PE 32 / PE 100

POLÝETÝLEN BORULAR
Pilsa
Polietilen Borular (PE 32 / PE 100)
TEMÝZ SU UYGULAMALARI ÝÇÝN
Polietilen Borular
(PE 32 / PE 100)
Temiz Su Projeleri için
akýllý çözümler
POLÝETÝLEN BORULAR
Ýçindekiler
Pilsa PE 32 Borular
99
PE 32 Borularýn Et Kalýnlýðý ve Basýnç Deðerleri
PE 32 Borularýn Sarým Deðerleri
Pilsa PE 100 Borular
PE 100 Borularýn Kullaným Alanlarý
PE 100 Boru Hammadde Teknik Özellikleri
PE 100 Borulara Uygulanan Testler
PE 100 Borularýn Servis Ömrü
PE 100 Borularýn Et Kalýnlýðý ve Basýnç Deðerleri
PE 100 Borularýn Sarým Deðerleri
PE 100 Borularýn Üstünlükleri
PE 100 Borularýn Aþýnma Direnci
PE 100 Borularýn Diðer Borulara Göre Üstünlükleri
PE 100 Borularýn Baðlantý Metodlarý
Alýn Kaynaðý Metodu
Elektrofüzyon Kaynaðý Metodu
Flanþlý Birleþtirme Metodu
PE Borularýn Sýnýflandýrýlmasý
PE Borularýn MRS ve SDR Oranlarý
Hesaplamalar
Boru Et Kalýnlýðýnýn Hesaplanmasý
Dýþ Hidrostatik Basýnç
Su Darbesi
Genleþme
Esneklik
Topraða Gömülü PE Borularda Negatif Basýnç Durumunda
Flambaj (Çökme) Hesabý
100-104
105-107
108
108
109-110
110
111
112-114
Toprak Sýnýflarý
Toprak Yükü
Flambaj Emniyet Deðerinin Hesabý
Kritik qv Hesabý
Dikey Dolgu Yükü Hesabý qv
Kritik Pa Hesabý
Sr Halka Rijitliði Hesaplamasý
Hidrolik Hesap Esaslarý
Pilsa PE 100 Borularýn Döþeme Montaj Kesiti
PE 100 Borularýn Taþýma ve Depolanmasý
Sevkiyat
Çerçeve Halindeki Ambalajlý Borularýn Taþýnmasý ve
Depolanmasý
Kangal Borularýn Taþýnmasý ve Depolanmasý
Ek Parçalar
Ambarda Depolama
Açýk Alanda Depolama
HDPE Malzemenin Kimyasallara Karþý Dayanýmý
98
115
115
116-120
121-122
Pilsa PE 32 Borular
Pilsa PE 32 borularýn en belirgin özelliði darbe direncinin yüksek
oluþu ve rahat döþenebilmesidir.
Pilsa PE 32 borular, esnekliði sayesinde kayalýk ve engebeli araziler
ile toprak kaymalarýna açýk bölgelerde güvenle kullaným olanaðý
saðlamaktadýr.
· Pilsa PE 32 Borularýn Sarým Deðerleri
PE 32 KANGAL BORU SARIM BÝLGÝLERÝ
Boru Çapý
(mm)
Ýç Çap
(cm)
Dýþ Çap
(cm)
Sarým Eni
(cm)
Sarým Boyu
(mt)
40
40
40
40
60
60
40
40
60
60
55
70
65
85
80
90
75
100
85
110
21
21
21
21
21
21
21
21
21
21
100
200
100
200
100
200
100
200
100
200
Ø32
Ø40
Ø50
60
60
60
95
100
115
26
36
36
100
100
100
Ø63
Ø75
Ø90
Ø110
100
100
165
165
140
145
200
210
40
40
50
50
100
100
100
100
Ø16
· Pilsa PE 32 Borularýn Et Kalýnlýðý ve
Basýnç Deðerleri
Dýþ Çap
ÇAPLAR
Ø20
ET KALINLIKLARI
PN 2,5
PN 3,2
SDR S
21 10
min max
PN 4
PN 5
SDR S
SDR S SDR S
17
13,6 6,3 11
8
5
min max min max min max
20
25
-
-
-
-
2,0
2,3
2,0
2,3
2,3
2,7
32
40
50
63
75
2,0
2,4
3,0
3,6
2,3
2,8
3,4
4,1
2,0
2,4
3,0
3,8
4,5
2,3
2,8
3,4
4,3
5,1
2,4
3,0
3,7
4,7
5,6
2,8
3,5
4,2
5,3
6,3
3,0
3,7
4,6
5,8
6,8
3,4
4,2
5,2
6,5
7,6
90
110
4,3
5,3
4,9
6,0
5,4
6,6
6,1
7,4
6,7
8,1
7,5
9,1
Dýþ Çap
ÇAPLAR
8,2 9,2
10,0 11,1
ET KALINLIKLARI
PN 6
PN 8
PN 10
SDR S SDR S SDR S
9,4 4,2 7,4 3,2
6
2,5
min max min max min max
20
25
2,0
2,7
2,3
3,2
3,0
3,5
3,4
4,0
3,4
4,2
3,9
4,8
32
40
50
63
75
3,4
4,3
5,3
6,7
8,0
3,9
4,9
6,0
7,5
9,0
4,4
5,5
6,9
8,6
10,3
5,0
6,2
7,7
9,6
11,5
5,4
6,7
8,3
10,5
12,5
6,1
7,5
9,3
11,7
13,9
9,6 10,7
11,7 13,0
12,3
15,1
13,7
16,8
15,0
18,3
16,7
20,3
90
110
Ø25
YBPE - PE 32 KANGAL BORU
99
POLÝETÝLEN BORULAR
Pilsa PE 100 Borular
Plastik teknolojisinin hýzlý geliþimi hammadde üretiminde de önemli
geliþmelerin yaþanmasýný saðlamýþtýr. PE 32’den imal borular yüksek
basýnç gerektirmeyen sistemlerde baþarý ile kullanýldý. Ancak bu
malzemeler teknik özellikleri nedeniyle sadece düþük basýnç gerektiren
sistemlerde kullanýlabilme imkaný bulmuþtur. Uzun araþtýrma ve
çalýþmalar sonucunda geliþtirilen PE 100 ise bugüne kadar geliþtirilen
yüksek basýnca dayanýklý en güçlü PE boru malzemesidir. Ayný iþletme
basýncýnda ve çapta PE 100 borularý PE 32 ve PE 80 borulara göre
daha ince et kalýnlýðýna sahiptir. Bu yönden PE 100 borularda daha
ince et kalýnlýðý daha büyük iç çap oluþturmakta ayný debi için bir
boy küçük çap kullanýmý mümkün olmakla birlikte, hammadde
tasarrufu da saðlamaktadýr.
PÝLSA, bu üstün özelliklere sahip PE 100 borularý ISO 9001:2008
güvencesiyle TSE 418-2 EN 12201-2, ISO 4427 ile DIN 8074’e göre
üretmektedir.
100
· Pilsa PE 100 Borularýn Kullaným Alanlarý
Yeraltý ve yerüstü içme ve kullanma suyu þebekelerinde
Deniz deþarj sistemleri
Kanalizasyon deþarj sistemleri
Atýk su sistemleri
Katý atýk (çöp) drenaj sistemleri
Drenaj projelerinde
Tarýmsal Sulama sistemleri
Spor sahalarý ve bahçe alanlarýnýn sulanmasýnda
Jeotermal sistemler ve maden iþletmeleri
Ýlaç ve kimya sanayi
Çimento sanayi
Petrokimya sanayi
Gýda sektörü
Denizcilikte ve balýkçýlýkta, marinalarda
Binalarda ve birçok endüstriyel sistemlerde
Yangýn suyu ve soðutma suyu sistemleri
Telekomünikasyon kablolama sistemleri
ve daha pek çok alanda kullanýlmaktadýr.
TS 418-2 EN 12201-2
Pilsa PE 100 Borularýn Teknik Özellikleri
Teknik Özellikler
Birim
Deðer
Test Metodu
g/cm³
0,950 - 0,960
ISO 1183
Erime Akýþ Hýzý (MFR)
190°C-2,16kg.
g/10dak.
0,04 - 0,07
ISO 1133
Erime Akýþ Hýzý (MFR)
190°C-5,0kg.
g/10dak.
0,2 - 0,5
ISO 1133
%
MPa
MPa
>600
22-27
900-1400
ISO 527-2/1B/50, TS1398
ISO 527-2/1B/50, TS1398
ISO 527-2/1B/50, TS1398
%
2-2,5
ISO 6964
Shore D
dak.
