indir - Etkin Patent

YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu 2010/11-396 E.N , 2010/371 K.N.
İlgili Kavramlar
HAKSIZ REKABET
HAKSIZ REKABETİN ÖNLENMESİ
HÜSNÜNİYET KAİDELERİNE AYKIRI HAREKETLER
İçtihat Metni
Taraflar arasındaki "Haksız rekabetin önlenmesi ve tazminat" davasından dolayı yapılan
yargılama sonunda; İstanbul Asliye 3.Ticaret Mahkemesince davanın reddine dair verilen
06.10.2005 gün ve 2004/540 E.-2005/804 K. sayılı kararın incelenmesi davacı vekili
tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 11.Hukuk Dairesinin 10.04.2008 gün ve 2006/12365
E.-2008/4796 K. sayılı ilamı ile;
(... Davacı vekili, müvekkili şirketin Galatasaray Spor Kulübü Derneği ile imzalamış
bulunduğu sözleşme ile Galatasaray Futbol Takımına ilişkin her türlü marka, amblem, ad,
unvan, logo, renk, slogan, işaret, imaj gibi tanıtım vasıtalarının kullanılması konusunda 30
yıllığına münhasır lisans sahibi olduğunu, davalıların üç büyük kulübün renklerini taşıyan 6.lı
ve sadece sarı/kırmızı renkleri taşıyan 2. li yüz boyası üretip pazarladıklarını, 2.li yüz boyası
ambalajının Galatasaray Spor Kulübü'nün çubuklu formasını andırır şekilde dizayn edildiğini
üzerine "taraftar" ibaresinin yazıldığını, bu şekilde ürünün Galatasaray Kulübü ve onun
taraftar kitlesi ile ilişkilendirilerek haksız rekabette bulunulduğunu ileri sürerek, davalıların
haksız rekabet yaratan eylemlerinin tespiti ile önlenmesine, müvekkili şirketin haksız rekabete
konu eylemler nedeniyle mahrum kaldığı kar ve kazanç kaybı ile uğradığı fiili zararın tazmini
amacıyla fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla (50.000) YTL. maddi ve uğranılan
itibar kaybı için (10.000) YTL. manevi tazminatın davalıdan tahsiline, kararın basın yolu ile
ilanına karar verilmesini istemiştir.
Davalılar vekilleri, müvekkillerinin üretip satışa sunduğu hiçbir üründe TTK'nun
57/5.maddesinde gösterilen Galatasaray'ın adı, markası, logosu, işareti ve benzeri tescil
edilmiş yada çağrıştıran şekilde bir ibaresinin olmadığını, renklerin ise evrensel değerler olup,
sarı-kırmızılı renklerin kullanımının Galatasaray'a hasredilmiş olmadığını belirterek, davanın
reddini istemiştir.
Mahkemece, dosyadaki kanıtlar ve bilirkişi raporuna göre, renklerin bağımsız olarak marka
tesciline konu olmalarının Mümkün bulunmadığı ve davalıların kullandığı bu renklerin davacı
ile doğrudan ilişkilendirmedikleri gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Karar, davacı vekilince temyiz edilmiştir.
Dava, TTK' nun 56 ve 57/5 maddesine dayalı haksız rekabetin önlenmesi ve maddi/manevi
tazminat istemine ilişkindir.
Mahkemece, iktisadi alanda, renklerin sınai mülkiyete konu edilemeyeceği gerekçesiyle dava
reddedilmiş olup, bu gerekçe doğru olmakla birlikte davacının konumu ve dosyaya sunulu
deliller itibariyle davanın özüne uygun bir gerekçe olarak kabulü mümkün değildir.
TTK' nun 56.maddesine göre, aldatıcı hareket veya iyi niyet kurallarına aykırı her türlü
şekilde iktisadi rekabetin kötüye kullanılması haksız rekabet olarak tanımlanmıştır.
