Irakın Pazar Potansiyeli 2010 İGEME

T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI
İHRACATI GELİŞTİRME ETÜD MERKEZİ
IRAK’IN PAZAR POTANSİYELİ
Ahmet KÜÇÜKASLAN
İGEME Uzmanı
Irak Ülke Masası
İGEME
Ekim 2010
TÜRKİYE-IRAK TİCARİ İLİŞKİLERİ
IRAK’IN GENEL EKONOMİK DURUMU
VE
TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ
İLİŞKİLERİ
2
KONU BAŞLIKLARI

Genel Bilgiler

Türkiye ile Ticaret

Genel Ekonomik Durum

Pazar ile İlgili Bilgiler

Sektörler

İşadamlarının Pazarda Dikkat
Etmesi Gereken Hususlar

Doğrudan Yabancı Yatırımlar


Dış Ticaret, Dış Ticaret
Politikası ve Vergiler
Genel Değerlendirme ve
Öngörüler

Tarım ve Sanayi Potansiyel
Ürünler
TEMEL SOSYAL GÖSTERGELER
Resmi Adı
Irak Cumhuriyeti
Yüzölçümü
Nüfusu
Resmi Dili
441.839 km2
30,1 milyon (2008)
Arapça
(Kuzey Irak’ta Kürtçe, Türkmenlerin bulunduğu yerlerde Türkçe konuşulmaktadır)
Bağdat
Bağdat, Basra, Musul, Erbil
Müslüman (% 97; %60–65 Şii, % 32–37 Sünni), Hristiyan ve diğer (% 3).
Arap (% 75–80), Kürt (% 15–20), Türkmen (% 5) ve diğer.
4
Başkent
Başlıca Şehirleri
Dini Yapısı
Etnik Yapısı
COĞRAFİ KONUM
Irak, Türkiye Suriye, Ürdün, İran, S. Arabistan, Suriye ve Kuveyt ile ortak sınır paylaşmaktadır.
IRAK; Ortadoğu’nun Minyatürü !
5
TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER
2008a
2009a
2010b
2011b
Nominal GSYİH (milyon $)
84 719
74 729
79 362
84 520
Reel GSYİH’deki Artış (%)
7,8
‐12
6,2
6,5
3750
3300
3515
3743
Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %)
2,8c
1
6
5
Petrol üretimi (000 varil/gün, ort)
2384c
2444
2603
2774
Bütçe Dengesi (GSYİH’nin %’si)
13
‐13
‐5
‐5
İhracat, fob (milyar $)
62
39
50
52
İthalat, fob (milyar $)
21
22
43
49
Cari Hesap Dengesi (milyar $)
14
14
2
2
16%
19%
3%
2%
1,193c
1
1
1
68
50
52
45
6
Kişi Başı GSYİH* ($)
Cari Hesap Dengesi (GSYİH’nin %’si)
Döviz Kuru (ort, 1 ID = 1 $)
Dış Borç (yıl sonu, milyar $)
* Satın Alma Gücü Paritesi ile; a EIU tahmini b EIU öngörüsü c Gerçekleşen
ÜYESİ OLDUĞU ULUSLAR ARASI KURULUŞLAR
AMF (Arab Para Fonu),
BM (Birleşmiş Milletler),
CAEU (Arap Ülkeleri Ekonomik Anlaşmalar Konseyi)
DTÖ‐ gözlemci (Dünya Ticaret Örgütü),
FAO (BM Gıda ve Tarım Örgütü),
G–77, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu),
IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası),
ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü),
IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği),
ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü),
IMF (Uluslararası Para Fonu),
IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü),
Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı),
IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi),
ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü),
ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği),
İKB (İslam Kalkınma Bankası),
İKT (İslam Konferansı Teşkilatı),
MIGA (Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu),
NAM (Bağlantısızlar Hareketi),
OAPEC (Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri
Örgütü),
OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler
Organizasyonu),
UNCTAD (BM Ticaret ve Kalkınma Örgütü),
UNESCO (BM Eğitim, Bilim ve Kültür
Kurumu),
UNIDO (BM Sanayi Kalkınma Örgütü),
UNWTO (BM Dünya Turizm Örgütü),
UPU (Dünya Posta Birliği),
WCO (Dünya Gümrük Örgütü),
WFTU (Dünya İşçi Sendikaları
Federasyonu),
WHO (Dünya Sağlık Örgütü),
WIPO (Dünya Fikri Haklar Örgütü),
WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü).
Irak Ekonomisi
Irak’ın DTÖ Üyeliği
Irak, 2004 yılı Aralık ayında DTÖ üyeliğine başvurmuş ve gözlemci üye
olarak kabul edilmiştir.
Bu
kapsamda, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen DTÖ adaylık
süreci uzun yıllardan sonra Irak’ın küresel ekonomiye entegrasyonunu,
şeffaf, katılımcı ve özel sektörü temel alan bir yapının kurulmasını
amaçlamaktadır.
Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından, Irak'ın DTÖ'ye adaylık sürecine katkı
sağlamak üzere Ticaret Bakanlığı yetkililerine eğitim verilmektedir.
8
IRAK
 1979’da Saddam Hüseyin devlet başkanı oldu…
1980’li yıllarda İran‐Irak Savaşı…
 1990’lı yıllarda Kuveyt’in işgali ile başlayan askeri harekât…
 Son 30 yıldaki ekonomik ambargolar…
 Yıllarca süren, BM’nin ‘gıda karşılığı petrol programı’…
Irak’ı, Irak ekonomisini istikrarsızlaştıran, küresel ekonomi ile
bütünleşmesini engelleyen olaylar…
IRAK’ta Yine Bombalar Patladı
(TRT Haber, 3 Ağustos 2010)

Irak’ın İşgali
– Bush yönetimi 2003 yılında
Irak’ı işgal etti
– Bahane 11 Eylül saldırıları
– Vaat Irak’a demokrasi
getirme

Sonuç I
– Önceleri kimileri tarafından kurtarıcı olarak karşılanan
– Saddam Hüseyin’in El Kaide ile bir ilişkisi olduğuna dair kanıta,
ne de kitle imha silahlarına rastlandı.
– 700 bin -1,5 Milyon Iraklı hayatını
– Kan ve etnik bölünme
– Amerikan askerlerinin işkence, tecavüz ve katliamları
– Ebu Gureyb hapishanesindeki katliam ve işkence fotoğrafları,
Iraklıların ve dünyanın zihnine kazındı.
IRAK’ta Yine Bombalar Patladı
Sonuç II
 5 milyon çocuk öksüz veya yetim kaldı
– Şiddet yüzünden 2 milyon kişi ülkesini terketti,
– 2 buçuk milyon kişi de kendi ülkesinde mülteci konumuna düştü.
– Irak’ta her 2 kişiden birinin işsiz olduğu tahmin ediliyor.
 Alt Yapı Çökmüş Durumda
– Irak’ın pek çok bölgesi, günde en fazla 6 saat elektrik alabiliyor.
– Su da çoğunlukla kesik oluyor.
– Savaş, Saddam Hüseyin döneminde ambargolar yüzünden zaten kötü
durumda bulunan alt yapıyı büyük ölçüde çökertti.
– Irak’ın en büyük gelir kaynağı petrol üretimi de işgal öncesi seviyenin
çok altında.
– Petrol, çoğunlukla Amerikan şirketlerince işletiliyor.
 Tarihi ve Kültürel Değerler de Yok Oldu
– Savaştan tarihi ve kültürel değerler de payını aldı


