of Art Nic Costa

Zen in the Art
of Art Nic Costa
Gazing at the flowers
of the morning glory
I EAT MY BREAKFAST.
--BASHO
In the West we have been fed with
the notion that we lead the world,
that we and our culture are the
originators of great art, original
thought, and profound sentiments.
The rest of the world, well… they’re
just not quite as good as us… the
work they produce is somehow
second rate. In terms of art we have all
been brought up to think that Western
Europe and the United States have led
the world. For the past hundred years
or so we have seen the irresistible rise
of numerous art movements which
ARTERI40
Στη Δύση μάς έχει δημιουργηθεί
η εντύπωση ότι ηγούμαστε
του κόσμου, ότι είμαστε οι
δημιουργοί σπουδαίων έργων
τέχνης, πρωτότυπων ιδεών, και
βαθιών αντιλήψεων. Ο υπόλοιπος
κόσμος, να πούμε ότι... δεν είναι
τόσο καλοί όσο εμείς... τα έργα
που δημιουργούν είναι δεύτερης
διαλογής. Όσον αφορά την
τέχνη, έχουμε όλοι μεγαλώσει να
νομίζουμε ότι η δυτική Ευρώπη
και οι ΗΠΑ έχουν καθοδηγήσει
τον κόσμο. Στα τελευταία εκατό,
περίπου, χρόνια έχουμε δει την
ακατανίκητη άνοδο πολυάριθμων
Batı’da dünyaya liderlik ettiğimiz,
büyük sanatı, düşünceleri ve derin
duyguları yaratanlar olduğumuz
fikriyle beslendik hep. Dünyanın
geri kalanı ise bizim kadar iyi
değildir...yarattıkları eserler ise
ancak ikinci sınıf. Konu sanat
olunca hepimiz Batı Avrupa ve
Amerika’nın bu konuda başı
çektiği düşüncesiyle yetiştirildik.
Geçtiğimiz yüzyılda birçok farklı
alanda radikal değişikliklere neden
olan sayısız sanat akımının karşı
konulmaz yükselişine tanık olduk.
Her yeni nesil kendi eserlerinin bir
have brought about radical changes
in many different areas. Each new
generation deceives itself that its work
is more profound and meaningful
than the previous. Yet the reality is
that like the Empire builders of old we
have plundered the world, raided and
stolen ideas and patterns of thinking
that are centuries old and now pass
them off as our own.
On July 8, 1853 four United States
navy ships commanded by Matthew
Perry anchored at Edo (Tokyo) Bay.
The Japanese had little idea of the
existence of steamboats and were
shocked by the number and size of
the guns on board. Perry brought a
letter from the United States President
to the Japanese Emperor, which in
effect said, either open up your ports
to American trade or we will bombard
you into submission. The Japanese
government readily realized that
Japan were in no position to defend
themselves, and that they could not
retain its isolation policy without
risking war. After weeks of talks, Perry
received what he had worked for - a
treaty with Japan. The treaty opened
up Japan to the outside world, after
two centuries of virtual isolation.
By the late 1800s Japan had adopted
Western political, judicial and military
institutions, thereby transforming itself into an industrialized world power.
In France the opening of Japan led to a
rage for all things Japanese. Japanese
artifacts found an eager market with
the growing Parisian middle class. In
1862, a Far Eastern curio shop called
Le Porte Chinoise opened near the
Louvre Museum. It sold a wide variety
of artifacts that artists of the time
began to use as props. Many of these
products were wrapped up in
discarded paper prints of works by
Japanese artists. These attracted the
attention of contemporary western
artists, and rather than throwing the
wrapping paper away, they began
admiring it!
Hitherto, European painting conventions had constrained artists both in
terms of subject matter and technique. The initial impact the prints of
UKIYO-E (floating world) artists had
in Europe, caused artists as different
as Monet, Toulouse-Lautrec and Van
Gogh to radically rethink prevalent
notions of subject matter, space, form,
composition and saturated colour.
This contributed to a turn in European
painting, which continued on in the
mature works of Matisse, Klimt and in
aspects of Northern European
Expressionism.
καλλιτεχνικών κινημάτων τα οποία
έχουν φέρει ριζοσπαστικές αλλαγές
σε πολλούς και διαφορετικούς
τομείς. Κάθε νέα γενιά ξεγελά
τον εαυτό της ισχυριζόμενη ότι
τα έργα της είναι πιο βαθιά
και βαρυσήμαντα από αυτά
των προηγούμενων γενεών. Και
όμως, η πραγματικότητα είναι ότι
έχουμε λεηλατήσει την υφήλιο,
έχουμε ρημάξει και κλέψει ιδέες
και πρότυπα σκέψης που είναι
εκατοντάδων χρόνων και τώρα τα
πλασάρουμε ως δικά μας.
Στις 8 Ιουλίου 1853, τέσσερα πλοία
των ΗΠΑ υπό τις διαταγές του
Matthew Perry αγκυροβόλησαν
στον κόλπο του Έντο (Τόκυο). Οι
Ιάπωνες ήξεραν λίγα πράγματα
για την ύπαρξη ατμόπλοιων και
σοκαρίστηκαν από τον αριθμό
και το μέγεθος των όπλων που
υπήρχαν στα πλοία. Ο Perry
μετέφερε ένα γράμμα από τον
Αμερικανό Πρόεδρο για τον Ιάπωνα
Αυτοκράτορα, και το οποίο έλεγε,
με λίγα λόγια, ή ανοίγετε τα λιμάνια
σας στο Αμερικανικό εμπόριο ή
θα σας βομβαρδίσουμε μέχρι να
υποταγείτε.
