sırf tevhid tecellisidir. Bir kaşı da halk yüzüdür, ki bu,
görünen alem-i kesrettir. Tecelli, açığa, meydana çıkmak demektir.
Allah’ın tecellileri, ya aynı sırf tevhiddir, ya da halk kesretiyledir.
Allah’ın halk olan kesret tecellisi, bir celal diğeri celal olan iki ana büyük
isminin tesiriyle olur. Ki, Cemal tecelli kula tatlı gelir. Celal ise yakıcıdır,
kula tatlı gelmez, acıdır, acıtır.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, “Aynı sırf tevhid ve kesret-i
halk olan kaşlarından mahbubum cilve etti, yani ilahi sevgilim bana
tecellileriyle göründü, kesret tecellisinin celal tesiri olan oku, beni yaraladı, üzdü.” diyor.
Bilirim maşukum daim benimledir değil gayrı
Niçin eder gönül zarı uzak değil visalinden
Kul, varlık itibariyle Hakk’ın varlığından gayrı değildir. Kul bu
irfaniyete mazhar ve arif olsa da, unsur beden itibariyle bu alem-i
kesretin, yani tabiatın tesirinde olur ve soğukta üşür, sıcakta yanar, hasta
olur, acıkır, uykusu gelir vb. İşte bunlar, kulun unsur bedeniyle bu
alemde muhatap olduğu tesirlerdir. Bir kimse peygamber olsun, veli
olsun, alim olsun, cahil olsun; beşer olması itibariyle bu tesirlerin etkisendedir.
Peki, vücut Hakk’ın olduğu halde bu tesirler nedir? Denirse, bunun
cevabı şöyledir: Cümle vücut vücudullahtır ve gayrisi yoktur. Vücudun
zuhuru olan kesret alemi dediğimiz halk, isimlerden meydana gelir ve
alem dediklerimizde hep isimler demektir. İsmin vücudu yoktur, çünkü
Müsemma olan zat’ın zuhurudur. Ancak ismin tesiri vardır ki, her isim
açığa çıkarken kendi özelliğinin tesiri ile zuhur eder. Soğuk ismi, soğukluğuyla tesir eder, sıcak da isimdir, sıcaklıkla tesir eder, uyku ismi
uykuyla zahir olup tesir eder vb. Bu itibarla kul da bir esmaya mazhar
olup, aciz ve müteessir olduğundan, bu tesirlerden müteesir olup
etkilenir. Bu itibarla kulun vücudu Hak’tır, kul Hakk’a arif ve vasıl olup,
Hak’tan gayrı görmese de, esma mazharı olduğundan, bu kesret alemindeki cümle tecellilerin tesirinde olur. İşte Fehmi Efendi Hazretlerinin
“Sevgilimden ayrı olmayıp vuslatta olduğum halde, niçin gönlüm zar
eder, inler de üzülürüm?” Buyurmasının izah ve anlamı budur.
Allahualem.
Bu aşk zincirini Fehmi ezelden taktı boynuna
322
Şikayet eylemez asla ki razı oldu halinden
Her insanın halkiyeti, yaratılışı Allah’ın aşk ve muhabbetiyledir. İşte
her kim ki, yaradılışından kendinde var olan bu muhabbeti, kamil mürşidin telkin ve irşadıyla, muhabbetullaha yani ilahi aşka dönüştürüp de
maşukuna terakki ettiyse, o kul hep maşuku olan ilahi sevgiliyle beraber
olur. Aşığa maşukla beraber olmasından daha ziyade zevk, keyif olur
mu? Olmaz. Bu itibarla aşık bu halinden asla hiç şikayet etmez. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Aşk-ı ilahiye mazhar oldum, bu
halimden razıyım, asla şikayet etmem.” diyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
69
Senin ismin biri Ahmed çü geldin aleme rahmet
Sadakatle sana biat eden dönmez misakından
Hz. Peygamber Efendimizin isimlerinin her birinin ayrı bir güzelliği
ve hikmeti vardır. ‘Ahmed’ ismi de Hz. Resulullah’ın ilmi hakikat zuhurundaki ismidir. Kul ilmi hakikat irfaniyetiyle hakikat-i ilahiye ulaşırsa, o
Resulullah’ın Ahmedi, yani Ahmed ismiyle zahir olan rahmetine de
mazhar olur.
Bu itibarla Mürşid-i kamilin tevhid-i hakiki irşadında, Hz.
Peygamber Efendimiz, Ahmed isminin yani Ahmedi rahmetiyle mevcut
olduğundan, kamile biat edip de onun tevhid-i hakiki irşadına mazhar
olanlar, Hz. Resulullah’ın Ahmedi rahmetine kavuşmuş olur. Misak,
ahitleşmek, sözleşerek anlaşmaktır. Her kim kamil mürşidle ahitleşir de
bu ahitleşmeye sadık kalırsa, o salik, Ahmedi rahmet mazhariyetini ebediyen terk etmez.
Hayat bahşeyledin nice ölüler eyledin ihya
Dirileri fenafillah uyandırdın niyamından
Hz. Resulullah “İnsanlar uykudadır, öldükleri zaman uyanırlar.”
buyurdu. Bunun üzerine ashab ‘Ya Resulullah, uyuyan kimse zarardadır.
Bu zarardan kurtulup, uykudan uyanmak için ne yapalım?’ diye sordu.
Peygamber Efendimiz de “Ölmeden evvel ölün. Ben size ölmeden evvel
ölmüş olup da sizin gibi gezen, yiyen, içenlerden birini göstereyim.
Ebubekir’e bakın; o onlardandır.” buyurmuştur. İşte bu alemde cehalet ve
323
zanla meşgul olup, kendi nefsindeki ve mevcuttaki Rabbinden gafil
olanlar, hakikatte ölüdürler, nice hakikatin ölüsü olanlar, Ahmedi rahmetle ihya olup dirildi ve fenafillah irfaniyetiyle gafletten uyanıp,
ölmeden evvel ölerek Hakk’a kavuşarak ebedi diriliğe ulaştılar.
Demektir.
Senin ol bahr-ı ilminden bilenler bildi bir zerre
İçenler içti bir katre şarab-ı has zülalinden
Senin bahr-i ilmin; senin ilim denizin demektir. Bu ilim denizi,
Hakk’ın hidayetinin baş mazharı Hz. Resulullah Efendimizdir. Peygamberler ve veliler, Hz. Resulullah’ın baş mazharı olduğu hidayetten nasiplenerek, tebliğ ve irşada bulunurlar.
İşte her zaman ve bugün dahi insan-ı kamil olan velinin irşadı, bu
hidayet üzeredir ki, bu irşada muhatap olan her salik, kabiliyetine göre bu
hidayet zuhurundan istifade eder. Şarab-ı has zülal, katkısız, has içki
demektir. Katkısız şarap, ilm-i tevhid-i hakiki irfaniyeti olup, o
irfaniyetten nasiplenenler katkı olan cümle masivadan, gayriyetten arınıp
hep Hak’la olmak zevk ve sarhoşluğuyla yaşarlar.
Vücud-ı kabr-i kuddusü ziyaret edene müjde
Şefaatin olur vacib işittiler lisanından
Hz. Resulullah “Her kim benim kabrimi ziyaret ederse ona şefaatim
vacip olur.” buyurmuşlardır. Bu hadisin anlamı batın ağırlıklıdır. Çünkü
bu hadis-i şerif zahir anlamıyla değerlendirilirse Hz. Peygamberin kabrinin olduğu coğrafyada ve Medine şehrinde yaşayanlara bir avantaj olur
ki, bu ilahi adalete terstir.
Bu hadis-i şerifin batın anlamı ise: Nur-u Muhammed her kimde
mevcut ve zahirse kudsi kabir, o kimsenin suret varlığıdır ki, zamanın
insan-ı kamili demektir. İşte Nur-u Muhammed mazharı olan böyle bir
insan-ı kamil olan veliyi, kim ziyaret edip bulur da onun irşadına mazhar
olursa, o da Nur-u Muhammed’den nasiplenerek; şirk, isyan, günah vb.
manevi hastalıklardan kurtulup şifa bulur, şefaate mazhar olur.
Hitab-ı bezm-i ezelde görenler gördüler yüzün
Ol şemsten bedr olanlar geçerler hep masivasından
Hitab-ı bezm-i ezel; ruhlar alemindeki Cenab-ı Hakk’ın “Ben sizin
Rabbiniz değil miyim…” (Araf, 172) hitabıdır. Bu hitabın tekrarı bu
alemde, Nur-u Muhammed’in mazharı olan kamilin irşadıyla yapılır.
Bunu beyanla “Ben senin Nur-u Muhammed yüzünün zuhurunu, kamilin
324
irşad aydınlığında gördüm. O güneş gibi olan aydınlığından nasiplenerek
irşad olanlar bedir / ayın on dördündeki gibi parlayıp Nur-u Muhammed
mazhariyetiyle cümle masivadan / gayriyetten geçip kurtulurlar.” Buyruluyor.
O kabr-i manevi içre vücudun görseler zühhad
Atardı şem’a pervane gibi canın ferahından
Zühhad; zahidler demektir. Zahidler; fazla ibadet yaparlar, şekil ve
suret düzerler, kendileri gibi olmayanları beğenmezler, herkesi eksik
fakat kendilerini beğenip bu hallerini kemalat bilirler. İşte “Bu günkü
kamilin suretinden zahir olan irşadla, Nur-u Muhammed aydınlığını
zahidler bir görseler, zahidliklerini terk edip pervane gibi, yani fütursuzca
ve cesaretle o irşad irfaniyeti aydınlığına, sevinç ve neşeyle
atılırlar.” buyruluyor.
O kabri bildiler Fehmi cihanda ancak arifler
Şefaat buldular onlar kim o sultanla likasından
Nur-u Muhammed mazharı ve kabr-i kuddus-i manevi olan kamil
mürşidin şahsını, her zamanda ve bugün, ancak arifibillah, yani Allah’a
arif olanlar bilirler. Ve onlar, Nur-u Muhammed sultanının kemalatından
irşad olup istifade ederler, cümle şirk, isyan, günah vb. manevi hastalıklardan kurtulup, marifetullahla şefaat bulurlar. Demektir.
325
*
*
*
70
İlahi feth-i bab eyle künuz-ı ilm-i hikmetten
Muhabbet kıl derunumda mücella eylesin irfan
“Ey Allah’ım, ilim ve hikmet hazinesinin kapılarını bana aç.”
demektir. Ki ilm-i hikmet; halkın, yani eşyanın iç yüzünü, hakikatini
bilmek ve arif olmaktır. Onun için Hz. Resulullah Efendimiz ‘'Ey
Allah'ım bana eşyanın iç yüzünü bildir.'' buyurmuştur. Bu itibarla “Ey
Allah'ım, ilim ve hikmet hazinelerinin kapılarını bana aç, bende ilahi
muhabbetin, aşkın zuhura gelsin ki, ben de meratib-i ilahi irfaniyeti
aydınlığına kavuşup, ehl-i irfan, yani arifibillah olayım.” demektir.
Nidem ben gayre muhabbet çu sensin maksad-ı aksa
Mukaddes mahbubum sensin bu gözler hüsnüne hayran
Ben yaradılışımın, kulluğumun yüce gayesinin; seni bulmak, sana
kavuşmak olduğunun farkındayım, bilincindeyim. Ben gayriyete
muhabbet etmem, sen benim kutsal ve bütün noksanlardan münezzeh
olan ilahi sevgilimsin. Gözlerim senin güzel vechini / yüzünü gördü,
senin güzelliğine hayranım, tutkunum, buyruluyor.
O bir göz ki sana baktı nice gayre bakar bilmem
O nur ki nur-ı vahiddir görür senle seni her an
326
Bir kimse, meratib-i ilahi keşfi irfaniyetiyle Hakk’ın birliğine ulaşıp
vahdet-i vücuda vasıl olduysa, onun gözü gayriyet görmez. Çünkü
Hakk’ın varlığından gayrı varlık olmadığından, Hak kendi vahdetinde,
birliğinde kendini yine kendi görür. Sahabe, Hz. Resulullah Efendimizin
miraçta Hakk’ı görmesini konuşurken, kimi Resulullah baş gözü ile
Hakk’ı gördü dedi; kimi kalb gözü ile Hakk’ı gördü, dedi. Hz. Ayşe
validemiz ise “Hz. Resulullah ne baş gözüyle ne de kalb gözüyle gördü,
miraçta Hak, Hakk’ı gördü.” buyurmuşlardır.
Hz. Pir Efendimiz, Hz. Ayşe’nin “Hak, Hakk’ı gördü.” beyanını
“Rububiyeti ile rububiyetini görmesidir.” diyor. Çünkü rububiyetin
zuhuru mevcudata mahsustur ki, mevcutta her ne zahir olursa rububiyetle
zahir olur. Bu itibarla görünen de gören de rububiyettir. Bu itibarla
meratib-i ilahinin nuru, aydınlığıyla irşad olan kulun nazarında gayriyet
olmayıp, hep vahdet olduğundan, her an Hakk’ın rububiyeti, rububiyetini
görür ki, bu beyan ediliyor.
Kani bir dil seni ansın kani bir can seni bulsun
Kani bir göz seni görsün gören de sensin ey canan
Ey ilahi sevgili; hangi bir gönül seni zikr-i daimle zikrederek uyandıysa, hangi bir kul nefsini bilip de seni bularak ve sana vuslat ettiyse, o
kimsenin kendine ve halka nispetle sıfatları olmaz; yani hayatı, ilmi, iradesi, kudreti, görmesi, işitmesi, kelamı ve tekvini olmaz. Çünkü bu cümle
sıfat-ı sübutiyenin mevsufu, ilahi sevgili olan Allah’tır. Bu itibarla Fehmi
Efendi Hazretleri Hakk’a vasıl olduğundan “Kulun cümle sıfatlarında ve
görmesinde mevsuf sensin. Kulun gözünden, sen yine kendini görürsün,
ey ilahi sevgili!” diyor.
Hüdaya hangi dillerle seni zikreylesin kullar
Seninle nutkeder diller seninle görür ol aynan
Ey hidayetin kaynağı, hidayet verici olan Allah'ım, makamat-ı tevhidin marifeti hidayetine mazhar olanlar, kulun fenasına / yokluğuna
ariftirler. Yok olan, seni nasıl zikredebilir. Kulun cümle sıfatlarında
mevsuf sensin, her dilin mazhariyetinden nutkedip konuşan ve
zikredensin. Her göz mazharından görende sensin ki, diller seninle zikreder, gözler seninle görür.Buyruluyor.
Evvel ahir ve batınsın kamu esmada zahirsin
Münezzehsin bilinmekten nice bilsin seni ifnan
327
Kur’an-ı Kerim’de “Hüvel’evvelü vel’ahirü vezzahirü velbatın… / O
evvel / ilk, ahir / son, zahir / apaçık ve batındır / gizlidir.” (Hadid, 3)
buyrulmuştur. Evvel, ilk olandır, zahir ise apaçık ve aleni olandır; batın,
iç ve gizli olandır, ahir ise son olandır.
Ehl-i kemal, vahdet-i vücuttaki evvellik, zat-ı ilahidir; ahirlik esmayı ilahidir; batınlık sıfat-ı ilahidir; zahirlik ise ef’al-i ilahidir, demişlerdir.
Peki Hakk'ın vahdet-i mevcudiyeti böyle olunca kullara ne kalır? Kullara
ancak yokluk kalır ki, kul bilse de bilmese de yokluktadır, fanidir. Fani
olan, var olanı bilebilir mi? Bilemez. Varlığı, yine var olan bilir. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Kulların seni bilmesinden
münezzehsin, yani fani / yok olan, var olanı bilemez.” diyor. Çünkü
Kur’an’da “…şüphesiz / kuşkusuz Allah bilir, siz ise bilmezsiniz.” (Nahl,
74) buyrulur.
İlahi cud-i fazlından kerem kıl bizlere vuslat
Cemalinle müşerref kıl olalım sahib-i heyman
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “Aşkın üç mertebesi vardır:
bunlar Aşk, vahle ve heymandır ki, aşık, bütün mevcudiyeti ile maşukuna teveccüh edip yönelirse, ona aşk, o aşkın sahibine aşık denir. Aşık
bütün mevcudiyetiyle maşukuna yöneldikten sonra kendinden geçerse,
bu hale vahle denir. Aşık bütün mevcudiyetiyle maşukuna yönelip ve
kendinden geçtikten sonra maşukunu, ilah, sevgiliyi kendinde müşahede
ederse bunada heyman denir.” buyuruyor.
İşte arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri, yüksek bir marifet ve
kemalatla dua ederek, “Ey Allah'ım, senin yüce faziletinden, karşılıksız
vericiliğinden bana ikram et ki sana kavuşayım. Güzelliklerinle, güzel
yüzünle beni şereflendir, aşk-ı heyman mazhariyetiyle seni kendimde
müşahede edeyim.” diyor.
Tecelli-yi cemalinle münevver eyle kıl mağfur
Ki ben yokta zuhur et sen çu sensin cümleye sultan
Ey ilahi sevgili, ben sana aşık fenafillah olmuş bir kulum. Sen ise
cümle alemde ve bende mevcut ve var olansın, cümle alemlerin
melikisin, padişahısın. Beni bağışla, kusurlarımı affet. Yokluğum kulluğumda, cemalinle yani güzel yüzünün tecellisiyle zahir ol. Çünkü senin
her şeye gücün yeter, sen her şeyde hakimsin, alemlerin sultanı ve
hükümdarısın! Demektir.
Senindir zir u ve bala senindir hem ve mafiha
328
Ki senden gayrı yok asla muhitsin Arş’ı ya Rahman
Kur’an-ı Kerim’de “O Rahman olan arşı kuşattı…” (Taha, 5) buyrulmuştur. Allah, Rahmaniyeti ile umumu, her şeyi kuşatmıştır. Çünkü
Rahman; esmanın başı, anası olan celal ve cemal isimlerinin ihatasıdır.
İşte alemler dediğimiz her şey olan yerler, gökler ve arasındakiler, hep
esma-yı ilahiyedir. Cümle esma celal ve cemal ana isminin tesiri ile zahir
olup açığa çıkar ki, celal ve cemalin cümle esmayı tesiriyle ihata ederek
kuşatması Rahmaniyettir.
Hz. Pir Efendimiz “Rahman naam icadına hastır.” buyurmuştur.
Yani her şey, her tecelli Rahmaniyet kuşatmasıyla gıdalanıp zinde olur,
demektir. Bu itibarla “Ey ilahi sevgili, senindir yerler, gökler ve arasındakiler. Cümle varlıkta mevcut sensin, alemler asla senin gayrın değildir.
Sen Rahmaniyetinle arşı, yeri, göğü ve arasındaki her şeyi ihata ettin.”
Buyruluyor.
Rahimsin şüphe yok asla habibin oldu müsemma
Onunla cümle arifler buluptur suret-i insan
Kur’an’da “Rahim’dir O... (Fatiha, 3) buyrulmuştur. Cenab-ı Hak
rahmet-i Rahmaniyetiyle nasıl umumun icadına, yani dünya ve ahirete
has olup da geneli, umumu ihata etmişse, Rahim rahmetiyle ise özeldir.
Rahmet-i Rahim, müminlere ve ahirete mahsustur. Bu anlamda Hz. Pir
Efendimiz “Rahim, ahiretin icadına hastır.” diyor. Ahiret, imanın
şartından biri olup, müminin vasfıdır. Kur’an-ı Kerim’de “O, müminlere
karşı Rahim’dir.” (Ahzab, 43) buyrulmuştur.
Bütün peygamberlerin tebliğinin genel amacı, kulların Allah ve
ahiret imanıyla mümin olup, amel-i salih işlemeleridir. Mümin hidayete
mazhardır ki, Kur’an'da müminden, bir de gerçek müminden bahsedilir.
(Enfal, 4) Mümin, imanın ve İslam’ın şartlarına inanıp da şeriata tabi
olandır. Gerçek mümin ise, şeriata uymakla beraber iman-ı hakiki ile
halkiyetinin gayesini bulmuş, meratib-i ilahi irfaniyetiyle makam-ı insana
kavuşmuş olan, insan-ı kamildir. Gerek mümin, gerekse gerçek mümin,
hidayetin mazharıdırlar. Hidayetin baş mazharı ise, Hz. Resulullah
Efendimizdir. Kur’an’da “And olsun, içinizden size onurlu bir Resul
gelmiştir. Sizi rahatsız eden her şey O’nu da üzer, üstünüze çok hırslıdır /
düşkündür. Müminlere rauf ve rahimdir.” (Tevbe, 128) buyrulmuştur.
Hadis-i şerifte ise “Allah beni nurundan, müminleri de benim nurumdan
yaratmıştır.” buyruluyor. İşte bu yaradılışa mazhar olan müminlerde Hz.
Resulullah’ın ahlak ve tabiatı hakim ve galip olduğundan onlar, makam-ı
insanı bulup insan-ı kamil olurlar. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri
“Rahimiyetine habibin Hz. Muhammed (sav) müsemma oldu. Onun baş
329
mazhar olduğu hidayetle de, cümle arifler makam-ı insanı bulup, insan-ı
kamil oldular.” diyor. Allahualem.
İlahi hacetim senden bu Fehmi’ye nazar kıl sen
Elimden tut de ‘ya abdi’ ki sensin lutfu çok mennan
Fehmi Efendi Hazretleri, büyük bir vukuf ve marifetle yaptığı duasının sonunda diyor ki: “Ey Allah'ım! beni kolla, bana bir nazar et, sen
bol bol karşılıksız verensin. Lütuf ve ihsan edersin, bana da kulluğunu
lütfedip, beni kulluğuna kabul et.” diyor. Çünkü alemlerin iftiharı olan
Hz. Resulullah Efendimiz “Şunu biliniz ki, ben Allah’ın kuluyum. O
halde bana Allah’ın kulu ve resulü deyin.” buyurmuştur.
Allah, cümlemizi Fehmi Efendi Hazretlerinin bu beyitlerdeki duası
ile dua edenlerden eyleyip, bu marifet ve kemale mazhar kılsın. Amin
*
*
*
71
Her nefeste Hakk’ı zakir olmayan
Dedi Hak Kur’an’da ona ‘gafilan’
Kur’an’da: “…ayakta iken, otururken ve yatarken Allah’ı
zikredin…” ( Nisa, 103) ve “Aklını işleten gönül ehli o kişilerdir ki;
ayakta, otururken, yatarken daima Allah’ı zikrederler.” (Al-i İmran, 191)
buyrulmuştur.
Bu beyanlardan da açıkça anlaşıldığı gibi Cenab-ı Hak; ayakta, otururken ve yatarken, yani her nefeste daim zikirle kendisinin zikredilmesini, hem örnek gösteriyor hem de emir ve tavsiye ediyor. Bir kulun
ayakta olmak, oturmak ve yatmak olan hal ve pozisyonundan başka bir
hali olmadığı için, nefes alıp verdiği her ahval ve şartta, zikr-i daimle
Allah’ı zikretmesi buyruluyor. Zikr-i daim haricindeki ibadetler, bir kulu
o yaptığı ibadet müddetince gafletten uyandırır, o ibadetten sonra ise yine
kulda gaflet galip olur. Fakat daim zikir, kulun her zaman her yerde
uyanık olmasını sağlar. Bir kimse kusuru, günahı ancak gafletteyken
işler. Bunun için kulun ideal uyanıklığı, her nefeste zikr-i daim uyanıklığıdır.
Yine Kur’an’da “Rabbini içten yalvararak ve gizlice sesini yükseltmeden sabah akşam zikret, gafillerden olma.” Beyanı vardır. Fehmi
Efendi Hazretleri, bu ayete atıfta bulunarak ‘Zikr-i daimle her nefeste
330
Hakk’ı zikretmeyenleri Kur’an, gafil olarak vasf etti.’ diyor. Çünkü zikr-i
daimle gafletten uyanan bir kulun uyanıklığı ebedi olup, gerek bu alem
gerekse ahirette ve cümle alemlerde, daim zikrin uyanıklığı devam eder.
Hadis-i şerifte “Allah, bir kulun kalbini zikrullahla kurdu mu bir daha
durdurmaz…” buyrulmuştur. Daim zikir haricindeki, namaz, oruç vb.
ibadetler, bu alemde unsur bedenle yapılıp, berzah ve ahirette
olmayan,yapılmayan ibadetlerdir. Bu itibarla zikr-i daim, kulun var
olduğu cümle alemlerde yapılıp devam eden ibadet olmasıyla büyük
ibadettir. Bunu beyanla Kur’an’da “Kitaptan sana vahyedileni oku,
namazı yerine getir. Çünkü namaz çirkinliklerden ve kötülüklerden alıkoyar. Elbette ki zikrullah en büyük ibadettir.” (Ankebut, 45) buyrulur.
Velhasıl her nefeste daim zikir uyanıklığı ebedi bir uyanıklıktır. Bu
alemde zikr-i daimden mahrum olanın gafleti de ebedi bir gaflet olup, bu
gaflet, bu alemde olduğu gibi ahirette ve cümle alemlerde de devam eder.
Çünkü Kur’an’da “Bu dünyada ama / kör olan ahirette de kördür…”
(İsra, 72) buyruluyor.
Soyunup bahr-ı fenaya dalmayan
Cahilandır cahilandır cahilan
Bahr-ı fena; yokluk denizi demektir. Ehl-i kemal, kulun yaratılmasının yüce gayesini, kulun kendine ve aleme nispet ettiği varlıkların yokluğunu / fenasını müşahede etmesi içindir, demişlerdir. Yokluk denizi
denilen fenafillah irfaniyetidir ki, ona ancak makamat-ı tevhid müşahedesiyle ulaşılır.
Meslek-i Resul’de Melamilik, fenafillah irfaniyeti ve Hz. Peygamber
Efendimizin ahlakıyla ahlaklanmak olarak tanımlanır. İşte fenafillah
keşfi irfaniyetinden mahrum olmak, başka ilimlerin alimi olunsa da,
hakikate göre cehalettir. Bu cehaletle kulun; kendinde ve cümle alemin
mevcudiyetindeki Hakk’ın tecelli-yi ef’al, tecelli-yi sıfat ve tecelli-yi zat
müşahedesinden mahrum ve mahcup olmasından, üç defa cahildir,
cahildir, cahildir, buyrulmuştur.
‘Fakru fahri’ devletine yol bulan
Arifandır arifandır arifan
Hz. Peygamber Efendimiz, üç defa ‘el fakru fahri / fakirlik benim
iftiharımdır.’ buyurmuştur. Burada ifade edilen fakirlik, zahir anlamdaki
mal-mülk fakirliği değildir. Çünkü Hz. Resulullah zahiren zengin olup
tüccarlık yapardı. Kur’an’da “Seni fakir buldu da zengin etmedi mi?”
(Duha, 8) buyrulur ki, Hz. Peygamber mal-mülk yönünden fakirdi, fakir331
likten hasır üstünde yatardı, ekmek bulur katık bulamazdı demek, bu
ayetin beyanını inkar olup, Hz. Resulullah’a iftiradır.
Hz. Peygamberin iftihar ettiği fakirlik, nispet varlığı itibariyledir,
yani fenafillah fakirliğidir. Bugün dahi her kim fenafillah irfaniyetine
ulaşırsa, o da Hz. Peygamber Efendimizin öğünüp iftihar ettiği fakirliğe
mazhar olur. Bu fakirliğe mazhar olmak, tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat ve
tevhid-i zat keşfi irfaniyetiyle arif olmakla ancak mümkün olduğu için,
üç defa ‘ariftir, ariftir, ariftir’ buyrulmuştur.
‘Selsebil tesnim rahik’ten mest olan
Muhibbandır muhibbandır muhibban
Selsebil tesnim rahik; Kur’an’da beyan edilen cennet içkileridir.
Mest olmak, sarhoş olup kendinden geçmek demektir. Muhip ise, seven
demektir.
Cennetler ikidir: Biri amel cenneti ki, alem-i ahirette kulun amel-i
salihle yani yaptığı güzel amellerle girecek olduğu cennettir. Diğer
cennet ise cennet-ül irfan olup, ehl-i zikir ve ehl-i kemal, bu alemde
cennet-ül irfana dahil olurlar ve bir daha oradan ebediyen çıkmazlar.
Onlar hangi alemde olurlarsa olsunlar daima irfan cennetiyle gıdalanıp
zevklenirler. Kulun irfan cennetine girmesi için sel sebil olan cennet-ül
ef’al, tesnim olan cennet-ül sıfat ve rahik olan cennet-ül zat zevk ve
muhabbetiyle mest olup kendinden geçmesiyle mümkün olduğundan, üç
defa ‘muhibbandır’ buyrulmuştur.
Ol beka iklimine azmeyleyen
Bu fenaya uğradı her salikan
Hadis-i kudside ‘Ey kulum! Sen fena / yok olmadıkça bana kavuşamazsın, ben tecelli etmedikçe sen yok olamazsın.’ Buyrulmuştur. Bir
kimse, Cenab-ı Hakk’a kavuşacağım. Rabbim, beni O’na kavuşayım diye
yarattı anlayışına ulaşırsa, onun beka iklimine, yani Rabbine kavuşup,
Rabbiyle ebediyet bulması için, mekteb-i irfan saliki olup, fenafillah
keşfi irfaniyetine mazhar olması gerekir. Salik ancak o zaman beka
iklimine, yani ebediyete ulaşıp Rabbine kavuşurak Rabbi ile yaşayarak
bekaya ulaşır.
Vuslat-ı maşuk ola değil asan
Canı kurban eyledi hep aşıkan
Maşuk; aşık olunan, sevgili demektir. Ki, ilahi sevgiliye kavuşmak
kolay değildir. Hak aşıkları, ilahi sevgiliye kavuşmak için can kurban
ettiler; yani fena-yı ef’al, fena-yı sıfat ve fena-yı zat keşfi irfaniyetiyle
nispet varlıklarını terk ettiler. Buyruluyor.
332
İrfan-ı cennete nail olmağa
Sevdiğin infak eyledi salikan
İrfan cenneti, kulun mevcuttaki Rabbi ile kavuşmasından hasıl olan
mutluluğun zevk-i keyfiyetidir. Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri
“Bu alemde nefse en tatlı gelen mal-mülk sevgisi, aile efradı sevgisi ve
can sevgisidir.” diyor. Bu sevgiler, kulun nispet varlığını meydana
getirip, onu Rabbinden ayıran dünyası ve perdesi olur. Hakikate göre mal
sevgisi, kulun nispet-i ef’alidir. Ev halkının sevgisi nispet-i sıfattır, can
sevgisi ise nispet-i vücuttur. İşte cennet-ül irfanda Rabbine kavuşan
salikler, daim zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle, nefsin
sevdiği bu nispet varlıklarını dağıtıp infak etmişlerdir. Yani fenafillah
keşfiyle yokluğa ulaşmışlardır ki, bu beyan ediliyor
Ol cemal-i pakine bülbül olan
Meskeni olur onun bağ-ı cinan
Cemal-i pak; Rabbin güzel yüzüdür. Kul, ancak Rabbine kavuştuğunda cemal-i pakini, yani Rabbinin güzel yüzünü görüp müşahede eder.
Bunu beyanla Kur’an’da “Yüzler vardır o gün parıltılı Rabbine doğru
bakan...” (Kıyamet, 22-23) buyrulur. Hak aşıkları, işte bu güzel yüzün
tutkunu olup, o aşk ve muhabbetle yaşarlar, onların cenneti budur. Bir
kul, daim zikirle uyanıp makamat-ı tevhid irfaniyetiyle Rabbine kavuşursa, o Rabbinin güzel yüzünü görür ve cennet-ül irfan bağ ve
bahçesinin bülbülü olup, o meskende ebediyen yaşar. Demektir.
Yandı Fehmi şems-i zatın narına
Yakmaz artık o cehennem bigüman
Alem-i ahirette, amel cennetine ve cehenneme muhatap olanlar; bu
alemde nispet varlığından geçemeyip kendini ve cümle alemi, zat-ı ilahi
mevcudiyetinin gayrisi zannedenlerdir. Bu kimseler yaptıkları işler ve
ürettikleri değerler karşılığında, ahirette nispet varlıklarıyla amel cennetine ya da cehenneme muhatap olacaklardır.
Fakat bu alemde fenafillah irfaniyetiyle nispet varlıklarını ifna / yok
ederek zat-ı ilahiye vasıl olanlar, bu alemde ve hangi alemde olurlarsa
olsun onlar, daima zat-ı ilahi tecellisiyle zevklenirler. Böyle Allah’ın
zatına vasıl olan arifler, bu imtihan aleminde ahlak-ı Muhammed ile
yaşama gayretinde olup, kulu cehenneme muhatap edecek olan kötü
işlere ve ahvale yanaşmazlar. Onlar böyle kötü işler yapmadıkları için,
onları cehenneme götürecek günahlarıda olmaz. Arifler cümle sevap ve
333
iyilikleri işleyip yaparlar. Fakat bu yaptıkları sevap ve güzel işleri,
makamat-ı tevhid irfaniyetiyle Rabbine nispet ettiklerinden, onların
sevapları da olmaz. Bu itibarla,ariflerin sevap ve günahı olmadığından,
ahiretteki amel cenneti ve cehennem onların mekanı, meskeni olmaz.
Arifler cümle alemlerde, kendinin ve cümle eşyanın yokluğunda zatı ilahi mevcudiyetiyle var olan bir kullukla yaşarlar. Bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri “Zat-ı ilahi tecellisinin güneş gibi aydınlık olan irfaniyetiyle, nispet varlığım ilahi aşkla yanıp fena bulduğu için, cehenneme
yakacak bir varlığım kalmadı.” diyor.
*
*
*
72
Eya ey abid-i Rahman ediptir Hak bize ilan
Kalanlar şirk-i hafide bulamaz derdine derman
Uyan ey Rahman’ın kulu, Cenab-ı Hak Kur’an’da “Şirk en büyük
zulümdür” (Lokman, 13) Başka bir ayette ise “Şirkten başka olan günahı
affedebilirim, şirki affetmem…” (Nisa, 48, 116 ) buyuruyor. Şirk Allah’a
ortaklık, ortakçılık demektir. Bazıları şirki, riya, gösteriş olarak ifade
ederler ki, bu doğru değildir.
Bu şirk iki kısımdır hem biri şirk-i celidir bil
Biri şirk-i hafidir hem bunu bilmedi cahilan
Hz. Resulullah “Ben ümmetimin şirk-i celisinden (açık olanından)
korkmam, ancak şirk-i hafisinden (gizli olanından) korkarım.” diyor. Bu
itibarla şirk ikidir ki, biri celi yani açık olan, diğeri ise hafi / gizli olandır.
Şirk günahının çaresi tevhiddir. Tevhid de ikidir: Biri şeriatın tevhididir ki ‘Lailaheillallah muhammedun resulullah’ kelimesini kalb ile
tasdik edip, dil ile ikrar etmektir. Diğeri ise tevhid-i hakikidir ki, kelime-i
tevhidi dil ile ikrar edip kalb ile tasdik etmekle beraber, tevhidin hakikat334
i mahiyetini müşahede etmektir. Bir kimse açık şirk ehli ise, İslam
dininin dışındadır. O kimse Müslüman olur da, ‘Eşhedüenlailaheillallah
veeşhedü enne muhammeden abduhu veresulühu’ diyerek, bu inancını
kalple tasdik edip diliyle ikrar ederse, o kimse açık şirkten kurtulup
Müslüman olur. Fakat böyle bir müslüman açık şirkten kurtulsada gizli
şirk işler. Çünkü gizli şirkte olan bir kimse ise, ‘Lailaheillallah’ kelimesini diliyle söyleyip kalbi ile tasdik etmekle beraber ‘mevcutta Allah’tan
başka varlık yoktur’ müşahedesi ve imanı olmayandır. İşte gizli şirk
günahının çaresi, tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetidir ki, her kim zikr-i daim
uyanıklığıyla meratib-i tevhid irfaniyetine ulaşırsa, o ancak gizli şirkten
kurtulur. Zikr-i daim ve meratib-i tevhidin cahili olanlar, adı sanı, unvanı
ve hangi ilmin alimi olursa olsun, gizli şirk ehlidirler. Vesselam.
Odur şirk-i celi bil kim ederler saneme secde
Bu alem maverasında nedir bilmezler ol subhan
Yukarıda ifade edildi ki; şirk-i celi yani açık şirkte olan, İslam
dininin dışında kalanlardır. Yani puta, eşyaya ve insana vb. tapanlardır.
Bütün noksanlıklardan münezzeh olup da, bir, eşi ve benzeri olmayan
Allah’a iman ve ikrarı olmayanlardır. Bunlar, bir olan Allah’ı teslis itikadı ile çoğaltanlar olduğu gibi “Yahudiler, Üzeyir Allah’ın oğludur
dediler, Hıristiyanlar da Mesih, Allah’ın oğludur dediler…” (Tevbe, 30)
beyanındaki gibi Allah’ı şahıslaştıranlardır.
Bazı zındıkların ve tarikatçıların, şeyhlerini ve bazı kişileri
rableştirip ilahlaştırmaları gibi olan bu itikat ve anlayışların hepsi şirk-i
celidir, yani açık şirktir. İşte bunlar, tek ve bütün noksanlardan münezzeh
olup cümle alemlerin hakikati olan Allah’ı bilmezler. Buyruluyor.
Gel ol şirk-i hafiden kim biraz sırlar edem ifşa
İşitip olalar irşad okuyan cümle salikan
Gizli şirkten bazı sırlar açıklayayım ki; cümle salik ve ihvan işitip
irşad olsun, aydınlansınlar.
İkidir şirk-i hafi hem biri ameldedir bil kim
Biri itikadında hem buna şahiddürür Kur’an
Fehmi Efendi Hazretleri, gizli/hafi şirki de ikiye ayırarak; biri
amelde, biri itikattadır ve buna Kur’an şahittir, diyor.
Amelde şirk odur bilkim edersin gayre muhabbet
Uyarsın nefs hevasına olursun nefse abidan
335
Gece gündüz budur fikri ki doğmuş kalbine zikri
Tasavvur etti kalbinde oyunbaz halleri her an
Onlar Hakk’ın ‘mudillun’ esmasına mazhar olmuşlar
Ol esma olanların Rabbi ederler secde gafilan
Onlardır nefse arif değildir Rabbini bilmez
Onlar ol ‘şerrü’d devab’tır ki etti nefisleri tuğyan
Amelde şirk şöyledir: Allah’tan gayriye muhabbet edip, Allah’ın
emirlerine itaat etmeyip, yasaklarından kaçmadığı gibi bunları inkar
ederek, Allah’ın emrine uymanın, yasaklarından kaçmanın kula bir faydası olmaz, anlayışında olanlardır. Bu gibiler daima nefsin istek ve arzularına tabi olup, nefsinin kulu kölesi olurlar. Onlar günaha, yasağa,
helale, harama bakmadıkları gibi; onların kalblerindeki zikir ve fikir,
daima tabiattan nefsine hoş tatlı gelenleri anarak, onları düşünmek ve
onlara sahip olmaktır. Velhasıl onların yaptığı ve yapacağı, nefsinin esiri
olup, doğru olmayan, sapık, mudil, yani şeytanca işler, oyunlar ve hallerdir.
İşte böyle ehl-i mudil, yani dalalette olanlar hakkında Kur’an “Kim
Rahman’ın zikrini görmezlikten gelip ondan uzaklaşırsa, biz ona bir şeytanı musallat ederiz de ona can yoldaşı olur. Bu şeytanlar onları yoldan
saptırırlar. Onlarsa, kendilerinin hala hidayet üzere olduklarını sanırlar.”
(Zuhruf, 36-37) buyurur ki, Mudil esmasının baş mazharı İblistir. Böyle
kimselerin terbiyeciside İblis olur ve onlar İblis’e tabidirler.
Bunlar, Hz. Peygamber Efendimizin buyurduğu “Nefsini bilen
Rabbini bilir.” irfaniyetindende gafil olup, bu peygamber beyanının sırrını bilmedikleri gibi, daima kötülük üretirler. Bunlar azgınlık ve isyan
halindedirler. Demektir.
İkinci şirk budur bil kim mutekidin itikadında
Bu şirkin azamıdır kim bunu bilmedi zahiran
Eder secde kuru yerde ki bilmez Rabbini nerde
Olur kendi Hakk’a perde budur sahib-i kamisan
Olur abid Hakk’ın gayrı ki kendi gayrı Hak gayrı
Onlar ‘zenb-i vücud’dur hem erişemez onlara gufran
Hafi / gizli şirkin ikinci kısmı ise, şeriat ehlinin itikadıdır. Ehl-i
şeriatın ameli doğrudur. Çünkü onlar Allah’ın emir ve yasaklarına tabi
olup, harama-helale dikkat ederek hassasiyet gösterirler. Bunlar
336
toplumun yararına faydalı işler, güzel ameller yaparlar. Fakat ehli şeriat
itikatta gizli şirk işler.
Şöyle ki, imanın üç boyutu vardır: Birincisi icmali iman, yani özet
iman ki, bütün ehl-i İslam icmali imanda aynıdırlar, tartışmasız müttefiktirler. Bu da ‘Lailaheillallah muhammeden resulullah / Allahtan başka
ilah yoktur, Muhammed Allahın elçisidir’ kelimesini kalbile tasdik edip
dil ile ikrar etmektir. İmanın ikinci boyutu ise iman-ı tafsildir; yani
Amentü dediğimiz Allah’a, meleklere, kitaplara, peygamberlere, ahirete
yani öldükten sonra tekrar dirilip ahirette yaşayacağımıza, hayrın ve
şerrin, Allah'ın kudreti ile meydana geldiğine iman etmektir. Bu imandada Müslümanlar müttefiktirler, fakat bu imanda az da olsa ihtilaf
vardır. Üçüncü boyut ise itikadi imandır ki; her Müslüman Allah'a iman
eder.
Fakat Allah nicedir, nasıldır, nerededir, mevcut mu-mevhum mu,
bilinir mi - bilinmez mi, görünür mü-görünmez mi? Ahiret şöyledir,
melekler böyledir... Gib anlayışlarla, Cenab-ı Hakk’ı, ahireti, melekleri
ayrı ayrı vasıflandırmaktır. Kimi, melek kuş gibidir; kimi, nur gibidir;
kimi de ahirette ameller suret bulup hizmet veya azap eder, der. Kimi,
hayır öyle değildir der...
İşte bu gibi birbirinden ayrı olan inançlar, imandaki detay farklılıklar
olup itikadi imandır. İşte ehl-i şeriatın gizli şirki buradadır, yani itikatındadır. Bunlar Allah'a secde eder. Sorsan; Allah nerededir, mevcut mu,
mevhum mu? Bilemez. Mevcut der, tarif edemez. Eseri mevcut, kendisi
mevhum gibi anlayış ve zan içinde olup, kendine ve aleme Allah’tan ayrı
vücut nispet ederek, kendini ve alemi Hakk’ın gayrisi olarak zanneder.
İşte böyle kimseler Hakk’a vuslattan mahcup ve mahrum olup gizli şirk
ehlidirler.
Velhasıl bir kimse zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetine
ulaşmamışsa, o kimse hangi ilmi tahsil ederse etsin, hafi / gizli şirkten
kurtulamaz. Allahualem.
İlahi nice edelim sana tesbih u takdisler
Ki biz fani zülaliz hem göründük cümlemiz bir can
Alan sensin veren sensin gören ve görünen sensin
İşiten söyleyen sensin yine sensin o Mahmudan
Ey Allah’ım, nasıl senin şanını, yüceliğini dillendirip seni övebiliriz.
Bizim variyetimiz yoktur, bu görünen her şey bir candır. Yani senin
vahdet-i vücudundur, ve hiç bir şey senin gayrın değildir. Gören ve
görünen sensin, alan veren sensin, işiten de söyleyen de sensin, bizim
varlığımız ise fenadır, yokluktur. Mahmud olup öğülen sensin. Sen yine
337
kendini kendin översin. Aynı Hz. Resulullah Efendimizin “Ey Rabbim
ben seni layıkıyla methedemem acizim, sen yine kendini methettiğin /
övdüğün gibisin.” buyurması gibi... Vesselam.
Bu Fehmi'nin haceti senden bana bildir ki ben bilmem
Bilen ve bilinen sensin senindir ilm ile irfan
Allah’ım, Fehmi'nin senden duası isteği şudur ki; fenafillah müşahedesiyle beni şereflendir, ilim senindir, bilen ve bilinen sensin, cümle
varlığın senin tecellilerin olduğunun irfaniyetine ulaşan bir kulluğun
kemaline beni mazhar kıl... demektir.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
73
Bir yüze verdim gönül her dem ona divane ben
Yakarım sinemi onun aşkına pervane ben
Bir yüze gönül verdim demek, Allah’a aşık oldum demektir. Daim
zikir ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle her nefeste, her an ona bağlandım
ve ilahi sevgilinin aşkına fütursuzca, cesaretle ve tereddütsüz girdim.
Buyruluyor.
Geç bu sevdadan dediler salma kavgaya başın
Ben geçerim sevda geçmez uğradım emraza ben
Müşrikler, Hz. Peygamber Efendimize, amcası Ebu Talib vasıtasıyla
“Para istersen verelim, kadın istersen en güzel kadınlarımızı verelim,
mevki-makam istiyorsan makam verelim, yalnız bu davadan vazgeç.”
dediler. Ebu Talib bunu söylediğinde Hz. Resulullah cevaben: “Ey
amcam, bir elime güneşi, bir elime ayı verseler, ben Hakk’ı tebliğ ve
irşaddan vazgeçmem.” buyurdular.
İşte, nasıl ki Hz. Peygamberin tebliğ ve irşadı, o tebliğe uymayanlara, müşriklere ters geliyor, onu anlayamıyor ve idrak edemiyorlarsa;
bugün de ehl-i aşkın hali, sohbet ve davranışları, aşk ehli olmayanlara
acayip ve ters gelir. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Bana, bu ilahi
338
aşktan ve ehl-i aşkla hemdem olmak sevdasından vazgeç, şaşırırsın,
sapıtırsın, kaybın olur deyip; aşk-ı ilahiden nasiplenmemiş tarikatçıların,
cemaatçilerin olumsuzluklarını bana örnek gösterip, sen de böyle olursun
deyip vazgeçmemi söylediler.” diyor.
Böyle kimseler bugün dahi ehl-i zikr ve ehl-i aşk olan ariflere, aynı
şeyleri söylemeye devam etmektedirler. ‘Ben geçerim, sevda geçmez’
demek ise şöyledir: Aşk, muhabbet yaratılıştandır, herkeste vardır. Kimi
aşkı ağyare harcar, israf eder, kimi de halkiyetinin gayesine ulaşmak için
aşkı yar eder. Aşksız hiç bir kimse olmaz, kulun her faaliyetinde mutlaka
aşk vardır. Kulun Rabbine kavuşması da aşkla olur. Fakat Hak’tan gafil
olanlar, ehl-i aşkı şaşırmış, yanlış yolda gibi vasıflarla değerlendirerek,
onları sağlıksız, yani emraza / hastalığa uğramış olarak görürler. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Her anda Allah aşkı ileyim ve bu aşkla
doluyum. Gafillerin ve cahillerin nazarında ise, emraza uğradım.” diyor.
Dost belasıdır başıma geldi nice bin bela
Her bela geldikçe hamd ederim ol subhana ben
Dost belası; Hak aşığının müşkülleridir, tevhid mertebelerinin
müşahedesine dair dertleridir. Bu dertlerle hangi ihvan dertlenirse, o
terakki ederek, irfaniyeti artar. İşte böyle ilahi dertlerle dertlendikçe,
noksandan münezzeh olan Allah’a hamd ederim... Buyruluyor.
Bir acep sevdaya düştüm ona çare bulamadım
Çünkü mahbub bendedir düştüm neden sevdaya ben
Aşk, muhabbet; sevgiliye kavuşurkende vardır, kavuştuktan sonra da
vardır. Aşık sevgilisine kavuşuncaya kadar, onun aşkı, sevgiliye vuslat
derdi ve merakıyladır. Fakat sevgiliye kavuştuktan sonra aşk ve
muhabbet, vuslatın devamı içindir. Yani mahbubtan, sevgiliden ayrılmamak içindir. İşte Fehmi Efendi Hazretlerinin “Acayip sevda ki çaresi
yok, sevgilimle, mahbubumla vuslatta olduğum halde; aşk, muhabbet
devam ediyor.” buyurmasının anlamı böyledir. Allahualem.
Yok vücudum çün bilinmez aşk odu nem yandırır
Bulmadı derdime deva söyledim Lokman’a ben
Kul, fenafillah irfaniyetiyle, tüm nispetlerinden kurtulsa da ilahi aşk
devam eder. Aşk, fenafillah oluncaya kadar sevgiliye kavuşmaktır,
fenadan sonra ulaşılan beka ise, cümle tecellide ilahi sevgiliyle beraber
olmak zevkidir. Bu zevki kul, ancak kendi tadabilir. Zevkullahı, mürşid
339
olan Lokman dahi telkin edemez. Çünkü kamilin telkini ilimle olur,
zevkle olmaz, ancak telkinin keşfi irfaniyetinden vuslat zevki hasıl olur.
Bunu beyanla Cüneyd-i Bağdadi Hazretleri “Tatmayan bilmez.”
demiştir.
Mahv-ı mahz oldum görünmez varlığımdan bir eser
Çekseler dare bu cismi girmezem hiç havfe ben
Azap ve ceza, kulun nispet varlığınadır. Hadis-i şerifte “Hesap günü
gelmeden hesabınızı görün.” buyrulmuştur. Her kim ki, zikr-i daim uyanıklığı ve meratib-i ilahi irfaniyetiyle kendi nispet varlığından geçerse,
böyle bir kul, yaradılışının yüce amacına bu alemde ulaşmış olur ve
hesabını bu alemde görmüş olur. Cismin, yani bedenimizin bağı, tabiat
alemiyle ve onun lezzetleriyledir. Hak’tan gafil olup, kendinin nispet
varlığını var zannedenlerin korkusu, işte bu tabiat ve lezzetlerinden
ayrılmaktır. Bu gibi kimselerin kulluğu, cisim-beden varlıklarıyla kayıtlı
olup, nefislerindeki Rabbin varlığından gafletledir.
Fakat nispet varlığını mahvedip, yani fena edip de Rabbine vuslat
zevkini tadan ehl-i aşk ise, tabiat lezzetleriyle kulluğunu bağlamaz.
Çünkü ehl-i aşkın kulluğu zevkullah mazharıyetidir. Bu itibarla Fehmi
Efendi Hazretleri “Tabiat ve onun lezzetleri ile gıdalanan, beden-cisim
varlığımdan ayrılsam, yani bedenimi idam etseler, tabiat aleminden ayrılıyorum diye hiç korkup kaygılanmam. Çünkü ben, mahv-ı mahz oldum,
yani fenafillah keşfiyle zevkullaha ulaştım.” diyor.
Ölmüşüm ölmeden evvel erdi canım vahdete
Ol beka-yı gülşen-i vahdetteyim yekdane ben
Hadis-i şerifte “Ölmeden evvel ölünüz.” Buyrulmuştur. Ben bu
Peygamber buyruğunu tuttum ve ölmeden evvel ölüp, vahdete, yani
vahdet-i vücud keşfine ulaştım. O vahdet-i vücudun zuhuru olan beka-yı
gülşeni, yani hiç bir zaman solup geçmeyen, her zaman diri ve var olan
gül bahçesini, yani evlad-ı Resul’ün meclisini buldum ve Nur-u
Muhammed mazhariyetiyle evlad-ı Resul’e karıştım. İşte bu mazhariyetle
yek dane, yani eşsiz bir kemalat ve marifetle daima vahdette hakka vuslat
zevkiyle yaşıyorum demektir.
Gir bizim bahçeye gör bülbülleri efgan eder
Cümle bülbüller içinde şeyda gör bir tane ben
Bizim bahçedeki bülbüller, Hz. Resulullah Efendimizin
ruhaniyetinin zahir olduğu meclistekiler demektir. O mecliste herkes
340
Allah aşkıyla ve derdiyle inler, efgan eder, yani zikreder, sohbet eder,
müşkül sorar, cevaplanır ve cevap verir. ‘Cümle bülbüller içinde şeyda
bir tane ben’ demek ise: Fehmi Efendi Hazretleri, bulunmuş olduğu o
mecliste kimsenin vakıf olamadığı bir kemal ve irfaniyete mazhar olmuş
ki, onu beyan ediyor. Allahualem.
Mavera-yı akl içinde sohbet ettim dost ile
Fehmi dediler bana çün vakıfım esrara ben
Fehmi Efendi Hazretleri “Akl-ı maaş ve akl-ı meadın maverasında,
yani dünya ve ukba akıllarının ulaşamadığı bir keyfiyet ve marifetle
sohbet ettim. Çünkü meratib-i ilahi müşahedesiyle Allah’ın sırlarına arif
ve vakıf oldum. Bu beyanlarımı ve sohbetimi ancak dost ve haldaşım
olup Hakk’a kavuşmuş olan ehl-i kemal bilip anladığından, sözüm ve
sohbetim onlaradır.” buyuruyor. Allahualem.
*
*
*
74
Hayvanlığı terk etmeden insanlık arzularsın
Rüşd-i Hakk’a ermeden Mevla ’yı arzularsın
Hayvan, nefsinin tabiattan aldığı lezzetle yaşayan demektir. Onun
yaşamı yemek, içmek, yavrularını doyurup sevmek, karşı cinse muhabbet
etmek, yaradılışına uygun mutedil iklim aramak vb. den ibarettir. Her
insanda bu hayvani hasletler vardır; yani yer içer, çoluk çocuğunu, ailesini sevip istikbalini düşünür, karşı cinse muhabbet eder, soğuktan ve
sıcaktan etkilenir.
İşte bir kimse, tabiattan aldığı hayvani lezzetleri, yaptığı kulluk ve
ibadetlerinin karşılığı olarak ahirette de bekler de bu halini kulluğunun
gayesi olarak anlarsa, bu kimse mazhar olduğu hayvaniyetle insanlığını
sınırlamış olur. Halbuki kişinin mazhar olduğu bu hayvani hasletlerinden
başka, insani yönü vardır. Kul insan olmak itibarıyla iman eder, bir
lisanla konuşur, aklı ile ilim tahsil eder ve terakki ederek, yaradılışının
yüce gayesi olan Mevla’sına kavuşur. Bu da ancak kulun, zikr-i daim ve
meratib-i ilahi irşadıyla Hakk’a arif olup, insan-ı kamil olmasıyla mümkündür. Bu itibarla kulluğunun gayesini hayvani lezzetlerle kayıtlayan
341
kimselere hitaben “Hayvanlığı terk etmeden kamil bir insan olmayı arzularsın. Meratib-i ilahi keşfi irfaniyetiyle irşad olmadan, Mevla’ya yani
dost olan Hakk’a kavuşmayı arzularsın.” buyruluyor.
Taklidi terk etmeden hem tahkike ermeden
Sırr-ı Kur’an bilmeden irfanlık arzularsın
İmam-ı Gazali Hazretleri “İman üçtür. Bunlar; iman-ı taklit, iman-ı
istidlal/delilli iman, iman-ı tahkik / hakiki imandır.” buyurmuştur. Îman-ı
taklit; anamızdan, babamızdan, hocamızdan duyduklarımıza takliden
iman etmektir. Îman-ı istidlal, yani delilli iman ise; anadan, babadan ve
hocadan duyduklarını taklitle yetinmeyip Cenab-ı Hakk’ın varlığına
deliller bularak, Hakk’ın bu alemdeki eserlerini, bazı esma ve sıfatlarını
delil yaparak iman etmektir. Îman-ı tahkik, yani hakiki iman ise; Hakk’ın
mevcuttaki ef’al, sıfat, zat tecellilerinin müşahedesinden hasıl olan
imandır.
Sırr-ı Kur’an ise, tahkiki imana ulaşmış olan kamil insandır. Yine
İmam-ı Gazali Hazretleri “Kur’an’ın sırrı şudur ki, Kur’an’ı nereden
okursanız okuyun ya Allah’ın zatından, ya sıfatlarından, ya da ef’alinden
bahseder.” diyor. İşte kamil insan, tahkik imana ulaşmış olmakla aynı
zamanda Kur’an’ın sırrıdır. Bir kimse taklit ve istidlal imandan tevhid-i
ef’al, tevhid-i sıfat ve tevhid-i zat makamlarının keşfi irfaniyetiyle tahkike, yani hakiki imana yükselemezse, Kur’an sırrı olan irfaniyetten
mahrum olur.
Bunu beyanla “Taklidi terk etmeden, tahkike ermeden Kur’an’ın
sırrı olan irfaniyeti arzularsın.” buyruluyor.
Sermayesiz bezirgan karı olmaz bir zaman
Ne sergin var ne dükkan zenginlik arzularsın
Sermayesiz bezirgan, sermayesi olmayan tüccar demektir. Tüccar
olanın, yani ticaret yapanın mutlaka sermayesi vardır ki, o sermaye ile
sergi, dükkan açarak kar eder. Hz. Ebubekir “Hamd Allah’a mahsustur
ki, Allah kula kendi acziyetini / yokluğunu itiraftan başka bir yol vermedi.” buyurmuştur. Hadis-i kudside ise “Ey kulum! Sen yok olmadıkça
bana kavuşamazsın…” buyrulur. Bu itibarla kulun sermayesi yokluğudur.
Bir kul, ancak kendinin ve cümle alemin nispet yokluğuna arif olmakla,
Hakk’ın kemal tecellisine mazhar olur. Yani, yokluk sermayesiyle Rabbine vuslat kemaline ulaşmış olur ki, mazhar olduğu bu marifet ve
kemalat zenginliğiyle kul sergi ve dükkan açar. Yani başkalarını irşad
ederek aydınlatır. İşte bunu beyanla “nispet varlığını fena etmeyen kimse,
342
sermayesiz tüccar gibi olup, sergisi ve dükkanı olmaz, yani kemalatla
başkalarını irşad edemez, mürşidlik yapamaz.” demektir.
Kuyuya atılmadan kervana katılmadan
Kul olup satılmadan sultanlık arzularsın
Hz. Yusuf on iki kardeştiler. Babaları Hz. Yakup’un Yusuf’a olan
sevgisini diğer kardeşleri kıskanıp, O’nu öldürmeye kastettiler. Sonra
öldürmekten vazgeçip yol kenarındaki bir kuyuya attılar. Bir kervan su
içmek için kuyuya gelince baktılar ki, kuyuda bir çocuk var. Onu
kuyudan çıkardılar ve Yusuf o kervanla Mısır’a gitti. Yusuf’u Mısır kralının sarayına sattılar. Hz. Yusuf sarayda yükseldi ve Mısır’a padişah
oldu, vesselam.
Kuyuya atılmak demek; kişinin cehalet kuyusunun karanlığında
olmasıdır. Yani kulun yaradılışının yüce gayesinin Rabbine kavuşmak
olduğu halde, bu vuslattan mahrum ve mahcupluğudur. Çünkü Cenab-ı
Hak: “Biz gökleri, yeri ve bunlar arasındakileri eğlenmek için
yaratmadık. İkisini de sadece Hakk’ı göstermek üzere yarattık.” (Duhan,
38-39) buyuruyor. Hadis-i kudside ise “Ben gizli bir hazine idim, bilinmekliğimi muhabbet ettim, halkı yarattım.” diyor.
Hangi kul, bu yaradılış gayesine ulaşmamışsa, cehalet kuyusundadır.
Kulun bu kuyudan kurtulması için ariflerin, ehl-i kemalin kervanına yani
arifler meclisini bularak onlara karışması gerekir. Kur’an-ı Kerim’de “Ey
iman edenler, Allah’tan korkun O’na ulaşmak / kavuşmak isterseniz bir
vesile arayın. O’nun yolunda gayret gösterin ki kurtuluşa erebilesiniz.”
(Maide, 35) buyrulur. Muhiddin Arabi Hazretleri, bu ayetteki ‘vesile’den
maksadın, kamil mürşid olduğunu beyan etmiştir.
Kul olup satılmaktan maksat, köle olmaktır. Yani mürşid-i kamilin
irşadıyla kulun fenafillaha ermesidir. Sultanlık ise, kulun yokluğuyla
mazhar olduğu kemalat ve marifet zenginliğidir. Velhasıl kişi kendi
noksanlığını ve cehaletini anlayıp, zamanın ariflerinin ve ehl-i kemalin
kervanına katılıp da mürşid-i kamilin irşadıyla fenafillah keşfine
ermezse, bekabillah kemalat ve marifetinin sultanlığına ulaşamaz,
demektir.
Talibi evrad ile bir keçe külah ile
Hemen bir hırka ile hilafet arzularsın
Kamil olmayan, bazı nakıs / eksik mürşidler, eski tekkelerdeki
geleneği devam ettirerek fazla ibadetler ve tesbihatla meşgul olup, taç,
takke, külah, hırka vb. özel kıyafetler giyerler. Böyle şekil ve kıyafetlere
343
bürünmeyi de bir kemalat zannederek, kendisi irşada muhtaç olduğu
halde, başkalarını irşad etmeye kalkarlar. Bazıları da, bir şekilde elde
ettiği tarifname, icazet gibi şeylere sahip olmayı marifet ve kemalat zannedip, kendisi irşada muhtaç olduğu halde, başkalarına mürşitlik
yaparlar. Böylelerin ve benzerlerinin bu hal ve davranışları asla kemalat
ve irfaniyetle alakalı olmadığı gibi, bunların faaliyetleri kesinlikle
mürşid-i kamil faaliyet ve irşadı değildir.
Kamil mürşid, mekteb-i irfanda makamat-ı tevhid müşahedesi ve
irfaniyetine mazhar olmuş olan insan-ı kamildir. Hilafet ise; her zaman
mevcut olan insan-ı kamilin irşad devamlılığı olup, bu irşadcılık, yani
mürşidlik ve halifelik manevidir, batıni yöndendir ki, kulun nefsinde
mevcut olan Rabbine kavuşmasının irşadıdır. İşte insan-ı kamil, mazhar
olduğu makamat-ı tevhid irfaniyetiyle Hak taliplerini irşad ve aydınlatma
devamlılığıyla halife olup, mürşitlik yapar. Kamil mürşid, her zamanda
mevcut olup, mazhar olduğu irfaniyet ve kemalatı aktararak etrafını
aydınlatır.
Bir zamanlar Rumeli’de birisi, tekkenin mürşidi tarafından halife
tayin edilerek irşadla görevlendirilir. Görevlendirilen kişi mürşidine:
‘Efendim, ben henüz arif olamadım. Başkalarını nasıl irşad ederim?’
diyor. Mürşidinin; edersin edersin, demesine rağmen, o başkalarını irşada
yanaşmıyor. İnsaf ederek halife tayin edildiği halde, kendisine gelenlere
mürşidlik yapmıyor. Bu itibarla bir kimse, bir şekilde ele geçirdiği icazet,
diploma, tarifname vb. ile, halifeyim diyerek mürşidlik yaparsa, onun
irşadından kemalat ve irfaniyet hasıl olmaz. Fazla ibadet yapıp, rakamla
şu kadar bu kadar tesbih çekmekle, sarık sarmakla, tac-hırka-külah giymekle kamil bir mürşid olunmaz. İrşad, mürşidin icazeti, sakalı, takkesi,
hırkasıyla olmayıp, mürşidlik eğer varsa, irfaniyet ve kemalatla yapılır.
Böyle bir kamil, irşad devamlılığını sağladığından kendisinden önceki
kamilin batıni yönden halifesi olur. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, nakıs / eksik, kamil olmayan mürşidlere hitaben “Bazı virdlerle
meşgul olup icazete sahip olmakla, keçe-külah-hırka gibi özel kıyafetleri
giymekle kamilin halifesi ve mürşid-i kamil olunmaz.” diyor.
344
*
*
*
75
Aldır beni aldır beni dost yoluna döndür beni
Bak yüzüme güldür beni aşıkın olayım senin
Allah, cümle varlıkları ve insanı kendi varlığından yaratmıştır. Fakat
insan, bu aleme gelip akıl baliğ olunca geldiği yeri yani Rabbini unutup,
bu alemin gaileleriyle meşgul olur ve gayriyete yani Allah’tan başka
şeylere muhabbet ederek, cehaletle Rabbinden ayrı ve uzak olduğunu
zanneder. Bu imtihan aleminde kulun kurtuluş ve mutluluğu, asıl varlığını yani Rabbini bularak ona kavuşmasındadır. Kulun, dost olan Allah’a
kavuşmasının yolu, daim zikir ve ilm-i tevhid irfaniyetidir ki, ancak bu
yolla kul Rabbine kavuşur. Kulun Rabbine vuslat zevkine ulaşması,
Allah’ın kulun yüzüne bakıp onu güldürmesidir. Bunu beyanla Hasan
Fehmi Efendi Hazretleri, Allah’a niyaz ederek “Gayriyet muhabbetinden
kurtulup, aşk-ı ilahi, mazharıyetiyle bana yardım et, güldür beni.” diyor.
345
Yandır beni yandır beni pervaneye döndür beni
Senlik ile doldur beni hayranın olayım senin
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Bir kimse bütün mevcudiyeti
ile maşukuna teveccüh ederse onun hali aşktır, o kimse aşıktır.” diyor.
Bir kimse zikr-i daime mazhar olursa, her nereye dönerse, nerede olursa
olsun nefes aldığı her yerde ‘Allah’ der ve Allah’la beraber olur. Pervane,
cesaretle kendini ışığa ateşe vuran kelebek vb. dir. “Zikr-i daimin zevkiyle beni şereflendir ki, pervane gibi gayriyet muhabbetinden ilahi aşka
dalıp senin hayranın olayım, bütün varlığımla sana teveccüh edeyim.”
diyerek, Fehmi Efendi Hazretleri dua ediyor, Allah’tan yardım istiyor.
Al beni benlik kalmasın senden gayrı var kalmasın
Perde hicab hiç olmasın seyranın olayım senin
Hadis-i şerifte “Allah kuluna bir çok nimet verir fakat geri alabilir.
İki nimeti var ki, kime verirse bir daha geri almaz, bu nimetleri geri
almak Allah’ın şanından değildir. Bunlardan birincisi, kulun kalbini zikrullahla kurdu mu bir daha durdurmaz. Diğeri ise, kulun gözünden ikisi
arasındaki perdeyi açtı mı bir daha örtmez.” buyrulmuştur.
Bu itibarla, Kulla Rabbi arasındaki perde kulun nispet varlığıdır,
benliğidir. Bu perde ancak, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyeti olan ebedi nimetle kalkar. İşte bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, Cenab-ı Hakk’a duasında: “Aramızdaki perde olan nispet benliğim
kalmasın, bu perdeyi kaldır ki, senden gayri varlık olmadığının keşfi
marifetine ulaşıp daima seni görüp, seni seyredeyim.” diyor.
Aşık oldum çün ben sana hub cemalin göster bana
Bir kez bakam senden sana irfanın olayım senin
Hz. Pir Efendimiz, aşkın vahle mertebesini “Aşığın, bütün mevcudiyeti ile maşukuna yöneldikten sonra kendinden geçmesidir.” diyerek
tarif ediyor. İşte Fehmi Efendi Hazretleri, Allah’a “Aşkın vahle mertebesi
irfaniyetiyle cemalini, güzel yüzünü bana göster, yokluğumda senden
yine seni müşahede etmek irfaniyetine mazhar olayım.” niyazında bulunuyor. Allahualem.