ABD Ekonomisine ve sosyal hayatına Maliyeti Ağır Oldu
– 4 Bin 413 ABD Askeri Öldü
– İşgalde Amerikan askeri kayıpları ülkede savaş aleyhtarlığını
güçlendirdi.
– Irak’ta şimdiye kadar 4 bin 413 Amerikan askeri öldü, 32 bini yaralandı.
– Irak savaşının Amerikan ekonomisine maliyeti konusunda da çelişkili
tahminler yürütülüyor.
– Bazı kaynaklar 200 milyar dolardan bahsederken,
– bazı kaynaklar rakamı 2 trilyon dolara kadar çıkarıyor.
– Obama’nın açıklamalarına göre gelecek yıl sonunda Amerikan
askerlerinin tamamı Irak’tan çekilecek.
Uzmanlar Karamsar
– Ancak Irak’ta 7 aydır hükümetin kurulamadığına dikkat çeken uzmanlar,
ülkeyi daha karanlık günlerin beklediğinden endişe ediyor.
TÜRKİYE’NİN İHRACATI (Bin $)
2005
2006
2007
2008
2009
73.476.408
85.534.672
107.271.752
132.002.384
102.138.528
Almanya
9.455.050
9.686.235
11.993.232
12.951.334
9.791.156
Fransa
3.805.760
4.604.349
5.974.462
6.615.238
6.209.774
İngiltere
5.917.163
6.814.301
8.626.776
8.158.836
5.919.553
İtalya
5.618.164
6.752.991
7.480.711
7.815.353
5.892.690
Irak
2.750.080
2.589.352
2.844.767
3.916.191
5.126.116
557.896
906.700
941.983
2.859.515
3.937.012
ABD
4.910.817
5.061.330
4.177.593
4.307.034
3.234.111
Rusya
2.377.050
3.237.611
4.726.853
6.481.480
3.202.373
BAE
1.675.187
1.985.696
3.240.940
7.975.398
2.898.579
İspanya
3.011.041
3.721.542
4.580.228
4.043.907
2.824.164
687.299
709.353
902.703
1.426.134
2.618.572
Romanya
1.785.409
2.350.474
3.644.162
3.987.344
2.215.162
Hollanda
2.469.582
2.539.246
3.018.878
3.143.655
2.124.027
912.940
1.066.902
1.441.190
2.029.706
2.024.758
Toplam İhracat
İsviçre
Mısır
İran
IRAK
Irak Petrol ve Doğalgaz
 Irak, kanıtlanmış 115 milyar varil ile dünyanın 4. en büyük petrol 




rezervine sahip ülkesidir. Petrol, Irak’ın milli gelirinin ve ihracatının tamamına yakınını oluşturmaktadır. Ülkenin sadece 1/10’unun petrol ve gaz kuyularının araştırılabildiği ve kanıtlanmamış petrol rezervinin 215 milyar varil civarında olduğu tahmin edilmektedir. 3,2 trilyon metre küp kanıtlanmış doğalgaz rezervi bulunmakla beraber, henüz yeterli düzeyde işletilememektedir. Ülkenin gıda, elektrik ve işlenmiş petrol ürünleri ihtiyacının hemen hemen tamamı yurtdışından sağlanmakta ve büyük bir bölümü Türkiye tarafından karşılanmaktadır.
Irak’ın Türkiye, Suriye ve Suudi Arabistan’a bağlanan 4.350 mil uzunluğunda geniş bir petrol ve gaz boru hattı şebekesi vardır.
IRAK’IN PETROL ÜRETİMİ VE GELİRLERİ
Petrol Üretimi Petrol İhracatı Yılı Petrol Gelirleri
2003 Öncesi
2009
2,5 Milyon Varil /
Gün
2,27 Milyon Varil /Gün 2,2 Milyon Varil /Gün
1,83 Milyon Varil Gün
2007
2008
41 Milyar $
61,9 Milyar $
17
Irak Ekonomisi
Ekonomik Büyüme
 Milli Gelir, artan petrol gelirlerinin etkisiyle 100 milyar dolar
civarındadır
 Yüksek büyüme hızı
 Irak bütçesinde yatırımlara ayrılan payın etkin kullanılamaması
 Petrol dışı alanlarda büyüme hedefi ortaya konması mümkün
olamamaktadır.
Irak Ekonomisi
İşsizlik  İşsizlik, Irak’ta 1990’lardan sonra kronik bir hal almıştır. Bu nedenle, yurtdışına
yönelen nüfus hareketlerinin özellikle savaş ve karışıklık dönemlerinde oldukça
sıklaştığı görülmektedir.
 2003 yılından sonra işsizlik daha da büyük bir sorun olmuştur.
 İşsizlik oranı Irak İstatistik Kuruluşu tarafından % 17,6 seviyelerindedir
 Bu oranın gerçekte % 40 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
 Çalışanların çoğu ise kamu şirketlerinde istihdam edilmekte
 Bunlardan yaklaşık % 40’ı haftada 35 saatin altında herhangi bir sosyal güvencesi
olmadan çalışmaktadır.
MÜTEAHHİTLİK
 Irak, coğrafi ve lojistik avantajları nedeniyle Türk müteahhitlik firmaları için
büyük bir potansiyel vaat etmekte, bu çerçevede, özellikle inşaat alanında
bölgede faaliyet gösteren firmalarımızın sayısı artmaktadır.
 Türk müteahhitlik firmaları Irak’ta bugüne kadar toplam 7 Milyar
değerinde
500’yi aşkın proje üstlenmişlerdir.
 Firmalarımız,
yeniden yapılanma sürecindeki Irak’ta çeşitli konut
projelerinden askeri tesislere, yol, köprü, baraj gibi altyapı projelerinden
okul, hastane gibi sosyal tesislere pek çok alanda faaliyet
göstermektedirler.
 Irak’ta
müteahhitlik hizmetleri kapsamındaki işlerin yaklaşık % 60’ı yerel
makamlardan alınmış olup, uluslararası firmalar ve ABD makamlarından
alınan işler de % 40’lık bir oran teşkil etmektedir.
20
Müteahhitlik Hizmetlerimiz
 Pazar büyüklüğü: 2009 yılında Irak’ta yaklaşık 2.5 milyar dolarlık 

proje üstlenilmiştir.
Belli başlı projeler: – Erbil ve Süleymaniye Uluslararası hava alanları, – Sağlık Bakanlığına bağlı 5 adet hastane
– Savunma Bakanlığına bağlı 1 adet hastane
– Başbakanlık Konukevi‐Bağdat
– Dohuk su dağıtım projesi,
– Erbil‐Dohuk karayolu, – Muhtelif toplu konut, okul inşaatları.
Müteahhitlik firmaları:
– Tepe, Yüksel, Makyol, Cengiz, Ohitsan, Age, 77 İnşaat, Kürk İnşaat, Nursoy, Gorkem Insaat, Minal Grup, Acarsan, Dorce Mühendislik ,……
FİRMA ADI
PROJE
DEĞERİ ($)
UNIVERSAL ACARSAN GRUP
Irak'ta 5 Adet Hastane İnşaatı 750.000.000
TEPE İNŞAAT
Süleymaniye Üniv.İnş.
258.946.526
GÜRBAĞ
Avro‐Kent (2007‐2013)
200.000.000
MAK‐YOL CENGİZ
Erbil Uluslar arası Havaalanı İnş.
159.760.000
YÜKSEL İNŞAAT
Amerikan Askeri Kamp İnş.
75.000.000
ÜÇGEN İNŞAAT Süleymaniye‐Dilan Toplu Konut
59.000.000
NURSOY İNŞAAT
Erbil 560 Dai.Konut İnş.
57.680.000
TAŞYAPI İNŞAAT
Erbil 1‐60 Mt.Cadde Böl. Rehab.
52.296.640
TEPE İNŞAAT
Bilkent International School
42.800.000
ÇANKIRI İNŞAAT
Erbil’de 1008 Dai.Toplu Konut
42.000.000
ÇEVİKLER İNŞAAT
1500 Dai.Sosyal Konut
34.545.000
GÖRKEM İNŞAAT Başbakanlık Misafirhanesi
33.000.000
NURSOY İNŞAAT
5 Yıldızlı Otel İnş.
29.500.000
Müteahhitlik Hizmetlerimiz

