Kent Sağlık Profili

Şehir Sağlığı
Profilleri
T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
Şehrinizdeki Sağlık
Göstergelerinin
Rapor Edilmesi
Temel Sağlık Hizmetleri
Genel Müdürlüğü
2. Baskı, 1997
Çeviri Editörleri
Dr.E.Didem EVCİ
Kim.Yük.Müh.Atila EKMEKÇİGİL
İhsan SÖKMEN
Uzm.Dr.Ali İhsan ERCAN
Dr.İsmail TOPRAK
Doç.Dr.Sefer AYCAN
KASIM 2001, ANKARA
SAĞLIKLI ŞEHİRLER
HERKES İÇİN SAĞLIK 2000
Şehir Sağlığı Profilleri-Şehrinizdeki Sağlık Göstergelerinin Rapor
EdilmesiSağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü-Kasım 2001
ARK Tercüme Bürosu tarafından tercümesi yapılmıştır. Bu kitap Sağlık
Bakanlığı’ndan izin almadan çoğaltılamaz.
EUR/ICP/HCIT 94 01/PB02
Hedef 14
Metin Editörü: Rosemary Bohr
Masa Üstü Yayıncılık: Shirley Harelle
Bu kitapçık bir şehir sağlığı profilinin nasıl oluşturulacağına ilişkin
tavsiyeler sunmaktadır. Bir şehir sağlığı profili; şehirde yaşayanların
sağlığının ve bunları etkileyen faktörlerin niteliksel ve niceliksel bir
açıklamasıdır. Bu profil sorunları tanımlar, gelişim için önerilerde
bulunur ve faaliyetleri teşvik ederek, ilgili tüm sektörlerin bilginin
toplanması, analiz edilmesi, yorumlanması ve sunulması için birlikte
çalışmalarını sağlar. Verilerin analizi, raporun hazırlanması, rapor
bulgularının sunumu ve iletilmesi ile ilgili rehberlik hizmeti verir. Bir
şehir sağlığı profilinin içeriği hakkında detaylı öneriler sunar.
Anahtar kelimeler
ŞEHİR SAĞLIĞI
SAĞLIK DURUMU
SAĞLIK ARAŞTIRMALARI – Yöntemleri
SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ
AVRUPA
© Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölge Ofisi
Bu belge serbestçe incelenebilir ya da özeti çıkartılabilir, ancak bunlar ticari amaçlarla yapılamaz.
Kısmen ya da tamamen çoğaltma hakları için Scherfigsvej 8 DK – 2100, Kopenhag, Danimarka
adresindeki DSÖ Avrupa Bölge Ofisine başvuruda bulunulmalıdır. Bölge Ofisi bu tür başvuruları
memnuniyetle karşılar.
Bu yayındaki görüşler ve materyal sunumu DSÖ Sekreteryası’nın herhangi bir ülke, bölge, şehir
ya da alanın veya bunların yetkililerinin yasal durumu ya da sınırlarının veya hudutlarının
belirlenmesi ile ilgili herhangi bir görüşünü yansıtmamaktadır.
Bu yayında ifade edilen görüşler yayına katkıda bulunanlara aittir ve Dünya Sağlık Örgütünün
kararlarını ya da beyan edilen politikasını temsil etmesi gerekmez.
İÇİNDEKİLER
Bölüm I
Teşekkür..................................................................................................... i
Önsöz ........................................................................................................ ii
1. Giriş ...................................................................................................... 1
2. Hedefler ve amaç.................................................................................. 3
3. Üretim................................................................................................... 6
4. İçerik................................................................................................... 10
5. Verilerin analizi ve yorumlanması ..................................................... 15
6. Sunum, dağıtım ve iletişim................................................................. 19
7. İzleme ve değerlendirme .................................................................... 23
8. İzleme ................................................................................................. 25
Bölüm II
9. Profilin içeriği:
Detaylı öneriler................................................................................... 28
Teşekkür
Bu kitapçık DSÖ Sağlıklı Şehirler Projesi için DSÖ Sağlıklı Şehirler
Projesinin Şehir Sağlığı Profilleri Teknik Çalışma Grubu tarafından
hazırlanmıştır.
Çalışma Grubu
Dr. Mark MacCarthy, Camden (Başkan)
Dr. June Crown, Güneydoğu Halk Sağlığı Enstitüsü, İngiltere (baş teknik
danışman ve rapor taslağı hazırlama sorumlusu)
M. Jacques Berthou, Rennes
Dr. Ann Marie Connolly, DSÖ Avrupa Bölge Ofisi
Dr. Patrick Doorley, Dublin
Dr. W.G.M. de Haes, Rotterdam
Dr. S. Fontanelli, Bologna
Kieran Hickey, Dublin
Dr. I.A. Krasilnikoff, St Petersburg
Dr. Hans van Oers, Rotterdam
i
Önsöz
Kapsamlı şehir sağlığı profilleri Sağlıklı Şehirler projesinin anahtar
ürünlerini temsil eder. Bunlar, sağlığın yerel düzeyde geliştirilmesi için
gösterilen ciddi çabaların kanıtlanmasını ve güvenilir olmasını sağlar. Bu
profiller sağlığın savunulması, önceliklerinin belirlenmesi ve
güvenilirliği için temel görevi yerine getirir. Profiller insanların sağlığı
ve içinde yaşadıkları şartlar ile ilgilidir. Bunlar, değişim için son derece
gerekli olan araçlardır ve bu yüzden yerel karar alma ve stratejik
planlama aşamalarının ayrılmaz birer parçasıdırlar. Profillerin
hazırlanması sektörler arası çalışma, toplumun ve medyanın katılımı için
eşsiz olanaklar yaratır. Bu kitapçığın amacı, Sağlıklı Şehirler hareketine
dahil olan şehirler, kasabalar ve belediyeler için kılavuzluk ve referans
sağlamaktır. DSÖ Sağlıklı Şehirler proje ofisi aşağıdaki konuları
kapsayan bir dizi yayın planlamaktadır: bir toplumun sağlığının
değerlendirilmesi için araçlar; profillerin tasarlanması ve şehir sağlığı
profillerinin etkisinin değerlendirilmesi konusunda yenilikçi örnekler ve
bu konudaki yaklaşımlar.
Uzmanlarca teknik belgelerin hazırlanması nispeten daha kolaydır, ancak
bu belgeler fazla akademik olup, pratik yönleri eksik kalabilir. Sağlıklı
Şehirler dizisindeki kitaplar, özellikle edinilen geniş bir uzmanlık
yelpazesini içeren, bilgi alışverişi süreçleri yoluyla gerçekleştirilen
kapsamlı, fikir alışverişine ve deneyime dayanan kitaplardır. Bu kitap,
tamamen pratik ve Sağlıklı Şehirler projelerinde çalışanlar için uygun
kılavuz olmasının sağlanması amacıyla teknik bir çalışma grubu ile fikir
alışverişinde bulunularak hazırlanmıştır. Nihai metin üzerinde, tüm DSÖ
Sağlıklı Şehirler ağı ile Poznan (Polonya)’da Eylül 1994’te yapılan bir
teknik sempozyumda fikir alışverişinde bulunulması sonrasında
anlaşmaya varılmıştır.
Bu kitapçığın hazırlanmasını koordine etmiş olması nedeniyle Ann Marie
Connolly’ye, baş teknik danışman olarak sağladığı teknik uzmanlığı ve
metnin hazırlanmasındaki çalışması nedeniyle June Crown’a ve teknik
çalışma grubunun başkanlığını son derece başarılı bir şekilde yapmış olan
ve grubun çalışmasını Camden’deki toplantıya başkanlık ederek
kolaylaştıran Mark McCarthy’ye teşekkürlerimi ifade etmek isterim.
Teknik çalışma grubunun yapmış olduğu tüm çalışmalar ve sağlamış
ii
olduğu tüm tavsiyeler için teşekkür ederim. Aynı zamanda Camden &
Islington Sağlık Kuruluşuna bu ikinci baskının basımını mümkün kılan
son derece cömert destekleri için özellikle teşekkür etmek isterim.
Agis D. Tsouros, MD, PhD
Sağlıklı Şehirler Projesi Koordinatörü
iii
Bölüm I
Bir Şehir Sağlık Profilinin
Hazırlanması
1. Giriş
Şehir sağlığı profili, Sağlıklı Şehirler ağının her katılımcısı için son
derece değerli bir araçtır. Şehirdeki sağlığın canlı, bilimsel temele dayalı
değerlendirmesini sağlar; halkın ilgisini uyandırabilir ve politik
taahhütlerde bulunulmasını sağlayabilir; geleceğe ilişkin hedefler
belirleyebilir ve bu hedeflere yönelik ilerlemeyi izleyebilir.
Tüm DSÖ Sağlıklı Şehirleri 1995 yılı sonu itibariyle profillerini
hazırlamayı kabul etmişlerdir. Bu belgenin amacı, söz konusu şehirlere
bu konuda yardımcı olmaktır. Bir uzman grubun tavsiyelerinin yanı sıra,
halihazırda profiller hazırlamış olan şehirlerin deneyimlerini de
içermektedir.
Sağlıklı Şehirler ağı, profillere ilişkin önerilerde kullanılan bir dizi
sağlıklı şehirler göstergesi geliştirmiştir. Göstergeler ve profiller birlikte
şehir sağlığı planlarının geliştirilmesine yardımcı olmalıdır ve bu planlar
daha sonra göstergelerin incelenmesinde öncülük edebilir.
Göstergeler sağlığın ve sağlığı etkileyen faktörlerin ölçütleridir. Bunlar
şehirler arasındaki karşılaştırmalar için bir temel sağlayabilir.
Profiller hem göstergeleri hem de diğer sağlıkla ilgili ölçütleri bir bilgi
analizi ile birlikte içerir. Bunlar belirli bir şehirdeki sağlık sorunlarını ve
bu sorunların potansiyel çözümlerini yazılı ve grafiksel olarak tanımlar.