Gurbete çıktım çağında düştüm kesret pazarında
Bülbül gibi dost bağında figanın olayım senin
Hz. Peygamber Efendimiz “Gurbette garip olun.” buyurmuştur. Yani
bu alem-i şahadet olan imtihan alemini asıl vatan edinmeyin. Cümle
346
kesret ve alem-i halk, Hakk’ın zatından yaratılmış olduğundan, kulun
vatan-ı aslisi Hakk’ın zatıdır. İşte bu alemde böyle bir şuurla yaşayan
gurbetçi olun, demektir.
Kesret iki türlüdür: Biri, cehaletle bu alemdeki varlıklara ve kendimize vücut nispet etmekle hasıl olan kesrettir ki, bu aynı zamanda gizli
şirktir. Diğer kesret ise, Hakk’ın kendi vücut ‘bir’liğinden zahir olan
cümle eşya ve halk kesretidir ki, buna vahdetin ‘bir’in kesreti denir. Bu
kesretin müşahedesine ancak zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irşadıyla
ulaşılır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Ben bu alemde gurbetteyim, bilirim ki bu alem-i şahadette geçiciyim, benim asıl vatanım
sensin, bu görünen cümle varlıklar senin kesretle olan zuhurunun pazarıdır, bu alem-i kesretteki her varlık senin tecellindir.” diyor. Devamla
“Bu kesret içinde ben, hidayet-i Nur-u Muhammed zuhuruyla evlad-ı
Resul’e mazhar olup, evlad-ı Resul’ün meclisinde bülbül gibi figan eden
bir kulluğa ulaşayım.” diyerek, Allah’a niyazda bulunuyor.
Aşkını verdin sen bana yandım yakıldım ben sana
Gece gündüz hep bir bana seyranın olayım senin
Fehmi Efendi Hazretleri “Allah’ım, senin aşkın beni öyle bir marifete ulaştırdı ki, sen gece olan vahdetinle zuhur etsen de, gündüz olan
kesretinle zuhur etsen de her tecellide seni tanıyıp müşahede ederim,
benim bu müşahedem, seyranım hiç kesilmeyip ebedi olsun.” diyerek,
dua ediyor.
Talibi oldum ruyuna yandım yıkıldım uğruna
Şefkat eyle ben kuluna kurbanın olayım senin
“Allah’ım, ben senin güzel yüzüne talib oldum, kendime nispetle var
zannettiğim varlığımın fenafillah keşfiyle yokluğuna arif oldum ve nispet
varlığım yanıp yıkıldı, senin ‘beka’ olan ölümsüz varlığına kavuştum.
Sen zuhurunla bana acı, merhamet et, şefkat göster ki, senin ebediyetin
olan bekabillaha kurban, yani yakın olayım.” diyerek, Arifibillah Fehmi
Efendi Hazretleri, bu ilahinin bütün beyitlerinde, yüksek bir marifet ve
kemalatla Allah’a niyazda bulunuyor.
Allah, bizleri de bu yapılan niyazın, duanın icabetine mazhar kılsın.
Amin.
347
* *
*
76
Ey gani Mevla ey hikmet-i Yezdan
Alemi bir ‘kün’den icad eyledin
Dünyanın fenasın bildirdin bize
Ukbayı kullara abad eyledin
Cenab-ı Hak, cümle alemleri ‘kün’ yani ‘ol’ emriyle yaratmıştır.
Kur’an-ı Kerim’de: “innema emrühu iza erade şey’en en yegule lehü kün
feyekun. / O bir şey yaratmak istediğinde, O’nun işi sadece o şeye ‘ol’
demesidir. Hemen oluverir.” Yasin, 82) buyrulur ki, bu alem de ‘ol’
emriyle yaratılmıştır. Bu aleme gelen cümle peygamberler, ümmetlerine
dünyanın-yeryüzünün fenasını / yokluğunu bildirmişler, insanın yeryüzünde geçici olduğunu, herkesin ahirete göçeceğini ve orada ebediyen
yaşayacağını tebliğ etmişlerdir. Çünkü Kur’an’da “Şu eğreti dünya hayatı
geçici bir nimetlenmeden ibarettir, ahiret ise sürekli, ebediyen durulacak
yurdun ta kendisidir.” (Mü’min, 39) buyrulmuş olup, bu anlayış aynı
zamanda imanın şartlarındandır.
Her mümin, öldükten sonra ahirette dirileceğine ve ahirette ebediyen
yaşayacağına iman ettiğinden, bu alemde ahiret yaşantısı için hayırlı
348
olacak kulluğu ifa etmeye gayret eder. Hadis-i şerifte “Dünya ahiretin
tarlasıdır. Burada ne ekerseniz, orada onu biçersiniz.” buyrulur. İşte
Fehmi Efendi Hazretleri: “Ey zenginliğine ve hikmetine hudut olmayan
Mevla’m! Alemleri ve her şeyi bir ‘kün’ yani ‘ol’ demekle yaratansın,
yeryüzünü, dünyayı (geçici) fani, alem-i ahireti ise baki (ebedi) olarak
yaratıp, kulların, ahiret hayatına göre kulluk / ibadet yapmalarını bize
beyan ettin.” diyor.
İkiye ayırdın halk-ı cihanı
Kafir biri ehl-i iman eyledin
Kafiri narınla eyledin inzar
Mümini cennetle ibşar eyledin
İnsanın yaratılışında, potansiyel olarak iyilik ve kötülük yapmak
vardır. İnsan iyilik ve kötülüğe müsait olarak yaratılmıştır. İyilikler,
Allah’ın vahiy ve peygamberleri ile insanlara tebliğ ederek bildirdiği,
gerek iman gerekse amel-iş olarak yapmamızı emrettikleri ve yasakladıklarıdır. Kötülük ise; gerek iman gerekse amelde Allah’ın emrettiğini
yapmamak, yasaklarını çiğnemektir. Bizim nefsimize acı gelse de, emr-i
ilahi ve Hz. Resulullah’ın tavsiye ve yasaklarına uymak; ebedi hayatımız
için iyi olup, kulluğumuz için hayırlıdır.
İşte her kim, Allah'tan, peygamberinden ve Kur’an'dan olan değerlere iman eder de gereğini yaparsa, insanlar içinde o mümindir ve
müminin ebedi hayatta yani ahiretteki mekanı cennettir. Allah’tan, peygamberinden ve Kur’an’dan olan değerlere iman etmeyip de gereğini
yapmayanlar, insanlar içerisinde kafirdirler ve kafirin ahiretteki mekanı
ise cehennem narı / ateşidir. Vesselam.
Asiye adlinle gösterdin azab
Mutiye lütfunla ihsan eyledin
Münkiri inkarda eyledin tuğyan
Mümini ikrarda sebat eyledin
Asi, isyan eden demektir. Her kim, Allah’tan ve peygamberinden
olan değerleri inkar edip de o emirlere riayet etmezse, o kimse münkir ve
asi olup ahiret yaşantısında azaba mazhar olur. Her kim, Allah’tan ve
peygamberinden olanlara iman edip, emir ve yasaklara itaat ederse,
mümin ve mutidir ki, ahiret hayatında iyiliklere ve cennetin güzelliklerine mazhar olur. İşte bunun böyle olması Cenab-ı Hakk’ın
adaletindendir. Kur’an-ı Kerim’de: “O gün insanlar, yapıp ettikleri kendilerine gösterilsin diye kümeler halinde ortaya fırlayacaklardır. Artık
kim bir zerre miktarı hayır üretmişse onu görür ve kim bir zerre miktarı
şer üretmişse onu görür.” (Zilzal, 6-8) buyrulmuştur.
349
Herkes, bu alem-i şahadet olan yeryüzünde, ne yapar ne üretirse
ahirette onu muhakkak görecektir. İyiliğine iyilikle, yani cennet ihsan ve
ikramıyla muhatap olacaktır. Kötülüğüne ise kötülükle, yani cehennem
azabıyla muhatap olacaktır. Velhasıl emr-i ilahiye uymamak, isyan ve
tuğyandır, yani azgınlıktır. Emr-i ilahiye uymak ise, müminlik ve mutiliktir (itaattir).
İsmail Hakkı Bursevi Hazretleri: “Herkes iyiliğe ve kötülüğe müsaittir. Müminde kötülük pasif, iyilik aktiftir. Aside ise iyilik pasif, kötülük
aktiftir.” diyor. Yani insanın yaratılışı, iyiliği de kötülüğü de kendinde
toplayan bir yaratılıştır, halkiyettir. Allahualem.
Alemi varlığına kıldın alamet
İnsanı zatına mir’at eyledin
Zahidin zühdünü alimin ilmin
Arifin irfanın izhar eyledin
Cenab-ı Hak, her şeyi kendi zatından yarattı ve bu yaradılış halen
devam etmektedir. Yaratılan her şey, Hakk’ın varlığına bir delildir ki, bu
konuda cümle müminler ittifak ederler ve bu alemi Allah’ın eseri olarak
görürler.
Müminler, bu eserleri delil yaparak eserin yaratıcısına, sahibine
iman ederler. Bu istidlali (delilli) imandır ve geneldir, umuma mahsustur.
Yaratılanlar içerisinde insan, mazhar-ı cami, yani Hakk’ın ve halkın sırrını kendinde toplayan bir yaratılıştır. Bu itibarla insan potansiyel olarak
Allah’ın kemal tecellisine mazhardır. Bu yüzden Hakk’ın zat-ı zuhurunun
keşfi ancak insan-ı kamilde zahir olur. Çünkü iman-ı kamile ulaşmış olan
insan, Hakk’ın zati tecellisine mazhar olduğundan, Allah’ın kemal tecellisi insan-ı kamilin marifetinde açığa çıkar. İşte, zat-ı ilahinin mevcuttaki
zuhuru, insanların kiminde zahidlik, kiminde alimlik, kiminde ariflik ve
insan-ı kamil olarak zahir olur. Buyruluyor.
Esma ef’al evsafındır görünen
Kendini kendine ağyar eyledin
Nadana evsafın eyledin hicab
Aşıkı zülfüne berdar eyledin
Zat-ı ilahinin açığa çıkması; sıfat, esma ve ef’al-i ilahiledir. Cenab-ı
Hakk’ın tecellisi, kendi zatından sıfatlarına, sıfatlarından esmasına, yani
isimlerinedir. İsimlerinden tecellisi ise, kendi ef’alinedir. Varlık alemi
dediğimiz kesret olan halk-ı alem, Allah’ın bu zuhur ve tecellileriyle her
an yaratılmaktadır. İşte bu yaradılışla Allah kendi zuhuru olan esma
tecellisiyle, cümle esmanın müsemması olan kendi zatını örttü.
350
Cümle varlığın vücudu zat-ı ilahidir ve zat-ı ilahi tekdir. İşte tek olan
zatın esmayla olan zuhuru, kesret / çokluk dediğimiz cümle alemleri ve
halkı meydana getirerek halk edip yaratmasıdır. Bu yaradılma, celal ve
cemal olan büyük ve ana isimlerin tesiriyle olur. Bu itibarla yaratılanlar,
celalin tesirinde olan isimler ve cemalin tesirinde olan isimlerle zuhura
gelirler. Bu yaradılışta insan ise, hem celal hem de cemal isimlerini kendinde toplayan bir kemaldir. Eğer insan, cemalin tesirinde olan hidayetle
meşgul olur da Allah’ı, peygamberi ve insan-ı kamil olan velileri dinler,
onların telkin ve irşadına mazhar olursa, Allah aşkına ve tevhid-i hakiki
irfaniyetine ulaşıp kamil bir insan olur. İşte böyle kamil bir insan, ancak
bu alem-i kesretin, yani cümle varlığın, tek olan zat-ı ilahiden, sıfat,
esma ve ef’al ile olan zuhurunu görüp müşahede eder.
Fakat insan, potansiyelindeki celal tesirinde olan mudil esmasıyla,
yani dalaletle meşgul olursa, o kimsede cehalet, sapkınlık galip olur.
Böylece yanılgıya düşüp isimlere, yani cümle varlığa Hakk’ın
varlığından ayrı vücut nispet ederek, cehil ve zannından oluşan bu nispet
varlıklar ona hicap / perde olur. O kimse, kendinde ve cümle eşyada zahir
/ apaçık olan zat-ı ilahinin sıfat, esma ve ef’al ile zuhurunu müşahede
edemez. Vesselam. Bunu beyanla, potansiyelindeki hidayet mazhariyetiyle aşk-ı ilahiye mensup olan arif ve ehl-i kemal, aşkı ilahi tesiriyle
nispet varlığını berdar ederek, fena ederler. Demektir .
Cahildir ol gören kendini gayrı
Arifin gönlünde mihman eyledin
Zülfünün her telinde bağlı bir Mecnun
Her birin bir yolda isar eyledin
Cehlin vücudu olmaz, çünkü cehalet vücutsuz olan esmanın tesiriyle
meydana gelir. Her kim, mudil / dalalet esması ile meşgul olursa ‘mudil’
isminin tesiriyle onda dalalet ve cehalet meydana gelir ve cahil olur.
Böyle bir kimse, cehaletle kendi varlığını Hakk’ın varlığından gayrı
zanneder. Fakat arif kişi, hidayet esmasıyla meşgul olduğundan,
hidayetin tesiriyle zikr-i daim uyanıklığına ve makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaşır ve insan-ı kamil olur. Böyle bir kul, kudsi hadisteki Cenab-ı
Hakk’ın “Ben yerlere göklere sığmam, mümin kulumun kalbine / gönlüne sığarım.” Beyanına mazhar olur ve onun gönlünde Allah’tan gayrı
hiç bir şey kalmaz. Böyle bir kamil insan, bu alem-i kesretteki her bir
tecelliye arif olup, cümle varlık alemini Allah’ın tecellisi olarak görür.
İşte bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “Her kim, kendi varlığını
Hakk’ın varlığından gayri zannederse, o cahildir.” diyor.
351
Zülüf, sevgilinin yüzüne sarkıp da görünen saçıdır. Cenab-ı Hak,
mutlak olan yüzünden isimleriyle tecelli ederek cümle aleme tesir eder
ki, bu tecelli eden isimler zülüftür. ‘Bir’ olan Hakk’ın zuhuru, isimlerdeki
hudutsuz olan detay ve tafsilattan oluşan kesrettir. Bu itibarla Hakk’ın
mutlak yüzünün zülfü, esmalardır. Her esma tecellisi zülfün tellerini
meydana getirir ki, her esma tecellisi teklikle açığa çıkar. Bu itibarla, hiç
bir tecelli birbirine benzemeyen güzellikle Allah’ın tekliğiyle zahir olur.
Çünkü ayette “O, her an yeni bir iş ve oluştadır.” (Rahman, 29) buyrulmuştur. Her yaratılan insan, hayvan, yaprak, kar tanesi, deniz dalgası vb.
yaratılışında / halkiyetinde tekdir. Bu teklik öyle bir tekliktir ki, onun gibi
ne geçmişte yaratılmıştır, ne de gelecekte yaratılacaktır.
Zülfün her bir teli olan isimlerin varlığı ilahi sevgiliden olup,
muhabbetle/aşkla ilahi sevgili olan leylaya yönelik tecelli ettiği için, her
ismin zuhurundaki muhabbet Mecnun’dur. Bunu beyanla ‘zülfünün her
telinde bağlı bir mecnun’ buyruluyor. ‘Her birin yolda isar eyledin’
demek ise: Her isim, kendi isminin mazhariyetini açığa çıkarır, demektir.
Yaprak ismi yapraklıkla, taş ismi taşlıkla, ağaç ismi ağaçlıkla vb. görünür
ve tesir eder. İşte her ismin kendi mazhariyetiyle olan zuhuru, her bir
tecellinin kendi yolundaki izharı yani açığa çıkmasıdır. Vesselam.
Tedbiri kullara eyledin tavsif
Takdir-i fevkinde ikdam eyledin
Ne yapar kulların elinde ne var
Pençesin kabzinde ikbaz eyledin
Kur’an-ı Kerim’de “…bütün kuvvet Allah’ındır.” (Bakara, 165)
buyrulur ki, kuvvet ve kudret aynıdır. Başka bir ayette ise “Hiç bir canlı
yoktur ki O, onun perçeminden yakalamış olmasın…” (Hud, 56) beyanı
vardır. Bu ayetlerde ifade edilen, her bir tecellinin Allah’ın kudretiyle
açığa çıkmasıdır. “İşlerin tümü Allah’ındır.” (Ra’d, 31) beyanından da
açıkça anlaşıldığı gibi, her bir iş ve oluş Allah’ın kudret eliyle meydana
gelir. İnsan da yaratılmış olmak itibariyle kuldur ve kulun kendine nispetle varlığı, vücudu olmaz. Çünkü cümle varlığın vücudu Hakk’ın
zatıdır. İnsan, kemal bir yaratılış olduğundan, Cenab-ı Hakk’ın emirlerine
yasaklarına riayetle mükellef olduğu gibi, zat-ı ilahinin zuhuru olan sıfatı sübutiyenin cem’ine, yani tümüne mazhardır.
Sıfat-ı sübutiye sekizdir: Bunlar; hayat, ilim, irade, kudret, semi
(işitmek) basar (görmek), kelam ve tekvindir / yaratmaktır. Bu cümle
sıfatların mevsufu Allah’tır. Kul olan insan ise, sıfatların zuhuruna
mazhar, yani alettir. Peki, bu durumda sıfatların mevsufu Allah iken,
352
kulun mükellefiyeti nasıl olur? Şöyledir ki; kul bir işin olmasını isterde o
işin neticesini kabul ederse, o işin yaratılmasından razı olarak Allah’a
istidat göstermiş olur. Allah da ilmiyle kulun bu istidadını bilir, iradesiyle
o fiilin yaratılmasını ister, kudretiyle o işi, fiili yaratır. Bu itibarla kulun
isteği ve kabulü olan her ne ise, onun istidadıdır, kabiliyetidir. Allah her
fiilini kulun istidat ve kabiliyetine göre kudretiyle açığa çıkarır, yaratır ki
bu aynı zamanda kudret-i ilahinin zuhuru olduğu için takdir-i ilahidir.
Kul olan insan, hidayet ve iyiliklere olduğu gibi “mudil” ve kötülüklerde istidat, kabiliyet göstermeye müsait bir potansiyeldir. Bu itibarla
kul gösterdiği istidatla iş ve oluşun faili olmadığı halde mükelleftir, o iş
ve oluşun mesulüdür. Onun için Cenab-ı Hak, cümle iş ve oluşu kuvvetiyle, kudretiyle açığa çıkardığı halde kullara peygamber gönderiyor,
kitap gönderiyor ve kulların tedbirli olmasını emir ve tavsiye ediyor.
Hangi kul bu emir ve tavsiyeleri tutarsa, onun potansiyelinde olan hidayetin tesirindeki amel-i salih ve güzellikler açığa çıkar ve bunların
mükafatına mazhar olur. Hangi kul, emr-i ilahiyi tutmaz, ilahi tavsiye ve
buyruklara aldırmazsa, potansiyelindeki mudilin tesirindeki kötü işler ve
kötülükler açığa çıkıp zahir olur ve bunların cezasına ve azabına mazhar
olur.
Velhasıl kul, hiç bir iş ve oluşta fail olmayıp mesul ve mükellef
olması itibariyle, her bir tecelliyi kudret eliyle kabzederek, kulun cümle
fiilinde fail olan Allah, aynı zamanda kullarından iyiliğe ve kötülüğe
tedbirli olmalarını tavsiye eder, buyruluyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
İlahi şükründen acizdir Fehmi
Kendini izhara mazhar eyledin
Hz. Peygamber Efendimiz “Allah bir kula bir çok nimetler verir,
fakat geri alabilir. İki nimet var ki, Allah bir kula verdi mi, o nimetleri
geri almaz. Bu nimetler; bir kulun kalbini zikr-i daimle kurdu mu durdurmaz, kulla kendi arasındaki perdeyi kaldırdı mı bir daha örtmez.”
buyurmuşlardır. Şükür, mazhar olunan nimete karşı yapılır. Peki, bir kul
için zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhariyet
gibi nimet olur mu? Olmaz. Çünkü bütün nimetler geçicidir, hudutludur.
Zikr-i daim ve tevhidin keşfi irfaniyeti sınırsızdır, ebedidir. Ayette “Siz
beni zikredin ki ben de sizi zikredeyim; siz şükredin küfretmeyin.”
(Bakara, 152) buyrulmuştur.
Fehmi Efendi Hazretleri, bu ebedi nimetler mazhariyetiyle ‘Ey
Allah’ım, sana nasıl şükür etsem yine de seni şükretmekten acizim. Senin
hidayet-i zuhurunla kendi nispet-i varlığımın yokluğuna, arif olup, senin
353
kemal-i tecelline kavuştum, benim irşadımda zahir olup açığa çıkan
kemalat ve marifet de, senin zuhurundur.’ diyor.
* *
*
77
Hoş geldin ey ilmimin irfanı sensin hoş geldin
Hoş geldin ey ruhumun efrahı sensin hoş geldin
Gece gündüz senin için zar ile giryan idim
Hoş geldin ey Mısr’ımın sultanı sensin hoş geldin
Hoş geldin, hazır ve mevcut olana denir ki; burada hoş geldin hitabının muhatabı Nur-u Muhammed s.a.v dir. Nur-u Muhammed, geçmişte
gelecekte ve bugün dahi her zamanda mevcuttur. Hz. Resulullah Efendimiz, unsur vücuduyla annesi Emine’den doğmadan evvel de vücud-u
nur-u Muhammed var ve mevcuttu. Nur-u Muhammed zuhuru, Hz.
Adem’in halkiyetinde de vardı, kıyamete kadar da var olacaktır. Bu
mesele Kur’an-ı Kerim’de şöyle beyan ediliyor: “Muhammed Allah’ın
resulüdür, onunla beraber olanlar inkarcılara karşı çok çetin, kendi aralarında çok merhametlidirler. Sen onları rüku eder, secdeye kapanır halde
görürsün, Allah’tan bir lütuf ve hoşnutluk ister dururlar. Görünüşlerine
gelince, yüzlerinde secde eseri vardır, bu onların Tevrat’taki
354
nitelikleridir. İncil’deki nitelikleri de şöyle: Tıpkı bir ekin ki filizini
çıkarmış, o filizi kuvvetlendirmiş, filiz kalınlaşıp gövdesi üzerine dikildi,
ziraatçıları imrendirsin…” (Fetih, 29). İşte bu ayette de beyan edildiği
gibi Hz. Resulullah Efendimiz, unsur bedenle bu aleme gelmeden evvel,
Nur-u Muhammed mazhariyetiyle her zamanda var olan manevi evlad-ı
Resul’ün vasıfları, Tevrat’ta ve İncil’de de apaçık beyan edilmiştir. Hz.
Resulullah Efendimiz “Allah beni nurundan, müminleri de benim
nurumdan yarattı.” diyor. Her peygamber Nur-u Muhammed’e mazhar
olup peygamberliğini bu mazhariyetiyle yaptığı gibi, geçmiş, gelecek ve
hazırda mevcut olan insan-ı kamil Nur-u Muhammed’e mazhardır.
Bu itibarla manevi evlad-ı Resul’den olan Fehmi Efendi Hazretleri
de, hazır ve mevcuttaki Nur-u Muhammed mazhariyetine hoş geldin
diyor. İlim herkeste vardır, fakat her ilim irfaniyet değildir. İrfaniyet,
kulun kendi nefsinin ve cümle alemin hakikatine arif olmasıdır.
Ruhumun efrahı demek ise, Nur-u Muhammed mazhariyetiyle neşeli ve
sevinçli olup ferahlanmaktır. Mısr’ımın Sultanı demek: Her kişinin kulluğu onun ülkesidir. Mısır ülkesi ise verimlilik, bolluk ve bereketi remzeder ki, kemalat ve marifet zenginliğiyle hasıl olan kulluk demektir. Bu
itibarla, gece gündüz hasretle arayıp da hazır ve mevcutta bulduğum Nuru Muhammed’e mazhar olmakla, ilmim irfaniyet oldu. Ruhum yani
maneviyatım, sevinç ve neşe ile ferah bulup, kulluğumdaki marifet ve
kemalatta Nur-u Muhammed hakim ve sultan oldu, diyen Fehmi Efendi
Hazretleri, böyle bir mazhariyete hoş geldin diyor.
Bunda gelmezden mukaddem talib-i cemal idim
Kimse bilmezdi halimi ah ile figan idim
Mest ü medhuş olmuş idim valehu hayran idim
Hoş geldin ey canımın cananı sensin hoş geldin
Nur-u Muhammed’in zahir olduğu yaradılışa, yani vahdetin kendi
kesretinde zuhura getirdiği Cemiyet-i Muhammedi’ye ulaşmadan evvel,
aşk-ı ilahinin vahle tecellisiyle kendimden geçmiş, hayran bir haldeydim
ve Nur-u Muhammed’le zahir olan cemal güzelliğine talip idim. Fakat
benim bu halimi kimseler bilmezdi, bu dert ve taleple ah edip figan edip
inlerdim, buyruluyor. Cemiyet-i Muhammed’e kulun dahil olması için,
fenafillah keşfiyle fena-yı tama ulaşması gerekir. Bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri, Nur-u Muhammed zuhuruna hitaben ‘Hoş geldin,
fenaya ermiş olan kulluğumda, sen benim canımsın.’ diyor.
Bunda gelmekten murad çünkim bize ihsanındır
Baktığınca yüzümüze lütfile ikramındır
Bizdeki zevk u safalar ilm ile irfanındır
355
Hoş geldin ey canımın cananı sensin hoş geldin
Kur’an-ı Kerim’de: “O peygamber, müminlere kendi nefislerinden
daha yakındır.” (Ahzab, 6) buyrulmuştur. Hz. Resulullah Efendimiz,
hidayetin baş mazharı olması itibariyle, gelmiş geçmiş ve mevcut cümle
insanlık, yaradılışının yüce gayesi olan kulluğa ulaşması için hidayet-i
Nur-u Muhammed’e muhtaçtır. Bunun başka bir yolu da yoktur. Cümle
müminler bu hidayet mazhariyetiyle iman edip, Allah’a layıkıyla kulluk
yaparsa, makam-ı insanı bulup insan-ı kamil olur.
İhsan, karşılıksız bağış ve ikramdır. Bir kul için, Nur-u Muhammed
mazhariyetinden daha büyük bir ihsan ve ikram olmaz. Bu itibarla Hz.
Resulullah Efendimiz, Hz.Ömer’e hitaben: “Ey Ömer, canından daha
fazla sevmedikçe beni sevmiş olamazsın.” buyurmuştur. Nur-u
Muhammed mazhariyetiyle kulda hasıl olan irfaniyet ve kemalat,
Allah’ın karşılıksız bir bağışı, lütuf ve ihsanıdır ki, insan-ı kamilin zevk
ve sefası, işte bu kemalat ve irfaniyetten hasıl olur. Allahualem.
Gelmeseydin bizlere sen, fark olunmazdı iman
Bir gelişte gör ki nice alem oldu şadüman
İstikbale çıktı nice hep cemil ü cavidan
Hoş geldin ey ilmimin sultanı sensin hoş geldin
Kulun Nur-u Muhammed’le halk olması, onun Muhammedi bir kulluğa ulaşmasıdır. Bu aynı zamanda kulun, iman-ı taklit ve iman-ı istidlal
(delilli) den terakki ederek iman-ı kamile ulaşıp kamil bir mümin olmasıdır. Beyitte ifade edilen imanın farkı budur. Bu itibarla ‘Nur-u
Muhammed mazhariyeti; bizi şadüman, yani sevince gark ederek, bizi
neşelendiren tecellilere muhatap etti. Meratib-i ilahi keşfi marifetiyle
makam-ı insanı bulduk ve yaradılışımızın yüce gayesine ulaşan
Muhammedi bir kulluk marifetiyle şereflendik. Ey Nur-u Muhammed
hidayeti! Sen ilim ve irfaniyetimizde hakimsin, sultansın.’ buyruluyor.
Talibi sensiz cihanı neylesin ey padişah
Ayırmam gözümü senden sensin bize rehnüma
Kıl şefaat marifetle eyle bizi pürziya
Hoş geldin ey canımın cananı sensin hoş geldin
356
Talibi mahlası ile Fehmi Efendi Hazretleri ‘Nur-u Muhammed
mazhariyeti benim kulluğumda padişahtır ki, onunla makam-ı insanı
buldum ve bu irfaniyetle yaşıyorum.’ diyor. ‘Hidayet-i Nur-u Muhammed’in olmadığı bir alemi, mekanı ve cihanı ne yapayım! Kul ancak
hidayet-i Nur-u Muhammed mazhariyetiyle kemale erer ve Allah’a layıkıyla kulluk yapar. Gözümü asla senden ayırmam, çünkü bizim yol göstericimizsin. Zuhur-u marifetinle bize şefaat et ve bizi baştan başa
aydınlat.’ buyuruyor.
Allah, bizleri de hidayet-i Nur-u Muhammed’e mazhar kılıp, hiç
ayırmasın. Amin.
* *
*
78
Salik rah-ı Hakk’a merdane gelsin
Yansın nar-ı aşka pervane gelsin
Salik, mürşid-i kamili bulmuş ve intisap etmiş olan kimse demektir.
Rah-ı Hak ise, Cenab-ı Hakk’ın yolu demektir. Ki, bu yol zikr-i daim ve
meratib-i tevhid yoludur. Nar-ı aşk, aşk-ı ilahi ateşidir. Pervane ise, ateşe
ışığa cesaretle, fütursuzca kendini atan kelebek vb. dir. Merdane, mertçe
demektir ki, içi dışı aynı olup, özü sözü bir olmaktır. Kamil bir mürşidin
irşadı, insanın yaratılma gayesi olan, kulun kendinde ve cümle alemde
mevcut olan Rabbine vuslat etmesidir. Bu irşad, vahyin denetiminde,
Kur’an’la ayniyet içersinde, Allah’ın emirlerini tebliğden ibarettir. Eğer
357
bir mürşidin irşadı böyle olmayıp, adetle tesbihat, şekil-suret düzmek,
nazar etmek gibi olup, salikin siyasetine, maddiyatına hitap ediyorsa, o
mürşidin irşadından irfaniyet ve kemalat hasıl olmaz. Bir salikin de,
kamile ne için, hangi maksatla geldiğini bilip, bu konuda berrak olması
lazımdır. Çünkü salik mürşid-i kamilin mazhariyetini bilirse, o zaman
kamilin telkin ve irşadı, o salike fayda verir ve salik irşad olur. Bu itibarla salikin, yani kamile intisap edenin gayesi, Rabbine vuslat, yani
yaratıcısına kavuşmaksa, ancak o zaman irşad hasıl olur ve salik Rabbine
kavuşup kamil bir insan olur.
Bir kimse keramet veya şan-şöhret sahibi olmak gibi veya şu hastalığım geçsin, maddi işlerim düzelsin, siyaseten yükselip mevki makam
elde edeyim vb. amaç ve niyetle mürşid-i kamile intisap ederse, böyle bir
kimsede irşad hasıl olmaz ve o salik kamil bir insan olamaz. Bu itibarla
salik olan kimse, doğru dürüst, içi ve dışı bir olup Hak yolunda ne aradığını bilmesi gerekir. Eğer aradığı, Rabbine vuslat kulluğu ise bu uğurda
ilahi aşka cesaretle, fütursuzca dalması gerekir. Buyruluyor.
O varlık şehrine aşk askerini
Yağmaya saldır ki virane gelsin
Eskiden düşmana ait bir kale veya şehir, asker tarafından fethedilince ganimet olarak yağmalanırdı. Daim zikir uyanıklığından ve tevhid-i
hakiki irfaniyetinden mahrum olan herkesin, gaflet ve cehaletten oluşan
gayriyet muhabbeti ve anlayışları vardır. Bunlar kişinin salik olup, zikr-i
daim ve aşk mertebeleri olan tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat irfaniyetine
mazhar olmasıyla ancak yok olur ve yerine Allah aşkı hakim olur.
Tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, aşk mertebelerinin telkinine mazhar olmuş
olan aşığa hitaben: ‘Sen de mekteb-i irfanda zikr-i daim uyanıklığına ve
aşk mertebelerinin irşadına ulaşarak, ehl-i aşkın ve ehl-i kemalin sohbetine mazhar oldun. Mazhar olduğun irfaniyetle ilahi aşk askerini, gaflet,
cehalet ve zanlardan oluşan nispet varlık şehrine saldırt ki cümle gayriyeti fethetsinler, nispet varlığını viran edip yağmalasınlar.’ Buyruluyor.
Gönül kalesinde tevhid topunu
Kur düşmana karşı uslana gelsin
Kur’an-ı Kerim’de “Allah’a şirk koşma. Çünkü Allah’a şirk koşmak,
gerçekten büyük bir zulümdür.” (Lokman, 13) Başka bir ayette ise
“Şirkten başka olan günahı affedebilirim, şirki affetmem.” (Nisa, 48,116)
buyrulmuştur. Kulun en büyük düşmanı, affedilmeyen günah olan şirktir.
Şirk ise, iki türlü olup, birisi açık şirktir, diğeri gizli şirktir. Açık şirkin
çaresi, kelime-yi tevhidi kalb ile tasdik, dil ile ikrar etmektir. Bu aynı
358
zamanda şeriatın tevhididir. Gizli şirk ise, şeriat tevhidiyle mümin olanın,
tevhidin hakikatinden gaflet etmesiyle oluşan şirkidir. Bu itibarla Hz.
Resulullah Efendimiz ‘Ben ümmetimin gizli şirkinden korkarım.’ Diyor.
İşte müminin en büyük düşmanı olan gizli şirkin çaresi, tevhid-i hakiki
irfaniyetidir. Her kim ki meratib-i tevhid müşahedesiyle, fenafillah irfaniyetine ulaşırsa, ancak o kul arif ve kamil olup, gizli şirkten kurtulur.
Onun müşahedesinde, zat-ı ilahi mevcudiyetinden gayrı bir varlık olmaz.
Bunu beyanla ‘Gönlüne meratib-i tevhidin irfaniyet topunu yerleştir, o
zaman en büyük düşmanın oaln gizli şirkten kurtulursun.’ demektir.
Sadakat tablını çaldır şehrine
Hidayet askeri seyrana gelsin
Sadakat tablı, sıtkıyet davulu demektir. Meslek-i Resul’e dahil olan
ihvanın, telkinin bütününe muhakkak sadık olması gerekir ki, ancak o
zaman meslek-i Resul irşadı hasıl olur. Sıtkıyet, makam itibariyle ise,
kurb-u feraiz, yani farz yakınlık mertebesi olan halkı batında, Hakk’ı
zahirinde müşahede etmektir. Bunu beyanla ‘Sıtkıyet mertebesinin halkı
batında, Hakk’ı ise zahirinde müşahede etmek hidayetinin askeri olan
irfaniyet, seni ziyaret edip, kulluğunda, makam-ı sıdkıyetin davulu
çalınsın, yani bu mertebenin ruhaniyeti galip olsun.’ buyruluyor.
İsrafil surunu can kulağına
Nefheyle uyansın cevlane gelsin
İsrafil, melektir, vazifesi ise sura üflemektir. Birinci sura üflediğinde
kıyamet kopar, yeryüzünde hiç bir canlı kalmaz, herkes berzah alemine
intikal edip orada haşr olur, yani toplanır. İkinci defa sura üflediğinde ise,
o sesle herkes beka yurdu olan ahirete intikal edip, ahirette dirilerek
orada ebediyen yaşar. Hakikat ve hikmet itibariyle ise, İsrafil’in suru
birinci üflemesi, mürşid-i kamilin telkin ve irşadıyla ihvanın Hak’ta haşr
olmasıdır. Yani ihvanın makam-ı ruh keşfine mazhar olmasıdır. İsrafil’in
suru ikinci üflemesi ise, ihvanın kamilin telkiniyle kurb-u nevafil, yani
Hakk’a nafile yakınlığına ulaşmasıdır. Çünkü ihvan, nevafil yakınlığında
Hakk’ı batında, halkı ise zahirinde müşahede eder. Bu müşahedede halk,
Hakk’ın kendi zuhurudur, halk olan varlıklar vahdetin kesretidir. Bu itibarla cümle halkı ve alemleri, Hakk’ın kendi vahdetinden açığa çıkan
kesret meydana getirir. Ki, bu vahdetin kesreti olan halk, Hakk’ın kesret
yüzü ve zuhuru olduğundan ebedidir. Hangi ihvan bu irfaniyete ulaşırsa
halkla beraber olur, fakat onun halkla oluşu ona gayriyet olup onu
Hak’tan ayırmaz. Bu itibarla Beyazıt Bestami Hazretleri ‘Ben 30 sene
Hak’la konuştum; halk ise, beni halkla konuştum zannetti.’ buyurmuştur.
359
Bunu beyanla ‘Mürşid-i kamilin himmet ve irşadıyla, kurb-u nevafil
makamına ulaş, vahdetin kesreti olan keşf-i irfaniyetle dirilerek Hakk’a
kulluk yap, cevlanın bu olsun, yani kulluğun bu marifetle olsun.’ buyruluyor.
Gönül sarayına eyle münevver
Hazret-i Süleyman mihmane gelsin
Saray, padişahların, sultanların yaşadığı mekandır. Gönül sarayı ise,
alemlerin padişahının, yani Cenab-ı Hakk’ın mekanı olan mümin’in kalbidir. Çünkü Cenab-ı Hak, kudsi hadiste ‘Ben yerlere ve göklere sığmam.
Ancak mümin kulumun kalbine sığarım.’ diyor.
Hz. Süleyman, hem peygamber hem de padişahtı. Cenab-ı Hak
kendisine, hiç bir kuluna vermediği bir zenginlik verdi. Şehrinin kaldırım
taşları dahi altındandı. Kuşlara, rüzgara ve cinlere de hükmederdi. Mana
ve hikmet itibariyle ise, mülk-ü Süleyman zenginliği, kamil bir imanla
mümin olan kulun kalbinde “O, evvel / ilk, ahir / son, zahir / açık ve
batın / gizlidir…” (Hadid, 3) ayetinin sırrıyla, Hakk’ın tecelli edip, kamil
imanla mümin olan kulun kalbine sığması ve onun gönlünde zahir olmasıdır. İşte, hangi kulun gönlü böyle bir kemalat ve marifete mazhar
olursa, latif ve kesif, yani görünen ve görünmeyen cümle tecellileri
kemalatla tanıyarak hükmeder. Böyle bir kemalata ihvan, ancak kalb
mertebesinin irşadıyla ulaşabilir ki, kalb ve gönül aynıdır. Bunu beyanla
‘Hakk’ın sarayı olan gönlünü makam-ı kalb marifetiyle öyle bir aydınlat
ki, Hz. Süleyman’ın hükümdarlığı gibi bir kemalat, marifet zenginliğiyle,
görünen ve görünmeyen cümle tecellilere hükmeden bir kulluk, sana
misafir olsun.’ demektir.
Fehmi rah-ı aşkı etti aşikar
Salik olan canlar irfane gelsin
Rah-ı aşk, aşk yolu demektir. Bu yol; aşığı maşukuna, yani Rabbine
kavuşturup, kulun Rabbiyle beka, ebediyet bulmasının yoludur. Cenab-ı
Hak, heryerde ve zamanda mertebeleriyle zahir ve mevcuttur. Kulun bu
mertebelerde mevcut olan Rabbini görmesi, zamanın mürşid-i kamilinin
irşadı olan zikr-i daim ve meratib-i ilahi keşfi irfaniyetine ulaşmasıyla
mümkündür. Bu itibarla zamanın kamil mürşidi olan Fehmi Efendi Hazretleri ‘Kulu Rabbine kavuşturup beka bulduracak olan ilahi aşk yolunu
apaçık tarif ettim. Salikler, ihvanlar dikkat edip, bu aşk yolu mertebelerinin ruhaniyetine ve irfaniyetine ulaşıp, arif ve kamil olsunlar.’
buyuruyor.
360
* *
*
79
Kuruldu ol bezm-i ezel ikrarın verenler gelsin
Açıldı gülşen-i vahdet ol gülü derenler gelsin
Kur’an-ı Kerim’de “Hani Rabbin ademoğullarından zürriyetlerini /
soylarını çıkarıp “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” demişti. Onlar da
‘Evet Rabbimizsin, şahit olduk.’ demişlerdir. İşte bu şahitlendirme,
kıyamet günü bizim bundan haberimiz yoktu dememeniz içindi.” (Araf,
172) buyruluyor. Bu ayetin beyanındaki ahitleşme, ruhlar alemindeki
ahitleşmedir ki, herkes; ruhlar aleminde alemlerin Rabbinin “Ben sizin
rabbiniz değil miyim?” hitabına muhatap oldu ve ‘evet biz buna şahidiz’
dedi. Fakat kul bu alem-i şahadete gelince, ruhlar aleminde kendisine
yapılan hitabı ve verdiği cevabı, yani ahitleşmeyi unuttu.
İşte bu alemde kamil olan mürşidin irşadı, ruhlar alemindeki ahitleşmenin tekrar yapılmasını sağlar. Her kim, mürşid-i kamilin irşadına
mazhar olursa “elestü” hitabının bu alemde tekrarına muhatap olur ve
361
makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetiyle gerek enfusunda gerekse afakında
Rabbini müşahede edip, görerek “evet Rabbimizsin” diyerek şahit olur.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Bezm-i ezel denilen ruhlar alemindeki meclisi burada kurduk. Her kim ki ahdini, yani evet ikrarını tekrar
vermek isterse gelsin.’ diyor.
‘Gülşen-i vahdet’ demek, gül bahçesinin birliği demektir. Gül bahçesi, Nur-u Muhammed’in zahir olduğu meclistir. Her kim o meclise
dahil olursa, Nur-u Muhammed mazhariyeti olan bir kullukla vahdete,
yani ‘Bir’ olan Hakk’a vasıl olup kavuşur. İşte Fehmi Efendi Hazretleri
‘Ervah alemindeki ikrarını tekraren vermek isteyenlere o meclisi kurduk.
Meslek-i Resul irşadı ve Nur-u Muhammed mazhariyetiyle Rabbine vasıl
olmak isteyenler gelsin.’ buyuruyor.
Okundu birliğe ezan huzurda duranlar gelsin
Olundu farza ikamet imama uyanlar gelsin
Ezan, umumi ilan ve davettir. Ki, müezzin tarafından minareden
açıkça yapılır. Ezan, Allah’ın birliğini ve cümle alemlerdeki mevcudiyetini ve büyüklüğünün ilanı olduğu gibi, Hz. Muhammed (sav)’in Allah’ın
kulu ve elçisi olduğunun ilanıdır. Ezan aynı zamanda namaza ve felaha /
kurtuluşa davettir. Hadis-i şerifte “Namaz müminin miracıdır.”
buyruluyor.
Miraç, Rabbin kulla buluşmasıdır, vuslat birliğidir. Rabbi ile ‘bir’
olmak, kulun ulaşabileceği en ala felahıdır / kurtuluşudur. İşte müezzin,
ezanın mahiyetini ister bilerek ister bilmeyerek okusun, ezan Rabbi ile
kulun buluşması olan namaza, yani miraç felahına davettir. İlm-i şeriata
göre bir kimsenin abdest alıp da ezanın davetine uyarak, emr-i ilahi olan
kıbleye yönelerek namaza durması, Allah’ın huzurudur ve o kulun miracıdır. Hakikatte ise Hakk’a davet, zamanın kamil mürşidi tarafından
yapılır, her kim mürşid-i kamilin davetine icabet eder de salik olursa,
zikr-i daime mazhar olur ve her nefeste zikr-i daim uyanıklığıyla onun
imanı, iman-ı huzur olur. Çünkü her zamanda, her yerde ve her nefeste,
nereye dönerse, nereye giderse hep Allah dediğinden, o salik daima
Allah’ın huzurundadır.
İşte Fehmi Efendi Hazretleri, böyle iman-ı huzurda olanlara hitaben;
makamat-ı tevhid irfaniyetiyle miraca, yani kendimizde ve her yerde
mevcut olan Cenab-ı Hak’la kul’un vuslatına davet ederek ‘huzurda
duranlar gelsin’ diyor.
“Olundu farza ikamet imama uyanlar gelsin.” demek ise: Kamet
farza davettir ki, kamilin davetiyle kulun Hakk’a farz yakınlık (kurb-u
362
feraiz) müşahedesine ulaşmasıdır.. İmama uymak ise, kamilin teveccüh
ederek salike yaptığı telkin ve tarife uyup riayet etmesidir. Allahualem.
Şarab-ı aşkı içenler mest olup meydana gelsin
Şem-i tehvide can atan yanmağa pervane gelsin
Fehmi Efendi Hazretleri ‘Meclisimize, aşk-ı ilahi içkisinden içip,
kendinden geçen Allah aşkının sarhoşları ve tevhidin hakikatine cesaretle, fütursuzca dalıp, kendinin ve alemin nispet-i varlığını aşk-ı ilahi
ateşiyle yakmak isteyenler gelsin, meratib-i tevhid irfaniyeti ile aydınlansınlar.’ buyuruyor.
İlm-i esrarı bilenler mekteb-i irfane gelsin
Muhabbet bahrına dalan dergah-ı seyrana gelsin
Muhabbet bahrı; ariflerin, ehl-i kemalin irfaniyetle yaptıkları sohbet
denizidir. İlm-i esrar, ilm-i tevhiddir. Mana-yı beyit ise şöyledir: ‘Her
kim, Allah muhabbetini arıyor ve o muhabbet deryasına dalmak istiyorsa,
irfan mektebi olan mürşid-i kamilin meclisine gelsin. İhvanlar içerisinde
bilenler de bilmeyenler de oradadır. O mecliste bilmeyenler bilenlerden
serbestçe müşkülünü,derdini sorar, bilenler de cevap vererek sohbet,
muhabbet ve irşad hasıl olur. Böylece o mecliste bulunan herkes istifade
eder.’ demektir.
İlm-i esrar, Allah’ın sırrı ile alakalı olan ilimdir. Allah’ın sırları ilmi
tevhid irfaniyetiyle bilinir. Ki, ancak bu irfaniyet mazhariyetiyle arif
olanlara, mevcuttaki Hakk’ın sırrı açığa çıkar. Bu itibarla Fehmi Efendi
Hazretleri ‘Allah muhabbetine dahil olup arif olan ve Rabbine arif olmak
isteyen, kamilin meclisi olan mekteb-i irfana gelsin, Allah
muhabbetinden istifadelensin.’ buyuruyor.
Dost için cana kıyanlar meclis-i kübraya gelsin
Kevser-i Ali’den içen Fehmi’den peymane gelsin
Dost için cana kıymak; fena-yı ruh, beka-yı sır mazhariyetidir. Yani
vahdet-i vücudun, kendi birliğinden meydana gelen kesretin / halk
yüzünün açığa çıkmasıdır. Bu halkiyette; eğri, doğru, kafir, mümin,
münafık, İblis vb. cümle halk zahir olduğu gibi, hidayet-i Nur-u
Muhammed de zahirdir. Meclis-i kübra, Nur-u Muhammed’in zahir
olduğu büyük meclis demektir. Kur’an’da “Biz sana kevseri verdik …”
(Kevser, 1) Buyrulur. Bu meclisin içkisi Ali Kevser / yüce kevserdir.
Kevser, Hz. Peygamber Efendimize mahsus olup, cümle evlad-ı
Resul’ün, manevi ehli beyt’in, Muhammedi kulluk mazhariyetiyle ulaş363
tıkları devamlılıktır, ölümsüzlük suyu olan ab-ı hayattır, yani ab-ı tevhiddir. Bunu beyanla ‘Her kim ki, bu yüce kevserden içmek isterse,
mürşid-i kamil Fehmi Efendinin irşadı olan irfaniyet ve kemalatla, gönül
kadehini doldurup aydınlansın.’ buyruluyor.
* *
*
80
Hamdülillah ilm ile irfana erdim ben bugün
Açılıp kalb-i basiret cana erdim ben bugün
Tahsil edilen bilgilere ilim denir. İrfaniyet ise, zikr-i daim uyanıklığı
ve meratib-i tevhidin müşahedesiyle hasıl olur. Kul, irfaniyete ancak
Hakk’ın bağış ve ihsanıyla mazhar olur. İrfaniyet, kulun kendi nefsinin,
cümle alemin ve eşyanın hakikatine arif olmasıdır. Her ilimde irfaniyet
olmaz. İrfaniyet, makamat-ı tevhid keşfiyle hasıl olup, kulun Rabbine
kavuşup Rabbinden gayrı görmemesidir. Hamd ise öğünmektir. Övülmeye ancak Allah layıktır. Çünkü ayette “Hamd, alemlerin Rabbi Allah’adır.” (Fatiha, 2) Buyrulur. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri
‘Hamd / öğünmek Allah’a mahsustur ki, tevhid mertebelerinin müşahedesiyle irfana erdim, nefsimin ve cümle eşyanın aslı, hakikati olan cana,
yani Rabbime vasıl oldum.’ diyor.
Nokta-yı vahdette mahvedip vücudu şöyle kim
Zerreydim gün katreydim ummana erdim ben bugün
364
Nokta, cümle harflerin aslıdır. Bütün harfler noktadan meydana
gelir. Nokta, kalemi hareket ettirmeden bırakıldığında meydana gelendir
ki, kalem oynatıldığında, o noktadan harfler, rakamlar ve şekiller
çizilerek meydana gelir. İşte Hakk’ın zat-ı mevcudiyeti, cümle varlıkların
ve alemlerin aslı olması itibariyle noktadır. Bütün alemler ve varlıklar,
nokta-i vahdetten, yani “bir” olan zat-ı ilahiden zuhura gelmiştir ve
nokta-yı vahdet olan zat-ı ilahi, her bir eşya ve varlıkta mevcuttur. Her
kim ki, bu alemde makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetine ulaşırsa, o kulun
nispet varlığı fena bulup yok olur ve nokta-yı vahdet olan zat-ı ilahiye
vasıl olur. İşte bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Kendimin ve
alemin yokluğuna, fenasına ulaştım. Fenafillah irfaniyetiyle kulluğum,
gündüz iken, gündüzün aslı olan güneşe; damla iken denize gark oldu.’
diyor. Yani her bir varlığın asli mahiyeti olan Allah’ın zatına vasıl
oldum, demektir.
Hep görünen nokta-yı vahdette zatın gölgesi
Yek nazarla cümleden Rahman’a erdim ben bugün
Kur’an’da “Her şey fenadır (yoktur), ancak Rabbin yüzü olan celal
ve kerem vardır.” (Rahman, 26-27) buyrulur. Bu ayet, Rabbin celal ve
kerem yüzünden başka her şeyin ve hiç bir kimsenin varlığı, vücudu
olmadığını beyan ediyor. Allah’ın zatından başka hiç bir şeyin vücudu,
varlığı yoktur. Var ve mevcut olan zat-ı ilahidir. Bu görünen varlıklar ise,
zat-ı ilahinin gölgesi olan isimlerdir. Çünkü gölgenin kendine ait vücudu
olmadığı gibi, isimlerin de vücudu olmaz.
Rabbin vechi / yüzü olan celal ve kerem ise şöyledir: Kerem ismi;
ana isimlerden olan cemalin zuhuru olması itibariyle, cümle görünenler
celal ve cemal tecellileridir. Zat-ı ilahi, alem-i kesrette bu ana isimlerle
tesir ederek zahir olur ki, celal ve cemal mazhariyeti Allah’ın kemalidir.
Kemalin her şeyi ihatası, kuşatıcılığı ise Rahmaniyettir. Bunu beyanla
Kur’an’da “Rahman, arşı üstüva etti / kuşattı.” (Taha, 5) Buyrulur ki,
Rahman, her şeyi kuşatan olması itibarıyla, her şey Rahman’ın nefesidir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Tevhid-i zat mertebesinin irşadıyla Hakk’ın zatından gayrı mevcud olmadığını, bu alemin ise zat-ı ilahinin gölgesi ve Rahman’ın nefesi olduğunun müşahedesine ve marifetine mazhar oldum,’ diyor.
Ne acebdir, zevk ile bana içimden söylenir
Ruh-i akdesle nüzul ilhama erdim ben bugün
365
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Kişi süfliyette olursa nefs,
ulviyete yükselirse ruh tabir olunur.” diyor. Yani bir kimse kendine ve
aleme cehalet ve zanla nispet vücud verirse, o zanlardan hasıl olan nispetler, o kimseyi Rabbinden ayırır ve süfliyete düşürür. Böyle bir kimse
nefis ehli olup, kendini ve cümle alemi Hak’tan gayrı görür.
Fakat bir kimse, daim zikir ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, kendinin
ve cümle alemin nispet varlıklarının yokluğunu, fenafillah mazhariyetiyle
keşfederse, Rabbin zuhurundan gayrı birşey görmez. O her nerede olsa
daima Rabbini apaçık müşahede eder. İşte böyle bir kul, ulviyete yükselir
ve ruha mensup olur. Bu itibarla Ruh ikilik kabul etmeyen ‘Bir’liktir.
Ruh-u akdes ise, zat-ı ilahi tecellisiyle gayriyetten arınmışlık demektir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ulviyete yükselerek, Ruh’a
mensup olup; Ruh-u akdes ilham ve doğuşuna mazhar oldum.’ Diyor .
Bunda gelmekten mukaddem Talibi didar idim
Valehu hayran iken sen şaha erdim ben bugün
Fehmi Efendi Hazretleri, Talibi lakabıyla ‘Zat-ı ilahiye vasıl
olmazdan evvel, ilahi sevgilinin vechini, didarını arıyordum. İlahi aşkla
valeh u hayran, yani kendimden geçtikten sonra ancak, ilahi sevgiliye,
yani alemlerin Rabbi olan Şah’a ulaşıp, yani zat-ı ilahiye vasıl oldum.’
buyuruyor.
*
*
*
81
Bülbül gibi efgan edip esmada kalan
Onlardaki esma-yı müsemmadan haberim var
Esma ehli, şu kimselerdir: Allah’ın isimleri ile meşgul olup, tesbih
çekerler, halka kurup esma-ül hüsna zikrederler, meşgul oldukları isimlerin tesiri ile zevklenirler, hallenirler ve bu hallerini kemalat
zannederler. Bunlar bu alemde Hakk’ın isimleri ile zahir olduğunu söylerler. Fakat isimlerin müsemması olan zat-ı ilahiden mahcup / perdelidirler. Bunlar genellikle tarikat ve bazı cemaat mensuplarıdırlar.
Müsemma zat-ı ilahidir ki, daim zikir ve makamat-ı tevhid keşfi
irfaniyetine mazhar olunmadan, zat-ı ilahiye vasıl olunmaz. Zikr-i daim
ve makamat-ı tevhid irfaniyetine ancak, kamil olan mürşidin telkin ve
irşadıyla ulaşılır. Makamat-ı tevhid marifetiyle arif olmayan mürşitler,
nakıstır / eksiktir. Böyle nakıs mürşidler, kendisinden irfaniyet talep eden
müritlerine, Allah’ın isimlerinden, yani esma-ül hüsnadan esma
366
çektirerek, fazla ibadetler yaptırır. Bunu da kulluğun yüce kemalatıymış
zannederek, bu hallerini etraflarına teşhir ederler. Halbuki böyle mürşidlerin kendisi müsemmadan, yani zat-ı ilahiden gafil olup, kendisi irşada
muhtaçtır.
İşte zamanın mürşid-i kamili Hasan Fehmi Hazretleri, böyle ehl-i
esma olanlara hitaben ‘Esmada kalmayın, esmada kalmak kulluk kemalatı değildir, marifet ve kemalat müsemma olan zat-ı ilahi keşfidir ki,
benim irşadım müsemmadır, zat-ı ilahi irfaniyetidir.’ diyor.
Her şam u seher mescidlerde boynun eğen
Zahidlere cennet-i aladan haberim var
Zahid olan kimse, fazla ibadetler yaparak, şekil suret düzer ve amel
cennetinin nimetlerine ulaşmak için sevap biriktirir. Bu halini de kemalat
zannederek, yaradılışının yüce gayesi olan kulluktan mahrum olur. Cennetler ikidir: Biri amel cennetidir; oraya alem-i ahirette girilir. Kul bu
alemde yaptığı iyilikler, ürettiği güzel işler, değerler ve ibadetler nispetinde amel cennetinin nimetleriyle nefsini lezzetlendirerek, istifade eder.
Diğer cennet ise, irfan cennetidir.
Kul ancak, kendi nefsinin ve eşyanın hakikatine arif olmakla bu
alemde irfan cennetine girebilir. İrfan cennetine girenler, kendi nefislerinde ve cümle eşyada mevcut olan Rabbine kavuşanlardır. Onlar nerede
ve hangi alemde olursa olsunlar, Rabbine kavuşmuş olduklarından,
daima vuslat, yani zevkullah keyfiyetiyle yaşarlar. Kur’an-ı Kerim’de
“Ey mutmain olan nefis, dön Rabbine, Rabbin senden razı sen de ondan
razı olarak gir Benim kulluğuma / kullarımın arasına, gir benim cennetime.” (Fecr, 27-30) buyrulur. Yani, ey zikr-i daimle uyanmış, tevhid-i
hakiki irfaniyetiyle mevcuttaki Rabbin müşahedesine ermiş kulum, bu
müşahede ve irfaniyetle gir benim arif kullarımın arasına. Senin
yokluğa / fenaya ermiş kulluğundan Allah razıdır, sen de Allah'ın, senin
yokluğundaki tecellisinden razı olarak, benim irfan cennetime dahil ol,
demektir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Bu ayetlerde beyan
olunan irfan cennetinden, zahid kimselere haber veriyorum ki, gelip bu
irşaddan nasiplensinler.’ diyor.
Fakru fena ile mahvolup serden geçen
Dervişlere mülk-i bekadan haberim var
Fakru fena ile mahvolmak; yani serden geçip, can ve baş feda etmek
şöyledir: Hz. Peygamber (sav) üç defa “El fakru fahri / fakirlik benim
iftiharımdır.” Buyurmuştur. Bu hadiste beyan edilen fakirlik, nispet
367
varlık itibariyledir. Üç defa tekrar edilmesi ise, nispet varlığın üç tesiriyle
kulun gizli şirk işlemesindendir. Birincisi, kendine ve aleme nispet ettiği
fiiller yönündendir. İkincisi, kendine ve aleme nispet ettiği sıfatlar
yönündendir. Üçüncüsü ise, kendine ve aleme nispet ettiği vücut yönündendir.
İşte kul, bu varlıklar Hakk’ın iken, cehaletle sahip çıkar da kendinin
zannederse, o kul gizli şirk işlemiş olur. Gizli şirkten kurtuluşun çaresi
ise, makamat-ı tevhid irfaniyetidir. Her kim zikr-i daim uyanıklığına ve
tevhid mertebelerinin müşahedesine ulaşırsa, kendindeki ve alemdeki
Hakk’ın fiillerine, sıfatlarına ve zat tecellisine arif ve vasıl olur, gizli
şirkten kurtulur. İşte ancak böyle arif bir kul, fenafillah keşfi irfaniyetiyle, kendine nispetle fiil, sıfat ve vücut varlığı olmayan bir fakir olur.
Bu itibarla Hz. Peygamber Efendimizin üç defa tekrarlayarak iftihar
ettiği fakirlik, böyle bir fakirliktir.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, fenafillah irfaniyetiyle,
serden geçip can ve baş feda etmiş ve nispet-i varlığı kalmayıp fakir olan
derviş ve ariflere hitaben ‘Beka mülkünden, yani Hakk’ın cümle varlıkları ve eşyayı zahir edip, meydana getiren tecellilerinden, bekabillah
mertebelerinden haberim var. Hangi derviş bu mertebelerin telkinine talip
olursa, onu irşad ederim.’ diyor.
Pervane gibi aşkın narına can atan
Aşıklara vasl-ı likadan haberim var
Pervane, daha evvelki beyitlerde ifade edildiği gibi kendini ışığa,
ateşe cesaretle, fütursuzca atan kelebek vb.dir. Çünkü pervane ışığı yol
zanneder ve Alevi gördüğünde hiç tereddüt etmeden kendini alevin ışığına atar. Ve yanar kül olur. İşte pervane gibi cesur olup Rabbine
kavuşmak isteyen aşıkların, ilahi sevgiliye nasıl vasıl olup, kavuşabileceklerinden haberim var. Hak aşıklarını bu hususta irşad ederim,
demektir. Kamil’in irşadı olmadan bir kimse Rabbine vasıl olamaz.
Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “Ey iman edenler! Allah’tan korkun, O’na
varmak için vesile arayın. Bu yolda gayret gösterin ki kurtuluşa erebilesiniz.” (Maide, 35) buyrulur.
Dünya ve ukba hülyasından geçip bidar olan
Talibi'ye sor lamekan ilinden haberim var
Hadis-i şerifte “Dünya ehline ahiret haram, ahiret ehline dünya
haram; hakikat ehline her ikisi de haramdır.” buyrulmuştur. Ehl-i dünya,
akl-ı maaştır ki, daima dünya menfaatini gözetir, bir şeyde menfaati varsa
368
o işi yapar, o işi yaparken de haram-helal meşruiyeti aramaz. Ukba ehli
ise, bir iş yaparken ahireti gözetir, sevap mıdır günah mıdır ona bakar,
eğer sevap ise o işi yapar; günah ise yapmaz. Ehli ukba, nefsini amel
cennetindeki, nimetlerden lezzetlendirmek için, haram helal meşruiyetiyle kulluk yapar. Ehl-i hakikat ise, ne ehl-i dünya gibi bu alem menfaatinden başka bir şey düşünmeyendir, ne de ehl-i ukba gibi amel cenneti
nimetlerinden nefsini lezzetlendirmek için bir işi yapar. O, daima Hakk’a
vuslat zevkiyle cümle alemlerde irfan cennetinde yaşar.
Lamekan, mekansızlıktır, yani hiçbir mekanla kayıtlanmamak
demektir. Ki, ehl-i hakikat, nispet varlık şirkinden arındığı için hiç bir
mekanla, gayriyetle kayıtlı olmayıp, daima Hak’la olup, hep Hakk’a
vuslat zevki ile yaşar. Ehl-i hakikat, daima meşru olan işleri yapar,
Allah'ın emirlerini yerine getirir, yasaklarından ise kaçar. Fakat bunları
yaparken ehl-i ukba gibi amel cennetinin nimetleri sevdasıyla yapmaz,
aşık olduğu ilahi sevgili emrettiği için yapar. Asla Allah’ın emrinin
dışına çıkmayıp, günah ve harama kesinlikle yanaşmaz. Herkes Allah'ın
emrini çiğnese, ehl-i hakikat asla / katiyyen çiğnemez. Vesselam.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri, dünyada ve ahirette nefsini
lezzetlendirmekten geçip, gönlü gözü uyanmış, Hakk’a vuslat marifetiyle
lamekan / mekansızlık arayanlara hitaben ‘Bu aradığınız marifet ve
kemalattan haberim var, kim talep ederse onu irşad ederim.’ buyuruyor.
*
*
*
82
Zümre-i ehl-i Melamet dersi Hak’tan aldılar
Zevklerine yok nihayet çünkü Hay’dan aldılar
Zümre-i ehl-i Melamet, Melamiler demektir. Melamiler, halk arasında bir tarikat olarak bilinir, halk onları tarikatçı olarak görür. Fakat
Melamilik tarikat değildir. Melamilik hakikattir.
Bazıları Melamiliği üç devre / dönem olarak tasnif ederler ki,
Melamiliği üç döneme ayırıp tasnif etmek, cehalettir, büyük bir
yanılgıdır. Çünkü Melamilik fenafillaha ulaşıp, kötü huyları terk edip,
güzel huylara sahip olarak Hz. Resulullah Efendimizin ahlakıyla ahlaklanmaktır. İşte fenafillah irfaniyetiyle Hakk’a kavuşup Melami olmak,
Hz. Adem’den Hz. Resulullah Efendimiz’e kadar, gelmiş cümle peygamberlerin değişmez vasfı olduğu gibi, gelmiş ve kıyamete kadar
369
gelecek olan cümle insan-ı kamil olan evliyanın da de müşterek,
değişmez vasfıdır.
Bu itibarla her zamanda Hakk’a kavuşmuş olan insan-ı kamil,
muhakkak Melami’dir. Çeşitli zaman ve coğrafyada yaşamış olan veliler:
Yunus Emre Hazretleri, Melami olduğunu beyan ediyor. Niyazi Mısri
Hazretleri Melami olduğunu beyan ediyor. Muhittin Arabi Hazretleri,
Nesimi Hazretleri, velhasıl Hakk’a vasıl olan cümle ehl-i kemal Melami
olduklarını beyan ediyorlar. Bunlar değişik yolların, tarikatların müntesipleri olmalarına rağmen, hakikate vakıf ve Hakk’a vasıl olduklarından,
Melamiliğe ermişlerdir, vesselam.
Bu itibarla Melamilik, üç dönem veya belli zamanlara mahsus
olmayıp, tüm zamanlardaki peygamberlerin ve ehl-i kemalin
mertebesidir.
19. yüzyıldaki Melamiliğin seyr-i süluk tasnifi, Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretleri tarafından yapılmış, 19. yüzyıl sonlarında ve
20. yüzyılda da halifeleri vasıtasıyla Melamiliği telkin ve tarif ederek,
irşad etmişlerdir ve etmektedirler. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin tarifinde Melamilik; fenafillah olmak, kötü huyları terk edip güzel
huylara sahip olup, Hz. Resulullah Efendimizin ahlakıyla ahlaklanmak
olarak telkin ve tarif edilir.
Kur’an’da ise Melamilik hakkında “Ey inananlar, içinizden kim
dininden dönerse Allah onun yerine öyle bir kavim getirir ki; Allah onları
sever, onlar Allah’ı severler, onlar müminlere karşı boyunları büküktür /
mütevazı ve merhametlidirler. Kafirlere karşı başları dik / izzetlidir.
Onlar Allah yolunda mücadele ederler, dil uzatanın levminden / kınamasından korkmazlar. Bu Allah’ın dilediğine yönelttiği bir lütuftur /
ihsandır…” (Maide, 54) buyrulur. Ehl-i kemal, bu ayetin Melamileri tarif
ettiğini ifade etmişlerdir. Çünkü kınayanın kınamasına aldırmamak
Arapça ‘levm’ kelimesidir ki, kınanmak manasında olup, melamet
demektir.
Melamiler Allah’ı sevdikleri gibi, Allah da onları sever, yani
Allah’la sevişirler. Daima Cenab-ı Hak’la vuslatta olduklarından, onlar
Hakk’ın kendilerini kınamasından, vuslattan mahrum olmaktan ve
Allah’ın emir ve yasaklarına riayet etmemekten korkarlar. Halkın onları
cehalet ve gafletle kınamasına aldırmadıkları gibi, cehalet ve zulme,
irfaniyet ve kemalatlarıyla dik ve çetin durup, boyun eğmezler. Hidayet
tecellilerine ve müminlere karşı ise, mütevazı ve hürmetlidirler.
Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri, Fütuhat-ı Mekkiye adlı
eserinde “Melamiler; bunlara melametçiler de denir. Bu ad dahi lügat
yönünden, bunlar için zayıf bir kelime olmuş olur. Bu gibi kişiler, Allah
yolunun efendileri ve önderleridir. Bütün alemin tek efendisi bunların
370
arasındadır. İşte o büyük efendi de Resulullah Muhammed (sav) Efendimizdir. Bunlar, Hak Teala’nın emir ve yasaklarını bu alemde yerleştirdiler, kuvvetlendirdiler. Sebeplerini yerli yerinde açıkladılar. Yaramayanların da nedenlerini anlattılar. Dünya evine yarayacak hacetleri dünyaya bıraktılar, ahiret gününün hacetlerini de ahirete bıraktılar. Eşyaya
Allah’ın baktığı nazarla baktılar, gerçekleri birbirine karıştırmadılar.”
diyor.