°C
°C
W/mK
W/mK
saat
59-60
³20
126
< -70
0,4
0,2
³1000
ISO 868
EN 728
ISO 306 (Metod A)
ASTM D-746
DIN 52612
DIN 52612
ASTM D-1693
Yoðunluk (23°C)
Kopmada Uzama
Akmada Gerilme Dayanýmý
Elastiklik Modülü
Karbon Siyahý Miktarý
Sertlik
Termal Kararlýlýk (OIT)
Vicat Yumuþama Sýcaklýðý
Kýrýlganlýk Sýcaklýðý
Isýl Kondüktivite (20°C)
Isýl Kondüktivite (150°C)
ESCR (50°C’de), F50
· Pilsa PE 100 Borularýn Servis Ömrü (Saat)
Çevresel Gerilim (N/mm2)
· Hammadde Özellikleri ve Test Metodu
Yýllar
Zaman (SAAT)
· Pilsa PE 100 Borulara Uygulanan Testler
Pilsa PE 100 borularý TS 418-2 EN 12201-2 standardý esas alýnarak
üretimleri esnasýnda periyodik olarak aþaðýdaki testlere tabi tutulurlar.
Test Adý
Test Metodu
Birim Test Sonucu
Kopma Uzamasý
TS EN ISO 6259-1
%
> 350
Kütle Erime Akýþ Hýzý Deðiþimi
190°C, 5 kg
ISO 1133
%
±20
Hidrostatik Gerilme (20°C)
Hidrostatik Gerilme (80°C)
Hidrostatik Gerilme (80°C)
Yükseltgeme Ýndüksiyon Süresi
ISO 1167
ISO 1167
ISO 1167
TS EN 728
Milli Mevzuatlar
saat
saat
saat
dak.
-
> 100
> 165
> 1000
> 20
Uygun
EN1056
-
Mukavim
Ýçmesuyu Kalitesine Etkisi
Hava Þartlarýna Mukavemet
(Mavi borular için)
101
POLÝETÝLEN BORULAR
PE 100 Borularýn Basýnçlara Göre Et Kalýnlýðý, Boyut ve Toleranslarý
PE 100
Basýnç 12,5 bar Basýnç 16 bar
Dýþ Çap
Et kalýnlýðý
Dýþ Çap
Basýnç 4 bar
Dýþ Çap
32
40
50
63
75
90
110
125
140
160
180
200
225
250
280
315
355
400
450
500
560
630
710
800
Basýnç 5 bar
Basýnç 6 bar
Basýnç 8 bar Basýnç 10 bar
(SDR 41/S-20)
(SDR 33/S-16)
(SDR 26/S-12,5)
(SDR 21/S-10)
Et Kalýnlýðý
Et Kalýnlýðý
Et Kalýnlýðý
Et Kalýnlýðý
Et Kalýnlýðý
min.
2,0
2,4
3,0
3,8
4,5
5,4
6,6
7,4
8,3
9,5
10,7
11,9
13,4
14,8
16,6
18,7
21,1
23,7
26,7
29,7
33,2
37,4
42,1
47,4
min.
2,3
2,7
3,1
3,5
4,0
4,4
4,9
5,5
6,2
6,9
7,7
8,7
9,8
11,0
12,3
13,7
15,4
17,4
19,6
max.
2,6
3,1
3,6
4,0
4,5
5,0
5,5
6,2
7,0
7,7
8,6
9,7
10,9
12,2
13,7
15,2
17,1
19,3
21,7
min.
2,0
2,3
2,8
3,4
3,9
4,3
4,9
5,5
6,2
6,9
7,7
8,6
9,7
10,9
12,3
13,8
15,3
17,2
19,3
21,8
24,5
max.
min.
max.
min.
max.
2,3
2,7
3,2
3,9
4,4
4,9
5,5
6,2
7,0
7,7
8,6
9,6
10,8
12,1
13,7
15,3
17,0
19,1
21,4
24,1
27,1
2,0
2,5
2,9
3,5
4,2
4,8
5,4
6,2
6,9
7,7
8,6
9,6
10,7
12,1
13,6
15,3
17,2
19,1
21,4
24,1
27,2
30,6
2,3
2,9
3,3
4,0
4,8
5,4
6,1
7,0
7,7
8,6
9,6
10,7
11,9
13,5
15,1
17,0
19,1
21,2
23,7
26,7
30,1
33,8
2,0
2,4
3,0
3,6
4,3
5,3
6,0
6,7
7,7
8,6
9,6
10,8
11,9
13,4
15,0
16,9
19,1
21,5
23,9
26,7
30,0
33,9
38,1
2,3
2,8
3,4
4,1
4,9
6,0
6,7
7,5
8,6
9,6
10,7
12,0
13,2
14,9
16,6
18,7
21,2
23,8
26,4
29,5
33,1
37,4
42,1
(SDR 17/S-8)
max.
2,3
2,8
3,4
4,3
5,1
6,1
7,4
8,3
9,3
10,6
11,9
13,2
14,9
16,4
18,4
20,7
23,4
26,2
29,5
32,8
36,7
41,3
46,5
52,3
(SDR 13,6/S-6,3)
Et Kalýnlýðý
16
20
25
32
40
50
63
75
90
110
125
140
160
180
200
225
250
280
315
355
400
450
500
560
630
710
800
min.
max.
2,0
2,4
3,0
3,7
4,7
5,6
6,7
8,1
9,2
10,3
11,8
13,3
14,7
16,6
18,4
20,6
23,2
26,1
29,4
33,1
36,8
41,2
46,3
52,2
58,8
2,3
2,8
3,5
4,2
5,3
6,3
7,5
9,1
10,3
11,5
13,1
14,8
16,3
18,4
20,4
22,8
25,7
28,9
32,5
36,6
40,6
45,5
51,1
57,6
64,8
(SDR 11/S-5)
Et Kalýnlýðý
min.
max.
2,0
2,3
3,0
3,7
4,6
5,8
6,8
8,2
10,0
11,4
12,7
14,6
16,4
18,2
20,5
22,7
25,4
28,6
32,2
36,3
40,9
45,4
50,8
57,2
2,3
2,7
3,4
4,2
5,2
6,5
7,6
9,2
11,1
12,7
14,1
16,2
18,2
20,2
22,7
25,1
28,1
31,6
35,6
40,1
45,1
50,1
56,0
63,1
Basýnç 20 bar
(SDR 9/S-4)
Et Kalýnlýðý
min.
2,0
2,3
3,0
3,6
4,5
5,6
7,1
8,4
10,1
12,3
14,0
15,7
17,9
20,1
22,4
25,2
27,9
31,3
35,2
39,7
44,7
50,3
55,8
max.
2,3
2,7
3,4
4,1
5,1
6,3
8,0
9,4
11,3
13,7
15,6
17,4
19,8
22,3
24,8
27,9
30,8
34,6
38,9
43,8
49,3
55,5
61,5
Basýnç 25 bar
(SDR 7,4/S-3,2)
Et Kalýnlýðý
min.
2,3
3,0
3,5
4,4
5,5
6,9
8,6
10,3
12,3
15,1
17,1
19,2
21,9
24,6
27,4
30,8
34,2
38,3
43,1
48,5
54,7
61,5
max.
2,7
3,4
4,0
5,0
6,2
7,7
9,6
11,5
13,7
16,8
19,0
21,3
24,2
27,2
30,3
34,0
37,8
42,3
47,6
53,5
60,3
67,8
Özel üretim
PE 100 Borularýn Kangal Ebatlarý
PE borular çaplarý ve basýnç sýnýflarýna göre kangal olarak veya düz
boru olarak üretilirler. PE borular hammaddesinin, mekanik özelliklerine
baðlý olarak dirsek kullanmadan belli bir radüsle 360°
döndürülebilmektedir. Bu özellikten dolayý kangal çaplarý boru çapýnýn
18-35 kat fazlasý olabilmektedir. Kangal borularda baþ baðlama sayýsý
azalmakta, montaj hýzýnýn artmasýyla projeler çabuk bitmekte, montaj
iþçilik giderleri, nakliye ve stok maliyetleri düþmektedir.