Şehir sağlık planları şehirdeki sağlığın geliştirilmesi için stratejiler ve
müdahale programları belirler, önerilen faaliyetlerin yapılması için
hedefler ve zaman çizelgeleri tanımlar ve izleme aktivitelerini belirler.
Bir şehir sağlığı profilinin hazırlanmasının DSÖ tarafından Sağlıklı
Şehirler projesine üyelik için öngörülen külfetli bir şart olarak
görülmemesi önemlidir. Bir profil, şehirlere bir çok şekilde yardımcı
olabilir: üretilmesi için gerekli olan işbirliği sağlık ortaklıklarını
sağlamlaştırmaya yardımcı olabilir; içerdiği bilgiler sağlık sorunlarını
gösterebilir ve ortakları çözüm bulmak için bir araya getirebilir; profilin
sunumu halknun ve medyanın ilgisini uyandırabilir ve sağlıkla ilgili
konulara ilişkin genel anlayışı geliştirebilir.
Katılımcı şehirlerin profillere ayırabilecekleri kaynakların, mevcut olan
bilgi kapasitesi ve niteliği açısından büyük farklılıklar gösterdiğini
1
görmekteyiz. Bu kitap bir profilin hazırlanması ile ilgili bir tarif ya da
katı talimatlar vermeyi değil, şehirlere bir başlangıç noktası
gösterebilecek önerileri ve fikirleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bir
şehire ait olabilecek profil ile ilgili olmak, daima yerel katılıma, verilerin
sosyal ve kültürel farklılıklar konusunda hassas olunarak
yorumlanmasına ve değişimle ilgili güvenilir ve uygun önerilerde
bulunulmasına bağlı olacaktır.
İyi bir profil bir şehri ve bu şehirde yaşayanların sağlığını etkileyen
faktörleri açık bir şekilde tanımlar ve değişim için heves ve enerji
yaratacak önerileri ortaya koyar. Profil hem toplum katılımı hem de
politik destek için bir odak sağlamalıdır.
2
2. Hedefler ve Amaç
Bir şehrin sağlık profili şehirde yaşayanlarlarının sağlığının ve
sağlıklarını etkileyen faktörlerin niceliksel ve niteliksel bir açıklamasıdır.
Sorunları tanımlar, gelişim için öneriler ve faaliyeti teşvik eder.
Hedefler
Bir şehir sağlık profili:
•
şehirle ilgili sağlık bilgilerini özetlemeli
•
şehirdeki sağlık sorunlarını tanımlamalı
•
şehirdeki sağlığı etkileyen faktörleri tanımlamalı
•
sağlığın geliştirilmesi için önerilen faaliyet alanlarını tanımlamalı
•
şehirde sağlıkla ilgili değişiklikler yapılması için uyarıcı olarak
davranmalı
•
sağlıkla ilgili olarak elde edilecek hedefler belirlemeli
•
sektörler arası faaliyet için bir uyarıcı görevi yapmalı
•
sağlık göstergeleri hakkında yeni veri ihtiyaçlarını tanımlamalı
•
sağlığı etkileyen konular hakkında halkya, politikacılara,
profesyonellere ve karar vericilerna kolayca anlaşılabilir bir şekilde
bilgi vermeli
•
sağlığı ve sağlık belirleyicilerini görünür hale getirmeli
•
yerel topluluğun şehirdeki sağlık konularına ilişkin görüşlerini
kaydetmelidir.
Amaç
Anahtar Noktalar
Bir şehir sağlığı profilinin temel amacı, sağlığın geliştirilmesi için
faaliyetin aşağıdakiler yoluyla teşvik edilmesidir:
•
şehirde yaşayanlarların sağlığı ile ilgili olarak doğru, güncel, tarafsız
ve bağımsız bilginin sağlanması
3
•
şehirdeki sağlığın belirleyicileri ile ilgili olarak doğru, güncel,
tarafsız ve bağımsız bilginin sağlanması
•
bilginin sağlık üzerindeki etkisi bakımından analiz edilmesi
•
sağlığın geliştirilmesi için faaliyetlerin tanımlanması
•
toplumun sağlık planlamasına katılıma davet edilmesi
•
ilgili tüm grupların sağlığın geliştirilmesi ile ilgili faaliyetlerde
bulunması için teşvik edilmesi
•
gelişmenin izlenmesine ilişkin hedeflerin belirlenmesi
Sağlıklı Şehirler hareketine katılan tüm şehirler kendilerini şehirde
yaşayanların sağlığının geliştirilmesine adamışlardır. Şehir sağlığı profili
bu işe yardımcı olunması için bir araçtır.
Bir şehrin profili her ne kadar genellikle şehirdeki profesyonellerden
oluşan gruplarca hazırlanmaktaysa da, içeriği profesyonellerin yanı sıra
karar vericiler için de yararlı olmalı ve bunlar tarafından onaylanmalıdır.
Politikacılar, uzmanlar ve şehirde yaşayanlar arasında değerli bir iletişim
kanalı oluşturmalı ve sağlık sorunlarının açıkça tartışılmasını
kolaylaştırmalıdır.
Sağlık için verilen mücadeledeki en önemli araçlardan biri, toplum
ilgisini ve politik taahhüdü sağlamak için kullanılabilecek olan bilgidir.
Bu, aynı zamanda sağlıktaki gelişmede kaydedilen ilerlemeyi de
ölçebilir. Şehir sağlığı profili hayati bir bilgi kaynağıdır.
Bununla birlikte, bilgi yalnızca yüksek kalitede olması halinde etkin
olabilir. Kaynağı ne olursa olsun doğruluğu kontrol edilmeli ve mümkün
olduğunca güncel olmalıdır. Bilginin toplanmasından sorumlu olan grup
yüksek mesleki standartlara sahip olmalı ve tüm verilerin bağımsız olarak
seçilmesini ve analiz edilmesini sağlamalıdır. Bununla birlikte, taraflı
baskı gruplarından alınan verilerin kullanılması raporun dengesini
bozacak ve genel etkisini azaltacaktır.
Bir şehrin sağlık profili, şehirde yaşayanların sağlığına ve şehir
yaşantısının şehirde yaşayanların sağlığını etkileyen çok sayıdaki konuya
ilişkin güncel bilgileri açıkça vermelidir.
Analiz, olası faaliyet alanlarının ilgili önceliklerin gösterilmesi ile birlikte
mantıksal olarak tanımlanmasına öncülük etmelidir.
4
Bilginin sunumu ve analizi toplumun ve karar vericilerin tedbir almak
üzere derhal harekete geçirilmesi için zorlayıcı olmalıdır. Belgenin tarzı,
tüm grupların sağlayabilecekleri katkıyı görmesi ve toplum içerisinde
sağlık ortaklıklarının geliştirilmesini kolaylaştırması için teşvik edecek
şekilde uyumlu olmalıdır.
Bir şehrin sağlık profili tek bir belge değildir. Düzenli aralıklarla, bir dizi
profilin yayınlanması planlanmalıdır. İdeal olarak, bunlar özellikle büyük
şehirlerde yıllık olarak hazırlanmalıdır, ancak kaynakların kısıtlı olduğu
hallerde iki yıllık bir döngü daha uygun olabilir. Profilin düzenli olarak
yayınlanması; ilerleme için hedeflerin belirlenmesini, izlenmesi istenen
önerilerin uygulanmasını ve ölçülen gelişmelerin, kaydedilmesini ve
duyurulmasını sağlar.
Tüm bu yönler başarılı bir şekilde birleştirilebilirse, bir şehrin sağlık
profili sağlık stratejisinin değerli ve güçlü bir aracı haline gelebilir.
5
3. Üretim
Her bir şehir sağlık profilinin hazırlanmasında farklı sorunlarla
karşılaşacaktır. Öncelik, ilerlemenin kaydedilmesi ve iyinin düşmanının
en iyi olmasına izin verilmemesidir. İdeal olarak aşağıdakileri yapmanız
gerekir:
Anahtar noktalar
•
şehir sağlık profilinin hazırlanmasının yönetilmesi için bir lider
kurum belirlenmesi
•
tüm ilgili kurumların katılımının erken bir safhada sağlanması
•
mevcut bütçenin ve insan kaynaklarının tanımlanması
•
hedef kitlenin (kitlelerin) tanımlanması ve profilin kaç versiyonuna
ihtiyaç olduğuna karar verilmesi
•
üretim ve dağıtım için bir zaman çizelgesi belirlenmesi
•
içerik ve uzun dönemli program hakkında karar verilmesi
•
mevcut veri kaynaklarının tanımlanması
•
yerel
yardımın
kullanılabilirliğinin
üniversiteler, gönüllü gruplar)
•
önerilerin dahil edilmesi
düşünülmesi
(okullar,
Lider kurum
Çoğu şehirde, bir sağlık profilinin hazırlanması inisiyatifi bu profilin
hazırlanmasında öncülük eden bir kurum ya da birimden gelir. Bu kurum
şehirdeki diğer kurumlar tarafından uygun grup olarak tanımlanmalı ve
profilin hazırlanmasının koordine edilmesi veya yönetilmesi
sorumluluğunu almalıdır. Genellikle bu rolü Sağlıklı Şehirler
koordinatörü üstlenir ve bu kişi profilin Sağlıklı Şehirler projesi
hakkındaki taahhüdün bir parçası olarak hazırlanması için politik destek
sağlamayı amaçlayacaktır.
İlgili kurumların katılımı
Bununla birlikte, profilin yalnızca bir kurumun sorumluluğunda olmadığı
açıktır. Erken bir safhada, resmi ve resmi olmayan temaslarla şehirdeki
6
diğer ilgili gruplarla ilişkiye geçilmelidir. Mümkün olan hallerde ortaklar
sağlık hizmetlerinden, çevre sağlığından, konuttan, sosyal hizmetlerden
ve eğitimden sorumlu olan yasal kurumları içermelidir. Sağlıkla ve
sağlığa ilişkin konularla ilgili gönüllü kuruluşlar da değerli ortaklardır.
