Bilgisayarların Öğretim Alanında Kullanımına İlişkin Öğretmen

Bilgisayarların Öğretim Alanında Kullanımına İlişkin Öğretmen

The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
Bilgisayarların Öğretim Alanında Kullanımına İlişkin Öğretmen Yeterlilikleri
Hüseyin KOCASARAÇ
Bilgisayar Formatör Öğretmeni
Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı Yüksek Lisans Tez Öğrencisi
E-mail : [email protected]
GİRİŞ
Bu bölüm; problem durumu, araştırmanın amacı, önemi, sayıtlıları, sınırlılıkları, tanımları ve ilgili araştırmalar
alt bölümlerinden oluşmaktadır.
Problem Durumu
Eğitim, yaşamımızın her alanında, sanayide, orduda, ticarette, tıpta, psikolojide ve öteki bilim dallarının
tümünde yer almaktadır. Eğitim, hem beceri kazandırılan hem de bilgi aktarılan bir süreçtir ve bu süreçte
bilginin dağıtımı temel olmaktadır. Bu nedenle, bilgiyi etkileyen her teknolojiye eğitim kapısını açmak
zorundadır. Genelde bilgi teknolojileri, özelde de bilgisayarlar, öğretme-öğrenme sürecinde yardımcı araç olarak
işlev görmektedir.
Bilgi teknolojileri eğitimde "öğretim teknolojisi" olarak adlandırılıp kullanılmaktadır. Bu teknolojiler bilinçli
kullanılması durumunda eğitimin etkililiğini artırmaktadır. Bu nedenle, öğretme-öğrenme sürecinde kullanmak
amacıyla bu teknolojileri seçerken özenli olmalıyız (Tandoğan; Akkoyunlu;1998).
Öğretmenler, bilgiye sahip öğrencileri,
eksik bilgiye sahip öğrencilerden daha değerli olduklarını
hissettirirler.Eksik bilgiye sahip olan öğrenciler bilgisayarla öğretim de öğretmen kontrolünde veya kendi
öğrenme hızlarına göre adım adım ilerlerler. Öğrenci bilgiyi kendisi keşfeder. Bir öğretmenin dediği gibi;
çocuklarım benim burada bilgisayarı kullanmayı bildiğim ile ilgilenirler, öte yandan ben düşündüğüm bilginin
yüksek tepesinde değilim, Bu da benim güvenirliliğimi o noktada fırlatır (Wexler 2000:33-43).
Bilgisayarın Öğretimde Kullanılması
Doğan (1999:120)'a göre, yeni teknolojilerle yapılan öğretimde, eğitim ortamının çeşitli öğrenme grupları ile
iletişim kurma, iş birliği yapma ve ortak çalışma olanağını sağlaması çok önemlidir. Öğrenme grupları belirli
problem, örnek olay ve projelerde takım halinde çalışarak öğrenmelerini pekiştirebilmektedirler. Öğrenciler aynı
veri tabanını kullanarak geliştirdikleri kavram, model ve uygulamaları birbiriyle, uzmanlarla paylaşabilmeli ve
yeni görüşler geliştirebilmelidirler.
Bilgisayar Destekli Öğretim (BDÖ)
Öğretimde bilgisayar kullanımı ile ilgili en çok sözü edilen terim “Bilgisayar Destekli Öğretim”dir. BDÖ’de
bilgisayar, bir dersin (matematik, fizik, kimya, tarih, coğrafya vb.) öğretiminde bir araç olarak kullanılmaktadır.
Öğretim amaçlı ders yazılımlarını kullanan öğrenciler, bilgisayar başında kendi hızları ve yetenekleri
doğrultusunda konuyu öğrenmektedirler. Bilgisayar destekli öğretimde, herhangi bir derste bir konu, önceden
hazırlanmış olan yazılımlarla öğretilir (Tandoğan ve Akkoyunlu,1998:41).
Bilgisayar destekli öğretim, öğretmenlere öğrencileri eğitirken bir çok yönden yardımcı olur; Yeni
materyalleri, konuları tanıtır, dersleri öğretir, yeni beceriler kazanmalarına izin verir, kazanılan becerileri test
eder, tekrarını sağlar ve gerekli olduğunda yeniden hatırlatmayı sağlar. Bilgisayar herhangi bir konuyu zorluk
derecesine göre en basitten en zora kadar öğretebilir. Konunun miktarı, karmaşıklığı ve detayların derecesi
öğrencilerin seviyesine göre bireysel olarak yararlanabilir (Bitter 1989:12-15).
Bilgisayar Destekli Öğretimin Başarıya Ulaşmasını Etkileyen Faktörler
BDÖ sürecini etkileyen ya da etkilediği düşünülen değişkenleri; öğrenci motivasyonu, yenilik, etkileşim,
bireysel öğrenme farklılıkları, ders yazılımının türü, kapsamı ve niteliği, öğretmenin bilgisayar destekli öğretimi
algılama biçimi, tutumu, beklentisi ve değişen rolü, ders yazılımın eğitim programlarıyla bütünleşmesi,
bilgisayar destekli öğretim uygulamasının okul içinde yürütülme biçimi şeklindedir. BDÖ'in başarıya
ulaşmasında önemli olan faktörleri şöyle sıralanabilir:
77
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
1. Yazılım,
2. Donanım
3. Öğretmen Yetiştirme
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere BDÖ'in başarısında önemli olan birçok değişik faktör
bulunmaktadır. Ancak bilgisayar destekli öğretim uygulamalarının başarıya ulaşmasında en önemli faktörler
sırasıyla; yazılım (seçim, geliştirme-değerlendirme) donanım ve bilgisayar destekli öğretim için öğretmen
yetiştirmedir (Uşun 2000a:58).
