Deniz dibi ufukla buluşuyor

2
3
Deniz dibi ufukla buluşuyor
Hollanda’daki Den Helder ile Danimarka’daki Esbjerg
arasında yer alan Wattenmeer (med bölgesinde suyun
çekildiği deniz), hem dünyanın en büyük gel - git bölgesi,
hem de Avrupa’da doğanın kendisini insanın etkisinde
kalmadan geliştirebileceği ender yerlerden biri. Bu özelliğin
korunabilmesi için, bölge Alman sahil eyaletleri tarafından
milli park ilan edildi. 1985’te Schleswig Holstein, 1986’da
Aşağı Saksonya ve 1990’da Hamburg Wattenmeer Milli
Park bölgeleri kuruldu. Hollanda ve Danimarka’da
Wattenmeer, koruma altına alınmış doğal bölgedir.
Danimarka’daki Wattenmeer denizi yakında milli park ilan
edilecek.
Milli park, el değmemiş doğayı sembolize eder. Doğa,
burada insanın müdahalesine maruz kalmadan gelişebilir.
Milli park fikri, Amerika Birleşik Devletleri’nde doğdu.
1872’de gayzer ve kükürt kaynaklarından oluşan dağlık
arazi Yellowstone, dünyanın ilk milli parkı ilan edildi.
Almanya’da toplam 14 adet milli park bulunuyor.
„Doğayı doğal bırakmak“, eşsiz doğanın korunması tüm
milli parkların hedefi. Sadece hayvan ve bitkilerin değil;
dağları, gölleri, gel - git alanları, kumul ve tuzlu çayırlarıyla
tüm bölgenin korunması amaçlanıyor. İnsanların bugün ve
gelecekte buraya hayran kalmaları, bölgeyi araştırmaları ve
burada dinlenebilmeleri için...
Halligen adaları, bölgeye özeldir. Alçak bentlere sahip
olduklarından deniz kabarması sırasında su altında kalırlar ve
sadece evlerin bulunduğu yapay tepeleri (Warft) görünür.
Özel kategorili Wattenmeer
Schleswig-Holstein bölgesindeki Wattenmeer, sadece bir milli park
olmakla kalmıyor, koruma bölgeleri için öngörülen uluslararası
kriterleri de yerine getiriyor:
•
Halligen Adaları’nı da kapsayan, Birleşmiş Milletler’in
biyosfer rezervi
•
AB Kuşları Koruma ve Flora, Fauna ve Yaşam Ortamlarının
Korunması Yönetmeliği’nde yer alan bölge (Halligen Adaları
dahil)
•
Ramsar Sözleşmesi’ne göre Uluslarası Öneme Sahip Sulak
Alan (Halligen Adaları dahil)
•
Uluslarası Denizcilik Organizasyonu’nun çok hassas deniz
alanı
Karayla deniz arasında
Deniz dibi ufukla buluşuyor
Schleswig-Holstein Milli Parkı’nda
anakara ile deniz arasında bulunan
30 kilometrelik gel - git şeridi,
üç milli parkın en geniş şeridi.
Wattenmeer, tuzlu çayırları, gel - git yatakları ve kumulları
sayesinde karayla deniz arasındaki geçişi oluşturuyor. Gel - git
alanları günde iki kez su altında kalırlar. Denizin kabarmasıyla
alçalması arasından 6 ¼ saat geçer, gel - git aralığı 3 metredir.
Gel - git kanalları, kum ve çamurun içinden bir nehir gibi
geçerek bölgeyi açık denize bağlarlar.
4
5
6
Tüylü misafirler
Fok ve balinalar
Deniz dibi, günde iki kez ufukla buluşuyor. Suyun çekilmesiyle birlikte gel - git alanlarında kuşlara ziyafet oluşturan
solucan, deniz kabukları ve salyangozlar ortaya çıkar.
Yaz sonu ve sonbaharda 4 milyon kuş, milli parkın gel git alanları, tuzlu çayırları ve kumullarında beslenir veya
dinlenir.
Schleswig-Holstein Wattenmeer’de yaklaşık 8.000 adet
bayağı fok ve 200 adet gri fok yaşıyor. 2 metre boyuyla erkek
gri fok, bayağı foktan yarım metre büyüktür. Her iki fok türü,
Almanya’nın en büyük yırtıcı hayvanlarıdır.