Proje için yönlendirici bir grup üretim ekibine destek verebilir. İdealinde;
yönlendirici grup, kaynaklara veya bilgiye katkısı olabilecek resmi
kurumların temsilcilerini ve mümkünse konuyu tanıtabilecek beceri ve
bilgiye sahip kişileri içerecektir.
Bununla birlikte, başlamak ve yürütmek zordur. İlk profilin bir ya da iki
kurum tarafından hazırlanması ve diğerlerinin gelecek yıllarda katılmak
konusunda teşvik edilmesi gerekebilir. Her olası ortağın işbirliği
yapmaya hazır olmasını beklemektense, mümkün olan hallerde yüksek
kalitede bilgiyle ve belki de bazı boşluklarla başlamak daha iyidir.
Kaynakların tanımlanması
Bir şehrin sağlık profilinin hazırlanması zaman alır ve basım ile dağıtım
para gerektirir. Erken bir safhada proje için kullanılabilir mali kaynakları
ve insan kaynaklarını, ayni katkıları (kağıt, basım) ve gelir kaynaklarını
(reklam, sponsorluk) içeren bir bütçenin tanımlanması önemlidir.
Sayılan tüm bu kaynakların ne şekilde katkıda bulunacakları açıklığa
kavuşturulmalıdır. Üretim ekibi bu çerçevede çalışmalı ve katkıda
bulunanlara kapasitelerini aşmaları için baskı yapmamalıdır. Tüm katkı
sahiplerine yayında teşekkür edilmelidir (Bununla birlikte, sigara
şirketleri gibi sağlık için tehlikeli ürünlerin üreticilerinin sponsorluğunun
kabul edilmesi konusunda dikkat gösterilmelidir).
Şehirler sınırlı kaynaklarla bir profil üretmek zorunda kalmaları
nedeniyle vazgeçmemelidir. En iyi şehir sağlığı profillerinin bazıları son
derece ucuz bir şekilde hazırlanmıştır.
Hedef Kitle
Yapılacak ilk işlerden biri şehir sağlığı profili için hedef kitlenin
belirlenmesidir. Sağlık profesyonelleri için uygun olan bir belge karar
vericiler için uygun olmayabilir ve halk için fazla teknik kalabilir.
Belgenin birkaç versiyonunun hazırlanması gerekebilir. Örneğin, halk
için kısa, erişilebilir bir versiyonun; profesyoneller için istatistiksel
7
bilgiler ve bunların kaynaklarını içeren kapsamlı bir belge hazırlanması
mümkündür. Hedef kitle hakkındaki kararlar ihtiyaç duyulan kopya
sayısını belirleyebilir ve bu yüzden bütçeden etkilenebilir.
Zaman çizelgesi
Üretimden sorumlu olan grup, süreç içerisinde erken bir safhada, ara
safhalar ve tamamlama için üzerinde anlaşılan tarihlerle bir zaman
çizelgesi hazırlamalıdır. Bir şehrin sağlık profilinin yayınlanmasının
katılımcı kurumlar için planlama ya da bütçe ayarlama dönemleri gibi
anahtar kurumlarla noktalara uygun olması yararlıdır. Buradaki amaç;
şehirdeki bir sonraki aşama ve kaynak tahsisatı tartışılırken sağlık
sorunlarına ve olası faaliyet alanlarına dikkat çekilmesidir.
İçerik ve uzun süreli program
Katılımcılar şehir sağlık profilinin üretim sıklığı üzerinde anlaşmaya
varmalıdır. İdeal olarak, bunlar, özellikle de büyük şehirlerde, yıllık
olarak ilan edilmelidir, ancak kaynakların sınırlı olduğu hallerde, iki
yıllık bir süreç daha uygun olabilir. İlk profilin şehirdeki sağlığın
kapsamlı bir istatistiksel açıklamasını içermesi muhtemeldir. Yıllık
profillerin yayınlanacak olması halinde, tüm istatistiklerin her seferinde,
özellikle de çok az değişiklik olduğunda ya da araştırmalar
tekrarlanmadığından yeni veriler olmadığında, yeniden hazırlanması
gerekli olmayabilir. Bununla birlikte, nüfusla ilgili yıllık rakamların ve
hayati istatistiklerin başka yerde bulunmaması halinde bu profile dahil
edilmesi, bunların değerli birer kaynak olması gereklidir.
İlk profil mümkün olduğunca kapsamlı olmalı ve geniş bir sağlık
sorunları ve konuları yelpazesini kapsamalıdır. Daha sonraki profiller,
yayında bir bölümün ayrılabileceği birkaç sağlık konusu üzerinde
derinlemesine odaklanabilir. Daha sonraki iki – üç baskı için özel konular
hakkında karar verilmesi ve bunların duyurulması faydalı olacaktır. Bu,
insanların kendilerini ilgilendiren konuların unutulmadığı konusunda
güven duyması avantajını sağlar. Buna ek olarak, bir konunun
hazırlanmakta olduğu bilgisi konulara ilişkin araştırmalar ya da öneriler
yapılmasını sağlayabilir.
8
Veri kaynakları
Şehirdeki resmi kurumlar temel veri kaynaklarına ve ulusal istatistiklere
erişime sahip olacaktır. Bu bilgilerin çoğunluğu özellikle sağlık ve sağlık
hizmeti amaçları için toplanmamıştır. Bununla birlikte toplumun ve
sağlık belirleyicilerinin açıklanması konusunda büyük değere sahiptir.
Sağlık hizmetlerinin kullanılmasından elde edilen istatistikler de
değerlidir, ancak bunlar dikkatli bir şekilde yorumlanmalıdır. Çünkü
bunlar nüfusun morbiditesi ve ihtiyacından öte bakım hizmetlerine
erişimi ve eşit olmayan arz ve talebi yansıtabilirler. Yerel resmi ve
gönüllü kuruluşlar da araştırmalardan ve diğer kaynaklardan elde edilen
ve şehrin sağlık profilini zenginleştirebilecek olan verilere sahip
olabilirler. Bu verilerden çıkartılan yorumlarda bunların epidemiyolojik
ve istatistiksel kaliteleri göz önünde bulundurulmalıdır.
Yerel yardım
İşlerin planlanması aşamasında bilgilerdeki boşluklar veya değerli yerel
çalışma alanları ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda profilde yer alacak
araştırmalar ya da diğer incelemeler için gerçekleştirebilecek olan
okullar, üniversiteler, yüksek öğretim kurumları veya gönüllü kuruluşlar
gibi ortaklardan yardım alınabilir. Bilimsel özen gösterilerek gereken
şekilde tasarlanması ve kontrol edilmesi halinde, bu tür projeler profili
büyük ölçüde zenginleştirebilir, katılımı ve konuyu anlamayı teşvik
edebilir ve yararlı eğitim olanakları sağlayabilir.
Öneriler
Son olarak, şehir sağlığı profilinin içeriğini gözden geçiriniz, faaliyette
öncelikli alanlar hakkında karar veriniz ve öneriler ileri sürünüz. Bunlar
yalnızca bir baskı grubunun geçerli amacına değil, sunulan kanıtlara
sağlam bir şekilde dayanmalı harekete geçecek sorumlu kuruluşu
tanımlamalıdır. Kesin sınırları çizilmiş ve katıldıklarında insanlara bir
başarı ve güven duygusu verecek, uygulanabilirliği olan hedeflerin
önerilmesi yararlıdır.
9
4. İçerik
Bu kısım Bölüm II ile bağlantılı olarak okunmalıdır.
Her şehir kendi bireysel profilini, verilerin mevcudiyetini ve yerel
öncelik konularını yansıtan içeriklerle birlikte hazırlayacaktır. İlk profil
mümkün olduğunca kapsamlı olacak, ancak özellikle derhal ilgilenilmesi
gereken ya da söz konusu zamanda şehirde yaşayanlar için önemli olan
sağlık konularını içerecektir.
Anahtar noktalar
•
Bir şehrin sağlık profiline ilişkin herhangi bir tarif yoktur; her bir
şehir kendi konularını seçecektir.
•
Tüm profiller nüfusa ilişkin temel bir açıklama (sayı, yaş yapısı) ve
hayati istatistikleri (doğum ve ölüm bilgileri) içerecektir.
•
-
İçeriğe alınması düşünülebilecek diğer alanlar aşağıdakilerdir:
sağlık durumu
yaşam biçimleri
yaşam koşulları
sosyoekonomik koşullar
fiziksel çevre
eşitsizlikler
fiziksel ve sosyal altyapı
halk sağlığı hizmetleri ve politikaları
Temel demografik ve hayati istatistikler şehrin açıklanması için son
derece önemlidir ve bunların tüm profillerin istatistiksel bölümünde yer
alması beklenebilir. Bunlar genellikle iyi ve geniş kapsamlı bir şekilde
tanımlanır ve böylece şehirler arasındaki karşılaştırmalar için yararlı
göstergeler oluşturur.
Bazı göstergeler yalnızca büyük kaynakların kullanılabilecek olması
halinde, örneğin özel araştırmalarla, elde edilebilir, bu yüzden her şehrin
bunları profiline dahil etmesi mümkün olmayabilir.
10
Şehrin bazı özellikleri yavaşça değişebilir, bu yüzden verilerin her üç ya
da beş yılda bir hassas biçimde toplanması ve analiz edilmesi mümkün
olabilir. Daha sık yapılan araştırmalar kaynakların israfına neden olacak
ve belki de kaydedilen küçük değişiklikler nedeniyle yerel halkın
cesaretini kırabilecektir.
Şehirler homojen değildir: sağlık ve sağlık belirleyicileri şehirler arasında
değişir ve istatistiksel verilerden bazılarının yerel olarak elde edilmesi ve
belki de bunların özel ihtiyaçlara sahip olan ufak alanlara yardımcı
olunması amacıyla grafiksel olarak gösterilmesi yararlıdır. Her şehrin
sağlık profilinin aşağıdaki kısımlardan her biri ile ilgili bazı örnekler
içermesini bekleyebiliriz. Olası konuların daha detaylı bir listesi Bölüm
II’de bulunabilir.