Türk müteahhitleri ağırlıklı olarak Irak’ın kuzeyinde faaliyet göstermekte, Irak’ın güney bölgelerine de açılmak istemekte ancak güvenlik ve diğer nedenlerden dolayı bunu gerçekleştirememekte,
 Irak’ta enflasyon kaynaklı zararları karşılamak için Irak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca çıkartılmış olan tebliğ çerçevesinde % 15 civarında bir bedel artışı uygulanmasının öngörülmekte ancak Irak’ta yaşanan gerçek enflasyon bazı hammaddelerde % 70’lere kadar çıkmakta,
 Irak’ta güvenlik riski devam ettiğinden taahhüt sözleşmelerinde “...her türlü güvenlikle ilgili hususu müteahhit sağlar...” şeklinde hüküm konmakta ve bu yüzden firmalar müteahhitlik alanında Irak’a yönelik “ tüm riskler (all‐risk)” sigortası yaptıramamakta,
Müteahhitlik Hizmetlerimiz
 Teminat mektubu ile ilgili sıkıntılar yaşanmakta, geçici teminat mektubunun temininde dahi ilgili prosedür birkaç ay sürmekte,
 Irak’ın genelinde lojistik temini açısından problemler olmakta,
 Irak’taki projelere ilişkin kabuller zamanında ve tam olarak yapılmamakta, alınan teminatların iadesinde bazı kesintiler yapılmakta ve gecikmeler yaşanmakta,
 Irak’taki bazı ihalelerde Türk mallarına karşı açık olmayan bir nevi ambargo ile karşılaşılmakta,
 Irak’la iş yaparken, Iraklı işadamları ile birlikte çalışma zorunluluğu yasal olarak olmasa da pratikte olmaktadır.
ULAŞTIRMA
Irak'a İhraç Yük Götüren Türk Araçları (adet)
Kapılar
2003
2004 2005
2006
2007
2008
2009
Öncüpınar (Kilis‐Suriye)
0
0
0
0
1.401
504
223
0
0
7
28
42
159
206
435
1.923
1.918
10.431
3.479
3.023
7.118
Gürbulak (Ağrı Doğu Beyazır‐İran)
Cilvegözü (Hatay‐Suriye)
Habur (Şırnak Silopi‐
Irak)
248.715
481.830 563.129
299.218
308.436
257.296
326.882
Toplam
249.150
483.753 565.054
309.677
313.358
260.982
334.443
Irak’a Taşımalarda Güvenlik Sorunu
 Irak taşımalarımızda karşılaşılan en büyük sorunu yeterli güvenliğin
sağlanamaması teşkil etmektedir.
 Musul’dan daha güneye inildikçe (Kerkük, Tikrit, Bağdat, Samara, Basra,
Kerbela) yapılan taşımalarda araçlara yapılan saldırılar ve karşılaşılan
hırsızlık olayları; can ve mal güvenliğini tehdit etmektedir.
 Uluslararası Nakliyeciler Derneği’nden alınan verilere göre bugüne kadar
200’den fazla TIR aracı tamamen kullanılamaz hale gelirken 500’e yakın TIR
aracı da önemli hasarla sonuçlanan bombalama olayına maruz kalmıştır.
Yaklaşık 150 sürücü hayatını kaybetmiştir.
27
Türkiye‐Irak Taşımacılık Maliyetleri
Güzergah
Tonaj
Aktarma/Direkt
Nakliye Bedeli (Dolar)
0‐23 ton
Direkt gidecek araç
3.400 $
İstanbul‐Erbil‐Kuzey Irak
0‐23 ton
Direkt gidecek araç
3.300 $
İstanbul‐Musul‐Kuzey Irak
0‐23 ton Zaho’da aktarmalı
4.000 $
İstanbul‐Basra‐Güney Irak
0‐23 ton Zaho’da aktarmalı
5.100 $
İstanbul‐Bağdat‐Güney Irak
0‐23 ton Zaho’da aktarmalı
4.900 $
İstanbul‐Kerkük‐Kuzey Irak
IRAK’IN GÜMRÜK KAPILARI
Irak – İran Sınır Kapıları
Irak-Suriye Sınır Kapıları
Haji Umran
Rabiah
Mundhiriya (Khosravi)
Abu Kamal
Süleymaniye (Basmagh)
Al-Walid
Shalamcha (Shat Al Arab)
Faysh Khabour
Ta'an (Mehran)
Irak-S.Arabistan Sınır Kapısı
Türkiye-Irak Sınır Kapısı
Ar'ar
Habur/ Ibrahim halil
Irak – Kuveyt Sınır Kapıları
Irak – Ürdün Sınır Kapıları
Safvan (Abdali)
Trebil
Umm Kasr
29
GÜMRÜK
Irak’a yönelik taşımalarımızın %98’i Habur sınır kapısından gerçekleşmektedir.
Ulaştırma Alanında Hedefler
 Irak’ın vagon ihtiyaçlarının karşılanması,
 İki ülke demiryolu ağlarının Mersin‐Gaziantep‐Silopi‐Habur
üzerinden bağlanması,
 Basra‐Bağdat‐Gaziantep‐Mersin koridorunda çift yol ve/veya
otoyol alt yapısı oluşturulması,
 İskenderun ‐ Nusaybin ‐ Al Yarubiyah ‐ Musul tren yolu
hattının etkin bir şekilde kullanılması.

Gümrük alt yapıları ve mevzuatlarının “tek pencere” uygulamalarına
imkan verecek şekilde harmonizasyonu,

Habur Gümrük Kapısının Altyapısının Güçlendirilmesi

Yeni Gümrük Kapıları Açılması –OVAKÖY ve ŞİNAVA (7 gün 24
saat şikayeti)

Nusaybin Gümrük Kapısının Irak Taşımalarında da kullanılmak
Üzere Genişletilmesi
Haberleşme
Pahalı olsa da ulusal ve uluslararası
görüşmeler (teknik anlamda) en güvenilir
olarak cep telefonları ile yapılmaktadır.
9,5 milyon cep telefonu abonesi
Zain, AsiaCell, Korek şirketleri
Zain en büyük cep telefonu operatörü
33
Medya
 Çok sayıda radyo, TV ve gazete
 El‐Sabah, Ez‐Zaman, Al‐Meşrik, El Manarah,..
 El Cezire (Katar), El Arabiya (S.Arabistan), El‐Alem (İran), El‐
IRakiyye (ABD), El‐Hurra (ABD)
 BBC radyo (İngiltere), Monte Carlo radyo (Fransa)
 Türkmeneli TV
Iraklıların %70’i uydu kanallarını takip etmektedir. Elektrik
Elektrik üretimi yetersiz
Sık sık elektrik kesintileri
Türkiye’den elektrik ithalatı
Elektrik üretimi için yeni projeler
35
Bankacılık
 Irak’ta bankacılık sistemi, hâlihazırda 7 devlet bankasının kontrolü
altındadır.
 Bunlar arasında en ön plana çıkanlar, Rafidain ve Rasheed Bankalarıdır
(Mevduatların %96’sı). Bunların dışındaki diğer devlet bankaları Emlak Bankası,
Tarım Bankası, Sanayi Bankası, lraq Bank ve Trade Bank of Iraq'tır.
 Ağustos 2009 itibariyle, ülkede, 43 banka bulunmaktadır.




Bunlardan 7’si yukarıda belirtilen devlet bankaları iken,
24 tanesi özel banka,
7 tanesi İslami Banka ve
5 tanesi yabancı ülke bankasıdır.
 T.C. Ziraat Bankası, 2006 yılında Bağdat'ta bir şube açmıştır.

(Dış ticarete konu bankacılık faaliyetlerini gerçekleştirmektedir)
36
 Ziraat Bankası, İş Bankası, Vakıfbank, Halkbank ve Garanti Bankası’nın Erbil’de
Şube açma çalışmaları
Dış Ticaret Politikası, Vergiler
 Irak’taki ithalatçının ithalat lisansı alması
 90 gün içerisinde ihracatın gerçekleştirilmesi
%
5
oranında
Yeniden
(Reconstruction Levy)
Yapılandırma
Fonu
 Diğer tüm dış ticaret işlemleri aynı
37
Şirket Kurulumu ve Maliyetleri

Yeni Bir Şirket (Şube Değil) Açmak İçin Gerekenler
1. Şirketlerin ilk Kurul toplantısında tutanak tutulmalıdır. Bir genel
müdür ve kurul üyeleri seçilerek tutanaklar tüm hissedarlar
tarafından imzalanmalıdır.
2. Her hissedarın iki pasaport fotoğrafı ile bir pasaport fotokopisi
sunması gerekmektedir.
3. Bir avukat tarafından bir kurulum sözleşmesi düzenlenmesi
zorunludur. Bu nedenle, şirket tarafından yerel bir avukat
tutulmalıdır.
4. ilgili Ticaret Odasına bir şirket ismi kaydı yapılmalıdır.
5. Muhasebeciler Sendikası üyesi bir yerel muhasebeci tarafından
hesaplar düzenlenmeli ve imzalanmalıdır.
38
Şirket Kurulumu ve Maliyetleri