Kangal Boru Sarým Bilgileri
Boru Çapý
(mm)
Ýç Çap
(cm)
Dýþ Çap
(cm)
Sarým Eni
(cm)
Sarým Boyu
(mt)
Ø20
Ø25
Ø32
Ø40
Ø50
Ø63
Ø75
Ø90
Ø110
100
100
100
130
130
166
175
225
225
110
120
130
170
170
190
205
260
270
21
21
26
36
36
40
40
50
50
100
100
100
100
100
100
100
100
100
* STANDART DIÞI KANGAL UZUNLUKLARI ÝÇÝN
PAZARLAMA MÜDÜRLÜÐÜ ÝLE ÝRTÝBATA GEÇÝLMELÝDÝR.
102
TS 418-2 EN 12201-2
Pilsa PE 100 Borularýn Üstünlükleri
Uzun ömürlüdür. Paslanmaz. PE 100 boru ömrü en az 50 yýl
olarak hesaplanmakla birlikte borularýn gerçek performanslarý bu
sürenin üzerinde olmaktadýr.
Esnektir. Arazi þekline mükemmel uyum saðlar. Toprak
hareketlerinden etkilenmez. Rahatlýkla deniz, dere, nehir, göl ve
bozuk zeminlerde, maden alanlarý, deprem bölgeleri gibi toprak
hareketleri olabilecek yerlerde kullanýlabilir.
Saðlamdýr. Çatlama ve darbe direnci yüksektir. Yükleme, taþýma
ve döþemesi kolaydýr.
Kimyasallara karþý yüksek direnç gösterir. Asidik, bazik ve tuzlu
ortamlarda çalýþabilme özelliðine sahiptir. Korozyondan etkilenmez,
çürümez, aþýnmaz.
Toprak içindeki aþýndýrýcý maddelerden etkilenmediði için katodik
koruma gibi döþeme esnasýnda tedbir almak gerekmez.
Ýç yüzeyi pürüzsüzdür. Projelendirirken kullanýlan boru çapý
minimize edilir, iþletirken daha az elektrik enerjisi tükettirir. Ýþletme
giderleri azalýr.
Bünyesindeki katalizörler nedeniyle, güneþ ýþýnlarýna dayanýmý
yüksektir. (UV dayanýmý)
Mükemmel kaynak özelliðinden dolayý, basýnç altýnda ek
yerlerinden çýkma ve kopma olmaz, kesin sýzdýrmazlýk saðlar. (Alýn
Kaynaðý, Elektrofüzyon vb.)
Hafiftir, kolay ve çabuk döþenir. Montaj esnasýnda kanal içinde
ve kanal dýþýnda birleþtirilebilir. Ýnþaat sezonu kýsa olan bölgelerde,
yoðun trafikli yollarda büyük avantaj saðlar. Daha az kazý, daha az
dolgu ve daha az þantiye dýþýndan dolgu getirme ihtiyacý olduðu için
ekonomiktir.
Kangal ve boy olarak üretilebilir. Daha az dirsek gerektirir.
Döþemede dirsek, “T” gibi yerlerde beton kütle ihtiyacý yoktur.
Basýnç sýnýfýnda çeþitlilik PN 4’den PN 25’e kadar her türlü basýnç
sýnýfýnda ve isteðe baðlý üretilebilir.
PE 100 borular kir tutmamasý, toksit içermemesi ve mikro
organizmalara karþý dayanýklý olmasý nedeniyle, Saðlýk Bakanlýðý’nýn
da onayý ile gýda ile temasýnda bir sakýnca görülmemektedir.
Aþýnma Direnci
Akýþkan içindeki partiküllere karþý doðada en az aþýnmaya maruz
kalan malzeme HDPE (Yüksek Yoðunluklu Polietilen)’den imal edilmiþ
borulardýr.
ÞEKÝL: Deðiþik malzemelerden imal edilmiþ borularýn aþýnma
miktarlarýný gösteren grafik. (Kaynak; Darmstadt Üniversitesi test
sonuçlarý.)
103
POLÝETÝLEN BORULAR
Pilsa PE 100 Borularýn Diðer Borulardan Üstünlükleri
ÇELÝK, BETON, CTP ve ASBEST ile kýyaslandýðýnda;
Beton, Ctp ve Asbest borulara göre çok daha yüksek darbe
mukavemetine sahiptir. Cidar esneklik katsayýsý çok yüksektir.
PE borular Ø125’lik çapa kadar kangal olarak üretilebilir. PE
borularýn diðer çaptaki stardart uzunluðu 12 mt’dir.
Çelik, Beton, Ctp ve Asbest borulara göre; dönüþlerde bükülebilme
özelliðinden dolayý daha az dirsek ihtiyacý vardýr.
Çelik, Beton, Ctp ve Asbest borulara göre daha hafiftir. Kolay
taþýnýr.
Çelik, Beton ve Asbest borulara göre; hijyenik üstünlüðü mevcuttur.
PE 32 ve PE 80 ile kýyaslandýðýnda; PE 100’ün MRS deðerinin
daha yüksek olmasý, PE 100’den üretilen borularýn ayný çap ve basýnç
seviyesindeki PE 32 ve PE 80 borulara göre daha ince et kalýnlýðýnda
olmasýný saðlamaktadýr. Dolayýsýyla sürtünme kayýplarý daha düþüktür.
PVC ile kýyaslandýðýnda;
Çok daha yüksek darbe mukavemetine sahiptir. Cidar esneklik
katsayýsý daha yüksektir.
Koç darbesi sönümleme kabiliyeti yüksektir.
PE borular Ø125’lik çapa kadar kangal olarak üretilebilir. Diðer
çaptaki PE 100 borularýn uzunluðu 12 metredir. Kangal borularda
baþ baðlama sayýsý az olmakta, montaj hýzý artmakta iþçilik, nakliye
ve stok maliyetleri düþmektedir. PVC borularýn uzunluðu ise 6 metredir.
Dönüþlerde bükülebilme özelliðinden dolayý daha az dirsek ihtiyacý
vardýr.
PE 100 borular Alýn Kaynaðý veya Elektrofüzyon ek parça ile
conta gereksinimi olmadan birleþtirilir.
Yumuþak zemin ve deprem bölgelerinde emniyetle kullanýlabilir.
104
Çelik, Beton ve Asbest borulara göre ; kimyasal dayanýmý yüksektir.
Çelik, Beton, Ctp ve Asbest borulara göre; aþýnma direnci
yüksektir.
Çelik, Beton, Ctp ve Asbest borulara göre; korozyona uðramaz.
TS 418-2 EN 12201-2
PE 100 Borularýn Baðlantý Metodlarý
PE 100 borular, baþ baðlama teknikleri açýsýndan en çok çeþitliliðe
sahip borulardýr. Bu tekniklerden her biri borularýn kullanýlacaðý
yere göre tercih edilir.
· Alýn Kaynaðý Metodu
Bu uygulama genel kullaným þeklidir. Özel bir
alýn kaynak makinasý ile yapýlýr. Sistemin aslý
resistanlý bir plaka kullanarak kaynak yapýlacak
boru alýnlarýnýn daha önceden belirlenmiþ basýnç
ve zaman altýnda ýsýtýlmasý ve yüzeylerin yine
daha önceden belirlenmiþ zaman ve basýnç
altýnda alýn alýna yapýþtýrýlmasý ve ardýndan
soðutulmasý iþlemidir. Kaynak iþlemi ilave
manþon gerektirmediðinden oldukça
ekonomiktir. Bu yöntemin Ø63’ten büyük çaplar
için kullanýlmasý tavsiye edilir.
Alýn Kaynaðý Yapýlýrken Dikkat Edilecek Hususlar
Kaynak yapýlacak malzemeler ayný parametrik deðerde olmasý
gerekmektedir. (Ayný et kalýnlýðý olmalý)
Çalýþma ortamý temiz olmalý kaynak olacak yüzey, yaðmur, kar,
çamur, yað gibi ortamlardan korunmalýdýr.
Kaynak yapýlacak yüzeye elle temas edilmemelidir.
Hava þartlarýnýn uygun olmasý (rüzgar, sýcak, nem,
toz vb.) gerekmektedir. (Ortam sýcaklýðý 5 °C altýnda olmamalýdýr.)
Kaynak yapacak kiþinin iyi eðitilmesi gerekmektedir.
Alýn Kaynaðý Ýþlem Sýralanýþý
1- Borular alýn kaynak makinesine yerleþtirilir ve aparatlarla saðlam
bir biçimde sýkýþtýrýlýr.
2- Traþlayýcý aparat, kaynak makinesinin kolon milleri üzerine yerleþtirilir
ve dikkatli bir þekilde borularýn alýn yüzeyleri traþlanýr.
3- Traþlanan yüzeylerin ayný eksende olup olmadýðýna ve alýn alýna
birbirine temas edip etmediðine bakýlýr.