Bilgisayar Destekli Öğretim Ve Öğretmen
Bilgisayar Destekli Öğretim İçin Öğretmen Yetiştirme
Bilgisayar destekli öğretim uygulamalarının başarısı uygulamaların yürütücüsü durumunda bulunan
öğretmenlerin yetiştirilmesi ve bilgisayar destekli öğretimde ilişkin hazırlık, tutum, beklenti, görüş ve
önerileriyle oldukça yakından ilgilidir. Öğretmenlerin kazanmaları gereken beceri, bilgisayarın nasıl çalıştığı,
neleri yapabildiği, nasıl programlandığı gibi konulardan çok, öğretmenin kendi branşındaki programlardan
hangisinin, hangi konularda yeterli olduğu, öğrencilere ne sağlayacağı gibi konularda yoğunlaşmaktadır.
Bilgisayarın sınıf ortamında kullanılmasıyla öğretmenin rolü de değişmiştir. Öğretmen. Artık her şeyi bilmek
zorunda olan sihirli bir kişiden çok, yol gösterici, rehber görevini üstlenmiştir. Ayrıca bilgisayarların eğitim
sürecine girmesi sonuçunda “öğrenme”nin içeriği de değişmiştir. Tablo 1de "günümüzdeki" ve "gelecekteki"
öğrenme biçimleri karşılaştırmalı bir biçimde incelenmektedir.
Şekil 1:Günümüzdeki ve Gelecekteki Öğrenme Biçimleri
GÜNÜMÜZDEKİ ÖĞRENME
GELECEKTEKİ ÖĞRENME
Öğretmen sunar, öğrenci dinler.
Öğretmen yol gösterir, öğrenci düşünür,
karar verir ve yapar.
Birlikte çalışmak onaylanmaz.
Birlikte çalışmak öğrenmeyi ve problem
çözmeyi kolaylaştırır.
Her disiplin (ders) kendi başına
öğretilir.
Bütünü öğrenme amacıyla disiplinler
arası yaklaşım kullanılır.
Öğrenme kanıt merkezlidir.
Öğrenme problem çözme merkezlidir.
Öğretmen, en iyi ve en güvenilir
bilgi kaynağıdır.
Yazılı kaynaklar başlıca iletişim
aracıdır.
Değerlendirme, ne kadar çok
bilginin ezberlendiğini ölçer.
Öğrenme için birçok kaynak vardır.
Görüşler, çeşitli medya kaynaklarından
yararlanılarak desteklenir.
Değerlendirme, her öğrencinin problem
çözme, düşünceler arasında ilişki kurma,
bilgiyi sunma ve öğrenmeyi öğrenme
becerisini ölçmeyi temel alır.
Okullar toplumun diğer
Teknoloji, sınıfı dünyaya, dünyayı sınıfa
birimlerinden izole edilmiş
bağlar.
durumdalar.
Kaynak: (Norton & Wiburg 1998:32)
Öğretim ortamlarını Tablo I'de açıklanan "gelecekteki öğrenme" biçiminin gerektirdiği ölçütlere uygun
düzenleyerek bilgi çağını yakalayabilmek için öğretmenlerin, bilgisayar destekli öğretimin temel prensiplerini ve
öğretim sürecine katkısını anlamaları, bilgisayar destekli eğitimin sınıflarında en iyi şekilde nasıl
kullanılabileceklerini bilmeleri gerekmektedir. Öğretmenler, bilgisayar destekli öğretimin temel ilkelerini
anladıkları ve eğitime katkılarını gördükleri zaman bilgisayara daha olumlu yaklaşır ve başarılı olurlar
(Memmedova ve Seferoğlu 2001:351-358).
78
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
Bilgisayar Destekli Öğretime Yönelik Öğretmen Yeterlilikleri
Öğretmenler, bilgisayarın öğretimde kullanmaları için bilgili kişilerden yardım alabilirler.Öğretmenlerin kendi
aralarında takım çalışması yapmaları da gerekmektedir. Sınıf öğretmeni gerekli olan profesyoneller ile iletişim
kurmalı ve çalışmalıdır. Bununla birlikte öğretmenin sesi hala en önemlisidir çünkü öğrencinin ilköğretim
eğitiminde birincil sorumludur. Öğrenci zamanının büyük bir çoğunluğunu öğretmeniyle geçirmektedir ve
öğretmen öğrencinin nasıl ve neyi öğrendiğini gözlemleme pozisyonundadır. Sınıf öğretmeni bilgisayar destekli
öğretim bilgisini sınıf materyalleri yürütmekte olan tek kişidir (Misch 1970:70).
Bilgisayar destekli öğretimde görev alacak öğretmenlerin eğitimi ve kazanacakları yeterlikler konusunda
ulusal ve uluslar arası düzeyde gerçekleştirilmiş olan çeşitli araştırma ve uygulamalar incelendiğinde, bu konuda
farklı görüş ve uygulamaların bulunduğu dikkati çekmektedir. Bilgisayar destekli öğretime yönelik
öğretmenlerin hizmet içi eğitiminde ülkelerin koşullarına göre değişen stratejiler uygulanmıştır (Köksal, 1988:
57-65).