Nüfus
Profilin başlangıç noktası şehrin boyutu ve nüfusun demografik
açıklaması olmalıdır. Bu bilgiler genellikle ulusal ya da bölgesel nüfus
sayımlarından elde edilebilir. Bunlar bölgeler tarafından sık sık
bozulabilir ve gelecekteki eğilimler ve projeksiyonlar dahil edilebilir.
Sağlık durumu
Bir topluluğun sağlığının tek bir göstergesi yoktur. Ölçütlerin büyük
bölümü pozitif sağlıktan çok ölüm ve hastalıkla ilgilidir. Bununla
birlikte, bunlar uzun yıllar boyunca yaygın kullanım avantajına sahip
olan yararlı ölçütlerdir. Bunların avantajları ve sınırlılıkları iyi bilinir.
İçeriğe dahil edilecek olan temel alanlar aşağıda verilmiştir:
(a) hayati istatistikler: doğumlar, yaş grupları ve nedenlere göre ölümler
ve diğer yerlerle karşılaştırmaya olanak sağlayan oranlar
(b) morbidite ölçütleri: özel epidemiyolojik çalışmalar ya da hastalık
kaydı (bildirilebilir hastalıklar, kanser) veya sağlık hizmetlerinin
kullanılması gibi dolaylı göstergelerle elde edilebilecek olan
toplumdaki hastalık ölçütleri.
Yaşam tarzları
Yaşam tarzlarının temel morbidite nedenleri ve Avrupa’daki mortalite
oranları üzerindeki etkisi hakkında oldukça iyi epidemiyolojik kanıtlar
11
mevcuttur. Mümkün olan hallerde, şehirler bunlarla ilgili bilgileri profile
dahil etmelidir, çünkü bu bilgiler yerel önleyici tedbirlerle ilgili alanları
temsil etmektedir. Bunlar aşağıdakileri içerir:
•
sigara içme
•
alkol
•
ilaçların kötüye kullanımı
•
egzersiz
•
diyet
Barınma
Yeterli konut uzun süreden bu yana sağlığın önemli bir ön koşulu olarak
kabul edilmektedir. Barınma (ev sahibi olma, özel ve halk tarafından
kiralanan konut) ülkeden ülkeye büyük farklılık göstermektedir, bu
yüzden şehir içerisinde bilinen çeşitli veri kaynakları olacaktır.
Aşağıdakiler hakkında bilgi sağlanacaktır:
•
şehirdeki evsiz insanların sayısı
•
konutların fiziksel özellikleri
•
işgal yoğunluğu
Sosyoekonomik koşullar
Yaşam koşulları aynı zamanda sosyoekonomik faktörlerden de etkilenir.
Bunlara ilişkin bilgiler çeşitli kurumlardan elde edilebilir. Bu bilgiler
hizmet sorumluluğunun ulusal ve yerel dağılımına bağlı olacaktır. İçeriğe
katılacak olan konular aşağıdakileri içerebilir:
•
eğitim
•
istihdam
•
gelir
•
suç ve şiddet
•
kültürel katılım
12
Fiziksel çevre
Şehrin fiziksel çevresi hem sağlık durumu hem de şehirde yaşayanların
sağlığı algılaması üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Çeşitli ölçütler
kullanılabilir ve istatistikler genellikle aşağıdakilerle ilgili yerel çevre
sağlığı hizmetlerinden elde edilebilir:
•
hava kalitesi
•
su kalitesi
•
su ve kanalizasyon hizmetleri
•
gürültü kirliliği
•
radyasyon
•
açık alanlar
•
vektörler
•
besin kalitesi
Eşitsizlikler
Şehir sağlığına ilişkin herhangi bir değerlendirme farklı insan gruplarının
son derece farklı sağlık durumları ile karşı karşıya olduğunu
gösterecektir. En kötü koşullarda yaşayanların durumu, en iyi koşullarda
yaşayanların durumuna yaklaştırılabilirse, şehir sağlık hedeflerinin bir
çoğuna ulaşılabilir. Bu yüzden, şehir sağlık profilinin sağlıktaki
eşitsizlikleri ve sağlığın belirleyicilerini tanımlaması ve mümkün olması
halinde niceliğini belirlemesi son derece önemlidir. Yukarıda belirtilen
istatistiklerin çoğu gruplar arasındaki farklılıkların gösterilmesi için
nüfus özelliklerine göre analiz edilebilir.
Fiziksel ve sosyal altyapı
Bir şehrin altyapısı, şehirdeki yaşam koşullarını, fiziksel çevreyi ve
yaşam biçimlerini etkiler ve bazı yönleriyle belirler. Bir şehrin profilinin
bu bölümü istatistiksel ve niceliksel olmaktan çok açıklayıcı ve niteliksel
olabilir. Taşımacılık, iletişim ve şehir düzenlemesi ve planlaması
hakkında bilgiler içerebilir. Sosyal altyapı konuları eğitim olanaklarını,
toplum geliştirme projelerine ilişkin açıklamaları ve sosyal dışlanma
konusundaki kanıtları içerebilir.
13
Halk sağlığı politikaları ve hizmetleri
Halk sağlığının yorumlanması tüm Avrupa’da değişkenlik gösterir.
Burada kastettiğimiz geniş olarak sağlığın desteklenmesini veya
hastalığın önlenmesini amaçlayan hizmetler ve politikalardır. Mevcut
olan bu politikaların bir listesinin ve bunların uygulanmasının etkinliği
hakkında bir yorumun dahil edilmesi yararlı olabilir. Dahil etme alanları
aşağıdakilere göre gruplandırılabilir:
•
toplumda hastalık önlenmesi amacını taşıyan politikalar ve hizmetler
•
eğitim politikaları ve hizmetleri
•
çevre politikaları ve hizmetleri
Her ne kadar hiçbir şehir sağlığı profili bu konuların tümüne ilişkin
kapsamlı bilgi içermeyecekse de, bunların çoğu hakkında bazı kanıtlar
sunan bir profil sağlık durumuna ve bunu etkileyen faktörlere ilişkin iyi
bir açıklama verecek ve sağlık sorunlarının tanımlanmasına ve planların
geliştirilmesine güçlü bir katkıda bulunacaktır.
14
5. Verilerin analizi ve yorumlanması
Anahtar Noktalar
•
Mümkün olan hallerde, şehrin sağlık profilinde yer alan verilerin
analizinde ve yorumlanmasında uzman tavsiyesi alınmalıdır.
•
Profilde yer almak üzere sunulan verilerin değerlendirmesinde
kriterler üzerinde anlaşılmalıdır.
•
İstatistiksel bilgiler en iyi şekilde genellikle oranlar ya da hızlar
olarak sunulur.
•
Trendler ve projeksiyonlar planların geliştirilmesinde yararlıdır.
•
Ulusal rakamlarla ya da diğer şehirlerden alınan bilgilerle yapılan
karşılaştırmalar detaylı inceleme gerektiren alanları tanımlayabilir.
•
Grafiksel gösterim rapora ilgi çekebilir.
Mümkün olan hallerde, şehrin sağlık profilini hazırlayan ekip istatistik,
epidemiyoloji ve kullanılan verilerin analizi konusunda eğitim ve
uzmanlık sahibi olan ve verilerin seçimi, teknik kullanımı ve
yorumlanması konusunda tavsiye verebilecek olan kişileri içermelidir.
Bu uzmanlık olmadan, yanlış yönlendirici beyanlarda bulunulabilir,
temelsiz sonuçlar çıkarılabilir ve işe gölge düşebilir.
Verilerin seçilmesi
Profilde yer alacak olan verilerin seçimine ilişkin kriterler aşağıdakileri
içermelidir:
•
sağlığa ilişkin olması
•
istatistiksel geçerlilik
15
•
istatistiksel güvenilirlik
•
tarihsel eğilim verilerinin kullanılabilirliği
•
geleceğe yönelik projeksiyon potansiyeli
•
diğer sağlık verileri ile olan ilişki (sosyal dışlanma – alkol – sağlık;
fakirlik – barınma – sağlık)
•
ülke içerisinde ulusal, bölgesel ya da şehirsel düzeyde ve yabancı
şehirler ve ülkelerle karşılaştırılabilir verilerin varlığı
Veri analizi
Her bir şehir kendine özel veri gruplarının analizine ilişkin en uygun
yöntemle ilgili olarak, örnek büyüklüğü ve cevap hızı gibi faktörler de
göz önüne alınarak, kılavuz bilgiler alacaktır. Göz önünde
bulundurulması yararlı olan bazı genel noktalar vardır:
•
Olayların ham sayıları nadiren yararlıdır: bunlar metin içinde geçmeli
ve okuyucuların verileri değerlendirmesine olanak vermelidir.
Mümkün olan hallerde, olayı nüfusla bağlantılandıran hızlar
kullanılmalıdır, örneğin ölümler (binde), 5 yaş altı aşılama (binde),
risk altındaki kadınların servikal taraması (binde)
•
Standardize edilmiş ölüm oranı gibi oranlar farklı demografik
özelliklere sahip olan nüfuslar arasında karşılaştırmaların yapılmasına
olanak verir – örneğin, çok sayıda emeklinin yaşadığı bir kasaba ile
daha genç bir nüfusa sahip olan endüstriyel bir kasaba arasındaki
ölüm oranı karşılaştırması
•
Trendler genellikle ilginç ve aydınlatıcıdır. Bununla birlikte, benzerin
benzerle karşılaştırılmasının sağlanması amacıyla, verilerin söz
konusu süre boyunca düzgün bir şekilde toplanmış olduğunun
(tanımlar, veri kaynakları, örnekleme, vs) garanti edilmesi için dikkat
sarf edilmelidir.
•
Verilerin geleceğe projeksiyonları zordur ve uzman yardımı
gerektirir. Nüfus yapısında vb. meydana gelecek muhtemel
değişiklikler dikkate alınmalıdır. Düz çizgi projeksiyonlar hiçbir
zaman doğru değildir.