Kendilerini Melami olarak adlandıran bizler ise; o makam-ı melametin adaylarıyız, melamet yolunun yolcularıyız, vesselam.
Beyitte ifade edilen ‘Dersi Hak’tan aldılar, zevklerine yok nihayet’
beyanının manası ise şöyledir: Kur’an-ı Kerim’de “Ey iman edenler!
Allah’tan korkun; O’na varmak için vesile arayın. Bu yolda gayret gösterin ki kurtuluşa erebilesiniz.” (Maide, 35) buyrulmuş olup, bu ayette
ifade edilen ‘vesile’ kelimesine müfessirler ve ulema-yı zahir, bir çok
manalar vermiş ve yorumlar yapmıştır. Fakat ehl-i kemal, ayette geçen
“vesile”den maksadın, insan-ı kamil olduğunu beyan etmişlerdir.
Bu itibarla, Allah’a kim kavuşmak isterse, insan-ı kamil olan bir
mürşid bulması ve onun irşadına mazhar olması lazımdır, kamil mürşidi
bulmak için de çok cehdetmesi gerektir. Bütün geçmiş ve mevcut ehl-i
kemal olan veliler, Hakk’a vasıl olmak için mürşid-i kamil irşadının
gerekliliğinde ittifak etmişlerdir. Çünkü kamil mürşidin telkin ve irşadı,
Hakk’ın emrinden ve Hakk’ın mertebelerinden başka bir şey
olmadığından, kamil mürşidin telkin ve irşadı gerçektir, haktır. İşte
beyitte ifade edilen, Melamiler; dersi hay yani diri olup da yaşayan kamil
bir mürşidden aldılar, onun gerçek, hak olan telkiniyle irşad olup zevklendiler, demektir. Allahualem.
Reyn-i kalbi ettiler pak darb-ı zikr u fikrile
Kıyl u kalden geçtiler hep hubb-i fillah aldılar
Melamilerin amel ve itikatları, Kur’an’la ayniyet teşkil eder. Melamiliğe ait hiç bir değer, Kur’an-ı Kerim’le çelişmeyip, Kur’an’a ters
değildir. Eğer kendisine Melami diyen bir kimsede, Kur’an ve Hz. Peygamber Efendimizin güzel ahlakına uymayan bir amel, itikat görülürse,
bu Melamiliğe ait bir değer olmayıp, o şahsın kendine ait bir değerdir.
Onun için Melamiler, zikrullahı; onun bunun filancanın, şu kadar şu
esmayı çek veya şu virdi yap demesiyle yapmazlar, Kur’an’ın emrettiği
gibi yaparlar. Zaten bir mürşit, eğer kamil ise, telkin ettiği zikir,
muhakkak Kur’an-ı Kerim’e uygundur.
371
Bunu beyanla Kur’an-ı Kerim’de “Müminlerin kalbleri zikrullah ile
mutmain olur. Gözünüzü açın / dikkat edin kalbler ancak zikrullah ile
tatmin olur.” (Ra’d, 28) buyrulur. Bu ayette Cenab-ı Hak, zikrullahın
kalble ve Allah ismi ile yapılmasını beyan ediyor. Çünkü kalb merkezi
azadır ve Hakk’ın mekanıdır. Her insan potansiyel olarak buna
mazhardır, fakat insan Allah’tan başka şeylerle meşgul olduğu için, kalbi
gayriyet ve masiva muhabbetiyle, yani Allah’tan başka şeyler olan gayriyetle paslanıp, kirlenmiştir. Bu itibarla hadis-i şerifte “Kalbler demir
gibi paslanır, nasıl ki demirin cilası varsa, kalbin cilası da zikrullahtır.”
buyrulur. Mana-yı beyt şöyledir: ‘Melamiler daim zikre aşina oldukları
gibi, darb-ı zikir yani şiddetli zikir ve tefekkürle kalblerindeki pası ve kiri
temizleyip, gayriyet-masiva muhabbetinden ve dedikodusundan geçtiler.
Onların gönülleri Allah aşkı ve muhabbetiyle doldu.’ buyruluyor.
Nefsi hiçe saydılar kim fail Allah bildiler
Gamze-i cilve-i mahbubtan atalar aldılar
Kur’an’da “…işlerin tümü Allah’ındır…” (Ra’d, 31) ve “Sizi ve fiilinizi yaratan Allah’tır.” (Saffat, 96) buyruluyor. İşte bu ve benzeri ayetlerden de anlaşılacağı gibi, her işin faili Allah’tır. Fakat hiç kimse tevhidi hakiki irfaniyetine ulaşmadan, her fiilin failinin nasıl Allah olduğunu
müşahede edemez ve arif olamaz. İşte Melamiler, makam-ı tevhid-i ef’al
marifetiyle bu sırra vakıf olup, her fiilin faili Allah olduğunun keşfi irfaniyetiyle, cennet-ül ef’alde zevklenip ilahi sevgiliden hediyelere ve
ihsana mazhar oldular. Buyruluyor.
Her sıfatı mevsufu mutlaka nispet ettiler
Ol cemali şemsi enverden tenevvür ettiler
Her insan, Cenab-ı Hakk’ın; Hayat, ilim, irade, kudret, kelam,
görmek, işitmek, tekvin (yaratmak) olan bu sekiz sıfat-ı subutiyesine
mazhardır. İnsan mazhar olduğu bu sıfat-ı subitiyeyi, cehaletle kendinin
zannederek, bunları kendine nispet eder. Halbuki Kur’an’ı Kerim’in bir
çok ayetinde, cümle sıfat-ı subutiyenin mevsufunun Allah olduğu beyan
edilir.
İşte her kim ki, makam-ı tevhid-i sıfat mertebesinin keşfi irfaniyetine ulaşırsa, ancak o kul, her sıfatın mevsufunun Allah olduğuna arif
olur. Bunu beyanla: Melamiler, her sıfat-ı subutiyenin mevsufunun, yani
cümle sıfat-ı subutiye ile sıfatlananın Allah olduğuna arif olup, Hakk’ın
cemalini, güzel yüzünü gördüler ve o güzelliğin, güneş gibi olan aydınlığıyla, aydınlandılar, nurlandılar. Buyruluyor.
372
Çün vucud-u Hakk’a mazhar zatına mahvoldular
Havf-ı mevtten kurtulup Hay layezali aldılar
Hz. Resulullah Efendimiz, İbni Abbas’a hitaben “Ya Abbas, vücudunu kayırma.” Dedi. İbni Abbas da: “Ya Resulullah, vücudum kusur
mudur?” deyince, Hz. Peygamber Efendimiz: “Vücudun en büyük
günahtır. Onunla hiç bir günah kıyas edilmez.” buyurdular. Kur’an-ı
Kerim’de ise: “O’nun yüzü / vechi dışında her şey fanidir / yoktur.”
(Kassas, 88) buyrulmuştur. Bu ve benzer ayetlerin beyanlarındaki hakikat
gereğince ehl-i kemal, kendi nispet varlıklarının fenasına / yokluğuna,
makam-ı tevhid zat keşfi irfaniyetiyle arif olur ve Hakk’ın zat-ı mevcudiyetinden gayri görmezler. İşte Melamiler de bu zümreden olup, tevhid-i
zat irfaniyetiyle mevcutta Hak’tan gayrı görmedikleri gibi, zat-ı ilahiye
vasıl olduklarından, onlarda ‘havf-ı mevt’ yani ölüm korkusu olmaz.
Çünkü onlar, meratib-i tevhid kemalatıyla hadis-i şerifte buyrulan
“Ölmeden evvel ölünüz.” sırrına mazhar olup, ebedi diriliğe, ölümsüzlüğe ulaşmışlardır. Vesselam.
Bir adem şehrine nispet varlığı selbettiler
Kaf ademde cismi yok bir şekl-i Anka aldılar
Kafdağı, dağların en yükseği olan nispet benlik dağıdır. Bu dağın
yüceliğine ancak Anka kuşu, yani tevhid-i hakiki irfaniyetiyle aydınlanmış olan kamil, arif kimse yükselip ulaşır. ‘Kaf ademde cismi yok bir
şekl-i Anka’ demek; kulun fenasında / yokluğunda, Hak’la var olma
marifetine mazhar olmasıdır.
İşte Melami’ler, nispet varlıkların yokluğunda, kendilerinde ve
cümle alemdeki cisim ve suretlerde mevcut olan Hakk’ın tecellileriyle
var olmakla, Anka kuşu gibi cümle suret ve cisim Kaf’ında, ruhaniyete
yükselip ‘Bir’ ile ‘Bir’ oldular, yani Hak’la var oldular, demektir. Beyitteki “adem” kelimesi yokluk anlamındadır.
Talibi fahr-i risalet fakrı tercih ettiler
Fakrile fahreyleyenler yokluğa var aldılar
Fahr-i risalet fakrı; Hz. Resulullah Efendimizin “Fakirlik benim
iftiharımdır.” beyanıdır. Mahiyeti daha evvelki beyitlerin açıklamasında
beyan edildiği gibi, Hz. Peygamber Efendimizin öğünüp iftihar ettiği bu
fakirlik, nispet varlık yönüyledir.
Melamiler, alemlerin iftiharı olan Hz. Resulullah Efendimizin
iftihar ettiği nispet varlık fakirliğini tercih edenlerdir. Melamiler bu
373
fakirlikle, kulluğun yüce kemaline, yani fenafillaha ulaşıp, fenaya
ulaşmış kulluk marifetiyle var oldular, demektir.
Bu hususta arifibillah Hacı Bayramı Veli Hazretleri:
El fakru fahri, el fakru fahri
Demedi mi ol alemler fahri
Fahrinin zikrin, fahrinin zikrin
Fakru fenada buldu bu gönlüm
buyurmuştur.
*
*
*
83
Her ne ki görür gözün bil vech-i Rahman onda var
Her ne işitse kulağın sırr-ı Subhan onda var
Kur’an-ı Kerim’de “Her şey fanidir / yoktur, baki / var olan Rabbin
celal ve kerem yüzüdür.” (Rahman, 26–27) buyrulur. Bu ayette ifade
edilen ‘her şey fanidir’ yokluk anlamındadır ki, hiç bir varlığın kendine
mahsus vücudu olmayıp, var olan ise ancak Rabb’in vechi / yüzü olan
celal ve keremdir demektir. Kerem, cemal mazharı olması itibariyle
374
görünen celal ve cemaldir ki, bu iki ana ismin cümle isimlerdeki tesiri
kemaldir.
İsm-i kemalin cümle esmayı ve eşyayı kuşatması ise, Rahmaniyettir.
Ayette “O Rahman olan arşı kuşattı…” (Taha, 5) buyrulmuştur. Demek
ki; Allah rahmaniyetiyle her şeyi kuşatmış olduğundan, Rahman tecellisi
cümle eşyada kuşatıcılıkla zahirdir. Hz. Pir Efendimiz ‘Rahmaniyet
“naam” icadına hastır.’ diyor. “naam” gıda demektir. Güneşin her şeyi
ısıtıp aydınlatması, yağmurun her şeyi ıslatması, soğuğun kimseyi ayırt
etmeden üşütmesi vb. gibi, her bir şeyin ayırt edilmeksizin gıdalanıp
nimetlenmekle olan zindeliği, Rahman icadıyla / tecellisiyle olur. Bu itibarla, görünen cümle varlıklar Rahman’ın nefesidir.
Sırr-ı Subhan, kendisinde hiç bir noksanlık olmayıp, kemaliyle var
olan Allah’ın sırrı demektir. Bunu beyanla ‘Gözümüz her ne görse, her
şeyi ihata eden Rahman’ın vechi / yüzü onda vardır, kulağımız her ne
işitse, noksanlıktan münezzeh olan Allah’ın kemal tecellisidir.’
buyruluyor.
Baktığınca her bir eşyada bir esma görünür
Her bir esmada şüphesiz bir müsemma onda var
Zat-ı ilahinin kesretteki zuhuru, esma tecellisiyle olur. Mesela
yaprak bir isimdir, insan ve rüzgar da birer isimdir, fakat bunların hiç
birinin vücudu olmaz. Cenab-ı Hak esmaların oluşturduğu varlıklardan
ve eşyadan eğer zatını ayırsa, hiç birinin varlığı kalmaz. Çünkü cümle
eşya ve varlık, zat-ı ilahinin zuhurudur. Bu itibarla, kesret alemini meydana getiren cümle isimlerin müsemması, Allah’ın zatıdır. Her ismin
kendine ait vücudu olmamakla beraber, bir tesiri vardır. Onun için bu
aleme baktığımızda esmaların tecellisini görür ve tesirine muhatap
oluruz. Çünkü, her eşya bir esma ile zahirdir. Esma ise sıfatın zuhuru
olup, cümle sıfatın mevsufu zattır. Bunu beyanla ‘Görünen eşyadaki her
esmada, müsemma olan zat-ı ilahi mevcuttur.’ buyruluyor.
Bu huruf-ı halka bakma cümlesi bir noktadır
Her ne harfi ki okursan nokta-i ba onda var
Hz. Ali (kv): “İlim bir nokta idi, cahiller çoğalttı.” buyurmuştur.
Nokta, kalemi kağıdın üzerine hareket ettirmeden bıraktığımızda meydana gelendir. Sonra kalemi oynatırsak hurufat, yani harfler ve şekiller
meydana gelir. Fakat meydana gelen her harf ve şekil, meydana
gelmeden evvel noktadır, sonra harf ve şekil olur. Bu gördüğümüz halkı,
375
yani cümle suretleri ve şekilleri zuhura getiren zat-ı ilahidir. Zatın zuhuru
olmasa, suretler ve şekiller, yani halkiyet olmaz.
İşte beyitte ifade edilen nokta, Allah’ın zatıdır. Bir ilim, zat-ı ilahiye
taalluk etmezse, yani bir ilim ki mevsuf olan Allah’ın zat-ı mevcudiyetiyle ilgili değilse, böyle bir anlayış zandır, cehalettir. Cahil kimse, halka
ve suretlere müstakil vücut nispet ederek, bir olan zat-ı ilahiden
perdelenir, mahcup olur, kendine ve cümle alem-i halka vücut nispet
ederek, tek olan zatı cehaletle çoğaltır. Beyitte ifade edilen ‘Her ne ki
harf okursan onda nokta var’ sözü; bu eşyanın ve cümle halkın asıl varlığı Hakk’ın zatıdır, demektir. ‘Nokta-i Ba’ ise, Arapçada B harfinin
altındaki noktadır. ‘B’ harfi; halkı, yani kesret alemini; altındaki nokta
ise Hakk’ın sırf “zat” tekliğini remzeder. Bu itibarla, cümle harflerin
oluşturduğu kesrette / çoklukta, tek olan zat var olup mevcuttur demektir.
Allahualem.
Arifin her bir kelamı tuhfedir aşıklara
Tut kulağın her sözüne ilm-i irfan onda var
Arifibillahın ve ehl-i kemalin sözleri, ilim irfaniyet yüklüdür. Ariflerin irfaniyeti, daim zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyeti olup,
kulun kendinde ve cümle eşyada mevcut olan Rabbin müşahedesinden
hasıl olur.
Ariflerin irfaniyeti, Kur’an ve hadis-i şerifle çelişkili olmaz.
Ariflerin irfaniyetiyle ancak Kur’an ayetlerinin ve hadis-i şeriflerin şerhi,
tefsiri ve tevili olur. Ayette ‘...onun tevilini ise bir Allah bilir, bir de
ilimde derinleşmiş olanlar.’ (Al-i İmran, 7) buyrulur. Bu itibarla ilimde
derinleşmiş olan ariflerin kelamı, ayet ve hadis ile ters düşmediği gibi
bilakis ayniyet arz eder.
İmam-ı Azam Hazretleri “Bir söz duyduğunuzda, yanında ayet veya
hadis varsa o söz bizimdir, ayet ve hadis yoksa o söz bize ait değildir.”
demiştir. Velhasıl Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ariflerin kelamını tut,
onların her bir sözünde ayetler ve hadis-i şeriflerle oluşmuş ilim ve irfan
olduğundan, onların sözleri Hak aşıklarına atadır / hediyedir.’ diyor.
Kahrı lütfu sen ata bil ol sana Hak’tan hida
Hayrı şerri hoş gör ancak sırr-ı hikmet onda var
Kahır ve lütuf, bizim nefsimize hoş gelen ve hoş gelmeyen şeylerdir.
Her bir isimin tecellisi celal ve cemal ana isimlerinin tesirinde
olduğundan bazı isimlerin zuhuru bize hoş gelir, bazı isimlerin zuhuru ise
kahır gelir, zor gelir.
376
Bu tecellilerin, yani kahrın ve lütfun Hakk’ın zuhuru olduğunu
bilmek, sırr-ı hikmettir. Bu sırrı hikmete ancak Hakk’ın hida, yani
hidayet zuhuru olan meslek-i Resul’deki zikr-i daim ve meratib-i tevhid
irşadıyla ulaşılır. ‘Hayrı, şerri hoş gör’ demek ise; kahrı-lütfu Hak’tan
gayriye nispet etme, Hakk’ın bir tecellisi olarak gör, demektir. Böyle bir
müşahedeyle ‘Arif olman, Allah’ın sana hidayetle olan lütuf ve hediyesidir.’ buyruluyor. Allahualem.
Zahidin zühdün kerih görme şükret haline
Ol sana ibretnümadır hükm-i takdir onda var
‘Hayır ve şer Allah’ın kudretiyledir.’ Ki bu, imanın şartlarından
biridir. Bu itibarla zahidin halinin de, senin arifliğinin de Hakk’ın tecellisi olduğuna arif ol. Bunların hepsi Allah’ın kudret ve kuvvetiyle zahir
olup açığa çıkan takdirdir, kaderdir. Zahidin zahidliği, yani şekil ve suret
düzüp, kendisi gibi olmayanları beğenmeyip de bu halini kemalat olarak
bilmesi onun zühtüdür. Sen Allah’ın hidayet-i tecellisiyle nefsinin ve
eşyanın hakikatine arif oldun. Zahidliğin de kudreti ilahiyle zuhura gelen
tecelli olduğuna arif ol, ve arifliğine de şükrederek her tecelliden ibret al,
buyruluyor .
Lafz u surette kalanlar bulmadı fevz ü felah
‘Mutu kable’den haberdar olmadı, şirk onda var
Hz. Peygamber Efendimiz “Ben ümmetimin açık şirkinden değil,
gizli şirkinden korkarım.” diyor. Gizli şirk, cehaletle bu görünen cümle
varlıklara, suretlere, vücut nispet etmektir. Halbuki Hakk’ın varlığından
başka bir varlık yoktur. Çünkü Kur’an’da “Allah’tan başkasına kulluk
yapma, O’ndan başka kulluk/ibadet yapılacak yoktur. Her şey fanidir /
yoktur, var olan ancak O’nun vechidir / yüzüdür.” (Kasas, 88) buyrulmuştur. Hak’tan gayrı varlık olmadığını anlamak için hadis-i şerifte buyrulan “Mutu kable ente mutu / Ölmeden evvel ölünüz.” sırr-ı mahiyeti
olan fena-yı ef’al, fena-yı sıfat, fena-yı zat müşahedesiyle arif olmak
gerektir. Her kim ki, makamat-ı tevhidin müşahedesiyle bu irfaniyete
ulaşmazsa, o kimse tevhidin kelimesinde, yani lafz-u suretinde kalır ve
gizli şirk işler. Bunu beyanla “mutu kable” / ölmeden evvel ölünüz sırrından haberdar olup, gizli şirkten kurtularak feyz ü felah bulmak için,
tevhidin hakikat-ı hikmetine arif olup, tevhidin kelimesinde, yani lafz ve
suretinde kalmamak gerektiği, beyan ediliyor.
İlmi evraktan alanlar Hakk’ı arif olmadı
Vuslat-ı canan dilersen tevhid u irfanda var
377
İlmi evraktan almak; ben kitapları okurum ve kitap okumakla
Hakk’a arif ve vasıl olurum, anlayışında olmaktır. Böyle bir anlayışla
kitap okuyarak arif ve insan-ı kamil olunmadığı gibi, Hakk’a da vasıl
olunmaz. Bu mevzuda Yunus Emre Hazretleri:
Müftüler, kadılar geldiler,
Cümle kitapları kodular,
Sen bu ilmi nerden aldın dediler,
Mürşid-i kamile varmadan olmaz
Diyor. O zamanın müftü, kadı vb. gibi ulema-i zahir; Yunus Emre Hazretlerine gelip ‘Biz bunca kitap okuduk ve okumaktayız, fakat senin
mazhar olduğun ilim ve irfaniyete ulaşamadık.’ demelerine cevaben
Yunus ‘Bu irfaniyete ulaşmak, kamil bir mürşide intisap etmeden olmaz.’
diyor. Çünkü Kur’an’da: “Ey iman edenler! Allah’tan korkun, O’na
varmak için vesile arayın. Bu yolda gayret gösterin ki kurtuluşa erebilesiniz.” (Maide, 35) buyrulmuştur. Muhiddin Arabi Hazretleri, bu ayette
ifade edilen ‘vesile’den maksadın; insan-ı kamil olduğunu beyan etmiştir.
Velhasıl ister o zamanda ister bu zamanda, tüm zamanlarda
arifibillah olup Hakk’a vasıl olmak için, mürşid-i kamili bulup, onun
telkin ve irşadı olan zikr-i daim ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetine
mazhar olmak gerektir. Bu itibarla çeşitli kitaplar okuyarak, yani ilmi
evraktan alarak ben Hakk’a vasıl ve arifibillah olurum, anlayış ve zannında olanlar yanılırlar. Vuslat-ı canan, yani ilahi sevgiliye kavuşmak
için muhakkak kamilin irşadına mazhar olmak gerektiği, beyan ediliyor.
Şer-i pak-i Ahmed’e eyle riayet tut penah
Armağan-ı miraç oldur Hak rızası onda var
Hz. Resulullah Efendimiz, miraçtan döndüğünde: “Üç hediye /
armağan getirdim. Biri, Allah’ın emir ve yasaklarıdır ki, bu hediye herkesedir/umuma aittir. İkinci hediyeyi isteyen beni tenhada bulsun.
Üçüncüsü ise, kendi şahsıma aittir.” buyurmuşlardır. Herkese yani
umuma ait olan hediye, Allah’ın vahiyle bildirmiş olduğu emir ve yasakları olup, Peygamber Efendimizin güzel, tertemiz ahlakında zahir olmuş
olan uygulamalarıdır, şeriatıdır. Kısaca Kur’an ahlakıdır.
Hz. Peygamber Efendimizin her sözü ve davranışı, yani hadis-i şerif
ve sünnet olan her şey, Kur’an’la ayniyette olup vahyin pratiğe dökülmesidir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Hz. Peygamber Efendimizin pak / tertemiz şeriatına, uygulamalarına riayet et. Yani Kur-an’da
378
buyrulan cümle emirleri tut, yasaklardan ise kaç, çünkü Allah ne emir
etmiş ve her ne yasaklamışsa, bunlardan razıdır.’ diyor.
Arif ve ehl-i tevhid-i hakiki olanlar Hakk’ın cümle emir ve yasakları
olan şeriata muhakkak riayet ederler. Hiç bir kimse Allah’ın emir ve
yasaklarına uymasa, ehl-i tevhid-i hakiki; Allah’ın emir ve yasaklarına
muhakkak uyar ve Peygamber Efendimizin güzel ahlakı ile ahlaklanıp,
O’nun tertemiz şeriatı ile yaşamaya gayret ederler. Bunları, yani emr-i
ilahiyi ifa ederken, öyle avam-ı nas gibi amel cenneti aşkı ve nimetleri
için yapmazlar. Aşık oldukları ilahi sevgili emrettiği için muhakkak
yaparlar, geri durmazlar. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Peygamber Efendimizin miraç armağanı / hediyesi olan tertemiz / pak şeriatına riayet eyle. Çünkü Allah’ın rızası onda var.’ diyor.
Ol salat-ı hamseye sen ol müdavim zevk ile
Bir sadeftir ol kim ancak dürr-i yekta onda var
Kur’an-ı Kerim’de ‘Namaz müminler üzerine vakti belirlenmiş bir
farz olmuştur…’ (Nisa, 103) buyrulmuş olduğundan, vakit namazları
Allah’ın emri olup, cümle müminlere farzdır. Hz. Peygamber Efendimiz
vakit namazları farz olmadan önce de Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in şeriatına uyarak, sabahları ve akşamları namaz kılardı. Büyüklerimiz, namaz
beş vakit olarak emredilmeden önce, İbrahim ve İsmail (as)’ın şeriatına
göre uzun uzadıya kıldığı namazlarda Hz. Resulullah’ın ayaklarının şiştiğini beyan etmişlerdir. Fakat namaz vakitlerle farz olduktan sonra Hz.
Peygamber Efendimiz, sabah ve akşam uzun uzadıya değil, beş vakit
olarak namazları kılmış ve kıldırmıştır.
Dürr-i yekta, inci demektir. İnci denizde yaşayan sert kabuklu sedef
denilen mahluktan çıkarılır. İşte nasıl ki sedefin içinde inci gizli ise, beş
vakitte kılınan namazda mücevher gibi çok kıymetli hikmetler vardır.
Hadis-i şerifte “Namaz müminin miracıdır.” buyrulur. Kulun Rabbine
kavuşması olan miraç, namazın mahiyetinde gizlidir. İşte her kim,
Allah’ın emir ve yasaklarına riayet edip, beş vakit namazını kılar da zikri daim uyanıklığıyla tevhid mertebelerinin irfaniyetine ulaşırsa, o kul;
namazın hakikat ve hikmeti cevherine arif olarak, miraca mazhar olup
Rabbine kavuşur. Bunu beyanla ‘Beş vakit namazını kıl, sakın terk etme,
fakat namazın hikmetini araştırarak hakikat-ı mahiyetine ulaş. Çünkü
namazın mahiyeti, kulun Rabbine kavuşması olan miraçtır, ki miraç bir
kulun mazhar olabileceği en kıymetli cevherdir.’ buyruluyor.
Sordular Fehmi’ye sen derviş misin vergil haber
379
Bilmezem derviş nedir ben ilmimiz Kur’an’da var
Daha evvelki beyitlerin açıklanmasında ifade edildi ki; eğer bir
mürşit kamil ise, onun ilmi ve irşadı Kur’an’la çelişkili olmaz. Eğer
mürşidin ilim ve davranışında Kur’an’la çelişki varsa, o mürşit kamil
olmayıp nakıstır / eksiktir. Daim zikir ve meratib-i tevhid irfaniyeti
Kur’an dahilidir, her tevhid mertebesi Kur’an’la ayniyettir. Gerçek derviş
olan kimse, Kur’an’ın denetimine her haliyle açık olur, Kur’an denetiminden keyif alır, onun Kur’an’la çelişen bir fiil ve itikadı olmaz. Çünkü
Hz. Peygamber Efendimiz “Kur’an ve insan ikiz kardeştir.” diyor. Bu
itibarla Kur’an ve insan-ı kamil, aynı karakterleri taşır. Aralarında
çelişki, zıtlık söz konusu olmaz.
Fehmi Efendi Hazretleri: ‘Herkes kendine derviş diyor. Ben onların
dervişlikten ne kastedip ne anladıklarını bilmem, fakat benim Melami
dervişliğim Kur’an’dandır.’ diyor. Her zamanda ve bugün, derviş olup
Meslek-i Resul-ü Melamiye zevkine mensubum diyenler, eğer telkin ve
tarife uyup sadık olurlarsa, onlardan Kur’an harici herhangi bir itikat,
ahlak ve amel meydana gelmez. Eğer gelirse, bu Melamiliğin değil, o
kimsenin kendi cehaletinden hasıl olan kusurudur. Vesselam.
*
*
*
84
Nuş ettim badeyi pirim elinden
Lezzetin misali Kevser’de meğer
Aşkının şarabı mestan eyledi
380
Onun beyhuşluğu tahurda meğer
Bade, içki demektir. Ki, salikin tevhid-i hakiki irfaniyetiyle kamilin
irşadına mazhar olmasıdır. Kevser ise, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle zinde
olup lezzetlenmektir. Kamil mürşid, salike bir kadeh aşk şarabından
içirdiğinde, salik o sarhoşlukla işini, güç ve kuvvetini kaybeder. İkinci
kadehi içirdiğinde ise, salik görüp işitmesini de kaybeder. Üçüncü
kadehte öyle bir sarhoş ve mest olur ki, kendini kaybeder. İşte bunu
beyanla ‘Kamilden tahur olan tertemiz bir içki içtim, tadı kevserdi,
beyhuş oldum, beni kendimden geçirip sarhoş etti.’ Buyruluyor. Yani
zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irşadıyla kendimden geçip, yokluğumu
anladım. Bu anlayışım beni öyle bir zevke ulaştırdı ki, cennetteki kevser
havuzunun tadını aldım, onun sarhoşluğuyla cennet-ül irfana dahil olup
zevkullah mazharıyetine ulaştım, demektir.
Gönülden okudum aşk kitabını
Anladım fıkıhın her sevabını
Okudum çün ilmin yedi babını
Böyle bir ikrarım veririm meğer
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “İlmin makam itibariyle
nihayeti / sonu vardır. Fakat zuhur itibariyle nihayeti / sonu yoktur.”
Diyor. İlmin makam itibariyle son bulması, makamat-ı tevhidin
ikmalidir. Aşk kitabının okunması ise, kulun kendi nefsinin kitabını
okumasıdır. Bunu beyanla Kur’an’da “Oku kitabını; bugün sana hesap
görücü olarak kendi nefsin / öz benliğin yeter.” (İsra, 14) buyrulur. Bu
kitabın okunması için ilmin yedi babı/kapısı olan, tevhidin yedi mertebesinin irşadına mazhar olmak gerekir.
Fıkhın sevabı demek; ahkam-ı şeriatın emir ve yasakları demektir.
Bu emir ve yasaklara riayet sevaptır. Sevap aynı zamanda doğru demektir
ki, Allah’ın razı olduğu cümle faaliyetlerdir. Şeriat ahkamı olan sevap,
hakikatin zuhuru olması itibariyle ehl-i kemale göre aynı marifettir. Ehl-i
kemal sevabın hakikatine arif olduklarından, meşru olan her türlü faaliyetlerin ve ibadetlerin hakikatine arif olarak kulluk yaparlar. Bunu
beyanla mürşid-i kamil Fehmi Efendi Hazretleri: ‘Yedi tevhid mertebesi
marifetiyle, aşk kitabını yani kendimin / nefsimin kitabını okudum, şeriat
sevabı olan, cümle emr-i ilahinin hakikati marifetiyle irşad oldum, her
kim bu marifete talip olursa onu irşad ederim.’ diyor.
Besmele şerife beda eyledim
Yedi ayetini ezber eyledim
Ehl-i süluk için ayan eyledim
381
Himmeti mürşidin rahıdır meğer
‘Mürşid-i kamilin irşadıyla besmele-i şerifin mahiyetine ulaşıp yedi
ayetinin zuhuruna mazhar oldum’ demenin hakikat manası şöyledir:
Besmele-i şerif, her meşru işin ve Kur’an’daki Tevbe Suresi hariç, her
surenin de başlangıcıdır. Besmele’yi Allah, Rahman ve Rahim isimleri
meydana getirir. Allah, esma itibariyle ism-i celaldir; Rahim ism-i
cemaldir, Rahman ise ism-i kemaldir. Makam itibariyle ise celal, fena;
cemal beka; kemal ise fena ve beka makamlarının cem’idir.
Yedi ayet ise: Kur’an’da “Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce
Kur’an’ı indirdik.” (Hicr, 87) buyrulmuştur ki, bu tekrarlanan yedi ayet,
daha evvel de açıklandığı gibi, cümle peygamberlerde ve velilerde tekrarlanan üçü fena dördü beka olan yedi makamat-ı tevhiddir. Çünkü
cümle peygamberler ve insan-ı kamil olan veliler, bu yedi mertebenin
keşfiyle insan-ı kamildir. tüm zamanlarda ve bu gün, insan-ı kamildeki
marifet, bu yedi tevhid mertebesinin keşfi irfaniyetinin onların mazhariyetinde tekrarlanmasıdır. İşte bir kimsenin bu yedi ayet irfaniyetine
mazhar olabilmesi için, mürşid-i kamili bulup, onun himmet ve yardımına, yani irşadına mazhar olması gerekir.
Bunu beyanla, mürşid-i kamil Fehmi Efendi Hazretleri: ‘Salik olan
ihvanlara, besmelenin ve tekrarlanan yedi ayetin hakikat-i mahiyetini
açıkladım; biliniz ki, bu irfaniyet ve kemalata ulaşmak, ancak mürşid-i
kamilin himmeti, yani irşadıyla mümkün olup, başka bir yolu yoktur.’
diyor.
Yedi ayet bunda ispat olundu
Üçü batın dördü zahir denildi
Muhammed Ali’den tasdik olundu
Tarik-i müstakim rahıdır meğer
‘Yedi ayet bunda ispat olundu; üçü batın, dördü zahir olması’ şöyledir: Allah’ın yedi sıfat-ı subutiyesinden üçü; hayat, ilim ve irade sıfatları batındır. Dördü ise; kelam, görmek, işitmek ve kudret sıfatları
zahirdir. Bu zahirlik mazhariyet yönüyledir. Yani görme sıfatının mazharı olan göz, işitme sıfatının mazharı olan kulak, kelam sıfatının mazharı olan dil, kudret sıfatının mazharı olan elin zahirde olması
itibariyledir. Bu sıfatların cem’i / toplamı her insanda mevcuttur, fakat
her insan bu sıfatların zuhurunun kemaline mazhar olmaz.
Bu itibarla insan-ı nakıs / eksik ve insan-ı kamil olmak üzere,
insanlık iki mertebe üzeredir. İnsan-ı nakıs, sıfatların cemi’nin zuhuruna
mazhardır fakat ilim sıfatının zuhuru onda kemal ile olmaz. Çünkü o,
ilimlerin anası olan ilm-i tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olduğu
382
için nakıstır. Bir kimse ister dünyaya, ister ukbaya ait olan ilimlerle ne
kadar alim olursa olsun, bu ilimlerin faydası dünya ve ahiretle sınırlıdır.
Bu ilimler, kulu yaradılışının yüce gayesi olan makam-ı insana ulaştırmayıp, Rabbine vasıl etmediğinden kulu nakıs / eksik bırakır. Fakat ilm-i
tevhid irfaniyetine mazhar olan bir kul, yaradılışının yüce gayesine erişerek, zikr-i daim uyanıklığı ve meratib-i tevhid müşahedesiyle makam-ı
insana ulaşarak insan-ı kamil olur ve cümle alemlerde Rabbi ile vuslatta
yaşar.
Böylece ilim sıfatı insan-ı kamilde kemaliyle zuhur ettiğinden, sıfat-ı
subutiyenin cemi onda kemal ile aktif ve zahir olur. Bu itibarla yedi sıfatı subutiye, insan-ı kamilin şahsında ispatlanmış olur. Bir kişinin insan-ı
kamil olabilmesi, daim zikir uyanıklığıyla tevhidin üçü fena, dördü beka
olan makamlarının keşfi marifetine ulaşmasıyla mümkündür. Fena mertebeleri velayetin sırrı olup, bu mertebelerde Hakk’ın zat tecellisinden
başka hiç bir şey görünmez. Bu mertebelerde fail, mevsuf ve mevcut olan
zat-ı ilahiden başka her şey fena olduğundan, her şeyde zat-ı ilahi tecelli
edip zahir olur ki, bu mertebeler aynı zamanda velayet mertebesidir.
Velayet mertebesinin imamı ise Hz. Ali’dir. Her kim velayet
makamının irfaniyetine mazhar olursa, onda Hz. Ali’nin imam olduğu
velayetin sırrı zahir olur. Beka mertebelerinde ise, zat-ı ilahi
vahdetin’den zuhura getirdiği kendi kesreti / çokluğu açığa çıkar. Hz.
Resulullah ‘Allah beni nurundan müminleri de benim nurumdan yarattı.’
buyurmuştur. Bu vahdetten “bir”den yaratılan kesret alemi olan halk içerisinde, hidayet-i Nur-u Muhammed mazhariyetiyle vücud-u nur-u
Muhammed’e ulaşmak, cümle peygamberlerin ve evliyanın yüce gayesi
ve arzusudur. Vücud-u Nur-u Muhammed mazhariyeti ise, ancak dört
beka makamının ikmal ve irşadıyla mümkündür. Fena makamlarındaki
velayet sırrının imamı Hz. Ali olmasından ve beka makamlarının kemali
irşadının vücud-u nur-u Muhammed mazhariyeti olmasından dolayı,
tevhidin fena ve beka mertebelerinin kamili olan Fehmi Efendi Hazretleri
‘Fena ve beka mertebelerinin keşfi irfaniyeti olan irşadımız, Hz.
Muhammed ve Hz. Ali’den tasdikli, dosdoğru yoldur.’ diyor.
383
Selase besmele taksim olundu
‘Er-rahimü’ ilme’l yakın bilindi
‘Er-Rahmanü’ ayne’l yakın göründü
‘Bismillahi’ Hakk’al yakındır meğer
‘Selase besmele taksim olundu’ sözü; besmele üç bölümdür,
demektir. Ki bazı ehli kemal, makam itibariyle Rahim, tevhid-i ef’al
irfaniyeti olup ilmel yakınlıktır. Rahman, tevhid-i sıfat irfaniyeti olup
aynel yakınlıktır. Bismillah ise, tevhid-i zat keşfi irfaniyeti olup hakkel
yakınlıktır demişlerdir.
Besmelenin mahiyeti olan bu makamlar, aynı zamanda eşyanın,
cümle varlığın ve alemlerin aslıdır. Bu makamlar olmasa hiçbirşey
olmaz, her şey bu üç makamla vardır. Bu itibarla besmele, her bir şeyin
yani her varlığın aslı ve öncesidir. Bunun için dinimizde meşru olan her
faaliyetin öncesinde besmele çekilerek başlanması öngörülmüştür. Allahualem.
Münafık bu söze la deyip geçer
Cevahir sözümü kara pul eder
Furuhat eylese mangıra satar
Onun aldangıcı unsuran meğer
Münafık, özü sözü bir olmayıp, ikiyüzlü olana denir. Ehl-i suret olan
kimse, Hakk’ı mevhum bilir ve cehaletle cümle varlığın ve kendisinin
nispet müstakil varlığının olduğunu zanneder. Onun kendinde ve cümle
alemde mevcut olan ‘Rabbime vasıl olayım, eşyanın hakikatine arif
olayım’ gibi derdi ve düşüncesi olmaz. Ona ‘Allah nerededir?’ diye
sorsan ‘her yerdedir’ der. Bu görünenler nedir? desen, her bir eşyaya
müstakil vücut nispet eder. Yani sözüyle özü bir olmaz. Ona, bu görünen
cümle eşya ve varlıklar Hakk’ın tecellisidir, desen ‘la’ yani ‘hayır’ der ve
ehl-i kemalin mücevher gibi kıymetli, hikmet yüklü sözünün değerini
bilmez ve kamilin irfaniyetinden istifade edemez.
Hz. Ali: “Kimin gönlü hikmete açıksa, hikmetli sözü kim söylerse
söylesin, hikmetli söz onun gönlünde yerleşip kalır. Kimin gönlü hikmete
kapalıysa, ona Cebrail inip hikmetli söz söylese onun gönlünde hikmet
yer tutmaz.” buyurmuşlardır. Çünkü cahil kimse surete, şekle bakar, fakat
suret kişiyi aldatır. Yine Hz. Ali “Söyleyene değil, söylenene bak.”
demiştir ki, kişinin suretine, mevki ve makamına değil, onun sözündeki
hikmet ve kemalata bak, ona itibar et, demektir. Söyleyen değil, söylenen
önemlidir. Bu itibarla, ehli suret olan kimseyi bu nispet varlıklar ve
suretler aldatarak, kamilin hikmet yüklü irşadından istifade edemez,
demektir.
384
Ehl-i akıl bunda idrak eylemez
‘Men aref’ten dersi almayan bilmez
Talibi bu sözü kendinden demez
Lisan-ı Hak ile söyledi meğer
Akıl üçtür: Birincisi akl-ı maaştır ki, ehl-i dünyanın aklıdır. İkincisi
akl-ı meadtır ki, ehl-i ukbanın aklıdır. Üçüncüsü akl-ı kül, yani kamil
akıldır ki, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle kendinin ve
cümle eşyanın hakikatine arif olan insan-ı kamilin aklıdır.
Beyitte ifade edilen ‘ehl-i akıl’dan maksat; akl-ı maaş ve akl-ı mead
olanlardır. Bunu beyanla, ehl-i dünya ve ehl-i ukba olan kimse, şimdiye
kadar anlatılan yedi ayetin ve besmelenin sırrını anlayıp da idrak edemez,
çünkü mekteb-i irfana dahil olmayıp, tevhid-i hakiki irfaniyetinden uzak
kalarak kendine / nefsine arif olmayanlar Rabbini bilemez ve ona kavuşamaz, demektir. Çünkü hadis-i şerifte “Men arefe nefse fekat arefe
Rabbe / Kendini bilen Rabbini bilir.” buyrulmuştur. Bu itibarla Fehmi
Efendi Hazretleri: ‘Benim bu söylediklerimi, kendine ve Rabbine arif
olanlar anlar ve idrak ederler. Çünkü, lisanım cümle lisanlarda kelam
sıfatıyla zahir olan Hakk’ın kelamı olup, hakikat ve gerçeğin ta
kendisidir.’ buyuruyor.
385
*
*
*
85
Uyan bu nevm-i gafletten ey can
Sivaya muhabbet dünya dediler
Nevm-i gaflet; gaflet uykusu demektir. Uyuyan kimse, etrafında
olan bitenin farkında olmaz, ancak uyandığı zaman olayları görür ve
bilir. Hadis-i şerifte “İnsanlar uykudadır. Öldükleri zaman uyanırlar.”
buyrulmuştur. İşte bu alemde ölüm gelmeden insanın uyanıp, yaratılış
gayesine uygun kulluk ifa etmesi gerekir. Kulun yaratılışının yüce gayesi,
kendinin ve cümle varlığın hakikatine arif olup, Rabbine kavuşmasıdır.
Hz. Pir Efendimiz ‘Kulu Hak’tan ayıran her ne ise, o dünyadır.’ diyor.
Bu itibarla Hak’tan gayrı olan her şey masivadır, dünyadır. Bunu
beyanla, ehl-i dünyaya hitaben ‘Gayriyete, masivaya muhabbet etmen
dünya ehli olmandandır, bu hal ve anlayıştan uzaklaş, gaflet uykusundan
uyan.’ buyruluyor.
Her kulun ameli ecri sonunda
Verilir adına ukba dediler
Bir kul, bu alem-i şahadette her ne iş yapmış, ne amel işlemişse, bu
amelleri onu ahirette karşılar. Eğer hayırlı ameller işlemişse, o ameller
ahirette kulun cenneti olup onu rahatlatır ve mutlu eder. Eğer kötülük
işlemişse, bunlar da kulun cehennemi olup, kulu rahatsız edip ona azap
eder. Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri özetle: “Kulun kötü amelleri
ahirette yılan, çıyan, hınzır vb. mahluk gibi suretlenerek ona eziyet ve
azap eder. O kulun bu alemde sinsi olmak hali varsa ahirette yılan suretinde, kinci bir kimse ise domuz, taklitçi ise maymun gibi suretlerden
azap görür. Eğer amel-i salih yani güzel işler işlemişse, o güzel işler o
kula hizmet eder ve rahat ettirerek mutlu eder.” diyor.
Bunu beyanla Kur’an-ı Kerim’de: ‘O gün insanlar, yapıp ettikleri
kendilerine gösterilsin diye kümeler halinde ortaya fırlayacaklardır. Artık
kim bir zerre miktarı hayır üretmişse onu görür ve kim bir zerre miktarı
şer üretmişse onu görür.’ (Zilzal, 6-8) buyrulur. Velhasıl bir kimse, bu
imtihan aleminde işlemiş olduğu ameller mukabilinde alem-i ahirette
azaba veya rahatlığa mazhar olacağına iman edip, nefsini cehennemden
halas ederek amel cennetinin nimetlerine ulaşmak için kulluk yaparsa,
onun bu haline ukba hali denir. Vesselam.
386
Sonu ecr-i hasen olsa bir işin
Onu işlemeye sevab dediler
Sevap, doğru demektir. Allah’ın, kulun işlemesinden razı olduğu
cümle faaliyet ve işlerdir. Böyle işlerin sonunda kul, amel cenneti ecrine
nail olur.
Sonunda seyyie olan bir işe
Onun da ismine günah dediler
Günah, Allah’ın kullarından yapmasını istediği emirlere
uymamaktır. Haram ise, Allah’ın yasak ettiklerini kulun çiğneyip riayet
etmemesidir. Günah ve haram olan işlerin sonu, kulu ahirette cehenneme
muhatap eder.
Meyvesiz bahçeyi eyleme imar
Çektiğin zahmete heba dediler
Bir insanın bu alemde, yaratılışının yüce gayesine ulaşıp insan-ı
kamil olması, kulluk bahçesinin en güzel meyvesidir. Gerek ehl-i dünya
gerekse ehl-i ukba, kulun yaratılışının yüce gayesine ulaşamaz ve ma
kam-ı insanı bulamazlar. Makam-ı insana kulu ulaştırmayıp, Rabbine
kavuşmaktan alıkoyan tüm anlayış ve uğraşlar, hakikate göre zahmet
olup, meyvesiz bahçe gibidir. Çünkü kulun yaratılışının yüce gayesine
ulaşmaması kemalat olmayıp, eksikliktir. İnsanın gerçek kulluğu olan
nefsinin ve cümle eşyanın hakikatine vakıf olup Rabbine vuslat etmesi
ise kemalattır ve aynı zamanda kulun hürriyet ve kurtuluşudur. Kur’an-ı
Kerim’de “Ve sabikun / ileri gidenler, hedefe varanlardır. İşte
mukarribun/Allah’a yakın olanlar onlardır.”(Vakıa, 10-11) buyrulur.
Kulu, Rabbine vuslat hedefine vardımayan hangi hal ve anlayış
olursa olsun, onu kulluğun kemal ve marifetinden mahrum ettiğinden, bu
alemdeki ömr-ü zamanını heba etmiş olur. Çünkü hadis-i şerifte “Dünya,
ahiretin tarlasıdır. Ne ekerseniz onu biçersiniz.” buyruluyor.
İbadet kozunun kabın kırmadan
Ona da bir kuru dava dediler
‘İbadet kozunun kabının kırılması’ sözü: Bir kimsenin emr-i ilahiye
uyup, yasaklarından kaçarak yaptığı kulluğun ve ibadetlerin hakikat-i
mahiyetini araştırıp öğrenmeye çalışması, demektir. Mesela, Hadis-i
şerifte “Namaz müminin miracıdır.” buyrulmuştur. Bu miraç nasıldır?
Hac ibadetinde Allah’ın evini ziyaret ediyoruz. Peki, evin sahibini nasıl
buluruz? Kelime-i şehadetin hakiki manasındaki şahitliğin, mahiyeti
387
nedir?.. gibi. İşte bir kimse, kulluğunun ve ibadetlerinin şeklinde
kalmayıp, hakikat-i mahiyetini dert eder de araştırırsa, o kimse bu araştırmayla; yaptığı ibadetlerin hakikatine erer ve yaratılışının kemali gayesine ulaşır. Fakat kul, ibadetlerini yapar da hakiki mahiyetini dert
etmeyip araştırmazsa, kulluğun kemalatına ulaşamaz.
Arifibillah Kemal Zurnacı Hazretleri, bir misalinde: “Ceviz - ki bazı
yerlerde koz da denir - Çocuklar, cevizleri şakırdatıp sayarak çeşitli
oyunlar oynarlar. Çocukların ceviz elde etmelerinin amacı, cevizin adet
ve dışı ile oynamak içindir. Fakat yetişkin, olgun bir insan, cevizin içi ile
meşgul olup ilgilenir. Cevizin kabuğunu kırar, içine bakar ve içiyle gıdalanıp lezzetlenir. Yetişkin, olgun insanın ceviz elde etmesinin amacı,
cevizin içi içindir.” buyurmuşlardır.
İşte
bunu
beyanla
Fehmi
Efendi
Hazretleri
‘İbadet
kozunun/cevizinin kabuğunu kırmadan, yani ibadetini şekil ve dış suretiyle kayıtlayıp, yaptığı ibadetlerin hakikat-i mahiyetini araştırmamak
kuru bir davadır.’ diyor. Çünkü şekil ve surette kalmak, o kimseyi kulluğun kemalat ve marifet gıdasından mahrum eder, vesselam.
Emraz-ı gafleti senden ref’etmek
Mürşidin telkini reva dediler
Kur’an’da “Rabbini içten yalvararak ve gizlice sesini yükseltmeden
sabah akşam zikret, gafillerden olma.” (Araf, 205) “Benliğini / kendini
sabah akşam Rabbinin yüzünü / vechini isteyerek ona yalvaranlarla
beraber tut / ol. Eğreti dünya hayatının süsünü isteyerek, gözlerini
onlardan kaydırıp uzaklaştırma ve sakın kalbini zikrimizden gafil koyduğumuz boş arzularına uymuş kişiye boyun eğme / uyma…” (Kehf , 28)
buyrulur. Emraz-ı gaflet; gaflet hastalığı demektir. Ki, manevi hastalık
olan gafletten kurtulmanın çaresi ve devası, mürşid-i kamili bulup, onun
daim zikir uyanıklığı olan irşadına mazhar olmaktır. Çünkü zamanın
hakikat davetçileri, kamil mürşidlerdir. Hz. Pir’in ilk halifelerinden
Tikveş Kavadarlı Hacı Kadir Bey “Hiç kimse, insanlığını davetsiz açığa
çıkaramaz.” buyurmuştur.
Katresin sen uzak olma bahirden
Bu’d-i firkat narı cehennem dediler
Katre, damla; bahr ise deniz demektir. Bu’d firkat narı ise, uzaklık
ve ayrılık ateşi demektir. Hakk’ın kulda ve cümle eşyadaki mevcudiyeti
deniz gibidir. Kul ise o denizde damla gibidir. Kulun, Hak mevcudiyetinden uzak kalıp, kendini ayrı zannetmesi cehalettir. Kulun Rabbine
vuslat keyfiyeti ise, onun bu alemde dahil olunup ebediyen çıkılmayan
388
irfan cennetidir. Kulun kendini Rabbinden uzak ve ayrı zannetmesi,
kendisine zulümdür. Çünkü kul, Rabbinden ayrı kalsın diye yaratılmamıştır ve bunda Allah’ın rızası da yoktur. Çünkü kul Rabbinden ayrı
kaldığı müddetçe, rahatsız ve cümle nispet varlığın esiri ve kölesi olur.
Kulun hürriyeti ise, Rabbine kavuşmasıdır. Bu itibarla Fehmi Efendi
Hazretleri:
‘Hakk’ın deniz gibi olan mevcudiyetinde sen damlasın. Damlanın
kendini denizden ayrı zannetmesi gibi, ayrı olmadığın halde, cehaletle
kendini Hakk’ın varlığından ayrı zannetmen. Seni Rabbine vuslattan yani
irfan cennetinden alıkoyan, cehli cehennemindir.’ diyor. Ve devamla
‘Damlanın denizden gayrı olmadığına vakıf olup denize kavuşması gibi,
senin de cümle eşya ve varlıkta mevcut olan Rabbine arif ve vasıl olman
gerekir. Yoksa cehaletle Rabbinden ayrı ve uzak kaldığın müddetçe sen,
kendine zulüm edip, rahatsız olursun ki, bu halin cehl-i cehennemdir.’
buyuruyor.
Arif ol seyreyle cemal-i yari
İlm u irfan zevkin cennet dediler
Bir kimse bugünkü cennet-ül irfana mazhar olmak isterse, mekteb-i
irfana dahil olup zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle arifibillah
olması gerekir. Arif mazhar olduğu irfaniyetle Rabbinin cemalini / güzel
yüzünü görür ve irfan cennetinden gıdalanıp, zevklenir. Vesselam.
Nokta-yı vahdeti şuhud eylemek
Birliğe yetmeye vuslat dediler
Nokta-yı vahdeti şuhud etmek ‘Bir’in noktasını görmek demektir.
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında beyan edildi ki; nokta, zat-ı
ilahidir. Nasıl ki bütün harf ve şekiller noktadan meydana geliyorsa, işte
bu görünen suretler ve cümle varlık alemi de, hep zat-ı ilahiden zuhur
edip açığa çıkıyor. Yani bu suretlerin ve cümle varlık aleminin aslı
Hakk’ın zat tekliğidir. Zat-ı ilahiye kul, ancak makamat-ı tevhid keşfi
irfaniyetiyle vasıl olup kavuşabilir ki, bu beyan ediliyor.
Pekçe sarıl Fehmi ‘hablü-l metin’e
Çünkü sana bugün imam dediler
Kur’an-ı Kerim’de “va’tasimu bihablillahi cemi’a / Hepiniz Allah’ın
ipine sımsıkı sarılın…” (Al-i İmran, 103) buyrulmuştur. Hablül metin;
sağlam ip demektir ki, bu sağlam ip, Allah’ın ipidir. Ehl-i kemal,
Allah’ın ipinin bir ucu kulda, diğer ucu ise Cenab-ı Hak’ta olmalıdır,
389
demişlerdir. İşte insan-ı kamilin mazhar olduğu zikr-i daim ve makamat-ı
tevhid keşfi irfaniyeti; hablül metin, yani sağlam iptir. Çünkü kul, zikr-i
daim ve tevhid mertebelerinin irfaniyetiyle ancak yaratılışının yüce
gayesine ulaşır ve Rabbine vuslat eder. Salikin, mürşid-i kamilin zikr-i
daim ve makamat-ı tevhid telkinine pekçe, yani sıkıca sarılması gerekir.
Çünkü Rabbine başka bir yoldan vasıl olup kavuşamaz. Salik olana her
ne emredilmişse onu muhakkak yapmalı, her ne yasak edilmişse ondan
kesinlikle kaçmalıdır. Mürşid dahi, kendinde emanet olan telkinin emir
ve yasaklarına, ne eksik ne fazla kesinlikle riayet edip uymak zorundadır.
Mürşidin kendisine emanet edilen telkini, ne eksiltmeye ne de fazlalaştırmaya yetki ve salahiyeti yoktur. Mürşid de telkine uyduğu müddetçe
istifadelenir, uymadığı zaman ise telkinin kemalatından istifade
edemeyip zarar eder.
Meslek-i Resul-ü Melamiye telkininin tasnifi, Pir Seyyit Muhammed
Nur Hazretlerinin şahsında, Hz. Resulullah tarafından yapılmıştır. Gerek
salik, gerek mürşid bu telkine uymakla ancak kemale ulaşabildiğinden,
ne eksilterek ne de fazlalaştırarak telkini değiştiremezler, değiştirmeye
asla yanaşmazlar. Kamil olan bir mürşid ise, böyle bir şeye tevessül
etmekten kesinlikle haya edip çekinir. Fakat maalesef, Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretlerinin Halifesi olduğunu söyleyen bazı nakıs
mürşidler, Hz. Pir’in şahsında tasnif olan meslek-i Resul’ün telkin ve
tarifine müdahalede bulunup, telkini kendi anlayışlarına göre eksiltiyor
veya fazlalaştırıyorlar. Mesela bazıları; abdest, namaz, oruç vb. Allah
emirlerini kaldırıp, telkin etmiyor. Kimisi, makamat-ı tevhidin şuhutlarını
iptal ederek telkin etmiyor. Kimi ediyorsa da kendi anlayışına göre
şuhutları tarif ediyor, kimi kalbi zikri telkin etmiyor, kimi sakallı ve takkeli olup şekil-suret düzmeyi marifet zannediyor. Bütün bu ve benzeri
davranışlar, meslek-i Resule hizmet olmadığı gibi, ehl-i irfanın ve ehl-i
kemalin hali değildir.
Zamanın mürşid-i kamili olup, irşadıyla etrafındakilere yol
göstererek aydınlatmakla imam olan Fehmi Efendi Hazretleri, kendini
muhatap ederek ‘Ey Fehmi, hablül metin olan sendeki zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid telkinine sımsıkı sarıl. Çünkü sen, zamanın imamısın,
yol gösterici ve mürşidsin; kemalatının ve marifetinin devamı, ancak
telkine kesinlikle riayetle mümkündür.’ diyor.
390
*
*
*
86
Bulmak istersen felah Rabbine kul olmak yeter
İnsan-ı tahkik bulmağa sıdkile bir ikrar yeter
Kur’an’da “Ey iman edenler! Sizi, size hayat verecek şeylere davet
ettiği zaman Allah’a ve Resulüne icabet edin. Bilin ki, şüphesiz Allah
kişi ile kalbi arasına girer ve siz hakikaten yalnız O’na dönüp toplanacaksınız / haşr olacaksınız.” (Enfal, 24) Buyrulur. Bu ayetteki muhatap
müminlerdir ve mümin dirilmeye çağrılıyor. Bu dirilme şöyledir: Bir
kimse taklit iman veya istidlal / delilli imanla mümin olup, fakat iman-ı
hakikiden gafilse; böyle bir müminin hakiki imanla dirilmesi ve hakikat
ehli olarak yaşaması diriliğidir. Tahkik, hakikat demektir ki, tevhid-i
hakiki irfaniyetiyle insan-ı kamil olmaktır. İşte insan-ı kamile ulaşmak
için, zamanın hakikat davetçisi olan mürşid-i kamilin telkin ve irşadına
mazhar olup, onun irşadına sadakatle uymak gerek. Ancak o zaman
felaha / kurtuluşa erip, kamil bir kulluğa ulaşırsın, buyruluyor.
Allahualem.
Hem kim aşık olsa güle bülbül gibi düşer dile
Baktıkça bülbül ol güle ol zevk ona cennet yeter
Bülbül, gülün aşığıdır. Onun için gece gündüz daima gül ile meşgul
olup, gülün aşkıyla figan eder, öter. Bülbülün güle muhabbetinden dolayı
olan figan ve feryadını herkes dinler ve böylece dilden dile düşer.
Gül, Hz. Resulullah (sav) Efendimizi remzeder. Bülbül ise, hidayet-i
Nur-u Muhammed’in zuhurunu bulmuş ve nasiplenmiş olan saliktir. Her
kim, meslek-i Resulde salik olur da Nur-u Muhammed hidayetinden
nasiplenirse; o kimse daima Nur-u Muhammed ruhaniyetiyle meşgul olur
ve daima o ruhaniyetin zuhurunu arayarak, o ruha mensup olanları
gözetir. Onun böyle Nur-u Muhammed mazharı olan ehl-i zikri ve ehl-i
tevhidi arayıp da, onlarla sohbet etmesi; halk tarafından acayip görülür ve
dedikodu edilerek, böylece o salik dilden dile düşer. Fakat salikin
hidayet-i Nur-u Muhammed’e mazhar olup, onunla gıdalanması, o salikin
cennetidir. Yani cennet-ül irfanıdır. O daima, her yerde ve her alemde
391
cennet-ül irfanda zevk-i ilahi ile yaşar. Çünkü cennet-ül irfana bu alemde
giren, bir daha ebediyen çıkmaz. Allahualem.
Aşık olan tezgah kurmaz ukba için bez dokumaz
Hiç bir şeye vermez gönül matlub ona maşuk yeter
Ukba için tezgah kurup bez dokumak, şöyledir: Bir kimse ibadet
edip kulluk yaparken maksat ve gayesi; bu alemde tabiat nimetleri ile
lezzetlendirdiği nefsini, cehennemden koruyup, amel cennetinin nimetleri
olan huri, gılman, köşk vb. ile ahirette de lezzetlendirmek için
yapmasıdır. Aşık olanın kulluğu ise, nefsini amel cenneti nimetleriyle
lezzetlendirmek için olmayıp, maşuku olan ilahi sevgili ile gece gündüz,
her zamanda her yerde, daima beraber olup ondan ayrılmamak içindir.
Ki, aşık olan, tezgah kurup, ukba için bez dokumaz.
Hiç bir şeye gönül vermez, matlub ona maşuk yeter, demek ise: Hak
aşığının gönlünde Allah’tan gayrı bir şey olmadığından, o hangi alemde
olursa olsun, maşuku olan ilahi sevgiliyle beraber olması dışında matlubu, yani istek ve talebi olmaz, demektir.
İlm-i fıkıh ettin ezber almadın hiç Hak’tan haber
Eyle bu eşyaya nazar oku sana Kur’an yeter
İlm-i fıkıh, zahiri ilimdir. Dinin dış yüzü ile alakalıdır. Fıkıh ilmi;
ibadetlerin ve sosyal meselelerin nasıl olması gerektiğini, neyin doğru
neyin yanlış olduğunu, hukuk çerçevesinde değerlendirerek; bu detayları
bilmeyi icap eder, kulluğu bu ilimle kayıtlar ve kulun kurtuluşunu
fıkhın / hukukun detaylarına vakıf olmaya bağlar. Maalesef dini, sadece
fıkha uymak olarak gören bazı ulema-i zahir “İslam dini eşittir, fıkıh /
hukuk.” kabul ederek, İslam’ın aşk ve iman-ı hakikat boyutunu ise yok
kabul ederler. Hz. Peygamber Efendimizin, ilahi aşkla ve ilm-i hakikatle
ilgili olan hadislerini ve yaşantısını, görmezden gelmişler, ilm-i hakikate
ait olan hadis-i şerifleri, fıkıh ilmine uymuyor diye, zayıf, yalan hadis
olarak ilan etmişlerdir. Halbuki ulema-i zahirin gafletle zayıf, yalan hadis
olarak gördükleri hadisleri ve Peygamber Efendimizin yaşantısını; yüzyıllardır bu dinin yetiştirdiği İmam Gazali, Muhiddin Arabi, Mevlana,
Yunus Emre, Niyazi Mısri gibi sayılamayacak kadar çok olan cümle
insan-ı kamil ve arifler, baş tacı edip; irşad olmuşlar ve o hadislerle Hak
yolundakileri irşad etmişlerdir.
392
Bugün dahi bu hadisler ehl-i kemalin baş tacıdır. İslam dini, gerek
zahiri, gerek batını ile bir bütündür. Kulun zahiren, sosyal meseleleri için
fıkıh gereklidir. Fakat kulun, hakikati ve yaradılışının gayesine ulaşıp
insan-ı kamil olması için de dinin batınına ve hakikatine, yani zikr-i daim
uyanıklığına ve ilm-i tevhid irfaniyetine muhakkak ihtiyaç vardır ve
kesinlikle gereklidir.
İlm-i fıkıh, Cenab-ı Hakk’ı iman-ı istidlal yani delilli imanla bilir ve
Hakk’ın eserlerini mevcut; Hakk’ın zatını ise mevcut olmamakla yani
mevhumlukla kayıtlar. Bazı büyükler “Allah’a ne kadar delil olursa, o
kadar da şüphe olur.” demişlerdir. Delilli imanla Hakk’ı bilmek, eserlerini delil ederek Hakk’ı bilmektir. Bu iman ehli de şüpheden ari olup
kurtulamaz. Böyleleri, her şeyi yaratan Allah’tır, çünkü bu yaratılanların
bir beşer tarafından yapılması mümkün değildir, anlayışındadır. Ona
‘Cenab-ı Hak mevcut mu, yoksa mevhum mu?’ diye sorsan, eserleri
mevcuttur, fakat Hakk’ın zatı mevhumdur, mevcut değildir der. Bu
anlayışla delilli iman ehli olanlar, Hakk’ın kendi nefsimizdeki ve alemdeki zuhurundan, cümle eşyadaki mevcudiyetinden ve hakikatinden
mahrum ve mahcuptur. Böyleleri, iman-ı hakikiye ulaşmadığı için,
Cenab-ı Hakk’ı hakikatçe bilmez ve yaradılışının yüce gayesine
eremeyip yaratana kavuşamaz, Rabbine vasıl olamaz. Velhasıl, yalnız
ilm-i fıkhı tahsil ve ezber eden kimse, hakikat-ı ilahiden habersiz olup,
insan-ı kamil olamaz. Çünkü bir kul, ancak zikr-i daim uyanıklığı ve
meratib-i tevhidin keşfi irfaniyetiyle Hakk’a vasıl olup insan-ı kamil
olabilir.
Beytin ikinci mısrası olan ‘Eyle bu eşyaya nazar, oku sana Kur'an
yeter.’ denmesinin manası ise şöyledir: İmam-ı Gazali Hazretleri
“Kur'an, Allah'ın zatından, sıfatından ve ef’alinden başka bir şeyden
bahsetmez. Kur’an’ı nerden okursanız okuyun, ya ef’al-i ilahidir, ya
sıfat-ı ilahidir ya da zat-ı ilahidir. İşte Kur’an’ın sırrı budur.” diyor. Bu
görünen eşya dediğimiz her şey ve cümle varlık alemi, Allah’ın zatı,
sıfatı ve ef’alinin harici değildir. Kim ki, ilm-i tevhidin irfaniyetine
mazhar olmazsa, o kimse bu eşyaya bakıp nazar eder, fakat hep eşya
görür ve Rabbinden mahcup olur, Rabbini göremez. Fakat her kim ki,
daim zikir uyanıklığı ve ilm-i tevhidin keşfi irfaniyetine mazhar olursa, o
kul kendine ve cümle eşyaya baktığında zat-ı ilahi, sıfat-ı ilahi ve ef’al-i
ilahi zuhurunu görür. Ve böylece Kur’an’ın sırrı mahiyetine arif olur,
demektir. Allahualem.
Bu görünen mefhuma bak metn-i insandır bir kitab
Ol kitabı her kim okur ol ders ona irfan yeter.
393
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Kur’an bir kitaptır, insan bir
kitaptır, kainat bir kitaptır.” Buyurmuşlardır. Kur'an vahy-i ilahidir.
Kainat ise tafsilat, çoğul ve detaydır. Fakat insan ise o tafsilatın metnidir,
yani kainatın özetidir. İnsanın mahiyeti açığa çıktığında, cümle kainatın
sırrı da açığa çıkar. İnsan, yaratılanlar içinde Cenab-ı Hakk’ın kemaliyle
tecelli ettiği yegane varlıktır. Çünkü Kur’an’da ‘Biz insanı gerçekten en
güzel bir biçimde yarattık.’ (Tin, 4) buyrulur. Bu itibarla insan, mazhar-ı
cami olup, kainatın bütün sırrını kendinde toplayandır. Allah yarattıkları
içinde insana en kemalli bir şekilde tecelli ettiğinden Cenab-ı Hak, kendi
zat, sıfat ve ef’aliyle olan zuhurunun keşfine, insanı mazhar kılmıştır. Bu
itibarla yaratılan her şey Hakk’ın mevcudiyeti dahilinde olup, insan ise,
her şeyin, yani cümle varlığın nasıl Hakk’ın mevcudiyeti olduğuna arif
olmaya müsaittir.
Başka hiç bir yaratılan, insanın kemaline eş değerde yaratılmadığından; Kulun kendi mazhariyetini, yani kendi kitabını okuması gerekir.