Gülbahar Mah. Esentepe
Cad. No:14/8
Mecidiyeköy/İstanbul
Tel
: +90 212 212 35 17
Faks
: +90 212 212 35 18
E-Posta : [email protected]
TTK nun 57. maddesinde ise iyi niyet kurallarına aykırı hareketler örnekseme kabilinde
gösterilmiş olup, 5 fıkra ile de özellikle başkasının haklı olarak kullandığı ad, unvan, marka,
işaret gibi tanıtma araçlarıyla iltibas oluşturacak surette aynı nitelikteki tanıtma araçlarını
veya iltibasa meydan veren malları, durumu bilerek/bilmeyerek satışa sunmak veya şahsi
gereksinimden fazlasını elinde bulundurmak eylemlerinin iyiniyet kurallarına aykırı
hareketlerden olduğu belirtilmiştir.
Davacı yan, Galatasaray Spor Kulübü ile imzaladığı lisans sözleşmesi gereğince, kulübün
imajını oluşturan bayrak, flama marka, amblem vs.nin kullanım hakkını 30 yıl süre ile
devralmıştır. Lisans sözleşmesi ile devralınan hakların iktisadi olarak değeri, lisans veren
kulübün taraftar kitlesinin yoğunluğu gözönünde bulundurulduğunda oldukça önemli bir
müşteri kitlesine muhatap olacak nitelikte ve değerde olup, başkalarının aynı imajdan
yararlanarak iktisadi faaliyette bulunması, TTK nun 56.maddesinde öngörülen iyi niyet
kurallarına aykırı iktisadi rekabetin her türlü kötüye kullanılması sonucunu doğurur.
Somut olay gözetildiğinde, sarı-kırmızı komposizyonundan oluşan renkler Türkiye spor
sektörünün en büyük üç kulübünden birisi olan Galatasaray Spor kulübü ile özdeşleşmiş
renklerdendir. Davalının ürettiği yüz boyası emtiası, sarı ve kırmızı iki ayrı tüplerde bir
paketin içinde ve yine tüplerin konulduğu ambalaj zemini de aynı renklerin çubuklu biçimde
dizaynı ile boyanmış ve üzerine de spor kulübü taraftarlığını çağrıştıracak biçimde "Taraftar"
ibaresi de yazılarak piyasaya sürülmüştür. Ürünün bu şekilde pazarlanması TTK'nun
57/5.maddesinde öngörülen iyi niyet kurallarına aykırı hareketlerden olup, haksız rekabetin
varlığı aşikardır.
O halde mahkemece, davacının maddi manevi tazminat taleplerinin değerlendirilmesi
gerekirken, davanın tümüyle reddedilmiş olması doğru görülmediğinden kararın bozulması
gerekmiştir...)
gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda,
mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği
anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava; Türk Ticaret Kanunu'nun (TTK.) 56 ve 57/5.maddesine dayalı haksız rekabetin
önlenmesi ve maddi/manevi tazminat istemine ilişkindir.
Mahkemenin, davanın reddine dair verdiği karar, davacı vekilinin temyizi üzerine, Özel
Dairece yukarıda yazılı gerekçeyle bozulmuş; Yerel mahkemece, önceki kararda direnilmiştir.
Direnme hükmünü davacı vekili, temyiz etmiştir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu'nun önüne gelen uyuşmazlık; Davalıların eylemlerinin
TTK.'nun 56 ve 57/5.maddeleri kapsamında haksız rekabet oluşturup oluşturmadığı,
noktasında toplanmaktadır.
Öncelikle yukarıda bozma ilamında belirtilen maddi olgu karşısında konunun hukuki
boyutuna da değinmekte yarar vardır.
TTK.'nun Dördüncü Faslında düzenlenen "Haksız rekabet", 56.maddesinde "Haksız rekabet,
aldatıcı hareket veya hüsnüniyet kaidelerine aykırı sair suretlerle iktisadi rekabetin her türlü
suistimalidir." şeklinde tanımlanmıştır.