Η Ιαπωνική κυβέρνηση,
μη μπορώντας να αμυνθεί,
συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε
να διατηρήσει την πολιτική
απομόνωσης της χωρίς το ρίσκο
του πολέμου. Μετά από εβδομάδες
συνομιλιών, ο Perry παρέλαβε
αυτό για το οποίο είχε εργαστεί
- μια συνθήκη με την Ιαπωνία.
Η συνθήκη άνοιξε το δρόμο για
την Ιαπωνία προς τον έξω κόσμο
μετά από δύο αιώνες ουσιαστικής
απομόνωσης.
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα
η Ιαπωνία είχε υιοθετήσει
δυτικούς πολιτικούς, δικαστικούς
και στρατιωτικούς θεσμούς,
και μετατράπηκε έτσι σε μια
βιομηχανοποιημένη παγκόσμια
δύναμη.
Στη Γαλλία, το άνοιγμα της
Ιαπωνίας οδήγησε σε μια τρέλα
για οτιδήποτε ιαπωνικό. Τα
γιαπωνέζικα τεχνουργήματα βρήκαν
μια πρόθυμη αγορά στο πρόσωπο
της Παριζιάνικης μεσαίας τάξης.
Το 1862, ένα κατάστημα της Άπω
Ανατολής με το όνομα ‘Le Porte
Chinoise’ άνοιξε κοντά στο μουσείο
του Λούβρου. Πουλούσε μια
μεγάλη ποικιλία από τεχνήματα τα
οποία οι καλλιτέχνες της εποχής
ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν ως
βοηθήματα.
Πολλά από αυτά τα προϊόντα
ήταν τυλιγμένα μέσα σε
πεταμένες χάρτινες εκτυπώσεις
από έργα Ιαπώνων καλλιτεχνών,
προσελκύοντας την προσοχή
δυτικών καλλιτεχνών της
εποχής, που αντί να πετούν τα
περιτυλίγματα, άρχισαν να τα
θαυμάζουν!
Μέχρι τότε οι ευρωπαϊκές αρχές
στη ζωγραφική περιόριζαν τους
καλλιτέχνες.
öncekinden daha derin ve anlamlı
olduğuna kendini inandırır.
Fakat işin aslı ise, dünyayı
talan ettiğimiz, yüzlerce yıllık
fikirleri ve düşünce modellerini
çalıp yağmaladığımız ve onları
bizimmiş gibi gösterdiğimizdir.
8 Temmuz 1853’te, Matthew Perry
komutasındaki dört Amerikan
donanma gemisi Edo (Tokyo)
körfezine demir atar. Japonların
buharlı vapurların varlığından
bile haberi yoktur ve
gemideki silahların boyutu ve
sayısı karşısında şoke olurlar.
Perry Amerikan Başkanı’ndan
Japon İmparatoru’na bir
mektup getirmiştir. Mektupta ise
“ya limanlarınızı Amerikan
ticaretine açarsınız ya da boyun
eğene dek sizi bombalarız” denir.
Kendisini savunacak durumda
olmayan Japon hükümeti, savaş
riskini göze almadan izolasyon
politikasını sürdüremeyeceğini
anlar. Haftalar süren müzakerelerden sonra, Perry uğruna çalıştığı
şeyi elde eder; yani Japonya’yla
bir antlaşma. Antlaşma Japonya’yı
iki yüzyıllık izolasyondan sonra
dünyaya açar.
1800’lerin sonlarına doğru Japonya
Batı’nın siyasi, hukuki ve askeri
kurumlarını benimser, böylece
sanayileşmiş bir dünya gücüne
dönüşür.
Japonya’nın açılması Fransa’da
Japon olan herşeye hücum
edilmesine yol açar. Japon yapımı
mallar Paris’in orta sınıfı arasında
rağbet gören bir pazar bulur.
1862’de, Louvre Müzesi’nin
yakınında ‘Le Porte Chinoise’
adında bir Uzak Doğu mağazası
açılır. Burada, zamanın
sanatçılarının sahne eşyaları olarak
kullanmaya başladığı çok çeşitli
mallar satılır.
Bu ürünlerin birçoğu Japon
sanatçıların eserlerinin ucuz kağıt
baskılarına sarılır. Bu kağıtlar
dönemin batılı sanatçılarının
dikkatini çeker ve onları
buruşturup atmak yerine onlara
hayranlık duymaya başlarlar.
O zamana dek Avrupa’nın
resimle ilgili prensipleri sanatçıları
kısıtlamaktaydı. Ukiyo-e (floatıng
world/yüzen dünya) sanatçılarının
eserlerinin nüshalarının Avrupa’da
yarattığı etki ilk olarak Monet,
Toulouse-Lautrec ve Van Gogh’a
kadar birçok farklı sanatçının
nesne, mekan, şekil, kompozisyon ve renk unsurlarını kökten
gözden geçirmelerine neden olur.
Bu akım Avrupa resim sanatında
gerçekleşen bir değişime katkıda
bulunur.