4- Borularýn alýn yüzeyleri, arasýna ýsýtýcý plaka girecek þekilde
birbirinden uzaklaþtýrýlýr.
5- Kaynak makinesi imalatçýsýnýn teknik verilerine veya formüllerle
hesaplanan verilere göre belirlenen ýsý ve basýnç altýnda, ýsýtýcý plaka,
boru alýn yüzeylerine uygulanýr.
6- Isýtýcý plaka aradan çýkartýlýr ve borular alýn alýna getirilerek belli
bir süre ve basýnç altýnda tutulur.
7- Sürenin bitiminde basýnç kaldýrýlýr ve boru soðumaya býrakýlýr.
Alýn Kaynaðýnýn Avantajlarý
Birleþtirme için özel ekleme parçasý gerektirmez.
Alýn kaynaðý ile dirsek, “T” gibi ek parçalar üretilebilmektedir.
Kaynak makinasý temin etmek kolaydýr. Üretimi ülkemizde
yapýlmaktadýr. Kolay bir yöntemdir.
Ek parçalarý daha ucuzdur.
Ø63’lük çaptan itibaren (et kalýnlýðý 3 mm’den büyük) rahatlýkla
uygulanabilir.
Uygulama sonucu içte ve dýþta oluþan dudaklar, kaynak kesitini
arttýrmaktadýr, bu ise emniyeti arttýrýr.
Güvenilir, saðlýklý bir kaynak iþlemidir.
Tekniðine uygun bir kaynak baðlantýsý yapýldýðýnda elde edilen
kaynak bölgesinin mukavemeti ana borunun mukavemeti ile eþdeðer
olacaktýr.
105
POLÝETÝLEN BORULAR
PE 100 Borularýn Baðlantý Metodlarý
Boru Kaynak Alaný Hesabý Formülü:
(da² - di²). p
4
dm p s (mm²)
ABORU =
VEYA
Aboru
da
di
dm
: Boru Kaynak Alaný
: Dýþ Çap
: Ýç Çap
: Orta Çap
Kaynak Sýkýþtýrma Kuvveti Hesabý:
F = PSpesifik
ABoru (N)
Aboru : Boru Kaynak Alaný
F
: Sýkýþtýrma Kuvveti
PSpesifik : PE = 0.15 N/mm²
PP = 0.10 N/mm²
Alýn Kaynak Aþamalarý
Alýn Kaynak Ýþlem Süre Grafiði
Kaynak Hazýrlýk (Traþlama)
Isýtma
Birleþtirme ve Soðutma
106
· Elektrofüzyon Kaynak Metodu
Bu uygulama genellikle çok yüksek emniyet istenen
sistemler, yer darlýðý sebebiyle alýn kaynaðý metodu
kullanýlmayan yerlerde ve tamirlerde kullanýlýr.
Montajda Elektrofüzyon kaynak makinesi ile
elektrofüzyon ek parça kullanýlmaktadýr. Bu
elektrofüzyon ek parçalarýn boruyla kaynak olacak
iç yüzeylerine, imalat esnasýnda özel rezistans
teller yerleþtirilmiþtir. Elektrofüzyon makinesi ile,
bu tellere gerilim verilerek, elektrofüzyon ek
parçanýn boru ile birleþecek iç yüzeyi erime
sýcaklýðýna getirilir. Ek parça ve boru kaynak iþlemi
yapýlýr. Ayrýca bu teknik uygulanarak ana borudan
çýkýþlar almak mümkündür.
TS 418-2 EN 12201-2
PE 100 Borularýn Baðlantý Metodlarý
Elektrofüzyon Kaynaðýnýn Avantajlarý
Bu teknik kullanýlarak ana borudan direk çýkýþ almak mümkündür.
Borularýn tamiri kolaydýr.
Çok dar alanlarda bile kolaylýkla uygulanýr.
Çok fazla kazý dolgu gerektirmez.
Elektrofüzyon Kaynaðý Yapýlýrken Dikkat Edilecek Hususlar
Kaynak yapýlacak malzemeler ayný parametik deðerde olmasý
gerekmektedir.
Çalýþma ortamý temiz olmasý kaynak olacak yüzeyi yaðmur, kar,
çamur, yað gibi ortamlardan korunmalýdýr. Kaynak yapýlacak yüzeye
elle temas edilmemelidir.
Elektrofüzyon için müsaade edilebilir ortam sýcaklýðý
5C° - 45C°’dir.
Kaynak yapacak kiþinin iyi eðitilmesi gerekmektedir.
Elektrofüzyon Kaynaðý Ýþlem Sýralanýþý
1- Borular aðýz kýsmý kendi ekseni ile dik açý yapacak þekilde
düzgünce kesilir.
2- Borunun kaynak yapýlacak yüzeyi, yað, kir kalmayacak þekilde,
soyma aparatý ile boru dýþ yüzeyi soyularak temizlenir.
3- Boru ve ek parça alkol ile temizlenir. Ek parça boruya takýlýr.
4- Ek parçanýn barkotu makinaya okutturulur, yoksa deðerler elle
girilir.
5- Kaynak makinasý çalýþtýrýlýp, iþlem tamamlanýr.
· Flanþlý Birleþtirme Metodu
Flanþ adaptörü üzerine çelik flanþlar geçirilir ve
birleþtirilecek uçlara adaptör alýn kaynaðý ile
kaynatýlýr. Alýn kaynaðýndaki kaynak kurallarý
geçerlidir.
Ýki flanþ arasýna conta konur ve flanþlar somun ve
civata ile birleþtirilir.
Flanþ Adaptörü
Flanþ
107
POLÝETÝLEN BORULAR
Pilsa PE 100 Borularýn Sýnýflandýrýlmasý
· PE Borularýn MRS ve SDR Oranlarý
Malzemenin iþaretlerle gösterilmesi ve Tasarým kuvveti
Ýstenen Minimum Kuvvet Tasarým Kuvveti
Q Mpa
(MRS)
Boru Sýnýfý
PE 100
PE 80
10,0
8,0
8,0
6,3
PE 63
PE 32
6,3
3,2
5,0
2,5
SDR= D
s
D= Dýþ Çap
s= Et Kalýnlýðý
SDR= Standart boyut oraný
Not: Tasarým kuvveti, tasarým katsayýsýný C= 1,25 olarak MRS’den
türetmiþtir.
Özellikler
PE 100
PE 80
PE 63
PE 32
Erime Akýþ Ýndisi (g/10 dak)
190°C-2,16 kg.
0,07
0,15
0,3
0,4
Yoðunluk g/cm³
Termal Dayanýklýlýk min.
0,95
0,945
0,955
0,920
> 60
> 50
> 40
> 40
Kopma Uzama %
³600
³600
³600
³600
Akmada Gerilme Kuvveti
> 20
> 20
> 20
> 10
Elastiklik Modülü, Mpa
950
600
600
500
Sb= Q = SDR-1
PN
2
Q= Borunun gerilmesi
PN= Anma basýncý
Sb= Boru serisi
PN=10*Q
Sb
= 20*Q
SDR-1
SR= El
r³m
SR= Halka rijitliði
E= Elastiklik modülü
l= Kesitin atalet momenti
r m= Ortalama yarý çap
formülünden içme suyu borularý için
SR= 2 E
= 0,66 E
3(SDR-1)³
(SDR-1)³
Borunun gerilmesi (Q)
Q
= MRS/C
C
: Emniyet katsayýsý (1,25)
MRS : Minimum gerilme kuvveti
108
TS 418-2 EN 12201-2
Hesaplamalar
· Borunun Et Kalýnlýðýnýn Hesaplanmasý
Dýþ hidrostatik basýnç durumunda,
N=
pDm
2
D
p
N
: Ortalama Çap
: Ýç basýnç
: kuvvet
D+d
= D-s
2
boru cidarýndaki gerilme
Dm =
s=
pDm
2s
Et Kalýnlýðý
s=
pDm
2s
Uluslararasý standartlarda PE borular dýþ çapla anýldýðý için
Dm yerine formül konularak,
s=
· Dýþ Hidrostatik Basýnç
pD
2s+p
elde edilir ve boru et kalýnlýðý hesabýnda kullanýlýr.
N=
PbDm
2
yük oluþur. Ve oluþan basma gerilmesi;
s=
PbDm
2
Dýþ basýnç altýnda borular burkulma durumu içinde
incelenmelidir.
