Saray Tarım Hayvancılık A.Ş.
Transkript
Saray Tarım Hayvancılık A.Ş.
DENGE GAYRİMENKUL DEĞERLEME VE DANIŞMANLIK A.Ş. DEĞERLEME RAPORU -003 Saray Tarım Hayvancılık A.Ş. “Canlı Hayvan Sayımı ve Değerlemesi Kayseri, Adana” 08.03.2013 Develi, Yeşilhisar- KAYSERİ, Yüreğir-ADANA Takdim: Saray Tarım ve Hayvancılık A.Ş. Çiftlik Cad. No:6 Develi/KAYSERİ Hazırlayan: Denge Gayrimenkul Değerleme ve Dan. A. Ş. Halk Sok. Ada İş Merkezi No:50 Kat:3 D:6-7 Sahrayıcedit, Kadıköy/İSTANBUL 08.03.2013 Saray Tarım ve Hayvancılık A.Ş. Çiftlik Cad. No:6 Develi/KAYSERİ Konu: Saray Tarım ve Hayvancılık AŞ ye ait 274 adet Küçükbaş, 30.469 adet Büyükbaş Hayvanın değerlemesine ilişkin değerleme raporu hakkında Sayın Yetkili, Kayseri ili, Develi ilçesinde 1 adet damızlık süt sığırcılığı ve 2 adet besi işletmesi, Yeşilhisar ilçesinde 1 adet besi işletmesi, Adana ili, Yüreğir ilçesinde 1 adet besi işletmesinde yer alan 32.548 adet büyükbaş hayvanın değer tespiti için şirketimiz tarafından hazırlanmış olan değerleme raporu ekte bilgilerinize sunulmaktadır. Söz konusu çalışma kapsamında Saray çiftliği Veteriner Hekim Sebahattin KÖKNUR ve Ziraat Mühendisi Ahmet ATAY’ dan teknik konularda destek alınarak Değerleme Uzmanı Harita Yüksek Mühendisi Sn. Ahmet ARSLAN ve Değerleme Uzman Şehir Plancısı Sn. Elif İLERİYE tarafından bahse konu büyükbaş hayvanlar bizzat görülerek incelenmiştir. Çalışmaya konu olan büyükbaş hayvanların örnek gruplamalar yapılarak mevcut kayıtların doğruluğu kontrol edilerek sayımı yapılmış, güncel piyasa koşulları doğrultusunda büyükbaş hayvanlarının gelişimi, verimi dikkat edilmiştir. İşbu rapor 08.03.2013 tarihi itibariyle geçerli olup, demirbaş niteliğindeki canlı hayvanların değer tespiti ile ilgili çalışma kapsamında hayvancılık sektörü incelenmiş ve günümüz ekonomik koşulları dikkate alınmıştır. Saygılarımızla, Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A. Ş. Ahmet ARSLAN Baki BUDAKOĞLU Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür Lisanslı Değerleme Uzmanı (400376) Lisanslı Değerleme Uzmanı (400159) 1 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 Bağlayıcı Ve Sınırlayıcı Koşullar / Taahhütname 1. Bu raporda sunulan bilgiler ve ifadeler gerçek ve doğrudur. 2. Raporda belirtilen analizler, fikirler ve sonuçlar sadece belirtilen varsayımlar ve şartlarla kısıtlıdır ve bunlar benim kişisel, tarafsız ve önyargısız profesyonel analizlerim, fikirlerim ve sonuçlarımdır. 3. Bu raporun konusu olan mülke güncel ve geleceğe dönük hiçbir çıkarım yoktur. (veya belirtilen biçimde vardır.) ve işin içindeki taraflarla hiçbir kişisel ilgim yoktur. 4. Bu raporun konusu olan mülke veya bu görevle ilgili taraflara karşı hiçbir önyargım yoktur. 5. Bu görevle ilgili olarak durumum önceden saptanmış sonuçların geliştirilmesi ve bildirilmesine bağlı değildir. 6. Bu görevin tamamlanması için aldığım/alacağım ücret, önceden saptanmış bir değer veya değerin müşterinin amaçlarını gözeten yönünün geliştirilip rapor edilmesi, değer takdirinin miktarı, öngörülen bir sonucun elde edilmesi veya bu değerlemenin tasarlanan kullanımıyla doğrudan ilgili sonraki bir olayın meydana gelmesine bağlı değildir. 7. Değerleme ahlaki kural ve performans standartlarına göre gerçekleştirilmiştir. 8. Değerleme uzmanı mesleki eğitim şartlarına haiz olup değerlemesi yapılan mülkün yeri ve türü konusunda daha önceden deneyimi vardır. 9. Bu raporun konusu olan mülkü kadastro, belediye, tapu kurumlarında durumuna bakılmış ve yerinde şahsen görüp incelemiştir. 10. Raporda belirtilenlerin haricinde hiç kimsenin bu raporun hazırlanmasında mesleki bir yardımda bulunmadığını beyan ederiz. 11. Değerleme uzmanı değer biçilen mülkü ya da ona ilişkin mülkiyet hakkını etkileyen yasal konulardan sorumlu olmayacaktır. Değerleme uzmanı mülkiyet hakkının iyi ve pazarlanabilir olduğunu varsayar ve bu nedenle de mülkiyet hakkı ile ilgili herhangi bir görüş bildirmez. Söz konusu mülke sorumlu bir mülkiyet altında bulunduğu esasına dayanılarak değer biçilir. Raporu Hazırlayan Raporu Denetleyen Ahmet ARSLAN Baki BUDAKOĞLU Lisanslı Değerleme Uzmanı (400376) Sorumlu Değerleme Uzmanı (400159) 2 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 - YÖNETİCİ ÖZETİ Raporun Geçerli Olduğu Tarih ve Rapor Numarası 08.03.2013/ 003 Değerleme Türü ve Rapor Formatı Açıklamalı Değerleme İncelemenin Yapıldığı Tarih 14.02.2013 – 15.02.2013 Değerlemesi Yapılan Canlı Hayvan 08.03.2013 tarihi itibari ile Kayseri ili Develi, Yeşilhisar ilçesinde ve Adana ili Yüreğir ilçesinde yer alan toplamda 4 Adet Büyükbaş Hayvan Çiftliğindeki canlı hayvanlar Gayrimenkulün Adresi Develi, Yeşilhisar, Yahyalı – KAYSERİ Yüreğir – ADANA Hukuki Tanımı Canlı Hayvan Mal Sahibi Saray Tarım ve Hayvancılık A.