ARTERI41
UKIYO-E prints depicted the everyday
world which appealed to the young
French artists of the period who were
inspired to explore their own lives
rather than the academic subjects
deemed worthy of attention by the
old art academies. The techniques on
Japanese prints that influenced Impressionist art included the introduction of asymmetrical compositions,
the use of flatter picture spaces (abandonment of strict one-point vanishing
perspective, which led to multiple
perspectives within a single composition), and brighter palettes leading to
emotionally expressive, less “realistic”
color. They also led to a resurgence of
printmaking in the west.
Both art critics and the public, at first
hostile, gradually came to believe that
the Impressionists had captured a
fresh and original vision. By recreating
the sensation in the eye that views
the subject, rather than recreating the
subject, and by creating a welter of
techniques and forms, Impressionism
in itself became seminal to various
movements in painting which would
follow, including Neo-Impressionism,
Post-Impressionism, Fauvism, and
Cubism.
Not only the style, but ultimately the
mores of what was permissible to
paint was affected. The Japanese did
not have the hang-ups about nudity
that was prevalent in the West. In
1863, a jury rejected The Luncheon
on the Grass (Le déjeuner sur l’herbe)
by Édouard Manet, primarily because
it depicted a nude woman with two
clothed men at a picnic - a subject
relatively common in Japanese prints,
but hitherto taboo in the West. While
nudes were routinely accepted by the
Salon when featured in historical and
allegorical paintings, the jury condemned Manet for placing a realistic
nude in a contemporary setting.
The Japanese conquest of Western art
had begun. Along with the export
of goods, came the dissemination
of Japanese ideas. Unbiased studies
began with the establishment
of ‘Orientalist’ societies in the West.
The Pali Text Society founded in 1881
was responsible for many significant
translations and still exists today.
Eastern thinking began to infiltrate.
Much of Zen thinking is relativistic
rather than absolute and by a
seemingly amazing coincidence this
way of thinking suddenly emerges in
the West during the late 1800s
particularly in new mathematical and
the philosophical concepts, most
ARTERI42
Η απήχηση που είχαν οι
εκτυπώσεις των καλλιτεχνών του
‘Ουκίγιο-ε’ (‘κόσμος που επιπλέει’)
στην Ευρώπη προκάλεσαν
καλλιτέχνες όπως ο Μονέ, ο
Τουλούζ-Λωτρέκ και ο Βαν Γκογκ
να αναθεωρήσουν με ριζοσπαστικό
τρόπο τις αντιλήψεις για τα
αντικείμενα συζήτησης, το χώρο, τη
μορφή, τη σύνδεση και το χρώμα.
Αυτό συνετέλεσε σε μια στροφή στην
Ευρωπαϊκή ζωγραφική, η οποία
συνεχίστηκε με τα ώριμα έργα των
Ματίς, Κλιμτ και τις απόψεις του
Βορειοευρωπαϊκού Εξπρεσιονισμού.
Οι εκτυπώσεις του Ουκίγιο-ε
απεικόνιζαν την καθημερινότητα
και αυτό γοήτευε τους νέους
Γάλλους καλλιτέχνες της εποχής,
εμπνέοντας τους να εξερευνήσουν
τη δική τους ζωή παρά τα
ακαδημαϊκά θέματα που τους
συνιστούσαν οι παλιές ακαδημίες
τεχνών. Οι ιαπωνικές τεχνικές
εκτύπωσης που ενέπνευσαν
την Ιμπρεσσιονιστική τέχνη
περιλάμβαναν την εισαγωγή
ασύμμετρων συνθέσεων, τη χρήση
πιο επίπεδων διαστημάτων στις
εικόνες (εγκατάλειψη της αυστηρής
‘one-point’ προοπτικής διαφυγής,
που οδηγούσε σε πολλαπλές
προοπτικές απεικονίσεις μέσα
σε μια σύνθεση), και πιο ζωηρών
χρωμάτων οδηγώντας έτσι σε ένα
συναισθηματικά εκφραστικό και
λιγότερο “ρεαλιστικό” χρώμα.
Οδήγησαν, επίσης, σε μια
επανεμφάνιση της δημιουργίας
εκτυπώσεων στη δύση.
Οι κριτικοί της τέχνης,
αλλά και το κοινό, σταδιακά
κατέληξαν να πιστέψουν ότι οι
Ιμπρεσιονιστές είχαν συλλάβει
ένα φρέσκο και γνήσιο όραμα.
Επαναδημιουργώντας την αίσθηση
αυτή του ματιού που βλέπει το
θέμα, αντί να επαναδημιουργήσει
το θέμα, και δημιουργώντας μια
μάζα από τεχνικές και φόρμες,
ο Ιμπρεσιονισμός επηρέασε
μελλοντικά κινήματα ζωγραφικής,
συμπεριλαμβανομένων των
Νεο-ιμπρεσιονισμού, Μετάιμπρεσιονισμού, Φωβισμού, και
Κυβισμού.
Τελικά, επηρεάστηκε όχι μόνο
το στυλ, αλλά και το θέμα. Οι
Ιάπωνες δεν είχαν τα, κοινά στη
Δύση, κόμπλεξ για το γυμνό. Το
1863, ένα σώμα ενόρκων απέρριψε
το ‘Πρόγευμα στη χλόη’ του Μανέ
κυρίως λόγω του ότι απεικόνιζε
μια γυμνή γυναίκα με δύο
ντυμένους άντρες σε πικνίκ. Ένα
θέμα σχετικά συνηθισμένο στις
ιαπωνικές εκτυπώσεις, αλλά που
μέχρι τότε ήταν ταμπού στη Δύση.