Şirket Kurmanın Yaklaşık Maliyeti (Ocak 2007 itibariyle)
– Şirket sicil ücreti: 370 $
– Yasal danışman ücretleri: şirketin büyüklüğüne göre 2,000 ‐ 5,000 $
– Aylık avukat tutma ücreti: 500 $
– Muhasebeci ücreti (düzenleme): 1,000 $
– Düzenleme sonrası aylık muhasebeci ücreti: 200 $
– Ofis: aylık 2,500 – 3,500 $
(Ofis alanı ve yerleşimi aynıdır. Belirlenen ofis alanında yine de büyük bir kısıtlama vardır, bu nedenle ev kiralanıp ofise dönüştürülebilir.)
– Araç & Şoför: aylık 1,000 $ – Korumalar: her biri aylık 400 $
– ( Şirketin büyüklüğüne ve personel sayısına bağlı olarak vardiyalı olarak dört adet koruma tutulması önerilmektedir (ikili şekilde görev alacak şekilde).
– Jeneratör fiyatı: 7,000 $ ; Benzin ve bakım: aylık 300 $
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracatı
(milyon $)
2005
ABD
2006
2007
2008
2009
9.647
12.230
11.894
23.072
9.719
2
4.482
5.443
9.505
5.798
675
906
3.080
4.228
3.812
2.045
2.782
4.015
5.779
3.532
Çin
416
653
766
1.382
3.298
Tayvan
732
876
2.050
2.171
1.968
Hollanda
292
527
1.062
1.318
1.452
Japonya
438
911
1.020
1.516
1.404
Fransa
515.
902
1.386
2.155
1.163
Kanada
996
1.472
1.418
2.134
1.125
İspanya
1.231
1.628
1.669
1.814
1.113
Türkiye
459
376
645
1.321
952
1.370
1.648
1.855
4.358
3.435
18.818
29.396
36.302
60.752
38.774
Hindistan
Güney Kore
İtalya
Diğer Ülkeler
TOPLAM
40
(bin
$)
GTİP
ÜRÜN
2709
Ham Petrol (Petrol Yağları ve
Bitümenli Minerallerden Üretilen
Yağlar)
7108
Altın (Ham, Yarı Islenmıs, Pudra
Halınde)
2710
Petrol ve Bitümenli Minerallerden
Üretilen-Ham Hariç-Yağlar
9999
Başka Yerde Tanımlanmayan Ürünler
0804
Hurma, İncir, Avokado Ve Guava
Armudu, Mango, Mangost
(Taze/Kurutulmus)
2902
Sıklık Hıdrokarbonlar
3817
Karısım Halinde Alkalıbenzenler,
Alkalınaftalenler
8609
Demiryolu Taşımacılığında
Kullanılan Konteynerler
Diğerleri
TOPLAM
2005
2006
18.144.852
2007
2008
2009
28.500.544
35.452.884
59.290.204
37.563.876
18.059
3.375
333
702.341
155.228
311.425
180.687
692.336
179.804
379.527
397.256
528.086
362.642
126.290
26.423
55.640
49.111
64.682
110.191
131
277
220
997
23.229
14.691
13.204
7.418
3.268
9.992
524
393
158
1.556
5.334
97.174
99.605
79.727
337.586
57.805
18.818.026
29.396.010
36.301.508
60.752.048
38.773.528
41
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalatı
(milyon $)
2005
2006
2007
2008
2009
Türkiye
2.750
2.589
2.845
3.916
5.126
BAE
2.161
2.339
2.995
3.003
4.201
408
491
725
1.271
1.838
1.372
1.494
1.575
2.123
1.775
Ürdün
733
633
725
1.283
1.273
Almanya
340
464
439
444
815
68
109
210
368
785
İtalya
362
163
131
307
690
Fransa
260
168
273
255
573
3.758
5.127
3.556
7.255
4.172
12.344
13.790
13.670
20.605
21.780
Çin
ABD
Güney Kore
Diğer Ülkeler
TOPLAM
42
İthalatında Başlıca Ürünler
(bin $)
GTİP
8517
ÜRÜN
Telli Telefon-Telgraf İçin Elektrikli
Cihazlar
2005
2006
2007
2008
2009
159.356
175.122
593.676
1.202.981
1.066.520
276.106
353.090
270.998
754.823
904.738
210.420
426.022
617.062
972.932
697.746
238.972
380.078
260.409
270.376
514.328
96.299
158.562
285.274
102.607
442.113
84.758
131.065
146.453
161.074
436.827
231.293
197.567
341.716
312.625
426.616
31.094
34.373
143.931
278.186
Binek Otomobilleri, Steyşin Vagonlar,
Yarış Arabaları
8703
Buğday ve Mahlut
1001
8704
Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar
Balon, hava gemisi, planor vb. Diğer hava
taşıtlarının aksam ve parçaları
8803
Turbojetler, Turbo-Propeller, Diğer Gaz
Türbinleri
8411
Tütün ve Tütün Benzerlerinden Purolar,
Sigarillolar, Sigaralar
2402
Kümes Hayvanlarının Etleri ve Yenilen
Sakatatı
0207
43
412.055
İthalatında Başlıca Ürünler -2
(bin $)
ÜRÜN
GTİP
2005
2006
2007
2008
2009
1006
Pirinç
260.516
408.413
303.540
444.617
396.772
2523
Çimento
340.702
310.387
301.613
285.586
373.920
7214
Demir/Çelik Çubuklar (Sıcak
Haddeli, Dövülmüş, Burulmuş,
Çekilmiş)
130.684
117.221
222.907
480.230
369.223
80.101
100.730
60.613
118.594
341.401
173.481
179.842
248.462
237.175
325.936
27.796
20.605
55.252
41.054
324.693
192.233
75.652
76.107
124.447
317.510
9.809.861
10.721.644
9.741.646
14.818.063
14.429.818
12.343.672
13.790.373
13.669.659
20.605.370
21.780.216
8431
9999
8408
8705
Ağır İş Makine Ve Cihazlarının
Aksamı, Parcaları
Başka Yerde Tanımlanmayan
Ürünler
Dizel, Yarı Dizel Motorlar (Hava
Basıncı ile Ateşlenen, Pistonlu)
Özel Amaçlı Motorlu Taşıtları
Diğerleri
TOPLAM
44
TÜRKİYE – IRAK İKİLİ TİCARİ İLİŞKİLERİ
45
Karşılıklı Ziyaretler
46
Karşılıklı Ziyaretler
: ''2013 yılına kadar aramızdaki ticaret hacmini, 20 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz''
TÜRKİYE‐IRAK ARASINDAKI ANLAŞMA VE PROTOKOLLER
Anlaşma/Toplantı Adı
İmza Tarihi
Ticaret Anlaşması
03.08.1965
Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması
07.02.1976
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması
18.10.1980
Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı
26.08.2005
Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı
15.02.2006
Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı
15.06.2006
16. Dönem Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı Protokolü
16.11.2006
Kapsamlı Ekonomik İşbirliği Anlaşması
23.03.2009
Türkiye‐Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 1. Bakanlar Toplantısı
17.09.2009
Türkiye‐Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 2. Bakanlar Toplantısı
15.10.2009
Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması
 “Kapsamlı
Ekonomik Ortaklık Anlaşması”, Irak’ın bugüne
kadar bir ülke ile imzaladığı en geniş ekonomik işbirliği
anlaşması olma özelliğini taşımaktadır.
Anlaşma
çerçevesinde ayrıca, iki ülke arasında ticari ve
ekonomik konuların koordinasyon ve eşgüdümünü
sağlamak üzere bir İşbirliği Konseyi kurulmuştur.
Türkiye
ile Irak arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin
çerçevesini belirlemeye matuf bu anlaşmanın, iki ülke
arasında gelecekte imzalanacak bir “Serbest Ticaret
Anlaşması”nın
da
altyapısını
oluşturması
hedeflenmektedir.
49
YÜKSEK DÜZEYLİ STRATEJİK İŞBİRLİĞİ KONSEYİ
 11 Temmuz 2008’de Sayın Başbakanımızın Bağdat’ı Ziyaretinde
iki ülke arasında Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi oluşturulmuştur.
 Konseye Türkiye ve Irak Başbakanları başkanlık edecektir.
 Konsey Üyeleri: Enerji, ticaret, yatırımlar, güvenlik ve su
kaynaklarından sorumlu Bakanlar ve Bürokratlar
 Başbakanlar yılda bir, Bakanlar ise en az iki defa bir araya
geleceklerdir.
 Konseyin ilk Toplantısı 17-18 Eylül’de İstanbul’da 2. si 15 Ekim’de
Bağdat’ta yapılmıştır.
50
KONSEY’İN EKONOMİK HEDEFLERİ
Ekonomik entegrasyon anlaşmalarının
sonuçlandırılması,
Serbest Ticaret Anlaşması imzalanması,
Ortak yatırım ve ticaret bölgeleri
oluşturulması,