Öğretmenler, bilgisayar eğitimini ne zaman ve nasıl alacağını karar vermelidirler. Öğretmenlerin bilgisayar
konusunda yeterliliklerinin açıklanması için hizmet öncesinden çok hizmet için eğitimde daha çok ilgilidir.
Amerika da iki eyalette bütün öğretmenlerin bilgisayar yeterliliği kazanması gereklidir. Çoğu eyalette lise
mezunlarının bilgisayar yeterliliğini katılması gerekir (Ceri 1986:73).
Öğretmenlere ayrıca üniversiteler tarafından da eğitim verilmektedir. Öğretmene bu eğitim de ilk olarak
bilgisayarı tanıtıcı derslerin verildiği daha sonra işletim sistemlerinin anlatıldığı, uygulama programlarından
Microsoft Word, Excel ve Powerpoint'e yer verildiği ayrıca ağ kullanımı ile bilgilerin verilmekte. Bunların
dışında sorun çözmede yardımcı olabileceği düşüncesi ile bazı programlama dilleri ve veri tabanı kavramları
anlatılmaktadır (Şafak 1999:23).
Öğretmen, öğretim sisteminin temel bileşenlerinden biridir. Çünkü, öğretmen öğretim sisteminin öteki
bileşenlerini düzenler, yönetir ve denetler. Öğrenme ortamlarını saptar, toplumsal dokuyu örgütler, öğretim
donanımlarım seçer, öğretim yöntemlerini uygular ve sonuçlan değerlendirir Bilgisayarla birlikte öğretmen
mekanik işlerden kurtulacaktır. Bilgisayarla 2000 yılının öğretmeni bilgi kaynağı olma ve aktarma durumundan
kurtulacaktır. Artık o, öğrencileri bilginin kaynağına yönlendiren, gereksinimleri olan bilgiye ulaşmaları için
gerekli olan becerileri kazanmalarını sağlayacak eğitim ortamım hazırlayan kişi olacaktır Kısaca, bilgisayar ve
yeni bilgi teknolojileri öğretmenin bilgi aktarma, amaçları saptama ve değerlendirme gibi rol1erini
elinden almaktadır. Diğer taraftan, öğretmene daima araştırma yapması olanak sağlayan bir sunmaktadır.
Böylece, öğretmen öğretim sistemini geliştirecek tasarımlar kurma görevini üstlenebilecektir (Gürol 1990:60).
BÖ sürecinde zamanla görüldüğü gibi, BÖP'lerin tasarımları ve BÖ etkinliği öğretmenlerin görevlerini
ellerinden almamış, aksine onlara öğretim sürecinde yeni materyaller geliştirerek kullanmalarına ek olarak,
öğrencilerin yeni materyaller geliştirmelerine yani yaratıcılıklarının artmasına yönelik, sınıfta öğrencileri
yönetme işlevi vermiştir. Onların yeniden üretme ve yaratıcı olma becerilerinin gelişmesine yardımcı olmuştur.
Bu örneklerde görüleceği üzere, yeni teknolojiler, yani diğer bir deyimle WEB ile uzaktan öğrenme eğitim
alanına girerek, üniversitelerin ve okulların etkilerini azaltmamış onlara zarar vermemiştir. Aksine bu kurumların
öğretimsel performanslarını ve fonksiyonlarını artırmıştır. Fakat bu kurumların çalışma sınırlarını genişleterek
öğrenmek isteyen ya da öğretim hizmeti almak isteyen bireylerle bağlantılarım ve iletişimlerini geliştirmelerini
zorunlu kılmıştır (İpek 2002:1-16).
Eğitim sisteminin en önemli öğelerinden birisi olan öğretmenlerin üzerinde böyle bir araştırmaya kalkışırken
çalışmaya taban olacak kavramsal çerçeve ne olmalıdır? sorusuna cevap aranmıştır. 2. Bilgisayar Destekli Eğitim
Danışma Kurulu'nun Uygulama Modeli Komisyonu, yeni eğitim teknolojilerinden yararlanarak eğitimin
kalitesini yükseltmek ve milli eğitim sisteminin etkinliğini arttırmak amacıyla, bilgisayar destekli eğitim için
gerekli olan;
•
•
•
•
Müfredat programlarının günün gereksinmelerine göre hazırlanması,
Yazılımların sağlanması,
Nitelikli elemanların yetiştirilmesi,
Uygun donanımın temin edilmesi
hedeflerini saymıştır (MEB, 1990:213). bilgisayar destekli eğitim kapsamı içerisinde, bilgisayarların öğretimde
kullanılması gerekliliği doğmaktadır. Bu doğan gerekliliğin sonuçu olarak, bu araştırmanın temel problemi
bilgisayarların öğretim alanında kullanımına ilişkin öğretmen yeterliliklerini ve yönetici görüş ve önerilerinin
belirlenmesidir
79
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
Amaç
Bu araştırmanın amacı bilgisayarların öğretim alanında kullanımına ilişkin öğretmen yeterliliklerinin
belirlenmesidir.
Temel amaca bağlı olarak şu sorulara cevap aranmıştır;
1- Bilgisayarla öğretim (computer based instruction) ve bilgisayar okur-yazarlığı (computer literacy) hakkında
öğretmenlerin sahip olması gereken yeterlilikler nelerdir?