Ş. Mevcut Kullanımı - Mevcut Kullanıcı - Kullanılan Değerleme Yaklaşımları Emsal Karşılaştırma ve Maliyet Yaklaşımı Tanımlanan Değerin Son Takdiri 116.894.000 TL+%1 KDV Tanımlanan KDV Dahil Değerin Son Takdiri 118.063.021 TL Değerleme Uzmanı Ahmet ARSLAN 3 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 İÇİNDEKİLER 1. 1.1. 1.2. 1.2.1. 1.3. 1.4. 2. 2.1. 2.2. 2.3. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 4. 5. 5.1. 6. DEĞER TANIMLARI, GENEL TANIMLAR .............................................................................................5 Değerlemenin Amacı ve Tasarlanan Kullanımı ....................................................................................5 Değerin Tanımı ...............................................................................................................................5 Piyasa Değeri ..................................................................................................................................5 Değerlendirilen Mülk Halkları ............................................................................................................5 İşin Kapsamı ...................................................................................................................................5 İŞLETMELERİN TANIMI VE VERİLERİN SUNULMASI ...........................................................................6 Develi Büyükbaş Hayvan Çiftliği (Süt Sığırcılığı 1 ad.+Besi 2 ad.) .........................................................6 Yeşilhisar Büyükbaş Hayvan Çiftliği ...................................................................................................7 Adana Büyükbaş Hayvan Çiftliği ........................................................................................................8 TÜRKİYE’DEKİ BÜYÜKBAŞ İLE KÜÇÜKBAŞ IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ ..................................................9 Sütçü Sığır Irkları: ...........................................................................................................................9 Etçi Sığır Irkları: ............................................................................................................................ 10 Küçükbaş Koyun Özellikleri ............................................................................................................. 15 VERİ ANALİZİ VE SONUÇLAR ......................................................................................................... 16 SONUÇ (Değer Göstergelerinin Uzlaştırılması) .................................................................................. 18 Değerleme Uzmanı Görüşü ............................................................................................................. 18 EKLER VE FOTOĞRAFLAR .............................................................................................................. 19 4 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 1 RAPOR, ŞİRKET VE MÜŞTERİ BİLGİLERİ 1. DEĞER TANIMLARI, GENEL TANIMLAR 1.1. Değerlemenin Amacı ve Tasarlanan Kullanımı Söz konusu değerleme çalışması Kayseri ili, Develi ilçesinde 1 adet damızlık süt sığırcılığı ve 2 adet besi işletmesi, Yeşilhisar ilçesinde 1 adet besi işletmesi, Adana ili, Yüreğir ilçesinde 1 adet besi işletmesinde yer alan 32.548 adet büyükbaş hayvanın 08.03.2013 tarihi itibariyle piyasa değerlerinin belirleme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda resmi kurum araştırmaları yapılarak yasal ve hukuki boyutuyla gayrimenkulün durumu irdelenmiş ve piyasa koşullarına uygun olarak adil piyasa ve acil satış değerleri araştırılıp tespit edilmiştir. Ayrıca rapor kapsamında değere etki eden unsurlar mevcut piyasa koşulları içinde değerlendirilmiş ve değere nasıl ulaşıldığı hakkında bilgi verilmiştir. 1.2. Değerin Tanımı 1.2.1. Piyasa Değeri Piyasa değeri belirli bir kıymet biçme tarihinde istekli bir alıcı ve istekli bir satıcının hiçbir başka etki altında kalmadan ve kendi çıkarlarını kollayarak doğru bir pazarlama sonucu satışı gerçekleştirebilecekleri tahmini bir miktardır. Bu tanımlamada ifade edilen, satışın belirlenen bir tarihte tamamlanması ve tapunun satıcıdan alıcıya aşağıdaki şartlar altında devredilmesidir: Alıcı ve satıcı mantıklı hareket etmektedir. Her iki taraflar gayrimenkul ile ilgili bilgi sahibidirler ve kendilerine azami faydayı sağlayacak şekilde hareket etmektedirler. Büyükbaş hayvanın satışı için açık piyasada makul bir süre tanınmıştır. Ödeme nakit veya benzeri araçlarla peşin olarak yapılmaktadır. Büyükbaş hayvanın alım – satım işlemi sırasında gerekebilecek finansman piyasa faiz oranları üzerinden gerçekleştirilmektedir. 