Gıda bakımından zengin Wattenmeer, İskandinavya,
Kuzey Sibirya ve Kuzeydoğu Kanada’daki kuluçka bölgeleriyle Batı Avrupa ve Batı Afrika’daki kışlama bölgeleri arasındaki uzun yolda, 25 farklı göçmen kuş türü
için hayati önem taşıyan bir mola yeri. Schleswig-Holstein
Milli Park’ında, 100.000 çiftle 30 kıyı kuş türü kuluçka
Sayısı birkaç bini bulan, yunusgiller ailesine ait 1,5 metre
uzunluğundaki mutur, milli parkın bir başka konuğu. Özellikle Sylt ve Amrum Adaları’nın batı kıyısında sık sık mutur
dişileri yavrularıyla birlikte görülür. Bu nedenle buradaki milli
parkın içinde bir balina koruma bölgesi kuruldu.
Bayağı fok, gri fok ve muturlar, Wattenmeer’deki gıda zincirinin son halkası. Bölgede boz ayı ve kurt gibi büyük yırtıcı
hayvanların bulunmaması, saydığımız canlıların yoğun olarak
görülebilmelerinin nedeni.
Yosun kazı, Kuzey Sibirya’da kuluçka dönemini geçirir ve uzun uçuş
yolu için gerekli enerjiyi yalnızca Puccinellia maritima bitkisinden
sağlar. Özellikle Halligen Adaları’nda nisan ayında 40.000 civarında
yosun kazı otlar ve ilkbaharda Yosun Kazı Günleri kapsamında
düzenlenen turlarda yakından görülebilir (www.ringelganstage.de).
dönemini geçirir. Kuluçka döneminde, sahil, tuzlu çayır
veya kumullardaki yuva yerleri, milli park bekçileri ve doğal
hayatı koruma birliklerindeki çalışanlar tarafından korumaya alınır.
Schleswig-Holstein Wattenmeer’de kuluçkaya yatan
ve mola veren kuşlar
Kuş türü
Ak Yanaklı Kaz
Maksimum
rakamlarla
zaman aralığı
Batı Avrupa’daki
popülasyon
payı
(%)
Kuluçka
popülasyonu
(2005 çiftleri)
102.000
İlkbahar
28
84.000
İlkbahar
39
0
Suna
216.000
yaz
72
2.000
Fiyu
160.000
Sonbahar
11
13
Pufla Kazı
215.000
Sonbahar
21
500
Poyraz Kuşu
177.000
Yosun Kazı
Milli parkın güney bölümü, suna için hayati önem taşıyan bir tüy dökme
yeri. Ördekgillere ait beyaz, pas rengi ve siyah renkli bu kuşlardan
200.000’i, yani Avrupa popülasyonunun %90’ı, temmuz ayında tüy
değiştirmek için İskandinavya, Baltık ülkeleri, Fransa ve İngiltere’den
buraya gelir. Tüy değiştirdikten sonra 4 hafta boyunca uçamayan
sunalar, ıssız Trischen adasındaki gel - git yataklarında yürüyerek veya
yüzerek, dönemi geçirmek için gerekli gıda ve güvenliği bulabiliyorlar.
Mola yerlerindeki maksimum
popülasyon
(2004 - 2005)
28
Sonbahar
17
13.000
8.000
İlkbahar
12
4.100
49.000
İlkbahar
20
0
Büyük Kumkuşu
391.000
İlkbahar
50
0
Karakarınlı Kumkuşu
502.000
İlkbahar
38
0
Kıyı Çamurçulluğu
158.000
İlkbahar
25
0
Bayağı Kılıçgaga
Gümüş Yağmurcun
Kervan Çulluğu
61.000
Sonbahar
15
5
Kızılbacak
14.000
Sonbahar
4
4.600
Karabaş Martı
80.000
Sonbahar
1
26.000
Bayağı foklar, Kuzey Denizi’nin açıklarında günlerce süren avlarla
yakaladıkları balıklarla beslenirler. Av sonrasında milli parkın kum
yığınlarında dinlenirler. Burada yavruları doğar. Fokların yaşadığı kumullara
yapılan gezilerde, yaşam alanlarına saygı gösterilerek mesafe bırakılır.