•
Verilerden çıkarılan hesaplar önceliklerin değerlendirilmesinde son
derece önemli olabilir ve yardım sağlayabilir. Örneğin:
16
Hayat kaybının potansiyel yılları: bu, belirli bir nedene bağlı ölüm yaşı
ve genel yaşam beklentisi arasındaki boşluğu ölçer. Örneğin genç
insanlarda kazalara bağlı ölüm yükünü gösterir, burada sayılar nispeten
küçük olabilir, ancak her olay yaşamın 50 yıl kısalmasını temsil eder.
Önlenebilir ölümler: belirli ölüm nedenlerinin önlenebilir olarak
nitelenmesi korunma (koroner kalp hastalığı, felç), tarama (servikal
kanser) ya da tıbbi bakım (apandisit) konusundaki hatalarla ilgili olabilir.
Bu kategorilerdeki ölümlerin analizi tedbir alınacak olan yararlı alanları
tanımlayabilir.
•
Benzer şehirlerle ya da bölgesel veya ulusal sayılarla yapılacak olan
karşılaştırmalar harekete geçilmesini gerektiren önemli konuların
ortaya çıkmasını sağlayabilir.
•
Verilerin grafiksel olarak histogram ya da pasta dilimi çizelgeleri
şeklinde ya da haritalar üzerinde gösterilmesi genellikle yararlıdır. Bu
yapıldığında, profilin en az bir versiyonu gösterime alınan verileri
içermelidir. Sunumla ilgili hileler (karşılaştırmalarda kullanılan farklı
skalalar, vb) asla kullanılmamalıdır.
•
Raporun hazırlanmasında yer almayan okuyucular verilerin nasıl
analiz edildiğini bilmek isteyebilirler. Profilin en az bir versiyonu
istatistiksel testlerin teknik detaylarını, örnek boyutlarını, tepki
oranlarını vb içermelidir. Bu versiyona, verilerin daha detaylı
tabloları da rakamları derinlemesine incelemek isteyenler için bir ek
olarak dahil edilebilir.
Veri kaynakları
Verilerin kaynakları ve kullanılabilirliği şehirden şehre büyük
değişkenlik gösterebilir. Üretim ekibi, bunlar arasında yararlı bir
kaynaklar listesi üretebilmelidir, bu liste aşağıdakileri içermelidir:
•
hükümet departmanları, istatistiksel servisler ya da diğer kurumlar
tarafından düzenli olarak üstlenilen ulusal araştırmalar
•
nüfus sayımı verileri
•
şehir idari istatistikleri
•
Sağlıklı Şehirler göstergeleri veri tabanı
17
•
tıp, halk sağlığı, sosyal bilimler, ekonomi ya da eğitimle ilgili
üniversite bölümleri
•
epidemiyoloji bölümleri
•
hastane ya da birinci basamak sağlık hizmeti verileri
•
çevresel izleme hizmetleri
•
gönüllü kuruluşlar
•
ticari kuruluşlar (örneğin sigara, alkol ya da gıda satışları)
•
zorunlu sağlık muayeneleri (örneğin okul, ordu)
•
yerel araştırmalar
18
6. Sunum, dağıtım ve iletişim
Anahtar noktalar
Sunum
•
Ortam
•
Format, boyut
•
Genel görünüm
•
Gösterim
•
Okunabilirlik
•
Kimlik
Dağıtım ve iletişim
Dağıtım
•
Kopya sayısı
•
Broşürler
•
Konumlar
İletişim
•
İdari toplantılar
•
Özel toplantılar
•
Medya
•
Tanıtım aktiviteleri
Bir şehrin sağlık profilinin içeriği ne kadar etkileyici olursa olsun, profil
eğer okunabilir ve anlaşılabilir olursa amacına ulaşır. Profilin sunumu ve
dağıtımı ile mesajlarının iletimi için harcanan çaba asla boşa gitmez. Her
şehir yerel kültür ve zevki dikkate alarak yaşayan insanların dikkatini
nasıl çekeceğini bilecektir. Bu bölümde şehirlerde fikirlerin üretilmesine
yardımcı olabilecek bazı başlıkları belirteceğiz.
19
Sunum
Profilin üretileceği ortamla ilgili hemen bir karara varılmalıdır.
Muhtemelen her şehir yazılı bir versiyon isteyecektir. Bazı Sağlıklı
Şehirler yazılı versiyonları tamamlamak için sağlık profillerinin video
versiyonlarını son derece başarılı bir şekilde üretmiştir. Yerel gönüllü
gruplar görsel bozukluğu olan insanlar için Braille (körler için kabartma
yazı) veya teybe alınmış versiyonlar hazırlamak konusunda yardımcı
olabilir.
Her bir versiyonun biçimi ve boyutu konusunda karar verilmelidir. Bu
safhada teknik tavsiye son derece önemlidir, çünkü sayfa numarasındaki
küçük farklılıklar baskı ve kağıt boyutu ile ilgili olarak fiyatta büyük
etkiye sahip olabilir. Bir versiyonun posta ile dağıtılacak olması halinde,
kağıt kalınlığına da karar verilmesi, ağırlığın ve posta maliyetlerinin
azaltılması gerekir.
Sayfaların genel görünümü ve sunumuna karar verilmelidir. Düşünülecek
olan konular metin kapağını, metin baskısının rengini ve şekilleri
içerebilir (açık seçik, koyu ve büyük yazılar yaşlı insanlar ve okuma
konusunda görsel dezavantajı olanlar için çok daha kolay olacaktır). Açık
şemalar ve figürlerin aynı zamanda kolayca fotokopisi çekilebilir.
•
Sayfanın genel görünümü – her sayfada çift sütun mu tek sütun mu
ve şekil mi gösterim mi istiyorsunuz?
•
İstatistiksel tablolar metin içerisinde kullanılacak mı yoksa bir ek
olarak mı verilecek?
•
Teknik tanımlar dipnot olarak mı yoksa sözlük olarak mı girilecek?
Gösterimler profilin çekiciliğine ve erişilebilirliğine katkıda bulunabilir.
Kullanılacak olan şemaların türleri, fotoğrafların ve karikatürlerin
kullanımı
hakkında
karar
verilmesi
gerekir.
Gösterimlerin
hazırlanmasında erken bir safhada tedbir alınmalı ve üretimin durması
önlenmelidir.
Metin, kullanılan sözcükler, cümlelerin uzunluğu vb konuların göz
önünde bulundurulması için okunabilirlik açısından ölçülebilir. Yerel
eğitimciler uygun bir düzeyde tavsiye verebilir. Aynı zamanda kılavuz
bilgilerin elde edilmesi için popüler yerel gazetelere bakılması yararlı
olabilir.
20
Okuyucular belgenin kimliğini tanıyabilmelidir. Hem kapakta hem de
metin içerisinde iyi bilinen bir logo veya şehir sembolü kullanılması
yararlı olacaktır.
Dağıtım ve iletişim
Profilin üretimi kendi içerisinde bir son değildir. Aynı zamanda değişim
ihtiyacının kabul edilmesini, ilginin sürmesini ve tedbirin alınmasını
sağlamak için iletişime de enerji ve kaynak yatırımı yapılması gerekir.
Dağıtım
Profilin dağıtımı kullanılabilir kopya sayısından etkilenecektir. Profilin
çok sayıda versiyonu olması halinde, doğru versiyonun doğru hedef
kitleye ulaşmasını sağlamak için dikkat gösterilmelidir.
Profilin anahtar noktalarını ortaya koyan küçük bir broşür genellikle
oldukça ucuza üretilebilir. Bu, tam raporun bir kopyasının nasıl
alınabileceği konusunda bilgi içerebilir. Şehir yönetimleri genellikle
seçim kaydı ya da yerel vergi tahsilatı gibi başka amaçlar için dağıtım
sistemlerine sahiptir ve broşürler tüm evlere bu dağıtım sistemleri
kullanılarak minimum maliyetle gönderilebilir.
Şehrin sağlık profilinin kopyaları mümkün olduğunca fazla sayıda halkın
bilgilendirilebileceği yerelere gönderilmelidir, örneğin:
•
kütüphaneler
•
okullar
•
hastaneler (bekleme alanlarında video gösterilebilir)
•
birinci basamak sağlık hizmetlerinin yürütüldüğü birimler ve klinikler
•
boş vakitleri değerlendirme ve spor merkezleri
•
ibadet yerleri
İletişim
Şehrin sağlık profili halk, karar vericiler ve fikir adamları üzerinde bir
etki yaratmalıdır. Aşağıdakilerde yapılacak sunumlar için şu
düzenlemeler yapılmalıdır:
•
şehir yönetiminin ve bu yönetimin çevre ve eğitim komitelerinin
resmi toplantıları
21
•
sağlık kurullarının ve komitelerinin resmi toplantıları
•
gönüllü kuruluşlar, yerel toplum grupları ve halk için özel toplantılar
Yayın günü öncesinde bir basın açıklaması hazırlanmalı ve
dağıtılmalıdır. Bunun ardından bir basın toplantısı ve yerel radyo ya da
televizyonda yapılacak olan görüşmeler gelebilir. Bazı yerel medya
temsilcileri, kendilerine toplantı tarihlerinin bildirilmesi halinde yayınla
çakışacak sağlık konuları ile ilgili makaleler ya da programlar hazırlamak
konusunda istekli olabilirler.
Profile dikkat çekmek için spor yıldızları gibi yerel kişiliklerin katılacağı
bir başlangıç olayının organize edilmesi yararlı olabilir. Bazı şehirler
aynı zamanda alışveriş merkezlerinde gerçekleştirilen “sağlık fuarları” ve
geniş bir şekilde ilan edilen sağlık yarışmaları düzenlemişlerdir.
22
7. İzleme ve değerlendirme
Bir şehrin sağlık profilinin üretiminde büyük çaba ve kaynak harcanır.
Profilin değerlendirilmesi; hem iyi bir uygulama olması hem de diğer
gruplara ve makamlara yüksek standartların belirlenmiş olduğunu
göstermesi nedeniyle değerlendirilmesi şiddetle önerilir.