Ενώ τα γυμνά ήταν αποδεκτά από
τα Σαλόνια όταν προβάλλονταν
σε ιστορικούς και αλληγορικούς
πίνακες, οι ένορκοι αποδοκίμασαν
τον Μανέ για την τοποθέτηση
ρεαλιστικού γυμνού μέσα σε ένα
τοπίο της τότε εποχής.
Bu katkı ayrıca Matisse ve Klimt’in
olgunluk dönemlerinde ortaya
koydukları eserlere ve Kuzey
Avrupa ekspresyonizminde de
görülmüştür.
Ukiyo-e baskıları günlük dünyayı
tasvir ediyordu ve bu da dönemin
genç Fransız sanatçılarının eski
sanat okulları tarafından dikte
edilen akademik konular
yerine kendi hayatlarını
incelemelerinde ilham kaynağı
olur. Empresyonist sanatı etkileyen
Japon baskı teknikleri, asimetrik
kompozisyonların, mekanlarının
kullanımını (katı tek-açılı
perspektifin yavaş yavaş terkedilip
yerine tek bir kompozisyon
içerisinde çoklu perspektiflere
geçilmesini) ve duygusal açıdan
daha güçlü ifadeler oluşturan
parlak renkleri yansıtan daha az
‘gerçekçi’ renklere geçilmesine
neden olur. Bunun yanısıra, batıda
baskının da yeniden canlanmasını
sağlar.
Hem sanat eleştirmenleri hem
de halk empresyonistlerin taze
ve orijinal bir bakış yakaladığı
düşüncesine kapılır. Nesneyi
yeniden yaratmak yerine
göze hitab şeklinin yeniden
oluşturulmasıyla ve bunun yanında
teknik ve formun toplu halde
oluşturulmasıyla Empresyonizm
resimde geleceğin akımlarını
etkiler. Bu akımlar arasında
Neo-Empresyonizm, PostEmpresyonizm, Fauvizm ve
Kübizm de bulunur. Yalnızca üslup
değil, bunun yanında nesne de
bu değişimden etkilenir. Batı’da
sık görülen çıplaklıkla ilgili
engeller, Japonlar için sorun teşkil
etmemekteydi. 1863’te bir jüri,
piknik yapan iki giyinik adamla
bir çıplak kadını resmettiği için
Manet’nin ‘Le déjeuner sur l’herbe’
isimli çalışması aleyhinde karar
verir. Japon baskılarında oldukça
yaygın, fakat o zamana kadar
Batı’da tabu olan bir konuydu bu.
Çıplaklar tarihi ve alegorik
resimlerde gösterildiği zaman
Salon tarafından genel olarak
kabul edilirken, jüri Manet’yi
gerçekçi bir çıplaklığı güncel bir
ortamda resmettiği için suçlu
bulur.
Japonların Batı sanatını fethi başlar
Malların ihracatıyla beraber
Japonların fikirleri de yayılır.
Batıdaki ‘Doğubilimci’
cemiyetlerin oluşmasıyla yansız
çalışmalar başlar. 1881’de kurulan
Pali Text Society birçok önemli
çeviriye imza atmıştır ve bugün
hala varlığını sürdürmektedir.
Zen düşüncenin büyük bir kısmı
notably in the work of Henri Poincaré.
He was a French mathematician
and philosopher and is sometimes
co-credited with Einstein for the
discovery of Relativity. Poincaré
postulated that the laws believed to
govern matter were created solely
by the minds that “understood” them
and no theory could be considered
“true.” In 1902 he wrote: “The things
themselves are not what science can
reach... but only the relations between
things. Outside of these relations there
is no knowable reality.”
When we look at the seminal work of
Duchamp, we find in his thinking a
number of key influences from Zen.
When he was later asked about what
influenced him during his early
years Duchamp cited the art of the
Symbolist Odilon Redon, who was the
first European artist to depict the
Buddha. His other major influences
were Max Stirner’s Zen-like
philosophical tract, THE EGO AND ITS
OWN which Duchamp considered a
turning point in his artistic development, calling it “...a remarkable book
... which advances no formal theories,
but just keeps saying that the ego is
always there in everything.” In addition
the theoretical writings of Henri
Poincaré particularly intrigued and
inspired him, and lastly his friendship
with the sculptor Brancusi whose work
attempted to translate Eastern
religious ideas into sculptural form.
In 1919 whilst in Buenos Aries,
Duchamp conceived his Unhappy
Readymade. He wrote to his sister
Suzanne in Paris and asked her if she
would hang a geometry book from
the balcony of his apartment. It was
opened face up, suspended in mid-air
and was left out for an extended
length of time. Unhappy Readymade
was conceived so that the problems
and theorems it contained were
exposed to the test of the wind sun
and rain. Duchamp accepted as
inevitable the action of the forces
of nature, the changes which time
affects, its proclivity for corroding,
destroying, reducing to rubbish all
that man builds, in its haste to cover
up all human traces with dust.
Duchamp later described the intended
results: “The wind had to go through
the book, choose its own problems,
turn and tear out the pages…. It
amused me to bring the idea of happy
and unhappy into readymades, and
then the rain, the wind, the pages
flying, it was an amusing idea.”