²
2E
s
sb =
1 - u²
Dm
formülündeki gerilmeyi oluþturan basýnç ise,
2E
Pb =
1 - u²
s
Dm
3
Burada;
E : Elastiklik modülü
u : Poisson oraný
s : Et kalýnlýðý
Dm : Ortalama çap
109
POLÝETÝLEN BORULAR
· Su Darbesi
· Genleþme (Isý Deðiþkenliði ile Boyca Uzama)
Boru içinde akan suyun hýz deðiþimi basýnçta dalgalanmaya
yol açar. Basýnçtaki hýz deðiþimi,
HDPE (PE-80, PE-100) borularýn döþenmesi sýrasýnda ýsý deðiþkenliðine
baðlý boyca uzama oraný dikkate alýnmalýdýr. Isýnýn yükselmesi
durumunda boyca uzama, ýsýda azalma sonucunda ise kýsalma
olacaktýr.
PE borunun 1m’sinde her “K” miktarý kadar ýsý deðiþimi için (1K=1°C),
0.18 mm. uzama veya kýsalma olacaktýr.
Dp = c
Dv
g
D : Ýç çap
K : Cidar esneklik katsayýsý (377)
Dv : Hýz deðiþimi
Dp : Basýnç deðiþimi
c : Sudaki ses hýzý
DL=L · DL · d
Süprasyon durumunda oluþan basýnç
Hmax = Hiþ + Dp
Depresyon durumunda basýnç
Hmin = Hiþ - Dp
C’yi hesaplamak için
c =
Plastik Malzemeler için boyca uzama katsayýlarý
9900
48,3 + K
D
s
Diðer su darbesi hesaplama metodunda, sudaki ses hýzý
c =
+
Dm
s
Ew : Suyun elastiklik modülü
Ep : Boru malzemesinin elastiklik modülü
g : Suyun özgül aðýrlýðý
Dm : Ortalama Çap
s : Et kalýnlýðý
g : Yerçekimi ivmesi (9,81 m/s²)
u : Poisson oraný
Ep : Yerine gömülü borularda
Ep
Ayrýca
c =
Madde
Katsayý mm/m.K
HDPE
PP
0.18
0.15
PVDF
PB
PVC
GFK
0.14
0.12
0.07
0.02
Epg / g
Ep
Ew
için
(DL= m. K. mm/m.K)
Ew
Ep
Ew
<<<
Dm
s
Ep
1 - u²
konmalýdýr.
1 - u²
.
s
Isý yükselmesine baðlý uzama:
DL=L.DT1.d = 15x50x0,18=135 mm
Isý düþmesine baðlý kýsalma:
-DL=L.DT2.d = 15x15x0,18=40,5 mm
olduðu
ihmal edilir. Bu durumda formül aþaðýdaki gibi olur.
Epg / g
Örneðin PE boru ile yapýlmýþ bir hatta ýsýya baðlý olarak boyda
oluþabilecek uzama veya kýsalma durumunda boru sabit noktasýndan
deðil, dönüþ noktasýndan kayma yapacaktýr. 15 m’lik bir boru için
normal çalýþma ýsýsý Tv=20°C, maksimum çalýþma ýsýsý T1=70°C ve
minimum çalýþma ýsýsý T2=5°C olsun. Buna göre ýsýya baðlý boy
deðiþiklikleri aþaðýdaki gibi hesaplanýr.
Ls=k · d · DL
Ls : Sabitleme mesafesi (mm)
d : Boru dýþ çapý
(mm)
k : Faktör
HDPE için 26, PP için 30, PVC için 33,5
Dm
Örnek: Æ 50 mm. çaplý bir PE boru için DL= 135 mm. ve faktör
26’dýr. Kelepçe mesafesi ise
Ls = 26. 50.135 = 2136.12 mm.
110
TS 418-2 EN 12201-2
Ýnce etli borularda kabul edilebilir bükme yarý çapý hesaplanýrken
(Kýrýlma dikkate alýnarak) aþaðýdaki formül kullanýlýr.
rm²
RK=
rm
s
0.28.s
(mm)
(mm)
(mm)
: Ortalama boru yarý çapý
: Et kalýnlýðý
Kalýn etli borularda kabul edilebilir bükme yarý çapý hesaplanýrken
(gerilme-büzülme dikkate alýnarak) aþaðýdaki formül kullanýlýr.
Genleþme Noktalarý
ra
E
· Esneklik
E
(mm)
(mm)
(mm)
: Boru dýþ yarý çapý
: Gerilme-Büzülme
* Gerilme-Büzülme oraný %2;5’i geçmemelidir.
PE borular için maksimum bükme yarý çapý:
PE Borularýn SDR’ye göre bükülme yarýçapý
R= E · Dm
2·s
R
Dm
E
s
ra.100
R=
(mm)
(mm)
(N/mm²)
(N/mm²)
: Bükme yarý çapý
: Ortalama boru çap
: Boru elastisite modülü
: Gerilme
HDPE Sýnýfý
Çevre Gerilmesi N/mm²
PE 63
PE 80
PE100
5
6.3
8
Kabul edilebilir küçük bükme yarý çapý için
aþaðýdaki tabloda verilmiþ olan deðerlerin altýna inilmemelidir.
Boru
Hammaddesi
Düþme Isýsý
PE 80 ve PE 100
Boru Sýrasý
SDR
Kabul Edilebilir
Bükme Yarý Çapý R
d= Boru Dýþ Çapý
1
2
3
4
5
6
41
33
26
17.6
11
7.4
50 d
40 d
30 d
20 d
20 d
20 d
0°C altýndaki çalýþma ýsýlarýnda kabul edilebilir bükme yarý çapý için
yukarýdaki tabloda belirtilmiþ olan deðerlere 2.5 eklenmelidir.
0°-20°C arasýndaki çalýþma ýsýlarýnda kabul edilebilir bükme yarý çapý,
ara deðer bulma (oran) yöntemi ile bulunur.
Kabul Edilebilir Küçük Bükme Yarý Çapý
SDR 17
SDR 11
20 °C
30 x da
20 x da
10 °C
0 °C
50 x da
75 x da
35 x da
50 x da
Ýnce etli borular için bükme çapý hesaplanýrken kýrýlma ihtimali kritik
noktayý oluþturur. Kalýn etli borularda ise bükme iþlemi için çap
hesaplanýrken gerilme-büzülme sýnýrý kritik noktayý oluþturur.
111
POLÝETÝLEN BORULAR
Gömülü Borularda Neðitif Basýnç Durumunda Flambaj (Çökme) Hesabý
Negatif basýnç durumunda gömülü borularda flambaj kontrolü ATV 127’ye göre yapýlýr. Bu hesaplama aþaðýdaki
sýra ile yapýlýr.
ATV 127’ye göre toprak sýnýflarý
Grup 1:
Grup 2:
Grup 3:
Grup 4:
Tablo
Kohezyonsuz (kum, çakýl)
Çok az kohezyonlu (üniform olmayan kum veya çakýl)
Karýþýk kohezyonlu (taþ unu, parçalanmýþ kaya, killi kum)
Kohezyonlu, killi toprak
Toprak Özellikleri
Yoðunluk
kN/m³
Grup
Sýkýþtýrma derecesinde Dpr baðlý E- deðerleri Mpa
Ýç Sürtünme
Açýsý Ø
85
90
92
95
97
100
G1
20
35
2
6
9
16
23
40
G2
20
30
1,2
3
4
8
11
20
G3
20
25
0,8
2
3
5
8
13
G4
20
20
0,6
1,5
2
4
6
10
Sýkýþtýrma proktor indisi Dpr’ye baðlý toprak elastiklik modülü
E =
2,74.10-7
G
e0,188Dpr
Toprak Yükü
Toprak yükünün hesaplanmasý
PE = x.gBh
x : Yük azaltma faktörü
gB : Toprak Özgül aðýrlýðý
h : Dolgu yüksekliði
h
1-e -2 b K1 tand
x =
2 h K1 tand
b
Eðer hendek þevli ise
xb = 1-
b
90
+ x
b
90
b : Þev açýsý (açý derece)
K1 : 0,5
d : 2 / 3Ø
112
Þevli Hendek
Dik Açýlmýþ Hendek
TS 418-2 EN 12201-2
Gömülü Borularda Neðitif Basýnç Durumunda Flambaj (Çökme) Hesabý
Flambaj emniyet deðerinin hesaplanmasý
Dikey dolgu yükü hesabý qv
Flambaj emniyet deðeri aþaðýdaki formülle hesaplanýr ve 2’den büyük
olmalýdýr. (çökmeye baðlý emniyet katsayýsý)
Dikey dolgu yükünü hesaplamak için aþaðýdaki iþlemler yapýlýr.
qv
qvkrit
Pa
Pakrit
a´ =
1
g =
qv
Pa
+
qvkrit Pakrit
eðer a´ <0,251 ise a´=0,251
: Dikey toprak yükü (MPa)
: Kritik dikey toprak yükü (MPa)
: Dýþ basýnç (MPa)
: Kritik dýþ basýnç (MPa)
Pa toprak içinde dýþ su var ise bunun basýncý, ani boþalmada oluþacak
vakum basýncý da bu basýnca ilave edilir. Yani vakum basýncý dýþtan
uygulanan basýnç gibi alýnýr.