7
8
9
DANIMARKA
Bir bakışta Milli Park
SYLT
Schleswig-Holstein Wattenmeer,
Nordkapp ile Sicilya arasındaki
en büyük milli park. Park, bent ve
kumulların 150 metre ilerisinde
başlar. Yerleşik adalar ve Halligen
Adaları, milli park bölgesine dahil
değil.
Tondern
Westerland
Bal lina
Kullanılmayan
koru uma
bölge
Niebüll
al anı
FÖHR
25 santim derinliğinde, U biçimli bir kum yolunda yaşayan
kum kurdu, yediği kumun içindeki bakteri ve algları sindirip
temizlenmiş kumdan oluşan karakteristik şeritleri dışkılar.
Milli park alanı:
4.410 km2 = 441.000 hektar,
%99.9’u Schleswig-Holstein
eyaletine ait.
Mikro canlılar, solucanlar ve
yumuşakçalar
1. Koruma Bölgesi:
Mikro canlıların en geniş çeşidi, Wattenmeer’de bulunuyor. Özellikle bentlerin önündeki tuzlu çayırlardaki
çeşitleri oldukça fazladır. Gel - git bölgesi, tropik ormanlardan daha büyük bir biyokitleye sahip. Yengeç, midye ve
salyangozların yanında küçük canlıların yaşadığı bir mikrokozmos mevcut. Bu canlılar, kum tanelerinin arasındaki
boşluklarda yaşarlar. Gıda zincirinin başında bakteriler
ve tek hücreli alglar bulunuyor. Çamur yüzeyinde, ince
şeritlerin geçtiği kızıl-kahverengi bir tabaka şeklinde
görünürler. Şeritler, birkaç milimetre büyüklüğündeki
çamur salyangozuna ait. Bir metrekarede, çamur yüzeyini
yiyen 120.000 adet çamur salyangozu yaşar.
2. Koruma Bölgesi:
Wattenmeer su damarları olan gel - git kanalları, birçok
canlının beşiği sayılırlar. Pisi balığı, Ringa balığı ve Dil
balığı, burada büyüyen balık çeşitleri. Ayrıca fok, mutur,
martı ve sumrulara yem olan karidesler ve küçük balıklar
burada yaşarlar.
AMRUM
Bredstedt
PELLWORM
1.570 km2, 125 km2’si
kullanılmayan bölge
Husum
Friedrichstadt
2.840 km2, 1.240 km2’si balina
koruma alanı
Milli park merkezi
Multimar Wattforum
St. PeterOrding
Kuruluş:
Milli park kanunu 1985;
1999’da değiştirildi
Tönning
HELGOLAND
Heide
Yaşam:
2 yıllık oturan (Süderoog adası),
yaklaşık 2.300 bitki ve 4.200
hayvan çeşidi.
Med - cezir:
+ 8 metre (Süderoog)
- 27 metre (Amrum’un
güneyinde)
Büsum
10 km
Friedrichskoog
Milli park sınırı
1.koruma bölgesi (aydınlatılmış)
Çamur (Watt) bölgeleri
Tuzlu çayırlar
Kumullar
Milli park danışma
ELBE
11
10
12
Denizde çayırlar
Milli park ve insanları
Gel - git alanı (Watt) kanunu
Tuzlu çayırlar, deniz yüzeyinin çok
az üstünde yer alırlar, bu nedenle
bazıları yılda 100 kereden fazla su
altında kalır. Çayırlarda nem ve tuza
karşı dayanıklı 40’a yakın spesifik
bitki türü var. Mor renkli deniz
lavantası ve hoş kokulu pelinotu,
sadece koyunların ulaşamadığı
bölgelerde varlığını sürdürebilirler. Tuzlu çayırlardaki ot ve bitkiler,
yaklaşık 1.800 böcek ve örümcek türü
için bir yaşam alanı oluşturuyor. Bu
türlerin 250’si sadece bu bölgede yaşar.
Milli parka yakın Kuzey Frizya ve Dithmarschen bölgelerinde, 33.000’i Sylt, Amrum, Föhr ve Pellworm adaları,
300’ü Halligen Adaları’nda olmak üzere 305.000 insan
yaşar. Milli parkta 100’e yakın karides ve midye teknesi
geziyor; 42 çiftçi koyunlarını milli parkın tuzlu çayırlarında
otlatıyor.