Bunu beyanla Kur’an’da “Oku kitabını, bugün sana hesap görücü olarak
kendi nefsin / öz benliğin yeter.’ (İsra, 14) buyrulur. Hz. Peygamber
Efendimiz ise “Kendini / nefsini bilen, Rabbini bilir.” diyor. İşte ‘Her
kim ki kendi kitabını okur ve kendine arif olursa, bu irfaniyet o kimseye
yeterlidir. Çünkü kendi kitabını okuyan ancak, bu eşyanın hakikati olan
Rabbine arif olur.’ demektir.
Duysa sofu Hak’tan haber evradını hep terk eder
Zühd ü hevasından geçer ol aşk ona evrad yeter
Sofu kimse, beş vakit namazla yetinmez; daha fazla kılar. Ramazan
orucu ile kalmaz; daha fazla oruç tutar. Bir kere gitmekle ifa edilen
hacca, daha fazla gider. Saç şöyle olacak, sakal böyle olacak der ve şekil
suret düzer.
Günümüzdeki sofu, binlerce yıldır milli benliğimizde İslam ahlakı
ile yoğrulmuş, milletin genel kabulü olan kadın - erkek kıyafetlerini
beğenmeyip, kendini toplumdan farklı gösteren özel kılık kıyafetler
giyer. Bütün bu yaptığı virdleri, şekil ve suret düzmeyi, kılık-kıyafetle
uğraşmak olan faaliyetlerini, kulluğun vazgeçilmez yüce gayesi zannederek kendinden ve kendi gibi olanlardan başkasını beğenmez.
Kur’an’da “…iman edenler Allah’ı şiddet ve kararlılıkla severler…”
(Bakara, 165) buyrulmuştur. İşte bu ayette ifade edilen şiddetli, kararlı
sevgi, Allah aşkıdır. Sofu olan kimse aşk-ı ilahiden nasiplenmiş olsa, o
aşk ona yeter. O zaman onun maşuku olan ilahi sevgili ile beraber
olmanın dışında bir kulluğu olmaz ve yaptığı fazla ibadetleri, kılık
kıyafet düzmeyi kemalat olarak değerlendirmez. Demektir.
394
Bilmek istersen kuş dilin gir kalbine Hak mürşidin
O dili talim etmeğe Fehmi bugün muallim yeter
Bir gün Hz. Peygamber Efendimiz ile Hz. Ebubekir ilm-i tevhid-i
hakiki mahiyetinden sohbet ederlerken, orada bulunan Hz. Ömer
dinliyor, fakat bir şey anlamıyor ve Hz. Peygamber’e soruyor: “Ya
Resulullah, aynı lisanı konuştuğumuz halde neden sizin konuştuklarınızı
anlayamıyorum?” diyor. Hz. Resulullah “Ey Ömer, bizim Ebubekir ile
konuştuğumuz kuş dilidir de onun için anlamıyorsun. Bu bir ilimdir.
İstersen sana da öğreteyim.” diyor. Ve Hz. Ömer’e kuş dilini, yani tevhidin hakikatini öğretiyor.
Yine asr-ı saadette Hz. Ali ile Hz. Fatma tevhid sohbeti yaparlarken,
bunları dinleyen Hz. Hüseyin “Ey benim anam babam, sizinle Arapça
olan aynı dili konuştuğumuz halde ben neden sizin konuştuklarınızı
anlayamıyorum?” diyor. Hz. Ali “Biz Arapça, fakat kuş dili
konuşuyoruz, bu bir ilimdir, bu durumu git dedene, yani Hz. Resulullah’a
söyle.” diyor. Hz. Peygambere ağlaya ağlaya giden Hz. Hüseyin durumu
anlatıyor ve “Bu kuş dili olan ilmi bana da öğret.” diyor. Hz. Resulullah
da “Var git babana selam söyle, sana kuş dili ilmini telkin ve tarif etsin.”
buyuruyor. Bunun üzerine Hz. Hüseyin tekrar babası Hz. Ali’ye gelip
makamat-ı tevhidin telkin ve tarifini bir defada alıp, öğreniyor. Kuş dili
demek, tevhidin hakikati irfaniyetiyle konuşmak demektir ki, bu dili
ancak makamat-ı tevhidin arifleri konuşur.
Hz. Pir Efendimiz, bir seyahatinde maiyeti ile beraber bir handa
konaklar ve sohbet ederlerken, handa konaklayan başka birisi sohbete
kulak kabartıp dinler. Sonra Hz. Pir Efendimize ‘Sohbetini yaptığın bu
ilmi, bana hemen şimdi öğret.’ der. Hz. Pir ‘Bu ilmi öğrenmek için sohbetlere katılman lazımdır, zaman gerekir, biz ise yeni tanıştık bu hemen
olmaz.’ buyurur. O şahıs devam ile ‘Bu hemen olur, nasıl ki Hz. Hüseyin,
Hz. Ali'den hemen tahsil etti ise şimdi de bu hemen olur.’ diyor. Hz. Pir
Efendimiz ‘Hemen olması için Hz. Hüseyin gibi bir mürit olmak, Hz. Ali
gibi mürşit olmak gerektir.’ diyor. O şahıs da ‘Senin karşında Hz.
Hüseyin gibi bir mürit var ve ben karşımda Hz. Ali gibi mürşit
görüyorum.’ diyor ve talebinde ısrar ediyor. Hz. Pir Efendimiz bu talep
karşısında orada teveccüh açıyor ve tevhid-i hakikiyi tam olarak telkin
ediyor ve bu şahıs telkini aldı diyor. Bunu beyanla; kuş dili olan tevhid-i
hakiki irfaniyetine ulaşmak için, hak ve gerçek olan doğru bir mürşid,
yani kamil bir mürşidi bulup, onun irşadına mazhar olmakla mümkün
olduğu, buyruluyor. Zamanın kamil mürşidi olan Fehmi Efendi ‘Bugün
395
bu kuş dilinin, yani tevhid-i hakikinin mürşidi, öğreticisi benim.’ diyor.
Allahualem.
*
*
*
87
Ey hocam benim sualim çoktur
Aradım müşkilim halleden yoktur
İşittim seni alim dediler
Alemde nam ile şöhretin vardır
Hoca, genelde dini ilimlere yakın olanlara denir. İşittim sana alim
dediler, sözünün muhatabı; daim zikir uyanıklığından ve ilm-i tevhid-i
hakikiden gafil olduğu halde zahir ilimlerle meşgul olup, zahir ilimlerin
alimi olmayı yegane bir kemalat zanneden ulema-i zahirdir.
Kur’an-ı Kerim’de “Kitabı sana indiren O’dur. O’nun ayetlerinden
bir kısmı muhkemlerdir ki, onlar kitabın anasıdır. Diğer ayetler ise,
müteşabihlerdir. Şu var ki kalblerinde bir eğrilik ve bozukluk bulunanlar,
fitne aramak, onun yorumuna öncelik tanımak için kitabın sadece müteşabih kısmının ardına düşerler. Onun tevilini ise bir Allah bilir, bir de
ilimde derinleşmiş olanlar bilir…” (Al-i İmran, 7) buyrulur.
İşte ayetin beyanından açıkça anlaşıldığı gibi Kur’an ayetleri, anlamı
açık olanlar ve anlamı batın, yani gizli olanlar olmak üzere iki kısımdır.
Anlamı açık olan ayetleri herkes okuduğunda anlayabilir. Anlamı açık
olmayıp da batın olan ayetlerin mana ve hikmetini ise, ancak tevhid-i
hakiki irfaniyetine ulaşanlar bilir ve o ayetleri tevil ederek ayetin batınındaki hakikati açığa çıkarırlar. Bu itibarla Kur’an-ı Kerim’de adı geçen
her peygamberin bir serüveni, kıssası anlatılır. Peygamber kıssalarının bir
muhkem, yani zahir yönü vardır ki, buna her Müslüman iman ederek
kabul eder. Çünkü her peygamberin serüveni, kıssası kendi zamanında
aynen olmuştur. Fakat bir de bu kıssaların her zamanda müminin anlaması gereken bir muradı ve hakikati vardır. Bu ayetlerin bugünkü muhatabı biz olduğumuz için, her peygamber kıssasının, bugünkü müminin
istifade edip anlaması gereken murat ve hikmetinin açıklanması lazımdır.
396
Bu itibarla, her peygamber kıssasındaki rumuzun içyüzü ve hikmetinden istifade edilebilmesi için zahir ilimler yeterli olmayıp, Kur’an’ın
zahir ve batın hakikatine arif olmak gerekir. Bu da zamanın mürşid-i
kamilini bulup, daim zikir uyanıklığıyla meratib-i tevhid irfaniyetine
mazhar olmakla mümkündür. Bu itibarla, Kur’an’ın ifadesiyle “tevili
bilen ve ilimde derinleşmiş olan” zamanın mürşid-i kamili Fehmi Efendi
Hazretleri, zahir ilimlerin tahsilini yeterli gören Hoca’ya, yani ulema-i
zahire, hep Kur’an ayetlerinden ve peygamber kıssalarından sualler,
müşküller soruyor. Bu sual ve müşküller bizlere de dert olup, bizler de
Kur’an’ın zahir ve batın hakikatine vakıf olup, peygamberlerin kıssalarındaki bugün bizim için gerekli olan murat ve hikmetiyle irşad olalım
diye. Çünkü Kur’an’da “And olsun ki, Resullerin hikayelerinde akıl ve
gönül sahipleri için bir ibret vardır..” (Yusuf, 111) buyrulur.
Namazda kıyam huzur-ı Hak ise
Muhit ve muhatab var mı bir kimse
Kimedir huzurun görmedin ise
Huzursuz namazın encamı yoktur
Namazda kıyam, iftitah tekbiri olan “Allahuekber!” ile başlar. Sonra
kıraat, rüku, secde ve son teşehhüt ile devam eder. Namaz selamla biter.
Namaza başlayan kimsenin kıbleye yönelmesi de farzdır. Çünkü ayette
“…artık yüzünü Mescid-i Haram yönüne çevir. Nerede olsanız yüzünüzü
Mescid-i Haram yönüne döndürün…” (Bakara, 144) buyrulur. Mescid-i
Haram Kabe’dir, yani Allah’ın evidir.
İşte namazda Kabe’ye dönmek, evin sahibi olan Allah’tan başka
kimseye yönelmeyip, yalnız Allah’a yönelmektir. Bu itibarla, tekbirle
başlayıp selamla biten namazda kul, Allah’ın huzurunda olup, hep
Allah’ladır. Çünkü namazda kul, hep Allah’la meşgul olup, Allah’a
kıyam, rüku, secde eder ve Allah’ı tesbih ederek kıraat edip, Allah’a
hamd ettiğinden; kulun namazdaki huzuru, Hakk’ın huzuru olur.
Namazda, kulun yokluğunda Cenab-ı Hak zahir olup kulu ihata
ettiğinden, Allah’tan başka bir muhatap olmaz. Bir kul namazın cümle
erkanını emr-i ilahi olduğu için yaparsa, emr-i ilahiyi yerine getirmiş
olur. Fakat ibadet edip de yöneldiği Rabbine kavuşup, O’nu göremezse, o
kul Allah’ın emrini yerine getirmiş olmakla beraber, namazın encamına,
yani namazın hakikati gayesine ulaşmış olmaz, demektir. Allahualem.
Ahkam-ı şer’iyye cümlemize farz
Elimizde asa başımızda taç
Beş vakit namazdır mü’mine miraç
Bu derde bir deva bulacak yoktur
397
Ahkam-ı şer’iye, Cenab-ı Hakk’ın açık, muhkem emirleridir ki,
cümle Müslümanlara farzdır. Ehl-i şeriat genellikle Allah’ın emirlerini ve
şeriat ahkamını, amel cennetin nimetlerine kavuşmak maksadıyla, bazıları ise Allah’ın rızası için yapar.
Fakat meslek-i Resulde, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irşadına
mazhar olan Melamiler ise, Allah’ın cümle emir ve yasaklarına, şeriat
ahkamına kesinlikle uyup riayet ederler. Emr-i ilahiyi ve şeriat ahkamını
yeryüzünde hiç bir kimse uyup yerine getirmese, Melamiler muhakkak
yerine getirirler ve kesinlikle emir ve yasaklara, ne eksik ne fazla
yaparak, riayet ederler. Bütün bu emir ve yasaklara riayet ederken, ehl-i
zahir yani şeriat ehli gibi amel cennetinin nimetlerine mazhar olayım
diye yapmazlar. Onlar aşık olup da vasıl oldukları ilahi sevgili emrettiği
için, emir ve yasağa riayet ederler.
Şeriat ahkamı, ehl-i hakikat olan Melamilerin başında taç olup, ellerinde asadır. Onlara göre şeriat, hakikatin zuhuru olan marifettir. Çünkü
ehl-i hakikat olan Melamiler, şeriatın emrini yerine getirip yasaklarından
kaçarken bütün bunların hakikat ve mahiyetine ariftirler. Hz. Peygamber
Efendimiz “Namaz, müminin miracıdır.” Diyor. Her müslüman beş vakit
namazın miraç olduğunu ifade eder ki, vakit namazı ilm-i şeriatın miracıdır, çünkü kul namaz kıldığı müddetince Beytullah’a yönelip Allah’la
meşgul olur. Hakikatte ise miraç, kulun Rabbine kavuşup da Rabbini
müşahede edip konuşmasıdır ki, bu aynı zamanda namazın hakikatidir.
Ulema-yı zahire ve ehl-i şeriata ‘Namazın hakikati olan böyle bir
miraçtan haberin var mı?’diye sorsan, onlar ‘Kul, Rabbine bu alemde
kavuşamaz, görüşemez ve konuşamaz.’ diyerek, miracın hakikat keyfiyetini kabul etmeyip inkar ederler. Bunlar hakkında Kur’an’da ‘…
Allah’a kavuşmayı yalanlayıp da doğru yolu tutmamış bulunanlar hüsrana uğramışlardır.’ (Yunus, 45) buyrulur. Başka bir ayette “…
insanlardan büyük bir kısmı Rablerine kavuşmayı açık bir biçimde inkar
ediyorlar.” (Rum, 8) Diğer bir ayette ise ‘Dikkat edin, onlar Rablerine
kavuşma konusunda bir şüphe içindedirler….’ (Fussulet, 54) Beyanı
vardır. Velhasıl, ehl-i şeriat ve ulema-yı zahir, miraç derdinin deva ve
çaresi olan zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetinden mahrum
olduğundan, kulun Rabbine kavuşması olan miracın hakikat ve mahiyetinden gafil ve habersizdirler. Halbuki Kur’an’da ‘Ey insan! Sen Rabbine
varmak için çok didinecek, sonunda O’na kavuşacaksın.’ (İnşıkak, 6)
Buyrulur. Başka bir ayette ‘…onlar Rablerine kavuşacaklarına ve O’na
döneceklerine kesin olarak inanırlar.’ (Bakara, 46) beyanı vardır. Diğer
bir beyanda ise ‘Yüzler vardır, o gün parıltılı, Rabbine doğru bakan.’
(Kıyamet, 22-23) buyrulur. Bunlar ve benzeri başka cümle ayetler, kulun
398
Rabbine kavuşacağını açıkça beyan eder. Hz. Resulullah Efendimizin
miraçta Cenab-ı Hak’la konuştuğunu, buluştuğunu ve görüştüğünü ifade
eden ‘Rabbimi en güzel surette gördüm.’ ve ‘Rabbimi Halil’im / dostum
suretinde gördüm.’ Beyanları olduğu gibi, biz kulların da Rabbimize
kavuşabileceğimizi ifade eden “O gün Rabbinizi ayın on dördünde
görüldüğü gibi göreceksiniz.” Beyanları vardır.
Bu itibarla her namazda okunan “Ettahiyyatü lillahi vessalevatü vettayyibat, esselamü aleyke eyyühenebiyyü ve rahmetullahi ve berekatühu.
Esselamü aleyna ve ala ibadillahissalihin. Eşhedüen Lailaheillallah ve
eşhedü enne Muhammeden abdühü ve Resuluh” duası, tamamen miraçta
Peygamber Efendimizle Cenab-ı Hak arasındaki konuşmadır. Ki “ettehiyyatü lillahi vessalevatü vettayyibatü” mealen; Hz. Peygamber Efendimizin “Her türlü ta’zim ve hürmet, salavat ve dua ve bütün iyilikler
Allah’a mahsustur.” demesidir. Bu beyanın hakikat ve hikmet yönü ise;
cümle işler ve işlerim, cümle sıfatlar ve sıfatlarım, cümle varlıklar ve
varlığım fenadır / yoktur. Benim ve alemin yokluğunda, cümle işlerinde,
sıfatlarında ve varlıklarında mevcut ve var olan sensin, ey Rabbim!’
demektir. Kulunun kendisini böyle bir fena / yokluk irfaniyetiyle olan
hürmet, tazim ve övgüsüne karşılık, Rabbi de ‘Esselamü aleyke eyyühenebiyyü ve rahmetullahi ve berekatühu’ mealen ‘Ey nebim! Selamım,
rahmetim ve bereketim sanadır.’ buyurur. Hakikat ve hikmet yönüyle ise;
kulun yokluğunda / fenasında Allah, uluhiyyetinden rahmetini, selamet
ve bereketini rububiyetiyle zuhur ederek, yani açığa çıkarak, kuluna
görünmesi ve onu selamlamasıdır. Ki, bu Rabbi ile Hz. Resululah’ın
arasındaki selamlaşmayı işiten Cebrail’in ‘Esselamü aleyna ve ala ibadillahissalihin!’ Yani bu selamlaşma salih / iyi kullara da olsun.’ diyerek,
miraçtaki Hz. Peygamber Efendimiz’le alemlerin Rabbinin kavuşup da
selamlaşma irfaniyetine, salih / iyi kulların da mazhar olsun niyazında
bulunup, cümle meleklerle beraber ‘Eşhedüen Lailaheillallah ve eşhedü
enne Muhammeden abdühü ve Resuluh’ buyurmalarıdır.
İşte bu miraç keyfiyet ve hakikatine kul, ancak daim zikir uyanıklığı
ve meratib-i tevhid irfaniyetine mazhar olmakla ulaşabilir. Zikr-i daim ve
tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olan ehl-i şeriatın ve ulema-yı
zahirin bilemeyip de inkar ettiği miraç derdinin deva ve çaresi, işte
budur. Her kim ki, makamat-ı tevhid irfaniyetiyle, kendinin ve cümle
varlıkların fenasını / yokluğunu keşfederse, o kulun yokluğunda, Rabbi
zuhur eder ve o kul Rabbi ile buluşur, onu görerek konuşur ve miraç
yapar.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
Ne rumuz Musa’nın Tur-i Sina’sı
399
Yunus’un girdiği balık kursağı
Hazreti İsa’nın göğe çıkması
İdris’in cennette kalması nedir?
Tur-i Sina, zahiren bir dağın ismidir. Hz. Musa (as) bu dağda
mukaddes vadi olan bir mahalde Cenab-ı Hak’la konuşurdu. Bunun
hakikat manası ise şöyledir: Her kişinin kendi varlığı / vücudu, onun Turi Sina’sıdır. Cenab-ı Hak, her anda o kişinin varlığına tecelli eder, fakat
herkes kendi varlığındaki Rabbin bu tecellilerine arif olmaz. Ancak her
kim ki mukaddes vadiye ayak basıp da girerse, o kimse bu tecellilere arif
ve vakıf olur. Mukaddes vadi, mürşid-i kamilin, saliki cümle nisbet varlıklardan temizleyip de arındıran daim zikir ve makamat-ı tevhid
telkinidir. Her kim ki, mürşid-i kamili bulur da onun telkin ve irşadına
mazhar olursa, kendi Tur-i Sina’sında, yani cümle varlığındaki Rabbin
tecellilerini görmesine engel olan cehil ve zanlardan oluşan
nisbetlerinden arınır ve insan-ı kamil olarak, kendi varlık Tur-i
Sina’sında tecelli eden Rabbine kavuşur, onunla görüşür ve konuşur.
Demek ki Hz. Musa, nasıl Tur-ı Sina’da vahye muhatap olup da
Rabbi ile konuşup görüştüyse, makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhar
olmuş kamil bir insan da, kendi varlığı olan Tur’da ilham ve doğuşa
muhatap olup Rabbine vasıl olur, onunla görüşür ve konuşur. Velhasıl
Hz. Musa’nın Tur-ı Sina’sının bugün bize hitap eden murad ve hikmeti
böyledir. Allahualem.
Hz. Yunus (as), kavmine peygamber olarak tebliğ için gönderildi ve
kavmini Allah’ın azabı ile korkuttu. Fakat kavmi Hz. Yunus’un dediklerini dinlemedi. Bunun üzerine Hz. Yunus kavmini bırakıp gitti. Gittikten
sonra ise kavmi, Yunus’a iman etti. Hz. Yunus bir gemiye bindi, fakat
gemidekiler Yunus’u denize attılar, bir balık geldi ve Yunus’u kurtarıp
karaya çıkardı. Hz. Yunus, balıkla beraberken “Allah’ım seni
noksanlardan tenzih ederim, senden başka ilah yoktur, ben ise
zalimlerden oldum.” diye tesbih ederdi. İşte Hz. Yunus’un kıssası /
serüveni Kur’an’da özetle böyle ifade edilir.
Bugünkü murad ve hikmet açısından bizim bu kıssadan ne
anlamamız gerektiği ise şöyledir: Yunus’un denize atılması; bir kimsenin
zahir ilimlerle meşgul olup da bu bilgilerle yetinmeyip, zamanın mürşid-i
kamilini ve meclisini bulması ve o meclistekiler tarafından vahdet-i
vücud denizine atılıp, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle Hakk’a vasıl olup,
miraca ulaşmasıdır. Bu itibarla, Hz. Peygamber Efendimiz “Benim
miracımla Yunus’un miracını ayırmayın, ikisi de birdir. Benim ki arş-ı
alada, Yunus’un ki ise balığın karnında olmuştur.” buyurmuşlardır. Hz.
Yunus’un miracının balığın karnında olması demek; vahdet denizinin
400
yüzücüsü, yani balığı olan mürşid-i kamilin irşadıyla yaptığı himmet ve
yardım demektir. Çünkü kulun Rabbine kavuşması olan miraç, kamilin
zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irşadına mazhar olmasıyla mümkündür.
Kul, makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle, Hz. Yunus’un yaptığı
tesbihatın sırr-ı mahiyetinin idrak ve şuuruyla ‘Ey Allah’ım! Senden
gayrı hiç bir varlık yok. Sen hiç bir şeye benzemezsin, ben ise acizim,
cehalet ve zalim olmak bana aittir.’ Anlayış ve kemaliyle olan bir kulluğa
ulaşır. İşte her zamanda ve bugün, vahdet denizinin mürşid-i kamilini
bulan bir kul, onun irşadıyla böyle bir irfaniyete mazhar olur ve Rabbine
kavuşup, Hz. Yunus’un miracı gibi miraç yapar. Vesselam.
Hz. İsa’nın göğe çıkması hakkında Kur’an-ı Kerim’de “Allah şunu
da demişti; ey İsa senin canını alacağım, seni kendime yükselteceğim,
seni inkar edenlerden uzaklaştırıp arındıracağım…” (Al-i İmran, 55)
buyrulur. Başka bir beyanda ise “Biz Allah’ın Resulü Meryem oğlu İsa
Mesih’i öldürdük demeleri yüzünden, oysa ki onu öldürmediler, onu
asmadılar da, sadece o onlara benzer gösterildi. Onun hakkında tartışmaya girenler, onunla ilgili olarak tam bir kuşku / şüphe içindedirler.
Onların ona ilişkin bir bilgileri yoktur, sadece sanıya / zanna uymaktalar,
onu kesinlikle öldürmediler. Tam aksine Allah onu kendisine yükseltti.
Allah azizdir, hakimdir.” (Nisa, 157-158) buyrulur. Yahudiler, Hz. İsa’yı
öldürmek için plan yaptılar ve teşebbüs ettiler. Allah da Hz. İsa’yı katına
yükseltti, göğe çıkardı. Yahudiler ise Hz. İsa’yı öldüremediler, Hz.
İsa’nın benzerini öldürdüler ve onun benzerini öldürmekle aynı zamanda
şüpheye düştüler ve zannettiler ki, Hz. İsa’yı öldürdük. Gerçekte ise, Hz.
İsa ölmedi. Allah katına göğe yükseltildi.
Velhasıl Hz. İsa’nın göğe yükseltilme kıssasının zahiri, muhkem
yönü böyle olup, hikmet ve bugünkü muradı yönünden ise şöyledir: Bir
kimse eğer “Mutu kable en temutu / ölmeden evvel ölünüz.” hadis-i şerifinin sırrına arif olur da, kendinin ve alemin fenasının keşfine ererse, arif
ve kamil olarak Allah katına yükselir ve Rabbine kavuşur. Böylece o kul
Hz. Pir’in buyurduğu “fenayı nefs, bekayı ruh” kemaline erer. Her kim
ruha mensup olursa, ruhun mekanı ulviyettir, göklerdir ki, ruh ancak
orada, yani ulviyet ve göklerde gıdalanıp yaşar. Nefsin mekanı ise yeryüzüdür. İşte her zamanda ve bugün dahi ruha mensup olan bir kul ,göklerde, yani Rabbinden başka görmeyip hep Rabbiyle olup O’nun katında
yaşar. Bu itibarla Hz. İsa’nın mucizesi olan Allah katına yükselip de
göklere çıkmasının, bizlere hitap eden muradı ve mana-yı hikmeti böyledir. Allahualem. Cümle ehl-i kemal ve Pir Seyyit Muhammed Nur
Hazretleri, Hz. İsa’nın kıyamete yakın yer yüzüne ineceğini ittifakla
beyan etmişlerdir.
401
Hz. İdris’in cennette kalması rivayetlerde şöyle geçer: Hz. İdris
Cebrail’e; beni cennete götür dedi. Cebrail, götürürüm ama cennette
kalmayıp benimle beraber cennetten çıkacaksın, dedi. Hz. İdris de bunu
kabul edip tamam diyerek anlaştılar. Böylece Hz. İdris’le Cebrail, birlikte
cennette gezdiler, dolaştılar ve dışarı çıktılar. Dışarı çıkınca Hz. İdris
Cebrail’e, ben cennette makasımı unuttum gidip alayım, diyerek cennete
girdi ve bir daha geri gelmeyip cennette kaldı. Bunun üzerine Cebrail
cennete girdi ve Hz. İdris’e, hani anlaşma yaptıydık, cennette kalmayıp
beraberce dışarı çıkacaktık dediğinde, Hz. İdris, ben sözümde durdum ve
seninle birlikte girdim ve birlikte çıktım, böylece sözümü yerine
getirdim, fakat ben sana ikinci defa cennete girdikten sonra çıkmak için
bir söz vermedim. Dedi ve cennetten çıkmayıp orada kaldı. Zahiren böyle
beyan edilen Hz. İdris’in cennette kalmasının, bugün bizlere hitap eden
mana ve hikmeti ise şöyledir: Cebrail’in bir ismi de Ruh’ul Kudüs’tür,
yani temizlenmiş, tertemiz ruh demektir. Kulun, akl-ı Muhammed’e
mazhar olmasıdır.
Bu günde ve her zamanda kamil olan mürşid, Nur-u Muhammed
mazharı olduğundan onda akl-ı Muhammed galip ve hakimdir. Kamil bu
mazhariyetiyle salikleri, ihvanları irşat ederek yol gösterir ve kulun
insan-ı kamil olup, yaradılışının yüce gayesine ulaşmasını telkin ve tarif
eder. Salik en evvel zikr-i daimle şereflenir ki, kalbi zikir aynı zamanda
maya-yı Muhammed’dir. Salikin kalbindeki zikr-i daim olan maya-yı
Muhammed kabararak, makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetiyle saliki
cennet-ül irfana dahil eder ki, cennet-ül irfan ebedidir. İster bu alemde,
ister berzahta, isterse alem-i ahirette olsun insan-ı kamil, daima cennet-ül
irfan zevkiyle yaşar ve cennetül irfandan hiç çıkmaz. Çünkü kulun, cennetül irfanda Rabbine vuslat ve cemal-i ilahiyi müşahedesinden daha ala
bir keyfiyet ve zevki olmaz.
Kıssada geçen Cebrail’le Hz. İdris’in birlikte cennete girip, İdris’in
cennette kalarak Cebrail’den ayrılmasının mana ve hikmeti ise şöyledir:
Salik, irfan ve irşadında akl-ı Muhammed’in, yani Ruh’ul Kudüs’ün
hakim ve galip olduğu kamil bir mürşide intisap ettiğinde, aralarında
ahitleşirler ve salik, ilmin nihayeti olan makama kadar kamilin telkin ve
irşadına muhtaç olduğu için, kamille beraberdir. Fakat salik, ilmin nihayeti olan makama, yani makam-ı insana ulaşınca, o da insan-ı kamil olur
ve makam-ı insan marifetiyle hallenip, bu marifetle cennetül irfanda
zevkullaha mazhar bir kullukla ebediyen yaşamasıdır.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
Nedir Ashab-ı Kehf’in mağarası
Zülkarneyn'in iki yakın manası
402
Şark ile garba gitmenin esası
Bu remzin hakikat hikmeti nedir?
Ashab-ı Kehf, mağara arkadaşları demektir. Bu kıssa Kur’an-ı
Kerim’de özetle şöyledir: Bir grup arkadaş, zalim kralın zulmünden
kaçarak bir mağaraya sığınırlar ve mağaraya girdikten sonra dışarı
çıkamazlar. Mağarada bir mucize olarak 309 yıl kalırlar ve sonra
uyanırlar. Uyandıklarında birbirlerine, ne kadar uyuduk diye sorarlar.
Kimi bir gün, kimi şu kadar, kimi az bir zaman uyumuşuz, dediler. Sonra
şehre inip, üzerlerindeki parayla yiyecekler alıp gelelim diyerek gittiklerinde; şehir halkı onlardaki paranın çok eski ve geçersiz olduğunu söylediler. Onlar, o zaman mağarada üç yüz yıl uyuduklarını anladılar ve
tekrar mağaraya girip, bir daha da çıkmadılar. Mağara arkadaşlarının
sayılarında ihtilaf vardır. Bu konuda İbni Abbas (ra) “Yedi kişi idiler, bir
de köpekleri vardı.” buyurmuştur. Büyüklerden bazıları ve Hz. Pir Efendimizin ikinci kuşak halifelerinden Prizren Rahovesli Malik Hilmi Hazretleri de aynı İbni Abbas gibi, yedi kişiydiler, diyor ve isimlerini şöyle
vasf ediyor: “Abdül Hayat, Abdül İlim, Abdül Mürid, Abdül Semi,
Abdül Basir, Abdül Kelam, Abdül Kadir ve köpekleri olan Kıtmir.”
buyuruyor.
Malik Efendi Hazretleri, mana ve hikmet itibariyle bunların, yani
mağara arkadaşlarının; her insanın mazhar olduğu Allah’ın yedi sıfat-ı
subutiyesi ve fiili olan suret, beden varlığımızdır, diyor. Bu itibarla
Ashab-ı Kehf’in, hakikat ve hikmet yönünden bize hitab eden muradı ve
manası şöyledir: Herkes bu alemde yaratılmadan evvel, asıl olarak
Hakk’ın varlığında var olup Hak’la mevcut idi. Bu aleme yani imtihan
alemine bedenlenerek gelen insan, tabiatın tesiriyle Hakk’ın varlığıyla
var olduğunu unutarak, kendisinde zahir olan Allah’ın sıfat-ı subutiyesini
cehaletle kendisine nispet ederek kendinin zanneder ve kendi hakikatine
zulmeder. Bunu beyanla Kur’an’da “Gerçekten biz emaneti göklere, yere
ve dağlara arz ettik, onu taşımaktan çekindiler ve ondan korktular. Fakat
insan o emaneti kabul etti / yüklendi, çünkü o çok zalim ve çok cahildir.”
(Ahzab, 72) buyrulur.
İşte cehalet ve gaflet uykusuyla, dünya ömrü yaşantısının hakim
olduğu bir kimse, ehl-i kemal şehrine yani ariflerin meclisine uğrarsa, o
mecliste cehalet ve zulüm yüklü anlayışlar geçerli olmadığı gibi, hiç bir
değeri de olmaz. Böyle bir kimse, o meclistekiler tarafından uyarılarak,
cehalet ve zulüm karanlığından, benliği, aile efradı ve mal mülk muhabbetiyle hasıl olan gaflet uykusundan uyandırılır. Daim zikirle uyanıp
makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaşan kul, kendi varlığının Hak’tan ayrı
olmayıp Allah’ın cümle sıfat-ı subutiyesinin mazharı olduğunun marife403
tine ulaşarak, kamil bir insan olur. İnsan-ı kamil, Hakk’ın varlığını ve
sıfat-ı subutiyesini asla kendisine nispet etmeden ebediyen yaşayıp, böyle
bir irfaniyet ve kemalattan bir daha asla ayrılmaz, vesselam.
Kıssada geçen mağara, ömür mağarasıdır. Yedi arkadaş, Cenab-ı
Allah’ın hayat, ilim, irade, kudret, görmek, işitmek ve kelam sıfat-ı
subutiyesidir. Kıtmir ise, ef’al olan unsur bedendir. 300 yıl uyumak ise,
insana gaflet veren 3 muhabbettir ki, bunlar; can, aile efradı, mal mülk
sevgisi ve muhabbetidir, ki tafsilen 300 demektir. Allahualem.
Zülkarneyn kıssası ise Kur’an’da özet olarak şöyledir: Zülkarneyn
batıya sefer etti, orada bir topluluk gördü, onlara nasihat etti. Doğuya
sefer etti, orada ise soyunup çıplak gezen kimselerle karşılaştı. Sonra
Ye’cüc Mecüc’ ten şikayet eden bir toplulukla karşılaştı; onlarla beraber
Ye’cüc Mecüc’ün aşamayacağı ve o topluluğa zarar veremeyeceği
sağlam bir duvar inşa ettiler. Özetle beyan edilen bu kıssanın hakikat ve
hikmet yönüyle bize hitab eden manası ise şöyledir:
Cenab-ı Hakk’ın Zülkarneyn’e lütfedip bağışladığı bir güçle, yani
mazhar olduğu marifetle batıya ve doğuya gitmesi; kulun Hakk’a
yakınlık mertebeleri olan biri kurb-u nevafil, diğeri ise kurb-u feraiz
yakınlığıdır. Her kim ki, bu alemde kamil bir mürşit bulur da zikr-i daim
uyanıklığı ile makamat-ı tevhid müşahedesi irfaniyetine ulaşırsa, o irfaniyet ve kemalatla Zülkarneyn’in doğuya ve batıya yapmış olduğu seferin
sırr-ı mahiyetine ulaşır.
Doğu seferinin hikmeti, kul kendini ve cümle halkı batın, Hakk’ı ise
zahir, yani hep Hak müşahede ederse “Doğu da batı da yalnız
Allah’ındır. Siz yüzünüzü nereye çevirirseniz çevirin Allah’ın yüzü
ordadır.” (Bakara, 115) ayetinin sırrına ve farz yakınlığa mazhar olup,
Zülkarneyn’in doğu seferinin sırr-ı hikmetine ermiş olur. Kurb-u nevafil,
yani Hakk’a nafile yakınlıktır ki, bir kimse makamat-ı tevhid müşahedesinde Hakk’ı batında cümle halkı ise zahirinde cem eden bir kemalata
ulaşırsa; bu Hakk’ı batın, halkı zahirinde cem irfaniyetiyle “Kulum bana
nevafille öyle yaklaşır ki, onun görmesine göz, onun işitmesine kulak,
onun tutmasına el olurum.” kudsi hadisindeki sırra ve Zülkarneyn’in
batıya olan seferinin mahiyetine ulaşmış olur.
İşte Zülkarneyn’in doğuya ve batıya gitmesinin esası ve iki yakın
manası budur. Yecüc Mecüc korkusu ile kendisine yardım isteyen topluluğun hakikat-i manası ise şöyledir: Bir kimse zikr-i daim ve tevhid-i
hakiki irfaniyetinden mahrum ise, o kimse Allah’ın mevcuttaki tecellilerine vakıf olmaz. Gönlüne gelen bazı tecellilerden, yani Yecüc Mecüc
havatırlarından rahatsız olur. Fakat mürşid-i kamile gider de onun irşadına mazhar olursa, o kulun mazhar olduğu tevhid-i hakiki irfaniyet
404
duvarıyla, Yecüc Mecüc olan havatırlardan meydana gelen rahatsızlığı
ortadan kalkar ve o kul, ne kendinde ne de alemde Rabbinden gayrı
görmez, vesselam. İşte Zülkarneyn’in batıya ve doğuya yaptığı seferlerin
ve inşa ettiği duvarın, bugün bizlere hitap eden hakikat ve hikmeti böyledir. Allahualem.
Lokman’a tabiplik eyledi ihsan
Eyyub’e sabrile verildi derman
Yusuf’u tenezzül eyledi sultan
Yakub’un kör olma hikmeti nedir?
Kur’an-ı Kerim’de Lokman kıssası şöyledir: “And olsun, biz Lokman’a şu yolda hikmet verdik: Allah’a şükret, şükreden kendi lehine
şükreder. Nankörlük ederse şunu bilmeli, Allah ganidir, hamittir. Hani,
Lokman oğluna öğüt vererek şöyle demişti: Oğulcuğum, Allah’a şirk /
ortak koşma. Çünkü Allah’a ortak koşmak, gerçekten büyük zulümdür.
Biz insana, anne ve babasına iyi davranmasını önerdik. Annesi onu güçsüzlük üzerine güçsüzlükle taşımıştır. Sütten kesilmesi de iki yılda
olmuştur. O halde bana ve ana babana şükret, dönüş banadır. Eğer onlar,
hakkında hiç bir bilgin olmayan şeyi ortak / şirk koşman için seni zorlarlarsa onlara itaat etme, onlarla dünyada örfe uygun geçin, ama bana
yönelenin yoluna uy. Sonunda dönüşünüz banadır. Yapıp ettiklerinizi
size haber vereceğim. Oğulcuğum şu bir gerçek ki, yaptığın bir hardal
tanesi ağırlığında olsa, bir kayanın bağrına veya göklere yahut yerin
bağrına konsa, Allah onu yine de ortaya getirir. Çünkü Allah latiftir, lütfu
sınırsızdır; habirdir, her şeyden haberdardır. Yavrucuğum namazı kıl,
iyiliği emret, kötülüğü yasakla, başına gelene sabret. Çünkü bunu yapabilmek zorlu / önemli işlerdendir. Kibirlenerek insanlardan yüzünü
çevirme, çünkü Allah kurula kurula kendini övenlerin hiç birini sevmez.
Yürüyüşünde doğal ol, sesini alçalt. Şu bir gerçek ki seslerin en çirkini
eşeklerin sesidir.” (Lokman, 12-19)
İşte bu ayetlerde Hz. Lokman’a hikmet verildiği ve bu ihsan için
Allah’a şükretmesi ifade ediliyor. Lokman mazhar olduğu hikmetle
oğluna nasihat / öğüt veriyor, birinci nasihatinde; Allah’a şirk koşma,
şirk en büyük zulümdür diyor. Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de “Şu bir
gerçek ki, Allah kendisine şirk koşulmasını affetmez. Onun dışında
kalanı dilediği kişi için affeder.” (Nisa, 48,116) buyurmuştur. Hz. Lokman’ın zahiren de tabip / doktor olduğunda alimler ittifak etmişlerdir. Bu
itibarla halk arasında ‘Lokman Hekim’ olarak tanınmıştır. Lokman gerek
tabipliğiyle / hekimliğiyle insanların zahiri, bedensel hastalıklarını,
405
gerekse kendisine Allah tarafından ihsan edilen hikmetle, cehalet, günah,
şirk gibi hastalıkları da tedavi ederek, etrafına iyilik ve şifa dağıtmıştır.
Bu kıssanın bugün bize hitap eden muradı ve hikmeti ise şöyledir:
Lokman’ın oğluna hitaben yapmış olduğu bütün öğüt ve nasihatleri tüm
insanlığadır, herkesedir. En büyük zulüm olan ve Allah’ın affetmediği
yegane günah olan şirkten kurtulmak için, herkes Lokman’ın yapmış
olduğu öğütlere, her zamanda muhtaçtır. Allah’a şirk / ortak koşmak iki
türlüdür: Biri açık şirk olup, bir kimse ‘Lailaheillallah Muhammeden
Resulullah’ der ve kalbiyle tasdik ederse açık şirkten kurtulur. Diğeri ise
gizli şirktir ki, gizli şirkten kurtulmak ancak Hz. Lokman nasihatleriyle
mümkündür.
Her zamanın Lokman’ı, o zamanın mürşid-i kamilidir. Onun hikmetli telkin ve nasihatleriyle olan irşadı, kişiyi gizli şirkten kurtarır.
Çünkü kamil olan bir mürşid, zahiren vahye uygun hal ve davranışlar,
yani Kur’an’ın emir ve yasaklarına riayeti ve Hz. Resulullah Efendimizin
ahlakını telkin ettiği gibi, batınen zikr-i daim ve makamat-ı tevhidi telkin
ve tarif eder. Makamat-ı tevhid irfaniyeti olan “hikmet” ise, Hakk’ın
bağış ve ihsanıdır. İşte her kim ki, zamanın mürşid-i kamilini bulur da
onun irşadına mazhar olursa, Lokman’a ihsan edilen hikmet yüklü öğütlere muhatap olur ve o öğütlerin irşadından hasıl olan şifa ile en büyük
affedilmeyen günah ve zulüm olan şirkten kurtulur, vahye uygun bir
hayat sürer, yani Muhammedi ahlak üzere yaşar. Vesselam.
Eyüp (as)’ın kıssası Kur’an’da özetle şöyledir: Hz. Eyüp, bir hastalığa muhatap oldu ‘bu şeytandandır’ dedi, sabretti. Allah vahyederek
‘Ayağını yere vur, oradan su çıkacak ve o su ile yıkan ve o suyu iç!’ dedi.
Hz. Eyüp de vahye uydu, o suyu içti ve yıkandı, böylece hastalığı geçti
ve derman buldu. Bu kıssanın mana ve hikmeti ise şöyledir: Herkesin
başına gerek maddi gerek manevi dertler ve problemler gelir. Bunlara
karşı insan inat ederek direnir ve buna da ‘sabır’ der. Halbuki yaptığı
inattır. İnat ise, enaniyetten gelir ve nefsin alametidir. Fakat kul, zikr-i
daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle nefsten kurtulur da ruha mensup
olursa, onun kendi benliği fena bulur ve o kul her tecellide Rabbinden
gayrı görmez. İşte böyle bir irfaniyete her kim mazhar olursa, her türlü
derdini Allah’tan başkasına, yani gayriye şikayet etmez. İşte kulun hakikatte sabretmesi, derdini ve şikayetini Allah’a yapıp, gayriye yapmamasıdır. Her kim ki böyle bir sabırla sabrederse, Hakk’ın kemal tecellisine
mazhar olur. Çünkü Kur’an’da ‘Sabredin, Allah sabredenlerle beraberdir.
(Enfal, 46) buyrulmuştur. Böyle bir sabırla sabredip Rabbine kavuşup da
onunla beraber olanlar, cehalet yüklü şirk, günah, isyan vb. hastalıklardan
arınır, tertemiz olarak Allah’ın lütfuyla insan-ı kamil olarak yaşar. İşte
406
Eyyüp’e sabırla verilen dermanın hakikat ve hikmetinin bugün bize olan
hitabı böyledir. Allahualem.
‘Yusuf’u tenezzül eyledi Sultan’ demek ise şöyledir: Hz. Yusuf’un
Kur’an-ı Kerim’deki kıssası hikayelerin en güzeli olarak belirtilir ki,
özetle şöyle beyan edilir: Yusuf (as)’ın kardeşleri, babaları Hz. Yakup
(as)’ın Yusuf’u sevmesini kıskandılar ve bir plan yapıp, Yusuf'u öldürmeye kastettiler, sonra yol kenarındaki bir su kuyusunun içine attılar.
Yoldan geçen bir kervan su içmek için kuyuya yanaştığında kuyuda bir
çocuk gördüler ve Yusuf’u kuyudan çıkardılar. Tam bu esnada etrafta
gizlenen kardeşleri ortaya çıkıp kervan ehline ‘Bu çocuk bizim kölemizdi
kaçtı, biz de onu arıyorduk, isterseniz size şu kadar paraya satalım.’
dediler. Kervancı baktı ki istenilen ücret çok az, caymasınlar diye onlara
‘Peki, mademki sizin kölenizdir, bende söylemiş olduğunuz bedelle
alırım, fakat bir anlaşma yapalım.’dedi. Yusuf’un kardeşleri anlaşmayı
kabul ettiler ve Yusuf’u çok ucuza sattıkları anlaşmayı imzaladılar. Kervancı da Yusuf’u Mısır melikinin sarayına yüksek bir bedelle sattı. Yusuf
köle olarak Mısır sultanının sarayında hizmet etti. Padişahın karısı
Zeliha, Yusuf’a aşık oldu. Fakat Yusuf, ona yüz vermedi, hep kaçtı ve
“Ben Rabbimden korkarım.” dedi. Zeliha, aşkına karşılık göremeyince
Yusuf’a iftira ederek zindana attırdı. Yusuf, zindanda yedi sene kaldı.
Zindanda iken mahkumların rüyalarını tabir ve tevil etti. Ülkenin padişahı bir rüya gördü ve bu rüyadan çok etkilendi. Ne kadar tabir ettilerse
de padişah tatmin olmadı. Zindandan tahliye olup da sarayda çalışan
birisi padişaha, zindanda olan Yusuf’tan bahsedip rüyaları tabir ettiğini
anlattı. Padişah ‘Yusuf’u getirin’ diye emretti ve Yusuf zindandan çıkıp
saraya geldi, padişahın rüyasını tabir etti. Padişahın rüyası şöyle idi: Yedi
tane zayıf öküz, yedi tane de semiz besili öküz gördü. Yedi zayıf öküz,
yedi besili öküzü yediler, yuttular. İşte bu rüyayı Yusuf (as) tabir ve tevil
ederek şöyle yorumladı: Yedi semiz öküz, yedi bol ve bereketli yıldır,
yedi yıl çok mahsul olacak ülkede bolluk bereket olacak. Fakat bu bolluk
ve bereketin ardından yedi kurak ve verimsiz yıl gelecek ve bereketli yıllardaki bolluğu yiyip yutacak ve kıtlık olacak, dedi ve padişaha tedbir
almasını söyledi. Yusuf’un bu tabir ve tevilini padişah çok beğendi ve
Yusuf’u ülkenin hazinelerinden sorumlu vezir yaptı. Yusuf, tedbirler aldı
ve bereketli yılların mahsullerini depoladı. Kıtlık yıllarında halka dağıttı.
Sonra Zeliha ile evlendi, Mısır ülkesinin sultanı, padişahı oldu.
Vesselam.
Yusuf’un Kur’an kaynaklı kıssasının özeti böyledir. Mana ve hikmet
itibariyle bugün bize hitap eden yönü ise şöyledir: Hz. Yusuf, suret
olarak yaratılmışların en güzelidir. Yusuf güzelliği, her kuldaki ruh
güzelliğini remzeder. Ruhun zuhuru hayattır, hayatın belirtisi ise nefestir.
407
Çünkü Kur’an’da “..ve ona kendi ruhundan üfledi…” (Secde, 9)
buyrulur. İşte herkes Allah’ın kendi ruhundan üflediği ruhla diri olup,
nefes alıp verir. Kul eğer cehalet kuyusunda ise, her nefesini çok ucuza,
hatta bedavaya satar. İşte bir kimse, cehaletle bu alemde nefeslerini çok
ucuza alıp verirken, ehl-i zikir ve ehl-i kemalin kervanına mensup olan
ariflerin sarkıttığı ipi tenezzül edip de tutarsa, cehalet kuyusundan çıkar.
Kervancı başı olan kamil mürşidin, her nefeste zikr-i daim telkinine
mazhar olur ve nefeslerini layıkıyla değerlendirerek, her nefeste daim
zikir uyanıklığı ve tevhid mertebelerinin keşfi irfaniyetiyle, nisbet varlıklarını satarak fenafillah olur. Fenafillah olan kul, beka sarayının
makamları olan Hakk’ın kendi zat tekliğinden zuhura getirdiği, kendi
mülk-ü kesretine ayak basar ve bekabillah makamlarının keşf-i marifetiyle insan-ı kamil olur. Böyle bir kul, cümle tecellilere vakıf olarak,
cümle eşyadaki tecellileri tanımak marifet ve kemalat hakimiyetiyle
kendi varlığı olan ‘Mısır’ ülkesine padişah olur, vesselam. Bu itibarla
Yusuf’un tenezzülü, ehl-i irfana ve mürşid-i kamile yapılan tenezzül
olup, padişahlığı ise; mesleki resul irşadıyla mazhar olunan kemalat ve
marifettir. Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
Hz. Yakup (as)’ın kıssası özetle şöyledir: Yakup (as)’ın on iki oğlu
vardı, biri Hz. Yusuf’tu. Hz. Yakup, Yusuf’u diğer kardeşlerinden daha
ziyade severdi. Bunu kıskanan kardeşleri, Yusuf’u kervana sattıkları
zaman, babaları Yakup’a yalan söyleyerek ‘Yusuf’u vahşi hayvanlar
öldürdü.’ dediler. Fakat Yakup, çocuklarından kuşkulandı “Korkarım, siz
Yusuf’uma bir kötülük yaptınız.” dedi ve her tarafta Yusuf’u aradı,
sordu, ağladı, dua etti. Ve bir rivayete göre, gözlerine perde indi, kör
oldu. Bunun üzerine oğulları ‘Ey baba, senin daha on bir tane oğlun var.
Bir çocuk için fazla ağlayıp sızlıyorsun ve gelenden, geçenden Yusuf’u
soruyorsun.’ dediler. Hz. Yakup da “Ben nebiyim! Benim Yusuf’umu
kim aldı biliyorum, ben yine O’na soruyorum. Ben cahillerden değilim.”
dedi. Yani Yusuf’u Allah aldı, beni yine Yusuf’uma kavuşturursa Allah
kavuşturacak, demektir. Sonra kıtlık yılları olduğunda, herkes gibi
Yakup’un memleketinde de kıtlık oldu. Oğulları; Mısır sultanı kıtlık
çekenlere yardım ediyormuş. Biz de gidelim, isteyelim dediler ve Mısır’a
gittiler. Yusuf’un karşısına vardıklarında O’nu tanıyamadılar. Yusuf ise
onları tanıdı. Kendisini kervana ucuza sattıkları anlaşmayı onlara gösterdi
ve hepsi mahcup oldular. Velhasıl Yusuf, onlara yardım etti ve babası
Hz. Yakup’la kavuştular. Böylece Hz. Yakup’un nübüvvet kemalatıyla
yaptığı duaları, ağlayış ve yakarışları kabul oldu. Yusuf’una kavuştu.
Vesselam.
Bu kıssa, hakikat ve hikmet yönünden ise şöyledir: Yusuf, ruh
güzelliğini remzeder. Yakup ise ruha arif ve vakıf olan insan-ı kamildir.
408
Her kim ki, kendinin ve alemin, yani cümle varlığın hakikatinin Cenab-ı
Hak olduğuna arif ise, böyle bir arif , her yerde ve her zamanda Hakk’ın
cemal ve kerem zuhuru olan ruhaniyetin hidayet güzelliğini arar. Çünkü
ariflerin gıdası, bu cemal ve kerem zuhuru olan ruhaniyetten başka bir
şey değildir.
Bu itibarla ehl-i kemal olan, daima ruha mensup olan ariflerle
beraber olmak ister ve ehl-i zikri ve tevhid-i hakiki ehli olan ihvan arar.
Böyle arif ve kamil bir kul, mazhar olduğu irfaniyetle Allah’tan başkasına, yani gayriyete iltifat ve itibar etmez. Onun gözleri Rabbin cemal ve
kerem zuhuru haricine perdeli ve kördür. Velhasıl Hz. Yakup’un kör
olmasının, bugün bize hitab eden hikmet ve manası böyledir.
Allahualem.
Süleyman kuş dilin bilirdi tamam
Emrine musahhar idi hep cihan
İbrahim’i yakmayan ol ateş heman
Nuh kavmin gark eden ol tufan nedir?
Hz. Süleyman (as), hem peygamber hem de padişahtı. O’nun öyle
bir saltanatı vardı ki, kuşların dilini bilirdi ve kuşlara, cinlere, rüzgara
dahi hükmederdi. Yaratılmış kullar içersinde en zengini olup, onun zenginliğine eş değerde hiç bir kimse yaratılmamış ve yaratılmayacaktır.
Velhasıl Hz. Süleyman hiç bir kimseye verilmeyen bir mülk ve saltanatın
sahibiydi.
Bu kıssanın bu gün bize hitap eden mana ve hikmeti ise şöyledir:
Cenab-ı Hak, zat-ı ehadiyetinden tecelli ederek, ehadiyet-i kesretini
zuhura getirdi. Hz. Pir: “Ehadiyet-i kesret, uluhiyettir. Mevcudata ve
madumata şamildir.” buyurmuştur. Yani mevcutta görünen ve
görünmeyen her ne varsa, uluhiyet mertebesi olan ehadiyet-i kesrettir. Bu
marifet ve kemalata hangi kul ulaşırsa, görünen ve görünmeyen her bir
tecellide uluhiyeti müşahede eder. Onun kemalatı, mevcutta görünen ve
latif olup da gözle görünmeyen her bir tecelliyi ihata ettiği gibi, ehl-i nefs
olan yerdekileri, ruha mensup olup da gökte uçanların hal ve keyfiyetlerini de kuşatan bir marifet ve kemalat saltanatıdır. İşte böyle bir kemalata
mazhar olan kulun kalbi, Hakk’ın gah sırf tevhid, gah kesret-i halk tecellisiyle dolar. Ve Cenab-ı Hakk’ın buyurduğu “Ben yerlere ve göklere
sığmam, ancak mümin kulumun kalbine sığarım.” mazhariyetiyle, onun
kalbinde Allah’tan başkası olmaz.
İşte bir kulun, mürşid-i kamilin telkin ve irşadıyla mazhar olabileceği en yüce marifet zenginliği budur. Böyle bir marifete ulaşan insan-ı
kamil olur ve kuşların, yani ruha mensup olan gök ehillerinin dilinden
409
anladığı gibi, latif ve kesif, yani görünen ve görünmeyen her bir tecelliye
vakıf olma hükümdarlığıyla, Süleyman padişahlığı ve zenginliğiyle her
bir tecellide saltanat sürer. Allahualem.
Hz. İbrahim’i yakmayan ateş şöyle rivayet edilir: Hz. İbrahim (as)’ın
tevhidi tebliğinden rahatsız olan o kavmin reisi Nemrut, Hz. İbrahim’i
cezalandırmak ve öldürmek için büyük bir ateş yaktı. Ateş o kadar
büyüktü ki yanına yaklaşamadılar ve uzaktan İbrahim’i mancınıkla ateşe
attılar. Hz. İbrahim ateşe atıldığında Cebrail, Azrail, Mikail ve İsrafil
ismindeki dört büyük melek geldiler, Hz. İbrahim’e yardım etmek
istediler. Fakat İbrahim onlara ‘Rabbimle arama girmeyin!’ diyerek yardımlarını istemedi. Cenab-ı Hak, İbrahim’in bu halinden çok memnun
oldu ve ateşe “Soğuk ve salim ol!” diye emretti. Böylece ateşin harareti
kalmadı ve İbrahim’e zarar vermedi. Sonra ateş söndüğünde gördüler ki,
İbrahim yanmamış, yeşillikler içerisinde oturuyor. İşte Hz. İbrahim’i
yakmayan ateş kıssası böyle bir mucizedir, vesselam.
Bu kıssanın bize hitap eden muradı ve hikmeti ise şöyledir: Hz.
İbrahim ateşe atıldığında, Heyman makamında idi. Peki Heyman makamı
nedir, diye sorulursa, bu konuda Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri:
“Aşkın üç mertebesi vardır: Aşk makamı; aşığın bütün mevcudiyeti ile
maşukuna yönelmesidir. Vahle makamı; aşığın bütün mevcudiyeti ile
maşukuna, sevgilisine yöneldikten sonra kendinden geçmesidir. Heyman
makamı; aşığın bütün mevcudiyeti ile maşukuna yöneldikten sonra kendinden geçmesi ve maşukunu kendisinde görüp müşahede etmesidir.”
diyor. Yani bir kulun daim zikir uyanıklığı ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, Allah aşkına mensup olup, makam-ı Heyman olan Hakk’ın zahirde,
kulun ise batında olduğu tevhid makamının müşahedesine ulaşmasıdır.
İşte aşkın heyman mertebesinin hal ve keyfiyetine ulaşan bir kulun nazarında, cümle insan, melek ve her ne yaratılmışsa cümlesi batın
olduğundan, onun müşahedesinde Hak’tan başka, yani maşukundan, ilahi
sevgiliden gayri bir şey olmaz. O, ilahi sevgili olan Hak’tan başka hiç bir
varlık görmediği için, Hak’tan başka hiç bir şey onu etkilemez, yani
yakmaz. Çünkü aşığı yakan ateş, maşukundan ayrı kalmasıdır, yani gayriyet ateşidir. İşte İbrahim’i yakmayan ateşin bize hitap eden muradı ve
hikmeti böyledir. Allah, her şeyi en iyi bilir.
Cenab-ı Hak, Hz. Nuh’a vahy etti: “Bir gemi yap. Aileni ve iman
edenleri gemiye bindir. Her kim iman etmezse, senin davetine icabet
etmeyip gemiye binmezse, ben onları cezalandıracağım. Tufana gark
olacaklar, boğulacaklar.” dedi. Nuh (as) da emre uydu, bir gemi yaptı.
Gemiye ailesini ve iman edenleri davet etti. Sonra Allah’ın haber verdiği
tufan oldu. Yerlerden, göklerden sular yağdı ve geminin dışında kalanlar
410
hep boğuldular. Kur’an’daki Nuh kavmini gark eden tufan kıssası özetle
böyledir.
Bu kıssanın mana ve hikmeti ise şöyledir: Gelmiş geçmiş bütün
insanlığın tufanı, şirk tufanıdır. Çünkü Allah, şirk günahını affetmediğini
‘Allah kendisine şirk/ortak koşulmasını affetmez.’ (Nisa, 48, 116) ayetlerindeki beyanıyla bizlere açıkça bildiriyor. Şirk ikidir; biri açık, diğeri
ise gizli olan şirktir. Hz. Peygamber Efendimiz ‘Ben ümmetimin gizli
şirkinden korkarım.’ buyurmuşlardır. Çünkü ‘Lailaheillallah Muhammeden Resulullah’ deyip de iman eden bir kimse, açık şirkten kurtulur,
fakat gizli şirk tufanından kurtulamaz. Gizli şirk tufanından kurtulmak
için kişinin, Hz. Peygamber Efendimizin “Benim Ehl-i Beytim Nuh’un
gemisi gibidir. Her kim onlara sığınırsa tufandan emin olur.” buyruğuna
uyup, zamanın evlad-ı Resul’ünü bulup, evlad-ı Resul’e dahil olmasıyla
ancak mümkündür. Nur-u Muhammed zuhuruna her kim mazharsa o,
evlad-ı Resul-ü manevidir. Bu itibarla her zamanda mevcut olan insan-ı
kamil, manevi evlad-ı Resul’dür. Bir kişinin, gizli şirk tufanından
kurtulup insan-ı kamil olabilmesi için, meslek-i Resule dahil olup
mürşid-i kamilin telkin ve irşadı mazharıyetiyle evladı resule karışması
gerektir. Aksi takdirde Nuh kavmini gark eden tufan gibi, o kimse de
gizli şirk tufanında boğulur. Vesselam.
Madem ki mevcuddu Allah her yerde
Muhammed niçin çıktı göklere
İnsanın gözünden kalkarsa perde
Tanrı görünmeyen bir taraf yoktur
Hz. Peygamber Efendimizin miracı, ikidir: Biri Necm suresinde
bahsedilen miraçtır. Bu miraç ruhani olup, kulun kendinde ve cümle
alemde mevcut olan Rabbine kavuşmasıdır. Cümle peygamberler ve ehl-i
kemal, bu miracı, bu alem-i şahadette yapmışlardır ve yapmaktadırlar.
Diğeri ise ‘Bütün varlıkların tespihi o kudretedir ki kulunu gecenin
birinde Mescid-i Haram’dan çevresini bereketlendirdiğimiz Mescid-i
Aksa’ya yürütmüştür. Bu, ayetlerimizden bir kısmını o kulumuza göstermek / onu ayetlerimizden biri olarak göstermemiz içindir. Hiç
kuşkusuz O semidir, basirdir.’ (İsra,1) Beyanında bildirildiği gibi mucize
olarak gerçekleşen miraçtır ve yalnızca Hz. Peygamber Efendimize
mahsustur.
Çünkü;
cümle
alemler
Nur-u
Muhammed’den
yaratıldığından, alemler kendi varlıklarını muhtaç oldukları Hz.
Muhammed (sav) ile şereflenmek istedikleri için bu miraç mucize olarak
gerçekleşti. Hz. Peygamber Efendimiz, bir gecede Mescid-i Haram’dan
Mescid-i Aksa’ya gitti ve alemleri şereflendirdi. Bu miracı, Hz.
411
Resulullah Efendimizden başka hiç bir kimse yapmadı. Velhasıl gökler,
Hz. Muhammed’le şereflenmek istedikleri için bu mirac-ı mucize vukua
geldi. İşte Allah, her yerde mevcut olduğu halde Hz. Peygamberin göğe
çıkmasının sebeb-i hikmeti budur. Allahualem.
Fehmi’nin müşkili çoktur sayılmaz
Bu sırrı meydana koyan bulunmaz
Kur’an’da ol yedi mesan bilinmez
Besmele üç isim manası nedir?
İnsan-ı kamil ve arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri: ‘Kur’an’ın
batınına yönelik peygamber kıssalarının mana ve hikmet yönünden teviline dair, benim böyle müşküllerim çoktur. Ey ehl-i zahir, sen de
Kur’an’ın zahiri ile yetinme, yani Kur’an’ı yüzünden okuyup Arapça
bilmekle ve zahiri tefsirini okumakla yetinmek sana kafi gelmesin. Sen
de Kur’an’ın batınını dert edin, peygamber kıssalarının hikmet-i mahiyetini araştır. Niyazi Mısri’nin “Rumuz-u enbiyayı vakıf-ı esrar olana sor”
dediği gibi, ilahi sırlara vakıf olan ariflere ve ehl-i kemale sorup onlara
danış. Ar etme, senin de böyle müşküllerin olsun ve ehl-i irfan ve kamil
tarafından çözülsün. Allah’ın sırları herkese açık / ayan değildir. Allah’ın
sırlarına vakıf olanı bulmak ise zordur, çünkü taklidi / sahtesi çoktur.
Hangisi kamil, hangisi taklit, bilinmesi ve ayırt edilmesi güçtür. Onun
için bu sırrı meydana koyan bulunmaz, yani bulması zordur.’ Diyor.
Kur’an’daki bilinmeyen ol yedi mesan, yedi ayettir ki, Kur’an’da
şöyle ifade ediliyor: “Biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an’ı
indirdik.” (Hicr, 87). İşte bu tekrarlanan yedi ayet, daha evvelki
beyitlerin açıklamalarında ifade edildiği gibi; gelmiş geçmiş cümle peygamberler ve ehl-i kemal, mazhar olmuşlar ve olmaktadırlar. Yedi ayet
denilen meslek-i Resul’ün seyr-i süluku olan yedi meratib-i ilahidir. İşte
her kim ki meslek-i Resule dahil olursa ancak o kimse tekrarlanan bu
yedi ayeti bilir ve o ayetlerin tekrarına mazhar olur.
Besmeledeki üç ismin manası ise, daha evvelki beyitlerin açıklamasında ifade edildiği gibi, besmeleyi; Allah, Rahman, Rahim olan üç isim
meydana getirir.
Esmaya nispetle yani isim itibariyle Allah ismi celaldir, Rahim ismi
cemaldir, Rahman ismi ise kemaldir. Zat-ı ilahinin, mevcudiyetinden
zuhuruyla meydana getirdiği cümle alemler dediğimiz esmalardır. Cümle
esmanın hepsi de celal ve cemal esmasının tesiriyle zahir olur. Bu itibarla
her bir tecelli, ya cemalle ya celalle açığa çıkar. İşte celal ve cemali cem
eden mahal ise kemaldir. Kemal, makam itibariyle celal ve cemal tecellilerini kendinde toplayan olması itibariyle kemalin mazharı, insan-ı
412
kamildir. İnsan-ı kamil, bütün meratib-i ilahiyenin, yani celal olan fena,
cemal olan beka mertebelerinin keşfi kemalinin kendisinde toplandığı
şahsiyettir. Bu itibarla, besmele-yi şerifin üç ismindeki mahiyet, insan-ı
kamilin makamı, mahiyetidir. Bütün insanlık, makam-ı insanı bulsun ve
ona ulaşıp kamil bir insan olsun diye yaratılmıştır. Vesselam.
Her şeyin doğrusunu en iyi bilen Allah’tır.
*
*
*
88
Kesret-i alem senin hep birliğini andırır
Sun-i asarın senin ol ululuğun andırır
Kesret-i alem; çokluk, cümle varlıklar alemi demektir ki, kendi varlığımız ve görünen cümle eşya hep Hakk’ın ‘Bir’liğini ifade eder. Çünkü
Cenab-ı Hak, kendi zat-ı ehadiyetinden / tekliğinden, yine kendi kesreti
olan bu çokluğa, yani varlıklar alemine tecelli ederek varlıkları ve cümle
eşyayı meydana getirdi. Kendimizin ve cümle alemin var olduğunu zannettiğimiz vücudu, hakikatte Hakk’ın kendi kesret-i zuhurudur, yani
çoklukla açığa çıkıp görünmesidir. Sun-i asarın demek, eserlerini meydana getiren sanatın demektir ki, Hakk’ın bu alem-i kesreti açığa çıkarması eserleriyle olur. Hakk’ın her bir tecellisi onun eseridir. Çünkü
Hakk’ın tecellileri nihayetsizlik, yani hudutsuzluk olup sayıya gelmez ve
sayılamaz. İşte Hakk’ın nihayetsiz olan bu eserlerinde, yine kendi ululuğuna ve yüceliğine yakışır bir halde zuhur ederek, her bir tecellisinde zatı tekliğini ilan eder. Bu itibarla hiç bir yaratılan diğerinin aynı olmaz. Her
413
bir yaratılış kendi tekliğiyle açığa çıkar. Kimse kimsenin aynı değildir.
Hiç bir kar ve yağmur zerresi birbirinin aynı değildir. Hiç bir yaprak
diğeri gibi olmaz vb. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri; Cenab-ı
Hakk’a hitaben “Kesret-i alem senin ‘bir’liğindendir. Sanatın ve
eserlerin, senin büyüklüğünü, ululuğunu ilan eder.” diyor.
Birliğe yol bulmayanlar doğmuş amalar gibi
Bastığı yeri göremez sağa sola saldırır
Hz. Mevlana bir hikaye anlatır, özetle şöyledir: Veziri padişaha;
bana izin ver de bazı kimseleri imtihan edeyim, sen de seyret, diyor.