1.3. Değerlendirilen Mülk Halkları Raporda değerlendirilen mülkiyet hakkı tam mülkiyet hakkıdır. 1.4. İşin Kapsamı Bu çalışma kapsamında çalışmayı gerçekleştiren değerleme uzmanı bir takım araştırmalarda ve analizlerde bulunmuştur. Elde ettiği verilerin bir kısmı çalışmakta olduğu ofis ortamından sürekli güncellenen verilerden temin edilmiştir. Diğer veriler ise; Yaptığı çalışmanın bağlı olduğu Belediye, Tapu Sicil Müdürlüğü, İl Özel İdaresi, Kadastro Müdürlüğü v.b. resmi kurumlarda incelemelerde bulunulmuştur. Demografik veriler TUİK’ ten (Türkiye İstatistik Kurumu) temin edilmiştir. Arz talep ilişkisi ve fiyat araştırmaları bölgedeki emlak ofislerinden araştırılmıştır. Bölge ve saha analizi bizzat gidilerek incelenmiş ve fotoğraflanmıştır. 5 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 2 İŞLETMELERİN TANIMI VE VERİLERİN SUNULMASI 2. İŞLETMELERİN TANIMI VE VERİLERİN SUNULMASI 2.1. Develi Büyükbaş Hayvan Çiftliği (Süt Sığırcılığı 1 ad.+Besi 2 ad.) Çiftlik toplam 230.000 m² arazi üzerinde 71.336 m2 kapalı alana sahiptir. Çiftlik arazisi içerisinde yem fabrikası, idari bina, trafo, ahırlar, sağımhane, bswuzağı kulübeleri, gübre çukuru, silaj çukurları, ot deposu bulunmaktadır. Damızlık Süt Sığırcılığı işletmesinde Yarı açık ve açık sistem hayvan barınakları bulunan işletmede, sürü yönetimi programı uygulanmaktadır. Besi İşletmelerinde; açık sistem model uygulanmaktadır. Yapı özellikleri 1 nolu raporumuzda detaylandırılmıştır. DEVELİ ÇİFTLİK YOLU OT DEPOLARI YEM FABRİKASI 1 VE 2 NO’LU SAĞMAL AHIRLARI İDARİ BİNA SLAJ ÇUKURLARI AHIRLAR GEBE DÜVE AHIRI DOĞUMHANE KURUDA HAYVAN AHIRLARI 6 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 2 2.2. İŞLETMELERİN TANIMI VE VERİLERİN SUNULMASI Yeşilhisar Büyükbaş Hayvan Çiftliği Çiftlik 202 ada 2 parsel, 205 ada 7-8 parsel ve 208 ada 18-19-49-51 parsellerde toplam 115.402 m2 kapalı alan üzerine kuruludur. İşletmede açık sistem besi padokları, karantina ahırları, kuru ot, kesif yem ve silaj depoları bulunmaktadır. Yapı özellikleri 1 nolu raporumuzda detaylandırılmıştır. YEM FABRİKASI İDARİ BİNA VE DEPO SİLAJ ÇUKURLARI SİLAJ ÇUKURLARI OT DEPOSU AHIRLAR 7 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 2 2.3. İŞLETMELERİN TANIMI VE VERİLERİN SUNULMASI Adana Büyükbaş Hayvan Çiftliği 196, 199 ve 212 parsellerin yaklaşık 300.000 m 2’lik kısmı üzerinde kurulu olan besi çiftliği işletme merkezi yaklaşık 76.180 m2’lik kapalı alandan oluşmaktadır. Çiftlik arazisi aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır: Adana Saray Besi Çiftliği Vaziyet Planı: 1.İdari Bina 2.Yatakhane 3.Yemekhane 4.Yedek Parça Deposu 5.Makine Ekipman ve Saman Deposu 6.Yem Ünitesi 7.Su Deposu 8.Makine & Drenaj 9.Veteriner Odası 10.İlaç Deposu 11.Soyunma Odası 12.Kuru Yem Sahası 13.Kesimhane 14.Slaj Çukurları 1 15.Slaj Çukurları 2 16.Yem Tesisi ve Siloları 17. Ahır Alanı 1 18. Ahır Alanı 2 19. Ahır Alanı 3 20. Ahır Alanı 4 21. Ahır Alanı 5 22. Jeneratör Binası 8 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 3 TÜRKİYE’DEKİ BÜYÜKBAŞ İLE KÜÇÜKBAŞ IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ 3. TÜRKİYE’DEKİ BÜYÜKBAŞ İLE KÜÇÜKBAŞ IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ 3.1. Sütçü Sığır Irkları: SİYAH – BEYAZ ALACA (HOLSTEİN FRİESTAN ): Dünyada en fazla yayılma alanına sahip kültür ırkı Siyah-Alacadır. Anavatanı Hollanda’nın Frizya bölgesi olan bu ırkın yer yüzündeki mevcudu 100 milyondan fazladır. Sütçü ırkların en iri örnekleri iki verim yönlüdür. Bu örneklerin erkekleri hızlı gelişir ve oldukça kaliteli karkas verirler. Bu nedenle ırkın et üretiminde de önemli bir yeri vardır. Siyah-Alacalarda renk siyah beyazdır. Siyah ve beyaz kısımların oranı hayvandan hayvana büyük değişiklik gösterir. Süt verimi ülkelere göre farklılıklar göstermekle birlikte 10 tonun üzerinde verime sahip ineklerin sayısı oldukça yüksektir. Siyah-Alaca’dan ülkemizde de yılda 5000-7000 kg süt elde eden işletmeler mevcuttur. Süt verimi oldukça yüksek olan bu ırkın yağ oranı %3-3.5 civarındadır. Beside günlük canlı ağırlık artışı 1000-1400 g arasında değişen bu ırkın erkeklerini 12-15 aylık yaşta kesim ağırlığına ulaştırmak olasıdır. Ayrıca özellikle Avrupa ülkelerinde Siyah-Alaca erkek buzağılar, hızlı gelişmeleri nedeniyle buzağı eti üretiminde kullanılırlar. Bu amaçla bir araya getirilen ve beslenen buzağılar, yaklaşık 14-16 haftalık yaşta 120-180 kg ağırlığa ulaştıklarında kasaba sevk edilirler JERSEY: Adını, İngiltere ile Fransa arasında yer alan kanal