Bu formül içindeki deðiþkenleri hesaplamak için aþaðýdaki sýra takip
edilir.
Yatay yatak rijitliði SBh
Df =
z =
1,154+0,444
h
da
maxl = 1+
3,5
2,2
+
+
a´
E4
(a´-0,25)
E1
lR =
maxl.VS+a´
VS+a´.
Kritik qv hesabý
b
da
E1
>0,25
E2
1£b / da£4:
4£b / da£
-1
b
da
£1,44
-1
0,62
+
a´
4.K2 . maxl-1
3
a´-0,25
3+K2
3
lRG =
. maxl-1
a´-0,25
lR-1 .
3
b
da
1,6
E4
(a´-0,25)
E1
.
h
da
£4
+
4-lR
3
: lRG = lR = Sabit
qv = lRG.PE
1,44
Df +(1,44-Df)
E2
E3
SBh = 0,6.z.E2
qvkrit = 2 SR.SBh
SR : Halka rijitliði (MPa)
SBh : Yatay yatay rijitliði (MPa)
113
POLÝETÝLEN BORULAR
Gömülü Borularda Neðitif Basýnç Durumunda Flambaj (Çökme) Hesabý
Kritik Pa hesabý
Pakrit =
Basýnçlý hatlarda halka rijitliði, ortalama yarýçap, boru et kalýnlýðý ve
malzemenin elastiklik modülüne baðlýdýr.
aD.SR
aD aþaðýdaki çizelgeden bulunur. aD’yi bulmak
için VRB hesaplanmalýdýr. SR ise boru halka rijitliðidir.
VRB =
Sr Halka rijitliðinin hesaplanmasý
SR =
E
l
rm
SR
SR
SBh
El
r³m
: Boru elastiklik modülü (Pa)
: Boru kesitinin atalet momenti (m4/m)
: Ortalama yarýçap (m)
: Halka rijitliði (Pa)
Boru kesitinin atalet momenti ise,
l =
s
rm
rm =
ri
rd
aD eðrisi çizelgesi
114
s³
12
: Boru et kalýnlýðý (m)
: Ortalama yarýçap
rd+ri
2
: Ýç yarýçap (m)
: Dýþ yarýçap (m)
TS 418-2 EN 12201-2
Hidrolik Hesap Esaslarý
Pürüzlülük Katsayýlarý
William - Hazzen Formülü
William - Hazzen: 149
Colebrooke - White: 0,02 mm
Darcy - Weissbach: 0,02 mm
v = 0,85 . CR0,63.J0,54
Q = 0,278748.CD2,63.J0,54
Colebrooke-White Formülü
1
l
= -2 log
2,51
Re l
Reynolds sayýsý: Re =
+
k/Di
3,72
v.Di
u
burada,
l : Pürüzlülük katsayýsý
Re : Reynolds sayýsý
k : Pürüzlülük (m)
Di : Ýç Çap
v : Hýz (m/s)
u : Kinematik vizkozite 20°C su için 1x106 (m2/s)
Q : V.A
burada,
v : Hýz (m/s)
Q : Debi (m3/s)
C : William - Hazzen katsayýsý
R : Hidrolik yarýçap (D/4’e eþit) (m)
J : Hidrolik eðim (m/m)
Darcy - Weisbach Formülü
J = l.
J
l
Di
v
g
L
v2
.
Di 2g
: Hidrolik kayýp
: Pürüzsüzlük katsayýsý
: Ýç Çap (m)
: Hýz (m/s)
: Yerçekimi ivmesi (9,81 m/s2)
Q : Debi (lt/s)
V : Akýþ Hýzý
A : Kesit Alaný (mm²)
Wavin PE 100 Boru Döþeme Kesiti
Notlar:
1- ÜST TABAKA: Sýkýþtýrýlmýþ normal dolgu.
2- GÖMLEK TABAKASI: Taþ gibi zararlý maddelerden arýndýrýlmýþ,
sýkýþtýrýlmýþ toprak dolgu.
3- YASTIK TABAKASI: (Sýkýþtýrýlmýþ kum)
b
y
H
Hüst
D
2a
: Hendek geniþliði (cm)
: Yastýk tabakasý (cm)
: Hendek derinliði
: Boru üst kotu ile tabii zemin arasý mesafe (cm)
(minimum 50 cm olmalýdýr.)
: Boru dýþ çapý (cm)
: Derece cinsinden yataklama açýsý
D<600 mm için y= 20cm b= D+2x20 cm
600mm<D<1000 mm için y= 20 cm b= D+2x30
D>1000 mm için y= 30 cm b= 2+2x30 cm
115
POLÝETÝLEN BORULAR
Pilsa PE 100 Borularýn Taþýnmasý ve Depolanmasý
Tesisatýn her türünde Polietilen boru ve ek parçalarýn taþýnmasý ve
depolanmasý önemlidir. PE boru çeþitleri sertlik açýsýndan farklý
özellikte olmalarýna raðmen, taþýma ve depolama metodlarý aynýdýr.
Polietilen keskin objelere karþý dayanýksýz olmasýna karþýn, hafif ve
kolay taþýnabilen dayanýklý, esnek bir materyaldir. Bu sebeple, taþýma
esnasýnda kesici objelere dikkat edilmelidir. Borunun dýþ yüzeyine
yazýlacak yazýlar ve iþaretler boru et kalýnlýðýný etkilememelidir. Hasarlý
olduðu görülen borular kullanýlmamalýdýr.
Genel özelliklerine bakýldýðýnda polietilen, düþük hava sýcaklýklarýndan
etkilenmez fakat; düzgün yüzeye sahip olduklarýndan, borular ve ek
parçalar, nemli veya dondurucu havalarda kaygan olurlar. Ayrýca
geniþ çaplý ek parçalarda, ek parçalar borudan önce hazýrlanmýþ ise,
bu tip hava þartlarýnda depolama sözkonusu ise daha dikkatli olunmasý
gerekir. Ürünler koruyucu ambalajlarý ile kullanýlana kadar bütün
olarak muhafaza edilmelidir.
Ürünler açýk havada uzun bir süre depolanacak ise, ultraviyole
ýþýnlarýndan korunmak amacýyla üzerleri branda veya siyah polietilen
örtü ile örtülmelidir. Hijyenik þartlarda depolamak için borularýn açýkta
kalan uç kýsýmlarý da pissu, yabancý malzeme (toprak, taþ vs.)’den
korunmak için örtülmelidir.
116
· Sevkiyat
Taþýnacak yükün hacimli olmasý durumunda, taþýma aracýnýn
yükün yüklenecek kýsmýnýn yeterince düz ve temiz olmasýna, sivri
veya kesici nesnelerden uzak tutulmasýna dikkat edilmelidir.
Boru ve ek parçalarýn yerleþtirilmesi esnasýnda ürünlerin ýsý veren
veya yayan kaynaklarýn yanýna veya bitiþiðine konmamasýna, yað
gibi pislik bulaþtýrýlabilecek materyallerden uzak tutulmasýna dikkat
edilmelidir.
Ürünlerin taþýnmasý esnasýnda, metal zincir veya askýlarýn ürünlere
direkt temas etmemesine dikkat edilmelidir. Polypropylen’den veya
naylondan yapýlmýþ perde ayaklý askýlar önerilir.
Küçük ebatlý ek parçalarýn taþýnmasýnda, ek parça uçlarýnýn
birbirine sürtünüp aþýndýrmayacak þekilde taþýnmasýna dikkat
edilmelidir.
Yatay sevkiyat yapýlmasý durumunda özel düzenlemeler
gerekmesine raðmen, bað halindeki borularýn sevkiyatý hem yatay
hem de dikey olarak yapýlabilir.
TS 418-2 EN 12201-2
Pilsa PE 100 Borularýn Taþýnmasý ve Depolanmasý
· Çerçeve Halindeki Ambalajlý Borularýn
Taþýnmasý ve Depolanmasý
Çerçeve halinde ambalajlý borularýn vinç ile taþýnmasý durumunda,
metalik olmayan geniþ aský bantlarý veya halatlarý kullanýlmalýdýr.