2- Öğretmenlerin bilgisayarın öğretim alanında kullanılmasına ilişkin görüşleri arasında; kıdem,eğitim
durumu,branş, ilgili literatürü izleme, görevli olduğu kademe (I.kademe, II.kademe), ve hizmet içi eğitime
katılma durumları açılarından anlamlı bir fark var mıdır?
Önem
Bilgi çağının yaşandığı günümüzde, eğitim ve öğretimde zorunlu olarak değişim ihtiyacı hissedilmektedir. Bu
değişim ihtiyacı, özellikle öğretim teknolojisi alanında araç olarak kullanılan bilgisayarın önemini arttırmaktadır.
Milli Eğitim Geliştirme Projesinin kapsamında bulunan Müfredat Laboratuar Okullarında, yeni geliştirilen
Müfredat Programlarının, ders kitaplarının, öğretim materyallerinin ve diğer yeniliklerin her alanda uygulanması
çalışmaları gerçekleşmektedir. Müfredat Laboratuar Okullarında hem "fiziksel kaynakların " , hem de "insan
kaynaklarının " geliştirilmesinde önemli bir aşama kaydedilmiştir. Dünya Bankasından temin edilen krediyle bu
okullara satın alınan ekipmanlar Müfredat Laboratuar Okullarının, en son teknolojiyi yakalamasında en büyük
etken olmuştur. Öğrencilerin tek kişilik sıralara ve kişisel dolaplara sahip olması, öğretmenlerin öğretim
materyallerini hazırlayacağı, öğretmen odasında " bilgisayar, data-show, fax-modem tarayıcı, çeşitli yazılım
programları, tepegöz, fotokopi makinası” gibi teknolojinin en son ürünlerine sahip olmaları, bu okulların
farklılığını yansıtan bazı örneklerdir (www.meb.gov.tr). Özellikle bilgisayarın öğretim alanında
etkin
kullanılması için gerekli ortamların ve araç gereçleri bünyesinde bulundurduğu için bu araştırmanın Müfredat
Laboratuar Okullarında yapılmasına karar verilmiştir.
Bilgisayarların öğretimde etkin kullanımı açısından öğretmenin rolü büyüktür. Öğretmenin üzerine alacağı bu
rol, öğretmeninde yeni davranışlar içerisinde bulunmasını gerekli kılmaktadır. Bu çalışmayla belirlenen
yeterlilikler öğretimde bilgisayarın etkin kullanımı için öğretmenlere yönlendirici olabilir.
Çalışma sonucunda ortaya çıkacak yeterliliklerin bu konudaki literatüre katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.
Bilgisayar okur-yazarlığı (computer literacy) ve
bilgisayarla öğretim (computer based instruction)
yeterlilikleri dikkate alınarak mevcut öğretmen yetiştirme programlarında değişiklikler yapılabilir. Yapılacak
değişiklikler sonucunda öğretmenlerin bilgisayarla öğretim (computer based instruction) sürecine daha etkin
katılması sağlanabilir.
Çalışma, öğretmenlerin kurum içinde yapılacak hizmet içi eğitim programlarına, bu konuda çalışmalar
yapacak Milli Eğitim Bakanlığı’nın ilgili personeline ve birimlerine, öğretmenlerin niteliğinin arttırılmasına
hizmet edecek çalışmalarada ışık tutabilir.
Sayıltılar
Çalışmanın temel varsayımı “İlköğretim M.L.O. da bilgisayarın öğretim alanında kullanılmasında
öğretmenlerin yeterli olmadığıdır.” Bu temel varsayımdan hareketle şu alt varsayımlar araştırmanın
yürütülmesinde yönlendirici olacaktır;
1- Öğretmenler bilgisayarlar hakkında yeterli bilgiye sahip değildirler.
2- İlköğretim Müfredat Laboratuar Okulları bilgisayarlı öğretim sürecinde yeterli değildir.
3- Öğretmenlerin, yaş, kıdem, eğitim düzeyi, branşa, hizmet içi eğitim durumu, ilgili literatürü izleme, görevli
olduğu kademeye (I.kademe I-II devre, II.kademe) göre bilgisayar okur-yazarlığı (computer literacy), bilgisayarlı
öğretime (computer based instruction) ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir fark vardır.
80
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
Sınırlılıklar
1- Bu araştırmanın çalışma evreni, Çanakkale ili İlköğretim Müfredat laboratuar Okullarında 2001-2002 öğretim
yılında görevli öğretmenler ve yöneticilerdir.
2- lköğretim Müfredat Laboratuar Okulları kapsamında olmayan ilköğretim okulları araştırmanın dışındadır.
Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılmak üzere anket formu hazırlanmış, Anket 136 öğretmene
uygulanmıştır
YÖNTEM
Araştırmanın bu bölümü; araştırma modeli, çalışma evereni, verilerin toplanması, verilerin çözümü ve
yorumlanması alt bölümlerinden oluşmaktadır.
Araştırma Modeli
Bu araştırma konuya ve amaçlara uygunluğu nedeniyle tarama modelinde betimsel bir araştırmadır.