Bu maddeye göre, iktisadi rekabetin varlığı ya da yokluğunda alınacak ölçü, özellikle objektif
Gülbahar Mah. Esentepe
Cad. No:14/8
Mecidiyeköy/İstanbul
Tel
: +90 212 212 35 17
Faks
: +90 212 212 35 18
E-Posta : [email protected]
iyiniyet kurallarına aykırı olup olmadığıdır.
Eğer bir olayda, objektif iyiniyet kurallarına aykırılık varsa, burada hakkın kötüye kullanımı
söz konusudur. Objektif iyiniyet kurallarını, her olayda geçerli kabul edilebilecek bir ölçü
bulmak mümkün değildir. Dolayısıyla her somut olayda, iyiniyet kurallarına aykırılığın olup
olmadığının kendi şartları içerisinde değerlendirilmesi gerekir.
Kanun koyucunun buradaki amacı, ekonomik alanda dürüstlük ilkesini hakim kılarak, bu nun
ihlal edimemesini sağlamaktır.
Ekonomik ve ticari hayatta herkes, ahlak ve objektif iyiniyet kurallarına uygun bir şekilde
hareket ederek, ancak kendi emek ve gayreti ölçüsünde bir kazançla yetinmelidir. Bir tacirin,
kendi emek ve gayretine dayanan kazancı, gerek ahlaki gerekse kanuni yönden meşrudur.
Fakat, bir kimsenin en ufak bir yorgunluğa ve zahmete girmeden bir başkasının yıllar yılı
didinip alın teri ve göz nuru dökmek suretiyle ancak meydana getirdiği ve tamamen kişisel
emek ve gayretinin ürünü olan çalışmasına ortak olması hali, hem ahlak kurallarına bir
aykırılık oluşturur ve hem de haksız rekabeti meydana getirir. Bu şekildeki bir haksız rekabet,
"parazit-tufeyli" rekabet olarak nitelendirilir. Bir başkasının yıllarca çalışmak suretiyle ancak
elde edebildiği emek ve şöhretine elatmak suretiyle -deyim yerindeyse- onun sırtından para
kazanmak isteyen kimsenin hareketi, kendi emeğine dayanmadığı için, ahlak kurallarına ve
kanun hükümlerine göre, haksız rekabettir (Doğanay, İsmail: Türk Ticaret Kanunu Şerhi,
3.Baskı, Cilt I, Ankara 1990, Sahife 314-318).
Diğer taraftan, TTK.'nun 57.maddesinde ise, yukarıda belirtilen objektif iyiniyet kurallarına
aykırı davranışların neler olduğu on bent halinde sayılmış; anılan hükmün "Hüsnüniyet
kaidelerine aykırı hareketler hususiyle şunlardır:" ibaresinden sonra gelen 5.bendinde ise
aynen; "Başkasının emtiası, iş mahsulleri, faaliyeti veya ticaret işletmesiyle iltibaslar meydana
getirmeye çalışmak veya buna müsait bulunan tedbirlere başvurmak, hususiyle başkasının
haklı olarak kullandığı ad, unvan, marka, işaret gibi tanıtma vasıtalariyle iltibasa meydan
verebilecek surette, ad, unvan, marka, işaret gibi tanıtma vasıtaları kullanmak veyahut iltibasa
meydan veren malları, durumu bilerek veya bilmiyerek, satışa arz etmek veya şahsi ihtiyaçtan
başka her ne sebeple olursa olsun elinde bulundurmak" şeklinde beliren eylemlerin objektif
iyiniyet kurallarına aykırı hareketlerden olduğu belirtilmiştir.
Belirtilen bu eylemler sınırlı olmayıp, kanunda sadece başlıca haksız rekabet hallerine yer
verilmiş olmakla birlikte, kanunun ifade şeklinden başkaca haksız rekabet hallerinin de
bulunabileceği sonucu ortaya çıkmaktadır.