adalarından biri olan Jersey adasından almıştır. Dünyanın birçok ülkesine buradan yayılan Jersey ırkı, sütte yağ oranı en yüksek sütçü ırk olarak bilinir. Bunun yanında küçük cüsseli bu ırkın erkeklerinin besi yeteneği son derece geridir. Entansif beside günlük canlı ağırlık artışı 600-700 g civarındadır. Bu nedenle yetiştiriciler erkek buzağıları en kısa zamanda ve masrafsız bir şekilde elden çıkarma yoluna giderler. Hatta Türkiye’de bazı bölgelerde Jersey erkek buzağılarının doğumu takiben öldürülmesi dahi söz konusudur. Jersey ırkının ortalama süt verimi 3000 kg, sütte yağ oranı %5 civarındadır ve sütünün rengi diğer ırkların sütüne göre daha sarıdır. Rengi açık kirli sarıdan koyu kahveye kadar değişen Jerseylerin önemli bir özelliği de diğer ırklara göre dış etkenlere hızlı ve aşırı reaksiyon göstermeleridir. ESMER IRK (MONTAFON – BROWN SWİSS): Anavatanı İsviçre’dir. Siyah-Alaca kadar olmasa da oldukça geniş bir alana yayılmıştır. Türkiye’ye getirilen ilk kültür ırkıdır. Esmer ırkın rengi gümüşi griden siyaha yakın koyu kahve ve koyu kül rengine kadar değişir. Burun ucu açık renkte olan bu ırkta, sırt boyunca uzanan ve ester çizgisi olarak tanımlanan açık renkli bir bölge vardır. Geç gelişen bu ırk en yüksek süt verimine de geç ulaşır. Sığır eti ve süt danası olarak SiyahAlaca ırkına yakın bir değer gösterir. Ortalama yeteneği oldukça iyidir. Kombine verimi bir ırktır. 9 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 3 TÜRKİYE’DEKİ BÜYÜKBAŞ İLE KÜÇÜKBAŞ IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ SARI ALACA ( SİMENTAL – FLECKVİEH ): Esmer ırk gibi kombine verimli-iki verim yönlü ırk olan Sarı-Alaca’da İsviçre kökenlidir. Renk sarı-beyaz veya kırmızı-beyaz alacadır. Baş genellikle beyazdır. Oldukça sağlam yapılı ve iri cüsseli bir ırk olan Sarı-Alaca ineklerin canlı ağırlığı 650-800 kg’yi bulur. Süt verimi 4000-5000 kg civarındadır. Erkeklerin besi yeteneği yüksektir. Sütçü ırkların dişileri Sarı Alaca boğalarla çiftleştirildiklerinde besiye oldukça uygun kasaplık materyal elde edilebilmektedir 3.2. Etçi Sığır Irkları: HEREFORD: İngiltere’de geliştirilmiş bir ırk olan Hereford, günümüzde ABD’de yaygın olarak yetiştirilmektedir. Hereford ırkında renk kırmızı beyazdır. Fakat beyaz rengin dağılımı oldukça tipiktir. Baş tamamen beyazdır ve bu özellik dominanttır. Başa ek olarak bacakların uç kısımları, karın altı, kuyruk ve sırt çizgisi de beyaz renklidir. Boynuzlar uzundur. Fakat günümüzde boynuzsuz Hereford yetiştiriciliği de yapılmaktadır. Yürüme ve adaptasyon yeteneği ile dişlerinin analık özelliği oldukça iyi olan Hereford ırkı 1958 yılında Türkiye’ye getirilmiş, Doğu Anadolu’daki devlet işletmelerine götürülen bu ırk oralarda hem saf olarak yetiştirilmiş hem de melezleme çalışmalarında kullanılmıştır. Ne var ki, ekonomik açıdan yeterli bulunmadığı için yetiştiriciliği sürdürülmemiştir. ABERDEN ANGUS: Angus başlıca etçi sığır ırklarından biridir. İskoçya’dan köken almış olup, ilk resmi tescili 1835 yılında yapılmıştır. ABD’de ise 1873 yılında tescil edilmiştir. Şu anda ABD’de etçi ırkların % 60’ını Angus ırkı oluşturmaktadır. Halen sayısal olarak birinci sıradaki tescilli etçi ırk yine Angus’ tur. Karkas kalitesi ve mermerleşme yönünden tercih edilen bir ırk olduğu gibi, ticari melezlemeler için de idealdir. Ticari melezlemelerde anne olarak özellikle Angus ineklerinin seçilmesi kolay doğum açısından önem taşır. Yardımsız doğumda kendini ispatlamış, yüksek randıman veren, genetik olarak boynuzsuz, kötü koşullara dayanıklı, kolay uyum sağlayan, erken gelişen bir ırktır. Bakımı kolaydır. Sert iklimlerden kötü yönde etkilenmez. Angus ırkı gelişmesi ve diğer özellikleri kadar lezzetli etiyle de ünlüdür. Son yıllarda “ Angus Eti” olarak özel damgayla satılan etleri, özellikle ABD et endüstrisinin gözde ürünlerinin başında gelmektedir. Angus ırkında ortalama doğum ağırlığı 39 kg, erkek danaların 205 günlük canlı ağırlıkları 315 kg, bir yaşına geldiklerinde canlı ağırlıkları 545 kg olmaktadır. Angus ırkı tipik siyah bir ırktır. Tamamen siyah olması bu ırkın en önemli özelliğidir. Ancak bazı soylarda bulunan resessive (çekinik) kırmızı geni kullanılarak sonraki yıllarda Kırmızı Angus ( Red Angus ) ırkı elde edilmiş ve ilk defa 1954 yılında tescillenmiştir. Red Angus ırkı yetiştiricileri Siyah Angus’tan ayrı bir ırk olarak örgütlenmiş olup, “Red Angus” sıcak bölgelerde “ sıcağa dayanıklı ırk” olarak değerlendirilmektedir. Red Angus (Kırmızı Angus) ve Siyah Angus aynı kökenden ırklar olup, Kırmızı Angus’ un doğum ağırlığı, 205 ve 365 günlük ağırlıkları da Angus’a yakındır. 