Evren ve Örneklem
Araştırmada, Türkiye’de
208 Müfredat Laboratuar Okulları’ndaki var olan uygulamaların
değerlendirilmesinde; verilere ulaşılabilirlik, ekonomiklik ve kontrolün sağlanmasındaki güçlükler nedeniyle
çalışma evreni seçilme yoluna gidilmiştir. Müfredat Laboratuar Okulları projesi kapsamında Çanakkale ili’nde
ki beş okul çalışma evreni olarak alınmış ve tümüne ulaşılmıştır. Çalışma evreninde yer alan okullarda görevli
136 öğretmene anket uygulanmış ve 130 anket geçerli sayılmıştır. Araştırmacının Çanakkale ilinde öğretmen
olması, maliyet ve süre gibi nedenlerle Çanakkale ilinde belirlenen çalışma evreni üzerinde yürütülmüştür.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu bölümde toplanan ve işlenen veriler yardımı ile ulaşılan sonuçlar ve bu sonuçlara dayalı olarak da ortaya
çıkan sorunların ve olumsuz sonuçların giderilebilmesi için bazı önerilerde bulunulmuştur.
Sonuçlar
MLO Öğretmenlerinden, Çanakkale ili içinde, örneklem bir gruba uygulanan anketler sonucu elde dilen
veriler işlenmiş, tablolaştırılmış, ortalamalar ve standart kaymalar bulunmuş, yapılan “t-test” ve variyans
analizleri sonucu araştırmanın hipotezleri doğrultusunda aşağıdaki sonuçlara varılmıştır.
1. MLO Öğretmenleri bilgisayar okur-yazarlığında kendilerini 2.57 ortalama ile “yeterli” görmektedirler.
Ancak,
a) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan 50 bayan öğretmen ile anketi cevaplayan 79 erkek öğretmen
aralarında kendini yeterli algılama bakımından düzeyinde anlamlı farklılık göstermektedirler. Erkek öğretmenler
kendilerini daha yeterli algılamaktadırlar. Her özellikte de bu farklılık söz konusudur.
b) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan ve eğitimleri sırasında bilgisayar kursu almış 119 öğretmen
ile eğitimleri sırasında bilgisayar kursu almamış 11 öğretmen bilgisayar kursu almış öğretmenlerden, kendilerini
bilgisayar okur-yazarlığı konusunda kendilerini yeterli algılama bakımından anlamlı farklılık göstermektedirler.
Doğal olarak, eğitimleri sırasında bilgisayar kursu almış öğretmenler, 11 kişi ile sınırlı olmakla beraber kurs
almamış olanlardan kendilerini daha yeterli algılamaktadırlar. Bu farklılık bilgisayar okur-yazarlığının bir
özelliği hariç diğerlerinde de görülmektedir.
c) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan ve evlerinde bilgisayara sahip olan 65 öğretmen ile anketi
cevaplayan ve evlerinde bilgisayara sahip olmayan 64 öğretmen arasında, kendilerini bilgisayar okuryazarlığında yeterli algılama bakımından anlamlı fark yoktur.Bu durum üç özellik hariç, bilgisayar okuryazarlığının yedi özelliğinde de aynıdır .
d) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan ve eğitimleri sırasında 93 saat ve daha fazla kursa katılmış
29 öğretmen ile eğitimleri sırasında 1-20 saat kurs almış 25 öğretmen ve 21-29 saat kurs almış 62 öğretmen
arasında anlamlı fark bulunmaktadır. Yani 93 saat ve daha fazla kurs alanlar, bilgisayar okur-yazarlığında
kendilerini 1-20 ve 21-92 saat kurs alanlardan daha yeterli görmektedirler. Bu durum variyans analizi sonucu 10
özellikte de görülmektedir.
81
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
e) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan ve meslekteki kıdemleri11-15 yıl olan 21 öğretmen grubu
ve kıdemleri 16-20 yıl olan 21 öğretmen grubu ile kıdemleri 26 yıl ve daha çok olan öğretmen grubunun
ortalamaları arasında anlamlı fark vardır. Bu anlamlı farklılık özelliklerden sadece ilk iki özellikte söz
konusudur.
f) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan ve yaşları 31-35 ile 36-40 olan 23 ve 22 kişilik öğretmen
grupları ile, yaşları 26-30 olan 13 kişilik öğretmen grupları ve yaşları 46 ve daha büyük olan 26 kişilik öğretmen
grupları arasında, kendilerini yeterli algılama bakımından ∝ : .05 düzeyinde anlamlı fark vardır. (Variyans analizi
sonucu). Bilgisayar okur-yazarlığında kendilerini en yeterli algılayan grup 36-40 yaş öğretmen grubu olmuştur.
g) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan, öğretmen yetiştiren farklı okullardan mezun olan
öğretmenlerin kendilerini yeterli algılamalarında yapılan variyans analizine göre anlamlı fark bulunmamıştır. Bu
durum 10 özellikte de aynıdır .
h) Bilgisayar okur-yazarlığında, farklı branştaki öğretmenlerin kendilerini yeterli algılama ortalamaları arasında
da ∝ : .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmamıştır. Bu durum beş ve onuncu özellikler hariç, aynıdır. Söz konusu
iki özellikte fen bilgisi ve matematik öğretmenleri, bir ölçüde, diğer branşlardan farklılık göstermektedirler .
i) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan ve bilgisayarı dersliklerindeki eğitimde kullandığını belirten 68
kişilik öğretmen grubu ile bilgisayarı dersliklerinde kullanmadıklarını belirten 62 kişilik öğretmen grubu
arasında, kendilerini bilgisayar okur-yazarlığında yeterli algılama ortalamaları arasında ∝ : .05, sd:12 düzeyinde
anlamlı fark bulunmuştur. Bu durum 10 özellikte de aynıdır.
j) Bilgisayar okur-yazarlığında, anketi cevaplayan öğretmenlerin yeterli algılamalarında, halen çalıştıkları
ilköğretim okullarına göre ∝ : .05 düzeyinde anlamlı fark yoktur. Bu durum 10 soruda da aynıdır.