Η Ιαπωνική κατάκτηση της Δυτικής
τέχνης είχε αρχίσει.
Μαζί με την εξαγωγή αγαθών, ήρθε
και ένα φάσμα ιαπωνικών ιδεών.
Αντικειμενικές μελέτες άρχισαν
με την ίδρυση ‘Ανατολιστικών’
σωματείων στη Δύση. Το σωματείο
Pali Text Society, που ιδρύθηκε
το 1881, ήταν υπεύθυνο για
πολλές σημαντικές μεταφράσεις
και εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι
σήμερα. Ένα μεγάλο μέρος του
τρόπου σκέψης του Ζεν είναι
σχετικό παρά απόλυτο, και κατά
μια φαινομενικά εκπληκτική
σύμπτωση αυτός ο τρόπος σκέψης
εμφανίζεται ξαφνικά στη Δύση περί
τα τέλη του 18ου αιώνα, ειδικά σε
νέες μαθηματικές και φιλοσοφικές
έννοιες, και πιο αξιοσημείωτα
στη δουλειά του Ανρί Πουανκαρέ
- ενός Γάλλου μαθηματικού και
φιλόσοφου που μερικές φορές
πιστώνεται μαζί με τον Άινσταϊν για
την ανακάλυψη της Σχετικότητας. Ο
Πουανκαρέ εισηγήθηκε ότι οι νόμοι
που επιστεύετο ότι κυβερνούσαν
την ύλη είχαν δημιουργηθεί από
τα μυαλά που τους “καταλάβαιναν”
και καμιά θεωρία δεν μπορούσε
να κριθεί ως “αληθής”. Το 1902
έγραψε: “Τα πράγματα από μόνα
τους δεν είναι κάτι που η επιστήμη
μπορεί να φτάσει..., αλλά μόνο οι
συσχετισμοί μεταξύ των πραγμάτων.
Έξω από αυτούς τους συσχετισμούς
δεν υπάρχει καμιά αναγνωρίσιμη
πραγματικότητα.”
Όταν κοιτάμε τα εμπνευστικά
έργα του Ντυσάν, βρίσκουμε
κύριες επιρροές του Ζεν στον
τρόπο σκέψης του. Όταν αργότερα
ρωτήθηκε για το τι τον ενέπνευσε
στα πρώτα του χρόνια, ο Ντυσάν
επικαλέστηκε την τέχνη του
Οντιγιόν Ρεντόν, του πρώτου
Ευρωπαίου καλλιτέχνη που
απεικόνισε το Βούδα. Οι άλλες
κύριες επιρροές του ήταν η
φιλοσοφική διατριβή του Μαξ
Στίρνερ, ‘Ο Μοναδικός και η
Ιδιοκτησία του’, την οποία ο
Ντυσάν θεώρησε ως μια κρίσιμη
καμπή στην καλλιτεχνική του
εξέλιξη, αποκαλώντας την ως “...
ένα αξιοθαύμαστο βιβλίο ...που δεν
προάγει καμιά επίσημη θεωρία,
αλλά απλά λέει συνεχώς ότι το εγώ
είναι πάντα εκεί, μέσα σε όλα.”.
Ειδικά, οι θεωρητικές γραφές
του Πουανκαρέ τού κίνησαν το
ενδιαφέρον, και τελικά η φιλία
του με το γλύπτη Μπρανκούζι,
του οποίου τα έργα προσπάθησαν
να μεταφράσουν Ανατολικές
θρησκευτικές ιδέες σε γλυπτικές
μορφές.
Το 1919 στο Μπουένος Άιρες, ο
Ντυσάν συνέλαβε το ‘Unhappy
Readymade’. Έγραψε στην αδελφή
του Σουζάν στο Παρίσι και της
ζήτησε να κρεμάσει ένα βιβλίο
γεωμετρίας από το μπαλκόνι του
διαμερίσματος του.
mutlak değil görecelidir ve şaşırtıcı
bir tesadüf eseri bu düşünce
tarzı 1800’lerin sonlarında birden
Batı’da özellikle yeni
matematiksel ve felsefi
kavramlarda belirmeye başlar.
Bilhassa adı zaman zaman
Einstein’la birlikte İzafiyet teorisini
bulan adam olarak anılan Fransız
matematikçi ve
filozof Henri Poincaré’in
eserlerinde ortaya çıkar. Poincaré
maddeyle ilgili kanunların sadece
onları ‘anlamış’ zihinler tarafından
yaratıldığını ve hiçbir teorinin
‘doğru’ olamayacağını öne sürer.
1902’de şöyle yazmıştır: “Bilimin
ulaşabileceği, nesnelerin
kendileri değildir..., yalnızca
nesneler arasındaki ilişkidir. Bu
ilişkiler dışında bilinebilecek başka
hiçbir gerçeklik yoktur,”
Duchamp’ın etkileyici
eserine baktığımız zaman,
düşünce tarzında önemli Zen
etkileri buluruz. Sonraları
kendisine ilk yıllarında nerden
etkilendiği sorulduğu zaman
Duchamp, Buda’yı tasvir eden
ilk Avrupalı sanatçı olan Odilon
Redon’un sanatından bahseder.