1985’te Schleswig-Holstein parlamentosunda kabul edilen,
1999’da değiştirilen kanunda, milli park için geçerli olan
kurallar yer alıyor. Milli park, iki ayrı koruma bölgesine
ayrıldı. Birinci koruma bölgesi, doğal bırakılmış, ikinci
koruma bölgesiyse sınırlı olarak kullanıma açık.
Aster tripolium çiçeği,
25 farklı böcek türü
için bir yaşam alanı.
Hem doğanın, hem de insanların çıkarlarını korumak için,
milli park kullanıcıları bazı kuralların dışına çıkabiliyorlar.
Örneğin karides avcılığına, birinci koruma bölgesinin
büyük bölümünde izin veriliyor. Sylt ve Föhr adalarının
arasındaki 125 kilometrekarelik bölge, tamamen doğaya
bırakıldı. Sylt ve Amrum adalarının batısı, balina koruma
bölgesi olarak ikinci koruma bölgesinde yer alıyor.
Balıkçılar, gemi şirketleri, su sporları kulüpleri ve
belediyelerle gönüllü anlaşmalar yapıldı. Karides avcıları
ve spor tekneleri, temmuz ile eylül ayları arasında Güney
Dithmarscher Wattenmeer’in sularına girmiyorlar, çünkü
bu aylar sunaların tüy döktüğü dönem.
Tönning’deki Multimar Wattforum, en büyük milli
park danışma merkezi. Akvaryumları, 18 metre
uzunluğundaki İspermeçet balinası iskeleti ve diğer
interaktif etkinlikleri her yıl 200.000 ziyaretçi çekiyor.
Bölgede yaşayanların en önemli gelir kaynağı, turizm. Her
yıl 2 milyon konaklamalı misafir ve 14 milyon günlük
misafir milli parkı ve batı sahilini ziyaret ediyor.
70 kilometrekarelik tuzlu çayırlar, 1990’lı yılların başına
kadar koyun otlama alanı olarak kullanılıyordu, bu
nedenle bitki ve hayvan türleri açısından fakirdi. Bugünse
hem otlama alanı, hem de deniz lavantasının çiçek açtığı
alanlardan oluşan bir mozaik var karşımızda.
Doğayı koruma dernekleri ve milli park rehberleri, her
yıl 10.000’den fazla günübirlik tur, deniz canlılarının
avlanabildiği tekne turu ve benzeri etkinlikler düzenliyor.
Detaylı bilgi, güncel broşür ve web sayfalarından temin
edilebilir.
Balık tutmak, yüzmek ve fotoğraf çekmek girilebilen
bölgelerde mümkün.
13
1.koruma bölgesi 1.koruma bölgesi 2.koruma bölgesi
Kullanım dışı
Geriye kalan
bölge
bölge
(Föhr’ün kuzeyi)
Kişisel
Su araçlarıyla
girmek
+1
+1
+1
Ayak basmak
-
Köpek gezdirmek
-
-2
-2
-
+
Uçurtma uçurmak
Avlanmak
-
-
-
Arkeolojik kalıntılar
toplamak
-
-
-
Midye toplamak 3,4
-
-2
+
Deniz
kabuğu toplamak
-
-2
+
Bitki toplamak
-
-
+5
At binmek
-
-6
-
+
-
Hayvanları rahatsız etmek
-
-6
-
Çadırda gecelemek
-
-
-
Gel-git alanında gezmek
Kum kurdu aramak 4
-
-7
+
-
-2
+
Petrol çıkarma
-
-
-8
İstiridye avcılığı
-
-
-9
Karides ve balık
avcılığı
-
+
+
Tarak
avcılığı
-
-
-
Midye
avcılığı 10
-
-6
+
Ticari
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
15
Kim ne yapıyor?