İki ülke kara ve demiryolu entegrasyonunun
sağlanması,
Yeni sınır kapıları açılması, gümrük
mevzuatlarının uyumlaştırılması,
51
TÜRKİYE-IRAK DIŞ TİCARETİ
(milyon $)
YIL
İHRACAT
İTHALAT
HACİM
DENGE
2003
829
113
942
716
2004
1.821
468
2.288
1.353
2005
2.750
459
3.209
2.291
2006
2.589
376
2.965
2.213
2007
2.845
645
3.490
2.200
2008
3.917
1.321
5.238
2.596
2009
5.126
952
6.078
4.174
2009 (İlk 8 ay)
3.387
576
3.963
2.811
2010 (İlk 8 ay)
3.747
833
4.580
2.914
52
Türkiye’nin Irak’a İhracatında Başlıca Ürünler
(bin $)
GTİP ÜRÜNLER
2007
2008
2009
7214
Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli,
döğülmüş, burulmuş, çekilmiş)
200.628
273.336
360.639
2523
Çimento
143.925
192.323
290.114
1101
Buğday unu/mahlut unu
158.060
230.628
279.914
7308
Demir/çelikten inşaat ve aksamı
86.411
109.128
174.731
8544
İzole edıilmiş tel, kablo; diğer izole
edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k
131.919
165.794
171.097
1516
Hayvansal ve bitkisel yağlar vb.
Fraksiyonları
52.530
220.619
134.445
7306
Demir/çelikten diğer tüpler, borular, içi
boş profiller
40.272
63.927
124.343
7216
Demir/alaşımsız çelikten profil
36.506
57.125
102.725
0407
Kus ve kümes hayvanlarının kabuklu
yumurtaları
55.596
95.547
96.429
53
Irak’a İhracatımızın Yapısı
Türk firmalarının Irak'a olan ihracatlarında temel olarak
aşağıdaki noktalar göze çarpmaktadır.
İhraç edilen mallardan bir çoğu Irak'ta müteahhitlik projesi üstlenen
firmalarımızın malzeme, makine ve inşaat ürünleri ihtiyacına
yöneliktir.
İhracatın diğer bir bölümü, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından karne
sistemi çerçevesinde ihale ile alınan ve halka dağıtılmakta olan un,
buğday, ayçiçeği yağı, süt gibi gıda ürünlerin tedarikini
amaçlamaktadır.
Firmalarımız tarafından ihraç edilen malların bir bölümü de 2003
yılından önce imzalanmakla beraber uygulanmaya savaş sonrası
dönemde de devam edilen BTA sistemi çerçevesindeki Irak kamu
şirketlerine yapılan sevkiyatlardan oluşmaktadır.
54
Irak’a İhracatımızın Yapısı
Irak’taki ABD askeri unsurlarının günlük ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik
sevkiyatlar da 2003 yılı Nisan ayı ortasından bu yana devam etmektedir. Bu
ihtiyaçlar içerisinde uçak yakıtı gibi ürünler de bulunmaktadır.
İhracatımız içerisinde bir diğer önemli ürün grubu ise, özellikle Kuzey
Irak'taki temsilcileri aracılığıyla Türk firmaları tarafından gönderilen temel
gıda ve temizlik maddeleri ile elektrik ve elektronik ürünlerinden
oluşmaktadır.
İhracat rakamlarında gözükmeyen, ancak ülkede sıklıkla görülen bir diğer
önemli kalem de bavul ticareti olarak adlandırılan ve özellikle İstanbul,
Bursa, Gaziantep gibi illerimizden yolcu beraberinde Irak'a getirilen tekstil ve
konfeksiyon ağırlıklı ürünlerdir.
İhracatımızın bir kısmı da KARTET Karadeniz Elektrik Şirketi tarafından
2003 yılından itibaren Irak'tan elektrik üretmek kaydıyla fuel oil ithal edilmesi
karşılığında ülkeye satılan elektrikten oluşmaktadır.
55
BAŞLICA SANAYİ ÜRÜNLERİ
• İnşaat Malzemeleri
• Beyaz Eşya • Boru ve Bağlantı Parçaları
• Demir Çelik
• Elektrikli Makineler ve Kablolar
• Ev Tekstili
• Gıda İşleme Makineleri
• Halı
• Hazır Giyim
• Alüminyum İnşaat Malzemeleri
• Müteahhitlik Hizmetleri • Otomotiv Ana ve Yan Sanayi
• Sofra ve Mutfak Eşyaları
BAŞLICA TARIM ve GIDA ÜRÜNLERİ
• Bisküvi
• Bitkisel Yağlar
• Bulgur
• Domates Salçası
• Kanatlı Etleri
• Şekerli ve Çikolatalı Mamuller
• Un
• Yaş Meyve Sebze
• Yumurta
IRAK’A İHRACAT YAPAN FİRMALAR
TÜRKİYE'NİN IRAK’A İHRACATINDA İLK 10 FİRMA (2008)
ALTUNKAYA İNŞ.NAK. GIDA TİC A.Ş
MURAT İNTERNATİONAL DIŞ TİC A.Ş.
KARTET KARADENİZ TOPTAN ELEKTRİK TİC.A.Ş.
BEŞLER MAKARNA UN İRMİK GIDA SAN.VE TİC.A.Ş.
YÜKSEL DIŞ TİCARET İNŞAAT SANAYİ LİMİTED ŞİRKETİ
UNAT YAĞ GIDA SANAYİVE TİC.LTD.ŞTİ.
SIEMENS SANAYİ VE TİCARET A.Ş
BEŞLER GIDA VE KİMYAANONİM ŞİRKETİ
ARÇELİK ANONİM ŞİRKETİ
ÖZGÜNEYLER İÇ VE DIŞTİC. A.Ş.
İLK 10 FİRMA TOPLAM İHRACATI: 682.330.380
GENEL TOPLAM:
3.912.190.720
İLK 10 FİRMANIN IRAK’A GENEL İHRACATIMIZDAKİ PAYI: %17,4
Ürünler
(bin $)
GTİP
ÜRÜNLER
2709
Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli
minerallerden elde edilen yağlar)
2710
Petrol yağları ve bitüm enli minerallerden
elde edilen yağlar
7108
Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
0713
Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye
ayrılmış)
3817
4101
2007
2008
2009
526.409
1.187.867
831.704
68.936
107.981
97.155
0
333
5.084
1.914
4.271
3.700
Karışım halinde alkalibenzenler,
alkalinaftalenler
0
0
3.679
Sığır ve at cinsi hayvanların derileri-ham
0
576
2.680
59
IRAK’TAN İTHALAT YAPAN FİRMALAR
TÜRKİYE'NİN IRAK’TAN İTHALATINDA İLK 10 FİRMA (2008)
TÜPRAŞ TÜRKİYE PETROL RAFİNERİLERİ
KARKEY KARADENİZ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş
İDİL ENERJİ SANAYİ VE TİC.A.Ş.
BAŞHAN TARIMSAL ÜRÜNPAZ.SAN.DIŞ.TİC.A.Ş.
İPEK YEM VE GIDA SAN.TİC.A.Ş.
TOROS TARIM SAN. VE TİC. A.Ş.
BANDIRMA GÜBRE FABRİKALARI A.Ş.
YILDIZCAN İÇ VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ.
AKBEŞ TEKSTİL TARIM ÜRÜN.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.
HELVANT BULGUR SAN.TİC. LTD. ŞTİ.
İLK 10 FİRMA TOPLAM İTHALATI:
1.307.420.846
GENEL TOPLAM:
1.320.922.795
İLK 10 FİRMANIN IRAK’A GENEL İTHALATIMIZDAKİ PAYI:
% 98
60
IRAK - DEĞERLENDİRME
GÜÇLÜ YÖNLER (+)
• Coğrafi ve kültürel yakınlık,
ZAYIF YÖNLER (‐)
* Habur sınır kapısının yetersizliği
* Nakliye maliyeti ve süresinin • Olumlu Türk ve Türk malı imajı, fazla olması
• Müteahhitlerimizin gösterdikleri performans,
* Para transferinde yaşanan sıkıntılar,
* İhracatçılarımızın ve • Başbakan ve Bakan seviyesinde müteahhitlerimizin alacak sorunları
yapılan karşılıklı ziyaretler
* Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri kaynaklarının olmaması
* İhale ve alımlarda yolsuzluk
IRAK - DEĞERLENDİRME
FIRSATLAR (+)
TEHDİTLER (‐)
• Her türlü ihtiyaç maddesinin ithalatla karşılanması
* Can güvenliğinin olmayışı
• Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması
* İstikrarsızlık ve belirsizlik
• Alt yapı, hastane, okul ve konut ihtiyacı,
• Gelişen siyasi ilişkiler.
• Petrol gelirlerinin artarak devamı
• Düşük gümrük vergileri (%5)
* Bankacılık ve finans sektörünün zayıf olması
İŞADAMLARIMIZIN IRAK PAZARINDA DİKKAT ETMESİ GEREKENLER
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
‐Zaman
‐ Karşılıklı saygı ve güven
‐ Arapça bilgi, kartvizit
‐ Davete icabet
Pasaport ve Vize İşlemleri
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Yerel Saat (Türkiye saatinden 1 saat ileri)
Para Kullanımı (Yeni IRak Dinarı)
Telefon Kodu (+964)
Yerel Ölçü Birimi (metrik sistem)
İklim
Güvenlik
Kuzey Irak