2. MLO Öğretmenleri, bilgisayar yazılım ve uygulamalarına ilişkin yeterlik düzeylerini “yeterli”
görmektedirler. Ancak,
a) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, anketi cevaplayan, 79 öğretmen ile, 50 bayan öğretmen, kendilerini
yeterli algılama konusunda
∝ : .05, sd:127 düzeyinde anlamlı fark vardır. Bu fark 10. ve 13. özellikler hariç
11 özellik içinde söz konusudur. Bilgisayar okur-yazarlığı ile bilgisayar yazılım ve uygulamaları arasında bu
konuda paralellik vardır.
b) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, eğitimleri sırasında bilgisayar kursu almış 11 öğretmen ile bu konuda
kendini yeterli algılama konusunda ∝ : .05, sd:128 düzeyinde anlamlı fark vardır. Bu durum konu ile ilgili 6
özellikte de aynıdır, yedi özellikte ise böyle bir fark yoktur.. Bu durum, yaklaşık bilgisayar okur-yazarlığı ile de
benzerlik göstermektedir.
c) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, evlerinde bilgisayara sahip 65 öğretmen ile sahip olmayan 64 öğretmen
arasında kendilerini yeterli algılama ortalamaları arasında ∝ : .05, sd:127 düzeyinde anlamlı fark yoktur. Bu
durum bir özellik hariç 12 özellikte de aynıdır. Sonuç bu yönden bilgisayar okur-yazarlığı ile de paralellik
göstermektedir.
d) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, eğitimleri sırasında 93 saat ve daha fazla kurs almış 29 kişilik öğretmen
grubu ile eğitimleri sırasında, 1-20 saat kurs almış 25 öğretmen grubunun ve 21-92 saat kurs almış 62 kişilik
öğretmen grubunun kendilerini yeterli algılama konusunda ∝ : .05, sd:52 ve 89 düzeyinde anlamlı fark
bulunmaktadır. Durum, üç özellik hariç bilgisayar yazılım ve uygulamalarının özelliklerinde de aynıdır. Tablo
bilgisayar okur-yazarlığı ile ilgili tabloyla da paralellik göstermektedir.
e) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, mesleki kıdemleri 11-15 yıl olan 21 kişilik öğretmen grubu ile
kıdemleri 26 yıl ve daha fazla olan 10 kişilik öğretmen gruplarının kendilerini yeterli algılama ortalamaları
arasında ∝ : .05, sd:29 düzeyinde anlamlı fark vardır. Bu durum kıdemlerine göre bilgisayar okur-yazarlığında
kendilerini yeterli algılama ile de paralellik göstermektedir.
f) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, anketi cevaplayan ve yaşları 36-40 olan 20 kişilik öğretmen grubunun
ortalamaları ile yaşları 26-30 olan 13 kişilik, yaşları 46 ve daha fazla olan 26 kişilik olan öğretmen gruplarının
ortalamaları arasında ∝ : .05, sd:31 ve sd:44 düzeyinde anlamlı fark vardır. Anlamlı fark,
X :2.92, S :1.3 olan 23
kişilik 31-35 yaş öğretmen grubu ile 26-30 yaşında 13 kişilik, X :1.88, S :1.12 olan öğretmen gruplarının
kendilerini yeterli algılama ortalamaları arasında anlamlı fark vardır. 13 kişilik 25 ve daha küçük yaş grubundaki
öğretmenlerin yeterlik ortalamaları ile de yine, 26-30 yaş grubundaki öğretmenlerin yeterlik ortalamaları arasında
∝ : .05 düzeyinde anlamlı fark vardır. Öyle görülüyor ki 26-30 yaş grubundaki 13 öğretmen grubu kendilerini
diğer gruplardaki öğretmenlerden daha az yeterli ( X :1.88 “oldukça yetersiz”) algılamaktadırlar.
g) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, öğretmen yetiştiren farklı okullardan mezun olan öğretmenlerin
kendilerini yeterli algılama konusunda ortalamalar arasında anlamlı fark bulunmamıştır.
82
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
h) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, fen bilgisi ve matematik dersi öğretmenlerinin ortalamalarının
ortalaması ile resim, müzik, beden eğitimi öğretmen grubunun ortalamalarının ortalaması arasında ∝ : .05 ve
sd:26 düzeyinde anlamlı fark vardır. Bu anlamlı fark sekiz özellikte de gözlenmektedir .
i) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, bilgisayarı dersliklerindeki eğitimde kullandığını belirten 68 kişilik
öğretmen grubunun ortalamaları ile dersliklerindeki eğitimde bilgisayar kullanmadığını belirten 62 kişilik
öğretmen grubunun ortalamaları arasında ∝ : .05, sd:128 düzeyinde anlamlı fark vardır. Bu anlamlı fark 13
özellikte de görülmektedir.
j) Bilgisayar yazılım ve uygulamalarında, öğretmenlerin halen çalıştıkları okullara göre kendilerini yeterli
algılamalarına ilişkin ortalamaları arasında ise ∝ : .05 ve sd:128 düzeyinde anlamlı fark bulunmamıştır. Bu
farksızlık 13 özellikte de görülmektedir.