Serbest (+) ve yasak (-)
Aktivite
14
Deniz haritalarında belirlenmiş bazı bölgelere cezir halinde girilmesi yasak
Sahil yakınında 1 kilometreye kadar giriş serbest (güncel
tabelalandırmayı dikkate alın)
İstiridye ve midye kişisel tüketim için toplanabilir, günde en fazla 10 litre
Balıkçı ehliyeti gerekli
Çiçek toplanabilir (deniz lavantası ve çim karanfili hariç)
Sadece belirli bölgeler
Sadece sahile yakın (1 km) ve belirli rotalarda rehberler eşliğinde
Sadece petrol üretim adası Mittelplate A’dan
Sadece Sylt ve Amrum’un doğusundaki bölgeler
Sadece sualtında
Tönning’deki milli park yönetimi, doğanın korunmasını
üstlenirken, yerel insanların ve tatilcilerin, çiftçi ve yelkencilerin, karides avcılarının, rehberlerin, bilim insanlarının
çıkarlarını göz ardı etmemeye özen gösteriyor. Yönetim,
tüm araştırmaları, projeleri ve gerekli yapılaşmaları koordine edip onaylar. Diğer Wattenmeer ülkeleriyle birlikte
geniş çaplı çevresel izleme programları oluşturur. Bu
programlarda örneğin fok ve kuşların sayıları tespit edilir
ve biyolojik fenomenler kaydedilir. Milli park yönetimi,
rehberler, Multimar danışma merkezi ve medya sayesinde
kamuoyunu bilgilendirir, bunun dışında okullara geniş
çaplı çevre bilincini geliştirme programları sunar.
Milli park yönetimi, Schleswig-Holstein Çevre Bakanlığı’na
bağlıdır. Milli parkla ilgili önemli kararlarda Kuzey Frizya
ve Dithmarschen kurulları devreye girer. Çevre koruma
dernekleri, milli park yönetimini etkili bir şekilde destekliyor. Bazı dernekler, milli parkın kurulmasından çok
önce, Wattenmeer’in korunması için faaliyete geçmişti.
Dernekler, milli parkın alanlarını ve danışma merkezlerini
denetliyor, çevre izleme programlarını destekliyor ve milli
parka düzenlenen turlarla ilgileniyor.
Milli park ortakları
Milli parka özel bir bağı olan turizm işletmeleri ve belediyeler,
milli park ortağı olabiliyor. Özel kalite kriterlerine uygun olan bu
işletmeler, misafir ve müşterilerini milli park ve bölge hakkında
bilgilendiriyor. Watt rehberleri, tur operatörleri, demiryolu şirketleri,
konaklama işletmeleri, gemi şirketleri ve daha birçok işletme,
size günübirlik turlar ve birinci sınıf milli park deneyimini yaşama
imkânını sunuyor.
Ayrıntılı bilgi için: www.nationalpark-partner.de
Halligen biyosferi
2004 yılından beri, Langeneß, Oland, Hooge, Nordstrandischmoor
ve Gröde adaları, Schleswig-Holstein Wattenmeer ve Halligen
Adaları Biyosfer Rezervi’nin, kısaca Halligen Biyosferi’nin bir
parçası. Adalar, böylece UNESCO’nun tüm dünyada oluşturduğu
ve insanla doğanın bir arada yaşamasının geliştirilmesini ön
gören model bölge ağına dahil edildi. Doğanın korunması,
doğanın çevreye uygun biçimde kullanılmasının yanı sıra, eğitim,
sosyal gelişme, araştırma ve çevrenin izlenmesi hedefler arasında
bulunuyor.
www.halligen.de
Doğal hayatı koruma derneklerinde, sivil hizmetini veya gönüllü
ekolojik yıl programını geçiren gençlerle rehberlerin ortak bir noktası,
milli parka duydukları heyecan! Siz de bu heyecana katılın!
Künye
Nationalparkverwaltung Schleswig-Holsteinisches Wattenmeer
Schlossgarten 1, D-25832 Tönning
www.wattenmeer-nationalpark.de
Text: Sina Clorius
Metin: Sina Clorius, Çeviri: Nuran Anette Batu
Fotoğraflar: Brunckhorst (s.5, 15 sol), Stock (tüm diğer fotoğraflar)
Görsel yönetmen: Elisabeth Koop
Baskı: Druckzentrum Harry Jung, Flensburg; %100 yeniden değerlendirilmiş kağıt üzerine
basılmıştır.
Danışma
...Kuzey Denizi turizmi hakkında:
Kuzey Denizi Bilgi Merkezi (0)1805 0666077 (Almanya’dan dak. 14 ct
www.nordseetourismus.de
www.nordsee-naturerlebnis.de
…Milli Park ve sunduğu hizmetler hakkında:
Milli Park (0)4861 96200
www.wattenmeer-nationalpark.de
www. multimar-wattforum.de