PDF ( 1 ) - Spor Bilimleri Dergisi

Spar Bilimleri Dergisi
Hacettepe T. of Sport Sciences
1998, (9), 3, 11 - 31
DERS DI~I OKLIL SPOR ETKiNLiKLERi
VE YENiDEN ORGUTLENMESi*
Zekai PEHLlvAN
Mersin Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi Beden Egitimi ve Spor Bblumu
6ZET
Bu eresurmemn genel emect, orteocretim kurumlannda (de viet ve ozel) ders
dl$1 okul spor etkinliklerinin mevcut durum ve eorunlenrun erestmtmes! ve bun a
bagll olarak da ders dl$1 okul spor etkinliklerinin sorunlermtn coziimune yonetit:
yeni bir orqutlenme model! geli$tirmektir. Arestumernn evrenini 1995 yilt itibariy­
Ie, 76 il ve itcetetinaeki devlet liselerinde qorev yapan 2132; ve 74 ozet genelli­
sede qorev yapan 202 olmak iizere toplam 2334 beden eqititni ogretmeni oius­
tutmektedtr. Orneklem grubunu ise bu okullarda qorev yapan 1108 beden egiti­
mi ogretmeni otusturmekiedtr. Veriler anket formu araclllgtyla toptenmtsnr. Ge­
cetli anket formu oreru % 54.5'dir (603 anket) Elde edilen verilerin istetisilki r;o­
zumunde yuzde (%), etitmetik ortalama (X), t testi ve Ki-Kare Baglmslzllk Testi
(X) kullantlml$tlr.
Ogretmenlerin % 43.6'sl ders dl$1 okul spor etkinlikterinin "genel egitimin ve
sporun amar;lanna uygun bicimde yapllmadlgtnl" betinmislerdir. "Feztesiyte uy­
gun" bulanlann
orent ise % 8A'dUr.
Bu daglltm okul tiuit
baklmtnd;~ enlemt, bu­
tunmustut (p<0.05). Ogretmenlerin % 59.5'i okul spor etkinJiklerinin hem "yens­
me-senlik, turnuva ve solen" biciminde organize edilmesini isterken, sadece "ya­
risme" blciminde organize edilmesini isteyenlerin oretu % 159'dur. Bu daglltm
okul tun: bekimmden istatistiki olarak entemsiz buiunmustur (p>0.05). Ogret­
menlerin toplam % 60.2'si okul sporunun yeniden orgUtienmesinin "cok gerekli"
otouiiunu beiittmislerdir. Okul spor etkinliklerinin "Okul Spor Kuiiipteri-Pede­
n
Bu calismamn bir kisrru 6-7 Arahk 1996 tarihlerinde yapilan 3. Ulusal Beden Egitimi
ve Spor Sempozyumunda bildiri olarak sunulrnustur
Geli~
Tarihi
Yayrna Kabul Tarihi
16.03.1999
. 22.09.1999
11
Ders
DI~1
Okul Spor Etkinlikleri
rasyon ve Konfederasyon" biciminde orgutlenmesi gerektigi goru§une "cok katllanlar"ln oretu %
67.4'dur. Bu oran okul tiui) bektmmden istatistiki olarak enlemstz bulunmustur (p>0.05). Elde edilen but­
gular ve ogretmenlerin oneriteri I§Igmda, ders dl§1 okul spar etkinlikleri icin; "okul spar kutiipter!" bici­
minde yeni bir model
onetis! erestumectntn dusimcesi olarak geli§tirilmi§tir.
Anahtar Kelimeler: Beden egitimi ogretmenleri, ders d/§I okul spar etkinlikleri, okul spar kulupleri.
FREE-TIME SCHOOL SPORT ACTIVITES AND THEIR REORGANIZATION
ABSTRACT
The genaral purpose of this research is to describe the existing conditions and the problems of free­
time school sport activities and, in this context, to develop
a new model of organization to solve the prob­
lems of private and public schools in secondary education. Population of the research, for the time of
1995, consists total of 2334 physical edu.
ztion teachers that 2132 of them works in public schools aro­
und 76 provincial centers and towns and 202 of them works in 74 private high school (90banoglu, 1992;
OiE, 1994). Sample group consists 1108 physical education teachers that works in these schools. Raw
data are collected with
a questionnaire. Valid percent of the questionnaire is 54.5 (603 ones). Percenta­
ge (%), aritmetic mean (X), t-test and chi-square
(X2) are used for statistical analysis of the raw data.