Irak Kürt Bölgesel Yönetimi kontrolünde,
Irak’ın Türkiye’ye açılan kapısı,
Toplam petrol gelirlerinin % 17’si,
Irak’ın en güvenli bölgesi
Geniş yatırım imkanları
Ulaşım kolaylığı
Yüzölçümü: 40.000 km2
Nüfus: yaklaşık 4 milyon Yönetim: Irak anayasasınca tanınan IKBY Parlamentosu, Bakanlar Kurulu
IKBY’ye bağlı vilayetler: Erbil (Başkent), Dohuk, Süleymaniye
Etnik yapı: %90 Sünni Kürt, %6 Türkmen, %4 diğer
Sanayi: petrol,ticaret,nakliye hizmetleri, tarım
Kuzey Irak – Dış Ticaret
Genel Ticaret
 Gümrük vergileri: % 5 (Yeniden Yapılandırma Fonu)+ Araç başına alınan $40 dolarlık ücret,
 Teknik engeller: Alt yapı eksikliği, gümrükte yaşanan keyfi uygulamalar

Türkiye ile Ticaret
Pazar payı: Tüketici ürünlerinde yaklaşık % 50
 Ürünler: Tekstil, mobilya, gıda, elektrik, elektronik, yapı ve inşa malzemeleri
 Ürün algısı: Olumlu Türk malı imajı,
 Rakipler: İran , Suriye ve Uzakdoğu ülkeleri
Kuzey Irak‐Müteahhitlik
 Pazar büyüklüğü: 2009 yılında Irak’ta üstlenilen toplam 2 milyar dolarlık projenin yaklaşık %70’i Kuzey Irak’ta,
 Belli başlı projeler: – Erbil ve Süleymaniye Uluslar arası hava alanları, – Dohuk su dağıtım projesi,
– Erbil‐Dohuk karayolu, – Muhtelif toplu konut, okul ve hastane inşaatları.
 Müteahhitlik firmaları:
– Tepe, Yüksel, Makyol, Cengiz, Ohitsan, Age, 77 İnşaat, Kürk İnşaat, Nursoy
Kuzey Irak – Yatırım
‐ Yerel Ticaret ve Sanayi Bakanlığına bağlı 1150 firmanın % 65’i Türk,
‐ 2006 yılından bu yana yürürlükte olan Yatırım Teşvik Kanunu ile yatırımlar teşvik ediliyor;
‐ 10 yıl gelir vergisi muafiyeti,
‐ Arsa tahsisi,
‐ Üretimde kullanılan makine, ekipman ve hammaddeye gümrük vergisi muafiyeti,
‐ Sermaye ve kar transferi serbest,
‐ Yerli işçi çalıştırma şartı yok.
‐ Yatırım sigortalama sistemi yok,
‐ Kredi temin eden resmi veya özel kurum yok,
‐ Bankacılık sistemi gelişmemis,
‐ Yabancılara arsa satışı yasak,
‐ Anlaşmazlıklar için uluslar arası tahkim mekanizması yok,
‐ İş gücü ucuz olmasına rağmen kalifiye değil.
‐Kuzey Irak’ta halen büyük ölçekli bir üretim tesisi bulunmamaktadır.
Kuzey Irak Değerlendirme
GÜÇLÜ YÖNLER (+)
•
Coğrafi ve kültürel yakınlık,
•
Olumlu Türk malı imajı,
•
Müteahhitlerimizin bugüne değin gösterdikleri performans,
ZAYIF YÖNLER (‐)
•
Habur sınır kapısı mevcut ticaret hacmini kaldırmaktan uzak,
•
Para transferinde yaşanan sıkıntılar,
•
Müteahhitlerin özellikle Süleymaniye’de yaşadığı alacak tahsili sorunu.
•
Henüz büyük ölçekli firmaların (müteahhitlik ve yatırım) bölgeye gelmemiş olması,
•
Özellikle İç Anadolu ve Batı’da yer alan firmaların bölge hakkında bilgi eksikliği,
•
Türkçe’nin 3. yaygın dil olması,
•
Erbil’de Başkonsolosluk açılmış olması,
•
Bölgesel yönetimin Türk işadamlarına yaklaşımı,
•
Ticaret ve Sanayi Bakanının Türk olması,
•
Halkın büyük kısmının Türkiye ve Türklere karşı olumlu bakışı,
•
•
Erbil’de düzenlenen milli katılımda bulunduğumuz fuarların genel olarak verimli geçmesi,
Enerji sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının bölgede etkin rol oynamaması.
•
Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri kaynakları bulunmaması.
•
Bölgenin işadamlarımız için son derece güvenli olması
Kuzey Irak Değerlendirme
TEHDİTLER (‐)
FIRSATLAR (+)
•
•
•
Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması
Kuzey Irak’ta kurulması olası sanayi bölgesi,
Hidrokarbon yasasının çıkması ile petrol gelirlerinin 5 kat artma ihtimali,
•
Bölgesel hükümet ile merkezi hükümet arasındaki siyasi gerilim,
•
ABD kuvvetlerinin 2011 sonunda Irak’tan çekilmesi,
•
Özellikle Süleymaniye vilayetinde artan İran etkisi,
•
Süleymaniye’de kurulması olası sanayi bölgesi,
•
Batılı firmaların bölgeye artan ilgisi,
•
Gümrük vergilerinin tekrar yürürlüğe konulması,
•
Alt yapı , hastane, okul ve konut ihtiyacı,
•
Hidrokarbon yasası üzerinde anlaşmaya varılamaması ihtimali,
•
Gelişen siyasi ilişkiler.
•
Kerkük sorunu.
•
Kuzey Irak’ta PKK terör örgütü üyelerinin varlığı.
Kuzey Irak Eylem Planı
1‐ II. ve III. gümrük kapılarının faaliyete geçirilmesi,
2‐ Para transferi ve ticari işlemleri yapacak bir Türk banka şubesinin Erbil’de açılması,
3‐ THY’nin Erbil’den İstanbul, Ankara ve güneydeki bir ile seferler başlatması (THY başlayacak)
3‐ Türk veya uluslar arası yatırım sigorta firmalarının bölgede faaliyete geçmesi,
4‐ Bölgede faaliyet gösteren Türk firmalarının ofis‐mağaza yardımı başvurularının sonuçlandırılması.
5‐ IKBY nezdinde girişimde bulunarak özellikle üretime yönelik yatırımlara kredi temin edilmesi,
6‐ Özellikle Batı’da ve İç Anadolu’da yer alan firmalara Kuzey Irak’taki mevcut yatırım ve iş ortamı hakkında sağlıklı bilgi verilmesi,
BASRA ‐ Temel Özellikler
 Irak petrolünün % 65’i
 Irak’ın dünyaya açılan limanları
 En önemli petrol tesisleri
 Güvenlik probleminin azlığı
 Yatırım potansiyeli
 Yüzölçümü: 19.000 km²
 Nüfus:3,5 milyon
 Sanayi: petrol, petrokimya, limancılık, balıkçılık, tarım
 Etki alanındaki şehirler: Meysan, Kerbela, Necef, Tikar
 Etnik yapı: %80 Şii, %15 Sünni
BASRA - Değerlendirme
GÜÇLÜ YÖNLER (+)
•
Devletin uyguladığı bölgesel açılım
stratejisi
•
İşadamlarımızın K. Irak tecrübesi
•
Sektörel rekabet gücümüz
•
En üst düzey ikili ekonomik ve ticari
ilişkiler
•
Şehirdeki batılı tek Başkonsolosluk
oluşumuz
•
Türkiye’den doğrudan uçak seferlerinin
başlaması
•
İşadamlarımızın Batılıların aksine
bölgede rahatça hareket edebilmesi
•
Vergilerin düşük olması
ZAYIF YÖNLER (‐)
•
İşadamlarımızın Basra’yı Irak’ın diğer yerleri gibi güvensiz zannetmesi
•
Türk tırlarının Bağdat’ın güvensizliği nedeniyle doğrudan Basra’ya gelememesi
•
Ticaretin K. Irak üzerinden yapılması
•
Düzgün çalışmayan firmalarımızın bölgeye gelme ihtimalleri
•
Uzakdoğu ürünlerinin fiyat rekabeti avantajı
BASRA - Değerlendirme
FIRSATLAR (+)
•
A’dan Z’ye tüm mal, hizmet ve yatırımlara ihtiyaç duyulması
TEHDİTLER (‐)
•
Siyasi istikrarsızlık ve belirsizlik
•
Yatırım ve iş kurma koşullarının özellikle Kuzey’e göre elverişsizliği
•
Bankacılık ve sigorta sektörünün çok zayıf olması
•
İkamet ve giriş çıkış işlemlerinde yaşanan sıkıntılar
•
Yatırım mevzuatının nisbeten iyileştirilmesi
•
Güvenlik ortamının iyileşmesi
•
Bölgedeki Türkiye imajının getirdiği avantaj
•
Petrol üreten bölgelerin genel bütçeden daha adil pay alacak olması
•
Bölgenin siyasi açıdan Irak’ın merkezi olması
•
Yetkililer ve toplumdaki beklentilerin yüksek olması (Yeni bir Dubai olma özlemi)
•
Bölgenin tüm altyapısının yeniden yapılacak olması
•
Firmalar hakkında veritabanının olmaması
•
Halkın alım gücünün yüksek olması
•
Altyapının çok geri durumda olması
•
Diğer bölgelerin aksine homojen etnik ve siyasi yapısı
BASRA - Eylem Planı