İzleme ve değerlendirme konusunda çok sayıda yaklaşım vardır. Her bir
şehir kendi tercih ettiği yaklaşımı seçecektir, ancak bir yöntem seçilirken
bunun geçerliliği konusunda dikkat gösterilmelidir. Değerlendirme
yöntemleri her ne kadar karmaşıksa da, tamamen tatmin edici olan basit
çalışmaların yapılması mümkündür. Proje bütçesi hazırlanırken bazı
kaynakların izleme ve değerlendirme için ayrılması gerekir.
Morbidite ya da mortalite hızı gibi göstergelerin kullanılması genellikle
mümkün değildir, çünkü bir şehir profilinin yayınlanması ile bu tür
değişiklikler arasında doğrudan bir bağlantı kurulması zordur. Bu
yüzden, şehrin sağlık profilinin üretiminin ve içeriğinin ve bu profilin
etkisinin değerlendirilmesi genel uygulamadır.
Üretimin ve içeriğin değerlendirilmesi
Üretim
•
Zaman çizelgesine uyulmuş mudur?
•
Bütçeye uyulmuş mudur?
•
Dağıtım tatmin edici olmuş mudur?
•
Halka sunum ve profilin tanıtımı için yapılan düzenlemeler tatmin
edici olmuş mudur?
Profil içeriği
•
Gerekli olan bilgiler kullanılmış mıdır ve bu bilgiler doğru mudur?
23
•
Çizimler açık ve uygun mudur?
•
Yorumlar kanıtlara dayanmakta mıdır?
•
Öneriler açıkça belirtilmiş midir?
•
Okunabilirlik standartları karşılanmış mıdır?
Etki
Uygulamanın amacı toplumun sağlığının geliştirilmesidir. Bununla
birlikte, bu sonucun, özellikle de kısa süreli olarak ölçülmesi zordur;
nedenin ve etkinin belirlenmesi daha da zordur. Bu nedenle, profilin
etkisi diğer ölçütler kullanılarak belirlenmelidir.
•
Halk toplantılarına katılım sağlanmış mıdır?
•
Profil iyi bir medya kapsamına sahip olmuş mudur?
•
Profilin kopyalarının istenmesi ve bunlara eklenen anketlerin geri
gönderilmesi bakımından iyi bir tepki alınmış mıdır?
•
Karar verici makamlar önerileri onaylamış mıdır?
•
Karar verici makamlar önerilere paralel planlar üretmiş midir?
•
Planlar uygulanmış mıdır?
Profilin bir sonucu olarak planların veya projelerin geliştirilmesi halinde,
bu plan ve projeler değerlendirilmelidir. Bundan sonra yaşam tarzlarında
ya da sağlıkta ortaya çıkan değişimlerin değerlendirilmesi mümkün olur.
Mümkün olan hallerde, bunlar gelecekteki işlerin desteklenmesi için daha
sonraki profillerde rapor edilmelidir.
Her bir profil bir önceki profilin etkisi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan
herhangi bir faaliyet hakkında kısa bir giriş bölümüne sahip olmalıdır.
24
8. İzleme
Bir şehrin sağlık profilinin üretilmesi neredeyse daima sektörler arasında
ortaklıklar oluşturacak ve şehirde sağlığın desteklenmesi için heves
uyandıracaktır. Profilin kendisi faaliyet alanlarını tanımlayabilir ve olası
ortaklıkları önerebilir.
Şehrin sağlık profilinin üretilmesinin bir görev ve kendi içinde bir son
olarak değil, dinamik bir sürecin bir parçası olarak görülmesi önemlidir.
Ulaşılan nokta, mümkün olduğunca korunmalıdır. Sağlık için kurulan
ortaklıklar kuvvetlendirilmelidir.
Profilin kendisi, daha önce elde edilenlerin ve gelecekteki faaliyetlere
yönelik önerilerin incelemelerini kapsayan bir döngünün parçası
olacaktır. Yerini bir sonraki baskıya bırakıncaya dek halk ve karar
vericiler arasında iletişim aracı olarak düzenli biçimde kullanılmalıdır.
Beklenti; yıllar sonra şehrin sağlık profilinin halk sağlığı politikası ve
faaliyetinin etkili bir parçası haline gelmesi yolundadır.
Bir şehrin sağlık profilinin üretilmesinin zaman geçtikçe kolaylaşması
gerekmez, ancak kaydedeceği gelişmenin görülmesiyle tatmin
sağlanacaktır. Belge sağlık konusundaki ilgiyi sürdürmeli ve geliştirmeli;
şehirde sağlık sorumluluğunun sağlanması amaçlı bir mekanizma olarak
görev yapmalıdır.
25
Bölüm II
Profilin içeriği:
Detaylı öneriler
26
Not
Bölüm II Bölüm I’in 4 numaralı Kısmının tamamlayıcısıdır. Mevcut
şehir sağlığı profilleri yelpazesinden örnekler içermektedir. Bunlar,
sağlık profillerinde kullanılabilecek olan veri türlerinin ve bunların
sunum yollarının sınırlı bir örneğidir.
Örnek kaynağının tüm detayları kitapçığın sonunda listelenmiştir.
27
9. Profilin içeriği:
Detaylı öneriler
Bu listenin amacı talimat vermek değil, şehirlerin profillerine dahil
edecekleri konuları seçebilecekleri bir “menü” sağlamaktır. Bu liste
kapsamlı da değildir, şehirler profiller üzerinde çalışırken, bu profillere
dahil edebilecekleri diğer konuları belirleyeceklerdir.
Bazı bilgiler neredeyse evrensel olarak kullanılabilir, üzerinde anlaşmaya
varılmış olan tanımlara sahiptir ve bu yüzden şehirler ve ülkeler arasında
yapılacak olan karşılaştırmalar için değerlidir. Bunlar bir * işareti ile
işaretlenmiştir ve normalde her şehrin en azından ilk sağlık profilinde
bulunmaları gerekir.
Nüfus
Erkek
Kadın
Örnek 1.
Nüfus
piramidi
Toplam nüfusun %si
*Belirlenmiş bir tarih itibariyle toplam nüfus
•
*5 yıllık yaş bantlarına göre nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı
•
*çocukların yüzdesi (0-1, 1-4, 5-14 yaşlar için)
•
*Yaşlıların yüzdesi (65 üzeri, 75 üzeri, 85 üzeri)
•
tarihsel eğilimler ve gelecekteki nüfus projeksiyonları
28
•
temel nüfus gruplarının etnik kökeni (belirgin göç yaşamamış olan
şehirlerde, bu madde değerlendirmeye alınmayabilir)
Sağlık durumu
Hayati istatistikler
•
*Doğum ve doğurganlık hızları
•
*Ölüm hızları
•
*Tüm nedenler ve seçilmiş nedenler için standardize edilmiş ölüm
oranları (ulusal rakamlarla karşılaştırmalı)
•
*Perinatal ölüm hızı
•
*Ana ölüm hızı
•
*Düşük hızı
Örnek 2.
Akciğer
kanseri
Solunum
yolu
hastalığı
Felç
Kalp
hastalığı
Kanser
tüm nedenler
İskoç ortalamasının üzerindeki %
Glasgow’daki
temel ölüm
nedenleri için
standardize
edilmiş ölüm
oranları
Kaybedilen yaşam yılı (bu bilgi ölüm istatistiklerinden alınmıştır ve
belirli nedenlere bağlı ölüm yaşı ile ulusal yaşam beklentisi arasındaki
farkı göstermektedir)
•
önlenebilir ölümler (ölümü engelleyebilecek koruma ve/veya tedavi
koşullarının olduğu durumlarda ortaya çıkan ölümler)
29
Erkek
Kadın
Örnek 3.
0 – 64 yaş grubu için
cinsiyete göre
standardize edilmiş
ölüm oranlarındaki
eğilimler, tüm
nedenler
Morbidite ölçütleri
•
Sağlık hizmetlerinin kullanımı. Sağlık hizmetlerinin kullanımından
alınan bilgilerin toplumun ihtiyaçlarını yansıtması her ne kadar şart
değilse de, saptanamayan hastalıklar hakkında bize bilgi
verebilecektir. Bu konuda verilebilecek olan örnekler seçilen ICD
kodlarına göre hastaneye ve birinci basamak sağlık hizmetlerine
başvuran vakalardır.
•
Diğer temel sağlık ölçütleri değerli olabilir, çünkü bu, morbiditenin
büyük çoğunluğunun gerçekleştiği düzeydir. Düzenlemeler ülkeden
ülkeye değişir, bu yüzden her şehir kendi sistemi için uygun olan
tedbirleri geliştirmeye çalışmalıdır.
•
Resmi kayıtlardan alınan istatistikler: bunlara ilişkin örnekler akıl
hastalığı nedeniyle zorunlu olarak hastaneye yatma ya da fiziksel
hastalık istatistiklerini içerir. Verilebilecek temel örnekler bulaşıcı
hastalıkların zorunlu olarak bildirilmesi ve kanser kayıtlarıdır.
30
Örnek 4.
Algılanan sağlık ve refah ölçütleri
Örnek 4.
Algılanan
Algılanan Mevcut
Sağlık sağlık ve refah ölçütleri
Durumu (Mükemmel/İyi)
Kadınlar, yaş 67+
Kadınlar, yaş 45-66
Kadınlar, yaş 25-44
Kadınlar, yaş 18-24
Erkekler, yaş 67+
Erkekler, yaş 45-66
Erkekler, yaş 25-44
Bütün olarak, insanlar yaşlandıkça
sağlık durumlarına ilişkin olarak daha
az olumlu olan bir değerlendirme
vermektedir.
Genellikle
İç
Nerrebro’da yaşayan insanlar sağlık
durumlarına ilişkin olarak olumlu bir
değerlendirme vermektedir. Buna
karşın, yaşları göz önüne alındığında
beklenenden daha az iyimser olan bir
değerlendirme veren yaşa dayanan
gruplar vardır.