Üzerindeki diğer önemli
etkiler Max Stirner’in Zen’e yakın
felsefi tarzı ve Duchamp’ın kendi
sanatsal gelişiminde bir dönüm
noktası olarak kabul ettiği ve
‘hiçbir resmi teoriyi ilerletmeyen
yalnızca egonun, herşeyde ve
herzaman orda olduğunu
söyleyen fevkalade bir kitap’ diye
bahsettiği Ego and Its Own/Ego
ve Kendi’dir. Poincaré’nin teorik
yazıları özellikle ilgisini çekmiştir,
ve son olarak eserinde Doğu’nun
dini fikirlerini heykele dökmeye
teşebbüs eden heykeltıraş Brancusi
ile olan arkadaşlığı da Duchamp
üzerinde etkili olmuştur.
1919’da Buenos Aires’te
Duchamp Unhappy Readymade’i
hazırlar. Paris’teki kızkardeşi
Suzanne’ye arzdı ve ondan
apartman dairesinin balkonundan
bir geometri kitabını sarkıtmasını
isterdi. Kitabın yüzü yukarı
bakacak şekilde açılır, havada
sarkıtılır ve uzun bir süre dışarıda
bırakılır. Unhappy Readymade
içerdiği problemler ve teoremleri
rüzgar, güneş ve yağmurun test
edeceği şekilde tasarlanır.
Duchamp doğa güçlerinin
kaçınılmaz etkisini, zamanınortaya
çıkardığı değişiklikleri ve
insanoğlunun inşa ettiği herşeyi
hızla yerle bir etme eğilimini
kabul etti. Duchamp daha
sonra amaçlanan sonuçları şöyle
tanımlar: “Rüzgar kitabın arasında
ARTERI43
An ancient Japanese Zen Koan asks
“If a tree falls and no one is around to
hear it, does it make a sound?” As with
Duchamp’s Readymade the purpose
of the Koan was not to have an answer
but a point of departure for deeper
reflection. Unfortunately most
westerners attempt to answer the
question with yes or no, thereby
defeating the purpose.
Duchamp’s original approach to art
has influenced the development of
modern art, so much so that even after
100 years many contemporary ‘artists’
still run round hiding their ignorance
and lack of skill behind Duchamp’s
tautology that: ‘I call myself an artist
therefore what I produce is art’.
Alan Watts, a modern writer who
promoted Zen thinking, protested:
“Today there are western artists
avowedly using Zen to justify the
indiscriminate framing of simply
anything--blank canvases, totally
silent music, torn up bits of paper
dropped on a board and stuck where
they fall, or dense masses of mangled
wire…There is, indeed, a considerable
therapeutic value in allowing oneself
to be deeply aware of any sight or
sound that may arise. For one thing,
it brings to mind the marvel of
seeing and hearing as such…But
this is therapy; it is not yet art...”
Zen ideas have come to totally
dominate Western art. Unfortunately
many artists have totally misunderstood or ignored the long process
behind the thinking, ending up with
mere decorative parodies.
In the 1930s German philosopher
Eugen Herrigel decided to learn about
Zen. He was told that the best way to
learn about it was not just to read
but to actually master a skill. He chose
archery and spent six years in Japan
learning how to fire an arrow ‘without
firing it’, and hitting a target ‘without
aiming’. His book ZEN IN THE ART OF
ARCHERY which has become standard
text, describes the creative process
that an artist follows - the book is
ultimately about creativity rather
than archery.
In 1960, artist Yves Klein collaged
and re-photographed an image of
himself leaping, creating ‘Leap into the
Void’ which appears to be a
“documentary” photograph.
ARTERI44
Ήταν ανοικτό προς τα πάνω,
αναρτημένο στον αέρα και αφημένο
εκεί για ένα μεγάλο χρονικό
διάστημα. Το ‘Unhappy Readymade’ συνελήφθη έτσι ώστε τα
προβλήματα και θεωρήματα που
περιείχε να εξεταστούν από τον
αέρα, τον ήλιο και τη βροχή. Ο
Ντυσάν δέχθηκε ως αναπόφευκτη
την επίδραση των δυνάμεων της
φύσης, τις αλλαγές που επιτυγχάνει
ο χρόνος, τη ροπή να διαβρώσει
και να καταστρέψει ό,τι χτίζει ο
άνθρωπος, στη βιασύνη του να
καλύψει όλα τα ανθρώπινα ίχνη
με σκόνη. Ο Ντυσάν αργότερα
περιέγραψε τα επιδιωκόμενα
αποτελέσματα: “Ο άνεμος έπρεπε
να περάσει μέσα από το βιβλίο, να
διαλέξει τα δικά του προβλήματα,
να γυρίσει και να σχίσει τις
σελίδες... Ήταν διασκεδαστικό το
να φέρω την ιδέα της χαράς και της
λύπης μέσα σε έτοιμες μορφές, και
μετά η βροχή, ο αέρας, οι σελίδες
να πετούν, ήταν μια διασκεδαστική
ιδέα.”
Ένα αρχαίο ιαπωνικό Κοάν ερωτά
“Αν ένα δέντρο πέσει και δεν είναι
κανένας εκεί για να το ακούσει,
παράγει ήχο;”. Όπως και στο
Readymade του Ντυσάν, ο σκοπός
του κοάν δεν είναι η απάντηση
αλλά ένα σημείο εκκίνησης για
βαθύτερο συλλογισμό. Δυστυχώς οι
περισσότεροι δυτικοί προσπαθούν
να απαντήσουν στην ερώτηση με
ένα ναι ή ένα όχι, κατατροπώνοντας
το σκοπό.