Firmaların bölgeye yönlendirilmesi
Sektör ve madde raporlarının hazırlanması
Alım ve ticaret heyetleri düzenlenmesi
Fuarların Basra civarındaki şehirlere yaygınlaştırılması
İthalatçı firma bilgilerine ilişkin güncel veri tabanı oluşturulması
Fuar ve heyetlerde Irak’ın hedef ülke olarak tanınmasına devam edilmesi
Ortak serbest bölge kurma çalışmalarının sürdürülmesi
Ülke imajını lekeleyebilecek firmalar hakkında bilgi temin edilmesi
Firmaların bölgede ofis açmaya yönlendirilmesi
Firmalara bölgeyi tanıtıcı seminerler düzenlenmesi
Nakliye sorununun çözülmesi
PROJE VE HEDEFLER
ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE EKONOMİK
İLİŞKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ YÖNÜNDEKİ
PROJE VE HEDEFLER
75
PROJE VE HEDEFLER
Mal
ve hizmetlerin serbest dolaşımını öngören iki ayrı
anlaşmanın imzalanması,
Türk‐Eximbank’ın Irak’a uygun koşullu ülke kredisi açması,
Türk‐Irak sınırın sıfır noktasında “Özel Nitelikli Serbest Bölge”
kurulması,
Türkiye‐Irak Doğal Gaz Boru hattının yapımı,
Irak petrol sahalarının Türk‐Irak ortaklığı ile geliştirilmesi,
Kerkük‐Yumurtalık Boru Hattının tam kapasite kullanılır
getirilmesi,
hale
PROJE VE HEDEFLER
 Irak’ın
Elektrik Altyapısının Güçlendirilmesi İçin Türk firmalarının Irak’ta
Faaliyetlerinin Arttırılması
 İki ülke elektrik sistemlerinin yüksek kapasiteli bir hatla bağlanması,
 Bağdat’ta bir Türk Ticaret Merkezi kurulması,
 Bağdat
Uluslararası Fuar Merkezinin Yenilenmesi ve Irak’ta sektörel Türk
Ürünleri Fuarının Düzenlenmesi,
 Kasap Petrol Sahasının Geliştirilmesi ve Üretilecek Ağır Petrolün
Kullanılacağı
Elektrik Santralı Yapımı Projelerinin hayata geçirilmesi,
 Irak’ın “geniş bant internet” altyapısının ulusal ve uluslararası bağlantılarını
kapsayacak şekilde kurulup işletilmesi
SON SÖZLER
Irak'a yönelik ticaretimizin bölgesel yoğunluğundaki farklılığın giderilmesi de büyük önem taşımaktadır. Bu çerçevede;
 Irak’ta iş yapmaya istekli firmalarımızın Irak Ülke Masasının fikir ve değerlendirmelerini mutlaka almalıdır.
 Orta (Bağdat'ta) ve Güney Irak'taki iş fırsatları ve ticaret potansiyeli de değerlendirilmelidir.
 Başta belli başlı markalarımız olmak üzere çoğu Türk firması Irak'a yönelik temsilciliklerini sadece Kuzey Irak’ta yerleşik firmalara vermektedirler. Bu temsilciler ise bu malları öncelikli olarak bölgelerinde pazarlamakta ve Irak'ın diğer eyaletlerine yeterince ulaştıramamaktadır. Bu kapsamda, Irak için verilen acente veya temsilciliklerde birden çok temsilci ve acente tayin edilmeli ve tüm pazara yaygın bir strateji uygulanmalıdır.  Irak'a yönelik ticaretin Habur Kapısının yanı sıra Basra'ya yönelik gemi seferleri ile de yapılabileceği, Orta Irak'a açılan Rabia sınır kapısının daha etkin ve yoğun bir şekilde kullanılabileceğine Türk işadamları dikkate almalıdır.  Firmalarımız Irak Ticaret Bakanlığı nezdinde kayıt olmalıdır.
 Firmalarımız, Iraklı unsurlar vasıtasıyla Bağdat’ta kendilerine ofisler kurmalı, ihaleleri bu ofisler vasıtasıyla sürekli takip etmelidir.
IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM
T.C. Bağdat Büyükelçiliği (Büyükelçi Sn. Murat ÖZÇELİK)
Adres: 2/8 Veziriye P.B. 14001 Bağdat/IRAK
Tel: (00 964 1) 422 00 21–22 (00 964 1) 422 27 68
0 312 292 26 99 (Ankara üzerinden)
Faks: (00 964 1) 422 83 53 0 312 292 27 99 (Ankara üzerinden) E‐posta: [email protected]
T.C. Bağdat Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (Ticaret Müşaviri Sn. Metin KİRKİN))
Office of the Commercial Counsellor, Turkish Embassy, Baghdad
Adres : Al Weziriya Mahalla:301 , Zukak:5, No:15 Bağdat/IRAK
Tel : +964 790 316 75 81
E‐posta: [email protected]
IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM‐2
T.C. Basra Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Sait Faik GÜLŞEN))
Tel: +964 781 247 44 27
E‐posta: [email protected]
Tel: 0312 292 26 31(Ankara üzerinden )
Faks: 0312 292 27 81
T.C. Erbil Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Deniz KUTLU))
Tel: +964 771 077 59 31
E‐posta: [email protected]
T.C. Musul Başkonsolosluğu
Adres: Al‐Tayaran Mahallesi, Dar El‐Dhubbat Caddesi, No: 5/2, Musul /IRAK Tel: +964 60‐ 780588, 780589, 780590
Tel: 0312 ‐ 292 26 98 (Ankara üzerinden )
Faks: +964 60 ‐ 780591
E‐posta: [email protected]
* Ankara
IRAK ÜLKE MASASI
[email protected]
Tel: 0‐312‐417 2223
Irak Petrol Sektörü
Irak Petrol Sektörü
2009 (ilk 8 ay)
2010 (ilk 8 ay)
18 Milyon $
25 Milyon$
22.3 milyon $
12.8 milyon$
53
57
Mermer, %71
Mermer, %71
zığ’ın İhracatı
zığ’ın İthalatı
ma Sayısı
aç Ettiği Başlıca
ünler
ÇİN HALK CUMHUR. IRAK, A.B.D., SURİYE,
BİR.ARAP EMİRLİK, LİBYA
acat Yaptığı Başlıca FRANSA, SUUDİ ARABİSTAN
İhracat 2009-2010 (ilk 8 ay)
DOLAR
ELAZIĞ
DOLAR
17.958.453
25.028.605
11
MERMER VE TRAVERTEN
(HAM/KABACA YONTULMUŞ)
6.395.067
9.841.064
91
MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ
(İŞLENMİŞ/YONTULMAMIŞ)
3.271.749
4.448.885
21
MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ
(YONTULMUŞ/KESİLMİŞ)
3.199.589
3.483.217
ELAZIĞ
detayı
DI
Yıl
2009
2010
6.075.721
8.877.411
2.569.107
5.283.108
1.737.112
1.851.249