10 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 3 TÜRKİYE’DEKİ SIĞIR IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ GALLOWAY: Engebeli yüksek alanlarda yetiştirilen sağlam yapılı bir ırktır. Boynuzsuz ve siyah renkli bir ırk olan Galloway kaba görünüşlüdür. Güney Batı İskoçya’da geliştirilmiş olan bu ırk, hayvanlara fazla özen gösterilmeyecek alanlarda et sığırı sürüleri kurmak için önerilebilir. ŞAROLE ( CHAROLAİS): Fransa’da geliştirilmiş beyaz renkli, boynuzlu ve görece küçük kafalı bir ırktır. Ergin boğaları 1000-1300 kg gelen bu ırk sütçü sürülerden kasaplık buzağılar elde etmeye yönelik melezleme çalışmalarında geniş ölçüde kullanılmaktadır. LİMOUSİN: Fransa kökenli bir ırktır. Adını Fransa’daki Limousin bölgesinden almıştır. Limousin sığır ırkının tarihinin Avrupa kıtası kadar eski olduğu söylenmektedir. Irkın ilk resmi kabul tarihi 1854 yılıdır. Limousin ırkında baş küçük, boyun kısa, ancak vücut uzundur. Kalçalar özellikle kaslıdır. Renk altın sarısından, kırmızıya kadar değişir. Merme ve göz çevresi daha açık renktedir. Orijinal olarak boynuzlu bir ırktır. İnce uzun vücut yapısı buzağılarda çok belirgin olup, genellikle güç doğum meydana gelmez. Et/ kemik oranı mükemmeldir. Besi sonu randımanı gayet yüksektir. Her türlü melezlemeye uygun bir ırktır. Adaptasyonu kolay, dış koşullara dayanıklıdır. Limousin ırkı inekler, boğalara göre biraz daha açık renkli olurlar, boynuzları ve tırnakları açık renklidir. Uyum sağlamak için soğuk iklimlerdekiler uzun tüylü, ılıman iklimlerdekiler kısa tüylüdürler. Doğum ağırlığı erkek buzağılarda 39 kg, dişi buzağılarda 35 kg civarındadır. Limousin ineklerinin canlı ağırlığı 550 kg civarında olup, günde 9-10 kg süt verirler. İneklerin cidago yüksekliği 137 cm, boğaların cidago yüksekliği 145 cm kadardır. Erkek buzağıların 210 günlük canlı ağırlıkları 310 kg’a, 1 yaşındaki canlı ağırlıkları 530 kg’a ulaşır. Limousin ırkı Veal (beyaz et) üretimine uygundur. Fransa’da özellikle Veal üretimi için tercih edilir. Besi yerlerinde yemden yararlanma açısından ünlü olmuş ırktır. Eti yumuşak, ince liflidir. Limousin ırkının en önemli özelliklerinden biri yumuşak başlı bir ırk olmasıdır. Uysallık, sakinlik anlamına gelen (DOC) veya Docility olarak adlandırılan bu özellik bir çok ticari besicilik yapanların melezlemede kullandığı bir özelliktir. Sevk ve idareyi kolaylaştıran DOC özelliğinin kalıtım katsayısı yüksektir. Böylece melezlere de geçen bu uysallık geni diğer yandan etlerin yumuşak ve yeme kalitesinin yüksek olmasını sağlar. Tüketici panellerinde DOC özelliğiyle, yeme kalitesi ve yumuşaklık arasında bir pozitif ilişki olduğu saptanmıştır. Kırmızı renk ve boynuz Limousin için baskın karakterler olduğu halde, resessif (çekinik) genlerle siyah ve boynuzsuz Limousin elde etmek ve geliştirmek mümkün olmuştur. PİEDMENTOSA: Piedmentosa (piedmontese) etçi sığır ırklarından biridir. Ana vatanı kuzey İtalya’da Alp dağlarıdır. Ancak ataları Pakistan kökenli sığırlardır. Diğer etçi sığır ırklarına göre inekleri daha sütlüdür. Yılda 22,5 ton civarında süt verirler. Hatta İtalya’nın bazı bölgelerinde sadece piedmentosa ineklerinin sütleriyle yapılan spesiyal peynirler üretilir. Daha önceleri çift amaçlı, yani et ve süt yönünden 11 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 3 TÜRKİYE’DEKİ SIĞIR IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ yetiştirilen piedmentosa’lar daha sonra et yönünden ıslah edilmişlerdir. Çünkü etlerinin çok önemli bir özelliği keşfedilmiş olup, dünyada sağlıklı et ile “piedmentosa” ırkı birlikte anılmaya başlanmıştır. Piedmentosa sığırları beyaz ve gri-beyaz renklerde olur. ABD’de 1976 yılından beri etçi sığır ırkları tablosunda yer alan Piedmentosa ırkının en büyük özelliği “ çift kas” lı olmasıdır. Çift Kas kalçalarda oluşur. Bu ırkın etinin “ sağlıklı et” olmasını sağlayan taşıdığı bir gendir. Yağsız, düşük kolesterollü, düşük kalorili etin ve çift kasın özel bir gene bağlı olduğu keşfedilmiştir. Bu gen “myostatin” genidir. Myostatin geniyle piedmentosa ırkı tamamen doğal bir farklılığa sahip olmuştur. Eti protein içeriği açısından diğer, normal etlerden yüksek, kolesterol, toplam yağ, kalori ve yağdan gelen kalori açısından ise çok düşüktür. Kolesterol ve yağ oranında sadece bilinen sığır etlerinden değil, hindi etinden, derisi alınmış tavuk etinden, solomon ve kılıç balığından da düşüktür. Protein değeri olarak normal etlerden ve balık etlerinden yüksek, hindi etiyle kalori, protein, toplam yağ yönünden eşit değerlerdedir. Ancak; kolesterol değerinin hindi etine göre yarı yarıya olması yine de bir üstünlük sağlamaktadır. Etlerde yumuşaklık, lezzet ve usare ile marbling yani