Η αρχική προσέγγιση του Ντυσάν
προς την τέχνη έχει επηρεάσει
την εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης,
ακόμα και 100 χρόνια μετά
πολλοί σύγχρονοι ‘καλλιτέχνες’
κρύβουν την άγνοια τους και την
έλλειψη ικανότητας πίσω από
την ταυτολογία του Ντυσάν ότι:
‘Αποκαλώ τον εαυτό μου καλλιτέχνη
άρα ό,τι δημιουργώ είναι τέχνη’.
Ο Άλαν Γουάτς, ένας μοντέρνος
συγγραφέας που προωθούσε το
Ζεν, διαμαρτυρήθηκε: “Σήμερα
υπάρχουν δυτικοί καλλιτέχνες που
χρησιμοποιούν φανατικά το Ζεν για
να δικαιολογήσουν την αδιάκριτη
πλαισιοποίηση των πάντων μαύροι κανβάδες, εντελώς σιωπηλή
μουσική, μικρά κομμάτια χαρτιού
ριγμένα πάνω σε ένα πίνακα να
κολλούν εκεί που πέφτουν, πυκνές
μάζες από διαμελισμένο σύρμα...
Υπάρχει, όντως, μια σημαντική
θεραπευτική αξία στο να αφήνεις
κάποιον να είναι βαθύς γνώστης
οποιασδήποτε όψης ή ήχου που
μπορεί να προκύψει. Αν μη τι άλλο,
φέρνει στο μυαλό το θαύμα της
όρασης και της ακοής... Αλλά αυτό
είναι θεραπεία, δεν είναι ακόμα
τέχνη...”.
koanın da amacı bir cevap bulmak gezinecek, kendi problemlerini seçecek, sayfaları çevirip
yırtacaktı....Basmakalıplara mutlu
ve mutsuz fikrini getirmek beni
eğlendirdi, ve yağmur, rüzgar,
sayfaların uçması, eğlenceli bir
fikirdi.”
Eski bir Japon Zen Koan’ı (Zen
felsefesinde bir ifade veya soru)
şunu sorar “Eğer ormanda bir ağaç
düşerse ve etrafta onun çıkardığı
sesi duyacak kimse yoksa, ağaç
bu sesi çıkarır mı?” Duchamp’ın
Readymade’inde de olduğu gibi
değil daha derin bir düşüncenin
çıkış noktası olmaktır. Maalesef
batı eğitimi almış birçok kişi bu
soruyu bir evet veya hayır ile
cevaplamaya çabalar; böylece
amaçtan sapılmış olunur.
Duchamp şüphesiz 20. yüzyılın
en önemli sanatçılarından biriydi,
ve sanata ve yaratıcılığa derin
ve orjinal yaklaşımının modern
sanatın gelişiminde büyük bir
etkisi oldu. O kadar ki 100 yıl
sonra bile bugün birçok ‘sanatçı’
bilgisizliklerini ve becerisizliklerini saklamak için Duchamp’ın
‘Kendime sanatçı diyorum, öyleyse
ürettiğim sanattır’ sözünü
tekrarlayarak başı olmayan
tavuklar gibi ortalıkta dolaşmaya
devam ediyorlar.
Batı’da Zen düşünce tarzını
tanıtmak için çok çabalamış bir
modern yazar olan Alan Watts
şöyle itiraz etti: “Günümüzde Zen’i,
kısaca herhangi birşeyin çerçeve
içine alınmasını haklı çıkarmak için
kullanan Batılı sanatçılar var — boş
tuallerin, tamamen sessiz müziğin,
bir tahta parçasının üzerine atılan
ve düştükleri yere yapıştırılan kağıt
parçacıklarının, veya birbiri içine
geçmiş kocaman tellerin...Kişinin
kendisini ortaya çıkan herhangi
bir görüntü veya sese derinlemesine odaklamasının elbette şifa
verici bir değeri vardır. Bir kere,
bu şekilde görmenin ve duymanın
olağanüstülüğünü akla getirir.
Fakat bu terapidir ve henüz sanat
olmamıştır...”
Duchamp’tan bu yana Zen düşünce
Batı sanatını tamamen
ele geçirmiştir. Maalesef fikirler
ve kavramlar takdire şayan
olup evrensel doğruların özünü
hedef alsalar da, birçok sanatçı
düşüncenin ardındaki uzun
süreci yanlış anlamış veya göz ardı
etmiştir, ve sonuç olarak dekoratif
taklitlerden öteye gidilememiştir.
To complete the illusion that the event
had actually taken place, Klein
distributed a fake broadsheet at
Parisian newstands commemorating
it. It was in this mass-produced form
that the artist’s seminal gesture was
communicated to the public and
notably to the Vienna Actionists. His
photomontage paradoxically created
the impression of freedom through a
highly unnatural process.
Over a thousand years earlier the Sage
Sekiso had asked: “How do you
leap from the top of a 100 foot pole?”
It was rephrased by another
sage: “One who sits on the top of a
hundred foot pole has attained a
certain height but is still not handling
Zen freely. He should proceed
on from there…”
Unfortunately too many artists are still
clinging for dear life to
that 100 foot pole…
Οι ιδέες του Ζεν κατέληξαν να
κυριαρχήσουν ολοκληρωτικά στην
Δυτική τέχνη, δυστυχώς πολλοί
καλλιτέχνες έχουν παρεξηγήσει
εντελώς ή έχουν αγνοήσει τη
μακρά διαδικασία πίσω από τη
σκέψη, καταλήγοντας σε απλές
διακοσμητικές παρωδίες.