E
220.852
1.130.558
AP EMİRLİK.
691.304
1.123.670
507.287
626.919
293.663
585.945
LK CUMHUR.
A
2009 (ilk 8 ay)
2010 (ilk 8 ay)
130.8 Milyon $
133.8 Milyon$
19.5 milyon $
41.1 milyon $
127
127
Kayısı % 75, Kayısı
Çekirdeği % 5, Çimento
%5
Kayısı % 68, Kayısı
Çekirdeği % 5,Çimento
%2
atya’ın İhracatı
atya’ın İthalatı
a Sayısı
ç Ettiği Başlıca
nler
Malatya
DOLAR
DOLAR
130.774.864
133.753.076
88.987.203
99.968.384
0
KAYISI (ZERDALI DAHIL) KURUTULMUS
9
BAŞKA YERDE BELİRTİLMEYEN YEMEYE
ELVERİŞLİ ÇEKİRDEK İÇLERİ VE
DİĞER ÜRÜNLER
6.212.750
6.159.063
9
ÇİMENTO; PORTLAND; DİĞER
7.111.526
2.920.217
0
INCIR (TAZE/KURUTULMUS)
4.529.035
2.612.435
0
KAYISI (ZERDALI DAHIL) (TAZE)
2.961.799
2.084.178
MALATYA
etayı
I
Yıl
2009
2010
20.852.999
24.729.420
14.603.455
19.432.791
13.820.438
12.722.229
8.895.382
6.783.757
7.442.270
6.701.729
3.746.267
6.410.517
4.710.396
5.100.866
ALYA
4.599.931
4.655.810
A
2.083.198
4.039.115
2.280.838
3.632.714
DA
4.362.373
2.889.733
A
1.849.460
2.526.693
FEDERASYONU
A
RE
2009 (ilk 8 ay)
2010 (ilk 8 ay)
926.817 $
2.670.871 $
7.438 $
1.000.160 $
3
4
öl’ün İhracatı
öl’ün İthalatı
a Sayısı
Mermer, makine paletli
buldozer
ç Ettiği Başlıca
nler
KAZAKİSTAN, SUUDİ ARABİSTAN, LİBYA, IRAK
KUVEYT, ALMANYA
NGÖL
DOLAR
DOLAR
2009
2010
926.817
2.670.871
0
1.108.593
161.609
977.381
0
357.090
670.551
130.291
PLASTİKTEN KAPILAR, PENCERELER VB. ÇERÇEVELERİ, PERVAZLARI, KAPI EŞİKLERİ
0
59.400
ÇOK KATLI YALITIM CAMLARI
0
20.760
DİĞER YAKIT BRÜLÖRLERİ-KARMA BRÜLÖRLER DAHİL
0
9.461
YIL
MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ (YONTULMUŞ/KESİLMİŞ)
TOPRAK, TAŞ, CEVHER VB. AYIRAN, YIKAYAN VB. MAKİNELERİN PARÇALARI
PALETLİ BULDOZER VE ANGLEDOZERLER
MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ (İŞLENMİŞ/YONTULMAMIŞ)
BİNGÖL
detayı
DI
Yıl
2009
2010
STAN
161.609
1.347.987
ARABİSTAN
670.551
826.989
364.708
112.644
T
16.591
YA
1.952
94.657
2009 (ilk 8 ay)
2010 (ilk 8 ay)
19.362 $
25.781 $
328 $
58.832 $
1
2
Mecimek, Meyve Suyu
Mecimek
celi’nin İhracatı
celi’nin İthalatı
a Sayısı
ç Ettiği Başlıca
nler
cat Yaptığı Başlıca
ler
Suudi Arabistan, Almanya, İsviçre
:TUNCELİ
YIL
2009
2010
DOLAR
DOLAR
ALTILI ADI
0
MERCIMEKLER; KABUMERCIMEKLER;
KABUKSUZ (KURU)
0
KARIŞIK HALDEKİ MEYVE VE SEBZE
SULARI
0
DİĞER SULAR (TATLANDIRICI MADDELER
KATILMAMIŞ,
0
23.907
3.675
0
15.687
1.874
TUNCELİ
detayı
DI
Yıl
2009
ARABİSTAN
YA
23.907
19.362
E
oplam
2010
1.874
19.362
25.781
2009 (ilk 8 ay)
2010 (ilk 8 ay)
78.9 milyon $
131.5 milyon $
nlıurfa’nın İthalatı
72.9 milyon $
137.1 milyon $
ma Sayısı
100
109
Çimento, Doğalgaz
Hattında kullanılan boru,
Domates, Buğday unu
Çimento, Doğalgaz
Hattında kullanılan boru,
Domates, Buğday unu
nlıurfa’nın İhracatı
aç Ettiği Başlıca
nler
acat Yaptığı Başlıca
eler
SURİYE, IRAK, RUSYA FEDERASYONU,
UKRAYNA, İTALYA, AZERBAYCAN-NAHÇ.
ANLIURFA
DOLAR
DOLAR
2009
2010
76.669.595
131.466.035
31.009.719
49.581.694
DEMİR/ÇELİKTEN DİĞER GAZ/PETROL BORU HATTINDA KULLANILAN BORU
9.780.060
17.851.191
DOMATES; DİĞER ŞEKİLDE (SİRKE, ASETİK ASİTTEN BAŞKA ŞEKİLDE KONSERVE EDİLMİŞ)
8.347.589
8.936.177
SIVI DİELEKTRİK TRANSFORMATÖRLER GÜÇ<650 KVA
9.632.890
6.603.681
337.440
4.878.950
1.029.314
4.668.571
YATAK ODALARINDA KULLANILAN TÜRDEN AHŞAP MOBİLYALAR
0
4.310.246
BUĞDAY; MAKARNALIK(DURUM BUĞDAYI)
0
2.724.083
541.501
1.925.597
1.321.657
1.866.931
49.417
1.524.866
YIL
ÇİMENTO; PORTLAND; DİĞER
BUĞDAY UNU/MAHLUT UNU
BULGUR
PAMUK (KARDESİZ, TARANMAMIŞ)
DİĞER ELEKTRİK İLETKENLERİ (GERİLİMİ=<80 V. İÇİN)
TİŞÖRT, FANİLA, ATLET VS. GİYİM EŞYASI; PAMUKTAN (ÖRME)
ŞANLIURFA
detayı
DI
E
FEDERASYONU
Yıl
2009
2010
32.248.544
55.534.229
25.345.339
40.360.274
3.543.774
5.001.748
NA
AYCAN-NAHÇ.
2.842.722
1.922.636
2.724.083
27.094
2.618.963
KİZ
2.270.738
T
2.010.672
RİSTAN
11.366
1.795.274
2009 (ilk 8 ay)
2010 (ilk 8 ay)
66.5 milyon $
100.1 milyon $
arbakır’ın İthalatı
10.5 milyon $
21.7 milyon $
ma Sayısı
84
106
Un, Mermer, Krom
Cevheri
Un, Mermer, Krom
Cevheri
arbakır’ın İhracatı
aç Ettiği Başlıca
nler
acat Yaptığı Başlıca
eler
IRAK, ÇİN HALK CUMHUR., NİJERYA,
KAZAKİSTAN, SUUDİ ARABİSTAN
YARBAKIR
Y
DOLAR
DOLAR
2009
2010
I
L
66.453.130
100.078.932
11.846.873
17.832.630
307.142
17.067.050
KROM CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
1.546.236
7.181.176
MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ
(İŞLENMİŞ/YONTULMAMIŞ)
9.615.110
7.027.147
MERMER VE TRAVERTEN (HAM/KABACA YONTULMUŞ)
15.203.519
6.973.275
DEMİR CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ (AĞLOMERE
EDİLMEMİŞ)
0
5.176.125
DİĞER ELEKTRİK İLETKENLERİ (GERİLİMİ=<80 V. İÇİN)
2.272.494
4.050.494
MARGARİN (SIVI MARGARİN HARİÇ)
1.881.442
2.680.529
SIVI DİELEKTRİK TRANSFORMATÖRLER GÜÇ<650 KVA
435.047
2.332.719
DİĞER ELEKTRİK İLETKENLERİ (1000 VOLTUN ÜSTÜNDE
DEVRELER İÇİN)
234.526
1.969.545
BUĞDAY UNU/MAHLUT UNU
MERMER VE TRAVERTEN (BLOK, KALIN DİLİMLER ŞEKLİNDE
KESİLMİŞ)
DİYARBAKIR
detayı
DI
Yıl
2009
2010
36.332.023
47.878.634
14.852.729
33.661.205
156.197
4.347.351
STAN
2.912.273
2.162.280
ARABİSTAN
1.173.078
2.156.350
955.898
1.462.141
LK CUMHUR.
A