Uzunluðu 6 metreden fazla olan borularýn yük taþýyýcý aský kollarý
arasýndaki mesafe en azýndan boru uzunluðunun veya ambalajýn
dörtte biri kadar olmalýdýr.
Taþýma amacýyla zincir veya kanca kullanýlmamalýdýr.
Taþýma ve boþaltým esnasýnda kol askýlarýnýn boru baðlarýný
ortalayacak þekilde, eþit aralýklarla yerleþtirilmiþ olmasýna dikkat
Þekil 3: Kýzak keresteler kullanýlarak
boþaltma
edilmelidir. (Bkz. Þekil 2)
6 metre uzunluðundaki standart borularýn bað ambalajlarýnýn
forklift yardýmý ile taþýnmasý, bu borularýn doðal yapýlarý gereðince
mümkündür.
Kümelenmiþ boru ambalajlarýnýn uzunluðunun 6 metrenin üzerinde
olmasý durumunda, boþaltým esnasýnda en azýndan dört kollu çatal
veya kalas destekli ve uygun kol askýlý vinç kullanýlmalýdýr. Borularýn
tek tek boþaltýlmasý halinde de ayný yöntem kullanýlmalýdýr. Boþaltýmýn
düz bir zemine yapýlmasý halinde kýzak ve halat askýlarýn kullanýlmasý
daha pratik olabilir. (Bkz. Þekil 3)
Þekil 1: PE borularýn tipik çerçeve þeklindeki paketi
Þekil 4,5: Uygunsuz boþaltma
Borular kesinlikle sevkiyat aracýndan atýlarak veya hareket halindeki
aracýn arka kapaklarý açýlýp, kaydýrýlarak boþaltýlmamalýdýr.
(Þekil 4-5)
8 Destek Kerestesi
3mt
6mt
3mt
12 mt. boyda Boru Baðý
Þekil 2: Çerçeve þeklindeki paketlerin
vinç ile taþýnmasý
117
POLÝETÝLEN BORULAR
Pilsa PE 100 Borularýn Taþýnmasý ve Depolanmasý
· Kangal Borularýn Taþýnmasý ve
Depolanmasý
Bantla Sarýlý Kangal Borularýn Açýlmasý
Dikkat Edilecek Hususlar
Kangal borular sarýlý vaziyette iken, bir potansiyel enerji içerir, doðru
þartlarda muhafaza edilmediðinde ciddi kazalara sebep olabilirler.
Güvenli bir çalýþma ortamýnýn saðlanmasý için, geniþ çaplý kangal
borularýn tesisatý sadece konuya hakim kiþilerce gerçekleþtirilmelidir.
Sarýlý kangal borularýn açýlmasý esnasýnda, uç kýsýmlarýnýn daima
kontrollü olarak açýlmasý, tüm baðlarýn ayný anda açýlmamasý gerekir.
Bu tip operasyonlar risk içerdiðinden, bu operasyonlarda görevli
kiþilerin, görev esnasýnda kalýn þapka, eldiven, güvenli ayakkabýlar
ve göz koruyucular giymesi gerekir.
E
D
F
C
A
B
Sevkiyat öncesinde sarýlý kangal boru uçlarýnýn yeterince güvenli
muhafaza edildiðinden emin olunmalýdýr.
Kangal boru sarýmýnda kullanýlacak yapýþkan rulo bant en azýndan
2 santim kalýnlýðýnda olmalýdýr (veya Lifli Polyester çember kullanýlabilir.)
Sarým esnasýnda þekil 4’te gösterildiði gibi rulo bant sadece sarým
bittikten sonra deðil; sarým esnasýnda aralarda da kullanýlarak ambalaj
güvenli bir konuma getirilmelidir. Kullanýlan yapýþtýrýcý rulo bantlar,
kangal borunun kullaným gerekliliðine dek açýlmamalýdýr.
A ve E noktalarýndaki güvenlik
bantlarýný çýkarýnýz. E noktasýndaki
sýkýþtýrýlmýþ bantý ve A,B,C,D,F
noktalarýndaki boruya dýþtan sarýlý
þerit veya bantlarý sýrasýyla çýkarýnýz.
A,C ve E noktalarýndaki boruya
içten (dýþtan) sarýlý þerit veya bantlarý
sýrasýyla çýkarýnýz.
B,D ve F noktalarýndaki boruya içten
(dýþtan) sarýlý þerit veya bantlarý
sýrasýyla çýkarýnýz.
B,D ve F noktalarýndaki boruya
içten sarýlý þerit veya bantlarý
sýrasýyla çýkarýnýz.
E,C noktalarýndaki þerit veya bantlarý
ve A noktasýndaki sýkýþtýrýlmýþ þeritin
kalanlarýný çýkarýnýz.
A,C ve E noktalarýndaki boruya
içten sarýlý þerit veya bantlarý
sýrasýyla çýkarýnýz.
NOT: Baþlamadan önce lütfen güvenlik
faktörlerinin varlýðýndan emin olunuz.
B,D ve F noktalarýndaki boruya
içten (dýþtan) sarýlý þerit veya bantlarý
sýrasýyla çýkarýnýz.
118
TS 418-2 EN 12201-2
Pilsa PE 100 Borularýn Taþýnmasý ve Depolanmasý
Ek Parçalar
12m
Genellikle karton kutu veya polietilen torbalarda ambalajlanan ek
parçalarýn taþýnmasýnda kanca veya çengel kullanýlmamalýdýr.
3m Max
180mm.ve üzerinde ebadlardaki ek parçalarýn montajýnda kullanýlacak
olan kaynak makinelerin ýsýtma parçalarý, taþýma ve montaj sýrasýnda
dokunulmasýný önlemek amacýyla basit taþýma kulplarýna sahiptir.
Zemin
· Ambarda Depolama
Taþýma esnasýnda tüm materyaller dikkatle incelenmeli ve sevkiyatýn
depoya kabulünden önce kusurlu tüm materyaller bir kenara
ayrýlmalýdýr. Materyallerdeki herhangi bir arýza derhal depoya
kabulünden önce tedarikçiye bildirilmelidir.
Þekil 6: Çerçeve þeklindeki paketlerin depolanmasý
Benzer sebeplerden dolayý, boru kangallarý þekil 7’de görüldüðü
üzere düz bir zeminde istiflenmeli ve her kümedeki kangal sayýsý
tablodaki gibi sýralandýrýlmalýdýr.
2,5 mt. Max
yükseklik
Ayný ürünlerin farklý tedarikçilerden temin edilmesi durumunda bu
ürünler birbirinden ayrý ve açýkça ayýrtedilebilir bir þekilde muhafaza
edilmelidir.
Borular ve ek parçalar stok rotasyonlarýný doðrulamak amacý ile,
alýnan sevkiyat sýrasýna göre kullanýlmalýdýr.
Yatay Depolama: Her bir kangal aðaç kolon veya
paletlerle yüzey temasýndan korunmalýdýr.
Üretici tarafýndan üretim tarihi üzerlerine yazýlý polietilen borular alýnmalý
ve kullanýmda da eski üretim tarihli borular stok rotasyonlarýný
doðrulamak amacýyla ilk önce kullanýlmalýdýr.
Polietilen borular koruyucu altýnda depolanmalý ve kullanýmýna gerek
duyulana dek direkt güneþ ýþýðýndan korunmalýdýr.
Muhafaza þartlarýnýn borularý, üstü açýk bir ortamda muhafaza
edilmesini gerektirmesi durumunda, ýþýk geçirmez (saydam olmayan)
örtülerin borularýn üzerine örtülmesi gerekir.
Yýðýn halindeki borularýn saðlýklý istiflenebilmesi için firma; boru
aðýrlýklarýný karþýlayabilecek düz bir zemin saðlamalý, gerekli taþýma
ekipmanlarý bulundurmalý, istif yüksekliklerini minimum tutmalý, taþýma
makinelerinin kazaya sebebiyet vermeyecek þekilde rahatça manevra
yapabilecekleri kendilerine tahsis edilmiþ bir alan saðlanmalýdýr.
Taþýmanýn uygunluðu ve emniyeti açýsýndan, borularýn istifindeki boru
kümelerinin yüksekliði 3 metreden fazla olmamasý gerekir. Borulara
gelebilecek deformasyonlarý önlemek için boru paletleri þekil 6’da
görüldüðü üzere üst üste istiflenmelidir.