Padişah da izin veriyor. Vezir hayatında hiç fil görmemiş insanları toplayıp onlara; sizi filin yanına götüreceğim. Filin ahırı karanlıktır. Karanlıkta file yaklaşıp ona dokunarak tanıyın ve bana fili tarif edin, hanginiz
fili daha iyi tarif ederse ona hediye verip ödüllendireceğim, diyor. Sonra
onları filin ahırına götürüp ahırın karanlığında bırakıyor. Hayatında hiç
fil görmemiş kimseler, ahırın karanlığında elleriyle file dokunarak fili
tanımaya çalışıyorlar. Kimi bacağını, kimi hortumunu, kimi kulağını,
kimi kuyruğunu, kimi karnını tutuyor. Sonra dışarı çıktıklarında vezir;
filin nasıl olduğunu bana tarif edin, dediğinde başlıyorlar tarife… Bacağını tutan, fil direk gibidir; kuyruğunu tutan, fil yılan gibidir; karnını
tutan, fil tepsi gibidir… diyerek fili tarif ediyorlar. Herkes kendi tarifinin
doğruluğunda ısrar ve inat ettiğinden aralarında kavgaya tutuşuyorlar.
Onları seyreden padişaha vezir; eğer ahırın karanlığını aydınlatan bir
mum ışığı olsaydı, bunlar fili farklı tanımazlar ve aralarında ihtilaf
olmazdı ve kavga etmezlerdi, diyor.
İşte Fehmi Efendi Hazretleri de, cehlin karanlığında kalıp tevhidin
hakikatine yol bulamayarak Hakk’ın birliğine ulaşamayanlar ama / kör
gibidir, diyor. Eğer bir kimse tevhid-i hakiki aydınlığına ulaşmamışsa o
kimse, Hakk’ın amasıdır / körüdür. Böyleleri kendi nefsinde ve cümle
alemde mevcut olan Cenab-ı Hakk’ı bulup müşahede edemez ve cehalet
karanlığında zanla yaşayıp Rabbine kavuşamaz ve sağa-sola saldırır.
Çünkü tevhid-i hakiki irfaniyetiyle arif olamamış bir kişi, Hakk’ın cahili
olup zanna tabi olur. Zan ehli olan kimse ise, kendi zanları doğrultusunda
Allah hakkında iddialar üreterek etrafına rahatsızlık verir.
Tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olan zan ehilleri; ya tenzihte
ya da teşbihte olmakla iki hal ve anlayış üzeredirler. Tenzihçiler, kendinde ve cümle alemde mevcut olan Hakk’ı bilinmezlik ve görünmezlikle
kayıtlar. Teşbihçiler ise, Hakk’ı mürşidinin suretinde veya her hangi bir
suretle kayıtlayıp, bu zan üzere olan anlayışında ısrar ederler. Bunlar
hakkında Kur’an’da “…yalnızca zanna uyuyorlar. Zan ise Hak’tan yana
414
hiç bir fayda vermez.” (Necm, 28) Başka bir ayette ise “Onlar zandan
başka hiç bir şeye uymuyorlar. Doğrusu da şu ki, zan Hak’tan hiç bir şey
ifade etmez…” (Yunus, 36) buyrulur.
Köstebektir Hak cemalin görmeyen ehl-i hicab
Duysa tesir ol güneşten kendin yere daldırır
Köstebek, toprağın altında yaşayan, güneş ışığından rahatsız olup
ışıktan kaçan bir mahluktur. Hakk’ın cemalini görmeyip de Hak’tan
hicaplı, yani perdeli olan kimse cehalet karanlığında, zanlarından oluşan
ağyarla, yani Hakk’ın gayrı olanlarla meşgul olur. Böylelerine kendimizde ve cümle eşyada mevcut olan Hakk’ın varlığından bahsedilse o,
kulaklarını tıkar ve tevhid-i hakiki marifetinden mahrum kalır. Kulun
yaradılışının yüce gayesi olan Rabbine bu alemde vuslat etmesine dair
sohbet, muhabbet olsa o oradan kaçar ve masiva-ağyar sohbetine başını
daldırır. Velhasıl tevhid-i hakiki marifetinden mahrum, kendinde ve
cümle alemde mevcut olan Rabbinden mahcup, gafil kimseler;
köstebeğin güneş ışığından kaçması gibi ehl-i zikirden, arif ve ehl-i
kemalden kaçarlar.
Vech-i paki şeş cihetten her nazar seyreyleyen
‘Kenz-i layefna’yı buldu kalbin irfan doldurdular
Kenz-i layefna, tükenmez hazine demektir. Her kim yaratılışının
yüce gayesine ulaşıp Rabbine bu alemde kavuştuysa, her bir tecellide
Rabbini müşahede etmek gibi tükenmez bir hazine bulur. O böyle bir
irfaniyet ve kemalatla, her nerede ve hangi alemde olursa olsun, Rabbine
vuslat zevk ve keyfiyetiyle ebediyen yaşar.
Halk-ı alem içre Fehmi’yi gördü görenler bir keda
Bir hakikat mülke maliktir nihayet yokdurur
Keda, köle demektir. Kölenin varlığı olmaz. Çünkü köle kendine
sahip olmaz ve onu alıp satan sahibi vardır. Köle, çoluğuna çocuğuna da
sahip değildir, sahibi onları da alıp satar. Köle mal-mülk de edinemez.
Hakikatte ise köle; kulun nisbet varlığını oluşturan vücudu, sıfatı ve
ef’ali itibariyle fenaya / yokluğa ulaşmasıdır. Bunu beyanla Fehmi Efendi
Hazretleri ‘Herkes görür ve beni var zanneder, fakat ben köleyim, yani
benim kulluğum yokluğumdur.’ diyor ve devamla ‘Yokluğumla öyle bir
gerçek varlığa-mülke sahip oldum ki, onun hududu ve nihayeti yok.’
diyor. Velhasıl her kim, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle
415
nisbet varlığının yokluğuna yani fenafillah keşfine ulaşırsa, beka mülkü
olan Allah’ın sınırsız, hudutsuz olan tecellilerinde Rabbini müşahede
edip, Rabbine kavuşur. Allahualem.
*
*
*
89
Cümle alem yok iken ol var olan Mevla nedir
Ademi halk eyledi ta’lim olan esma nedir
Ashab: “Ya Resulullah, alemler yaratılmadan evvel Allah nerede
idi?” Diye sorduğunda, Hz. Resulullah Efendimiz cevaben “Altı ve üstü
boşluk olan makam-ı amada? idi.” Buyurdular. Başka bir beyanlarında
ise, Hz. Peygamber Efendimiz: “Allah vardı, onunla başka bir şey
yoktu.” buyurmuştur. İşte bu ve benzeri beyanlardan da anlaşılacağı gibi,
alemler yaratılmadan evvel Cenab-ı Hak, mutlak olan vahdetindeydi.
Mutlak olan vahdetinden ‘Bir’liğinden; mukayyet yani kayıtlar
alemini zuhura getirip yarattı. İşte bizim gördüğümüz cümle varlıklar, bu
kayıtlardan ibaret olan ve Hakk’ın mutlak hüviyetinden tecelli ederek
açığa çıkardığı alem-i mukayyettir. Bitki, toprak, insan, hayvan, rüzgar
vb. Gibi bunların her biri kayıttır. İşte bunları mutlakıyetinden zuhura
getiren Hak’tır. Demek ki Cenab-ı Hak, mutlak kimliği / hüviyetiyle her
416
zamanda ve her alemde mevcuttur. Zaman denilen de bir zuhurdur ve
kayıttır, çünkü zaman da bir tecellidir. İşte cümle alem yok iken var olan
Mevla, Hakk’ın mutlak hüviyetidir ki, her şey O’ndan meydana gelip
yaratılır.
Kur’an-ı Kerim’de özetle: “Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım,
dedi. Melekler ‘Yarabbi, sen kan döken fesat çıkaran birini mi yaratacaksın?’dediler. Cenab-ı Hak Adem’e isimlerin tümünü öğretti ve alemlerin Rabbi, meleklere ‘Siz alemlerin isimlerinden haber verin!’ dedi.
Melekler ‘Yarabbi, senin bildirmediğin bir şeyi biz bilemeyiz.’ dediler.
Sonra Cenab-ı Hak, Hz. Adem’e ‘Oku alemlerin isimlerini!’ buyurdu.
Adem meleklerin mazhariyetlerinden onlara haber verince Allah meleklere ‘Adem’e secde edin!’ diye emretti. Melekler secde ettiler, fakat İblis
secde etmedi ve Allah’ın huzurundan kovuldu, yani lanetlendi.”
Adem’in yaratılışı özetle böyle beyan edilir.
Adem’in alemlerin isimlerini bilmesi, Allah’ın cümle tecellilerine
arif olmasıdır. Ademiyet, Allah’ın gerek Hakk’a ait isimlerle, gerekse
halka ait isimlerle ilgili cümle tecellisine arif ve aşina olma kemalidir.
Adem bu itibarla meleklerden üstündür. Çünkü insanın makamı
yüksektir. Melekler makam-ı insana vakıf olamazlar, erişemezler. Çünkü
halkiyetleri nakıstır / eksiktir, yani kemal bir yaradılış değildirler. İşte
Hz. Adem böyle bir kemalatla meleklere kendi mazhariyetlerinden haber
verdi ve melekler böyle bir irfaniyet ve kemale boyun eğerek secde
ettiler. İşte Adem’e talim edilen Allem-el esma, Allah’ın tecellilerinin her
bir cibiliyyetine ve nevine arif olmak marifet ve kemalatıdır. Allahualem.
Her neye baksa gözün kim Hak yüzüdür gayrı yok
Enfus afak ve cümle görünen eşya nedir?
Kur’an’da “Onlara enfuslarında ve afaklarında ayetlerimizi göstereceğiz. Ta ki, Hak ayan-beyan belli olsun / görünsün.” (Fussılet, 53) buyrulmuştur. Enfus, kişi yani şahsın kendisidir. Afak ise kişinin, yani şahsın
dışındakilerdir. İşte bu Kur’an beyanında Cenab-ı Hak, ayetlerini kulun
enfus ve afakında apaçık göstereceğini ve Hak olarak ayan beyan belli
olacağını, yani açığa çıkarak gözükeceğini bize bildiriyor. İşte bu müşahade beyanıyla beyitte ‘Her neye baksa gözüm kim Hak yüzüdür, gayrı
yok’ buyruluyor. Enfus, afak ve eşya nedir, diye soruluyor ki; enfus ve
afak, yani kendimiz ve kendimizin dışı olup, Hakk’ın ayetlerini, yani
belirtilerini ve varlığını gösterdiği mahaldir, yani Hakk’ın göründüğü
yerdir. Eşya ise, bu görünen cümle varlıklardır. Görünen varlıklar, hakikatte Hakk’ın zuhurundan başka bir şey olmayıp, kulunun gerek enfu-
417
sunda gerekse afakında Rabbinin tecelli ederek ayan beyan görünmesidir.
Vesselam.
Ahsene’t takvimde çün halk etti insanı Hüda
Kimi elsiz kimi gözsüz kimisi dilsiz nedir?
Kur’an’da “Vettini vezzeytuni ve turi sinine ve hazelbeledil’emin,
legad halakne-l-insane fi ahseni takvim. sümme redednahü esfele
safilin. / İncire, zeytine, Tur dağına ve o emin beldeye yemin ederim ki,
biz insanı en güzel biçimde yarattık, sonra onu aşağıların aşağısına
indirdik.” (Tin, 1-5) buyrulur.
Kemal Zurnacı Efendi Hazretleri: “Tin, yani incir, hakikattir. Zeytin
ise şeriattır. Tur tarikattır. Emin belde ise marifettir. Ahsen-i takvim, en
güzel suretteki halkiyet, yani yaratılma; hakikate, şeriata, tarikata, marifete mazhar olmaktır.” buyurmuşlardır. Ahsen-i takvimle yaratılma, yani
en güzel bir suretteki halkiyet, insan-ı kamilin yaradılışıdır, insan-ı kamil
olmaktır. Bu alemde yaşayan ve akıl baliğ olan herkes, bu yaradılışa
ulaşmaya müsait olarak halkedilmiştir. Yani kamil bir insan olma potansiyeli ergenliğe erişip de aklı olan herkeste vardır. Her kim bu makam-ı
insana ulaşmayı isterse, o ancak ulaşabilir. Çünkü Cenab-ı Hak
tarafından hadis-i kudside “Beni talep edene bulunurum, kime
bulunursam onu aşık ederim, kimi aşık edersem onu arif ederim, kimi arif
edersem onu katlederim, kimi katledersem ona vasıl olurum, kime vasıl
olursam onun diyeti ben olurum, kimin diyeti ben olursam, benimle onun
arasında fark olmaz.” buyrulmuştur. Bu itibarla, bir kulun ahsen-i takvim
olan insan-ı kamil mertebesine ulaşması için, akıl baliğ olup Rabbine
kavuşma istek ve talebinin olması yeterlidir, kafidir. Elinin, gözünün,
dilinin olmayıp da özürlü olması, kulun Rabbine kavuşup, ahsen-i takvime yani insan-ı kamil makamına ermesine mani olmaz. Çünkü hadis-i
şerifte “Aklı olmayanın dini olmaz.” buyrulur. Kul bu alemde imtihandadır. Kul, zahiren hangi sosyal kesime mensup olursa olsun, beden
olarak gerek sağlıklı gerekse hasta özür veya engelli olursa olsun; eğer
aklı yerindeyse, bulunmuş olduğu konuma göre yaradılışının yüce gayesine uygun kulluk yapmakla mükelleftir. Bitkisel hayatta dahi olsa kulun
aklı başındaysa, kulluğunu yerine getirip ahsen-i takvime, yani makam-ı
insana ulaşıp insan-ı kamil olabilir. Vesselam.
Hakk’a arif olmak oldu dünyaya gelmek madem
Kimi ikrar kimi inkar kimisinde şek nedir?
418
Herkes Rabbini bilmeye ve Rabbine vasıl olmaya potansiyelli ve
müsait olarak yaratıldığından, İnsan, diğer mahluklar gibi mazhar-ı
nakıs / eksik olmayıp mazhar-ı kemaldir, yani mazharı tamdır. Onun için
insan, Allah’a kullukla mükelleftir. Bir kişi isterse gayret edip, kulluk
ederek halkiyetinin yüce gayesine ulaşır ve Rabbine arif olur. İsterse
kulluk etmeyip Allah’ın rızasına bakmaz, peygamberi dinlemez ve halkiyetinin yüce amacından uzak, günahkar ve zarar görenlerden olur.
İsmail Hakkı Bursevi Hazretleri “Her insanda iyilik ve kötülük
yapma kabiliyeti vardır. İyi insanlarda kötülük pasif, iyilik ise aktiftir.
Kötü insanlarda iyilik pasiftir, kötülük ise aktiftir.” Buyurur. Hz. Pir’in
ilk halifelerinden Tikveş Kavadarlı Hacı Kadir bey Hazretleri “Allah,
kulun iradesine ve fiiline cebir kullanmadı.” buyurmuştur. Velhasıl kulun
bu aleme gelişinde, doğuşunda yani yaratılmasında tekvin, mecburiyet
vardır. Fakat kulun bu alemde iman edip mümin veya inkar ile kafir
olmasında tekvin ve mecburiyet yoktur, teklif vardır. Bu itibarla, kul
isterse teklif-i ilahiye uyup salih, mümin bir kul olur, isterse teklif-i ilahiye uymayıp şek ve inkar ederek asi veya kafir olur. Vesselam.
Hak buyurdu ‘Ben kulun amalini halk eyledim’
Kimi cennet ile tebşir kimine niran nedir?
Kur’an-ı Kerim’de “İşlerin tümü Allah’ındır.” (Ra’d, 31) Başka bir
ayette ise “Sizi ve fiilinizi yaratan Allah’tır.” (Saffat, 96) buyrulmuştur.
Kul bilse de bilmese de kendisini yaratıp halk eden Allah olduğu gibi,
kulun fiillerini, yani amellerini de Allah yaratıp halk eder. Ki kuldan
meydana gelen iyi, kötü her türlü cümle fiilin / işin faili Allah’tır.
İşte her fiilin faili Allah olmasına rağmen, iyi işten ve kötü işten kul
mükelleftir. Çünkü kul; bir amelin, işin olmasını murat ederek o işin
olmasını ister ve o işin yaratılmasından razı olarak neticesini kabul eder.
Allah da kulun isteğine göre o işi, kudreti / kuvveti ile halk ederek
yaratır. Böylece o fiilin iyi veya kötü olup, kulu cennete ve cehenneme
götürecek olmasını tayin eden, kulun o işi isteği ve neticesini kabulüdür.
Çünkü Allah, kulun muradını, yani iyi veya kötü olan isteğini ilmiyle
bilir ve kulun istek ve kabulüne göre, o işi kuvvet ve kudretiyle yaratarak
meydana getirir. Velhasıl kuldaki her fiilin faili Allah olduğu halde,
kulun mükellef olup cennetlik veya cehennemlik olmasının mahiyetine,
daim zikir uyanıklığı ve meratib-i tevhid müşahedesiyle arif olunur.
Allahualem.
Cümle alem bir pazarda vüs’atince aldı mal
419
Sende fazla bende eksik ortada kavga nedir?
Cümle alem denilen tüm varlıklar, Cenab-ı Hakk’ın vahdetinden,
isimlerle olan tecellisi ve açığa çıkıp görünmesidir. Her isim kendi mazhariyetinin temsil ve tesiri ile tecelli edip açığa çıkar. Ehl-i kemal “Zat-ı
ilahi isimlerin çeşitliliği ve fiillerin vasıfları ile kula tesir eder. Kul ise,
akıl, zahir ve batın duygularıyla / hisleriyle etkilenir yani müteessir olur.”
buyurmuştur. Kulun bu şekilde etkilenmesi acziyetindendir. İşte Hakk’ın
esmalarının ve fiilinin bu çeşitliliğinden, kula mahsus olan beşeri münasebetler zuhura gelir ve kimi zenginliğe muhatap olup zenginlikle
imtihan olur, kimi fakirliğe muhatap olup fakirlikle imtihan olur; kimi
güzellik, kimi hastalık vb. ile bu alemde imtihan olur ve böylece sende
eksik, bende fazla kavgası olan beşeri münasebetler zahir olup açığa
çıkar. Vesselam.
Fehmi mahbub vasfını işittiler hep koştular
Adın işitmekle yalnız bir kuru sevda nedir?
Ehl-i kemal: Allah’ın varlığı; zat, sıfat, esma ve ef’al tecellileridir,
demişlerdir. Mahbub, sevgili demektir. Arifler ve ehl-i kemal, daima
mahbub yani ilahi sevgilinin zat, sıfat, esma ve ef’al zuhuruyla gözükmesine koşarlar. Onların Hak’la vuslatta olmaktan başka meşguliyetleri
olmaz. Çünkü ehl-i kemal, yaratılışının yüce gayesine uygun kulluk
kemaline ulaşan insan-ı kamildir. Fakat bazı kimseler ise, Allah’ın yalnız
ismini bilirler; Allah’ın zat, sıfat, esma ve ef’al tecellisini görüp müşahede edemezler. Dolayısıyla böyle kimseler, kulun halkiyetinin yüce
gayesi olan kemalata ulaşmadıkları için onların kullukları nakıstır /
eksiktir. Çünkü kulun, yalnız Allah’ın ismini bilmekle yetinmesi, o kulu
makam-ı insana ulaşıp insan-ı kamil olmaktan mahrum bırakır. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Öyle bir anlayış ve kemalata ulaş ki,
ilahi sevgiliyle daima vuslatta ol. Sevgilinin yalnız ismini duymakla
yetinip, ismiyle meşgul olmak, seni ilahi sevgiliye kavuşturmadığından
kuru bir sevdadır.’ diyor. Allahualem.
420
*
*
*
90
Şer-i pak-i Ahmedi’de ilm-i ledün gizlidir
Bir sadeftir ol kim anda dürr-i yekta gizlidir
Sedef, denizde yaşayan, sert kabukları olan ve kabuğu açılınca içerisinden kıymetli inci çıkan bir deniz hayvanı ürünüdür. Şer-i pak-i
Ahmed ise; Hz. Peygamber Efendimizin tertemiz şeriatı demektir. İlm-i
ledün, ilm-i tevhid irfaniyetinin Kur’an’daki ismidir. Bu itibarla, Hz.
Peygamber Efendimiz’in tertemiz şeriatının iç yüzü, mahiyetinde tevhid-i
hakiki irfaniyeti gizlidir. Bu irfaniyet, kulun kendisini Hak’tan gayrı
görmeyip, her an Hak’la beraber olup Hakk’a vuslat keyfiyetidir. Mesela,
namazın hakikati miraçtır. Miraç ise, kulun kendi nefsinde ve cümle
alemde mevcut olan Rabbine kavuşmasıdır. Hac ibadetinin hakikati,
421
Allah’ı evinde ziyaret etmektir. Orucun hakikati, gayriyetten, masivadan
perhizli olup bunlardan arınmaktır. Zekatın hakikati, kulun Hak’tan gayrı
olan her şeyi fena etmesiyle ulaştığı bekabillah marifeti mülkünden
fakirleri, yani Hak yolundaki ihtiyaç sahiplerini gözetmesidir… Velhasıl
şeriatın emir ve yasaklarının hakikat-i mahiyeti, tevhid-i hakiki irfaniyetidir. Bu itibarla şeriat, hakikatin zuhuru olan ayn-ı marifettir. Onun için
ilm-i tevhid irfaniyetinden istifade etmemiş olan şeriat ehilleri, Allah’ın
emir ve yasaklarına riayet eder, fakat bunların hakikat ve mahiyetini
bilmezler.
Zikr-i daim ve tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olan arifler ise;
Hz. Peygamber’in tertemiz olan şeriatına hiç kimse uyup riayet etmese,
onlar bu emir ve yasaklarda gizli olan hakikat ve mahiyete arif olduklarından, kesinlikle şeriatın emir ve yasaklarına uyarlar. Çünkü şeriatın
emir ve yasakları, ehl-i kemal tarafından irfaniyetle tasnif edilip düzenlenmiştir. Bu itibarla, şeriatta gizli olan ilm-i ledüne yani tevhid-i hakiki
irfaniyetine ulaşan ehl-i kemal, şeriatın emir ve yasaklarının mahiyetine
arif oldukları halde, kesinlikle şeriat emir ve yasaklarına riayet ederler.
Tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olanlar ise, şeriatta gizli olan
hakikati bilmeden emir ve yasaklara uyarlar, vesselam.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Sedefin sert kabuğu içindeki
mücevherin gizli olması gibi, şer-i pak-i Ahmed’de ilm-i ledün / ilm-i
tevhid irfaniyeti gizlidir.’ diyor. Ahmed ismi, Hz. Resulullah’ın ilm-i
hakikatteki ismidir. Hakikat ise, tevhid-i hakiki irfaniyetidir. Bu itibarla,
şeriatın hakikatinde Hz. Peygamber Efendimizin adı Ahmed’dir. Allahualem.
Aşıkın dün ü gün fikri mahbubun zikreylemek
Gönlünün her köşesinde hubb-i Mevla gizlidir
Aşık olan, sevgilisinden başka bir şeyle uğraşmaz ve meşgul olmaz.
Çünkü sevgiliyle meşguliyetten aşk hasıl olur. İşte her kim ki, daim zikre
mazhar olur da her nefeste zikrullahla meşgul olursa, onda aşk-ı ilahi
hasıl olur ve onun gönlünde gayriyet muhabbeti kalmayıp, Allah’ın
muhabbeti, yani Mevla / dost olan Allah aşkı hakim olur.
Hz. Ali (kv): “Îman, kalbde karanlıklar içinde beyaz bir noktadır.
Kim imanla meşgul olursa, o beyaz nokta büyür ve kalbin her tarafını
kaplar ve o kalbte karanlık kalmaz.” diyor. Bunu beyanla, daim zikirle
her nefeste Allah’ı zikreden Allah aşkına mazhar olup, onun kalbinde
muhabbetullah zevki hakim olur, buyruluyor.
Ehl-i istidlale sunun varlığına bir delil
422
Arifin her gördüğünde bir görünen gizlidir
İstidlal, delil demektir. Ehl-i istidlal ise, eser ve sanatını delil
yaparak Allah’a iman edenler demektir. Bu kimseler Cenab-ı Hakk’ın
eserlerini ve eserlerdeki sanatını delil yaparak Allah’ı bilir ve iman
ederler. Bunların en bilgilisi, bu alemde Hakk’ın esması, ef’ali ve sıfatları
zahir olur anlayışıyla Allah’a iman eder. Fakat bunlar müsemma, fail ve
mevsuf olan zat-ı ilahiden perdeli olup, zat-ı ilahiye vasıl
olmadıklarından, Allah’ın zatı mevcut olmayıp mevhumdur, derler.
Çünkü Allah’ın zatına bir kul, ancak makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle
hasıl olan kamil bir imanla vasıl olur. Bu itibarla, imanı delilli olan ehl-i
istidlal, eserlerini ve sanatını görüp, eserlerinde ve sanatında mevcut olan
zat-ı ilahiden mahcuptur, perdelidir. Fakat iman-ı kamile mazhar olan
arifler, zat-ı ilahiye vasıl olduklarından, onlar her tecellide mevcut olan
Allah’ın zat-ı mevcudiyetinden gayrı görmezler. Vesselam.
Hep celalin perdesidir oldu zahide nikab
Gördü aşıklar celalinde cemalin gizlidir
Cenab-ı Hak, vücud-u vahdetinden yani vücut‘bir’liğinden, bu
alemde celal ve cemal isimleriyle zuhur edip, celal ve cemaliyle her
tecelliye, yani cümle isimlere tesir etti. Kur’an’da "Herkes fanidir, baki
olan Rabbin celal ve kerem yüzüdür." (Rahman, 26-27) buyrulur. İnsan
ise, her iki ismin, yani celal ve cemalin tesirini kendinde topladığı için
kemal isminin mazharı oldu. Bunu beyanla ayette “Gerçekten biz emaneti göklere, yere ve dağlara arz ettik, onu taşımaktan çekindiler ve
ondan korktular. Fakat insan o emaneti kabul etti/yüklendi.” (Ahzab, 72)
buyrulmaktadır. Birinci ayet; her şeyin fena, Rabbin yüzü olan celal ve
kerem yani cemalin baki olduğunu beyan ediyor. İkinci ayet ise; ilahi
emaneti ancak insanın kabul ettiğini, dağların ve taşların kabul etmediğini beyan ediyor. İnsanın yüklendiği bu emanet, hiç bir mahlukun
mazhar olmadığı kemaldir. Bu itibarla, her insan potansiyel olarak
kemalin mazharıdır. Kişi isterse mazhariyetinde olan ism-i celalin tesirinde olan mudil ismine tabi olup, dalaletle yaşayıp, hidayete yönelmez.
İsterse cemal tesirinde olan hidayete tabi olup, hidayet üzere yaşayıp
mudile tabi olmaz.
İsmail Hakkı Bursevi Hazretleri “Kötü kimselerde hidayet pasif,
dalalet ve kötülük aktiftir. İyi kimselerde ise, hidayet ve iyilik aktif,
kötülük pasiftir.” buyurmuştur. Arifler, aşk-ı ilahiyle daima hidayet üzere
olmalarından dolayı, ariflerde dalalet hakim olmaz. Çünkü Hak aşıkları,
daim zikir ve makamat-ı tevhid keşfi mazhariyetiyle arif olduklarından,
423
celal tesirinde olan mudilin zuhuru, onları dalalete düşürmez. Bu itibarla
celal; aşıklara perde, nikap olmaz. Hak aşıkları, mazhar oldukları irfaniyetle, her bir tecellide Rabbin cemalini yani güzel yüzünü müşahede
ederler, vesselam.
Zahid ise; daim zikir ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle şereflenmemiş, fazla ibadetle meşgul olmayı, şekil ve suret düzerek, kendini
beğenip kendi gibi olmayanları eksik görüp de beğenmeyen ve bu halini
de bir marifet zanneden kimsedir. Zahid kimse, zikr-i daim uyanıklığı ve
makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle, nisbet varlığının yokluğunda ve her
tecellide mevcut olan Rabbini müşahededen mahrum ve mahcup olduğundan; her nereye bakarsa Rabbinden gayrı olan başka şeyler, yani
masiva görür. İşte zahidin bu hal ve anlayışı, hakikatte celal tesirindeki
ism-i mudilin zuhuru olan dalalettir. Bu dalalete tabi olmakla zahid,
Rabbin cemalini görmekten mahcuptur, nikaplıdır. Allahualem.
Cümle alem bir alamettir delil evsafına
Varlığın bu varlığın hem sayesinde gizlidir
Cümle alem denilen, esmalardır ki; cümle esmayı Allah, vahdaniyetinden yani ‘bir’liğinden zuhura getirdi ve halen getirmektedir. Esmanın
vücudu olmaz fakat tesiri vardır. İşte bu tesirle insanlar her bir esmaya
ayrı nisbet vücut verip, varlık izafe ederek, cehaletle esmaların
vücudunun var olduğunu zanneder. Hakikatte ise, insanın var zannettiği
cümle varlık Hakk’ın zuhurudur, yani açığa çıkmasıdır.
Hakk’ın varlığı olmasa, kulun var zannettiği cümle nisbet varlıklar
da olmaz. İşte, Hakk’ın zuhuru olan esmaların tesiriyle kendimize ve
aleme nisbet ettiğimiz her şeyde, Cenab-ı Hak mevcuttur. Fakat cehil ve
zan ehli olanlar, her tecellide mevcut olan Rabbini göremediğinden,
Rabbin varlığı onlardan gizlidir. Vesselam.
Vaslına azmeyleyen pervaneye yanmak nedir?
Aşığa nar-ı suzanda bağ-ı canan gizlidir
Hz. İbrahim’i Nemrut ateşe attığında, dört büyük melek Hz. İbrahim’e geldiler ve “Sana yardım edelim.” dediler. Hz. İbrahim de “Siz
Rabbimle benim arama girmeyin!” diyerek, Rabbinden başkasına
teveccüh etmedi. Cenab-ı Hak da Hz. İbrahim’in bu halinden memnun
oldu ve ateşe “Soğuk ve salim ol!” buyurdu. (Enbiya, 69) Bunun üzerine
ateş, Hz. İbrahim’i yakmadı ve sönünce; İbrahim’in yeşillikler içerisinde
oturduğunu gördüler. Pervane, ateşin ışığına cesaretle tereddütsüz dalan
kelebek vb.dir.
424
Fehmi Efendi Hazretleri “Rabbine vasıl olmaktan başka bir gayesi
olmayan Hak aşığına yanmak nedir ki? Ateş ona Hz. İbrahim gibi, ilahi
sevgiliyle buluştuğu yemyeşil bağ, bahçe olur.” diyor. Bu itibarla, burada
bahsedilen ateşten maksat, kulu Rabbinden ayırmaya yönelik,
kendimizden ve cümle alemden meydana gelen tecellilerdir. Ehl-i aşk her
tecellide ilahi sevgiliyi gördüğünden, sevgiliyle meşk edip zevklenir.
Böylece başkalarına cehalet ateşiyle perde olup Rabbinden ayıran tecelliler, aşığın ilahi sevgilisiyle buluştuğu bağı ve bahçesi olur.
Hüsnüne meftun olan mecnunları kimler bilir?
Evliyadır taht-ı kubabda o canlar gizlidir
Cenab-ı Hak, hadis-i kudside “Gök kubbem altında benim evliya
kullarım vardır. Onları ancak ben bilirim.” buyurmuştur. İşte Fehmi
Efendi Hazretleri ‘Gök kubbe altındaki evliya kullar olup, Hakk’ın güzel
yüzüne aşkla tutulmuş olan mecnunları kim bilir?’ diye soruyor. Bu kulları, yine evliya olup da Hakk’a aşık olanlar, yani Allah’ın dostluğunu
kazanıp O’na aşkla yönelmiş olanlar ancak bilirler. Fakat aşk-ı ilahiden
mahrum olanlar, Allah aşkıyla mecnun olan velileri tanıyamadıklarından,
o veliler onlara gizlidir. Çünkü Hz. Pir “Arifi yine arif olan bilir.”
buyurmuştur.
Hüsnünün mefhumu alem, metni insandır hemen
Künh-i zatı hem sıfat-ı Rahman anda gizlidir
Cenab-ı Hak, kendi zat-ı ehadiyetinden sıfatlarına, sıfatlarından
esmaya, esmadan da ef’aline tecelli ederek, cümle varlık alemini zuhura
getirmektedir. İşte varlık alemi dediğimiz cümle eşyada, Allah bu tecellilerle güzelliğini sergileyip açığa çıkarır. Bu yaratılanlar içerisinde
Allah, insanı ise zatına ve sıfatlarının kemaliyle tecellisine mazhar etti.
İnsandan başka hiç bir yaratılan bu tecellilere mazhar değildir. Bu itibarla
cümle alem, Hakk’ın zat ve sıfatlarından ayrı olmamakla beraber;
insandan başka hiç bir yaratılanda Allah, sıfatlarının kemaliyle tecelli
etmemiştir.
Her varlıkta sıfat-ı subutiye muhakkak vardır fakat eksik olarak
mevcuttur. Mesela, hayvanda hayat sıfatı vardır fakat insanda olan ilim
sıfatı yoktur; kudret sıfatı vardır, insandaki kelam sıfatı yoktur. İşte insan,
Allah’ın sıfat-ı subutiyesinin kemal-i zuhuruna mazhar olması itibariyle
alemin özetidir, metnidir. İnsanın kemali, sıfatların ceminin, yani toplamına mazhar olmasıyladır ki, bu mazhariyet her insanda potansiyeldir.
Onun için iki türlü insan vardır: Biri, bu potansiyelle var olan her
insandır ki, bunlar insan-ı nakıstır, yani eksik insandır. Diğeri, mazhar
425
olduğu potansiyeli, zikr-i daim ve ilm-i tevhid irfaniyetiyle aktif kılan
insan-ı kamildir. Kur’an’da “Rahman arşı üstüva etti / kuşattı.” (Taha, 5)
buyrulur. İnsan-ı kamilin kemal ve marifeti, her bir tecelliyi ihata edip
kuşatması itibariyle, Rahman mazharıdır.
Velhasıl bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Bu alem, Allah’ın
güzel yüzünü gösterdiği alemdir, bu alemin metni ise insandır.’ Diyor ve
devamla ‘Cümle insanlar içinde Rahman mazharı olan insan-ı kamil gizlidir.’ buyuruyor.
Mevc-i zatındır vücudum katresi bunca sıfat
Katrenin her zerresinde bahr-ı umman gizlidir
Cümle varlıklar ve benim vücudum, zat-ı ilahi denizinin dalgaları
olup; sıfat-ı subutiye ise, bu dalgaların damlası, katresidir. Katrenin, yani
damlanın her zerresi ise, esmalardır. O esmalarda bahr-ı umman, yani
Allah’ın zatı gizlidir. Cenab-ı Hakk’ın zat-ı mevcudiyetinden başka
varlık yoktur. Cümle alem denilen varlıklar ve eşya ise, zat-ı ilahi tecellisi olan sıfatlar ve sıfatların zuhuru olan esmalardır. İşte cümle esmanın
müsemması ve sıfatların mevsufu zattır. Bu itibarla, her tecellide Allah’ın
zatı mevcuttur.
Allah’ın zatı olmasa, ne sıfat, ne de esma olur. Mesela; kudret
sıfattır, kudrette mevsuf olan Allah’ın zatıdır. Kadir esmadır, kadir
isminin müsemması da zat-ı ilahidir. İlim de sıfattır, ilim sıfatında
mevsuf olan zat-ı ilahidir. Alim ise esmadır, alim isminin müsemması da
zat-ı ilahidir, vesselam. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Her bir
katrenin zerresinde bahr-ı umman gizlidir, yani her bir tecellide Allah’ın
zatı denizi gizlidir.’ buyuruyor. Ki, bu gizlilik ehl-i kemale olmayıp
cahilleredir. Allahualem.
Mazhar-ı tam oldu insan mir’at-ı nüma-yı Hak
Beyt-i Hak’tır kalbi anın anda Allah gizlidir
Daha evvelki beytin açıklamasında ifade edildi ki; insan alemin
metnidir. İnsanlar içinde ise, insan-ı kamil, Hakk’ın kemal tecellisine
mazhardır. Cenab-ı Hak, hadis-i kudside “Ben yerlere göklere sığmam,
ancak mümin kulumun kalbine sığarım.” buyurmuştur. İşte insan-ı
kamilin kalbi, beyt-i Hak’tır yani Hakk’ın evidir. Böyle bir kamil
kulunda Allah, kemaliyle zuhur ettiğinden, onun irfaniyet ve müşahedesinde Allah, yani makam-ı uluhiyet mevcut olup O’na müracat edenlere,
o kemalat ve irfaniyet irşadıyla yol gösterir. Bu itibarla insan-ı kamilin
irşadında makam-ı uluhiyet, yani Allah gizlidir, buyruluyor.
426
Tal’atın ihsan buyurdun Fehmi’ye her zerreden
Bir şuhudi zevktir ol akl u hayalden gizlidir
Mürşid-i kamil Fehmi Efendi Hazretleri ‘Allah bana ihsan etti de,
insan-ı kamil marifetinin tal’atına / doğuşuna mazhar oldum ve zerre olan
her tecelliden Rabbimi müşahede zevkine ulaştım. Bu ulaştığım keyfiyet
ve irfaniyet, zan ehli olup da kendine ve cümle eşyaya varlık nisbet eden
akl-ı maaş ve akl-ı meadın hayalinden gizlidir.’ diyor.
Kur’an-ı Kerim’de “…ve gerçekten zan, Hak’tan yana hiç bir fayda
vermez.” (Necm, 28) Başka bir ayette ise “Onlar zandan başka hiç bir
şeye uymuyorlar. Doğrusu da şu ki; zan, Hak’tan hiç bir şey ifade
etmez…” (Yunus, 36) buyrulmuştur. Bu itibarla ehl-i tevhid-i hakiki olan
arif ve ehl-i kemalin kulluk şuhud ve zevki, zan ehli olanlardan gizlidir.
Vesselam.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
91
Nevnihal gülzarımız var zevk-i canan bizdedir
Cismi berrak yüzü revnak huri gılman bizdedir
Ravza-i rıdvan ve gurfe kasr-u çardak hücreler
Evrak-ı yakut zeberced huld-i eşcar bizdedir
Ab-ı kevser hem leben cümle asel ırmakları
Selsebil rahik-i tesnim huld-i enhar bizdedir
Zevk-i in’am ile perverde olan vildanları
427
Şabb-ı emred hadd-i lale nevcivanlar bizdedir
Gülşen-i cennette cevlan eyleyen pertev cemal
Dili bülbül yüzü pürnur dilgüzarlar bizdedir
Dili hamuş aklı beyhuş eyleyen hub dilşikar
Hak cemal ile müşerref bezm-i safa bizdedir
Ölmeden Fehmi bu zevke nail oldu sanmayın
‘Mutu kable en temutu’ mevt-i ihfa bizdedir
Cennetler sekizdir; dördü ahiretteki amel cennetleri, dördü ise bu
alemde dahil olunan irfan cennetleridir. Daha evvelki beyitlerin açıklamasında da ifade edildiği gibi, amel cennetleri; müminlerin bu alem-i
şahadette salih / güzel amellerle, alem-i ahirette dahil olacakları cennettir.
O cennete dahil olan her mümin, amel cennetlerinin nimetleriyle zevklenir ve keyiflenir. İşte, yukarıda ifade edilen tüm değerlerin hepsi de
müminin nefsini lezzetlendireceği amel cennetleri nimetleridir. Ahirete
iman edip de, Allah’ın emir ve yasaklarına riayet eden her kulun, işlediği
salih / güzel işler, amel cennetinde güzel suretlerle suretlenip, o kulu
cennet nimeti olarak gıdalandıracak ve onu mutlu edecektir. Fakat kul bu
alemde güzel işler işlemez de kötü işlerle meşgul olursa, Allah’ın emirlerini dinlemez, yasaklarından kaçmaz da haram ve günah işlerse, işte o
kötü işler de alem-i ahirette suret bulup, o kula eziyet ederek, ona
cehennem azabı olacaktır. Bütün bunlar alem-i ahiretteki amel cennetinin
değerleri ve cehennemin mahiyetidir, vesselam.
Diğer cennetler ise irfan cennetleridir. Zikr-i daim ve makamat-ı
tevhid irfaniyetiyle arif olan kul, bu alem-i şahadette irfan cennetlerine
dahil olur. Bunu beyanla Kur’an-ı Kerim’de “Ey mutmain olan nefs, dön
Rabbine, Rabbin senden razı sen de O'ndan razı olarak gir benim kulluğuma / kullarımın arasına, gir benim cennetime.” (Fecr, 27-30) buyrulmuştur. Cennet-ül irfanın makamı, ahiretteki amel cennetinden daha
aladır. Çünkü bugün her kim makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle irfan
cennetine girerse, her nerede ve hangi alemde olursa olsun, bir daha
oradan çıkmaz. İrfan cennetlerinin zevk ve sefası, kulun Rabbine vasıl
olup, Rabbinin tecellilerinden, bu alemde, berzahta, alem-i ahirette ve
cümle alemlerde ayrılmayıp, daima Rabbin tecellilerini müşahede etmesidir. Bu itibarla bir kul için Rabbine kavuşup, Rabbiyle beraber
olmaktan daha efdal bir keyfiyet, zevk ve sefa olmaz, vesselam.
Ölüm ikidir: Biri “Küllü nefsin zaikatülmevt... / Her nefis ölümü
tadacaktır…” (Al-i İmran, 185) ayetinin beyanı olup, yaşayan herkesin
ölmesidir. Yani herkesin bir gün bu alemden ölümle ayrılmasıdır. Bu
428
ölüm, umumi olup herkesedir ve her canlı bu ölümü tadar. Diğer ölüm
ise, Hz. Resulullah Efendimizin “Mutu kable en temutu / Ölmeden evvel
ölünüz.” buyruğu olan ihtiyari ölümdür. Yani kulun kendi isteğiyle nisbet
varlığını fena / yok etmesi olup fenafillah kemalatıdır. İşte, ölmeden
evvel ölümün mahiyetine, ancak daim zikir ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle ulaşıldığından, ölmeden evvel ölmek, arifibillah ve ehl-i kemale
mahsus olan özel ölümdür. Ehl-i kemal, ölmeden evvel ölüm sırrıyla,
kendi yokluklarında Rabbine kavuşup irfan cennetleriyle zevklenirler. Bu
itibarla Fehmi Efendi Hazretleri ‘İrfan cennetindeki tüm nimetlere, mutu
kable en temutu / yani “ölmeden evvel ölmekle” mazhar oldum, bu
alemde irfan cennetine dahil olup bu nimetlerle gıdalanıp, zevklendim.’
diyor ve bizlere de, irfan cennetine ihtiyari ölüm dışında, yani ölmeden
evvel ölmeyince dahil olunmayacağını, beyan ediyor. Allahualem.
*
*
*
92
Yüzüm tuttum sana ya Hazreti Pir
Bu can kurban sana ya Hazreti Pir
Hz. Pir, 19. yüzyıl sonlarında vefat eden, 20. yüzyıl müceddidi /
yenileyicisi olan Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleridir.
Müceddid / yenileyici kimdir? Asr-ı saadette Hz. Resulullah Efendimize bazı sahabeler “Ya Resulullah, makamat-ı seyr-i süluk telkinini
yazıyla kaydedelim, çünkü eksiltmeler ve ilavelerle telkinin aslı kalmayacak.” dediler. Hz. Resulullah bu öneriyi kabul etmeyip, cevaben: “Her
429
yüzyılda bir müceddid / yenileyici gelecek ve seyr-i süluk telkinini yenileyecektir.” buyurmuşlardır. Kur’an-ı Kerim’de ise “Biz sana tekrarlanan
yedi ayeti ve şu büyük Kur’an’ı verdik.” (Hicr, 87) buyrulur. Bu ayette
bahsedilen “tekrarlanan yedi ayet” müceddidlerin yeniledikleri seyr-i
sülukunun yedi mertebesi olup, meslek-i Resul telkin ve irşadıyla tüm
zamanlardaki tekrarıdır.
Hz. Adem’den zamanımıza kadar cümle peygamberler ve insan-ı
kamil olan veliler, tekrarlanan yedi ayete mazhar olmuşlardır ve olmaktadır. Peygamberlik, Hz. Muhammed (sav)’in zuhuruyla son bulmuştur.
Hz. Resulullah, ahir zaman / son zaman peygamberidir. Her peygamberin
ümmeti, kendi peygamberliğiyle kendisinden sonra gelecek peygamber
arasındaki zaman diliminde yaşayan tüm insanlardır. Ahir zaman ise, Hz.
Muhammed (sav)’in peygamberliğiyle başlayıp kıyamete kadar olan
zamandır. Hz. Resulullah’tan sonra peygamber gelmeyeceğinden, asr-ı
saadetten kıyamete kadar yaşamış, yaşayan ve yaşayacak olan tüm
insanlar, Hz. Muhammed ümmetidir. Bu itibarla kıyamete kadar tüm
insanlık Hz. Resulullah’ın tebliğ ve davetine muhtaçtır. Hz. Resulullah’ın
tebliğ ve telkini olmadan hiç bir kimse yaratılışının yüce amacına ulaşamadığı gibi, Allah’a layıkıyla kulluk yapamaz ve insan-ı kamil olamaz.
Hz. Muhammed (sav)’in Peygamberliğiyle tamamlanan İslam
dininin iki yönü vardır: Biri zahir, yani açık / dış yönüdür ki, bunun tebliği ulema-yı zahir tarafından, alenen cümle ümmet-i Muhammed’e
yapılmaktadır. Dinin zahiriyle kulluk yapanlar, Kur’an’ın açık hükümleriyle meşgul olurlar. İslam dininin bir de batın / iç yönü vardır ki, ilmi
ledün / ilm-i tevhid irfaniyetiyle ehl-i hakikat olanlar, Kur’an’ın açık
hükümlerine uymakla beraber “tekrarlanan yedi ayetle” meşgul olurlar.
İşte bu tekrarlanan yedi ayet, son peygamber olan Hz. Muhammed
(sav)’den sonra, insan-ı kamil olan veliler tarafından meslek-i Resul seyri süluku olarak tebliğ ve telkin edilmiştir ve edilmektedir. Her asırda,
yani her yüz yılda zuhur eden müceddid tarafından yenilenen
“tekrarlanan yedi ayet” meslek-i Resul telkin ve irşadı olarak halen
devam etmektedir ve kıyamete kadar devam edecektir.
Bu asrın müceddidi, Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleridir. Her
zamanın müceddidi bizzat Hz. Resulullah Efendimizden seyr-i süluk
görerek irşad olur. Bu itibarla her zamanın müceddid ve piri, Hz. Resulullah Efendimizin halifesi ve varisidir. İşte Pir Seyyit Muhammed Nur
Hazretlerinin şahsında tasnif olan meslek-i Resul-ü Melamiyye telkini,
bizzat Hz. Resulullah’ın telkin ve tarifidir. Pir Seyyit Muhammed Nur
Hazretlerinin zuhurundan sonra, onun şahsında tasnif olan meslek-i
Resul’de her kim salik olup “tekrarlanan yedi ayet” olan makamat-ı
430
tevhid keşfi irfaniyetiyle irşad olursa, ancak o kimse kulluğun kemaline
ulaşıp insan-ı kamil olur.
Her peygamber, kendi devr-i zamanında yapmış olduğu tebliğle
kendisinden evvelki cümle peygamberleri tasdik eder. Çünkü onun tebliği ve irşadı kendisinden evvelki cümle peygamberlerin irşad ve mesajını
kapsadığından, bir kimse zamanın peygamberine iman etmekle, aynı
zamanda cümle peygamberlerin tebliğ ve irşadına iman edip kabul etmiş
olur. Fakat bazıları çıkıp; ben bu zamandaki peygambere değil de geçmiş
zamandaki bir peygambere inanırım derse, o kimse ehl-i kitap gibi
yanılıp, küfre düşer. Böyleleri zamanın peygamberinin irşadında, geçmiş
cümle peygamberlerin tebliğinin mevcut olmasından gaflet etmekle,
zamanın peygamberini inkar ederek kafir ve müşrik olur. Fakat her kim,
zamanın peygamberine tabi olup ona inanırsa, cümle peygamberlerin
tebliğini içeren nübüvvet irşadıyla, tevhid dininin mümini olur.
Çünkü Peygamber Efendimiz, Tevrat okuyan Hz. Ömer’e hitaben
“Musa kardeşim sağ olsaydı, bana tabi olurdu.” buyurmuştur. İşte bu itibarla, her zamanda ve bugün dahi bir kimse zamanın piri, müceddidi olan
velinin telkin ve irşadına mazhar olmaz da, ben geçmişte, yüzyıllarca
evvel yaşamış olan falanca veliye tabiyim veya filanca geçmiş kamilin
yolundan gidiyorum anlayışıyla kulluk yaparsa, böyle bir kimse, İslam
dininin ledünni / batın hakikatinden mahrum kalır ve yaratılışının yüce
gayesine ulaşıp insan-ı kamil olamaz. Böylece geçmiş cümle pirlerin
tebliğ ve telkini olan ‘tekrarlanan yedi ayet’in seyri sülukundan ve irşadından mahrum olur.
Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Zamanın piri, müceddidi
olan Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin şahsında tasnif olan
meslek-i Resul’e dahil oldum, cümle peygamberlerde ve insan-ı kamil
olan velilerde tekrarlanan yedi ayetin irfaniyetine, zamanın müceddid
olan Hz. Pir’in irşadıyla ulaştım. Yönümü, yüzümü zamanın pir’inden
başkasına çevirmem. Senin zuhurundaki irfaniyet ve kemalata boyun
eğdim, canım sana fedadır, ey Hz. Pir!’ buyuruyor.
Visalin gülüne divaneyim ben
Hu deyip gezerim ya Hazreti Pir
Senin şahsında zahir olan hidayet-i Nur-u Muhammed’in tutkunu ve
divanesiyim, Amacım daima Nur-u Muhammed mazharı olan bir
kulluktur. Bu mazhariyetle Hakk’ın zatına gark oldum. Gayb-ı mutlak
hüviyet olan zat-ı ilahiye vuslat zevk ve sarhoşluğuyla, Hu deyip
gezerim, ey Hz. Pir! Demektir.
Cemalin nuruna pervaneyim ben
431
Yakarım sinemi ya Hazreti Pir
Cemal, Cenab-ı Hakk’ın ana isimlerindendir ve Hakk’ın güzel yüzü
demektir. Cemal nuru olan güzel yüz, ancak hidayet mazhariyetiyle açığa
çıkar. Hidayetin baş mazharı, Hz. Muhammed (sav)’dir. Onun temsilcileri ise, Hz. Resulullah’ın varisi ve halifesi olan Hz. Pir ve Hz. Pir’in
halifesi olan mürşid-i kamildir ve alimlerdir. Bu itibarla Fehmi Efendi
Hazretleri ‘Senin varis-i Resul mazhariyetinle açığa çıkan Hakk’ın cemal
aydınlığına, pervane gibi tereddütsüzüm fütursuzum, benim gönlüm
sinem, o güzel yüz olan, cemalin hasret-i aşkıyla yanar, ey Hz. Pir.’
diyor.
Yanarım aşkınla nar-ı suzanda
Şikayet eylemem ya Hazreti Pir
Ey Hz. Pir! Senin hidayet-i zuhurun olan irşadla benim nisbet
varlığım yandı, kalmadı. Senin irşadının aşığıyım ve bu halimden asla
şikayet etmem.
‘İzheb’ emrinden sen geldin davete
Şanındır şefaat ya Hazreti Pir
Peygamberlik üçtür: Birincisi nebiler, ikincisi resuller, üçüncüsü ise
ululazim peygamberlerdir. Nebi peygamberler, her zamanda çok olurlardı; bir aileden birkaç kişi aynı zamanda nebi olabildiği gibi, bir şehirde
birden çok nebi olabilirdi. Bu itibarla var olduğu rivayet edilen 124 bin
peygamber, bu nebi peygamberlerle beraberdir. Nebiler, peygamberliklerini açıkça ilan etmezler. Ancak kendisine müracaat edip tabi olanlara,
tebligatta bulunurlardı. Resul peygamberler ise, hem nebi hem de
resuldür. Bunlar az olurlar, yüzyılda bir gelen peygamberler de, resul
peygamberlerdendir. Resuller peygamberliklerini açıkça ilan edip, halkı
davet ederler. Kendisinden evvel kitap ve şeriat getiren ululazim peygamberin kitap ve şeriatına tabi olarak peygamberlik yaparlar ve gerektiğinde savaş dahi ederlerdi. Ululazim peygamberler ise, hem nebi, hem
resul olup, kendisine kitap ve şeriat verilen peygamberlerdir. Bunlar; Hz.
Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Muhammed (sav) gibi olan
peygamberlerdir. Bu kendisine kitap ve şeriat inen ululazim
peygamberler çok az olup, 600 senede bir zuhur ederlerdi. Hz. Musa, Hz.
İsa’dan 600 sene evvel zuhur etmiştir. Hz. İsa, Hz. Muhammed (sav)’den
600 sene evveldir, yani Hz. Resulullah Efendimizin zuhuru, Hz. İsa’dan
600 yıl sonradır. Kur’an-ı Kerim’de “Muhammed sizin erkeklerinizden
hiç birinin babası değildir. O Allah’ın Resulü ve nebilerin
432
sonuncusudur…” (Ahzab, 40) buyrulur. Ki, son peygamber, Hz. Resulullah Efendimiz olduğu için, Hz. Resulullah’tan sonra kıyamete kadar
tebliğ ve irşad, velayet yoluyla veliler tarafından yapılır.
Veliler de üçtür: Birincisi, her zamanda çok olan ve bir ailede, bir
şehirde birden çok olabilenlerdir ki, bu velilerin irfaniyeti, zikr-i daim
uyanıklığı ve meratib-i tevhidin müşahedesidir. İkincisi, her yüzyılda
gelen müceddid / yenileyici velidir. Daha evvel de bahsedildiği gibi
bunlar, zuhur ettikleri asrın yenileyicisi olan pirlerdir. Üçüncüsü ise, her
yüzyılda bir gelen müceddidlerin içinden, 600 senede bir zuhur
edenlerdir. Ki, bu velilerin tesiri, diğerlerinden daha çok olur ve kendisinden sonraki cümle veliler ve insanlar, bu tesir ve kemalattan istifade
ederler. Hz. Resulullah Efendimizden 600 sene sonra, büyük veli Şeyh-ül
Ekber Muhiddin Arabi Hazretleri zuhur etmiştir.
Şeyh-ül Ekber’in zuhurunun, gerek zahiren, gerekse batınen çok
büyük tesirleri olmuştur. Zamanının ve sonrasındaki cümle veliler, Şeyhül Ekber’in zuhur-u kemalinden istifade etmişlerdir ve halen
etmektedirler. Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve yükselişinde, Muhiddin
Arabi Hazretlerinin ve halifelerinin yetiştirdiği ilim ve fikir adamlarının,
alperenlerin tesir ve rolü büyüktür. Cümle ehl-i kemal ve arifibillah olan
veliler, Muhiddin Arabi Hazretlerini Şeyh-ül Ekber yani “büyük şeyh”
olarak kabul ederler ve vasfederler.
İşte Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri de, Şeyh-ül Ekber’den
600 sene sonra zuhur etmiş ve zuhuruyla gerek zahiren, gerekse batıni
olarak çok büyük tesiri olmuştur. Mesela; tac ve hırka giymek gibi, çile
çekip erbain çıkarmak gibi, yüzyıllardır devam eden bir çok tekke geleneklerini kaldırmış, bu tür geleneklerin uygulamasını iptal etmiştir.
Bunun nedenini soranlara ise Hz. Pir “Bu yüzyıl (20. yüzyıl), ilim ve
fende çok büyük inkişafların ve gelişmelerin olacağı yüzyıldır, bu asır
ilim asrıdır.” demiştir. Yine yüzyıllardır tekkelerde virdler, tesbihat, çile
ve riyazat olduğunu, fakat bunları neden telkin etmeyip kaldırdığını
kendisine soranlara Hz. Pir “Ehl-i zikir ve ehl-i tevhid-i hakiki, manevi
askerdir. Askerin ise bir sefer / savaş zamanı vardır, bir de sulh / barış
zamanı vardır. Sulh zamanında askere; sağa dön, sola dön, selam
şöyledir, elbise şöyle giyilir, ütüsü şöyle olur gibi eğitimler verilir. Savaş
zamanında ise, askere böyle eğitim verilmez ve asker böyle şeylerle oyalanmaz. Savaş zamanı askere, en kısa yoldan düşmanı cephede nasıl
yenip alt edeceğinin eğitimi verilir ve silahını nasıl kullanacağı gösterilir.
İşte ilim asrı olan 20. yüzyılda manevi askerin sefer zamanı olduğundan,
çile, riyazat, tac, hırka vb. ile uğraşacağı zaman değildir. Biz tekke geleneğinde bir sürü çile, riyazat gibi virdlerden sonra ancak telkin edilen
zikr-i daimi, salike hemen telkin ediyoruz. Daim zikir uyanıklığı ve
433
makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle sadık olan ihvan, maksada ulaşır.”
diye cevap vermiştir.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin zuhuru, 19. yüzyıl sonu ve
20. yüzyıl başıdır. Zamanın ilim ve fikir erbabı kendisine iltifat ederek,
ondan istifade etmiştir. Zamanın Şeyh-ül İslamı olan ilim adamları ve
veliler, zamanın padişahı Abdülmecit dahi, Hz. Pir’e intisap etmiştir.
Özellikle o zamanın askeri okullarında, kendisinin ve halifelerinin tesiri
çok olmuş ve bir çok paşalar meslek-i Resul-ü Melamiye’ye intisap
etmişlerdir. Bugün bazı siyasiler ve tarihçiler, Cumhuriyet’in
kuruluşunun, tanzimatla başladığını ve bu sürecin devamıyla Türkiye
Cumhuriyeti Devleti’nin kurulduğunu ifade ederler. Tanzimatın ise, Hz.
Pir’e intisap eden padişah Abdülmecit’in zamanında ilan edilmesi, bu
bakımdan anlamlıdır.
Kanaatimizce, Osmanlı Devleti’nin dağılması esnasında canla başla
çalışan ve görev yapan, Çanakkale’de, Yemen’de, Filistin’de,
Trablusgarp’ta, doğuda ve nihayet kurtuluş savaşında başkomutan olarak
görev yapan ve Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran büyük önder Gazi Mustafa
Kemal Atatürk ve arkadaşları, Hz. Pir’in ve halifelerinin irşadlarındaki
irfaniyet ve kemalat rüzgarından mutlaka etkilenmişlerdir. Hz. Pir’in
zuhurundaki irfaniyet ve kemalat, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin
kuruluşunda manevi harç olduğu gibi, T.C devletinin yaşamasında da
olmaya devam etmektedir.
İşte Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri, zuhuruyla manen ve
madden büyük tesiri olan ve Şeyh-ül Ekber’den 600 sene sonra gelen
müceddid / yenileyici olan velidir. 17 yaşındayken Hac dönüşü, bazı
harikuladelikler yaşamış ve kendisine “izheb fi ehli Rum” yani
“Rumeli’ne git!” denmiştir. Bunu emir kabul eden Hz. Pir, Rumeli’ne
gelmiş, Türkçe konuşup, Türkçe irşad edip, bir Türk gibi yaşayıp, etrafını
aydınlatarak manen şifa dağıtmıştır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri “İzheb emrinle sen geldin davete, senin şanındandır şefaat / şifa
dağıtmak, ey Hz Pir!” diyor.
Gezerim alemde canım yok tende
Sensin bu cisme can ya Hazreti Pir
Meslek-i Resul-ü Melamiyye’nin, senin şahsında tasnif edilen telkin
ve irşadı, benim canımdır, yani ben bu telkin ve irşadın irfaniyet ve
aydınlığıyla yaşıyorum, ey Hz. Pir...
Vasfını işittim çün arş istiva
İlmin muhit oldu ya Hazreti Pir
İnsan-ı kamilin irfaniyet ve kemalatı, Rahman mazharıdır. Kur’an-ı
Kerim’de “O Rahman olan arşı kuşattı…” (Taha, 5) buyrulur. Arş, alem434
lerin en yükseğidir ki, arşı ve her şeyi Rahmaniyet kuşatmıştır. İnsan-ı
kamil, arş dahil cümle tecelliye vakıf olan bir kemalat mazharı olması
itibariyle, Rahman mazharıdır. Bu itibarla Hz. Pir’in zuhurundaki
kemalat ve marifet böyle bir kemalat olup, arş dahil her bir tecelliyi ihata
etmiştir ki, bu beyan ediliyor.
Senin medhinden ben aciz bendeyim
Vasfın kal’e gelmez ya Hazreti Pir
Bazı kimseler, Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerini, Melamiliğin
üçüncü dönem piri olduğunu beyanla; birinci dönem Hamdun Kassar
dönemi, ikinci dönem Bıçakçı Ömer Dede dönemi, üçüncü dönem olarak
da Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleridir, derler. Bu tespit, isabetli ve
doğru bir tespit olmayıp, tamamen yanlıştır. Çünkü Melamilik, insan-ı
kamil mertebesi olup, insanlığın var olduğu her dönem içindir. Çünkü
melamete ulaşmadan insan-ı kamil olunmaz. Bu itibarla, Melamilik üç
dönem olmayıp, Hz. Adem’den kıyamete kadar her zaman ve her
dönemdedir. Her asrın müceddidi, piri, Melami olduğu gibi, her zamanda
mevcut olan insan-ı kamil, muhakkak Melami’dir. Bunun için Melamiliği
üç dönem olarak ifade etmek cehalettir, vesselam.
Fehmi Efendi Hazretleri ‘Senin mazhar olduğun kemalat ve marifete
ben nasıl erişebilirim? Kutup yıldızının gece yolculara yol gösterdiği
gibi, sen zuhurunla zamanın kutbu olup bize yol göstererek bizi aydınlatırsın. Ben senin zuhur-u kemalinin acizi ve muhtacıyım, senin kemal-i
vasfını nasıl bilirim ve seni methedebilirim?’ diyor.
Budur Talibi’nin daim niyazı
Ayırma kapından ya Hazreti Pir
Fehmi Efendi Hazretleri ‘Talibi’ mahlasıyla “Senden talebim,
isteğim, irşadındaki kemalat ve irfaniyetten asla ayrı kalmamaktır. Bana
bu konuda yardım / himmet et, ey Hz. Pir!” buyuruyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
435
*
*
*
93
Abdest alan su ile onun dışı pak olur
Kalbi zikir olursa onun içi pak olur
Abdest, temizliktir. Her kim, su ile abdest alırsa temizlenmiş
olmakla beraber; onun kalbindeki kir, pas temizlenmez. Hz. Peygamber
Efendimiz “Kalbler de demir gibi paslanır, nasıl ki demirin cilası var ise
kalbin cilası zikrullahtır.” buyurmuşlardır. Demek ki, kalbin temizliği
zikrullah ile mümkündür. Kalbin kiri masiva, yani gayriyet muhabbetidir.
İşte her kim, kalbi zikre aşina olursa, o kimsenin kalbinden masiva, gay436
riyet muhabbeti uzaklaşır gider, yerine Allah muhabbeti gelip hakim olur.
Böylece o kulun kalbi tertemiz-pak olur.
Bir odanın içinde bir süpürge olmazsa
Ona giren bir kişi bir daha girmez olur
Evler her gün süpürge ile temizlenir, bu günlük temizliktir. Bir de
aylık, yıllık temizlik yapılır ki, bu temizlikte halılar kilimler kalkar, perdeler vs. köşe bucak temizlenir. Eğer bir evde bu temizlikler yapılmazsa,
pislik galip olur ve o ev pis kokar, insanı rahatsız eder. O eve bir gelen,
bir daha gelmez. Kur’an’da “İnananların kalbleri zikrullah ile tatmin olur,
gözünüzü açın kalbler ancak zikrullah ile mutmain olur.” (Ra’d, 28)
buyrulur. Kalbdeki zikr-i daim, günlük süpürgeyle yapılan ev temizliği
gibidir ve kalb ancak zikr-i daimle arınıp tertemiz olur.
Bazen arifler ve ehl-i kemal, bir araya gelirler ve halka olup darbi
zikir yaparlar ki bu; evin, odanın aylık ve yıllık temizliği gibidir. Kudsi
hadiste ‘Ben yerlere göklere sığmam, ancak mümin kulun kalbine
sığarım.’ buyrulmuştur. Mümin kulun kalbi Allah’ın evidir. Bir kalb zikri daimle buluşmamışsa, o kalbde gayriyet ve dünya muhabbeti hakim ve
galip olur. Hz. Peygamber Efendimiz ‘Dünya leştir.’ Diyor ki, bir kimsenin kalbinde, gayriyet, yani dünya muhabbeti hakimse, o kimseden leş
kokusu zahir olur. Ehl-i zikir ve ehl-i kemal, o kokudan rahatsız ve uzak
olurlar ve o kimsenin yanına uğramazlar.
Bir bardağın üstüne yaldız cila verseler
Necis olsa içinde suyu içilmez olur
Bir bardağın dışı ne kadar temiz olursa olsun, eğer içinde bir kirlilik,
pislik varsa o bardaktan su içilmez. Bunun gibi bir kimse dinin zahir / dış
yönüyle meşgul olup da, ibadetlerin yalnız zahir / dışını ifa etmekle
yetinip, iç yüzü mahiyetini araştırmayıp ibadetlerin hakikatine yönelmezse, böyle bir kimsenin dışı cilalı tertemizdir, fakat kalbi zikr-i
daimden gafil olduğundan içi, yani kalbi gayriyet muhabbetiyle kirlidir,
pistir. Böyle bir kimsenin kulluğuyla insan-ı kamil olunmaz. Böyle bir
kimse, şöhretli bir alim de olsa, mürşid de olsa, ondan zuhur eden fikir ve
anlayışlardan irfaniyet ve kemalat hasıl olmaz. Bu itibarla dışı cilalı
olduğu halde içinde pislik bulunan bardaktan su içilmediği gibi, kalbi
zikr-i daimden mahrum olan meşhur ve şöhretli mürşidlerin irşadı ile
kulluğun kemaline ulaşılamaz ve insan-ı kamil olunmaz. Demektir.
Pis sarayın içinde reis-i cumhur oturmaz
437
Sultan sarayı denen içi dışı pak olur
Kur’an-ı Kerim’de: ‘Temizlenenler / arınanlar kesinlikle kurtulmuşlardır.’ (A’la, 14) buyrulur.
İmam-ı Gazali Hazretleri İhya-u Ulumiddin adlı eserinde bir misal
anlatır: “Padişahın ülkesinde yaşayan herkes padişahı evinde konuk
etmek, ağırlamak ister. Çünkü padişah bir eve misafir olursa o ev çok
itibarlı olur. Padişah da konuk olduğu eve ihsanda bulunur ve padişaha
layık hediyelerle ihya eder, o ev ebediyen yokluk, fakirlik görmez. İşte
bu nedenle herkes padişahı evine davet eder. Fakat padişah, bir yere
gitmeden önce, gidin bakın beni davet eden şahsın evi, bizi ağırlamaya
müsait midir, uygun mudur diye araştırma yapmak üzere görevliler
yollar. Görevliler gizlice gelir araştırma yaparlar, araştırmada en çok
temizliğe dikkat ederler. Evin dışı da içi de temiz mi, onu araştırırlar.
Çünkü bazıları halk kınamasın diye, evlerinin dışını temizlerler fakat
evin içini ihmal ettiklerinden o evin dışı temiz, içi pis olur. Görevliler,
evlerin padişaha uygun olup olmadığını arz ederler ve padişah da gelen
malumata göre hangi evin içi de dışı da temizse o eve konuk / misafir
olur ve padişaha layık ihsan ve hediyelerle ihya eder.” diyor.