Uygulamada, haksız rekabetin en çok rastlanan şekli iltibasa meydan vermek suretiyle
başkalarının emek ve masrafıyla elde ettiği haklı şöhrete ortak olmaktır. İltibasın varlığı için,
genel olarak normal ve orta seviyedeki bir alıcının piyasaya sürülmüş malı alırken aldanıp
aldanmayacağının tespiti gerekir.
Diğer taraftan, haksız rekabet için iltibas tehlikesinin bulunması bile yeterli kabul
edilmektedir.
Bu arada yeri gelmişken, gelişen sosyo-ekonomik hayatın bir sonucu olarak ortaya çıkan
haksız rekabetin bir türüne de, değinmekte yarar vardır.
Türkiye'deki Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş ve Tranzonspor gibi futbol kulüplerinin
uzunca bir süreye ulaşan geçmişleri nedeniyle, bu süre içerisinde kazandıkları başarılarla
günümüze kadar gelen bir şöhretleri vardır. Bu spor kulüplerinin bu tanınmışlıkları yurt dışına
da, taşmıştır.
Gülbahar Mah. Esentepe
Cad. No:14/8
Mecidiyeköy/İstanbul
Tel
: +90 212 212 35 17
Faks
: +90 212 212 35 18
E-Posta : [email protected]
Belirtilen kulüpler, toplum nezdindeki bu tanınmışlık sayesinde gelirlerini arttırmak için,
ticaret şirketleriyle lisans anlaşmaları yapmaktadırlar. Bu anlaşmayla şirketler, ürettikleri mal
ve hizmetlerinde spor kulübünün logosunu, işaretini, futbol takımıyla özdeşleşmiş renklerini,
coşturma sloganını, sembolünü, markasını kullanmak suretiyle, anılan klüplerin imajından
oluşan tanınmışlığından yararlanmaktadırlar. Takımlarını destekleyen taraftar kitlesi de, bu
tür ürünleri tercih ederek satın almaktadır.
Böylece spor kulübü taraftarının yaptığı bu tercih, anlaşma yapan şirket ürünlerinin satışını
arttırmakta, özellikle yeni bir müşteri çevresine ulaşmasına yardımcı olmaktadır.
Spor kulübüne mal olmuş yukarıda belirtilen özellikler, ürünlerin satışını arttırmada
kullanılmakla adeta bu imaj ya da oluşan karakter ticarileştirilmektedir.
Belirtilen bu imaj ya da marka, bir mal veya hizmet ile özdeşleşmeden kullanılabileceği gibi,
onun markası olmadan da, kullanılabilir. Buradaki markanın ayrıca tescil edilmiş bulunması
gerekmeyip, tanınmışlığının ispatı yeterlidir.
Belirtmek gerekir ki, iktisadi alanda, renklerin tek başına sınai mülkiyete konu olamayacağı
her türlü duraksamadan uzaktır.
Renklerin tek başına kullanımını yasaklayan bir kanun hükmü de, yoktur. Bu renklerin,
tanınmışlık düzeyi yüksek bir spor kulübüne ait olması da, sonucu değiştirmez.
Ne varki, piyasaya sürülen bir mal veya hizmettin sunumunda, belli bir spor kulübüne mal
olmuş renkler kullanılmakla birlikte bu spor kulübünü anımsatacak, çağrıştıracak veya intiba
bırakacak şekilde, "taraftar, futbol, spor kulübü, şampiyon" vb. ibarelerin de kullanılarak,
oluşan kompozisyonun, o spor kulübünün taraftar kitlesi nezdinde iltibasa veya iltibas
tehlikesine neden olacağı anlaşılıyorsa, artık bu durumda haksız rekabetin oluştuğunu kabul
etmek gerekir.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; davalı Polisan Boya
A.Ş.'nin ürettiği yüz boyası emtiasının, sarı ve kırmızı iki ayrı tüplerde bir paketin içinde ve
yine tüplerin konulduğu ambalaj zemini de aynı renklerin çubuklu biçimde dizaynı ile
boyanmış ve üzerine de spor kulübü taraftarlığını çağrıştıracak biçimde "Taraftar" ibaresi de
yazılarak diğer davalı tarafından piyasaya sürüldüğü taraflar arasında çekişmesizdir.