mermerleşme arasındaki ilişki bilinmekle beraber, ilginç bir şekilde tamamen yağsız olan piedmentosa eti yumuşak, lezzetli ve usarelidir. Piedmentosa eti üçte bir oranında daha çabuk pişer. Değerleri ABD Kalp Derneği tarafından onaylanmış olup, “ Kalp Sağlığına Dost” yiyecek olarak anılmaktadır. Piedmentosa ırkının F1 ve F2 melezlerinin bile etteki kolesterol oranları geleneksel etlerin yarısı değerindedir. Diğer yandan ineklerin sütündeki b-laktoglobulin ve K-kazein içeriklerinden dolayı peynir elde etme oranı yüksek, peynirleri mükemmel kalitededir. Myostatin geniyle bu ilginç özellikleri bünyesinde bulunduran Piedmentosa ırkı kolesterol ve yağ içeriğinden dolayı doktorların “tüketimini azaltın” dediği kırmızı etten kaçışı önleyebilecek bir ırktır. Kalp dostu kırmızı et olarak pazara sunulabilecek bu ırk, aynı zamanda çift kas özelliğiyle hızlı canlı ağırlık artışı sağlayan, ekonomik beslemeye uygun bir ırktır. Erkek buzağıları 41-43 kg, dişi buzağıları 39 kg civarında doğan bu ırkta, güç doğum söz konusu değildir. Çünkü ince, uzun yapılı doğan buzağılar güç doğuma sebep olmadıkları gibi, hızlı büyüme özelliğine sahiptirler. Piedmentosa ırkının boğaları 1198 kg’a, inekleri ise 600 kg’a ulaşabilirler. Piedmentosa her türlü iklime kolay uyum sağlar. Sevk ve idaresi kolay, annelik özellikleri yüksek bir ırktır. Etin kemiğe oranı ve randımanı yüksektir. İyi annelik özellikleri, uzun ömürlülük, yüksek fertilite gibi iyi özelliklere de sahip olan bu ırktan ülkemizi sığır yetiştiricilerinin ve et sanayimizin yararlanması gerekir. Anadoluda genel olarak bulunan büyük baş hayvan ırkları ve genel özellikleri şöyle: YERLİ KARA: Orta Anadolu bölgesinin hakim yerli ırkıdır. Türkiye yerli sığırları arasında yayılma alanı en geniş ve sayısı en fazla olanıdır. Yayılma alanı içinde toprak ve iklim bakımından farklı çeşitli alt bölgeler vardır. Bunun doğal sonucu olarak da Orta Anadolu bölgesinde yetiştirilen Yerli Karaların tümü aynı özelliklere sahip değildir. Söz gelimi Ankara ve Çankırı’da yetiştirilen Yerli Karalar İç batı Anadolu da kiler’den daha küçük cüsselidirler. 12 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 3 TÜRKİYE’DEKİ SIĞIR IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ Yerli Karaların en belirleyici özelliği küçük yapılı ve tırnak dahil tamamen siyah olmalarıdır. Dar ve uzun bir başa sahip olan bu ırkta boynuzlar kısa, ince ve öne yöneliktir. Uzun yıllar yetersiz koşullarda yaşayan bu ırk oldukça dayanıklıdır. Irkta cidago yüksekliği 100-110 cm civarındadır. Besleme koşullarına bağlı olarak canlı ağırlık 200-300 kg arasında değişir. Bu ırkın süt verimi ortaya koyma amacına yönelik çalışmalar oldukça eskidir. Bu çalışmalarda elde edilen değerler köy koşullarında 400-500 kg kadardır. Fakat bakım ve besleme koşullarının iyileştirilmesi ve damızlık seçimiyle bir Laktasyon daki süt verimleri ortalama 800-900 kg’ye çıkarılabilmiş, hatta bazı küçük gruplardan bir Laktasyon da 1800 kg süt elde edilebilmiştir. Günümüz koşullarında ortalama 750 kg civarında süt verimi olduğu kabul edilen bu ırkın beside günlük canlı ağırlık artışı da, 600-700 gr dır. DOĞU ANADOLU KIRMIZISI (DAK): Yayılma alanının genişliği ve sayısal varlığı bakımından ikinci sırada yer alan Doğu Anadolu Kırmızısı ırkında renk genelde kırmızı olmakla birlikte açık kırmızıdan koyu kestaneye kadar değişir. Bazı hayvanlarda genellikle arka bacakların iç kısımları olmak üzere vücudun değişik bölgelerinde beyaza kadar değişen açık renkler görülebilir. Boğalarda boyun göğüs ve ön bacaklar daha koyu renklidir. Doğu Anadolu Kırmızısı ırkında cidago yüksekliği 115-125 cm, canlı ağırlık 250-350 kg arasındadır. Süt verimi halk elinde 1000-1200 kg kadar olup, iyi koşullarda 2000 kg’ye kadar yükselebilmektedir. Beside günlük canlı ağırlık artışı Yerli Karadan oldukça iyidir ve uygun şartlarda 800-900 grama ulaşılabilmektedir. GÜNEY ANADOLU KIRMIZISI (GAK): Torosların güneyinde kalan bölge ile Güney Doğu Anadolu bölgesinde yayılan bu ırkın farklı varyeteleri vardır. Bu varyetelerin sayısı sınıflamayı yapanlara göre farklılıklar gösterir. Buna rağmen bu gruptaki hayvanları birbirinden oldukça farklı niteliklere sahip iki alt gruba ayırmak mümkündür ve önemli bir hata getirmez. Güney Anadolu Kırmızısı ( Kilis Irkı ) Rengi sarıdan kahverengine kadar değişen bu ırk Türkiye’nin en iri ve en sütlü ırkıdır. Kilis ırkında en çok rastlanan renk sarımsı kırmızıdır. Vücudunun ön kısmı arkaya göre daha koyu olan bu ırkta cidago yüksekliği 130-135 cm kadardır. Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz Bölgesi’nin sıcak iklimine uyan ve sıcak iklimlere özgü olan parazitlerin meydana getirdiği hastalıklara dayanıklı olan bu ırkın süt verimi 2000 kg’nin üzerinde, beside günlük canlı ağırlık artışı da 1 kg civarındadır. Daha da önemlisi bu ırka dahil inekler içerisinde 5 tondan daha yukarı süt veren bireylere rastlanabiliyor olmasıdır. Ayrıca bu ırkın Siyah-Alacalar ile verdiği melezlerin üstün verimi olmaları, Türkiye sığırcılığı ve özellikle de GAP bölgesi için önemli bir potansiyel olarak değerlendirilmelidir. 13 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 3 TÜRKİYE’DEKİ SIĞIR IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ Yerli Güney Sarısı Kirli sarıdan tarçın rengine kadar değişen bir renk dağılımı gösteren bu alt grup Kilis’e göre oldukça küçük cüsselidir. Vücut ağırlığı ve verimleri bakımından Yerli Kararları andırır. BOZ IRK: Tipik bir bozkır sığırı olan bu ırk Balkan ülkelerinin ortak yerli ırkıdır. Türkiye’de bir zamanlar Trakya’dan Sivrihisar’ a kadar yayılan bu ırk şimdi Marmara Denizi’nin güneyi ve Trakya’nın dağlık kesimlerinde küçük sürürler halinde yetişmektedir. Rengi, açık güneşten koyu kül rengine kadar değişen Boz ırkın erkekleri dişilere göre, daha koyu renklidir. Canlı ağırlığı 250-400 kg arasında değişen bu ırkın süt verimi 1000-1500 kg civarındadır. Beside günlük canlı ağırlık artışı da 700-800 g kadardır. Tarımda hayvan işgücüne talebin fazla olduğu dönemlerde öküz olarak kullanımda önceliği olan bu ırk yok olmak üzeredir. Boz ırkın verimleri diğer yerli ırkların çoğundan geri değildir. Fakat yetiştirdiği bölgenin ekonomik yapısının diğer bölgelerden ileri olması, bu ırkın elden çıkarılmasının hızını diğer yerli ırklarınkinden daha yüksek kalmıştır. Çünkü yetiştirildiği bölge için verimleri yetersiz kalmıştır. Ayrıca tarımda makine kullanımının yaygınlaşması sonucu Boz ırkın öküz olarak kullanım olanağı da tümüyle ortadan kalkmıştır. Kısaca özellikleri belirtilen bu ırkların dışında kalanlar genellikle melezleme üründürler ve bunlar ülkenin her yerinde rastlamak olasıdır. KIRIM SIĞIRI: Kırım Bölgesinden geldiler. Kırmızının tonlarını taşırlar. İri yapılıdırlar. İyi bakım ve beslenme ile 1500 kg süt verebilirler. ZAVOT SIĞIRI: Kars yöresine Kafkasya’dan geldiler, Simental ve İsviçre Esmeri ile melezleşme ile elde edildiler. Süt verimi 1500 kg. kadardır. Be Günümüz koşullarında ortalama 750 kg civarında süt verimi olduğu kabul edilen bu ırkın beside günlük canlı ağırlık artışı da, 600-700 gr dır. 14 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 3 3.3. TÜRKİYE’DEKİ SIĞIR IRLKLARI VE ÖZELLİKLERİ Küçükbaş Koyun Özellikleri ORTA ANADOLU MERİNOS KOYUN IRKI Bu merinos tipi 1950 yılında Alman Et Merinosu Koçları ile Yerli Akkaraman Koyunlarının Konya’da bulunan harada melezleştirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Verim ve büyüme noktasında oldukça başarılı bir ırk olan Orta Anadolu Merinos Koyun Irkı uzun süreli bir seleksiyona tabi tutularak kendi içerisinde melezleştirmelere devam edilmiş ve günümüzde sıkça rastladığımız, tamamen yerli bir koyun ırkı ortaya çıkarılmıştır. Yüksek yapağı ve et verim özelliklerine sahip olan bu ırk genellikle Ankara, Konya, Eskişehir illerinde ve çevrelerinde bulunan meralarda görülmektedir. Görünüm Özellikleri: Vücut tamamen beyaz renktedir. Kuyruk yağsız , ince ve uzundur. Koç ve koyunlarda genellikle boynuz bulunmaz. Cüssesi kök aldığı Akkaramandan ve yerli ırklarından daha iridir. Başın yüz kısmı ile bacakları yapağı ile örtülü değildir. Verim özellikleri: Canlı Ağırlık: Erkek: 65 – 75 kg ; Dişi: 50 -55 kg Laktasyon süt verimi: 40 – 50 kg Laktasyon Süresi: 140 -150 gün Bir batında kuzu sayısı: 1.5 İkizlik oranı: % 35 – 40 Kuzu doğum ağırlığı: 4 – 4.5 kg Sütten kesim ağırlığı (75.gün): 22 – 26 kg Kirli yapağı verimi: 3.6 – 3.8 kg Lüle uzunluğu: 7.5 – 8 cm Elyaf çapı: 21 – 23 mikron Temiz yapağı oranı: %54 – 58 15 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 VERİ ANALİZİ VE SONUÇLAR BÖLÜM 4 4. VERİ ANALİZİ VE SONUÇLAR Damızlık süt işletmelerinde damızlık olarak holstein ( siyah alaca ) ırkı hayvanlar kullanılmakta süt verimi yönünden ıslah edilmiş kültür ırklarından olması nedeniyle tercih edilmektedir. Ortalama süt verimleri 8000 lt/yıl, süt yağ oranları %3,5-4, en verimli dönemleri ilk altı yıldır Yeşilhisar ve Adana işletmelerimizde ise etçi ırklar kullanılmaktadır. Bu etçi ırklardan simental, şarole , herefort ve limousin kullanılmaktadır. Bu ırkların günlük canlı ağırlık artışları yüksek olup ortalama 1,3kg/gündür. Yerli ırklarda 1,1 kg/gündür. Bu ırkların etleri pembe ve ph degerleri düşük kaliteli dir.Canlı ağırlık artışı yüksek olması nedeniyle beside kalma süreleride kısa olmakta bu nedenden dolayı karlılığı olan ırklardır. Canlı Hayvan değerinin hesaplanmasında piyasa değerleri baz alınmıştır. Konu değerleme için Trakya Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesinde araştırma yapılmış ayrıca Saray Tarım ve Hayvancılık muhasebe kayıtlarından yararlanılmıştır. Muhasebe kayıtları ile mevcut hayvan adedi bir birini uyumlu olmaktadır. Değer tespitinde stok kayıtları ve hayvan envanteri ile mevcut canlı hayvan tutarının tutarlı olması nedeniyle değerlemede mevcut durum tespiti esas alınmıştır. 