Hadis-i kudside ise ‘Her kimin ki kalbinde Allah vardır, iki cihanda
Allah onun dostudur. Her kimin kalbinde Allah yoksa, iki cihanda Allah
onun hasmıdır.’ Buyurulur. Bir kulun elde edebileceği en büyük mükafat,
alemlerin Rabbi olan padişahın, onun kalbine misafir olup, Rabbine
vuslat edip kavuşmasıdır. Fakat bir kulun buna mazhar olabilmesi için,
gerek zahiren gerek batınen tertemiz olması şarttır ki, dış / zahir temizlik
kulun Allah’ın emirlerine uyması ve yasaklarından kaçmasıyla hasıl olur.
İç / batın temizlik ise, her nefeste zikr-i daim mazhariyetiyle hasıl olur.
Bunu beyanla Fehmi Efendi, reis-i cumhurun oturacağı ev gibi, alemlerin
Rabbi olan sultanın bulunduğu mekanın içi de dışı da tertemiz, pak olur,
diyor.
Tefekkürle Tanrı’yı bir saat zikreylesen
Yetmiş sene ibadet etmeden efdal olur
Hadis-i şerifte “Bir saat tefekkür, yetmiş yıllık ibadetten efdaldir.”
buyrulmuştur. Cümle ibadetler Allah’ın emri olduğu gibi oruç, namaz,
hac, zekat gibi ibadetler, bu alemde ve belli vakitlerde, unsur bedenimizle
yapılan ibadetlerdir. Kul bu ibadetleri yapmakla bu alemde Allah’ın
emrini yerine getirmiş olur. Yaratılanların en şereflisi olan insanın
makamı, cümle alemleri kendinde toplayan bir makam olduğundan
insanın kulluğu / ibadeti, yalnız bu aleme mahsus olan ibadetlerden ibaret
438
değildir. Kur’an’da “Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet / kulluk
etsinler diye yarattım.” (Zariyat, 56) Buyrulmuştur. Sahabenin büyüklerinden İbni Abbas (ra), bu ayette beyan edilen kulluk ve ibadetten maksadın arif ve tevhid ehli olmaktır, diye tefsir etmiştir.
Hz. Pir’in halifelerinden Hacı Kamil Efendi Hazretleri ise “Bu ayetteki, kulluk ve ibadette üç hikmet vardır: Birinci hikmet, amel-i salihtir.
Yani Allah’ın emirlerine uymak ve yasaklarından kaçmaktır. İkinci
hikmet, amel-i salihle beraber yakaza halidir, yani zikrullah uyanıklığıdır.
Üçüncü hikmet ise, amel-i salih ve zikrullah uyanıklığıyla beraber
tevhid-i mabuddur.” diyor. Bu itibarla kulluğun yüce gayesi, Allah’ın
emirlerine riayetle beraber, zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid
keşfi irfaniyetiyle Rabbine vuslat etmesidir. Tefekkür-ü zikir ve kulun
Rabbini müşahedesi, bu alem ve unsur bedenimizle kayıtlı ibadet
olmayıp, dünya, berzah, ahiret ve cümle alemlerde devam eden ibadet
olması ve kulu Rabbine kavuşturması itibariyle, bu alemde unsur bedenle
yapılan yetmiş yıl, yani ortalama bir ömürlük ibadetten / kulluktan, daha
efdaldir. Vesselam.
Cehr-i kavl ile değil Tanrı’yı zikreylemek
Mü’minin kalbinde ol bihuruf devran olur
Cehri zikir, dil ile yapılan sesli zikirdir. Dil ile yapılan zikir, kulun
yalnız dilini uyandırır ki, cehri zikir yapan kulun dili zikreder, fakat diğer
azaları o zikre uymayıp gaflet eder. Kalbi zikir ise, kulun bütün azalarına
tesir ettiğinden, cümle azalar kalbdeki zikre tabi olur. Çünkü kalb merkezi azadır. Kalbteki hakimiyet her ne ise, diğer azalar da o hakimiyete
tabi olur. Bu aynı bir ülkenin başkentinde iktidar hakimiyet kiminse,
ülkenin diğer şehirlerinin de o iktidarın hakimiyetine tabi olup, başkentte
alınan kararlara uymaları gibidir. Bu itibarla kalb, kulun azalarının başkenti olduğundan; eğer bir mürşid kamilse, zikr-i daim hakimiyetiyle
cümle varlığıyla gafletten uyanması için, salike kalbi zikir telkin ve tarif
eder. Çünkü Kur’an’da “İnananların kalbleri zikrullah ile tatmin olur.
Gözünüzü açın, kalbler ancak zikrullah ile mutmain olur.” (Ra’d, 28)
buyrulmuştur. Eğer mürşid, nakıs / eksik mürşid olup kamil bir mürşid
değilse kendisi zikr-i daimden gafil olduğundan, salike kalbi zikri telkin
etmez. Çünkü kendisi kalbi zikirden mahrum ve gafil olmasına rağmen
mürşitlik yapanlar pek çoktur.
Anlı-şanlı, meşhur bir çok tarikat ve cemaatlerde kalbi zikir yoktur.
Onlarda var olan esma-ül hüsnadan, yani Allah’ın güzel isimlerinden
bazılarını tesbihat ile şu kadar, bu kadar yani belli sayılarla tesbih
etmektir ve bu isimleri cehri / sesli olarak dil ile zikredip, bunu kulluğun
yüce gayesi ve kemalatı zannetmektir.
439
Hz. Pir Efendimiz “Zikr-i daim, kalbi zikirle hasıl olur.” buyurmasına rağmen, maalesef Melami olduğunu söyleyen bazı mürşidler, saliklere cehri, yani dille yapılan zikir tarif ediyorlar. Fakat gaflet ve cehaletle
telkinden saparak, kalbi zikir tarif etmiyorlar. İşte bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri ‘Cehri / dille sesli yapılan zikirle, kalbte zikr-i daim
hasıl olmaz. Zikr-i daim, kalbi zikirden hasıl olup, sessiz, harfsiz ve her
nefesle yapılır.’ diyor.
Fehmi, zikr-i Hakk’ı sen sanma öyle bulunur
Ol bir pirden mü’minin kalbine ilka olur
Kur’an’ı Kerim’de “…eğer bilmiyorsanız, zikir ehlinden sorun.”
(Nahl, 43) Beyanı olduğu gibi, başka bir ayette ise “…sorun zikir ehline,
eğer bilmiyorsanız ” (Enbiya, 7) buyrulur. Cenab-ı Hakk’ın muradı üzre
olup, bir çok ayette bahsedilen zikrullahın mahiyeti ve nasıl olduğu, kitap
okuyarak, ilim tahsil etmekle, nakıs şeyhlere ve cemaat önderlerine tabi
olmakla öğrenilmediği gibi, meşhur ve kalabalık olan tarikat ve cemaatlere bağlanmakla da anlaşılıp öğrenilemez. Zikrullahın mahiyeti, her
zamanda mevcut olup da, sahte ve taklitleri çok olan fakat samimiyet ve
sadakatla arandığı zaman bulunabilen kamil bir mürşidin telkin ve irşadıyla öğrenilir, demektir.
*
*
*
94
Kamil mürşid olanın sözleri Kur’an olur
Nakıs mürşid olanın sözleri güman olur
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Kur’an dört ilim ve yedi
mertebe olarak inzal olmuştur.” diyor. Burada ifade edilen dört ilim;
şeriat ilmi, tarikat ilmi, hakikat ilmi ve marifet ilmidir. Yedi mertebe ise,
makamat-ı tevhidin; üçü fena, dördü beka olan yedi meratib-i ilahisidir.
Bu dört ilmin alimlerinin ve mürşidlerinin irşadı, muhakkak Kur’an
440
kaynaklı, Kur’an’la ayniyet içerisinde ve Kur’an’ın denetimine açık
olması gerektiği, beyan ediliyor.
Hz. Resulullah Efendimiz, Muaz Bin Cebel’i Yemen’e vali olarak
gönderirken “Kur’an’la hükmet, sünnetle hükmet, Kur’an ve sünnete ters
düşmeyecek bir şekilde kalbine danış ve öyle hükmet.” buyurmuştur.
İmam-ı Azam Hazretleri “Bizim olduğu ifade edilen bir sözü duyduğunuzda; yanında bir ayet ve hadis arayın, ayet veya hadis varsa o söz
bizimdir, yoksa o söz bizim değildir.” Diyor. Kamil mürşidin irşadı,
Meslek-i Resul’ün tebliğ ve irşadıdır. O her ne telkin ederse, kesinlikle
Kur’an kaynaklı olur. O, telkini Kur’an’la izah ederek, irşad eder. Çünkü
Hz. Ayşe validemize “Ey validemiz, bize Hz. Resulullah’tan bahset.”
dediklerinde, Hz. Ayşe cevaben “Siz Kur’an okumaz mısınız?” buyurmuştur.
Velhasıl bir mürşid, irşadını Kur’an’la yapmaz da; ben falancadan
böyle duydum, fişmanca şöyle söyledi gibi bir anlayışla mürşidlik
yaparsa, marifetini Kuran’la izah edemezse, o mürşid nakıstır, eksiktir.
Onun kendisi irşada muhtaçtır. Müridleri ne kadar kalabalık olursa olsun,
Kur’an’la irşad etmeyen bir mürşid, Kamil mürşid değildir ve onun sözleri gümandır, boştur. Sözün dolusu ise, vahiye uygun olanıdır. Çünkü
Hz. Resulullah “…Bir söz duydunuz ki, altında benim mührüm var fakat
Kur’an’a uygun değil; o söz benim değildir. Bir söz ki duydunuz,
Kur’an’a uygundur, o sözü kim söylemiş olursa olsun, benimdir.”
Buyurmuşlardır.
Uydun zındık sözüne mürşid dedin kendine
Senden derviş olanlar bir kızıl şeytan olur
Mürşid-i Kamil Kemal Zurnacı Efendi, bir misalinde: “Yumurta bir
değerdir, omlet olur, kaynatılır vb. Eğer yumurta kuluçkaya girer de
civciv çıkarırsa, daha da değerlenir. Fakat kuluçkaya giren yumurta eğer
civcivi çıkaramazsa, o yumurta çok pis koku yayar ve ondan artık ne
omlet, ne kaynatma, ne yemek vb. olmayacağından çöpe atılır.” Dedikten
sonra devamla “Ehl-i zahir olan halk, ahkam-ı şeriatla amel ederek yaşar
ve Allah’ın emirlerine uyar, yasaklarından kaçarsa; onun bu hali yumurta
gibidir ve iyi bir değerdir. Çünkü bu hal, kulu cehennemden koruyup
cennet-ül amele mazhar eder. Fakat şeriat ahkamıyla amel eden bir kul,
mürşid-i kamili bulur da zikr-i daim ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle
kendi nispetlerinin fenasını / yokluğunu keşfedip, kendi yokluğunda
Hakk’ın zuhuruna kavuşurak Hakk’a vuslat ederse, o ölümsüz olur ve
Hakk’ın varlığıyla ebedi bir hayata kavuşur. Fakat bir kimse mürşid-i
kamile varır da, onun telkinine mazhar olduğu halde, onun telkinine
riayet etmeyip, telkin ve tarifi kendisi hevasına uydurursa, o kimse
441
bozulur ve zındık olur. Aynı kuluçkaya girip civciv çıkarmamış yumurta
gibi çirkinleşir, ondan kerihlikler zahir olur.” Buyurdular.
İşte böyle zındık kimsede şeriat ehlinin hal ve davranışları kalmadığı
gibi, onda ehl-i kemalin hali ve irfaniyeti de olmaz. Zındık kimse, ehli
şeriat tarafından reddedildiği gibi, arifibillah ve ehl-i kemal tarafından da
meclisten reddedilip kovulur. Zındık kimse, meclislerden duyduklarıyla,
sohbetlerden hafızasında olanları anlatarak veya bir şekilde eline geçirdiği diploma, icazet vb. ile mürşidlik yapar ve halkı bozarak ifsat eder,
fitne çıkarır. Böyle zındıklar, bir de kendine halifeler, vekiller tayin eder
ki, böyle bir zındıktan alınan hilafet, yetki vb. ile kim mürşidlik yaparsa,
onun irşadından kemalat hasıl olmaz. Zındıklık, aynen İblis’in, Hz.
Adem’deki marifetten gafletle Allah’ın emrine asi olup, Adem’e secde
etmeyerek, Allah’ın huzurundan kovulup lanetlenmesi gibidir. İşte böyle
bir zındıktan derviş olduğunu zannedenler, kulluğun kemalinden mahrum
olurlar, yani ademiyet olan insan-ı kamil marifetinden gafil ve uzak
oldukları için huzur-u ilahiyi bulamayıp, İblis gibi Allah’ın huzurundan
kovulmuş, lanetlenmiş olurlar.
Taklid ettin tevhidi girdin fasık rengine
Sana yoldaş olanın meskeni niran olur
Bir kimse, kamilin telkinine muhatap olmasına rağmen, tevhid mertebelerinin keşfi irfaniyetiyle ikilik kabul etmeyen ruh birliğine ulaşamazsa, o kimse, nefsin tesirinde kalır ve tevhidi taklit ederek kendine
uydurur. Böyleleri, tevhidin telkinini kendine uydurmakla, vahdetin ‘bir’liğin ruhaniyetine mazhar olmadığından, Hakk’ın ihsanı, lütfu olan
irfaniyetten mahrum kalırlar. Bunlar meclislerde arif ve ehl-i kemalden
duyduklarını taklit ederler ve takliden güzel sözler söylerler. Fakat bunlar
irfaniyet ihsanından mahrum olduklarından, söylediklerinin hakikat ve
hikmetinden gafildirler. Kamilden teveccüh gören ve ehl-i nefs olan
tevhid taklitçileri, şeriat ehli gibi de olamaz. Çünkü böyleleri emr-i ilahi
olan şeriat ahkamıyla kendini mükellef görmeyip, şeriat avama aittir
anlayışıyla ‘Ben her an namazdayım, daim oruçluyum...’ gibi sözler söyleyip, Allah’ın emirlerini çiğnerler. Böyleleri avam-ı halkın yanına gittiğinde ehl-i tevhid kamilini taklit ederek, onlara mürşidlik yapmaya kalkarlar, fakat ariflerin yanında ise, ilham ve irfaniyet ihsanından mahrum
olduklarından sus pus oturup, marifet sergileyemezler. Velhasıl telkine
riayet etmeyen, daim zikir ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetinden
mahrum, tevhid-i hakikinin taklitçisi olan zındığın sözlerine uyup da, ona
yoldaşlık yapanın ahvali, anlayışı, onu cehennem azabına muhatap eder.
442
Allah cümlemizi, tevhid taklitçisi olan zındıklıktan ve zındıklarla
arkadaşlıktan muhafaza etsin.
Evrad ettin esmaya Tanrı dedin eşyaya
Eşya bir masivadır gelir bir gün yok olur
Hz. Peygamber Efendimiz “Allah’ım, bana bu eşyanın hakikatini
bildir.” buyurmuştur. Bu hadis-i şerifte beyan edilen eşya, görünen cümle
varlıklardır. Ki, her bir varlık, bir isimle açığa çıkıp görünür. Bu açığa
çıkma, Hakk’ın mevcudiyeti dahilinde olduğundan, bu görünen ve eşya
denilen cümle varlığın asli hakikati Hak’tır. Bunun anlaşılması ise, ancak
makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle mümkündür.
Bu irfaniyetten mahrum olanlar, ya tenzih ya da teşbih anlayış ve
itikadında olurlar. Tenzihte olanlar mevcuttaki Hakk’ın varlığından
mahcup / perdeli olduklarından, cümle eşyaya nisbet varlık isnat ederler
ve gizli şirk işlerler. Bunlar Hakk’ı eşyadan tenzih ederek, mevhumlukla,
bilinmezlikle ve görünmezlikle kaydederler. Teşbihçiler ise, genellikle
mürşidin telkinine muhatap olmasına rağmen, tevhidin hakikati keşfi
irfaniyetiyle, fenafillah olamayan kimselerdir. Ki bunlar, Hakk’ı eşyaya
veya yaratılmış herhangi birine benzeterek teşbih ederler ve yaratılmışların bazılarını ilahlaştırırlar. Bunlar özellikle tarikat ve cemaat ehilleri
olup, şeyhlerini, mürşidlerini ve önderlerini rableştirip, ilahlaştırırlar. İşte
bu rableştirilen, ilahlaştırılan şeyh ve önderlerde zikr-i daim ve makamatı tevhid keşfi irfaniyeti olmadığından, cümle eşyanın hakikati olan
Hak’tan mahcup / perdelidirler. Bunlar, kendisine gelen müritlerine ve
taraftarlarına adetle esma çektirirler, fazla ibadetler yaptırırlar ve müritlerine, taraftarlarına şeyhlerini, yani kendilerini rabıta yaptırarak açıkça
şirk işlerler ve müritlerine de açık şirk işletirler.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri “Mürşidi rabıta yapmak
küfürdür.” diyor. Velhasıl tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olan bu
ve benzeri itikat ve anlayışlar; eşyayı yaratılmışı, yani fani olanı rableştirmek ve ilahlaştırmaktır. Halbuki cehaletle rabıta edilip, kendisinden
olağanüstü davranışlar beklenerek rableştirilen şeyhler, önderler aciz ve
ölümlü olup, bir gün yok olurlar. Demektir.
Esmada kalan kişi suretledir her işi
Dünya ukba teşvişi kalbinde pazar olur
Kendi nefsinde ve cümle eşyada mevcut olan Cenab-ı Hak’tan perdeli olanlar, ikidir: Biri ehl-i dünya, ki akl-ı maaş olarak da ifade edilir.
Diğeri ise, ehl-i ukbadır ki, akl-ı meaddır. Ehl-i dünya daima kar ve
menfaat gözetir, onun kalbinde Allah ve ahiret tefekkürü olmaz. Onun
443
kalbinde daima kar ve menfaat duygusunun teşvişi ve gailesi olur. Ehl-i
ukba ise, bir faaliyet yaparken ahireti gözetir, yapılan iş doğru mudur,
günah mıdır, sevap mıdır ona bakar. Onun gayesi, nefsini cehennemden
korumak, amel cenneti nimetleriyle nefsini lezzetlendirmektir. Ehl-i
ukbanın kalbinde ise, amel cenneti nimetleri olan huri, gılman, köşk vb.
teşvişi olur. Velhasıl Hak’tan gafil olup da esmaya varlık nisbet edenlerin
kalbindeki pazar ya dünya, ya da ukbadır. Vesselam.
Hak yoluna gidenler menhiyattan kaçarlar
Şarab-ı aşk içenler her daim sekran olur
Meslek-i Resul’e dahil olanlar, zikr-i daim ve makamat-ı tevhid
keşfi marifetiyle Allah aşkına mazhar olurlar ve aşk-ı ilahi zevk ve sarhoşluğuyla yaşarlar. Onların amelleri ise salih / güzel ameldir. Salih
amel, Allah’ın emir ve yasaklarıdır ki, Hak aşıkları bu emirlere kesinlikle
riayet ederler ve menhiyattan / yasaklardan kesinlikle kaçarlar. Aşıkların
kalblerinde dünya ve ukba teşvişi olmayıp, onların kalblerinde daima
Allah aşkının sarhoşluğu galip ve hakim olur. Buyruluyor.
Fehmi şükret haline düştün güller bağına
Ol gülistan içinde dost ile didar olur
Şükür, nimete yapılır. Şükür, nimetin artmasını talep etmektir.
Güller bağı, Hz. Muhammed s.a.v. ruhaniyetinin zahir olduğu evlad-ı
Resul meclisidir. Bu itibarla, evlad-ı Resul-ü manevi olan Fehmi Efendi
Hazretleri, kendini muhatap edip cümle meslek-i Resul ihvanına hitaben:
‘Şükret haline ki, kamil mürşidi bulup gülistana, yani gül bahçesi olan
evlad-ı Resul meclisine dahil oldun. Nur-u Muhammed mazhariyetiyle
ilahi sevgiliyi bulup, O’na kavuştun.’ diyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilir.
444
*
*
*
95
Her kime açılsa hicab hep gördüğü didar olur
Gözüne sed olmaz serap hep gördüğü didar olur
Hicap, perde demektir. Kulun halkiyeti, Hakk’ın varlığındandır.
Fakat kul, bu şahadet alemine gelince kendi varlığının Hak’tan olduğunu
unutur ve cehaletle fani olan, yani serap gibi yok olduğu halde var gibi
görünen kendine ve cümle aleme vücut nisbet eder. İşte böyle bir kimsenin bu anlayışı, kendinde ve cümle eşyada mevcut olan Rabbini görmesine ve ona kavuşmasına hicab / perde olur. Fakat kim ki, zikr-i daim
ve tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olursa, onun gözünden serap olan
nisbet varlık perdesi kalkar ve o hep ilahi sevgilinin güzel yüzünü görür.
445
Dünya ve ukbadan geçer vahdet ile kanat açar
Şer ve sevabından geçer hep gördüğü didar olur
Hadis-i şerifte “Dünya ehline ahiret haram, ahiret ehline dünya
haramdır. Hakikat ehline ise, her ikisi de haramdır.” buyrulmuştur. Ehl-i
dünya; bu alemdeki menfaati için haram - helal gözetmeyendir ki, bir iş
yaparken sadece kar - zarar, mevki - makam vb. düşünür. Ki, böyleleri
Ahireti, yani öldükten sonra dirileceğini hatırına getirmeyen kimse
olduğundan, ahiret ona haramdır. Ehl-i ukba ise, bu alemdeki faaliyetlerini yaparken sadece dünya menfaatini düşünmeyip, ahireti gözeterek
yaptığı işleri haram-helal meşruiyetine göre yapandır. Ehl-i ukba, günahlardan uzak olup, sevaba yakın olma gayretindedir ve nefsini
cehennemden halas etmek, amel cenneti nimetleriyle nefsini lezzetlendirmek için kulluk yaptığından, dünya ona haramdır.
Ehl-i hakikat ise, faaliyetlerinde haram ve günah asla işlememe
gayretinde olup, şeriatın ahkamına, Allah’ın emir ve yasaklarına kesinlikle riayet eder. Fakat bütün bunları, Allah emri olduğu için yapar.
Çünkü ehl-i hakikat, kendinde ve cümle varlıkta mevcut olan Rabbine
kavuşmuş olduğundan, onun nazarında Hak’tan gayrı olmaz. Bu itibarla
ehl-i dünyanın ve ehl-i ukbanın hal ve anlayışı, hakikat ehlinde olmadığından, ona ehl-i dünya olmak da, ehl-i ukba olmak da haram olur. Bunu
beyanla ‘Dünya ve ukba sevdasından geçen ehl-i tevhid-i hakiki, günaha
asla yanaşmaz, sevabı kesinlikle yapar, fakat her fiili olduğu gibi sevabı
da Hakk’a nisbet eder ve her tecellide ilahi sevgilinin yüzünü görür.’
buyruluyor.
Söyler kelam bakar sana görmez gözü hiç masiva
Vermiş gönül Hak’tan yana hep gördüğü didar olur
Beyazıt-ı Bestami Hazretleri “Ben otuz senedir Hak ile
konuşuyorum. Halk ise, halk ile konuşuyorum zannediyor.”
Buyurmuştur. Kulla Rabbi arasındaki perde kalkarsa, o kul Hakk’ın
mevcuttaki varlığına kavuşur ve o hep Hak’la olur. Böyle bir kulun gözü
Hak’tan gayrı, yani masiva görmediğinden, onun gönlünde gayriyet
olmaz. O, Hak’la söyler, Hak’la işitir ve o hep Hak’la olup, daima
Rabbin güzel yüzünü görür.
Ol sırra ermiş mutlaka kalbi secde etmiş Hakk’a
Seyranı var Kaf’tan Kaf’a hep gördüğü didar olur
446
Sır; gizli, görünmez, bilinmez olandır. Kendimizde ve görünen
cümle varlıklarda Hakk’ın mevcudiyeti vardır. Fakat bilinmez ve
görünmez bir sırdır. İşte hangi kul, daim zikir ve tevhid-i hakiki keşfiyle
fenafillah kemalatına mazhar olursa, o kulun kalbi Hakk’a secde etmiş ve
secdenin hakikatine ermiş olur. Çünkü secde, kulun Allah karşısındaki en
tenezzüllü, yani yokluğunun halidir. Fenafillah kemalatı, kulun hiç bir
nisbet varlığı olmadan kendinin ve cümle alemin mevcudiyetinde
Hak’tan gayrı görmemesi olup, kulun yokluğuyla Hakk’ın varlığına secdesidir. İşte böyle bir secdeyle kul, kendinde ve cümle varlıkta sır olan
Rabbine kavuşmuşsa, o kendi benlik Kaf’ında ve cümle alem Kaf’ında
daima mahbubu olan ilahi sevgilinin yüzünü görür.
Görmez hiç ol nar-ı azab geçmeyecek köprü sırat
Dünyada çün vermiş hesab hep gördüğü didar olur
Kur’an-ı Kerim’de “O gün geldiğinde, siz üç sınıfa ayrılacaksınız.
Biri uğurlular (ashabı meymene) dır. Uğurlular ne iyi haldedir. Diğeri
uğursuzlar (ashabı meş’eme) dir. Uğursuzlar ne kötü haldedir. Ve
(sabikun) ileri gidenler, hedefe varanlardır. İşte (mukarribun) Allah’a
yakın olanlar onlardır” (Vakıa, 7-11) buyrulur. İşte bu ayetlerden
anlaşılan, alem-i ahirette insanların üç hal üzere
olacaklarıdır:
Uğursuzlar / günahkarlar; uğurlular / sevapkarlar olup; hedefe varanlar
ise, yaradılışının yüce hedefine ulaşan ehl-i kemaldir.
Bu alem imtihan alemi olduğundan her kul, bu alemde imtihana
muhataptır ve imtihanın neticesini ahirette görecektir. Bunu beyanla
Kur’an-ı Kerim’de “O gün insanlar, yapıp ettikleri kendilerine gösterilsin
diye kümeler halinde ortaya fırlayacaklardır. Artık kim bir zerre miktarı
hayır üretmişse onu görür ve kim bir zerre miktarı şer üretmişse onu
görür.” (Zilzal, 6-8) buyrulmuştur. Ki, herkes bu alemde yapıp işlediği
günah ve sevap oranında ahirette hesaba muhatap olur. Görülen hesapta
günahı çok olanlar cehenneme ve azaba, sevabı çok olanlar ise cennet
nimetlerine ve mükafata muhatap olacaklardır. Böylece herkes, amel
defterindeki sevap ve günahın hesabını vererek azaba veya mükafata
muhatap olacaklardır.
Ehl-i kemal olarak hedefe varanlar ise, bu alemde daim zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetine mazhar olanlardır. Bunlar
günah ve kötülüğün her türlüsünden uzak olma gayretiyle yaşayıp, haram
ve günah işlemezler. Bu itibarla bunların hesap defterlerinin günah tarafı
boş olur. Ehl-i kemal her türlü iyiliği ve sevabı işleyip, amel-i salih olan,
yani her türlü güzel işleri yaparlar. Bunlar kimseye kötülük yapmadıkları
gibi, kötülük yapmayı dahi düşünmezler, tasarlamazlar. Çünkü zikr-i
447
daim onları uyanık tutar ve bu sayede onlar, kulu günaha yaklaştıran
gaflete düşmezler. Ehl-i kemal tevhid-i hakiki irfaniyetiyle her fiilin failinin Allah olduğuna arif olduklarından, yaptıkları amel-i salihi ve
sevapları, hep Hakk’a nisbet ederler. Böylece, hedefe varan ehl-i
kemalin, hesap defterinin sevap sayfası da, günah sayfası gibi boş ve tertemiz olur.Hadisi şerifte buyrulan ‘Hesap günü gelmeden hesabınızı
görün.’ mazharıyetiyle ehl-i kemalin defterinde hesabını verecekleri
sevapları ve günahları olmadığından, onlar sırat köprüsü, sorgu ve suale
muhatap olmazlar. Çünkü ehl-i kemal, bu alemde nisbet kayıtlardan
arınıp, Hakk’a vasıl olduklarından, onlar beden varlığından ayrıldıktan,
yani bu alemden göçtükten sonra aslına, yani Hakk’a yükselip Hak’la
Hak olurlar. Allahualem.
Bunlardır Hakk’ın kulları takdire bağlı işleri
Kur’an okur hep dilleri hep gördüğü didar olur
Hadis-i şerifte “Kur’an ve insan ikiz kardeştir.” buyrulur. Kur’an’la
insanın ikiz kardeş olmaları, Hakk’ın ef’alinin, sıfatının ve zatının sırrını
taşımalarındandır. Hakk’ın has kulları olanlar, makam-ı insana ulaşan
insan-ı kamildir. Ki o, halkiyetinin yüce gayesine ulaştığından, potansiyelinde mevcut olan Kur’an’ın sırrı onda aktif olur. Bu itibarla, ehl-i
kemalden Kur’an harici bir hal ve anlayış meydana gelmez. Onlar daim
zikir uyanıklığı ve tevhid mertebelerinin keşfi irfaniyetiyle, her işte
Allah’ın fail olduğunu ve her işin Allah’ın kudretiyle zahir olan takdiri
ilahi olduğunu keşfetmiş olduklarından, her tecellide Rabbin güzel
yüzünü görürler, buyruluyor.
Fehmi’ye ol haldaş olur yoluna ol can baş verir
Sırrına ol sırdaş olur hep gördüğü didar olur
Herkesin en ala ve en güzel kulluğu, Rabbinin didarını, güzel
yüzünü görmesidir ve O’na vasıl olup kavuşmasıdır. Kulluğun en yüce
mertebesi budur. Çünkü Rabbine vuslat kulun yaradılışının amacı olduğundan, kulu bu keyfiyetten daha ziyade mutlu edecek başka hiç bir
mertebe olmaz. İşte bu kemale ulaşmak için, can-baş vermek gerek, yani
meratib-i tevhid müşahedesiyle kulun, nisbet varlığından geçip, yokluğa
yani fenafillah irfaniyetine ulaşması gerektir. Bunu beyanla Hasan Fehmi
Hazretleri ‘Fenafillah keşfine ulaşanlar, benim haldaşlarım ve sırrıma
sırdaşlarım olup, bilirim ki onların gördüğü, hep mukaddes sevgili olan
Rabbin güzel yüzüdür.’ buyuruyor.
448
*
*
*
96
Edelim Hakk’a hamdiyyet
Vücuda geldi hürriyet
Böyle bir gün gördü millet
Yaşasın Pir Melamiyyun Muhammed Nur
449
Kur’an ayetlerinin sırf batın anlamı olanları ve sırf zahir anlamı
olanları olduğu gibi, hem zahir hem de batın anlamı olanları vardır.
Hadis-i şeriflerin de aynı şekilde anlamı zahir / açık olanlar, anlamı
batın / gizli olanlar ve anlamı hem açık hem de gizli olanları vardır.
Velilerin kibar-ı kelamları da aynı şekilde; açık anlamlı, gizli anlamlı ve
hem açık hem de gizli anlamlı olur. İşte kamil bir mürşid olan Fehmi
Efendinin, bu beyitlerdeki beyanları, hem zahire hem de batına hitap
eden kibar-ı kelamdandır.
Bu itibarla beyitlerin zahir anlamı şöyledir: Allah’a hamd edelim ki,
belli bir aşiretin, sülalenin yönetiminde olan millet, hürriyete, özgürlüğe
kavuştu. Padişahlık idaresi sona erdi, belli soydan, sülaleden olmakla
imtiyaz sahibi olma dönemi bitti. Herkesi becerisine, liyakatine göre
değerlendiren, herkese seçme seçilme hakkı tanıyıp, halkın ülke yönetimine katılmasını sağlayan cumhuriyet idaresini ve hürriyeti gördük.
Millet cumhuriyet rejimine kavuştu, demektir.
Beyitlerin batın manası ise şöyledir: Şeyhlerin ve nakıs mürşitlerin
tasallutundan, onlara bağlanıp ruhbanlar gibi onları rabıta yapmaktan;
samimi insanları oyalayıp, kulun yaradılışının yüce gayesine ulaşmasına
engel olup, Hakk’a vuslata giden yollarını kesen, aşk ehlini soyup,
onlardan beşeri menfaat elde eden şeyhlerin ve tarikatçıların hakimiyet
ve tasallud-u şerrinden, Hak aşıkları ve talipleri, Melamiliğin piri Seyyit
Muhammed Nur Hazretlerinin zuhurundaki kemalat ve irfaniyetle kurtuldular. Aşıklar Hz. Pir’in meslek-i Resul-ü Melamiyye telkini olan
irşadıyla, kulluğun kemali hürriyetine, yani fenafillah ve bekabillah
marifetine ulaşıp, rabıtasını Rabbine vuslatla yapıp, Rabbine kavuşma
zevkine mazhar oldular. Demektir.
Yeni meclis meb’us oldu
Bütün alem memnun oldu
Eşkıyalar nabud oldu
Yaşasın Pir Melamiyyun Muhammed Nur
Zahir / açık anlamı: Padişahlık rejimlerinde, padişahın mutlak
hakimiyeti vardır. O, ne derse yanlış da doğru da olsa, herkes padişahın
söylediğine uymak zorunda olup, fikir beyan edemezdi. Türkiye Büyük
Millet Meclisi kuruldu, milletin hür iradesi ile kendi içinden seçerek
gönderdiği milletin gerçek temsilcileri, milletin meclisinde toplandı.
Fakat Millet Meclisinin oluşmaması, cumhuriyetin kurulmaması için,
eski padişahlık rejiminden beşeri, siyasi menfaat sağlayan, kimi din
adına, kimi halifelik adına; kimi ülkeye tasallutta bulunup işgal eden
Hıristiyan haçlı emperyalistlerin beslemeleri olup, haçlılar adına, kimi
450
şahsi ekonomik çıkarı adına hareket eden tüm eşkıyalar, tesirsiz hale
getirilip nabud / yok oldular.Millet ise, kendi meclisinin açılmasından
memnun oldu demektir.
Batın manası ise: İnsan-ı kamil olmayan ve makam-ı insandan gafil
şeyhlerin, mürşidlerin ve önderlerin bulunduğu meclislerde kimseler
konuşamaz ve fikrini beyan edemez. Onların olduğu yerde konuşmak,
eksiklik, teslimiyetsizlik ve edepsizlik olarak değerlendirilir. O meclistekilerin kalblerine şeyhin nazar edip baktığını ve her ne lazımsa onu
söylediği telkin edildiği gibi, müride; mürşidinden zuhur eden her sözü,
fiili ve davranışı tereddütsüz kabul etmesi telkin edilir. Şeyhinin iyi veya
kötü her ne yaparsa yapsın, bir hikmeti olduğu söylenip, müridden kabul
etmesi istenir, vesselam.
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin zuhuruyla hasıl olan
kemalat ve marifet mazhariyetiyle ehl-i aşk ve hak yolcuları; böyle sahtekar, nakıs / eksik, kemalat ve irfaniyetten mahrum mürşit kılığındaki
eşkıya şeyhlerin zulmünden kurtuldular. Meslek-i Resul’e dahil olmakla,
Nur-u Muhammed’in zuhuruna mazhar olup, evlad-ı Resule karıştılar ve
onlar da evlad-ı Resul-ü manevi oldular. Hak yolcuları ve aşıklar, yaradılışın yüce gayesine uygun kulluğa ulaşabilmek için, ehl-i kemal ve
ariflerin meclisinde makamat-ı tevhid irfaniyetine mazhar oldular. Her
türlü müşkül ve dertlerini o mecliste açıkça, defalarca ve serbestçe sordular, cevaplandılar, böylece deva bulup makam-ı insana terakki ettiler,
kamil bir insan oldular.
Asr-ı saadette ashab, Hz. Peygamber Efendimize hep müşküllerini
serbestçe sorardı ve sorması teşvik edilirdi. Kadınlar da gelir soru sorarlardı ve cevap alırlardı. Bazen vahyin zuhuruna sebep olurlar, vahiyle
aydınlanırlardı. Hz. Peygamber Efendimizin meclisi, karşılıklı sorucevap şeklinde olup, onun meclisinde öyle uzun uzun saatlerce vaaz,
konferans verilmezdi. Hadis-i şeriflere baktığımızda en uzun hadisin bir
sayfa kadar olduğu görülür. Mesela, Veda Hutbesi gibi. Velhasıl Hz.
Resulullah’ın huzur-u meclisi, herkesin hürriyet içerisinde soru ve cevap
ortamının olduğu ve herkesin fikrini serbestçe beyan ettiği bir meclisti.
Bugün dahi, Mesleki Resul-ü Melamiyye’de Hz. Pir’in halifesi olan
kamil mürşidin huzurunda, herkesin hür iradesiyle fikirlerini beyan edebildiği meclisler mevcuttur. Melamilerin meclisleri, her türlü sualin,
derdin, müşkülün serbestçe beyan edilip, serbestçe cevaplanabildiği
meclisler olması gereklidir. Çünkü Hz. Pir vasiyetinde “Tefekkür katili
olmayın.” buyurmuştur. Velhasıl hidayet-i Nur-u Muhammed’in zahir
olduğu ehl-i kemalin meclisinde, Hak talipleri ve ehl-i aşk rahat ve
memnun olup zevk-i ilahi ile zevklenirler. Bu mecliste nakıs şeyhler,
sahte mürşidler barınamaz. Çünkü onlar, o meclisteki ehl-i zikrin, ehl-i
451
kemalin ve ariflerin suallerinden, her ihvanın serbestçe fikir beyanından
rahatsız olurlar ve o meclisten uzak durup kaçarlar. Bu itibarla nakıs
şeyhler ve mürşitlik yaparak siyasi ve beşeri menfaat sağlayan eşkıyalar,
ehl-i kemalin meclisinde barınamayıp nabud / yok olurlar.
Niceler kasdına vardı
Çare yoktur ilan oldu
Bunu ihvan ayan gördü
Yaşasın Pir Melamiyyun Muhammed Nur
Zahir mana: Evvelki beytin açıklamasında beyan edildi ki, Türkiye
Büyük Millet Meclisinin açılmasına engel olmak için, ülke içinden ve
dışından pek çok gayret gösterildi. Mustafa Kemal Atatürk’e ve Kuva-yı
Milliye’ye engeller çıkarıldı. İşgalcilerin tayyareleri ile millete bildiriler
dağıtılıp, Türk milleti Atatürk ve Kuva-yı Milliye aleyhinde kışkırtıldı.
Bu ve benzeri bir çok faaliyetler yapıldı. Fakat bütün bu gayretlere
rağmen şer güçler başarılı olamadılar ve Allah’a hamd olsun TBMM
açıldı, cumhuriyet kuruldu, Türk milleti bunu açıkça görüp şahit oldu.
Batın manası ise: Bu asrın yenileyicisi olan Pir Seyyit Muhammed
Nur Hazretlerinin ve onun varisi olan ehl-i kemalin irşad faaliyetlerinden,
ehl-i tarikat ve özellikle tekke, tarikat, cemaat yapılanmalarıyla beşeri,
şahsi menfaat temin edenler çok rahatsız oldular ve halen olmaktadırlar.
Çünkü onlar, insan-ı kamilin taklitçileri olup, mürşid-i kamilin irfaniyet
ve kemalatla olan irşadından kendileri gafil olup, o irşaddan nasiplenmemiş nakıs / eksik kimseler olduğu için, Hz. Pir’in varislerinden ve ehli kemalden çok rahatsız olurlar ve onları sevmezler. Prizren Rahoves’teki
Hz. Pir’in halifelerinden Malik Hilmi Hazretlerinin tekkesi, tarikatçılar
tarafından kurşunlanmıştır. Kurşun izleri yakın zamana kadar mevcuttu.
Tarikat ve cemaatlerden beşeri menfaat sağlayanlar, Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretlerinin şahsında tasnif olan meslek-i Resul-ü
Melamiyye irşad ve irfaniyetine mazhar olan ehl-i kemali sevmezler. Her
ne isim ve unvanla olursa olsun, mesela olgun mürşid, veliyullah,
zamanın gavsı vb. isim ve unvanlarla ortaya çıkan ve çeşitli enformasyonla halka takdim edilen önderler, şeyhler ve sahte, nakıs mürşitler;
nakıslığını / eksikliklerini ortaya çıkarır endişesiyle, ehl-i kemalden
rahatsız olup çekinirler. Falanca geçmiş büyüğün bugünkü temsilcisiyim,
fişmanca büyüğün yolu budur deyip, bu tür faaliyetlerle ehl-i aşkın ve
samimi müminlerin gönlünü iğfal ederek onları kendine bağlayıp, açık
şirke gark ederek, iman özürlü hale getiren ve onlardan beşeri, siyasi her
türlü menfaat sağlayanlar, Hz.Pir’in irşadına mazhar olmuş kamil insanı
sevmezler.
452
Çünkü insan-ı kamil olan mürşidin, hiç bir beşeri, siyasi beklentisi
ve menfaati olmadığı gibi, irfaniyeti ile, halka musallat olan sahte şeyhlerin, toplulukların, cemaatlerin iç yüzünü açığa çıkarır. Bu itibarla ehl-i
kemal, sahtekar, nakıs mürşid ve cemaatçilerin, tarikatçıların tepkisine,
kastına muhatap olurlar, vesselam. Fakat Hakk’ın talibi ve aşk ehli olan
müminler, insan-ı kamilin zuhurundan memnun olurlar. Onun ilim ve
irfaniyet yüklü sohbet ve irşadından istifade ederler. Onun kadrini kıymetini bilip, ehl-i kemalin varlığından keyif alırlar. Demektir
Allahualem.
Bize pir eyledi himmet
Kalmadı ucb ile zulmet
Kamu işler Hakk’a nisbet
Yaşasın Pir Melamiyyun Muhammed Nur
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin zuhurundaki irşad yardımıyla / himmetiyle; kendimizi büyük, yüksek görüp beğenmekten, başkalarını ise hor ve küçük görmek cehaletinden kurtulduk. Kendi nisbet
faaliyetimizin yokluğunu / fenasını anlayıp, Kur’an’daki “Bütün işler
Allah’ındır…” (Ra’d, 31) “Sizi de fiilinizi de yaratan Allah’tır.” (Saffat,
96) ayetlerinin sırr-ı mahiyetine, tevhid-i ef’al müşahedesiyle, ef’al-i
ibadiyi ef’al-i ilahide ifna ederek, yani kulun fiillerini Allah’ın fiillerinde
fena / yok ederek, cümle işlerin failinin Allah’ın olduğu bir irfaniyete
ulaştım, buyruluyor.
Bugün oldu cumhuriyet
Kalmadı harice minnet
Oturdu tahtına millet
Yaşasın Pir Melamiyyun Muhammed Nur
Zahir manası: Cumhuriyet; belli bir sınıfın, belli bir kabile ve
aşiretin yönetimini reddeden halkın, kendi kendisini liyakatle, yani ehil
olanlar ile yönetmesidir. Kur’an-ı Kerim de “İş ve yönetim konusunda
onlarla da şuraya git…” (Al-i İmran, 159) “işleri, yönetimleri aralarında
bir şuradır…” (Şura, 38) ve “Şu bir gerçek ki, Allah size, emanetleri
onlara ehil olanlara vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğinizde adaletle hükmetmenizi emreder.” (Nisa, 58) buyrulur. İşte bu ayetlerden de
anlaşılacağı gibi Kur’an-ı Kerim “şura’yı / meclisi” emrederek, halka
danışmayı, seçme ve seçilmeyi, yani ehil olanlar tarafından halkın idaresini öngörür.
Bu itibarla Kur’an’ın açık emri olan ve Hz. Peygamber Efendimizin
uyguladığı idare sistemi cumhuriyet olup, halkın kendi meclisini kurarak
453
ehil olanlar tarafından yönetilmesidir. Çünkü o zamana kadar aşiretler,
kabileler ve onların reisleri toplumu yönetiyordu. Onlar ne derlerse o
oluyordu, kendilerinden sonra oğulları emir, reis, padişah vb. oluyor ve
bu şekilde halk idare ediliyordu. Hz. Resulullah Efendimiz, bu yönetim
şeklini kaldırdı ve hiç bir kimsenin soyundan sopundan dolayı üstün
olmayacağını söyledi, her türlü emanetin ehil / layık olanlar tarafından
tasarruf edilmesini buyurdu ve uyguladı. Hz. Peygamber Efendimiz, bu
uygulamalarıyla cahiliye Arap geleneği olan kabileciliği ve aşiretçiliği
kaldırdı. Kendisinden sonra halkı yönetecek olan emir veya reisi işaret
ederek, şu sahabe veya bu sahabe devletin reisi olsun, demedi. Şurayı /
meclisi, yani halkın ehil / layık olanı seçerek emir el mü’minin, yani
halkın başkanı olunmasını tavsiye ve işaret etti. Halbuki o zaman Hz.
Peygamber her kimi işaret etse idi, tereddütsüz o kimse emir-el
mü’minin, yani devletin başkanı olurdu.
Hz. Peygamber Efendimizden sonra, Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz.
Osman, Hz. Ali, hatta Hz. Hasan’ın emirliği / başkanlığı, hep şura /
meclis kararıyla, olmuştur. Bunlardan hiç birisi kendi oğlunu veya kardeşini, soyundan geleni tavsiye etmemiş ve emir yapmamıştır. Hatta Hz.
Ali yaralı olup vefat etmeden önce kendisine “Oğlun Hz. Hasan’ı emir
yapalım mı?” diye sorduklarında, Hz. Ali cevaben “Benim oğlum olduğu
için yapmayın, ehil ve layıksa öyle yapın.” demiştir. Bu uygulama, ta
Muaviye gelinceye kadar devam etmiştir. Muaviye, Hz. Peygamberin
bıraktığı şurayı / meclisi, yani halka danışmayı kaldırarak, oğlu Yezid’i
kendisinden sonra emir, padişah yaptı. Muaviye, Kur’an’ın emri ve Hz.
Peygamber’in apaçık uyguladığı şura / meclis mirasını, cümle ehl-i
kemal olan sahabelerin ve ehl-i irfanın itirazlarına rağmen, Hz.
Hüseyin’in, Ehl-i Beytin şehit edilmeleri pahasına, şahsi ve kabilesinin
menfaati için yıkıp iptal etti. Buna karşı gelenleri sürgün etti, şehit etti,
vesselam.
Emevilerden sonra kurulan İslam devletlerindeki yönetim ve
idareler, genellikle kabile ve aşireti esas olan bir yapı üzerine kuruldu. Bu
uygulama, yaklaşık 1250 yıl, yani Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna
kadar devam etti. Cumhuriyet kurulduğunda Atatürk’ün emri ile TBMM
dışına büyük bir pankart ile “İşleri ve yönetimleri aralarında şura iledir.”
Ve ‘Emanetin ehillere verilmesi...’ mahiyetindeki ayetler asılmıştır.
Böylece Muaviye’nin yıkıp kaldırdığı, Kur’an’ın emri ve Hz.
Resulullah’ın mirası olan şura / meclis, yani halka danışarak, herkesin
seçme ve seçilme hakkının olduğu cumhuriyet idaresi; tekrar Türkiye
Cumhuriyeti Devleti ile kurulmuş oldu.
Velhasıl cumhuriyet, Kur’an emridir. Cumhuriyet, Hz. Peygamberin
mirasıdır. Cumhuriyet Ehl-i Beyt’in, Evlad-ı Resul’ün davasıdır. Cum454
huriyet Atatürk ve arkadaşlarının Türk milletine hediyesidir. Türkiye
Cumhuriyeti Devleti’ni kuran kadrolardan, başta Mustafa Kemal Atatürk
olmak üzere, cümlesinden Allah razı olsun, ruhları şad olsun.
İşte Hasan Fehmi Hazretleri, bunu beyan ederek “Bugün oldu
Cumhuriyet / Kalmadı harice minnet / Oturdu tahtına millet...” diyor.
Batın mana ise şöyledir: Hz. Pir’in zuhurundaki irşad ile tevhid-i
hakiki keşfi irfaniyetine mazhar oldum. Cehaletle kendime ve aleme
nispet ettiğim cümle varlığın yokluğuna, fenafillah müşahedesiyle
ulaştım. Bekabillah marifetiyle vahdetin kesreti olan halkı zahirinde,
Hakk’ı batında müşahedeyle; Cenab-ı Hakk’ın halk yüzü zuhura gelip
fena-yı ruh, beka-yı sır zahir oldu. Demektir.
Oldu bir bayram inde’n-nas
İttihad-ı mecmuu’n-nas
Yeni elbiseler libas
Yaşasın Pir Melamiyyun Muhammed Nur
Zahir anlamı: Türk Milletinin birlik ve beraberliği ile yepyeni bir
anlayışla, asırlardır devam eden aşiret ve kabile yönetiminin yerine,
cumhuriyet kabul ve ilan edildi. Bu tarih aynı zamanda hem milletin
gönlünde, hem de kanunen Cumhuriyet Bayramı olarak kabul edildi.
Cumhuriyet Bayramı o günden bu yana kutlanmaktadır ve kutlanacaktır,
demektir.
Batın manası ise: Vahdetin kesret-i zuhuru olan halk, Hakk’ın vahdaniyetiyle ‘bir’liğiyle çelişmez, vahdet-i vücuda ters gelmez. Çünkü bu
halk olan kesret, Hakk’ın kendi bedeninden zuhur etmesiyle meydana
gelir, ki bu kesret gizli şirk değildir. Bu, tevhidle çelişmeyen ittihat mertebesidir ki “Bir’in kendi ikiliği olan bu keyfiyet, Bekabillah marifetidir.
Her kim bu keşf-i marifete ulaşırsa, Cenab-ı Hakk’a nevafil yakınlığı ve
neşesi olan bir bayram idrak ederek, yeni elbise olan, kurb-u nevafil
makamının irfaniyetine ulaşır.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
Kelam-ı Talibi billah
Bize ihda etti Mevla
Bunu bilmezdi şeyh u şah
Yaşasın Pir Melamiyyun Muhammed Nur
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin şahsında zahir olan irşadla,
zikr-i daim ve makamat-ı tevhidin keşfi irfaniyetine mazhar oldum. Ki,
bu Mevla yani dost olan Allah’ın bana hidayetiyle olan bir hediyesidir.
Her kim, Hz. Pir’in irşadı olan meslek-i Resul-ü Melamiyye marifetine
455
ulaştı ise, bu hidayet hediyesine mazhar olarak makam-ı insana ulaşır ve
insan-ı kamil olur.
Pir Seyyit Muhammed Nur’un zuhurunu dikkate almayan ve
meslek-i Resul-ü Melamiyye irşadından nasiplenmemiş ve
Cumhuriyet’ten rahatsız olan şeyhler, sahte-nakıs mürşidler, halifelik ve
padişahlık sevdasındakiler, bu hidayet ihsanı olan hediyeyi anlamadılar.
Çünkü bunlar makam-ı insandan gafil olduklarından, Hakk’ın hidayetle
zuhur-u ihsanı olan insan-ı kamilin kemalat ve marifetini bilemezler.
Demektir.
*
*
*
97
456
Ey zahid gel zühdünü bırak sultan-ı aşka ulaş
Nefsin askerini mağlup eyleyip Hakk’a ulaş
Zahidin zühtü şudur: Beş vakit namazla yetinmeyip, daha fazla
ibadet yapar ve herkesten daha fazla namaz kılar. Sonra bakar ki kendisi
gibi yapan yoktur, kendini farklı görerek beğenir. Böyleleri dini kıyafet
adı altında toplumun genel kabullerinden farklı kıyafetler giyer, dini
açıdan sadece avret mahallini örtmekten ibaret olan giyim ve kuşam
konusunda, kendisini halktan farklı gösterecek şekilde kıyafetler düzerek
giyinir. Sonra halka bakar. Kendisi gibi şekil, suret düzen azdır, ya da
yoktur. Bundan gururlanarak kendini beğenir ve kendisi gibi fazla ibadet
etmeyenleri, şekil ve suret düzmeyenleri hakir ve küçük görür. İşte zühd,
böyle olup, bu halin sahibi zahiddir.
Kur’an’da “Kibirlenerek insanlardan yüzünü çevirme, yer yüzünde
kasılarak yürüme, çünkü Allah kurula kurula kendini övenlerin hiç birini
sevmez.” (Lokman, 18) beyanı vardır. Zahidin kendisi gibi olmayanları
küçük görüp de kibirlenmesi, onun kulluğunu nefsaniyetin, yani nefs
askerinin kuşatmış olmasındandır. İşte böyle bir hal ve anlayış, kulu
kemale erdirip Rabbine ulaştırmaz. Kulu Rabbine kavuşturacak olan
Allah aşkıdır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ey zahid gel,
alemlerin sultanı olan Allah aşkına ulaş da, kendi nefsini aziz tutmak gibi
olan halini terk edip, bu tür düşünce ve davranışlarını ilahi aşkla mağlup
et ki, Hakk’a ulaşıp kavuşasın.’ diyor.
Mescide varmak değil mi huri cennetten garaz
Cennet-i irfana dahil olmayan bulmadı aş
Daha evvel ki beyitlerin açıklamasında beyan edildi. Cennetler
ikidir: Biri amel cennetidir ki, kul bu alemde işlediği güzel ameller ile
ahirette cennet-ül amele dahil olur ve o cennetin nimetlerinden nefsini
lezzetlendirir. Diğeri ise irfan cennetidir; kul bu alemde zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid irfaniyetiyle irfan cennetine dahil olur ve bir daha
oradan çıkmaz. Yani oraya dahil olan kul, hangi alemde olursa olsun
daima irfan cenneti zevkiyle yaşayıp zevklenir. Bu itibarla, zikr-i daim ve
makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetinden mahrum olanların kulluğu, ibadeti,
sevaplarla amel cenneti nimetlerine kavuşmak için olduğundan, böyleleri
bu günkü cennet-ül irfana dahil olamazlar, irfan cenneti zevkiyle gıdalanamazlar.
Üç bölüktür muttakiler Hakk’a abid oldular
Üçü üç türlü hevesle koydular secdeye baş
457
Allah’a kulluk yapanların kulluklarındaki amaç, üç hal üzeredir: Bu
üç hal dahilinde secde ederler, kulluklarını ifa ederler, buyruluyor.
Biri dünyada malı çok olsun eyledi dua
Biri cennet arzusunda kendine verdi telaş
Bu üç hal üzere kul olanlardan biri ehl-i dünyadır ki, onun ibadetten,
kulluktan maksadı ve duası, hep dünya maişetidir. Diğeri ehl-i ukba olup,
ibadetlerini, kulluğunu, nefsini cennet-ül amel nimetlerinden lezzetlendirmek gayesi ile yapar, telaş eder.
Biri dünya ve ukba sevdasından geçtiler
Hak rızasında ibadet eylediler bi telaş
Üç hal üzere olanlardan bazıları ise, kulluklarını; ehl-i dünya gibi
dünya malı artsın diye yapmadığı gibi, ehl-i ukba gibi nefsini amel cenneti nimetlerinden lezzetlendirmek için de yapmazlar. Onlar telaş ve
gösteriş yapmadan, yalnız Allah’ın rızasını kazanmak için ibadet
yaparlar. Yani onların kulluğunun yüce gayesi, Allah rızasıdır,
buyruluyor.
İki kısımdır Hakka arif olan hem ehl-i aşk
Birisi kılmaz namaz Hak emrine eğmedi baş
Mekteb-i irfana dahil olup, mürşid-i kamilin telkin ve tarifine
muhatap olanlara arif ve ehl-i aşık denir. Bunlardan bazıları mürşid-i
kamilin telkinine muhatap oldukları halde, o telkinin irşad ve irfaniyetine
ulaşamazlar. Çünkü bunlar, mürşid-i kamilin telkinini imam edip de ona
uyup riayet etmezler, emr-i ilahiye uymazlar, Allah’ın yasaklarından
kaçmazlar. Bunlar abdest, namaz, oruç vb. ibadetleri ifa etmedikleri gibi,
Allah’ın yasak ettiklerine de yanaşırlar. Bir de bu hallerini alem-i halka
bir irfaniyetmiş gibi gösterip lanse ederler. Ayetleri, hadisleri ve velilerin
sözlerini, çeşitli tevillerle çarpıtarak abdestsizliği, namazsızlığı, oruçsuzluğu bir marifet ve kemalat olarak ifade ederler. ‘Ben daim namazdayım,
daim oruçtayım, her daim abdestliyim...’ gibi beyanlarla, vakit namazlarını kılmayı, ramazan orucunu tutmayı gereksiz görürler. Bunları, şeriat
ehilleri ve avam tarafından yapılan ve yapılması gereken ibadetler olarak
değerlendirirler.
İşte bunlar, mekteb-i irfanı buldukları halde o mektebin
irfaniyetinden irşad olamamış, nasiplenememiş zındıklardır. Bu zındıklardan bazıları ise, itikatları diğerleriyle aynı olduğu halde, namaz
kılarlar. Fakat ‘Neden namaz kılıyorsun?’ diye sorulduğunda, halk-ı alem
458
bir şey deyip tenkit etmesin diye kıldıklarını söylerler. İşte bunlar da
aynen diğerleri gibi zındıktır. Çünkü zındıklık, amelde olmayıp
itikattadır. Bunlar, Kur’an’ın beyanı ile “Kalbleri eğri ve bozuk
olanlardır…” (Al-i İmran-7)
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri, böyle zındıklar hakkında,
Niyazi Mısri Divanı Şerhinin 289. sayfasında: “Bir taife var, onlara taifeyi batıniye tabir olunur. Kur'an’ı yalnız enfusa hasrederler: Oruç dahil
Allah’ın farz ettiklerini ‘murat enfusidir’ deyip zahirini afakını inkar
ederler. ‘Cebrail, akl-ı Resuldür. İsrafil himmet-i Resul’dür. Yoksa öyle
Cebrail’in, İsrafil’in aslı yoktur, bunlardan gaye / murat enfusi anlamlardır.’ der ve afakı inkar eder. İşte taife-yi zındık gibi bunlar kafirdir.
Halbuki Kur'an’ı yalnız enfusa hasreden küfreder.” buyurmuştur.
İşte Fehmi Efendi Hazretleri, mekteb-i irfana dahil olup, mürşid-i
kamilin telkin ve tavsiyelerine muhatap olduğu halde kendilerini arif ve
ehl-i aşk olarak niteleyen ve cahiller tarafından arif, aşık zannedilen, telkini nefsine uydurup irşad olamamış bu zındık taifesini beyanla ‘Hak
emrine eğmedi baş.’ diyor.
Arif olan emr-i Hakk’a eylemez asla hilaf
Dinini ifa için Hak yolunda eyler savaş
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri: “Şeriatsız ne tarikat, ne de
hakikat olur. Şeriata muhalif olan, tarikata ve hakikate dahi muhaliftir.
Çünkü şeriat, beyan-ı ilahiyedir.” Buyurmuşlardır. Mekteb-i irfan telkiniyle irşad olan arif, Allah’ın emir ve yasaklarına asla muhalif olmaz.
Arif, dinin zahiri emir ve yasaklarını, hakikatin zuhuru olan marifet
olarak görür ve değerlendirir. Çünkü dinin ahkamını Kur’an, Hz. Resulullah’ın sünneti, İmam-ı Azam, İmam-ı Şafi vb. gibi arifibillah ve ehl-i
kemalin fetva ve görüşleri meydana getirmiştir. Hiç bir arif ahkama
uymamazlık etmez. Allah’ın emir ve yasaklarını çiğnemez. Tüm insanlar
Allah’ın emir ve yasaklarını terk etse, arifler asla terk etmez. Çünkü
ahkama uymak, ariflerin kemal ve marifetlerinin dahilidir. Arifin en çok
korktuğu şey, marifetullahtan ayrı kalıp uzak olmasıdır. Hadis-i şerifte
‘Nefsle cihat, büyük cihattır.’ Buyrulmuştur. Arif ve ehl-i kemal, her
nefeste, her an zikr-i daimle gaflet ve cehalete karşı cihad-ı ekberdedir,
yani büyük savaş vermektedir.
Birisi ehl-i namazdır emr-i Hakk’ı bildiler
Hak rızasın buldular attırmadılar dine taş
459
Hz. Pir Efendimizin ilk halifelerinden Hacı Kadir Bey Hazretleri
“Allah kulun iradesine ve fiiline cebir kullanmadı.” buyurmuşlardır. Yani
Cenab-ı Hak, kulu isteklerinde ve işlerinde serbest bıraktı, mecburiyete
tabi tutmadı, demektir. Onun için Allah, peygamberleri ve kitapları vasıtasıyla kullara neyi isteyip yaparlarsa lehlerine, neyi yapmazlarsa aleyhlerine olacak olan emir ve yasaklarını bildirmiştir. Allah emrettiklerinin
kul tarafından yapılmasından razıdır, yapılmamasından ise razı değildir.
Allah, yasaklarına kulun riayetinden razıdır, yasaklarının kul tarafından
çiğnenmesinden ise razı değildir. Allah’ın emirlerini çiğnemek günahtır,
yasaklarını çiğnemek ise, haramdır. İşte mekteb-i irfan irşadıyla irfaniyet
ve kemalata mazhar olanlar, kesinlikle bilerek günah işlemez ve kesinlikle harama yaklaşmazlar.
Kemal Zurnacı Hazretleri: “Arif, nisbet varlığı olmayıp, Hakk’ın
emirlerine harfiyyen riayet eden kuldur, Hakk’ın kölesidir.”
buyurmuştur. Bu itibarla ‘Arifibillah ve ehl-i kemal olan kimse, Allah’ın
emirlerine ve yasaklarına uyarak yaptığı kullukla, İslam dinine ve
meslek-i Resul’e asla taş attırmaz.’ buyruluyor.
Fehmi onlar iki yüzlü Zülfikar’ı çektiler
Girdiler meydan-ı aşka kestiler binlerce baş
Zülfikar, Hz. Ali’nin ucu iki çatallı olan kılıcının ismidir. Zülfikar,
ilm-i marifeti remzeder. İlm-i marifet, kulun; Allah’ın vahdet ve kesret
sırrını gönlünde cem etmesinin kemalatıdır. Bu itibarla Zülfikar’ın bir
çatalı vahdet, bir çatalı ise kesret kemal ve marifetidir. Velilerden bazıları, bu kemalat ve marifete ulaşır. Fakat bir mürşid, eğer kamil ise,
muhakkak bu kemal ve marifete mazhardır.
Meydan-ı aşk, ehli kemalin meclisidir. Her kim ki, o meclisteki
kamil mürşidin irşadına mazhar olursa, cehaletle elde ettiği anlayış ve
zanları, mürşid-i kamilin irşadındaki marifetle kesilip atılır ve zan yerine
irfaniyet hasıl olup, kemalat zuhur eder. İhvanın müşkülleri çözüldükçe
irfaniyetin aydınlığı galip olur. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri
‘Salikin cehaletinin eseri olan zan ve anlayışlarının binlerce başı,
velayetin zülfikarı olan mürşid-i kamilin marifet kılıcıyla kesilir.’ buyuruyor. Allahualem.
*
*
*
98
Gel hocam boş yere eyleme salış
460
Gördüğün seraptır fevkine danış
Şol dolu bulutu gibi gürlersin
Cehalet buzunu yağmura değiş
Serap, sıcaklığın-hararetin tesiri ile meydana gelen ve aslı olmayan
görüntülerdir, hayaldir. Yazın asfaltta giderken uzaklarda sanki su birikintisi varmış gibi görürüz, yol aldıkça böyle bir şeyin olmadığı anlaşılır.
Çölde seyahat edenler de serap görür. Çölün harareti ile ilerisi su ve
yeşillik gibi görünür, fakat ilerledikçe böyle bir şeyin olmadığı anlaşılır.
İşte bunların hepsi hayal olup, göz yanılmasıdır, var gibidir fakat aslı
yoktur. Kur’an’da “O’nun yüzü dışında her şey fanidir.” (Kassas, 88) ve
“Her şey fanidir.” (Rahman. 26) buyrulur. Hakikatte Hakk’ın varlığından
gayrı olan her şey, var gibi görünen seraptır. Yani ayetlerde beyan edildiği gibi fanidir / yoktur. Bunun anlaşılması için ehlini, yani kamil bir
mürşidi bulup, daim zikir ve makamat-ı tevhid irşadına mazhar olunması
gerekir. Ancak o zaman Hak’tan gayrı olan her şeyin serap olduğu anlaşılır.
Hoca, genelde ilm-i zahirin alimlerine denir. Ehl-i şeriat ve zahir
ulemaya göre, cümle varlığın müstakil vücudu olup, Allah’ın zatı cümle
varlığın ve eşyanın haricindedir, mevhumdur. ‘Şol dolu bulutu gibi gürlersin’ sözüne gelince: Dolu yağarken gök çok şiddetle gürler ve buz
parçası olan dolu, yağdığı yere faydadan çok zarar verir. İlm-i zahirin
hocası, tevhid-i hakiki irfaniyetinden mahrum olduğundan, cehlin soğukluğuyla kendini ve cümle eşyayı Hakk’ın varlığından ayrı zanneder.
Gürleyerek, yani yüksek sesle yaptığı vaaz, konferans ve nasihatleri, kulu
yaradılışının yüce gayesi olan Rabbine kavuşturmadığından, hakikat
ilmine göre fayda vermez. Çünkü bu nasihatler, kulu kendi nefsinde ve
cümle eşyada mevcut olan Rabbine vasıl edecek olan bir kemalat ve
marifet irşadı değildir. Yağmur ise rahmettir, iyiliktir, yağdığı her yere
sayısız faydalar verir. Yağmurun, buz parçası olan dolu tanesi gibi değdiği yere zarar veren varlığı olmaz. Yağmur zerresi, değdiği yerde su
olup suya karışır. Ki, bu aynı ehl-i tevhid-i hakikinin, kendi nisbet varlığını fena-yı ef’al, fena-yı sıfat ve fena-yı zat irfaniyetiyle Hakk’ın varlığında fena edip Hakk’a vuslat etmesi gibidir.
Velhasıl Fehmi Efendi Hazretleri, ehl-i şeriat ve zahir uleması olan
hocaya hitaben ‘Mevcuttaki Hakk’ın varlığından gafletle olan anlayış ve
zanları terk et, tevhid-i hakiki kamili olan bir mürşide danış ve onun
irşadıyla kendinin ve cümle eşyanın nasıl hayal ve serap olduğuna arif ol.
Ki, dolu tanesi gibi olan nisbet varlığını, yağmur zerresi gibi eritip, kulluğunu yokluğa, fenafillah keşfi irfaniyetine ulaştır.’ diyor.
Binip kürsüye va’zedersin halka
461
Hep doğru söylersin anlarsın yanlış
Yağmur ol yere in benlik göğünden
Sel olup nehirle deryaya karış
Ulema-yı zahir, kulluk eder; fakat onun kulluk anlayışı, belli ibadetleri belli zamanlarda yapmaktan ibarettir. Zikrullah dendiğinde ise onun
anladığı, adetle bazı Allah’ın esmalarını tesbihdir. Bu itibarla ulema-yı
zahir olan hocanın kulluk edin dediğinde, söylediği doğrudur, fakat kulluğun hakikatine fenafillah keşfi irfaniyetiyle arif olmadığı için,
kulluktan anladığı yanlış olur. Zikrullah telkinine mazhar olmadığından,
zikrullah dediğinde söylediği doğru, fakat zikrullahtan anladığı yanlış
olur, vesselam. Ehl-i zahir,daim zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhid
marifetiyle nispet benliğini fena etmeden, kulluğun kemaline ulaşıp
insan-ı kamil olamaz.Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri,ilm-i zahir
hocasına hitaben:
Dosdoğru olan şeriattan vaaz edersin, şeriatın hakikatinden ise
habersizsin. Benlik göğünden tenezzül et de, nisbet varlığını meratib-i
tevhid keşfiyle eriterek, yağmur zerresi gib su ol. Tevhid-i hakiki irfaniyetiyle nehirleşerek, vahdet denizine karış, yani Hakk’ın ‘bir’liğiyle ‘bir’
ol buyuruyor.