Τη δεκαετία του 1930 ο φιλόσοφος
Έγκεν Χέρινγκελ αποφάσισε να
μάθει για το Ζεν. Του είπαν ότι ο
καλύτερος τρόπος για να μάθει
ήταν, όχι απλά να διαβάσει αλλά,
να τελειοποιήσει πραγματικά μια
ικανότητα. Επέλεξε την τοξοβολία
και πέρασε έξι χρόνια στην Ιαπωνία
μαθαίνοντας πως να εκτοξεύσει
ένα βέλος ‘χωρίς να το εκτοξεύει’,
και να βρει στο στόχο ‘χωρίς να
στοχεύει’. Το βιβλίο του ‘Το Ζεν και
η Τέχνη της Τοξοβολίας’ που έχει
γίνει πρότυπο κείμενο, περιγράφει
τη δημιουργική διαδικασία που
ακολουθεί ένας καλλιτέχνης
- το βιβλίο είναι εν τέλει περί
δημιουργίας παρά περί τοξοβολίας.
Το 1960, ο καλλιτέχνης Υβ Κλάιν
έκανε κολάζ και επαναφωτογράφησε
μια εικόνα με τον εαυτό του
να πηδάει, δημιουργώντας
το ‘Πηδώντας στο Κενό’ που
εμφανίζεται ως μια φωτογραφία
“ντοκιμαντέρ”. Για να ολοκληρώσει
την αυταπάτη, ο Κλάιν διένειμε
μια ψεύτικη εφημερίδα στο Παρίσι
πενθώντας τον. Ήταν σε αυτή τη
μαζικής παραγωγής φόρμα που
η γονιμοποιητική χειρονομία του
καλλιτέχνη διαβιβάστηκε στο κοινό
και ειδικότερα στους Βιεννέζους
Αξιονιστές. Το φωτομοντάζ του
δημιούργησε, παραδόξως, την
αίσθηση ελευθερίας μέσω μιας
άκρως αφύσικης διαδικασίας.
Πάνω από χίλια χρόνια νωρίτερα
ο Sage Sekiso είχε ρωτήσει: “Πως
πηδάς από την κορυφή ενός
στύλου ύψους 100 μέτρων;”.
Ξαναδιατυπώθηκε από έναν άλλο
Sage: “Κάποιος που κάθεται στην
κορυφή ενός στύλου 100 μέτρων
έχει επιτύχει ένα αναμφίβολο ύψος
αλλά ακόμα δεν χειρίζεται το Ζεν
ελεύθερα. Θα πρέπει να συνεχίσει
από εκεί...”
Δυστυχώς πολλοί καλλιτέχνες
ακόμα γαντζώνονται για ζωή σε
εκείνο τον στύλο 100 μέτρων...
1930’larda bir Alman felsefe
profesörü Eugen Herrigel Zen
hakkında bilgi edinmeye karar
verir. Zen’i öğrenmenin en iyi
yolunun oturup yalnızca
okumak değil bir beceriye
gerçekten hakim olmak olduğu
söylenir ona. Seçtiği beceri
okçuluktur ve altı yılını Japonya’da
bir öğretmenin rehberliğinde
‘hiç ok atmadan’ bir oku nasıl
atabileceğini ve ‘hedef almadan’
bir hedefi nasıl vurabileceğini
öğrenmekle geçirir. “Okçuluk
Sanatında Zen” isimli kitabı
o zamandan beri Zen’le
ilgili standart bir metin olarak
kabul edilir. Kitapta esas anlatılan
bir sanatçının becerisinde
uzmanlaşmak için yaşaması
gereken yaratıcı süreçtir kitap bu
nedenle temelde okçuluktan çok
yaratıcılıkla ilgilidir.
1960’ta Fransız sanatçı Yves
Klein kendisinin atlarkenki
görüntüsünün kolajını yapar ve
bunu bunu yeniden fotoğraflar.
Böylelikle gerçek bir olayın
görünüşte ‘belgesel’ fotoğrafını
yaratır ve buna da ‘Boşluğa Atlayış’
adını verir. Olayın gerçekten
yaşandığı ilüzyonunu tamamlamak
için Klein, Paris’te olayı anmak
adına uydurma bir gazete dağıttı.
Sanatçının seminal hareketini halka
ve bilhassa Viyana Eylemcileri’ne
duyuran bu seri imalat olur.
Klein’in fotomontajı paradoksal
biçimde hiç de doğal olmayan
bir süreçle özgürlük intibasını
yaratmıştır.
Bin yılı aşkın bir süre önce bilge
Sekisor şöyle sormuştu: “100
ayak uzunluğundaki bir sırığın
üzerinden nasıl atlarsın?” Bu, başka
bir bilge tarafından şu şekilde
yeniden ifade edildi: “100 ayak
uzunluğundaki bir sırığın üzerinde
oturan biri belli bir yükseklik
katetmiştir fakat henüz Zen’i
rahatça kullanamıyordur. Ordan
devam etmelidir.”
Maalesef birçok sanatçı halâ o 100
ayak uzunluğundaki sırığın üzerine
tutunmuş durmaktadırlar.
ARTERI45