31.12.2012 SARAY TARIM VE HAYVANCILIK AŞ CANLI MATERYAL KIYMET TAKDİRİ Develi Damızlık Süt Sığırcılığı İşletmesi Hayvan Mevcudu 0-2Aylık Dişi Buzağı (Baş) 2-6Aylık Dişi Buzağı (Baş) Toplam Dişi Buzağı (Baş) 0-2Aylık Erkek Buzağı (Baş) 2-6Aylık Erkek Buzağı (Baş) Toplam Erkek Buzağı (Baş) Dişi Dana (Baş) Erkek Dana (Baş) Toplam Dana (Baş) Düve (Baş) Gebe Düve (Baş) Toplam Düve (Baş) İnek (Baş) Erkek Hayvan 12 ay üstü (Baş) Toplam (Baş) MİKTAR FİYAT TL 384,00 371,00 755,00 1395 1553 341,00 382,00 723,00 487,00 342,00 829,00 418,00 372,00 790,00 2.818,00 421,00 6.336,00 1242 1391 3310 2950 6210 6800 6490 5150 TUTAR TL 535.680,00 576.163,00 1.111.843,00 423.522,00 531.362,00 954.884,00 1.611.970,00 1.008.900,00 2.620.870,00 2.595.780,00 2.529.600,00 5.125.380,00 18.288.820,00 2.168.150,00 30.269.947,00 Besi İşletmeleri Yeşilhisar Besi İşletmesi Hayvan Mevcudu (Baş) 12.094 Adana Besi İşletmesi Hayvan Mevcudu (Baş) 12.039 402 412 42.783.734,40 43.648.598,40 Küçükbaş Koyun (Baş) 274 700 191.800,00 GENEL TOPLAM (Baş) 30.469 116.702.279,80 GENEL TOPLAM (B.BAŞ+K.BAŞ) 30.743 116.894.079,80 16 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 4 VERİ ANALİZİ VE SONUÇLAR Raporumuzda yer alan bilgiler; ekspertiz çalışması esnasında yapılan tespitler, temin edilen belgeler, yapılan piyasa araştırmaları ve değerleme tekniği içinde kullanılan kabuller doğrultusunda belirlenmiştir. Rapor tarihinden sonra meydana gelebilecek ekonomik veya fiziksel değişiklikler rapordaki analizlerin, takdir edilen değerlerin ve yorumların değişmesine yol açabilir. Ticari piyasa verileri, ekonomik göstergeler ve rapor değerlerini etkileyecek döviz kurlarında meydana gelebilecek değişiklikler sebebiyle ortaya çıkacak farklılıkların takip edilerek gerekli düzeltmelerin uygulanması tavsiye edilmektedir. Konu tesisin, gıda piyasasında yaşanacak olumsuz gelişmelerden direk etkilenebileceği unutulmamalıdır. 17 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 5 5. SONUÇ SONUÇ (Değer Göstergelerinin Uzlaştırılması) 5.1. Değerleme Uzmanı Görüşü Değerleme çalışması sırasında müşteri tarafından herhangi bir sınırlama getirilmemiştir. Söz konusu değerleme çalışması Kayseri ili Develi, Yeşilhisar ve Yahyalı ilçeleri Adana ilinde yer alan Saray Tarım ve Hayvancılık mülkiyetindeki büyükbaş hayvanların 31.12.2012 tarihi itibariyle piyasa değerinin belirleme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda kurum envanter sisteminde tutulan 14.02.20113 tarihli 6265 adet damızlık, 10.117 adeti Yeşilhisar Besi işletmesinde 11268 adeti Adana Besi işletmesinde olmak üzere toplam 27.650 adet büyükbaş hayvan kayıdı ile mevcut durumdaki canlı hayvan sayıları ve cinsi kontrol edilmiş, uyumlu olduğu tespit edildikten sonra canlı hayvanın yaşına özelliklerine göre sınıflandırılmış, piyasa araştırması yapılarak, 31.12.2012 tarihindeki canlı hayvan envanter kayıtları baz alınarak adil piyasa değeri araştırılıp tespit edilmiştir. DEĞER TABLOSU Büyükbaş Hayvan Küçükbaş Hayvan TOPLAM ADET 30.469 274 TOPLAM (TL) 116.702.279,80 191.800,00 30.743 116.894.079,80 TOPLAM (USD) 64.834.600 106.556 64.941.155 TOPLAM (EUR) 49.241.468 80.928 49.322.397 Konu gayrimenkulün değerlemesinde emsal karşılaştırma, gelir indirgeme yaklaşımı ve maliyet yaklaşımı yöntemi kullanılmıştır. Rapor tarihi itibariyle 1 USD 1,80 TL; 1 EUR 2,37 TL olarak esas alınmıştır. Konumuz taşınmazın değerlendirmesinde civardaki alım satım rayiç değerleri ve günümüz ekonomik koşulları, taşınmazın konumu, yaşı, fiziki özellikleri, emsallerdeki pazarlık payları, arz/talep dengesi gibi dışsal etkenler dikkate alınarak emsal karşılaştırma ve maliyet yaklaşımının ortalaması baz alınarak rapor tarihindeki Toplam Adil Piyasa Değerinin 116.894.000 TL Yazıyla: (YüzOnAltıMilyonSekizYüzDoksanDörtBinTL) + KDV, olabileceği tahmin ve takdir edilmiştir. İşbu rapor, tarihi itibariyle muteberdir. 18 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013 BÖLÜM 6 6. EKLER VE FOTOĞRAFLAR EKLER VE FOTOĞRAFLAR 19 Denge Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. Rapor No:003 Rapor Tarihi:08.03.2013