Güney ol güneşin tığından feyz al
Yetişkin meyve ol kemale eriş
Ki ilmin kemale ermek istersen
Musa ol Yuşa’yla sen Hızr’a kavuş
Kuzey soğukluk demektir, kuzeyden esen rüzgarlar havayı soğuturarak, buz’u ve don’u meydana getirir. Güney ise ılımanlıktır, güneyden
esen rüzgarlar ve güneşin tığı / ışığı, donu ve buzu erittiği gibi verdiği
sıcaklıkla meyveler gelişir, olgunlaşıp kemale erer. Bir kulu Rabbinden
ayıran her ne anlayışı varsa kayıttır, nispettir; nispet ise cehalet ve zandır.
Cehalet ve zan, ilim olmadığı gibi kulun nisbet benliğini, enaniyetini
oluşturur. Bu aynen kuzeyin soğuk rüzgarlarıyla suyun donarak buz
haline gelmesi gibidir. Güney ise ılımanlıktır, güneyden esen sıcak rüzgar
ve güneş ışığı, berekettir. Ağaçlar güneydeki bu bereketle çiçek açar
gelişir, meyveler olgunlaşır. Güney aynı zamanda yumuşak huyluluk ve
tenezzül olup, aynen kamilden güneşin tığı, aydınlığı gibi açığa çıkan
kemalat ve marifet irşadına teslimiyet demektir. Salik o irşada teslim
olup telkine uyarsa, cehalet soğukluğuyla donmuş olan nisbet varlığı,
fenafillah keşfiyle eriyip kemale erer ve insan-ı kamil olur, vesselam.
Hz. Musa’nın, Yuşa ile Hızır’a gidişi, Kur’an’da şöyle beyan edilir:
“Musa genç arkadaşına dedi ki; iki denizin birleştiği yere kadar hiç durmadan / dinlenmeden yürüyeceğim yahut seneler ve seneler
462
harcayacağım.” (Kehf, 60) Sonra Hz. Musa ve Yuşa iki denizin birleştiği
yere geldiğinde “Orada kullarımızdan öyle bir kul buldular ki, biz ona
katımızdan bir rahmet vermiş, lütfumuzdan ilm-i ledün öğretmiştik.
Musa ona dedi ki; sana öğretilen ilmi / rüştü / kemalatı bana da öğretmen
şartıyla sana tabi olayım mı?” (Kehf, 65-66). İşte Kur’an’da geçen bu
meselenin bugünkü muradı ve hikmeti şöyledir: Bugünkü Hızır, ilm-i
ledün yani ilm-i tevhid-i hakiki irfaniyetinin kamil mürşididir. Yuşa ise,
salikin kamilin irşadına mazhar olmadan evvelki ilmi ve bilgisidir. Bu
günün Musa’sı ise, tevhid-i hakiki irfaniyetini duyup da, o irfaniyetin
kamilini kesin bir kararlılıkla arayan müriddir.
Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri, ehl-i zahir hocasına hitaben
‘Sen de Hz. Musa gibi, mevcut olan bilgi ve anlayışlarınla yetinme,
tevhid-i hakiki mazhariyeti için zamanın Hızır’ı olan kamil bir mürşide
git ve onun irşadına mazhar ol, bu yolda Hz. Musa gibi kesin ve kararlı
yürü.’ diyor.
Deldir kayığı hem katlet gulamı
Harabede kenzin setrine çalış
Enbiya rumuzun bilmek istersen
Bir kamil mürşidin eline yapış
Hz. Musa Hızır’a kavuştuktan sonra birlikte yolculuk yaptılar. Yolculuk esnasında bir kayığa bindiler, fakat Hızır kayığı kırıp deldi. Kıyıya
çıktıklarında Hızır, bir çocuğu öldürdü, katletti. Bir şehre geldiler,
yiyecek içecek istediler, şehirde onlara yiyecek ve içecek veren olmadı,
fakat Hızır şehirdeki harap olup yıkılmaya yüz tutmuş olan bir duvarı
tamir edelim dedi ve tamir ettiler. Hz. Musa, gerek kayığın delinmesine,
gerek çocuğun öldürülmesine, gerekse duvarın tamir edilmesine önce
itiraz etti, sonra Hızır’la yaptığı ahitleşme gereğince sabretti. Sonra Hızır,
Musa’ya; kıyıda kayıklara el koyan zalim hükümdarın beğenip de
kayıkçıların o kayığını ellerinden almasın diye kırıp deldiğini ve öldürdüğü çocuğun, salih / iyi bir anne ve babaya sahip olduğunu, büyüyünce
onlara zarar vereceğini, zarar vermemesi için onu öldürdüğünü söyledi.
Yıkık duvarın yıkılması durumunda ise, duvarın altında iki yetime ait
olan bir hazinenin açığa çıkacağını ve halk tarafından o hazinenin talan
edilmemesi için duvarı yaptıklarını anlatıp izah etti ve sonra Hızır’la Hz.
Musa ayrıldılar.
İşte enbiya rumuzundan olan Hz. Musa’nın Hızır ile yaptığı yolculuğun zahiri özeti böyledir. Bugünkü muradı ve manası itibarıyla geminin
delinmesi ise, bir kimsenin zamanın Hızır’ı olan kamil mürşidi bulup,
ondan zikr-i daim ve meratib-i tevhid irşadına mazhar olmasıdır. Ki,
kamilin bu telkin ve irşadına mazhar olan kulu nefs-i emmare olan zalim
463
hükümdar beğenmez ve onun kulluğunda hakim olup, hüküm süremez.
Çünkü zikr-i daimle uyanan ve meratib-i tevhidin marifet suyu ile dolan
bir kalbde nefs barınamaz, o kalbde ruh hakim olur. Ruh’un hakim
olduğu kulda ise, daima hidayet üzere ikilik kabul etmeyen vahdet/bir’lik
galip olur. Demektir .
Çocuğun katledilmesi ise: Nefsin fenası ile zahir olan ruhun kendi
kesretini açığa çıkarmasıyla, ruhun fena bulmasıdır. Hz. Pir, bu kemalata
“Fena-yı ruh beka-yı sır.” diyor. İşte, sırrın zuhuru için ruh veledinin yani
çocuğunun katli, yani fenası gerekir, vesselam.
Harabedeki iki yetimin hazinesi ise şöyledir: Şehir halkı, şeriata tabi
olan avam-ı nastır. Ehl-i kemal, avam ile görüşüp konuşur, fakat onlarla
tevhid-i hakiki irfaniyet ve kemalatına dair sohbet/muhabbet edemediğinden, onlardan gıdalanamaz. Fakat ehl-i kemal, avamlıktan geldiği için
avamın hal ve mertebesini bilir. Avamın mertebesi insan-ı nakıslıktır.
İnsan-ı nakısın potansiyelinde, henüz açığa çıkmamış olan velayet ve
nübüvvet sırrını içeren makam-ı insan hazinesi mevcuttur.
İşte ehl-i kemal, bunu bilerek, makam-ı insan marifetinin avamda
zahir olması ümidiyle onların mertebesine iner ve onlarla ahkam-ı şeriat
ve Muhammedi ahlak çerçevesinde münasebet duvarı inşa eder. Ki
zamanı vakti gelince, avamda gizli olan velayet ve nübüvvet hazinesi,
makam-ı insan zenginliğiyle açığa çıkar da o zenginlikten muhtaç olanlar
ihtiyacını giderirler diye.
Velhasıl, Hızır’ın Musa’ya gösterdiği yıkık duvardaki define; her
kişinin potansiyelinde mevcut olan velayet ve nübüvvet sırrını içeren
makam-ı insanın kemalat hazinesidir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Zamanın Hızır’ı olan mürşid-i kamili bul, onun irşadı mazhariyetiyle deldir kayığı, katlet oğlanı ve harabede müşahedesine mazhar
olduğun kemalat hazinesini Muhammedi bir kullukla gizle...’ diyor ve
devamla ‘O zaman enbiyanın, yani peygamberlerin rumuzu sırrına da arif
olursun.’ buyuruyor. Allahualem.
Fehmi’nin sözleri sana hediye
Kabul et sırrına ermeye çalış
Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ey ehl-i şeriat ve ilm-i zahir hocası, ey bu
satırları ve beyitleri okuyan kimse! İyi bil ki, bu sözler benim sizlere
hediyem olup, hep hikmet yüklü ve senin kulluğunun kemale ermesi için
çok lüzumludur. Bunları anlamaya çalış, ehline sor, soruştur, araştır ve
sırrına ermeye gayret et...’ diyor.
464
*
*
*
99
465
Aşıklara aşkı Hak bahşeylemiş
Vuslatın onlara ihsan eylemiş
Cenab-ı Hak, kudsi hadiste: “Ben bir gizli hazine idim, bilinmekliğimi muhabbet ettim ve halkı halk ettim.” buyuruyor. Bu beyandan da
açıkça anlaşıldığı gibi, aşk herkesin yaradılışında vardır. Çünkü Allah,
halkı yaratmayı muhabbetle yaptı. Muhabbet, Arapçada sevgi ve aşkın
ifadesidir. Allah her bir oluş ve tecellide aşkla zahir olur. Bu itibarla
herkeste mutlaka aşk vardır, fakat aşkını ağyare sarf eder. Ağyar, Hak’tan
gayrı olandır. Ki, kimi karşı cinse, kimi tabiata, kimi cennete, kimi siyasete, kimi ticarete vb. gibi cümle oluşta muhabbet, aşk muhakkak vardır.
Eğer bunlarda aşk olmazsa hiç bir şey açığa çıkmaz.
İşte her kim ki, kamil mürşide gider ve onun irşadı olan zikr-i daim
ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle, yaradılışından kendisinde mevcut olan
aşkı, Hak aşkına dönüştürürse aşk-ı ilahiye dahil olmuş olur ve o kimseye
‘ehl-i aşk’ denir. Aşk-ı ilahiye mazhar olan bir kul ise, muhakkak Rabbine vuslat eder ki, bu Hakk’ın aşığa ihsan ve bahşişidir, vesselam.
Aşık olan bunda gördü uhrayı
‘Mutu kable’ sırrın mahrem eylemiş
Hz. Ali (kv) “Zannedersin suretin cirm-u sagir, sende cem olmuştur
alem-i kebir.” diyor. Yani sen kendini küçük görürsün, fakat büyük alem
sendedir, sende toplanmıştır. Niyazi Mısri Hazretleri ise:
Kenz-i mahfi aşikar hep sendedir
Yaz kış leyl ü nehar hep sendedir
İki alemde ne var hep sendedir
Gayre bakma sende iste sende bul
Diyor. İnsanın makamı çok yüksek olup cümle alemlere camidir ki,
bütün alemleri ihata eder. Uhra, ahiret demektir, makam-ı insan ahireti de
ihata eder. Bir kimse, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle makam-ı insana
mazhar olursa, o irfaniyetle haşrı neşri ve ahiretin mahiyetini bu alemde
müşahede eder. Fakat aşık olan kulun bu irfaniyete ulaşması için “mutu
kable en temutu / ölmeden evvel ölünüz.” hadis-i şerifinin muradı gereği
zikr-i daim uyanıklığıyla, fena-yı ef’al, fena-yı sıfat, fena-yı zat keşfiyle,
ölmeden evvel ölüm sırrına ermesi gerekir.
Neş’e vermez zevk-i cennet aşığa
Ol cemal-i yari seyran eylemiş
466
Cennet-ül amelin nimetleri ile ahirette nefsini lezzetlendirmek isteği,
Hak aşığında olmaz. Çünkü aşık, kulun erişeceği en yüce mertebe aşk-ı
ilahiyle ulaşıp, ilahi sevgilinin cemalini, güzel yüzünü görüp seyretmiş
ki, bir kula bu keyfiyetten daha ala bir zevk olmaz.
Cennet-ül berzahtan çıkan bir kişi
Cennet-ül irfanda evtan eylemiş
Hadis-i şerifte “Sizin kabirleriniz ya cennet bahçelerinden bir bahçedir ya da cehennem çukurlarından bir çukurdur.” buyrulmuştur.
Cennet-ül berzah, yer yüzünde müminlerin ifa ettiği amel-i salih karşılığında kabir / berzah aleminde, kıyameti rahatlık ve huzur içerisinde bekleyecek olduğu mekandır. Cennet-ül irfan ise, kulun bu alemde kendinde
ve cümle alemde mevcut olan Rabbine vasıl olmasıyla dahil olup, zevkullaha mazhar olduğu cennettir. Bu irfan cennetine giren bir kul, hangi
alemde olursa olsun, daima Rabbine vuslatla zevklenir.
Gerek dünya, gerek berzah, gerekse ahiret alemleri birer kayıttır ki,
her kayıt kula perdedir. Bu alemde meratib-i tevhid keşfi irfaniyetiyle
gayriyetten kurtulan bir kula, cennet de olsa hiç bir mekan perde olmayıp
Rabbinden ayırmadığından, o kul daima cennet-ül irfanda zevklenir ve
hangi alemde olursa olsun, onun vatanı cennet-ül irfan olur. Bu itibarla,
gerek berzah cenneti, gerekse ahiretteki amel cenneti kayıt ve perde olup,
kulu Rabbinden ayıran gayriyettir. Hangi kul, onu Rabbinden alıkoyan
gayriyetten zikr-i daim ve meratib-i tevhid keşfi irfaniyetiyle kurtulursa,
irfan cennetinde yaşar ve onun vatanı cennet-ül irfan olur, demektir.
Bu beyte bir mana daha verecek olursak, o da şöyledir: Pir Seyyit
Muhammed Nur Hazretleri “Cennet-ül berzah ve cennet-ül velaye
aynıdır.” buyurmuşlardır. Cennet-ül berzah Hz. Adem’in Hz. Havva ile
beraber yaşadıkları ve bir ağaca yanaşmalarının yasak olduğu, fakat bu
yasağı çiğnediklerinden çıkarıldıkları cennettir. Bu cennet aynı zamanda
velayet cenneti olmakla, cümle velilerin dahil olup gaflet ağacına
yanaşmalarının yasak olduğu cennettir. İşte bu cennetten çıkarılan bir
kul, yine Hz. Pir’in buyurduğu “fena-yı ruh beka-yı sır” keşfine mazhar
olur. Bu sır, ebediyet yani beka olan vahdetin kendi kesreti olup, bu
irfaniyete ulaşan vahdetin beka kesreti kulluğunu vatan edinip, cümle
alemlerde ebediyen bu kulluk irfaniyetiyle yaşar. Bu itibarla Fehmi
Efendi Hazretleri ‘Berzah cennetinden çıkan bir kul, cennet-ül irfanı
vatan eyler.’ diyor.
Allah, her şeyi en iyi bilendir.
Gülzar-ı tevhide dahil olanlar
467
Hep sıfatın huri gılman eylemiş
Gülzar-ı tevhid, tevhid-i hakikinin gül bahçesi demektir. Gül
kokusu, Hz. Resulullah Efendimizin kokusudur. Her kim, meslek-i
Resulde zikr-i daim ve makamat-ı tevhidin irşadına mazhar olursa, evladı Resul-ü maneviden olur. Evlad-ı Resul, Muhammedi bir kullukla, kendinde ve cümle eşyada zat-ı ilahinin sıfat-ı subutiye ile zuhurunu müşahede etmekle cennet-ül irfana girer ve irfan cennetinin nimetleriyle
zevklenir.
Hak cehennem vermez hiç bir kuluna
Cahilin cehlini niran eylemiş
Allah, cehenneme kimseyi mecbur etmez. Herkes kendisinin cehaletle ürettiği kötülük ve olumsuzluklarla cehenneme girer. Bu alemde bir
kulu cennet-ül irfandan mahrum eden ise, onun cehaletidir. Eğer bir kul,
tevhid-i hakiki irfaniyetiyle cehaletten kurtulursa cennet-ül irfana dahil
olur. Eğer kul, cehaletle yaşayıp da tevhid-i hakiki irfaniyetine ulaşamazsa, yaradılışının yüce gayesi olan makam-ı insana ulaşıp insan-ı
kamil olamadığından, rahatsız ve mutsuz olur. İşte böyle bir kulun cehaletinden hasıl olan bu mutsuzluğu ve huzursuzluk ateşi, onu irfan cennetinden mahrum eden cehl-i cehennemi olur, vesselam.
Fehmi girmez zahidler cennetine
Kendine irfanı cennet eylemiş
Zahid, gerek ibadeti ile gerekse şekil ve suret, elbise, kisve ile kendini teşhir eden ve bu halinden, böyle hareket etmekten hoşlanan
kimsedir. O, ahirette amel cenneti nimetleriyle nefsini lezzetlendirmek
amacıyla kulluk yapar. Ehl-i kemal, böyle hal ve hareketi sevmez ve
hoşlanmaz, ehl-i kemal olan arifler, daima Hak’la vuslatta, cennet-ül
irfan zevkiyle yaşarlar. Bunu beyanla Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri,diyor ki:‘Benim kulluğum,zahitlerin kulluk gayesi olan amel cenneti
nimetleriyle lezzetlenmek olmayıp, meslek-i Resul irşadıyla ulaştığım
cennetül irfandır.’
*
*
*
468
100
Dervişlik yolu pek hoştur
İki kanatlı bir kuştur
Dahil olmayanlar boştur
Biz değiliz saçlı derviş
Biz değiliz gafil derviş
Tekkeler açık iken, orada ilm-i batın ve ilm-i tevhid eğitimi yapılırdı
ve tekkede eğitim görenlere derviş denirdi. Tekkelerden Hz. Mevlana,
Hacı Bektaş, Yunus Emre, Hacı Bayram Veli ve Niyazi Mısri gibi bir
çok büyük veliler yetişmiş ve halka hizmet etmiş, irşadda
bulunmuşlardır. Fakat sonradan tekkeler, ehil olmayan kimselerin eline
geçti ve zulüm üreten cehalet yuvaları haline geldiler. Halka ve devlete
zarar veren, pislik üreten, ilim ve irfaniyetten uzak hurafe yuvaları
oldular ve devlet tarafından haklı olarak isabetli bir kararla kapatıldılar.
20. yüzyıl müceddidi Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri; tekkelerin fonksiyonlarını yitirmesinden sonra, çile çekmek, riyazat (yani
perhiz yapmak), post ve taç mevcudiyetiyle ancak zikrullah yapılabilirliği
ve posta, taca mutlak bağlılık vb. tekke eğitim sistemini kaldırmıştır. Hz.
Pir’in telkininde, daim zikir ve makamat-ı tevhidin müşahedesi vardır.
Yani hayatın akışını, kulun beşeri aktivitesini engellemeden, her nefeste
zikrullah uyanıklığıyla Hakk’ın mevcuttaki müşahedesidir. Onun için Hz.
Pir Efendimiz “İki ayaklı tekke olun.” diye vasiyet etmiştir.
Melami dervişleri, özel kılık ve kıyafet giymedikleri gibi, saç ve
sakalla uğraşmazlar. İçinde yaşadıkları toplumun, o zamanki kılık ve
kıyafetinden başka kıyafet giymezler. Hz. Pir “İçerisinde yaşadığınız
toplumdaki aydınların kıyafeti her ne ise, sizin kıyafetiniz odur.”
buyurmuştur. Bugünkü aydının kıyafeti, erkek ise takım elbise, kravat
veya spor kıyafet vb. dir. Kadın ise, medeni toplumun çoğunluk olarak
kabul ettiği, ahlak ve örfe uyan kıyafetidir. Başındaki örtü yok şöyle
bağlanacak, yok böyle saçın görünmeyecek, yok kara çarşaf vb. ile
örtünmezler, sıradan herhangi bir kadının başını örtmesi veya giyinmesi
ne ise onların kıyafetleri odur.
Velhasıl Melami dervişleri, iman ve itikatta fenafillaha ulaşmayı,
muamelat ve ahlakta ise Kur’an’ın emir ve yasaklarına kesinlikle riayetle
beraber, ahkam-ı şeriata uymayı ve Hz. Peygamber Efendimizin ahlakı
ile ahlaklanmayı gaye edinmiş olan, ehl-i hakikat ve ehl-i kemaldir. Bu
itibarla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Biz öyle saçla, sakalla, kılık ve kıyafet
düzmekle uğraşıp adı derviş olanlar gibi değiliz. Batınımız zikr-i daim ve
469
tevhid-i hakiki irfaniyeti olup, zahirimiz ise Kur'an emir ve yasağı olan
ahlak-ı Resuldür. Biz zikr-i daim ve ahlakı resul kanatlarıyla ruh göğünde
uçan bir kuşuz diyor. İşte böyle bir irfaniyete mazhar olmadıkları halde
kendini derviş zannedenler ise, gaflet boşluğundadır.’ buyuruyor.
Dervişler gittiği yere
Atar adım göre göre
Hiç basmazlar çukur yere
Biz değiliz saçlı derviş
Biz değiliz gafil derviş
‘Dervişler çukur yere basmaz, adımlarını görerek atar’ sözüyle ifade
edilen şudur: Bir kimse namaz kılar, fakat namazın hakikat-i mahiyetini
bilmez, yani kıyamın, rükunun, secdenin hakikat-i mahiyetinden habersizdir. Böyleleri oruç tutar, fakat orucun hakikatini bilmez, imsakın ve
iftarın iç yüzü nedir bilmez. Velhasıl bu ve benzeri, Allah’ın emirlerinin
hakikatinden mahrum olarak yapılan cümle ibadetlerdir ki, böyle yapılan
kulluk ve ibadetler, gafletle çukura basmaktır. Fakat dervişler, zikr-i
daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid marifetine mazhar olduklarından,
cümle emr-i ilahinin iç yüzü hakikatini bilerek, emr-i ilahiye riayet edip,
yasaklarından kaçarlar. Dervişler kıyam eder, kıyamın hakikatini bilir;
rüku, secde, oruç, zekat, hac vb. her ne emr-i ilahiyi yaparsa yapsın,
hakikatine arif olarak yaptıklarından, çukura basmazlar. Demektir .
Dervişler giyerler hırka
Günden güne gelir farka
Açar gözün bakar Hakk’a
Biz değiliz saçlı derviş
Biz değiliz gafil derviş
Kur’an-ı Kerim’de “Gerçek müminler ancak o kişilerdir ki; Allah’ı
zikrettiklerinde kalbleri titrer ve onlara Allah’ın ayetleri okunduğunda bu
onların imanlarını arttırır ve onlar yalnız Rab’lerine güvenip / tevekkül
ederler.” (Enfal, 2) buyrulmuştur. İşte bu ayetteki beyana mazhar olan
dervişler, zikr-i daim uyanıklığıyla her an ilham ve doğuşa mazhar olup
terakki ederler ve meratib-i tevhid keşfi irfaniyetiyle Hakk’a kavuşurlar.
Buradaki ‘farka gelir’ demek; Cenab-ı Hakk’ı meratib-i ilahi ile olan
tecellilerle müşahede ederler, demektir. Dervişin hırkası ise, Kur’an’ın
emir ve yasakları olan, ahkamı şeriattır. Vesselam.
470
Dervişin hırkası nurdur
Zevk ile Hak huzurudur
Pirimiz Muhammed Nur’dur
Biz değiliz saçlı derviş
Biz değiliz gafil derviş
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretlerinin şahsında tasnif ve zahir
olan meslek-i Resul-ü Melamiyye’deki dervişlikten maksat: Kulun
batında, zikr-i daim uyanıklığı ve makamat-ı tevhid keşfi irfaniyetiyle
daima Rabbiyle olup; zahiri ise, Hz. Resulullah Efendimizin ahlakı ile
ahlaklanıp nurlanmaktır.
Demir Ali Efendi “Hz. Resulullah’ın bütün sünnetlerini ihata edip,
içine alan bir sünneti vardır, o da güzel ahlaktır.” Buyurmuştur. Dervişin
nurdan hırkası, cümle güzel huyları ve ahlakı kendinde toplayan Hz.
Peygamber Efendimizin ahlakıyla ahlaklanmasıdır.
Dervişin hırkası üçtür
Sakın sanma aba yündür
Onu giyen has mümindir
Biz değiliz saçlı derviş
Biz değiliz gafil derviş
Askerlikte, erden en yüksek rütbe olan mareşale kadar her rütbedekilere ‘asker’ denir. Derviş ise, zikir salikinden, cümle meratib-i ilahi
irşadıyla hatm-ül makam olan, yani insan-ı kamil makamına kadar herkes
derviştir. Burada ifade edilen üç hırka: Birincisi zikrullah hırkası, ki ilm-i
tarikat olarak ta tabir olunur. İkinci hırka; meratib-i tevhidin keşfi müşahedesidir ki ilm-i hakikattir. Üçüncüsü ise; fena ve beka makamlarının
keşfi olan ilm-i marifettir. Bu kemalat aynı zamanda insan-ı kamil
makamıdır. İşte dervişin hırkası olan bu üç haslettir. İlm-i tarikat, ilm-i
hakikat ve ilm-i marifetin kemalatı ile dervişler, halktan ve ehli şeriattan
farklıdırlar ve bu üç hasletle has mümindirler. Kur’an’daki ifadesiyle
“gerçek mümindirler” (Enfal – 4) Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
Dervişin hırkası ulu
Hep cepleri irfan dolu
Onlardır cennetin gülü
Biz değiliz saçlı derviş
Biz değiliz gafil derviş
471
Dervişlik, Hz. Ademden beri her zamanda ilm-i şeriat, ilm-i tarikat,
ilm-i hakikat ve ilm-i marifet kemalatıyla, her peygamberle ve insan-ı
kamille var olmuştur. Ki, dervişlerin irfaniyeti bu ilimlere arif olmalarıyla hasıl olur. Yoksa ben falanca geçmiş büyüğün adı ile anılan
yoldayım, fişmanca büyüğün dediği sakal, cüppe, kılık ve kıyafeti giyiyorum demekle derviş olunmadığı gibi; ben soydan atadan, dededen
aleviyim, melamiyim, nakşiyim, mevleviyim, halvetiyim vb. demekle de
derviş olunmaz.
Ahkam-ı şeriata riayetle beraber ilm-i tarikatın, ilm-i hakikatin ve
ilm-i marifetin irfaniyeti her kimde varsa, adı sanı, soyu sopu ne olursa
olsun o kimse, derviştir. Böyle bir kul, her zamanda var olan dervişlik
marifet ve kemalatının bu günkü mazharıdır ve onun cepleri bu mazhariyetle ilim ve irfanla doludur, vesselam. ‘Dervişler cennetin gülüdür’
sözü ise; dervişler manen evlad-ı Resul olduklarından, onlarda hasıl olan
Muhammedi kullukta, irfan cennetleri onların mekanı olup, orada zevklenirler, demektir. Allahualem.
Fehmi’ye bir nasib olsa
Varıp dervişliği bulsa
Büyüklerin kulu olsa
Biz değiliz saçlı derviş
Biz değiliz gafil derviş
Arifibillah Fehmi Efendi Hazretleri, dervişliği bulmuş olup, bu dervişlik yolunun zamanındaki mürşid-i kamilidir. Ki, Kendini muhatap
ederek bizlere ‘Varıp dervişliği bulun, bu dervişliği elde etmek için ilimirfan sahibi kimselerle, ariflerle tanışın, dervişlerle arkadaş olun,
dervişlik irfaniyetine ulaşmaya çalışın ve o irfaniyetin kulu kölesi olup,
siz de zamanın dervişi olun.’ Diyor.
*
*
*
101
472
Esti çün bad-ı saba kalmadı gayrı heva
Doğdu güneş maşrıktan hiç dolanmaz gün oldu
Bad-ı saba, seher yeli demektir. Heva, istek ve arzulardır. Gayrı
heva demek ise, Hak’tan başka şeyler olan, masivaya / gayriyete duyulan
muhabbet istek ve arzulardır. Bir kimse zikr-i daime mazhar olursa, zikrullah onun kalbini temizler ve onun gönlünde Allah muhabbetinden
başka, hiç bir gayrı heva, yani masiva muhabbeti kalmaz, vesselam.
Maşrık, doğu demektir. Güneşin doğudan doğması ise, zikr-i daimle
mutmain olmuş bir gönülde, meratib-i tevhidin keşfiyle hasıl olan aydınlığın, yani irfaniyet güneşinin doğmasıdır. Bir kul bu güneşin doğuşuna
mazhar olursa, o fenafillah olur ki, nazarında Hak’tan gayrı olmaz. Her
tecellide Rabbini müşahede eder. Gece ve gündüz de Hakk’ın tecellisi
olduğundan, o her tecellide olduğu gibi, gece ve gündüzün zuhurunda da
daima Rabbini görür olduğundan onun irfaniyet güneşi ebediyen
dolanmaz, batmaz. Bu itibarla, cümle alemler Hakk’ın zuhuru, görüntüsü
olduğu halde, bir kimse cehaletle Hakk’ın gayrisine muhabbet edip
onlara varlık nisbet ederse, o varlığın vücudu, bir gün gelir batar ve yok
olur. Fakat fenafillah irfaniyetiyle arif olanlar ise, hangi alemde olurlarsa
olsunlar, Hak’tan gayrı görmediklerinden onların güneşi asla batmaz.
Demektir.
Gitti kış hiç kalmadı nihayetsiz yaz oldu
İlk baharın bülbülü gülün dalına kondu
Kış mevsiminde, cümle renklerle var olan çiçekler, dallar, meyveler
batın olur; ağacın gövdesi ise açığa çıkıp zahir olur. Yazın ise, türlü türlü
renk ve desenlerle çiçekler, meyveler açığa çıkar. Kışın çıplak ve apaçık /
zahir olan ağaç gövdesi; yazın gövdeden zahir olan dallar, yapraklar ve
meyvelerin zuhuruyla batın olup görünmez. Yani kış vahdetinin batın
olup; çiçekler, yapraklar ve meyvelerin zuhuruyla nihayetsiz yaz kesretinin zahir olmasıdır. Bu hudutsuz kesret, kulun gönlünde meratib-i
tevhid keşfiyle Hakk’ın vahdetle batın olup, cümle sıfat ve esmalar kesretiyle açığa çıkıp zahir olmasıdır.
Bu kesrette toprak, ağaç, hayvan, cümle insan ahlakıyesı, mümin,
kafir, münafık, İblis ve peygamber; yani yaratılan her şey zahir olur. İşte
bu kesretin zuhurundaki gül ise, nuru Muhammed’dir . Bu hidayet-i Nuru Muhammed nerede zahir olursa, onun etrafında, yani o gülün dalında
daima o gülün aşığı olan bülbüller olur, ve Nur-u Muhammed mazharıyetiyle meşk edip, onunla gıdalanır ve zevklenirler. Demektir .
473
Yok olmadan var olmaz var dahi yoktan olmaz
Anladım çün ben beni hep görünen Hak oldu
Hz. Pir Efendimiz “Kul, süfliyete düşerse nefs, ulviyete yükselirse
ruh tabir olunur.” diyor.
Nefs, kulun ikilikle yani gayriyetle olmasıdır. Ruh ise ikilik kabul
etmeyen vahdettir ki, kulun Hak’tan gayrı görmemesidir. ‘Yok olmadan
var olmaz’ demek: Kul nefsinin, yani nisbet varlığının fenasına / yokluğuna ulaşmadan Hakk’a kavuşup, Hakk’ın varlığıyla var olamaz,
demektir. ‘Var dahi yoktan olmaz’ sözü ise; Hakk’ın beka, ebedi olan
varlığı yokluktan meydana gelmez, demektir. Ki halkiyet yani yaratılma,
Hakk’ın kendi batınından zahir olup / açığa çıkmasıdır. Bunu beyanla
yaratılmış olan kullara hitaben, Hz. Resulullah Efendimiz: “ Kendini
bilen Rabbini bilir.” buyurmuştur. İşte her kim, makamat-ı tevhid keşfi
irfaniyetiyle kendine arif olup, yokluğunda Hakk’ın zuhuruna mazhar
olursa “Doğu da batı da yalnız Allah’ındır. Siz yüzünüzü nereye çevirirseniz çevirin Allah’ın yüzü ordadır…” (Bakara, 115) ayetinin sırrına erer
ve hep Hakk’ı görür. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ne zaman
kendimi bildim, o zaman anladım ki, yokluğumda Hak zahirdir ve
görünen hep Hak’tır.’ diyor.
Gül kokanlar gül oldu bülbüle didar oldu
Kaf’tan Kaf’a hükmeden mülke Süleyman oldu
‘Gül kokanlar gül oldu bülbüle didar oldu’ demek: Gül kokan Nur-u
Muhammed’in zuhurunu bulanlar, o hidayet-i Nur-u Muhammed mazhariyetiyle insan-ı kamil oldular ki, insan-ı kamil bu mazhariyetiyle gül
olup gül kokarak, Hak talip ve aşıklarına, ehl-i zikir olan bülbüllere didar
olup, onları irşad ederek aydınlatır, demektir. Hz. Süleyman, zahiren hem
peygamber hem de padişah olduğundan, herkese, hatta cinlere, kuşlara,
rüzgara dahi hükmederdi. Allah, bu alemde hiç bir kuluna vermediği bir
zenginlik ve saltanatı Hz. Süleyman’a ihsan etti.
Bunun mana ve hikmet yönü ise şöyledir: Gönül / kalb, cümle isimlerin zuhura geldiği, yani görünen ve görünmeyen cümle esma mülkünün
mekanıdır, tecelligahıdır. Kaf ise, varlığı görünen ve görünmeyen cümle
esmaların oluşturduğu varlıklardır. Nur-u Muhammed mazharı olan
insan-ı kamilin marifet ve kemalatı, gönüldeki görünen ve görünmeyen
cümle esma mülküne hükmeder. Ki, insan-ı kamil, rüzgar gibi tesiri olup
görünmeyen, cin gibi mazhar-ı latif olan ve diğer gözüken cümle esma ve
474
varlıkların mahiyetini hikmetle tanıyarak hakim olmakla, Süleyman gibi
Kaf’tan Kaf’a, yani cümle esma mülküne, hükümdar olur, demektir.
Sır idi zahir oldu nur idi batın oldu
Hep gönüller bir olup evvel ahir ol oldu
Bir kul, tevhid-i hakiki irfaniyetiyle kendinin ve cümle nisbet
varlığın yokluğuna / fenasına arif olursa, o kulun yokluğunda Hak, vahdetle zahir olur ki bu, kulun aynı zamanda makam-ı ruha mazhar olmasıdır. Kur’an’da “Allah göklerin ve yerin nurudur…” (Nur, 35) buyrulmuştur. Makam-ı ruh irfaniyetine ulaşan bir kul, her nereye yönelse
daima Hakk’ı, yani Allah’ın nurunu görür, halkı göremez. Çünkü halk
batında, yani sır olduğu için görünmez. Böylece nur zahir, sır ise batın
olmuş olur. Sırrın zahir olması ise, kulun müşahedesinde Hakk’ın kendi
vahdetinden tecelli ederek, halk yüzünü, yani cümle kesret/çokluk olan
alemleri halk etmesi, açığa çıkarmasıdır. Bu irfaniyete ulaşan kulun
nazarında Hak batın, kesret olan halk ise zahirdir. Bu müşahedede nur
olan Hak batın, sır olan halk zahir olup göründüğü için; sır zahir, nur ise
batın olur. Vesselam.
Kur’an-ı Kerim’de “O evvel / ilk, ahir / son, zahir / açık ve batın /
gizlidir…” (Hadid, 3) buyrulmuştur. Allah’ın evvelliği zatı, batınlığı ise
sıfatları itibariyle olup, Allah’ın zat ve sıfat varlığı mutlaktır. Allah’ın
ahirliği esma, zahirliği ise ef’al itibariyledir. Allah, esma ve ef’al zuhuruyla mukayyettir / kayıtlıdır. Kayıtlı olan her şey ise halktır, kaydı
mümkün olmayıp da mutlak olan ise Hak’tır. Bir kul, bu kemalata
mazhar olursa onun nazarında evvel yani mutlak olanla, ahir yani
mukayyet olan arasında mahiyet farkı kalmaz, onun gönlünde hepsi ‘O’
olur, yani Allah olur demektir. Çünkü makamı uluhiyet, cümle esmayı
kuşatır. Böyle bir irşada ve marifete ulaşan kul, aynı zamanda kudsi
hadisteki ‘Ben yerlere göklere sığmam, ancak mümin kulumun kalbine
sığarım.’ Beyanı mazhariyetiyle insan-ı kamil olur. Allahualem.
Geçtim dünya deminden hem ukbanın seyrinden
‘Len terani’ yok bana güle gül didar oldu
Kur’an-ı Kerim’de “Musa, belirlediğimiz vakitte gelip, Rabbi de
onunla konuşunca şöyle dedi: ‘Ey Rabbim, bana görün sana bakayım.’
Allah ‘Len terani / Sen beni asla göremezsin, fakat şu dağa bak. Eğer o
yerinde durabilirse sen beni göreceksin.’ dedi. Rabbi dağa gözükünce /
tecelli edince dağ paramparça oldu ve Musa da bayılıp düştü. Ayılınca
475
‘Seni tenzih ederim, beni bağışla ben inananların ilkiyim.’ dedi.” (Araf,
143) buyrulur.
Dünya demi, kişinin kulluğunu dünya lezzetleriyle kayıtlamasıdır.
Ukbanın seyri ise, kişinin kulluğunu amel cennetinin nimetleriyle kayıtlamasıdır. Kulluğunu gerek dünyada aldığı nefsin lezzetleriyle, gerekse
nefsini ahirette amel cenneti nimetleriyle kaydedenlere, bu hal ve anlayışları perde olur ve “len terani / beni göremezsin” beyanına muhatap
olarak, onlar kendinde ve cümle eşyada mevcut ve zahir olan Rabbini
göremezler. Çünkü kudsi hadiste “Ey kulum! Sen yok olmadıkça bana
kavuşamazsın. Ben tecelli etmedikçe / gözükmedikçe sen yok
olamazsın.” buyrulmuştur. Bir kul, daim zikir ve tevhid mertebelerinin
keşfi irfaniyetiyle nefsini, yani nisbet varlığını fena edip yokluğa ulaşırsa,
ancak o zaman kendinin ve cümle eşyanın mevcudiyetinde gayrı
görmeyip, daima Rabbini görür.
İşte ehl-i kemal olan ariflerin benlik, yani varlık dağı; tevhid-i ef’al,
tevhid-i sıfat ve tevhid-i zat keşfi marifetiyle paramparça, yani fena / yok
olduğundan, onlar fenafillah irfaniyeti baygınlığıyla, her tecellide Rabbini müşahede ederler ve ‘len terani / beni göremezsin’ beyanına
muhatap olmazlar. ‘Len terani’ sözün muhatabı, dünya ve ukba kulluğuyla, kendinde ve cümle eşyada mevcut olan Rabbinden perdeli olup da
Rabbini göremeyenlerdir. Vesselam.
Şimdi burada şöyle bir müşkül hasıl oluyor: Ehl-i kemal olan olan
arifler, veliler “len terani” ye muhatap olmuyor ve Rabbini görüyor da,
ululazim peygamber olan Hz. Musa ‘len terani’ yani ‘beni göremezsin’
sözüne nasıl muhatap olur? Demir Ali Efendi bu konuda “Her peygamber
ehl-i kemal ve veli olmakla beraber, vahyin mazharı ve muhatabıdır. Bu
itibarla Hz. Musa, ehl-i kemal ve veli olmakla her tecellide daima Rabbini görüyordu. Fakat Hz. Musa Rabbini ehadiyet makamı mazhariyetiyle görmek istediğinden ‘len terani’ sözüne muhatap oldu. Hz. Musa
makamı ehadiyete mazhar olduğunda ise, Rabbine ‘Sana böyle iman
edenlerin ilkiyim ben.’ dedi. Böylece Hz. Musa makam-ı ehadiyet mazhariyeti imanına, onun zamanında ilk erişen olduğunu beyan etti.”
buyurmuşlardır.
Makamı ehadiyet, Hz. Resulullah Efendimize mahsus olan bir
makamdır. Bu makam, hiç bir mürşid tarafından telkin ve tarif edilemez.
Bu makam, ancak Hz. Resulullah Efendimizin müsaadeleriyle ve teberrüken, bazı insan-ı kamil olan veliler tarafından ziyaret edilebilir. İşte bu
ziyarete mazhar olan Fehmi Efendi Hazretleri ‘Len terani yok bana; güle
gül didar oldu, yani gül kokulu Hz. Resulullah Efendimizin müsaadeleriyle onu, makam-ı ehadiyet keyfiyetiyle, teberrüken ziyarete mazhar
oldum.’ buyuruyor.
476
477
Dostu buldum tenhada konuştum kana kana
Talibi’den görünen kendisi canan oldu
Daim zikir uyanıklığı ve makamat-ı tevhid irfaniyetiyle, nisbet varlığının yokluğunda dostu / mevlası ile buluşan insan-ı kamil Fehmi
Efendi Hazretleri ‘Dost olan Allah’ı, O’ndan başka hiç bir varlığın
olmadığı tenhalıkta, yani meratib-i ilahi müşahedesinde buldum,
görüştüm ve konuştum. Benim yokluğum-kulluğumda tecelli edip
gözüken kendisidir, yani canımda can olan Mevlamdır.’ diyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
478
*
*
*
102
İmam-ı kevneyn ol şefaat kanı Muhammed
Mana yüzünden etti nida Şah-ı Velayet
Uyandı çerağ kalbimizde kalmadı zulmet
Fesalli ala seyyidine ali Muhammed
Fesalli ala mürşidina Şah-ı Velayet
İmam-ı kevneyn, iki cihanın imamı demektir. Dünya ve ahirette
şefaat eden imam, Hz. Muhammed (sav)’dir. Hz. Resulullah, vücud-u
nur-u Muhammed’le cümle alemlerde ve tüm zamanlarda mevcut olduğundan, onun şefaati hem dünya hemde ahirettedir. Cümle
peygamberlerin ve evliyaların tebliğ ve irşadında onun şefaati vardır.
Çünkü hadis-i şerifte “Allah beni nurundan yarattı, müminleri de benim
nurumdan yarattı.” Buyrulur. Allah’ın hidayet zuhurunun baş mazharı
Hz. Resulullah’tır Onun temsilcileri ise, alimler ve kamil mürşidlerdir.
Bu itibarla hidayet-i Nur-u Muhammed, cümle peygamber ve velilerdeki
tebliğ ve irşadla zahir olmuştur ve olmaktadır. Bunu beyanla Mevlid-i
Şerif’te Süleyman Çelebi Hazretleri:
Hak Teala çün yarattı Adem’i
Kıldı Adem’le müzeyyen alemi.
Adem’e kıldı feriştehler sücud
Hem ona çok kıldı lütfi ol ıssı cud
Mustafa nurunu alnında kodu
Bil Habib’in nurudur bu nur, dedi
Kıldı ol nur anın alnında karar
Kaldı anın ile nice ruzigar
Sonra Havva alnını nakletti bil
Durdu anda dahi nice ay u yıl
Şit doğdu ana nakletti nur
Anın alnında tecelli kıldı nur
Erdi İbrahim ü İsmail’e hem
Söz uzanır geri kalanı der isem
479
İş bu resmile müselsel muttasıl
Ta olunca Mustafa’ya muntakil
Geldi çün rahmetellil alemin
Vardı nur karar etti hemin
Tut kulak evsafına ey yar-ı din
Bilesin kimdir o fahr-ül mürselin
Buyurmuşlardır. Bu hikmetli beyanlardan da anlaşıldığı gibi, Nur-u
Muhammed, Hz. Adem’le, peygamberlerin sonuncusu olan Hz.
Resulullah Efendimizin unsur bedenle zuhuru arasındaki cümle peygamberlerde zahir olmuştur.
Resululah Efendimizin unsur bedenle bu alemden ayrılmasıyla peygamberlik son bulduğundan, irşad ve tebligat, velayet yoluyla veliler
tarafından yapılmıştır ve yapılmaktadır. Nur-u Muhammed, insan-ı kamil
olan velinin irfan ve irşadında zahir olur. Cümle velilerin imamı Hz.
Ali’dir. İmamı Hz.Ali olan velilerin, velayet yoluyla yaptıkları irşad, aynı
zamanda hidayet-i Nur-u Muhammed’in mana yüzünden zuhurudur.
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında izah edildiği gibi, evlad-ı Resul-ü
manevi, Nur-u Muhammed mazhariyetiyledir. Nur-u Muhammed mazhariyetiyle evlad-ı Resul, tüm zamanlarda ve zamanımızda mevcut olup;
hidayet-i Nur-u Muhammed’le irşad, evlad-ı Resul tarafından meslek-i
Resul telkinatıyla her zaman yapılmıştır ve yapılmaktadır.
Her kim meslek-i Resul’ün bu irşadına mazhar olursa, onun kalbinde
cehalet ve zulmet kalmaz. Çünkü meslek-i Resul telkini, zikr-i daim
uyanıklığı ve ilm-i tevhid irfaniyetidir ki, kulun gönlünde bunlar olursa,
cehlin yerine ilim ve irfaniyet, zulmün yerine ise adalet hakim olur. İşte
zamanında irşad olduğu evladı Resul’u selamlayan Fehmi Efendi Hazretleri ‘Selam, efendilerin yücesi olan evlad-ı Resul’e! Selam, velayet
irşadıyla zahir olan mürşitlerin imamına, şahına!’ diyor.
480
İlm-i medine ol Muhammed rehberi Ali
Yoluna kurban ederiz canı dönmeyiz geri
Eylemez ihsan, olmaz isen sıdkile kulu
Fesalli ala seyyidina ali Muhammed
Fesalli ala mürşidina Şah-ı Velayet
Hadis-i şerifte “Ben ilimlerin medinesiyim / şehriyim, kapısı ise
Ali’dir.” buyrulmuştur. İlm-i medine, ilimlerin şehri demektir. Her şehir
gibi bu şehre de ancak bir kapıdan girilir ki, vücud-u nur-u
Muhammed’in zahir olduğu şehre, Hz. Alinin imam olduğu kapıdan, yani
velayet irşadıyla ulaşılır. Kulun velayet marifetine ulaşması ise ancak,
can baş verip kurban olmasıyla, yani nisbet varlığını fenafillah keşfiyle
fena / yok etmesiyle mümkündür. İşte ancak, sadakatle fenafillah kulluğuna ulaşanlar, Hakk’ın ihsanı olan ve Hz. Ali’nin imam, olduğu
velayet’e ve Nur-u Muhammed’e mazhar olurlar. Bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri ‘Nur-u Muhammed şehrine, rehber ve imamı Hz.Ali
olan velayetin irfaniyet kapısından girdik ve asla buradan geri
dönmeyiz.’ diyor ve devamla ‘Her kim Hakk’ın bu ihsanına mazhar
olmak isterse zamanın velayetle olan irşadını bulup, o irşada sadık
olsun.’ buyuruyor.
Hamd ü senalar Rabbiye çün eyledi zuhur
Pir Muhammed Nur sayesinde eyledik huzur
İmanımız var kalbimizde kalmadı fütur
Fesalli ala seyyidina ali Muhammed
Fesalli ala mürşidina Şah-ı Velayet
Daha evvelki beyitlerin açıklamasında ifade edildi ki; her zamanın
müceddidinin şahsında tasnif ve tarif olunan meslek-i Resul telkini,
bizzat Hz. Resulullah Efendimiz’e aittir. Çünkü Hz. Resulullah’ın varisi
ve batınen halifesi, zamanın müceddidi ve Piri’dir. Kamil mürşid ise, o
Pir’in halifesidir. Bu asrın müceddidi Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleridir. Fehmi Efendi ise, Hz. Pir’in telkin ve irşadına mazhar olduğu
gibi, aynı zamanda Hz. Pir’in halifesidir. Bu itibarla, Fehmi Efendi Hazretleri mazhar olduğu bu irşad irfaniyetiyle ‘Rabbimize hamd olsun, Hz.
Pir’in şahsında zahir olan meslek-i Resul irşadıyla, cehalet ve zanlardan
oluşan, cümle şüphe ve tereddütlerden kurtulup, kamil bir imanla
huzura / felaha kavuştuk ve insan-ı kamil makamına ulaştık.’ diyor.
Çünkü iman-ı taklit ve iman-ı istidlal ehli olup, meslek-i Resul irşadıyla
kamil bir imana ulaşmayan bir kimse, daima şüphe, tereddüt ve zan
içinde olur. Allahualem.
481
Hak nasib etti ol Resul’ün gördük yüzünü
Sürmeler çektik gözümüze izin tozunu
Görür gözümüz ol toz ile mahbub yüzünü
Fesalli ala seyyidina ali Muhammed
Fesalli ala mürşidina Şah-ı Velayet
Kelime-i şehadet “Eşhedüen lailaheillallah ve eşhedü enne
Muhammeden abduhu ve Resuluhu / Ben şahidim ki, Allah’tan başka
ilah yoktur, ben şahidim ki Hz. Muhammed Allah’ın elçisi ve kuludur.”
demektir. Şahadet demek, müşahede etmek, görmek demektir. Daha net
bir şekilde kelime-i şahadeti ifade edersek “zahir,batın cümle hislerimle
ve Görüyorum ki, Allah’tan başka ilah yoktur, görüyorum ki, Hz.
Muhammed Allah’ın elçisi ve kuludur.” demektir. Bu konuda Yunus
Emre Hazretleri:
Gel ey kardeş Hakk’ı bulayım dersen
Bir kamil mürşide varmadan olmaz
Resul’ün cemalin göreyim dersen
Bir kamil mürşide varmadan olmaz
diyor. Kulun Rabbini ve Hz. Resulullah’ı görüp müşahede etmesi, ancak
mürşid-i kamilin meslek-i Resul telkin ve irşadı olan daim zikir ve
meratib-i tevhid keşfi marifetiyle mümkündür. Çünkü meslek-i Resul’ün
telkin ve tarifi, Hz. Resulullah’a aittir.
Bu itibarla, meslek-i Resul-ü Melamiyye yolu, Hz. Resulullah’ın
yolu olup, telkin olunan meratib-i tevhid irfaniyeti ise, o yolun tozudur.
Bu irfaniyet tozu, cümle ihvanın ve ehl-i kemalin gözünde sürmedir.
Onlar, gözlerinin sürmesi olan meratib-i tevhid keşfi marifetiyle Rabbine
vasıl olup Rabbini müşahede ettikleri gibi, vücud-u nur-u Muhammed’i
müşahede edip görürler. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Allah
nasip etti, meslek-i Resul-ü Melamiyye irşadına mazhar olduk. Zikr-i
daim ve tevhid mertebelerinin irfaniyetiyle gözümüz, Hakk’ın mahbubu /
sevgilisi olan elçinin, yani Hz. Resulullah’ın yüzünü gördü.’ buyuruyor.
Allahualem.
Gel ey Talibi sen de oku ilm-i esrarı
Kamili ikrar edenlerin kalmaz gümanı
Pervaneye bak nice atar ateşe canı
Fesalli ala seyyidina Muhammed
Fesalli ala mürşidina Şah-ı Velayet
482
İlm-i esrar, meslek-i Resul-ü Melamiyede tahsil edilen ilm-i tevhid-i
hakiki irfaniyetidir. Hiç kimse tevhid-i hakiki irfaniyetini, kendi kendine
kitaplardan veya ilm-i zahir mekteplerinden asla öğrenemez. Tevhid-i
hakiki irfaniyeti ancak ve ancak zamanın manevi evladı Resulu olan,
mürşid-i kamilinin irşadıyla hasıl olur. Bir kimse zamanında mürşid-i
kamili bulup da onun irşadıyla aydınlanmazsa mevcuttaki Hakk’ın varlığına vasıl olamaz ve vücud-u nur-u Muhammed’e ulaşıp onu göremez.
Bu itibarla, kulu mevcuttaki Hakk’ın ve Hz. Resulullah’ın müşahedesine ulaştırmayan, tüm anlayış ve bilgiler gümandır / boştur. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri, kendini muhatap ederek bizlere ‘Ancak
evladı Resul’u manevi olan mürşid-i kamilin varlığını kabullenip, onun
irşadıyla tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olanların gümanı kalmaz ve
ancak onlar Hakk’a kavuşup, vücud-u nur-u Muhammed’in müşahedesine mazhar olur diyor. Ve devamla pervanenin tereddütsüzce,fütursuzca
ve cesaretle varlığını ateşe attığı gibi sen de zamanındaki mürşid-i kamili
bulup, onun irşadındaki marifet ve kemalata teslim ve sadık ol. ‘Selam,
efendilerin yücesi olan evlad-ı Resul’e! Selam, velayet irşadıyla zahir
olan mürşitlerin imamına, şahına!’ diyor.
483
*
*
*
103
Ağlama gönül ağlama
Can u ciğerin dağlama
Boş yere gönül bağlama
Gel beru ey can gel beru
İç dest-i Haydar’dan dolu
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de “Ben cinleri ve insanları ancak
bana ibadet etsinler diye yarattım.” (Zariyat, 56) buyurmuştur. İbadet
edene abid denir. Abid kul, ibadet ise kulluk demektir. İnsanın yaradılışının yüce gayesi, yaratıcısını bulup ona kavuşmasıdır. Kul, bu yüce
gayeye ulaşmaya müsait olarak yaratılmıştır. Gayriyet; Hak’tan başka
olanlar, yani masivadır ki, kulun yaratıcısına kavuşması kendisinin yüce
menfaati olmasına rağmen, cehaletle yaratıcının harici olan başka şeylerle, yani gayriyetle meşgul olup, gayriyetle dertlenir ve huzursuz olur.
Böylece kul, yaratıcısını bulma potansiyelini Hak’tan gayrı olanlara
harcar ve ağyar için ciğer dağlar, yani dertlere, belalara muhatap olur.
Demektir .
‘İç dest-i Haydar’dan dolu’ mısrasında anlatılana gelince: Doluyu /
kadehi yaşayan, diri olanın elinden iç, demektir. Haydar, ebedi diriliktir
ki, velilerin imamı olan Hz. Ali’nin lakabı olup, makam-ı velayet irfaniyetiyle irşad yapan zamanın mürşidi kamilidir. Çünkü onun irşadında Hz.
Ali’nin imam olduğu velayet marifeti mevcut olup her kim onun irşadıyla
aydınlanırsa oda haydar olup, ebedi dirilik keyfiyetiyle sarhoş olup
zevklenir. İşte Fehmi Efendi Hazretleri, gayriyetle meşgul olup, gayriyetle dertlenip de yaratıcısına kavuşamayıp huzursuz olan kimselere
hitaben: ‘Gayriyet olan boş şeylerle meşgul olup da ağlama. Boş, fani ve
geçici olanlara gönlünü bağlama. Gel, velayet irfaniyetinin zahir olduğu
her zamanda mevcut ve haydar olan mürşid-i kamilin meclisine, onun
irşadı olan doluyla / kadehle ebedi diriliğe erip sende haydar ol, ve daima
Hak’la Hak olma dirilik mazhariyetiyle sarhoş olup, zevkullaha ulaş!’
diyor.
Ara bul mürşid-i kamil
Dinle sözüne ol kail
Sakın bulunma sen gafil
484
Gel beru ey can gel beru
İç dest-i Haydar’dan dolu
Her zamanda mevcut olan mürşid-i kamili bul ve onun telkinine
riayet et, cehaletle hasıl olan gafletten daim zikirle uyanmaya bak. Ariflerden ve ehl-i kemalden yüz çevirmek gafletine de düşme... Çünkü
Kur’an’da “Rabbini içten yalvararak ve gizlice sesini yükseltmeden
sabah akşam zikret, gafillerden olma.” (Araf, 205) “Benliğini / kendini
sabah akşam Rabbinin yüzünü / vechini isteyerek ona yalvaranlarla
beraber tut / ol. Eğreti dünya hayatının süsünü isteyerek, gözlerini
onlardan kaydırıp uzaklaştırma ve sakın kalbini zikrimizden gafil koyduğumuz boş arzularına uymuş kişiye boyun eğme / uyma…” (Kehf , 28)
buyrulur.
Anla seni sen, sen nesin
Cahil değilsin hem nesin
Kaldır o varlık perdesin
Gel beru ey can gel beru
İç dest-i Haydar’dan dolu
Kur’an-ı Kerim’de “Kendini / nefsini bilmeyenden başka kim
İbrahim dininden / Hanif milletinden yüz çevirir….” (Bakara, 130) buyrulmuştur. İbrahim dini, tevhid dinidir. Hanif milleti ise, ehl-i tevhid
demektir. İşte bu ayet beyanından anlaşıldığı gibi, kendini / nefsini ehl-i
tevhid olanlardan başkası bilmez, ancak tevhid-i hakikiye mazhar olanlar
bilir. Hz. Peygamber Efendimiz “Kim nefsini / kendini bilirse o, Rabbini
bilir.” diyor. Bu itibarla, en büyük cehalet, kulun kendini bilmemesidir.
Her kim ki tevhid-i hakiki irfaniyetine mazhar olur da kendini bilirse
Rabbini bilir, Rabbine arif olur. Yine ancak böyle arif bir kul cehaletle
kendinin zannettiği nisbet varlığının Cenab-ı Hak’la kendi arasında nasıl
perde olduğuna vakıf olur ve o varlık perdesini meratib-i tevhid keşfi
irfaniyetiyle kaldırır. Allahualem.
Mürşide uydur izini
Kulak ver dinle sözünü
Ayırma ondan gözünü
Gel beru ey can gel beru
İç dest-i Haydar’dan dolu
485
Kamil olan mürşidin izi, onun telkinidir. Cümle arifler ve ehl-i
kemal, mürşid-i kamilin telkin ve irşadıyla irfaniyete mazhar olmuşlardır.
Kamil olan bir mürşidin telkinatı, Hz. Resulullah Efendimizin temiz
ahlakı olan şeriat ahkamı, daim zikir ve meratib-i ilahidir, ki bu telkin
kamilde emanettir ve ancak ehil olanlara telkin ve tarif eder. Her kim ki,
kamil mürşidin tarif ettiği telkine sadakat göstererek riayet ederse, irfaniyete mazhar olur ve o da arif ve ehl-i kemale karışır.
Mürşid-i kamilin telkinine hem salik, hem de telkini yapan mürşit
uymak zorundadır. Gerek salik, gerekse telkin eden mürşid, tarif edilen
telkine uyarlar ve riayet ederlerse istifade ederler, riayet etmezlerse
mürşid de salik de istifade edemezler ve irfaniyetten, kemalattan mahrum
olurlar. Telkin ve tarife uymayan ne o mürşidde, ne de salikte irfaniyet ve
kemalat hasıl olmaz. Bunu beyanla Kur’an-ı Kerim’de: “…Kim ahdini / bey’atını
bozarsa, döneklik ederse, kendi aleyhine döneklik etmiş olur. Kim Allah’a verdiği sözde
durursa, Allah ona büyük bir ecir / ödül verecektir” (Fetih, 10) Buyrulur. İşte bu itibarla
‘Mürşid-i kamilin sözünü, telkinini dinle, gözünü aç ve ona uyup riayet
et.’ buyruluyor
İç aşk şarabın mestan ol
Yüzün yere sür yeksan ol
Bul sırr-ı tevhid irfan ol
Gel beru ey can gel beru
İç dest-i Haydar’dan dolu
‘İç aşk şarabını mestan ol’ sözü; tevhid-i ef’al, tevhid-i sıfat mertebelerinin keşfinden hasıl olan irfaniyet zevkiyle sarhoş ol, demektir.
Çünkü tevhid-i sıfat, aşk mertebesidir. Tevhidin sırrı; kulun, kendine ve
cümle aleme nisbet ettiği cümle varlığın yokluğunda Rabbinin mevcudiyetinin keşfi irfaniyetine ulaşmasıdır. Bu keşif ve irfaniyete ulaşmak için
gayret et, ariflerle, ehl-i kemalle sohbet et, onlara müşküllerini sor, müşküllerin çözüldükçe irfaniyete mazhar olursun. Ar edip, ehl-i kemalin
suretlerine bakıp kendini beğenerek onlardan uzak durma. Ehl-i kemalin
belki rütbeleri yoktur, zengin de olmayabilirler, bu alemde ehl-i nefsin
değer verdiği mevki, makam, şöhret vb. şeyler onlarda olmayabilir. Sen
ehl-i nefs gibi hareket edip de arif ve ehl-i kemalden uzak olma, onlardaki irfaniyetten istifade etmek için eğil, tenezzül et ki; sen de aşk ehli
olup, nisbet varlığının fenasıyla yüzün yer ile yeksan olsun. O zaman sen
de arif olup, tevhid-i hakiki sırrına ulaşırsın. demektir.
Sen güle karşı bülbül ol
Dal bahr-ı aşka mecnun ol
486
Cemal-i yare meftun ol
Gel beru ey can gel beru
İç dest-i Haydar’dan dolu
Gül, Hz. Resulullah Efendimizi remzeder. Çünkü Hz. Resulullah’ın
teri gül gibi kokardı. Bu itibarla gül koklamak, sünnet olarak kabul
edilmiştir. Bülbül ise gülün aşığı, tutkunudur. Bülbülün bütün gayreti,
gülün dalında gülle beraber olmaktır. Meslek-i Resul-ü Melamiye’nin
marifet ve kemalatı, Nur-u Muhammed’in zuhuru olduğundan, sen de
Meslek-i Resul’e dahil olup, Nur-u Muhammed gülünün bülbülü ol.
Bahr-ı aşk, aşk denizi demektir. İlahi aşkla aşık ol, yani ilahi sevgilinin
mecnunu olup, ağyar muhabbetiyle meşgul olma, cemal-i yarla, yani
ilahi sevgilinin güzel yüzünü gösterdiği meratib-i tevhid keşfi irfaniyetiyle zevkullaha mazhar olup, bu zevkin meftunu, bağımlısı ol...
Fehmi gönülden kıl zarı
Bülbül isen bul gülzarı
Etme boşuna efganı
Gel beru ey can gel beru
İç dest-i Haydar’dan dolu
Gülzar, gül bahçesidir. Nur-u Muhammed’in zahir olduğu meclistir.
Çünkü o meclis, evlad-ı Resul-ü manevinin meclisidir. O meclisteki
evlad-ı Resul’ün her biri gül koktuğu için onların bulunduğu yer
gülzardır, yani gül bahçesidir. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri,
kendini muhatap ederek bizlere ‘Gönlünüzdeki yüce gaye ve arzu, evladı Resul meclisini bulmak ve evlad-ı Resul’e dahil olup Nur-u Muhammed’in bülbülü olmak olsun. Bunun dışındaki hevesler, arzular boştur,
faydasızdır.’ buyuruyor.
487
*
*
*
104
Geçtim mülk-i fenadan gönlüm Allah’a döndü
İçtim ab-ı bekadan gönlüm Allah’a döndü
Mülk-ü fena; geçici, fani olandır. Yani Hak’tan gayrı olan her
şeydir. Ki, bu görünen tabiat alemi, unsur beden, mal, mülk, evlad,
kardeş, ana, baba vb. hep geçicidir. Kulun nefsi, işte bu geçici fani olan
değerlere meyillidir. Bunlardan meydana gelen zevk-ü sefa nefse hoş
gelir ve kul ahiretini dahi bu zevkü sefa ile kaydedip, amel cennetinde
nefsine hoş gelen bu lezzetlerle lezzetlenmeyi bekler ki, onun kulluğunun
dünya ve ahiret gayesi, nefsini fani olanlardan lezzetlendirmek olur. İşte
bunların hepsi kulu Hak’tan uzaklaştıran geçici, fani olan değer ve
mülktür.
Ab-ı beka ise, ölümsüzlük suyu demektir. Bu sudan içenler ölümsüzlüğe kavuşup beka bulurlar. Beka ise geçici ve fani olmayıp, cümle
alemlerde mevcut olan Allah’ın ebedi varlığıdır. Bu itibarla ab-ı beka,
yani ölümsüzlük suyu, ab-ı tevhid-i hakiki irfaniyetidir ki, her kim, zikr-i
daim uyanıklığıyla bu irfaniyete mazhar olursa, ancak o kul, yaradılışının
yüce gayesine ulaşıp Rabbine vuslat eder ve Rabbin ebedi baki olan varlığıyla var olup yaşar ve beka bulur. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ben mülk-ü fenadan geçtim, yani geçici fani olan heveslerden uzaklaştım, ab-ı beka olan daim zikir ve tevhid-i hakiki keşfi irfaniyetiyle
gönlüm, cümle eşyada mevcut olan Allah’a döndü, yani mevcut ve
ölümsüz olan Hakk’a vuslata yöneldi.’ diyor.
Kalbim sazı çalıyor ruha neş’e veriyor
Cümle aza Hak diyor gönlüm Allah’a döndü
Kur’an-ı Kerim’de “Gerçek müminler ancak o kişilerdir ki; Allah’ı
zikrettiklerinde kalbleri titrer…” (Enfal, 2) buyrulur. Başka bir ayette ise
“İnananların kalbleri zikrullah ile tatmin olur; gözünüzü açın, kalbler
ancak zikrullah ile mutmain olur.” (Ra’d, 28) beyan edilir. Kalbin sazı
demek, kalbi zikir demektir.
Demir Ali Efendi “Kalb bir ülkenin başkenti gibidir. Nasıl ki başkentte alınan kararlar, ülkenin diğer şehirlerinde de geçerli ve bağlayıcı
oluyorsa, kalbdeki hakimiyet her ne ise, vücudun diğer azalarına tesir
488
eder ve cümle azalar kalbdeki o hakimiyete uyar.” buyurdular. İşte
kalbin sazı, kalbdeki zikrullahtır. Ki, kalbi zikir zikr-i daimi hasıl eder ve
Kalbinde zikr-i daim hasıl olan kul, zikrullahın zevkini vücudunun
tamamında hissederek zevkullaha ulaşır.
Hz. Pir Efendimiz “Her kim ki zikr-i daime sadık olursa, zikrullah
tesiriyle, zakir/anan, zikir/anmak, mezkur/anılan hepsi bir olur.” buyurmuşlardır.
Ben aşığım ezelden ta ‘elestü’ bezminden
Ol dem ‘beli’ dedim ben gönlüm Allah’a döndü
Cenab-ı Hak,kudsi hadiste “Ben gizli bir hazine idim bilinmekliğimi
muhabbet ettim, halkı halk ettim.” Buyuruyor. Muhabbet, Arapçadır,
muhabbetin Türkçe karşılığı ise, sevgi ve aşktır. Aşk, sevginin şiddetlisine denir. Bu itibarla Cenab-ı Hak, kendi zatı tekliğinden yarattığı cümle
alem-i halkı aşkla yarattı. Ve yaratılan her şeyde muhakkak aşk vardır,
herkes aşkın tesir ve cazibesiyle yaşayarak aktivite, faaliyet üretir. Bu
itibarla kulun her faaliyetinin temeli muhakkak aşktır. Mesela ticaret
yapar, temeli sevgidir, sanat üretir temeli sevgidir, karşı cins arar, çoluk
çocuk arar, siyaset yapar, rütbe arar vb. her türlü faaliyetin temeli
sevgidir, aşktır. Fakat bu aşk, her insanın yaradılışıyla beraber mazhar
olduğu, doğasında ve tabiatında olan aşktır, ki bunlara ‘aşk-ı mecaz’
denir. Aşkı mecaz, Hak aşkından gayrı olan cümle sevgiler, muhabbetlerdir. Ki mecaz aşk, kulu Hakk’a kavuşturmaz. Kulu Hakk’a götürüp de
vuslat ettirecek olan aşk, aşk-ı ilahidir. İşte insanın doğasında olan mecaz
aşk, aşk-ı ilahiye dönüşürse ancak o zaman, o kul ilahi aşkla yaradılışının
yüce gayesine ulaşıp, Rabbine vuslat eder.