3. MLO Öğretmenleri, bilgisayarla öğretime ilişkin yeterlilik düzeylerini “oldukça yetersiz”
görmektedirler. Ancak,
a) Anketin bu bölümünü cevaplayan, 79 erkek öğretmen ile 50 bayan öğretmenden kendilerini ∝ : .05, sd:127
düzeyinde daha yeterli algılamaktadır. Bu fark üç özellik hariç 14 özellikte de söz konusudur. Bu tablo, bilgisayar
okur-yazarlığı ile ilgili tabloya ve bilgisayar yazılım ve uygulaması ile ilgili tabloya da paralel görülmektedir.
b)Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde de, eğitimleri sırasında bilgisayar kursu almış 119
öğretmen ile kendilerini, kurs almamış 11 öğretmenden ∝ : .05, sd:128 düzeyinde anlamlı bir farklılıkla daha
yeterli görmektedirler. Bu durum 13 özellikte de görülmektedir. Bu tablo da, ilgili bilgisayar okur-yazarlığı ve
bilgisayar yazılım ve uygulamaları tabloları ile de paralellik göstermektedir.
c)Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, evlerinde bilgisayara sahip 65 öğretmenle ilgili ortalama
evde bilgisayara sahip olmayan 64 öğretmenin yeterlik ortalamasından ∝ : .05, sd:127 düzeyinde anlamlı fark
göstermemektedir. Bu farksızlık bu konudaki 17. soruda da görülmektedir. Bu tabloda aynı konudaki 9. ve 10.
tablo ile paralellik göstermektedir.
d) Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, eğitimleri sırasında 93 saat ve daha fazla öğretim gören
29 öğretmenin yeterlik ortalamaları, hiç kurs almamış, 1-20 sat kurs almış ve 21-92 saat kurs almış öğretmen
grubunun ortalamasından ∝ : .05 düzeyinde anlamlı farklılıklar göstermektedir. Bu durum, 17 özellikte de
gözlenmektedir. Bu tabloda aynı konudaki bilgisayar okur-yazarlığı ), bilgisayar yazılım ve uygulaması tablolarla
da uyum göstermektedir.
e) Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, mesleki kıdem ne olursa olsun kıdem gruplarına göre
öğretmenler arasında ∝ : .05 düzeyinde, variyans analizine göre anlamlı fark bulunmamıştır. ∝ : .05 düzeyinde
gruplar arası anlamlı farklılık 17 özellikten sadece 6 özellikte görülmüştür . Bu tablo, aşağı-yukarı tablo 15 ve
16’da görülmektedir.
f) Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, yaşları 36-40 olan 20 kişilik öğretmen grubunun yeterlik
ortalamaları ve yaşları 31-35 olan 13 kişilik öğretmen grubunun ortalamaları arasında ∝ : .05 düzeyinde anlamlı
derecede farklılık vardır. Bu durum 17 sorudan 7 soruya da yansımaktadır . Bu tablo aynı konudaki iki boyutla
ilgili 20 ve 21 numaralı tablolarla da paralellik göstermektedir.
g) Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, öğretmenlerin mezun oldukları okullara göre ∝ : .05
düzeyinde aralarında anlamlı fark bulunmamıştır. Bu durum 17 soruda da aynıdır. Bu tablo da aynı konudaki 23
ve 24 numaralı tablolarla da paralellik göstermektedir.
h) Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, 12 kişilik fen bilgisi ve matematik öğretmenlerinin
ortalamaları, 17 kişilik “diğer branş” öğretmenlerinin ortalamaları ve 63 kişilik “sınıf öğretmenleri”
öğretmenlerinin ortalamaları ile 16 kişilik resim, müzik, beden eğitimi öğretmenlerinin ortalamaları arasında ∝ :
.05 düzeyinde anlamlı fark vardır. Bu durum 17 özelliğe de yansımaktadır. Bu tablo, tablo 26’daki bilgisayar
yazılımı ve uygulamaları ile ilgili görünüme de paralellik göstermektedir.
i) Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, 68 kişilik derslerinde bilgisayar kullanan 68 kişilik
öğretmen grubunun ortalamaları ile derslerinde bilgisayar kullanmayan 62 kişilik öğretmen grubunun ortalamaları
arasında ∝ : .05, sd:128 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklılık 17 özellikte de söz konusudur. Bu
tablo, aynı konudaki tablo 31. ve 32.’ye de paraleldir.
j) Bilgisayarla öğretime ilişkin öğretmen yeterliklerinde, öğretmenlerin, halen çalıştıkları ilköğretim okullarına
göre, kendilerini yeterli algılama ortalamaları arasında ∝ : .05 düzeyinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Bu
farksızlık 17 soruda da söz konusudur ve bu tablo, çalışılan okulun anlamlı farklılık yaratmadığı, bilgisayar okuryazarlığı ile bilgisayar yazılım ve uygulamasında da ortaya çıkmış bulunmaktadır.
83
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
Sonuç olarak, öğretmenlerin bilgisayarların öğretimde kullanılmasına ilişkin öğretmen yeterliliğine en
çok etki eden faktörlerden kontrol edilenler arasında, cinsiyet, bilgisayar kursu süresi, öğretmenin yaşı, bir ölçüde
branşı ve bilgisayarı derslerinde kullanıp kullanmaması olmuştur.
Öneriler
Elde edilen bulgular ışığında ve bilgisayarı öğretim alanında kullanma esasına dayalı MLO okullarında
öğretmenlerin kendilerini, bilgisayarı öğretimde kullanmada yeterli algılayabilmeleri için aşağıdaki önerilerde
bulunulabilir.