Þekil 7: Kangallarýn depolanmasý
Ø20 mm için
Ø25 mm için
Ø32 mm için
Ø40 mm için
Ø50 mm için
Ø63 mm için
Ø75 mm için
Ø90 mm için
Ø110 mm için
PE 100
PE 32
8 kangal
8 kangal
7 kangal
6 kangal
6 kangal
5 kangal
5 kangal
4 kangal
4 kangal
7 kangal
7 kangal
6 kangal
5 kangal
5 kangal
4 kangal
4 kangal
4 kangal
3 kangal
Borularýn tek tek biraraya gelerek piramit þekli oluþturularak istiflenmesi
durumunda, aþaðý katlarda kalan borular nemli havalarda
deformasyona uðrayabilir. Dolayýsýyla bu tip boru kümelerinin yüksekliði
1,2 metreyi geçmemelidir.
Muflu borular, istiflenirken düzensiz istifi ve çarpma olasýlýðýnda hasarý
önlemek amacýyla borularýn muf kýsýmlarýnýn yanyana getirilmemesi
gerektiði gibi iki mufsuz tarafta yanyana getirilmemelidir.
119
POLÝETÝLEN BORULAR
Pilsa PE 100 Borularýn Taþýnmasý ve Depolanmasý
Polietilen ek parçalar parmaklý raf üzerinde ve bir örtme altýnda
muhafaza edilmelidir. Üretici firmanýn kullanmýþ olduðu koruyucu
ambalaj veya karton kutular ürünün kullaným gerekliliðine dek tam
olarak muhafaza edilmelidir.
Polietilen boru ve ek parçalarý daima, egzoz çýkýþlarýndan ve diðer
tüm yüksek sýcaklýk veren kaynaklardan uzakta depolanmalýdýr.
Polietilen boru ve ek parçalar; yað ile çalýþan materyaller, hidrolik
yaðlar, gazlar, çözücülerle ve diðer yayýlabilen kimyasallarla temasý
önlenmelidir.
Polietilen borularýn ve ek parçalarýn birbirlerine eklemleri ile ilgili tüm
özel aletler ve ekipmanlar kullanýmýna gereklilik duyuluncaya dek
güvenli bir yerde ayrý olarak muhafaza edilmelidir. Kaynak aletlerinin
ýsýtma kýsmý çizilip zarar görmeyecek þekilde muhafaza edilmelidir.
· Açýk Alanda Depolama
Bazý önemli projelerde, çalýþanlarla veya güvenlik faktörleriyle donatýlmýþ
ek bir depo kullanýlabilir. Orta ölçekli projelerde veya týkalý bir alanda
çalýþýlmasý durumunda borularýn ve materyallerin operasyonlarýn
yapýldýðý alanlara yakýn seçilmiþ noktalarda depolanmasý sýk görülen
bir durumdur. Daha küçük projelerde, kýrsal veya kýrsal çok sýnýrlý bir
çalýþma alanýnda çalýþýlacak olmasý durumunda, borularýn birbirine
baðlanarak istiflenmesi kabul edilebilir bir durumdur. Ancak her
durumda da aþaðýdaki hususlara dikkat edilmelidir.
* Tüm materyallerin ve ekipmanlarýn hýrsýzlýk, kazai zararlar veya
kirliliðe karþý güvenceye alýnmasý.
* Yayalarýn, özellikle çocuklarýn ve görme özürlü insanlarýn güvenceye
alýnmasý.
* Trafiðin, inþaat ekipmanlarýnýn, tarým makinalarýnýn ve hayvanlarýn
hareketi.
Tüm boru depolama þekilleri, uygun zeminde, zarar verebilecek
materyallerden uzak, inþaat araçlarý ve/veya taþýma ekipmanlarýnýn
giriþ çýkýþlarýný rahatça yapabilecekleri þekilde sahanýn uygun bir
yerinde olmalýdýr.
PE borularýn açýk alanda birbirlerine baðlanarak istiflenmesi durumunda,
borular arasýnda gereðinden fazla boþluk býrakýlmamalý ve borular
mümkün olduðunca bir araya getirilip, sýkýþtýrýlarak istiflenmelidir.
Gerekli görüldüðü takdirde, boru istiflerinin çevresine uygun uyarý
iþaretleri ve lambalarla detaylandýrýlmýþ koruyucu bariyerler dikilmelidir.
Açýk alanda uzun süre boru ve ek parçalar muhafaza edilecek ise
güneþ ýþýnlarýndan (ultraviole) korunmak amacýyla üzerleri branda
veya siyah polietilen örtü ile örtülmelidir.
12 mt boy boru
1,0 metre
max.
Tahta
kolon
1 metre
Þekil 8: Tekil borularýn depolanmasý
120
TS 418-2 EN 12201-2
HDPE Malzemenin kimyasallara Karþý Dayanýmý
TABLO 1
KÝMYASAL ADI
20°c’de
KONS.
Dayanýklý
Acetaldehyde
Acetic acid
Acetic acid
Acetic anhydride
Acetone
Allyl alcohol
Ammonium hyroxide
Ammonium hyroxide
Amly acetate
Amly alcohol
Aniline
Antimony (III) Chloride
Asorbic Acid
Benzaldehyde
Benzene
Benzlsulphonic acid
Bleach Iye
Butandiol
Butane gas
Butanol
Butly acetate
Butly alcohol
Butylene glycol
Butyric acid
Calcium bromate
Calcium chromate
Calcium carbonate
Calcium nitrate
Calcium oxide
Cyclohexaonal
Decahydronaphthalene
Dichloropropylene
Detergents, synthetic
Dioxan
Ethandiol
Ethanol
Ethanol
Ethyl alcohol
Ethyl alcohol
Fuorine gas
Formaldehyde
Formic acid
Gasoline
Gelatine
Glycerine
Glycerol
n-Heptan
Hydrobromic acid
%100
%60
%96
%100
%100
%96
%10
%30
%100
%100
%100
%90
%10
%100
%100
%10
%10
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%10
%40
%100
%100
Az Dayanýklý
60°c’de
Dayanýksýz
+
+
+
+
Dayanýklý
Az Dayanýklý
*
+
*
*
*
*
+
+
+
+
+
+
*
*
*
*
+
+
+
+
+
+
+
*
*
*
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
*
+
+
*
+
+
+
+
+
*
*
-
%100
%100
%40
%96
%35
%100
%100
%40
%98
+
+
+
+
+
+
+
*
+
+
+
+
+
+
+
+
*
%100
%100
%100
%50
+
+
+
*
+
+
+
*
+
Dayanýksýz
+
TS 11448’de - HDPE malzemelerin kimyasallara dayanýmý mevcuttur.
121
TS 418-2 EN 12201-2
POLÝETÝLEN BORULAR
HDPE Malzemenin kimyasallara Karþý Dayanýmý
TABLO 2
KÝMYASAL ADI
KONS.
Hydrochloric acid
Hydrocyanic acid
Hydrofluoric acid
Hydrogen
Hydrogen peroxide
Hydrogen peroxide
iso octane
Ýsoproply ether
Lactic acid
Methanol
Methly alcohol
Mercury
Naphtha
Naphthalene
Nitrik acid
Nitrik acid
Nitrik acid
Orthophosforic acid
Orthophosforic acid
Ozone
Phosphine
Phosphine acid
Phosphine acid
Phtalic acid
Potassium hydroxide
Potassium iodate
Potassium permanganate
Propionic acid
Propionic acid
Sea water
Silicon oil
Soap Solution
Sodium hydroxide
Sodium hypochloride
Sulphur dioxide
Sulphur trioxide
Sulphuric acid
Sulphuric acid
Sulphuric acid
Sulphuric acid
Sodium iodate
Sulphurous acid
Tetrachloroethylene
Tetrachloromethane
Urea
Urine
Water
Xylene
%40
%10
%60
%100
%30
%90
%100
%100
%100
%100
%100
20°c’de
Dayanýklý
Dayanýksýz
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Dayanýklý
Az Dayanýklý
*
+
+
*
+
+
+
+
*
%25
%70
%100
%50
%95
%100
%100
%25
%50
%50
%10
%10
%20
%50
%100
%40
%15
%100
%100
%10
%50
%70
%80
%10
%30
%100
%100
%30
Dayanýksýz
+
+
-
+
+
+
*
+
-
+
+
+
*
*
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
*
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
*
-
-
-
*
+
+
+
%100
TS 11448’de - HDPE malzemelerin kimyasallara dayanýmý mevcuttur.
122
Az Dayanýklý
60°c’de
+
+
+
*
-