‘Elestü’ hitabı ise; ruhlar aleminde bütün ruhların muhatap olduğu
“Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” (Araf, 172) hitabıdır. Bu hitaba
herkes ruhlar aleminde muhatap oldu ve “Bela / evet Rabbimizsin, biz
şahidiz.” Demişlerdi. (Araf, 172) İşte ‘elestü bezmi’ denilen ahitleşme /
anlaşma budur. Fakat kul, ruhlar aleminden bedenlenip de yeryüzüne,
yani şahadet alemine gelince, Cenab-ı Hak’la yapılan bu ahitleşmeyi,
anlaşmayı unuttu. Bunun için bu alemde cümle peygamberler ve veliler,
insanlara bu ahitleşmeyi hatırlatmak için tebliğ ve irşadda bulunurlar. Bu
itibarla, kamil olan mürşidin irşadı da işte bu hatırlatmadır ve ruhlar
aleminde yapılan elestü bezminin, ahitleşmesinin bu alemdeki tekrarıdır.
Her kim bu alemde kamil mürşidin irşadına mazhar olursa, o kimsede,
yaradılışından doğasında var olan mecaz aşk, zikr-i daim ve meratib-i
tevhid keşfi irfaniyetiyle Allah aşkına dönüşür. Ve o kul arif olur ve her
489
tecellide Rabbini müşahede eder ki, bu müşahede aynı zamanda kulun,
Rabbine evet / beli diyerek şahit olmasıdır. Allahualem.
Terk ettim ben izzeti buldu gönlüm zilleti
Nidem gayrı devleti gönlüm Allah’a döndü
İzzet; mevki, makam ve büyüklenmek demektir. İzzetle
büyüklenmek, insanın cehaletle kendisinin zannettiği nispet varlığından,
benliğinden hasıl olur. Allah, kendini beğenerek yürüyenlerden olmamamızı emrediyor. (İsra, 37, Lokman,18). Zillet ise, alçak gönüllülük
olup, büyüklenmemek, kibirlenmemektir. Ayette “…secde et ve yaklaş”
(Alak, 19) Beyan edilir. Hz. Peygamber Efendimiz ise “Kulun Allah’a en
yakın olduğu an, secde anıdır.” buyurmuştur. İşte zilletin en makbulü
secde halidir. Secdenin hakikati ise, kulun meratib-i tevhid keşfi irfaniyetiyle, nisbet varlığının yokluğuna ulaşmasıdır. Kul, ancak bu yokluk
irfaniyetiyle Rabbine vuslat eder. Rabbine vuslat ise, bir kulun fena /
yokluk zilleti ile mazhar olabileceği en büyük rütbe ve devlettir. İşte
böyle bir devlete mazhar olan Fehmi Efendi Hazretleri ‘Nidem gayrı
devleti gönlüm Allah’a döndü.’ diyor.
Ben bir sultan kuluyum ilm u irfan doluyum
Bildim ki ben faniyim gönlüm Allah’a döndü
Burada ifade edilen ‘sultan’ makam-ı uluhiyetin sahibi olan
Allah’tır. Her şey ve herkes, bilsin veya bilmesin, yaratılmış olmak itibariyle Allah’ın kuludur. Fakat herkes, bu kulluğunun mahiyet ve hakikatini bilmez. Kimileri, kulluk; abdest, namaz, oruç vb. ibadetlerden ibarettir, der. Kimi kalb temizliği der. Kimi şöyle, kimi böyle söyleyerek
kulluk anlayışını beyan eder.
Ruhu şad olsun, Kemal Zurnacı Hazretleri: “Kul, köle demektir.
Köle olanın malı, mülkü, ailesi ve kendi varlığı da olmaz. Köle, sadece
sahibinin emirlerine son derece dikkat eder. Fenafillah keşfiyle arif ve
kamil olan bir kimsenin de, köle gibi kendine ait nispet varlığı olmayıp,
ancak sahibi olan Allah’ın emir ve yasaklarına dikkatle riayet eder.”
buyurdular. İşte hakikatte kul, fenafillah olup yokluğu bulmuş olan ve
Allah’ın emir ve yasaklarına kesinlikle riayet eden kimsedir. Miraç’ta,
Hz. Peygamber Efendimizin Cenab-ı Hak’a “Senin hazinelerinde
olmayan bir hediye getirdim.” demesine karşılık; Cenab-ı Hak “Nedir o
bana getirdiğin hediye?” diye sorunca, Hz. Resulullah “Ya Rab, hazinelerinde olmayan tek şey yokluktur, ben işte senin hazinelerinde olmayan
490
yokluğumla geldim.” buyurmuştur. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri de ‘Alemlerin sultanı olan Allah’ın varlığından gayrı varlık olmadığına, kendimin ve cümle alemin faniliği / yokluğu irfaniyetiyle, arif
oldum.’ buyuruyor.
Oldum bir pir’e bende etti beni perverde
Kalktı aradan perde gönlüm Allah’a döndü
Pir, kamil olan mürşittir. Ancak kamilin telkin ve irşadıyla, Rabbi ile
kul arasındaki cehil ve zan perdesi kalkar. Bunu beyanla Fehmi Efendi
Hazretleri; mürşid-i kamili bulup, onun telkin ve irşadına mazhar olmuş
ve o irşadla Rabbi ile arasında hiç bir perde kalmadığı için, gönlüm
Allah’a döndü, diyor. Çünkü kamilin irşadı, zikr-i daim uyanıklığı ve
meratib-i ilahi telkinidir.Ancak bu telkin keşfi irfaniyetiyle,kulla Rabbi
arasındaki perde kalkar ve kul Rabbine vasıl olup, onu daima müşahade
eder.
Ben Fehmi’yim üftade bunda geldim irfane
Ko desinler divane gönlüm Allah’a döndü
Üftade, tenezzül düşkünlüğüdür. Tenezzülün en alası, kulun
fenafillah keşfi irfaniyetiyle yokluğa ulaşmasıdır. Fehmi Efendi, ‘Benim
kulluğum, nispet varlığımın fenasıdır / yokluğudur; ben bu yoklukla
irfaniyete ulaştım.’ buyuruyor. Fakat Fehmi Efendi gibi ehl-i kemal olan
ariflerin bu anlayış ve halleri, halk-ı aleme acayip ve ters geldiğinden,
onları divanelikle, aykırılıkla, sapkınlıkla itham ederler. İşte böylelerine
hitaben Fehmi Efendi Hazretleri ‘Onlar bana divane ve her ne derse
desin, benim gönlüm Allah’a döndü, yani Rabbimle vuslata ulaştı.’ diyor.
Melamilik ‘halkın kınamasına aldırmamak’ olarak da ifade edilir, ki
doğrudur. Çünkü Melamiler; halkın değil, Hakk’ın dediğinden başka
yapmamaya dikkat ederler. Onlar, Hakk’ın emir ve yasaklarına, ne eksik
ne fazla aynen riayet ettikleri gibi, bunların hakikat ve mahiyetlerini yerli
yerinde açıklarlar. Melamilerin imanı iman-ı kamil olduğundan, onlar
daima Hakk’a vuslat irfaniyetiyle yaşarlar. İşte halk, Melamilerin bu hallerini dedikodu ederek kınar, fakat onlar da ayette ifade edildiği gibi
“Kınayanın kınamasına aldırış etmezler.” (Maide, 54).
Onlar daima Hakk’ı gözetirler. Çünkü onların kullukları, Muhammedi bir kullukla Hak’tan ayrı olmamaktır. Kur’an-ı Kerim’de
“Muhammed Allah’ın Resulüdür. Onunla beraber olanlar, inkarcılara
karşı çok çetin, kendi aralarında çok merhametlidirler. Sen onları rüku
eder, secdeye kapanır halde görürsün, Allah’tan bir lütuf ve hoşnutluk
491
ister dururlar. Görünüşlerine gelince yüzlerinde secde eseri vardır …”
(Fetih, 29) buyrulur.
İşte Melamilerin kulluğundaki amaç ve hedef, bu ayette ifade edildiği gibi,her zamanda hazır ve mevcut olan manevi evlad-ı Resul’den
olup, Hz.Resulullahla bu alemde beraber olmak ve hiç ayrılmamaktır.
Vesselam .
*
*
*
105
Ariflerde ar olmaz hiç bir şeyden kahrolmaz
Kahrı lütfu bilmeyen hiç bir dem rahat olmaz
Ariflerde ar olmaz, sözüyle anlatılan şudur: Ar, perdedir ki, Cenab-ı
Hak’la arifin arasında perde olmaz, demektir. Kur’an’da “Onlara enfus /
kendinde ve afaklarında / kendinin haricinde ayetlerimizi göstereceğiz.
Ta ki, Hak ayan-beyan belli olsun / görünsün.” (Fussılet, 53) Buyrulur.
Arif, bu ayette ifade edilen mana ve hikmete mazhar olarak, gerek enfusunda, gerekse afakında Hak’tan gayrı görmeyendir. Kur’an’da “İş ve
oluşun tümü Allah’ındır…” (Ra’d, 31) “De ki; emir / iş ve oluş tümüyle
Allah’ındır…” (Al-i İmran, 154) buyrulur. Başka bir ayette ise “Her şey
yoktur, fanidir. Rabbin celal ve kerem yüzüdür var olan.” (Rahman, 2627) beyan edilir. İşte bunlar ve benzeri ayetlerden anlaşılıyor ki; ister
kahır, ister lütuf olsun, her bir tecelli Hak’tan gayrı olmayıp, Hakk’ın
zuhurudur, yani Hakk’ın zat-ı tekliğinden celal ve kerem isimleriyle
açığa çıkmasıdır. Kahır, ism-i celal tecellisidir. Kerem ise, ism-i cemal
mazharıdır ki, lütuf’ta cemal tecellisidir. Bu itibarla bizim kahır ve lütuf
olarak değerlendirdiğimiz olaylar,Rabbin celal ve cemalidir. Hakk’a arif
olmayanlar, sen yaptın, yok şundan oldu, bundan oldu, falanca bunu dedi,
şunu yaptı... zan ve anlayışıyla; cümle oluş ve faaliyetleri cehaletle
Hak’tan gayriye nisbet ederek üzülür, kahrolur ve hiç rahat edemez.
Halbuki hayır ve şerrin Allah’ın kudretinden meydana geldiğine
inanmak, imanın şartlarındandır. İşte kahır ve lütfun, hayır ve şerrin,
Allah’ın kudretinden olduğunu bilmek için daim zikir ve ilm-i tevhid
irfaniyetine mazhar olmak lazımdır. Ancak bu irfaniyetle kul, enfus ve
afaktaki tecellinin Hakk’ın zuhuru olduğuna ve hayrın da şerrin de
Allah’ın kudretiyle zahir olduğuna arif olur ve gayriyete kahır olup
üzülmekten kurtulur. Vesselam .
Hak diyen gafil olmaz siler kalbin kir kalmaz
492
Kişi nefsin bilmezse ol Hakk’a arif olmaz
Her azamızın bir yaradılış sebebi vardır. Kalbin yaradılış sebebi ise,
Cenab-ı Hakk’a mekan olmasıdır. Çünkü hadis-i kudside “Ben yerlere ve
göklere sığmam, ancak mümin kulumun kalbine sığarım.” buyrulmuştur.
Her insanın kalbi, Hakk’ı misafir etmeye potansiyellidir. Fakat bir kalb,
masiva / gayriyet sevgisiyle dolmuşsa, o kalb sahibi, Hak’ tan gafil olur.
Kalbteki masiva, gayriyet sevgisi olan kir ve pisliği temizleyecek olan
ancak kalbi zikirdir. Kur’an’da “İnananların kalbleri zikrullah ile tatmin
olur. Dikkat edin / gözünüzü açın, kalbler zikrullah ile mutmain olur.”
(Ra’d, 28) buyrulmuştur. Hz. Pir “Kalbi zikir; zikr-i daimi meydana
getirir.” diyor. Her kim ki, zikr-i daime mazhar olursa, o kimse gafletten
uyanır, gayriyet olan kir ve pisliğin muhabbetinden kurtulup, o kalbinde
muhabbetullahın hakim olduğu bir uyanıklığa ulaşır.
‘Kişi nefsin bilmezse ol Hakk’a arif olmaz’ sözünden maksat ise
şöyledir: Kulun Hakk’a arif olması için, nefsine yani kendisine arif
olması gerektir. Hadis-i şerifte “Kim nefsini / kendini bilirse, o Rabbini
bilir.” buyrulmuştur. Kur’an-ı Kerim’de ise “Kendini / nefsini bilmeyenden başka kim İbrahim dininden / Hanif milletinden yüz çevirir….”
(Bakara, 130) beyanı vardır. İbrahim dini, tevhid dini olup, Hanif ise
tevhid ehli yani muvahhid demektir. İşte her kim ki, zikr-i daim uyanıklığı ve tevhid-i hakiki irfaniyetiyle kendini bilirse, o kimse Hakk’a arif
olur. Her kim de daim zikirden ve makamat-ı tevhid irfaniyetinden
mahrum olursa, o kendini / nefsini bilemediği gibi, Rabbini da bilemez,
yani Hakk’a arif olamaz.
Çağır Allah’ı seste Allah de her nefeste
Can bülbülü kafeste ötmeyince şad olmaz
Allah’ı sesle çağırmak, cehri, yani dille ve yüksek sesle zikir yapmaktır. Camilerde, tekkelerde ve umuma açık olan yerlerde cehri, yani
dille, sesli olarak zikir yapılır. Dille yapılan cehri zikir, kulun yalnız
dilini uyandırır, vücudun diğer azaları ise, zikirden gaflet eder. Fakat
kalbi zikir, bütün azalara tesir ederek kulu gafletten uyandırır. Çünkü
kalb, merkezi azadır, ki merkezin uyanmasıyla vücut kafesini oluşturan
cümle azalar uyanır. İşte can bülbülü, kalbine her nefeste zikr-i daim
yerleşmiş olan saliktir,ki salikin kalbi zikrullahla tatmin olunca,o
muhabbetullahla zevklenerek mutlu ve şad olur, vesselam. Her nefeste
daim zikir, kalbi zikirsiz hasıl olmayacağından, kalbi zikre gayret et ki;
her nefeste daim zikire ulaş, buyruluyor.
493
Severim seni candan hiç çıkarmam gönlümden
Sana inanmayanlar iman-ı kamil olmaz
Zikr-i daim; masiva yani Allah’tan gayrı şeylerin sevgisini kalbten
uzaklaştırır, yerine Allah muhabbetini hakim kılar. Fehmi Efendi bunu
beyanla ‘Gönlümde daim zikirden hasıl olan muhabbetle seni seviyorum
ve seni hiç gönlümden çıkarmıyorum.’ diyor. Çünkü daim zikre mazhar
olan kul, her nereye gitse Allah der, nereye dönse Allah der ve hep
Allah’ladır. Hz. Pir “Zikr-i daim, hacc-ı ekber ve cihad-ı ekberdir.” diyor.
Daim zikirle, salikin gönlünde gayriyet / masiva muhabbetine yer vermemesi, cihad-ı ekberdir, yani büyük harptir. Salikin her nerede olursa
olsun, her nefeste zikrullah mazhariyeti ise hacc-ül ekber, yani büyük
hacdır. Çünkü hac, Beytullah’ı, yani evinde Allah’ı ziyarettir. Kalb
Allah’ın evidir ki, kalbinde zikr-i daim olan kul, her nerede olursa olsun,
her nefeste Allah’ı ziyarettedir, Vesselam.
‘Sana inanmayanın imanı kamil olmaz’ demek ise: Kamil mürşitten
talim edilen zikr-i daime iman etmeyen kimsede, zikrullah uyanıklığı
hasıl olmaz ve o kimse, tevhid-i hakiki irfaniyet ve kemalatına ulaşamaz,
demektir. Böyle kimseler ancak laf üretir ve tevhidin lafzıyla, yani kelimesiyle meşgul olur. Velhasıl bir kimseyi iman-ı kamile götürecek olan
mürşid-i kamil tarafından tarif edilen zikr-i daimdir. Bir kimse inanır da,
kamilin zikr-i daim telkinine mazhar olursa, o kimsenin imanı, iman-ı
kamile ulaşır. Eğer bir kimse zikr-i daim telkinine inanmazsa, o kimsenin
imanı, iman-ı kamile ulaşmaz, demektir. Allahualem.
Senden gayrı yok mabed kıblem sensin her cihet
Huzurum ile’l ebed senden gayrı yar olmaz
Mabed, ibadet yapılan yerdir. Ehli kitap olan Hıristiyanlar kiliseye,
Yahudiler havraya gidip, taç, hırka, cübbe gibi özel kıyafetler giyerek,
tahtta duran, elinde asa, tütsü mum vb. şeyler olan din adamlarıyla ibadet
yapabilirler.
İslam dininde ise, temiz olmak şartıyla, her yer mabettir. Yani bir
Müslüman herhangi bir özel kıyafet giymeden, özel mekan gözetmeden,
yeryüzünün her bir yerinde ibadetini yapabilir. Eskiden tekkelerde özel
kıyafetler giyen ve başında taç, takke veya sarık, elinde asa olup da, post
veya tahta oturarak zikir ve sohbet yapan şeyhler vardı. Bugün dahi bu
geleneği, bazı nakıs / eksik, kamil olmayan mürşidler, şeyhler, cemaat
önderleri veya onların vekil ve halifeleri devam ettiriyorlar. Bunlar özel
kıyafetler içerisinde, özel mekanlarda faaliyet göstermektedirler. İbadetin
ve zikrullahın, onların belirlediği özel kıyafetler ve özel mekanlarda
494
yapılmasının gerekli olduğunu, hatta bu kıyafet ve mekanların haricinde
zikir yapılamayacağını dahi ifade edenleri vardır. Bunlar, bir de bu hal ve
tavırlarını, ilgi alanlarına, etraflarına bir kemalatmış gibi empoze etmektedirler.
Fakat kamil olan mürşitten kalbi zikir telkinini alıp zikr-i daime
mazhar olanın, özel mabedi, özel kıyafetleri olmaz. O, yeryüzünün her
neresinde olursa olsun, nefes alabildiği ve yaşadığı her yerde ve her
nefeste zikreder. Onu hiç bir hal ve beşeri faaliyet, zikr-i daimden alıkoymaz. Hz. Pir’in “İki ayaklı tekke olunuz.” buyurduğu gibi, onlar iki
ayaklı tekkedirler. Çünkü Kur’an’da “Öyle erler vardır ki, ne bir ticaret
ne bir alışveriş onları Allah’ın zikrinden, namaz kılmaktan, zekat vermekten alıkoymaz…” (Nur, 37) Beyanı vardır. Bu itibarla zikr-i daim
saliki, her nereye dönerse, Allah deyip de başka bir şey söylemediği için,
daima Allah’la olur. Bunu beyanla Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri
“Zikir salikinin kıblesi “semme vechullah”tır/Allah’ın yüzüdür.” diyor.
Velhasıl zikr-i daime mazhar olan Fehmi Efendi, her nefeste ve her yerde
ibadet, Allah’a kulluk yaptığı için ‘Senden gayrı mabedim yok, sen
benim her tarafta, her cihette kıblemsin.’ diyor.
‘Huzurum ilelebet’ demek ise şöyledir: Hz. Pir “Zikr-i daim ehlinin
imanı, iman-ı huzurdur.” buyurmuşlardır. Çünkü zikr-i daim, dünya ve
ahiret dahil bütün alemlerde yapılabilen ve cümle alemlere mahsus olan
büyük ibadettir. Bu itibarla Kur’an’da “Kitaptan sana vahyedileni oku,
namazı yerine getir. Çünkü namaz çirkinliklerden ve kötülüklerden alıkoyar. Elbette ki zikrullah en büyük ibadettir…” (Ankebut, 45) buyrulmuştur. Namaz, oruç, hac, zekat vb. ibadetler, bu alemde ve unsur
bedenle yapmakla yükümlü olduğumuz ibadetlerdir. Bu alemden göçüp
de, unsur bedenimizden ayrılmamızdan sonra bu ibadetler yapılmaz.
Çünkü imtihan yeri bu alemdir. Her kim burada bu ibadetleri yaparsa,
ahirette mükafat ve ecre mazhar olur, yapmazsa cezaya, azaba muhatap
olur. Fakat zikr-i daim, cümle alemlerde yapılabilen büyük ibadettir.
Hadis-i şerifte “Allah bir kula bir çok nimetler verir fakat geri
alabilir. İki nimeti vardır ki, bir kuluna verdi mi geri almaz. Bu
nimetlerin biri zikrullahtır, hangi kulun kalbi zikrullahla kurulmuşsa onu
durdurmak Allah’ın şanından değildir. Diğeri ise, kul ile arasındaki perde
kalktı mı bir daha onu örtmek Allah’ın şanından değildir.” buyrulmuştur.
Velhasıl her kim ki, zikr-i daime mazhar olursa, onun imanı, iman-ı
huzurdur. Çünkü o, bu alemde ve cümle alemlerde, daim zikrullah uyanıklığıyla ebediyen, ilelebet Allah huzurunda olur. Vesselam.
Geldim vahdet ilinden zevki gitmez gönlümden
Ben bir garib bülbülüm kimse bana yar olmaz
495
Hadis-i şerifte “Gurbette garip olun.” buyrulmuştur. Garip, asıl
vatanından ayrı olan kimseye denir ki, onun hali gurbetliktir. Allah,
cümle halk-ı alemi zat-ı tekliğinden yaratmıştır. Bu itibarla yaratılmış
olan her şeyin aslı Hakk’ın varlığı olup, Hak, her şeyin vatan-ı
asliyesidir. İşte hadis-i şerifte ifade edilen, siz bu alemde yaşarken,
Hakk’ın varlığından zahir olduğunuzu bilin ve asıl vatanınızın Cenab-ı
Hak olduğunu bilerek yaşayın, demektir. İşte böyle bir irfaniyete mazhar
olan Fehmi Efendi Hazretleri ‘Geldim vahdet ilinden, zevki gitmez gönlümden, ben vatanından ayrı bir garip bülbülüm, kimse bana yar olmaz.’
diyor. Zikr-i daimin zevki, vahdet ilinin zevkidir, yani zevkullahtır. Bir
kimse vahdet zevkiyle bülbül gibi her nefeste Allah derse, onun halini
kimseler bilmez ve kimse ona yar olmaz. Çünkü zevkullaha mazhar
olanın vatanı da, dostu da, yari de, Allah’tır. Vesselam.
Ben Fehmi’yim ar etmem kuş gibi karar etmem
Bu kafesten uçarım hiç beni gören olmaz
Kuşların kararı, kapasitelerine göre belli bir yüksekliğe çıkabilmeleri
ve belli bir mesafeye kadar uçabilmeleridir. Kafes ise, kulun cehaletle
var zannettiği cümle alemin ve kendi nisbet varlığıdır. Bu alemde ve
cümle eşyada mevcut olan Rabbine kavuşmayan her kul, bu nispet varlık
kafesindedir. Bunlar, bu alemdeki ve ahiretteki kulluğunu nefsinin tabiattan aldığı lezzetlerle kayıtladıklarından, bu alemde ve ahirette nisbet
varlık kafesinde yaşarlar. Kulun cehaletle var zannettiği nisbet varlık
zanları, onun kafesinin hudutları ve kararı, yani menzili olur. Bu itibarla
bunlar nisbet varlık kafesinden çıkamazlar, makam-ı insana
yükselemeyip, insan-ı kamil olamazlar. Böylece yaradılışının yüce gayesi
olan Rabbine vuslattan mahcup ve mahrum kalırlar.
Fakat her kim ki, mekteb-i irfana dahil olur da, kendine ve aleme,
cehaletle nispet ettiği varlıklardan, zikr-i daim ve tevhid mertebelerinin
keşfi irfaniyetiyle kurtulursa; o nisbet varlık kafesinden çıkarak, ruha,
yani ikilik kabul etmeyen Bir’liğe yükselir ve Rabbine vuslat eder. Bunu
beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Benim menzilim, kafesin içindeki
kuşlar gibi belli mesafe ve mekanla kayıtlı değildir. Ben zikr-i daim ve
meratib-i tevhid irfaniyetiyle cümle nispet varlık kafesinden kurtulup,
Cenab-ı Hakk’ın hudutsuz, ebedi varlığına ulaştım, benim mazhar
olduğum bu hal ve irfaniyet keyfiyetini, nisbet varlık kafesi içinde yaşayanlar bilemez, göremez.’ diyor.
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
496
*
*
*
106
Mekteb-i irfana erdi yolumuz
‘Sümme dena fetedella’ okuruz
Şer’i paka var mıdır hilafımız?
Bir nazar et göresin erkanımız
Mekteb-i irfan; mürşid-i kamilin mazhar olduğu seyr-i sülukun
telkin ve irşadıyla hasıl olan irfaniyettir. Kuran’da: “Sümme dena fetedella / sonra iyice yaklaştı ve sarktı...” (Necm, 8) buyrulur ki, bu ayetler
Hz. Peygamber Efendimizin miraçta Hakk’a olan yakınlığını beyan eder.
Bu ayetlerin bu gün bize olan hitabı ise şöyledir: Ehl-i kemalin
Hakk’a yakınlığı iki neşe ve hal iledir ki, biri ayette “sümmedena” olarak
beyan edilen kurb-u feraiz, yani kulun Hakk’a farz yakınlığıdır. Bu
yakınlıkta, kulun müşahedesinde kesret yani halk batın olup, Hak
zahirdir. Diğer yakınlık ise, ayetteki “fetedella” beyanı olan kurb-u
nevafil yani nevafil yakınlığıdır. Bu yakınlıkta kulun müşahedesinde
vahdetin zuhuruyla hasıl olan halk kesreti zahir olup, Hak ise batındır. Bu
yakınlık aynı zamanda, kulun vahdetin kesretini müşahede etmesiyle
ulaştığı fark marifetidir. İşte ehl-i kemal olan ariflerin hali, ya vahdetin,
ya da kesretin zahir olduğu bu hallerdir. Bunu beyanla Fehmi Efendi
Hazretleri ‘Bizim mekteb-i irfandaki tahsilimiz, tedrisimiz Kur’an’ın
“sümme dena fetedella” beyanının sırr-ı mahiyeti olan, kulun Allah’a iki
yakınlık halinin keşfi marifetidir.’ diyor.
Şer-i pak, dinin tertemiz olan şeriatı, yani zahir yönü demektir.
Allah’ın, kulların yapmasından razı olduğu emirler ve yapılmasından razı
olmadığı yasaklarıdır.
Şeriat ahkamını dört temel delil teşkil eder: Birincisi Kur’an’dır.
İkincisi Hz. Peygamber Efendimizin sünnetidir. Üçüncüsü, icma-yı
ümmettir, yani Kuran’a ve sünnete ters olmayıp, Kur’an ve sünnetle
çelişmeyen alimlerin çoğunluk ittifakı ve toplumun genel kabulleri
demektir. Mesela, Mevlid-i Şerif okunması gibi uygulamalardır. Dördüncüsü ise, kıyas-ı fukuhadır; yani alimlerin, hukukçuların Kur’an’la,
497
sünnetle ve icma-yı ümmetle çelişmeyip, mukayeseyle toplumun ihtiyaçlarına göre verdiği fetvalarıdır.
Kamil olan bir mürşidin en evvelki telkini, Allah’ın emirlerine ve
yasaklarına riayet ve Hazreti Peygamber Efendimizin güzel ahlakıyla
ahlaklanılmasıdır. Bu itibarla kamilin en evvelki telkini olan, pak
tertemiz şeriat ahkamına riayet eden saliklerde ancak mekteb-i irfanın
kemalat ve irfaniyeti hasıl olur. Yoksa bir salik tertemiz olan ahkamı
şeriata uymazsa, o salikte mekteb-i irfanın kemalat ve marifeti asla hasıl
olmaz. Bu konuda Niyazi Mısri Hazretleri “Hakikat nurdur, onun ziyasıdır şeriat / Ziya olmazsa nuru da yok bil / Hakikatin kıyasıdır şeriat.”
diyor. Hz. Pir ise “Şeriatsız ne tarikat ne de hakikat olur. Şeriata muhalif
olan tarikata ve hakikate dahi muhaliftir. Çünkü şeriat beyan-ı
ilahiyedir.” buyurmuştur. Velhasıl Fehmi Efendi Hazretleri, bu beyitlerde
meslek-i Resul-ü Melamiyye’ye şüpheyle bakanlara hitaben: ‘Zanla ve
onun bunun lafıyla hareket etme, gel bizim hal ve anlayışımızı bize
sorarak tetkik et, kafandaki zan ve müşküllerin çözülsün. Böylece Hz.
Peygamber Efendimizin pak, tertemiz şeriatı ile hiç bir ihtilaf ve çelişkimizin olmadığını anlayıp görürsün.’ diyor.
‘Yezkürunallahe’ nin devranıyız
Her nefeste zikrinin agahıyız
Zatının şem’ine hep pervaneyiz
‘Fezküruni’ ayetin mazharıyız
Bazı kimselerin demesiyle veya herkesin kendine göre yaptığı tesbihat ve virdler vardır. Özellikle kamil olmayıp, geçmişteki ehl-i kemal
büyüklerinin isim ve unvanlarıyla faaliyet gösteren nakıs / eksik mürşitlerin, önderlerin veya onların vekillerinin, çeşitli rakam ve adetle yapılmasını söyleyip telkin ettikleri virdler ve tesbihatlar vardır. Bunlar,
yapılan bu tesbih ve virdlerin, kulu yaradılışının yüce maksadına ulaştıracak olan zikrullah olduğunu zannederler. Halbuki Kur’an’da “…bilmediklerinizi size öğreten Allah’ı, size öğrettiği gibi zikredin.” (Bakara,
239) Buyrulur. Cenab-ı Hak, kendisinin nasıl ve ne şekilde zikredilmesini, yani zikrullahın nasıl olduğunu bize Kur’an’ın “Ellezine Yezkürunallahe kıyamen ve ku’uden ve ala cünubühim…/ Onlar ayakta iken,
oturur iken ve yatar iken Allah’ı zikrederler.” (Al-i İmran, 191). “…
ayakta iken, oturur iken, yatar iken Allah’ı zikredin…” (Nisa, 103) ayetleri ile apaçık bir şekilde beyan ediyor. Bu itibarla Allah’ın Kur’an’da bu
ve benzeri ayetleriyle bize emrettiği zikrullah; ayakta, oturarak ve
yatarak yapılan zikrullahtır. Yine Kur’an’ın, bize örnek olarak gösterip
de methettiği ehl-i zikir; Allah’ı ayakta, oturarak ve yatarak yani her
498
zamanda, her yerde, her pozisyonda ve her nefeste zikredenlerdir. Çünkü
nefesi olupta yaşayan bir insan, ya ayaktadır, ya oturur ya da yatar. Başka
bir pozisyonu olur mu? Olmaz. Bunu beyanla Mevlid sahibi Süleyman
Çelebi Hazretleri “Her nefeste Allah adın de müdam” buyurur. Velhasıl
“yezkürunallahe” nin devranıyız, demek; Kur’an’da örnek gösterilen ehli zikrin meclisine dahil olup, Hakk’ın emri olan zikrullaha mazhar olduk
demektir.
‘Zatının şem’ine hep pervaneyiz’ sözünden maksat ise, zat-ı ilahiye
vuslat keşfi irfaniyetinin talipleriyiz, demektir. Devranımız yani kulluk
amacımız, zikr-i daim uyanıklığıyla Hakk’ın zatına vuslat etmektir. Bu
yüce amaç doğrultusunda biz, pervane gibi fütursuz ve cesuruz, demektir.
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de “fezküruni ezkürküm…/ siz beni zikredin, ben de sizi zikredeyim…” (Bakara, 152) buyuruyor ki, hangi kul
zikr-i daime mazhar olursa, bu ayetin emrini yerine getirmiş olur. Ehl-i
kemal “Zikrullah zakirde galip olursa, o galibiyette, zikreden, zikir ve
zakir Bir olur.” buyurmuştur. Bu mevzu başka bir itibarla ise şöyledir,
tevhid-i hakiki irfaniyetiyle kul, kendi yokluğunda zahir olan Rabbine
kavuşursa, o kulun yokluğunda Hak zahir olur. Ki, yokluğuyla kul Rabbini, Rabbi ise tecellisiyle kulunu zikretmiş olur. Vesselam.
Şeş cihetten görünür dildarımız
Bahr-ı ummandan çıkar dürdanemiz
Nice keşf olur bizim esrarımız
Kenz-i mahfiden doğar irfanımız
Kenz-i mahfi, gizli hazine demektir. Kudsi hadiste “Ben bir gizli
hazine idim, bilinmekliğimi muhabbet ettim ve halkı yarattım.” buyrulmuştur. Hz. Pir, bu kudsi hadisi “Ben süver-i malumatla zahir idim,
bilinmekliğimi muhabbet ettim, halkı yarattım.’ olarak yorumlamıştır.
Yani Cenab-ı Hak, zahirde suretlerle biliniyordu, fakat tevhid-i hakiki
irfaniyetiyle bilinmek istediği için, kendinin Hakk’el yakın bilinmekliğini
halk ederek yarattı. Ki, bu yaradılış ehl-i tevhid-i hakiki ve onların keşfi
irfaniyetiyle halen devam etmektedir.Yani bu yaradılma; zikr-i daim
uyanıklığı ve meratib-i ilahinin keşfi marifetiyle bu alemde ve her
zamanda olmaktadır. Bu itibarla ‘kenz-i mahfiden doğar irfanımız’ buyrulması; bizim irfaniyetle olan aydınlığımız, daim zikir uyanıklığı ve
Allah’ın mertebelerinin müşahedesinden doğarak, hasıl olup yaratılır,
demektir.
Bu irfaniyet, çok kıymetli, eşsiz bir mücevherdir ki, bu mücevher
ancak bahr-ı umman olan kamil bir mürşitte bulunur ve ancak onun irşadıyla zahir olup açığa çıkar. Büyüklerimiz “Hiç bir deniz, mücevherini
dalgalarıyla kıyıya atmaz, fakat dalgıcın dalmasını da engellemez.”
499
Demişlerdir. Yani bir mürşid eğer kamil ise, benim irfaniyetim şöyledir,
ben kamilim, gelin sizi irşad edeyim gibi sözler söylemez. Kemalat ve
marifetini bu şekilde açığa vurmaz. Ancak, dalgıcın dalarak denizden
mücevher çıkarması gibi, Kamili bulan Allah dertlileri ve talipleri, ona
müşküllerini sorar. Kamil de bu suallerin sorulmasını engellemeyip,
marifetle o sorulara cevap verir. Ki, müşkülleri cevaplandığı nispette
dertliler ve talipler aydınlanarak, tevhid-i hakiki irfaniyet mücevherine
mazhar olup arif ve kamil bir insan olurlar. İşte bu irfaniyetten mahrum
olanlar, kendi nefsinde ve cümle alemde mevcut olan ilahi sevgiliyi asla
göremeyip ehl-i kemalin esrarına.yani sırr-ı irfaniyetine ulaşamadıklarından ‘Nice keşfolur bizim esrarımız’,yani Kamil’in irşadına mazhar
olmayanlar, Arif’lerin sırrını nasıl bilebilir buyruluyor.
‘Şeş cihetten görünür dildarımız’ sözünün manası ise; Bahr-ı umman
olan mürşid-i kamilin irşadıyla gönlümüzdeki ilahi sevgiliyi, bütün yönlerden ve cümle tecellide müşahede ederiz, görürüz, demektir.
Cümle esvat-ı huruf noktasıyız
Mevc-i derya katreler ummanıyız
Gökteki necm ü kamer envarıyız
Şems-i sırda kevkebin ziyasıyız
Hazreti Ali (kv) “Sırr-ı ilahi, cümle peygamberlere inen kitaplarda
mevcuttur. Kitaplardaki esrar Kur’an’da mevcuttur, Kur’an’ın esrarı
Fatiha suresinde mevcuttur, Fatihanın esrarı Besmelede mevcuttur,
Besmelenin esrarı “B” harfindedir “B” harfinin esrarı ise B harfinin
altındaki noktadadır. İşte o nokta benim. İlim bir nokta idi, cahiller onu
çoğalttı.” buyurmuştur. Eski Arap alfabesinde B harfi, altında bir nokta
ile ifade edilir. Arap alfabesindeki diğer bir çok harfler noktalıdır. Kimi
bir nokta, kimi iki nokta, kimi üç nokta, kimi içinde nokta, kimi dışında
nokta vb. Velhasıl nokta olmazsa hiç bir harf okunmaz. Cümle harfler
noktasına göre, bir ses olup Ahenkleşerek harf olur. Arap alfabesindeki
nokta, Arapça rakamlarda ise sıfırdır. Sıfır, hiçlik ve yokluk ifade eder.
İşte nasıl ki bir nokta; sıfır, yani varlığı olmadığı halde cümle harflere ses ve ahenk vererek onların okunmasını sağlıyorsa, Allah’ın sırrı da,
kendi nispet varlığı olmayan insan-ı kamil tarafından bilinir ve okutulur.
İnsan-ı kamil, mevcuttaki Hakk’ın tecellilerini müşahede ederek arif
olandır, ki o her bir surette, her bir tecellide Rabbini gören kuldur. O,
insanın yaradılışının yüce gayesine, fenafillah ve bekabillah marifet ve
kemalatıyla ulaşmıştır. İşte bu kemalat mazhariyetiyle Hz. Ali “Ben ‘B’
nin altındaki noktayım.” Buyurmuştur. Bugün dahi insan-ı kamilin
kemalat ve marifetine her kim mazharsa, o noktadır, ve ancak o insan-ı
kamil, cümle tecellide Rabbini görerek tanır ve tanıtır. Böylece noktanın
500
cümle harflere ses vermesi gibi, kamil insan da marifetiyle cümle tecellilerin ahengi olur. Çünkü insan-ı kamil, eşya dediğimiz cümle varlıkta
Rabbine kavuşmuş olup, Rabbini her tecellisinde görüp tanımasıyla,
cümle eşyanın yegane ahengidir, vesselam.
İnsan-ı kamil, aynı zamanda cümle alemlerin de ruhudur. Nasıl ki
kulun bedenini ayakta tutan, ona renk, ahenk veren can ise; bedenden
canın ayrılmasıyla bedenin rengi ve ahengi kalmayıp çürümesi gibi
insan-ı kamil, bu alemde olduğu müddetçe kıyamet kopmaz, ancak yeryüzünde insan-ı kamil kalmayınca o zaman kıyamet kopar ve cümle alem
dağılarak ahenk bozulur. Çünkü insan-ı kamil, bu alemdeki cümle
varlığın yaradılışının yüce gayesi olduğundan, her şey denilen cümle
varlık, bu yüce gaye içindir. Yüce gaye olan insan-ı kamil bu alemde var
oldukça, bu alem de onunla birlikte var olur. Bu itibarla kudsi hadiste
Cenab-ı Hak “Her şey insan içindir, insan ise benim içindir.”
buyurmuştur. Bunu beyanla zamanın insan-ı kamili olan Fehmi Efendi
Hazretleri ‘Cümle harflere, tecellilere ses, ahenk veren noktayız.’ diyor.
‘Mevc-i derya, katreler ummanıyız’ sözü ise: Denizin dalgasındaki
damla gibiyiz, fakat bizim damlalığımızda büyük deniz, okyanus mevcuttur, demektir. İnsan-ı kamil unsur beden itibariyle bir çok varlıktan
çok küçük olup, bu alemde bir damla gibidir. Fakat insan-ı kamil, fenafillah irfaniyetiyle yokluğa ulaşıp, bekabillah kemal-i tecellisine mazhar
olduğundan, bu mazharıyetiyle cümle alemleri ve varlıkları kuşatan
büyük denizdir. Onun kulluğu, cemiyet-i ilahiyi ve cemiyet-i Muhammedi’yi gönlünde toplayıp cem eden ademiyet kemalatıdır. Bu, aynı
deniz damlasının kendine ait varlığı olmayıp da, denizin ve dalganın o
damlada zahir olup gözükmesi gibidir.
‘Gökteki necm ü kamer envarıyız’ demek ise şöyledir: Hadis-i
şerifte “Alimler gökteki yıldızlar gibidir, hangisine uyar iseniz doğru
yola girersiniz.” buyrulur. Bu itibarla ay ve yıldızlar ışığıyla, nasıl ki
gecenin karanlığını nurlandırıp aydınlatarak, gece yolculara yol gösterip
menzillerine ulaşmalarını sağlıyorsa, ehl-i kemal de cehalet karanlığındakileri kemalat ve marifetle aydınlatıp onları irşad ederek yol
gösterirler, ve kulun insan-ı kamil menziline ulaşmasını sağlar, demektir.
‘Şems-i sırda kevkebin ziyasıyız’ sözüne gelince: Şems, güneş
demektir. Kevkeb ise yıldız demektir. Güneş, Cenab-ı Hakk’ı, kevkeb ise
insan-ı kamili remzeder. Nasıl ki yıldızın ziyası / ışığı kendinden olmayıp
güneşin ışığını yansıtıyor ise, insan-ı kamilin irfaniyet ve kemalatı da
kendinden olmayıp, Hakk’ın ona lütuf ve ihsanıdır. İşte kamil insan,
Rabbin lütfu olan bu mazhariyetiyle halkı irşad ederek aydınlatır. Bunu
beyanla mürşid-i kamil olan Fehmi Efendi Hazretleri ‘Bizim irşadımızda
501
zahir olan marifet, güneş ışığının yıldızdaki parlaması gibi, Hakk’ın
hidayetle olan ihsanı ve lütfudur.’ diyor.
‘Fakr u fahri’ devletinin fahriyiz
Fahr-i tammın izzetin sultanıyız
Cümle mevcud-ı vücudun varıyız
Talibi’yle yad olur elkabımız
Hazreti Peygamber Efendimiz üç defa tekrarlayarak “Fakirlik benim
iftiharımdır” buyurmuştur. Birinci fakirlik nispet-i ef’al itibariyledir;
ikinci fakirlik nispet-i sıfat itibariyledir; üçüncü fakirlik ise nispet-i
vücud itibariyledir. İşte Fehmi Efendi Hazretleri ‘Hz. Peygamber Efendimizin iftihar edip, övündüğü bu fakirliği meslek-i Resul-ü Melamiyyede fenafillah makam ve devletiyle bulduk ve bu fakirlikle, yoklukla
iftihar ediyoruz.’ diyor. Ve devamla, alemlerin iftiharı olan Hz.
Resulullah Efendimizin övünüp, iftihar ettiği fakirlik; bizim en yüce
makamımız olup, biz o fena / yokluk fakirliği olan kullukla, sultanız.
Fakat cümle varlıkta tecelli-yi ef’al, tecelli-yi sıfat ve tecelli-yi zatıyla
mevcut olan Cenab-ı Hak, kemaliyle, bizim fakirlik olan kulluğumuzda
zahir olur, buyurarak hakikatteki kimliğini açıklıyor ve ‘Halk ise beni,
ancak Talibi lakabımla, yani isim ve suretimle tanır.’ diyor.
502
*
*
*
107
Ervahi alemde saflar kuruldu
'Elestü' hitabı nida olundu
Onda ikrar eden bunda bilindi
Allah Allah daim hu diyelim biz
Allah Allah daim Hak diyelim biz
Kur’an-ı Kerim’de “Hani Rabbin, Ademoğullarından, bellerinden
zürriyetlerini alıp onları nefislerine şahit tutarak sormuştu: Ben sizin
Rabbiniz değil miyim? Onlar da: Evet Rabbimizsin, buna şahitlik ederiz.
demişlerdi. Kıyamet günü ‘Bizim bundan haberimiz yoktu.’ dememeniz
içindi.” (Araf, 172) “Allah, birbirinize düşman olarak inin aşağı, sizin
için dünyada belli bir süreye kadar bir yer ve geçimlik vardır, dedi. Allah
şöyle buyurdu: Orada yaşayacaksınız, orada öleceksiniz ve tekrar oradan
diriltilip çıkarılacaksınız.” (Araf, 24-25) Buyrulmuştur. Ervah alemi,
ruhlar alemidir. Ayetlerde beyan edildiği gibi, Cenabı Hak alem-i ervahta
gelmiş geçmiş ve gelecek cümle insanların ruhlarını yarattı ve ‘elestü bi
Rabbiküm / Ben sizin Rabbiniz değil miyim?’ diye onlara hitap etti, onlar
da ‘kalu bela / evet, Rabbimizsin, buna şahitlik ederiz’ dediler. Sonra
Cenab-ı Hak ruhlara, yeryüzüne inin dedi ve ruhlar bedenlenip suretlenerek bu aleme geldi ve kıyamete kadar da gelecektir. Fakat bu tabiat
aleminin etkisi ve tesiriyle kul, ruhlar aleminde Rabbimiz tarafından
yapılan hitabı, verdiğimiz sözü ve yaptığımız şahitliği unuttu.
İşte cümle peygamberlerin ve velilerin tebliğ ve irşadının gayesi, bu
gaflet ve unutkanlıktan kulu uyandırıp, bu imtihan aleminde kulun Rabbine vuslat etmesi içindir. Bu vuslatın gerçekleşmesi için kulun, mürşid-i
kamilin irşadıyla bu alemde ‘Ben sizin Rabbiniz değil miyim?’ hitabını
503
işiterek ‘Evet, Rabbimizsin. Buna şahitlik ederiz.’ cevabını, marifet /
kemalat mazhariyetiyle tekraren vermesi gerekir. Ancak o zaman bu
hitabın, ikrar ve şahitliğin mahiyet ve hikmeti anlaşılır. Burada beyan
edilen saflar, bu şahadet alemine mahsustur. Birinci saf peygamberlerin
safıdır. İkincisi evliyanın safıdır. Üçüncüsü müminlerin safıdır. Dördüncüsü ise eşkıyaların safıdır. Elestü hitabını Cenab-ı Hak, peygamberlerin
gavsının dilinden, birinci saftaki cümle peygamberlere yapar ve hitabı
duyan peygamberler, evet derler. Evliyanın gavsından da ikinci saftaki
evliyalara hitap eder ve hitabı işiten cümle veliler, evet derler. Evliyadan
da, üçüncü saftaki müminlere yapar ve hitabı işiten müminler de evet
derler. Dördüncü saftaki şakiler / isyancılar ise, hitabı duymadıkları halde
müminleri takliden evet derler, vesselam.
Hz. Pir Efendimiz ‘Ruhlar aleminde kulun ilmi vardı, fakat marifeti
yoktu. İlim, akılla tahsil edilir, marifet ise müşahedeyle elde edilir.’
diyor. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Ruhlar alemindeki hitabın
açığa çıktığı meclisin saflarını kurduk, her kim ruhlar aleminde muhatap
olduğu ‘elestü’ hitabını, yani verdiği sözü ve şahitliğini tekraren ikrar
etmek isterse, meclisimize gelsin ve ikrarını versin.’ buyuruyor.
“Allah Allah daim Hu diyelim biz Hak diyelim biz” demek ise şöyledir: Kuran’da ‘…unuttuğunda Rabbini zikret/an…’ (Kehf, 24) “Rabbini
içten yalvararak ve gizlice sesini yükseltmeden sabah akşam zikret,
gafillerden olma.” (Araf, 205) buyrulmuştur. Bu alemdeki gaflet ve
unutkanlıktan uyanmak, zikrullahla mümkündür. Daha evvelki beyitlerin
açıklamasında beyan edildiği gibi, Cenab-ı Hak, isimlerinden ‘Allah’
ismiyle kendisinin zikredilmesini istiyor. Çünkü Allah, esma itibariyle
ism-i celaldir ve kulun gönlündeki gayriyet muhabbetini ismi celal tesiriyle giderir. Allah, makam itibariyle ise, uluhiyettir. Uluhiyet, cümle
isimleri kendinde toplayan makam olması itibariyle Rab, Allah’tır.
Rahman ve Rahim Allah’tır, Gaffar, Musavvir vb. cümle isimlerden,
makam-ı uluhiyet büyüktür. Cümle isimler, ancak uluhiyeti açığa çıkarırlar. Kur’an’da “İman edenlerin kalbleri Allah’ın zikri ile mutmain
olur. Şüphesiz kalbler ancak Allah’ın zikriyle huzur ve sükun bulur.”
(Ra’d, 28) buyrulmuştur. Ancak mürşid-i kamilin telkin ve tarifiyle
kulun kalbi zikrullahla şereflenir ve zikr-i daim mazhariyetiyle gafletten
uyanır. Bunun için Fehmi Efendi Hazretleri: 'Her nefeste daima Allah
diyelim.’ Diyor.
‘Hu ve Hak’ ise: Hu, gayb-ı mutlak hüviyet olan sırf zatı remzeder.
Kalbi daim zikirle uyanmış olan kulun, makamat-ı tevhidin fena mertebelerinin keşfine ulaşıp, tecelli-i zat’a vuslat etmesinin irfaniyet ve
kemalatıdır. Hak ise, tevhidin beka mertebelerinin marifetine mazhariyeti
ifade eder. Bu itibarla Fehmi Efendi Hazretleri “Bu alemde zamanın
504
kamil mürşidi tarafından ‘elestü’ hitabının tekraren yapıldığı meclis
kuruldu, gözümüzü açalım da ikrar verenlerden olup, her nefeste
zikrullah uyanıklığıyla fenafillah ve bekabillah kemalatına ulaşalım.”
diyor.
Bülbüllere açtı ilkbahar gülü
Aşıklara esti seherin yeli
Kuruldu muhabbet kadehler dolu
Allah Allah daim hu diyelim biz
Allah Allah daim Hak diyelim biz
Bülbül, zikr-i daimle makamat-ı tevhide istidat hazırlamış olan zikir
salikidir. İlkbahar gülünün açması ise; Nur-u Muhammed mazhariyeti
olan bir kullukla, salikin tevhid-i ef'al keşfi irfaniyetine ulaşmasıdır.
Zahiren de, bülbüller seher vaktini sever ve seher yeli estiği vakitte çok
öterler. Zikr-i daimle tevhide istidat hazırlamış olan Hak aşıklarına,
tevhid-i ef'al’in keşfi irfaniyeti seher yelidir. Aşıklar tevhid-i hakiki
müşahedesiyle zevklenmekten daha ziyade hiç bir şeyden keyif almazlar.
Çünkü tevhid-i hakiki irfaniyeti, ilahi sevgiliyle aşığın buluşmasıdır.
Kuruldu muhabbet kadehler doldu, demek ise: ‘Mürşid-i kamil teveccühü
açtı; ihvana miktarına göre meratib-i tevhid tarif ve telkin ederek, ihvanların gönül kadehleri muhabbetullah, yani zevk-i ilahi ile doldu.’
demektir.
İçmişiz doluyu olmuşuz sekran
Fikrimizde yoktur cennet ve niran
Dilimizde ancak sohbet-i Rahman
Allah Allah daim hu diyelim biz
Allah Allah daim Hak diyelim biz
İçmişiz doluyu olmuşuz sekran: Tevhid-i sıfat mertebesi, makam
itibariyle aşk makamıdır. Cennet ve niran ise; cennet ve cehennem
demektir. Beytin manası şöyledir: Bizim kulluğumuz, ehl-i ukba gibi
nefsimizi cehennemden halas etmek ve cennet-ül amele girip, nefsimizi
amel cenneti nimetleri ile lezzetlendirmek için olmayıp, sohbet-i Rahman’dır. Yani insan-ı kamilin, aşık olanlara irfaniyeti ve kemalatıyla
yaptığı sohbet ve irşadıdır. Rahman mazharı olan kamil mürşid, bize aşk
mertebesini telkin ve tarif etti. Mevsuf olan ilahi sevgiliye kavuşmanın
zevk ve sarhoşluğuyla sekran olduk.’ Demektir .
505
İçelim badeyi sarhoş olunca
Yakalım aşk odun suzan olunca
Yanalım yanalım ta kül olunca
Allah Allah daim hu diyelim biz
Allah Allah daim Hak diyelim biz
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri; hakikate göre sarhoş kimseyi
şöyle tarif etmiştir. “Bir kadeh içer ef'alini kaybeder; ikinci kadehini içer
görüp işitmesini kaybeder; üçüncü kadehte ise kendini kaybeder.” diyor.
En makbul cezbe, yani sarhoşluk; alem-i halk içinde Hakk'ı bulup,
Hak’ta kendini kaybetmektir. O da ancak tevhid-i hakiki badesi, yani
içkisinin sarhoşluğuyla olur. Tevhid mertebelerinin keşfi irfaniyetiyle
kulun, yokluğa / fenaya ulaşarak, kendinde ve cümle eşyada mevcut olan
Hakk'a vasıl olmasıdır. Bunu beyanla Fehmi Efendi Hazretleri ‘Zikr-i
daim ve makamat-ı tevhid irfaniyet içkisiyle öyle bir sarhoş olalım ve
aşk-ı ilahi hararetiyle öyle bir yanalım ki, nispet varlığımız Hakk’ın zat-ı
mevcudiyetinde fenaya ersin ve kül olsun.’ diyor.
Gelin ey kardeşler sürelim demi
Fırsat elde iken durmayın geri
Bize fayda vermez zahidin yolu
Allah Allah daim hu diyelim biz
Allah Allah daim Hak diyelim biz
Zahid, kendi halini beğenerek, fazla ibadetlerle meşgul olarak şekilsuret düzer, halk-ı alemi beğenmeyip herkesi eksik görür, yalnız kendini
beğenir. Zahidin kulluğu ise; ehl-i ukbanın kulluğudur. Yani nefsini
cehennemden halas edip amel cennetinin nimetleriyle lezzetlendirmek
kulluğudur. İşte Fehmi Efendi Hazretleri ‘Gelin ey mümin kardeşler!
Böyle zahidliğin faydası olmaz ve seni yaradılışının yüce gayesine, yani
Rabbine kavuşturmaz. Sen aşk-ı ilahi içkisinden içerek aşk ehli ol ve
zikr-i daimle makamat-ı tevhid irfaniyetine ulaş.’ Diyor ve devamla ‘Ey
ihvan, ey ruh kardeşim! Bu alem imtihan alemidir; zamanını, vaktini
heba edip boşa harcama, meratib-i tevhidin irfaniyet ve zevkine ulaşma
gayretinde ol.’ diyor.
Pir Seyyidimiz ol Muhammed Nur-i
Varis-i Resuldür gavstır zuhuru
Bize talim etti sırr-ı tevhidi
506
Allah Allah daim hu diyelim biz
Allah Allah daim Hak diyelim biz
Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri, Ehl-i Beyt’tendir, evlad-ı
Resul’dür. Ehl-i Beyt, evlad-ı Resul ise üçtür: Birincisi süveri Ehl-i Beyt,
yani soy itibariyle olup, Pençe-yi Al-i Aba’dır. Yani abanın altındaki beş
kişidir ki, bunlar Hz. Resulullah’la beraber, Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz.
Hasan, Hz. Hüseyin’dir. İkincisi; manevi Ehl-i Beyttir. Hz. Peygamber
Efendimiz’in “Salman benim Ehl-i Beytimdir.” buyurduğu gibi
‘Ebubekir benim Ehl-i Beytimdir.’ buyurmuştur. Hz. Peygamber, başka
sahabeler için de ‘benim Ehl-i Beytimdir’ demiştir. Başka bir hadis-i
şerifte ise “Selman bendendir, ben Selman'dan.” buyruluyor. Ki, Hz.
Peygamber’in bu beyanı, Hz. Selman’da cehaletten eser kalmadı, onda
zahir olan irfaniyet ve kemalat bana aittir, demektir. Selman-ı Farisi,
Nur-u Muhammed’in mazharı olduğu için, Hz. Peygamber Efendimiz
“Selman benim Ehl-i Beytimdir.” Demiştir .
Selman-ı Farisi gibi, Nur-u Muhammed mazharı olan başka
sahabeler de vardı. Bunların Hz. Peygamber Efendimizle soyca herhangi
bir akrabalığı olmadığı halde, onlar da evlad-ı Resul ve Ehl-i Beyt’tirler.
Bunlara manevi ehlibeyt denir. Çünkü Nur-u Muhammed’in zuhuruna
mazhar olmuşlardır. Bunlar her zamanda, yani tüm zamanlarda ve
değişik ırklarda, soylarda mevcutturlar. Her insan manevi ehlibeyt, yani
evlad-ı Resul olmaya adaydır, müsaittir ve potansiyeldir.
Üçüncüsü ise; hem soyca, hem de manevi olarak Ehl-i Beyt yani
evlad-ı Resul olmaktır. Bunlar, Hz. Peygamber’in halifesi olup; seyr-i
süluku bizzat Hz. Resulullah’ın şahsından tahsil ederler. İşte
müceddidler, yani yenileyiciler de bunlardandır. Pir Seyyit Muhammed
Nur Hazretleri, hem soy itibariyle, hem de manevi olarak evlad-ı
Resul’dür, vesselam.
Hz. Peygamber Efendimizin üç vücudu vardır: Birincisi, vücud-u
unsurudur ki; 1.400 yıl evvel Abdullah’tan olup Amine validemizden
doğup zahir olmuştur ve 63 yıl yaşamıştır. İkincisi, vücud-u misalidir.
Her kim rüyasında Hz. Peygamber Efendimizi görürse, vücud-u misaliyle
görmüş olur. Hadis-i şerifte “Her kim rüyasında beni görürse, beni
görmüş olur. Şeytan benim suretime, kılığıma giremez.” buyrulmuştur.
Üçüncüsü ise, Hz. Resulullah’ın vücud-u nuraniyesidir. Bu itibarla
zamanın gavsı müceddidi olan Pir Seyyit Muhammed Nur Hazretleri,
seyr-i süluku bizzat Hz. Peygamber Efendimizden görmüştür. Fena mertebelerini vücud-u misalinden telkin almıştır. Bekabillah mertebeleri
olan, cem, hazret-ül cem ve cemm-ül cem makamlarını ise, vücud-u
unsurundan telkin almıştır. Vücud-u Nur-u Muhammed mazhariyetiyle
507
de şereflenip, Hz. Resulullah’ın halifesi olmuştur. Her zamanın piri,
müceddidi; Hz. Resulullah’ın halifesidir. Kamil mürşit ise, zamanın
müceddidi olan pirin halifesidir. Velhasıl Hz. Pir Efendimizin zuhuru,
zamanın müceddidi olduğundandır. Yüzyıllardır devam eden çile,
riyazat, taç, hırka vb. tarikat geleneklerini zuhur-u kemalatı ile kaldırmıştır. Zamanın alimleri, müderrisleri Hz. Pir’in kemalatından istifade
etmişler ve ona biat ederek irşad olup aydınlanmışlardır.
Hz. Pir, o günkü devletin üst düzey bürokrasisinde etkili olmuş,
şeyhülislamlar, yüksek rütbeli paşalar, hatta zamanın padişahı olan
Abdülmecid dahi Hz. Pir’den telkin alıp seyr-i süluk görmüştür. Hz.
Pir’in irşadıyla irfaniyete mazhar olan Padişah Abdülmecid, atalarının
Niyazi Mısri’ye yaptıkları eziyet, sürgün ve zulümden dolayı Limni
Adasına gidip, Niyazi Mısri Hazretlerinin türbesini tezyin etmiş ve
ruhaniyetinden, ataları adına özür dilemiştir. Ve o zamanki Rusya muharebesini kazanmıştır.
Gavs; kesretin ve vahdetin marifetini kendinde toplamış olandır. Hz.
Pir, gavs marifet ve kemalatıyla zahirdir, vesselam. Bunu beyanla Fehmi
Efendi Hazretleri ‘Pir Seyyit’imiz Muhammed Nur, varis-i Resul'dür,
Gavs'tır zuhuru. Bize talim etti sırr-ı tevhidi.’ diyor. Yani Hz. Resulullah
Efendimiz, Hz. Pir’in şahsında, meslek-i Resul’ün telkini ve tarifiyle
zahir oldu ve biz de Hz. Pir’in halifelerinden sırr-ı tevhidi talim ettik ve
etmekteyiz. Allahualem.
Gel ey Fehmi sen de Hakk’ı fikreyle
Uyandır kalbini daim zikreyle
Fenadan bekaya bir sefer eyle
Allah Allah daim hu diyelim biz
Allah Allah daim Hak diyelim biz
Kur’an-ı Kerim’de ‘Gönül ehli o kişilerdir ki; ayakta, otururken,
yatarken hep Allah’ı zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışı hakkında
derin derin düşünürler / tefekkür ederler.’ (Al-i İmran, 191) buyrulur.
Ehl-i kemal, bu ayeti delil göstererek, bir kimsenin Hakk’ı tefekkür
etmesi için, kalbi zikr-i daime mazhar olması gerekir. Bir kalbte zikr-i
daim yoksa o kimseden zahir olan fikirler, felsefe olur. Felsefede ise
isabet olabilir de olmayabilir de. Fakat kalbi zikr-i daime aşina olan
kimse, ilhama mazhar olup, onda fikrullah zahir olur, demişlerdir. Fehmi
Efendi Hazretleri kendini muhatap ederek bizlere ‘Kalbinizde zikr-i daim
ve fikrullah uyanıklığı olsun. Bu uyanıklıkla fena ve beka olan tevhid
mertebelerinin keşfi irfaniyetine ulaşın, kalbiniz bu makamların marifet
ve kemalatına mazhar olsun.’ buyuruyor.
508
Allah, her şeyin en iyisini bilendir.
*
*
*
108
Cümle sevda-yı hakiki aşk-ı şinas geldiler
Bildiler bir gonca-yı hamra-yı gül şeydasıyız
Sevda-yı hakiki aşk-ı şinas; Gerçek sevgi, muhabbet mazharı olan
ilahi aşk ehil ve mensuplarıdır. Gonca-yı hamra-yı gül, kırmızı gülün
tomurcuğu demektir. Mana yönüyle ise kırmızı, ilahi aşk mazhariyetiyle
kulun nisbet varlığından geçmesini remzeder ki, Hidayeti Nur-u
Muhammed kırmızı gülün’ün goncasına bülbül olan aşıklar, ilahi aşk
mazharıyetiyle o gül’ün goncasına, öz’üne mazhar olan Kamil’in etrafında toplandılar, demektir. Çünkü cümle ehl-i aşk olan veliler, hidayet-i
Nur-u Muhammed mazhariyeti olan bir kulluk irşadıyla zinde olup, arifane hayat yaşarlar ve makam-ı insana ulaşarak insan-ı kamil olurlar.
Kur’an’da “O peygamber, müminlere nefislerinden / öz benliklerinden daha dost, daha yakındır.” (Ahzab, 6) buyrulur. Başka bir ayette
ise “Kim Resule itaat ederse, Allah’a itaat etmiş olur. ” (Nisa, 80) beyanı
vardır. Cümle ehl-i aşk, Hz. Resulullah’ı bu ayetlerde beyan edildiği gibi
kendi nefislerinden daha fazla severler ve Allah’a itaat şuur ve irfaniyetiyle Hz. peygambere tabi olup, Muhammedi tabiat ve ahlak üzere olan
kulluk gayretiyle yaşarlar. Vesselam.
Devr-i inkılaba su-i fikrimiz yoktur bizim
Medeniyet aşığıyız cumhuriyet yariyiz
Osmanlı Devleti; Kur’an ve vahiyden kopuk, Hz. Peygamber Efendimizin ahlak ve öğretisinden uzaklaşmış olan sözde alimlerin, sözde
509
dervişlerin ve mollaların gayretleri, tesir ve katkıları ile geri kalmış,
dağılmış ve yıkılmıştır. Milli Kuvvetler ve Cumhuriyetin kurucu kadroları, başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere; böyle ehl-i medrese
ve ehl-i tekke olan din adamlarından çok zarar görmüşlerdir ve Türkiye
Cumhuriyeti Devleti hala görmektedir. Kur’an ve vahyin dışı olan bu
zihniyet; Cumhuriyetin kuruluşunu engellemek için Haçlılarla dahi işbirliği yapmışlardır. Türkiye Cumhuriyetinin yıkılması için, bu gün dahi
halen Haçlılarla işbirliği yapmaktadırlar. Onun için Cumhuriyetin kurucu
kadroları bu meseleyi çok isabetli ve doğru bir teşhisle, eğitimde Osmanlı
Devletini yıkan ezberciliği ve Arapçacılığı terk edip, yerine modern ve
medeni dünyanın eğitim metotlarını uygulamış ve medreseleri, tekkeleri
lağvetmiş, kapatmıştır.
Medresenin ve tekkenin Kur’an dışı hurafe yüklü faaliyetlerinden,
şeyhlik, mollalık, hoca efendilik, mürşitlik, dedelik, babalık vb. unvanlarla, beşeri menfaat sağlayanlar, Cumhuriyeti ve inkılaplarını din dışı
ilan etmişlerdir. Bunlar, cuma namazlarının Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde geçerli olmadığını söylemişlerdir ve halen böyle söyleyenler
vardır. Seksenli yıllarda büyük bir cemaatin lideri, gazetelere yaptığı
beyanatlarda “Türkiye Cumhuriyeti devletinin dar-ül harp (harp edilmesi
gereken ve İslam diyarı olmayan bir ülke) olduğunu beyan etmiş ve günlerce gazetelerde yazı serisi olarak yayınlanmıştır. İşte bu zihniyet
Osmanlı Devletini çökertmiştir. Bu zihniyet, bu gün İslam dünyasının
gözbebeği olan, Kuran’ın tavsiyesine ve Hz. Peygamber’in uygulamalarına en uygun sistem olan cumhuriyetle yönetilen devletimizin en büyük
düşmanı ve tehlikelerindendir. Çünkü bu ülkeyi din adına dar-ül harp ilan
etmek; bazı gafil şahıs ve gruplar tarafından, sanki küçük, önemli bir
mesele değilmiş gibi görülür veya gösterilir. Fakat bu zihniyet, dar-ül
harp ilanının arkasından verdiği fetvalarla, her Müslümanın Türkiye
Cumhuriyeti devletinin yıkılması için, cihat / mücadele etmesi gerektiği
ifade edilir. Türkiye Devleti, dar-ül harp olduğu için, devlete vergi
verilmemesi gerektiği söylenir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti dar-ül harp
olduğu için, devletten çalmayı, tüyü bitmemiş yetimin hakkı olan kamu
malını yemeyi, ganimet malı ve helal olarak görürler. Dar-ül harp olduğundan yalan söylemek günah olmaz deyip, cumhuriyetimizi savunan
şahıslara, ilim adamlarına ve kurumlara çeşitli iftiralar atarlar ve türlü
hile ve desiselerle din dışı ilan ederler. Bu zihniyet, dar-ül harptır diyerek
faizcilik yapmayı, gerektiğinde içki içmek, zina yapmak, yalan söylemek
gibi açık haram ve günahların helal olduğunu ilan ederler. Türk milletinin
evlatlarına, kendi devletleri olan Türkiye Cumhuriyeti devletini düşman
gibi gösterirler. Kendi devletlerini ayakta tutan kurumlarını hasım olarak
gösterirler, özellikle yeryü