Hukuk Genel Kurulu'ndaki görüşme sırasında ürünün üzerindeki "taraftar" ibaresinin
çıkartılması halinde, spor kulübünün kullandığı renklerin tek başına başkaları tarafından
kullanımının haksız rekabet oluşturmayacağı üzerinde görüş birliğine varılmıştır.
Ne var ki, eldeki davaya konu üründe sadece renkler kullanılmamış; taraftar ibaresi de
kullanılarak piyasaya sürülmüştür..
Çoğunluk ile azınlık arasındaki uyuşmazlık; taraftar kelimesi ve renklerin birlikte kullanılmış
olmasının , bu renkleri başka spor kluplerinin de kullanıyor olması karşısında sadece
Galatasaray Spor Klubünü çağrıştırıp çağrıştırmayacağı, dolayısısyla da haksız rekabetin
bulunup bulunmadığı noktasındadır.
Çoğunluk; bu haliyle, ürünün kompozisyonu bakımından açıklanan şekilde üretilip, piyasaya
sürülmesinin Galatasaray Spor Kulübünü anımsatarak, adeta ürünün bu kulübe ait olduğunu
çağrıştırdığı görüşüne varmış; yukarıda da ifade edildiği gibi, davalıların, spor kulübünün
haklı olarak edindiği şöhretten yararlanarak, ürünlerinde bu klubü çağrıştaran unsurları
Gülbahar Mah. Esentepe
Cad. No:14/8
Mecidiyeköy/İstanbul
Tel
: +90 212 212 35 17
Faks
: +90 212 212 35 18
E-Posta : [email protected]
kullanmaları nedeniyle, sonucta bu imajı ticarileştirdikleri; böylece, uzun yıllar emek ve
masrafla kazanılmış olan haklı şöhretten -spor kulübüne ait olan imajdan- davalıların hiçbir
karşılık ödemeksizin yararlanarak iltibas tehlikesine neden oldukları kabul edilmiştir.
Sonuçta , davalıların eylemleri objektif iyiniyet kurallarına aykırılık oluşturmakla haksız
rekabetin gerçekleştiğinin kabulü ile , Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire
bozma ilamına uyulması gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.
Direnme kararı bu nedenle bozulmalıdır.
S O N U Ç : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda ve
Özel Daire bozma ilamında gösterilen nedenlerden dolayı H.U.M.K.'nun 429.maddesi
gereğince BOZULMASINA, 07.07.2010 gününde, oyçokluğu ile karar verildi.
ÖNEMLİ NOT: Türkiye' nin önde gelen patent firmalarınından biri olan Etkin Patent, Yurtiçi ve
Yurtdışı tanınmış markaların, şirketlerin Marka ve Patent Davalarını yürütmekle birlikte,
Avukatlara, Hukuk Ofislerine Yürüttükleri Marka Davalarına ilişkin inceleme, görüş ve
mütalaa hizmetleri vermekle birlikte, kendi müvekkilerinin dışındaki özellikle sorunlu marka
tescil başvuruları için Türk Patent Enstitüsü (TPE) İtirazlar birimi, YİDK (Yeniden İnceleme
ve Değerlendirme Kurulu) nezdindeki itirazlar için de görüş, öneri ve mütalaa vermektedir.
"sonradan telafisi güç sorunlar yaşamamak için marka başvuru yapmadan önce marka tescil
sorgulama işlemleri için mutlaka hukuki kriterleride kapsayan ayrıntılı ve yazılı mütala
isteyiniz."
Ayrıntılı bilgilendirme için www.etkinpatent.com web sayfamızdaki iletişim adreslerimizden
yardım ve destek alabilirsiniz.
Gülbahar Mah. Esentepe
Cad. No:14/8
Mecidiyeköy/İstanbul
Tel
: +90 212 212 35 17
Faks
: +90 212 212 35 18
E-Posta : [email protected]