Erkekler, yaş 18-24
Oldukça
İç Nerrebro’da, nüfusun %77si
çoğu zaman istediklerini yapacak
kadar iyi hissettiklerini ifade
ederken, %5 bunun neredeyse hiç
olmadığını
belirtmektedir.
genelde, kadınlar ve erkekler aynı
değerlendirmeyi yapmaktadır.
Algılanan sağlık ve sağlıklı olma ölçütleri: Bireylerin kendi sağlıklarına
ilişkin değerlendirmelerini ölçen çok sayıda geçerli araç vardır. Bu tür
bilgiler genellikle özel bir araştırma gerektirir.
31
Örnek 5.
İç Nerrebro nüfusunun %31inin biraz
üzerindeki bir kesim kronik bir hastalığa,
sağlık sorununa ya da dezavantaja sahip
olduğunu
ifade
etmektedir.
Tüm
Kopenhag’da bu yüzde 34’tür. İç Nerrebro’da
insanlar yaşlandıkça daha fazla kronik
hastalığa sahip olduklarını belirtmektedirler.
Uzun süreli hastalık
Kadınlar, yaş 67+
Kadınlar, yaş 45-66
Kadınlar, yaş 25-44
Kadınlar, yaş 18-24
Erkekler, yaş 67+
Erkekler, yaş 45-66
Erkekler, yaş 25-44
Erkekler, yaş 18-24
YAŞLI İNSANLARIN YETENEKLERİ VE BELEDİYE HİZMETLERİNİ
KULLANMALARI
Bu bölümde yaşla birlikte azalan bazı yetenekleri ve yaşlı insanların belirli belediye
hizmetlerini kullanmalarına ilişkin açıklamalar yapacağız. Bu yüzden, anketin ilgili
bölümü yalnızca 67 yaş ve üzerindeki kişileri içermektedir.
Kendi alışverişini yapma
Otobüs ya da trenle seyahat etme
Ağır ev işlerini yapma
Hafif ev işlerini yapma
Yaşlı insanlar arasında alışveriş,
merdiven çıkma ve inme ya da hızlı
bir yürüyüş yapma gibi günlük işlerin
bazılarını yapamayan kişiler vardır.
Özellikle ağır ev işleri bu kişilerin bir
çoğu için soruna neden olmaktadır.
Bununla
birlikte,
bu
kişilerin
çoğunluğu yataktan kalkabilmekte ve
yıkanma / banyo yapma, giyinme gibi
kişisel hijyenlerini sağlayabilmekte ve
evlerinin içinde dolaşabilmektedir.
Giyinme / ayakkabı giyme
Kendi kendine yıkanma / banyo
yapma
Yatağa girme ve çıkma
Ev içerisinde yürüme
Merdiven çıkma
Hızlı yürüyüş yapma
Yardım almadan dışarı çıkma
32
Yaşam biçimleri
Aşağıda belirtilen yaşam biçimi faktörleri, sözkonusu faktörlerin sağlıkla
ilgisini belirten iyi bir delildir.
Örnek 6.
Yaşam tazı faktörleri
BÖLÜM 4
YAŞAM BİÇİMLERİ
HEDEF 16:
1995 itibariyle, tüm üye ülkelerde dengeli beslenme, sigara içmeme,
uygun fiziksel faaliyetlerde bulunma ve stres yönetimi gibi olumlu sağlık
davranışlarında belirgin artışlar olmalıdır.
HEDEF 17:
1995 itibariyle, tüm üye ülkelerde aşırı alkol ve ilaç kullanımı, yasadışı
uyuşturucu madde ve tehlikeli kimyasal madde kullanımı, tehlikeli araba
sürme ve şiddete maruziyet gibi sağlığa zarar veren davranışlarda
belirgin düşüşler olmalıdır.
Sürdürdüğümüz yaşam biçimlerinin gelecekteki sağlığımız üzerinde
önemli bir etkiye sahip olduğu yolunda oldukça fazla kanıt
bulunmaktadır. Özellikle yetersiz beslenme, sigara içme, egzersiz
yapmama, alkolün ve ilaçların aşırı kullanımının kişinin erken ölmesi
ihtimalini artırdığı gösterilmiştir.
Dublin raporundaki Ölüm Biçimleri (1989) küçük coğrafi alanlar arasında
ölüm riskinde belirgin değişimler olduğunu göstermiştir (Johnson ve Dack,
1989). Sonuç olarak, yüksek ve düşük ölüm oranlarının görüldüğü alanlar
arasında toplumun yaşam tarzları arasında farklılıkları açıklayabilecek
değişiklikler olup olmadığının belirlenmesi amacıyla bir başka çalışma
yapılmıştır (Johnson ve arkadaşları, 1991). Bu çalışma sorumlu sağlık
idaresinin tüm yetki alanını kapsamayıp, en yüksek ve en düşük ölüm
oranlarının görüldüğü alanlar üzerinde yoğunlaşarak, mevcut ve potansiyel
değişimin göstergesini ortaya koymuştur. Dublin’deki Erken Ölüm Risk
Faktörleri çalışmasının bir başka güçlü tarafı da 25 – 44 yaş arasındaki
kişiler üzerinde gerçekleştirilmiş olmasıdır. Bu yaş grubu küçük yaşam
33
tarzı değişikliklerinin sağlıkla ilgili büyük faydalar sağlayabileceği bir yaş
grubudur.
Bir sonraki bölümde Dublin’deki mevcut yaşam biçimi uygulamaları ile
ilgili mevcut bilgiler hedef 16 ve 17 gözönüne alınarak verilecektir. Bu
hedefler özellikle diyet, sigara içme, egzersiz , alkol ve uyuşturucu
kullanımı ile ilgilidir.
4.1 SİGARA İÇME
Sigara içme, İrlanda’da her yıl tahmini olarak 5.000 erken ölüme neden
olan en büyük ve tek önlenebilir erken ölüm nedenidir. İrlanda
nüfusundaki sigara içme eğilimlerinin incelenmesi ilginçtir. Genel
yaygınlık 1972 – 73 yıllarında %43ten 1989 – 90 yıllarında %30a
düşmüştür (Kanser, İrlanda ve AK, 1991).
ŞEKİL 9. SİGARA İÇME KONUSUNDAKİ TERNDLER
Şekil 9’da düşüşün en fazla erkeklerde olduğu (%49’dan %31’e),
kadınlarda ise %37’den %29’a düştüğü görülmektedir. Bu yüzden,
kadınların ve erkeklerin sigara içme alışkanlıkları arasındaki farkın artık
oldukça küçük olduğu görülebilir. Buna ek olarak, genç kadınlarda sigara
içme oranının artması yolunda rahatsız edici bir eğilim mevcuttur ve
34
genel sigara içme yaygınlığı konusunda kadınların yakında erkeklerden
daha büyük yer alması muhtemeldir.
Tablo 24 Dublin’de Erken Ölümle ilgili Risk Faktörleri çalışmasından
alınmıştır. Genel olarak, araştırma grubunun %40’ı sigara içenlerden
oluşmaktadır.
TABLO 24. DUBLIN’DE DÜŞÜK VE YÜKSEK ÖLÜM
ORANLARININ GÖRÜLDÜĞÜ SİGARA İÇME DURUMU, 1989
Sigara içme durumu
Erkekler:
Mevcut
Eskiden
Asla
Kadınlar
Mevcut
Eskiden
Asla
Ölüm alanı
Yüksek
Düşük
%50
%8
%42
%27
%21
%52
%52
%4
%44
%30
%15
%55
Sigara içme
•
Doğrudan ölçüt: Tütün tüketimindeki eğilimler ile kadınlar ve
gençler gibi gruplardaki sigara içme düzeylerini tanımlayan toplum
araştırmaları
•
Dolaylı ölçüt: Sigara içme ile ilgili olarak hastaneye yatanlar (koroner
kalp hastalığı, akciğer kanseri, bronşit)
•
Dolaylı ölçüt: Sigara ticaretini ve perakende sigara satışını
yapanlardan alınan bilgiler (bu ulusal verilerden ya da gümrük ve
vergi dairelerinden elde edilebilir)
35
Örnek 7.
Rotterdam’da sigara içme oranlarındaki değişimler
Semtler itibariyle sigara içenlerin yüzdesi 1987 – 1991
%35ten az
%35 - %40 arasında
%40 - %45 arasında
%45 ya da daha fazla
bilinmiyor
Alkol
•
Doğrudan ölçüt: toplum araştırmaları (yukarıdaki gibi)
•
Dolaylı ölçüt: alkol kullanımı ile ilgili sorunlar nedeniyle hastaneye
yatma vakaları (alkol kullanımınınyolaçtığı şiddet, siroz)
•
Dolaylı ölçüt: alkollü araba kullanımına ilişkin polis kayıtları
•
Dolaylı ölçüt: alkol ticaretini yapanlar ve perakende alkol satışını
yapanlardan bilgiler (yukarıdaki gibi)
36
Örnek 8.
Nancy’deki alkol tüketimi
İlaçların yanlış kullanımı
•
Uyuşturucu özelliği güçlü olan ilaçlara bağımlılığın kaydedilme
zorunluluğu dışında gerekmesi haricinde çok az sayıda değerli
“doğrudan ölçüt” vardır – ve bu genellikle kapsamlı değildir.
Uyuşturucu madde kliniklerinden, iğne alışverişi tutanaklarından ya
da hastane verilerinden bilgi elde edilebilir.
37
Egzersiz
•
Doğrudan ölçüt: toplum araştırmaları (yukarıdaki gibi)
•
Dolaylı ölçüt: spor merkezlerine, yüzme havuzlarına vb. devam ve
takım sporlarına katılım
Diyet
•
Doğrudan ölçüt: toplum araştırmaları (yukarıdaki gibi) ya da daha
detaylı gıda tüketimi / harcaması çalışmaları
•
Doğrudan
ölçüt:
toplumdaki
değerlendirmesi (boy ve ağırlık)
•
Dolaylı ölçüt: büyük yerel gıda ticareti yapanlardan sağlanan düşük
yağlı süt, ekmek, balık ve kırmızı et satışlarındaki eğilimlere ilişkin
bilgiler
örneklerin
antropometrik
Barınma
Evsiz insanlar ya da şehirdeki geçici barınaklarda kalanların sayısı
hakkında bilgi elde edilebilir.