Bu önerileri üç kategoride toplamak mümkündür.
1) Öğretmenlerin Kendilerine Öneriler:
a) MLO Okullarının amaçlarını bilerek öğretmenlerin, kendilerini bu amaçları gerçekleştirme yolunda hazır
olmaya istekli ve zorunlu hissetmeleri gerekmektedir.
b) Derslerinde bilgisayarı kullanmak için, yaratıcılıklarını da kullanarak programın ve okulla ilgili amaçların
gereklerini yerine getirmek için hazırlık yapmak ve uygulamalarda bulunmak.
c) Ders dışındaki zamanlarının bir kısmını da birbirlerinden de yararlanarak bilgisayarı verimli kullanmada
kendilerini yetiştirme gayreti içinde olmak. Bunun için varsa, evdeki bilgisayar imkanlarından da azami derecede
yararlanmak.
d) Bilgisayarla eğitim konusunda rehberliğe açık olmak.
2) Okul Yönetimine Öneriler
a) Okulda öğretmenlerin faydalanmalarına hazır ve açık bilgisayarla öğretme için çalışma imkanları hazırlamak.
b) Öğretmenlerin, işbaşında birbirlerinden faydalanmaya dönük oturumlar, uygulamalı çalışmalar yapmalarını, bir
program dahilinde sağlamak.
c) Öğretmenlerin birbirlerinin bilgisayarlı öğretime yer veren derslerini gözleyip kritik etmelerini bir programa
bağlamak. Bu konuda arkadaşlarına gösteriler yapmak isteyen öğretmenleri teşvik edip desteklemek.
d) Okulda, öğrencilerin, konuya ilişkin değişik görüş ve önerilerini almak.
3) Yerel Yönetim Ya da Bakanlığa Öneriler
a) Öğretmenlerden, eğitimleri sırasında en az 90 saat bilgisayarla öğretim kursu almış olanları MLO Okullarına
atamaya özen göstermek. Bunun için öğretmenden belge istemek.
b) MLO Okullarına olabildiğince 30 yaşın altında ve 45 yaşın üstünde öğretmen atarken daha dikkatli olmak.
c) MLO Okulu öğretmenlerinin bilgisayarla öğretim bilgi ve becerilerini geliştirici, uygulamalı hizmet içi
eğitimler düzenlemek.
d) Bilgisayarla öğretimde yetişmiş, rehberlik yapma yeterliği de olan monitörlerle MLO Okullarını işbaşında
eğitime açık hale getirmek.
e) Öğretmenlerin yerel denetimlerinde, konunun amacını, işleyişini ve değerlendirmesini çok iyi bilen ve bu
konuda özel olarak yetişmiş denetçiler kullanılmasını teşvik etmek, sağlamak.
KAYNAKÇA
TANDOĞAN, Mahmut,AKKOYUNLU,Buket Çağdaş Eğitimde Yeni Teknolojiler Eskişehir : Anadolu
Üniversitesi Yayınları No. 1021, 1998
WEXLER, Dara H.Intergrating Computer Technology: Blurrring the Roles of Teachers, Students, and Experts
London:Educational Studies A Journal of the American Educational Studies Association, Volume
31,Number 1Spring,2000
DOĞAN, Hıfzı,Bilgi teknolojileri ve Eğitim,Ankara:Türkiye Cumhuriyetinin 75. Yılında Toplumumuz ve
Eğitim Sempozyumu Bildirileri ve Panel Tartışmaları Üniversitesi Yayınları N. 215, 107-133,1999
BITTER, Gary G..Microcomputers in Education TodayCalifornia:Mitchell Publishing.Inc. 1989
UŞUN, Salih,Dünyada ve Türkiyede Bilgisayar Destekli Öğretim Ankara: PEGEM Yayıncılık,2000
NORTON, Priscilla and WIBURG Karin M.Teaching with Technology New York: Harcourt Press , 1998
MEMMEDOVA Ayten; SEFEROĞLU, Süleyman Sadi,Bilgisayar Destekli Eğitim’de Rol Alan Formatör
Öğretmenlerin Görevlerini Gerçekleştirme Düzeylerine ve BDE Uygulamlarına İlişkin
Görüşleri,Adapazarı: Sakarya Ünv.Eğitim Fak.Dergisi Özel Sayı II:351-358, 2001
MISCH R. Marion,Computers In The Classroom,New York: Macmillan & Co.Ltd. 1970
KÖKSAL Aydın,Eğitimde Bilgisayar ve Bilgisayar Destekli Öğretim Alanında Avrupa Deneyim
İstanbul:V.Türkiye Bilgisayar Kongresi, 6-8 Haziran 1988.ss.57-65, 1988
(CERI) Centre for Educational Research and Innovation ,New Information TechnologiesParis: Organisation for
Economic Co-operation and Development, 1989
84
The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 10
ŞAFAK, Ersel, Bilgisayar Destekli Eğitim Veren İlköğretim Okullarının Birinci Kademe Okur Yazarlığı Kurs
Programının Üçüncü Sınıflarda Uygulanabilirlik Derecesine İlişkin Bir Deneme(Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi), Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999
İPEK, İsmail,Bilgisayarla Öğretim (Tasarım,Geliştirme ve Yöntemler)Ankara: Tıp-Teknik Yayıncılık , 2001
GÜROL, Mehmet,Eğitim Aracı Olarak Bilgisayara İlişkin Öğretmen Görüş VeTutumları,(Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi)Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1990
85