Konutların fiziksel özellikleri
•
Temel rahatlıkların mevcudiyeti (sıcak su, tuvalet, mutfak)
Barınma yoğunluğu
•
ev başına kişi sayısı
•
oda başına kişi sayısı
•
bir banyoyu paylaşan kişi sayısı
•
bir mutfağı paylaşan kişi sayısı
•
tek kişilik evler
38
Örnek 9
Ev Çevresi
KONUTLAR VE ÇEVRE
Bir bireyin sağlık durumu ile çevresinin etkisi arasında bir bağlantı vardır. Bu yüzden
yetersiz konut koşullarına uzun süreyle maruz kalma ve yetersiz sağlık durumu
arasında da belirli bir bağlantı mevcuttur.
Nasıl Yaşıyorsunuz?
Diğer
Bakım evi
İç Nerrebro’da hemen hemen herkes büyük ve
harap apartmanlarda yaşamaktadır. Yaklaşık üçte
biri kendi evlerinde yaşamaktadır. Yüzde bir – ikisi
kiralık odalarda yaşamaktadır. Diğer konut türleri
örneğin bakım evleri ve özel evlerdir.
Sahip olunan ev
Kiralık bir ailelik ev
Sahip olunan daire
Kiralık daire
Kiralık oda
Konutla ilgili memnuniyet
Belirsiz
Hiç memnun değil
Memnun değil
Memnun
Çok memnun
İç Nerrebro’daki yaşayanların %87sinden biraz
fazlası konutları ile ilgili olarak ya memnun ya da
çok memnundur. Yüzde on birlik bölüm memnun
değil ya da hiç memnun değildir. Genel olarak, İç
Nerrebro’daki insanlar, Kopenhag’ın tümündeki
insanlar
gibi
konutlarıyla
ilgili
olarak
memnundurlar.
39
Sosyoekonomik koşullar
Çok sayıda sosyoekonomik faktörün sağlık durumu ile ilgili olduğu
bilinmektedir.
Eğitim
•
14, 16 ve 18 yaşında hala tam gün eğitime devam eden çocukların
oranı
•
okur yazarlık oranları
•
yetişkin eğitimi programlarına katılım
İstihdam
•
işsizlerin cinsiyete ve yaşa göre dağılımı
•
şehirdeki büyük işverenler ve endüstriler
Gelir
•
gelir düzeylerinin yelpazesi
kayıtlardan elde edilmiştir)
(nüfus
araştırmalarından,
mali
Suç ve şiddet
•
kişiye karşı şiddet suçlarına ilişkin polis istatistikleri (saldırı, soygun,
cinayet)
•
araba ve hırsızlık oranları
40
Örnek 10.
“İşsizlik sağlığınıza ciddi şekilde zarar verebilir...”
Kültürel katılım
•
Sinemaların, spor olaylarının, tiyatroların, konserlerin ve diğer
eğlence biçimlerinin mevcudiyeti
•
Sanat galerilerine, müzelere ve sergilere katılım
Fiziksel çevre
Hava kalitesi
•
Kirleticilerin ortalama ve pik değerleri (NOx, CO2, O3, partiküller)
•
Morbidite, kirlenme ile ortaya çıkan solunum hastalıkları nedeniyle
hastaneye yatma
Su kalitesi
•
Kimyasal ve biyolojik kirleticilerin düzeyleri
•
Su kaynaklı hastalık salgınları
Su ve kanalizasyon hizmetleri
•
Şehir su kaynağına ve kanalizasyona sahip olan evlerin oranı
41
Gürültü kirliliği
•
gürültünün izlenmesi (ortalama ve pik değerler)
Radyasyon seviyeleri
Açık alanlar
•
Hektar başına kamuya açık alanlar
Vektörler
•
Kemirgen, böcek vb. vektörlere ilişkin bildirimler
Gıda kalitesi
•
Çevre hizmetlerinin rutin gıda kaynağı ve dağıtım merkezleri
denetleme çalışmalarına ilişkin veriler
•
Gıda zehirlenmesi ya da diğer gıda kaynaklı hastalık salgınları
Örnek 11
Su kalitesi
Su Kirliliği İndeksi
St Petersburg alanı içerisinde Neva Nehrin’deki ve kollarındaki su
kalitesi
42
Eşitsizlikler
Diğer bölümlerdeki verilerin büyük bölümü sağlıktaki ve sağlığı
etkileyen faktörlerdeki eşitsizliklere dikkat çekilmesi amacıyla nüfus
özelliklerine göre analiz edilebilir.
Riskli gruplar aşağıdakileri kapsamaktadır:
•
düşük sosyoekonomik sınıflar
•
mülteciler ve yabancı işçileri içeren etnik azınlık grupları
•
kronik fiziksel özürlere sahip olan kişiler
•
akıl hastası olan kişiler
•
öğrenme zorluğu çeken kişiler
•
yaşlı insanlar
•
çocuklar
•
homoseksüeller
•
alkol ve uyuşturucu bağımlıları
•
evsiz kişiler
43
Örnek 12.
Sağlıktaki eşitsizlikler – Hampstead, Bloomsbury ve Islington’da
(Londra) standardize edilmiş ölüm oranlarındaki değişimler
Fiziksel ve sosyal altyapı
Fiziksel altyapı
•
Taşımacılık sistemleri (halk ve özel)
•
İletişim: çocuklu evler ve yalnız yaşayan yaşlı insanlar da dahil
olmak üzere telefona sahip olan evlerin sayısı (sosyal dışlanmanın bir
ölçütü olarak)
•
Kentsel yenileme: yeniden iskan programları,
mahallelerinin kaldırılması, ticari gelişim
•
Şehir planlaması: eğlence, kültürel ve eğitim tesislerin ve kamuya
açık alanların kentsel yenileme programları ile koordine edilmesi
44
gecekondu
Sosyal altyapı
•
Şehir meclisi istihdam ve eğitim programları
•
Mahallelere götürülecek hizmetler için bütçe devri
•
Gelişme ve halk gruplarına katılım
Örnek 13.
Sağlığı ve hastalığı etkileyen temel faktörler
45
Halk Sağlığı politikaları ve hizmetleri
Bu bölüme dahil olan politikalar ve hizmetler, temel amacı sağlığın
desteklenmesi ya da hastalığın önlenmesi olanlardır.
Bireylere yönelik hizmetler
•
bağışıklık kazandırma (artış hızları, salgın hastalık bildirimleri)
•
serviks ve göğüs muayeneleri (artış hızları, morbidite ve mortalite
istatistikleri)
•
aile planlaması hizmetleri (artış, düşük hızları)
•
stres yönetimi hizmetleri
Eğitim politikaları ve hizmetleri
•
okullardaki sağlık eğitimi
•
AIDS bilgilendirme programları
•
Sigaranın zararlarına yönelik eğitim
•
Alkol zararlarına yönelik eğitimi
•
Uyuşturucu kullanımının zararlarına yönelik eğitim
•
Beslenme eğitimi
Çevre politikaları ve hizmetleri
•
Halka açık alanlarda sigara içme
•
Ulusal beslenme politikaları
•
Ulusal alkol politikaları
•
Hava ve su kalitesi kontrolleri
46
Örneklerin
kaynakları
listesi
ve
bunların
Örnek 1.
St. Petersburg Şehir Sağlığı Profili (taslak), s.4.
Örnek 2.
Black, D. & Womersley, J., ed. Glasgow’un sağlığı: eski sorunlar – yeni
olanaklar. Halk Sağlığı Müdürü Dr. G.D. Forwell’in bir raporu,
Glasgow, 1993, s.24.
Örnek 3.
Black, D. & Womersley, J., ed. Glasgow’un sağlığı: eski sorunlar – yeni
olanaklar. Halk Sağlığı Müdürü Dr. G.D. Forwell’in bir raporu,
Glasgow, 1993, s.25.
Örnek 4.
Kopenhag Sağlıklı Şehir projesi. İlçeniz – sağlığınız: İç Nerrebro,
Kopenhag, 1992, s. 20.
Örnek 5.
Kopenhag Sağlıklı Şehir projesi. İlçeniz – sağlığınız: İç Nerrebro,
Kopenhag, 1992, s. 22.
Örnek 6.
Dublin Sağlıklı Şehir projesi. Dublin 1992 – sağlıklı bir şehir? Dublin,
1992, s. 38
Örnek 7.
van Oers, J.A.M., Garretsen, H.F.L., Verbeek, H.A., ed. Rotterdam ve
Rotterdam nüfusu hakkında sağlıklı bir görüş. Rapor No: 93 – 02, 1993.
Örnek 8.
Nancy Ville – Santé. Les indicateurs de santé dans la ville. Nancy, 1992,
s. 25.
47
Örnek 9.
Kopenhag Sağlıklı Şehir projesi. İlçeniz – sağlığınız: İç Nerrebro,
Kopenhag, 1992, s. 37.
Örnek 10.
Black, D. & Womersley, J., ed. Glasgow’un sağlığı: eski sorunlar – yeni
olanaklar. Halk Sağlığı Müdürünün bir raporu, Glasgow, 1993, s.14.
Örnek 11.
St Petersburg Şehir Sağlığı Profili (taslak) s. 54.
Örnek 12.
Hampstead İlçe Sağlık Mercii, Bloomsbury ve Islington Sağlık Mercii,
Camden ve Islington Sağlık Mercii. Halk Sağlığı Raporu, 1991, Camden,
1991, s. 18.
Örnek 13.
Kopenhag Sağlıklı Şehir projesi. İlçeniz – sağlığınız: İç Nerrebro,
Kopenhag, 1992, s. 8.
(Danimarka Klinik Epidemiyoloji Enstitüsünün izniyle)
48