Forty three point six percent (43.6 %) of teachers argues that free-time sport activities are "inadequ­
ate with general purpose of education and sport". Their 8.4 % argues that these activities are "extremely
adequate". This distribution is meaningful in accordance with school type (p<0.05). Teachers' 59.5 % al­
so argues that sport activities should be organized in the forms of "competitions-festivals", "tournaments"
15.9 % prefers that "competition" should be free from others. This distribution is statistically meaningless
(p>0.05). 60.2 % of teachers says it is "very necessary" that school sports should be reorganized. Pro­
portional rate of teachers believes that school sport activities should be organized in the from of "Fede­
ration or Confederation of School Sport Clubs" is 67 %. This rate is statistically insignificant (p>0.05).
On the basis of these data, researcher advices
a new model that emphasize free-time school sport
activities organized as "school sport clubs".
Key Words: Physical education teachers, free-time school sport activities, school sport clubs.
clals
yagda;,; anlamda bir egitim proqrarru dinamik bir yaprya sahip olup, sadece okulda ve do­
layrsryla derslerle srrurh tutulrnayrp, egitimin genel amaclan doqrultusunda ders drsmda da de­
yam ettirilmesi gereken ve bir dizi etkinlikle beraber sonunda da deqerlendirrneyi iceren bir
surec olarak ifade edilmektedir (Binbasioqlu, 1986; Erturk, 1986; vans, 1988). Diger yandan,
n
ogrenci merkezli" egitim ve ogretim anlayrsmm qecerli olduqu qunurnuzde, bireysel tarkh­
hklann var olduqu strut ortarrunda istenen duzeyde bir qelisrnenin saqlanmasi da olanakli go­
rulrnemektedir (Bucher, 1987: 17; lpsiroqlu, 1990).
Egitim proqrarrurun bir parcasi olarak; okulda, ders saatlerinin drsmda, egitimin genel
amaclan doqrultusunda, ogrencilerin ilgi ve gereksinimlerine yonelik, onlann kislliklerini qelis­
tirmek icln, okul yonetlrninin bilgisi ve rehberliqi altmda yaprlan planlr, proqrarnli ve duzenli ca­
lrsrnalar (Blnbasroqlu, 1986) olarak tarif edilen ders dl;';1 etkinlikler, ogrencilerin ilgi ve gerek­
12
Pehlivan
sinmelerini doyurduqu gibi, onlann iyi bir yurttashk eqitimi kazanmalanna da yardim etmekte­
dir. Okuldaki dersler her ne kadar ogretim programlanna ve ogrencilerin ilgi, istek ve qerek­
sinrnelerine gore yapilsa da, bunlann ulasamadiq: noktalann var oldugu kabul edilmektedir.
Bu noktalara ulasrnak ve ogrencilerin gelecekteki yasarnlanna etki edecek davraruslann ka­
zandmlrnasi ders
dl~1
etkinliklerle murnkun olabilmektedir.
Bu yuzden ders drs: etkinlikler cocuqun dusunrnesine, karar vermesine, bir isi yaprnasma
ve sonuclandrrrnasma olanak vermektedir. Cunku ders drsmdaki etkinlikler strut ortarmna
oranla daha demokratik ve ogrenci merkezlidir (Krslal}, 1989). Diger taraftan, ders drs: etkin­
liklerin bir egitimsel islevi de "okul tobisi" ve "okuie uyum" konusunda etkili olmasrdrr. Okul
fobisi cocuqun okuldan, sosyal etkinliklerden ve ogrenme yasantilanndan uzaklasrnasma ne­
den olduqundan, akademik ve sosyal qelismeyi ciddi bir bicirnde etkilemektedir (Salk, 1990).
Cocuqun okul tobisinden kurtulabilmesi iyin psikoterapi tedavinin yarusrra oyun, spor v.b. gi­
bi ders drs: egitim etkinliklerine katilrnasi sonucu okula daha fazla baqlanmada, derslerini ve
ogretmenlerini sevmede etkin rol oynarnaktadrr (Yavuzer, 1992).
Gunurnuz eqitim proqrarnlan uyqulamasmda cocuk ve gencin oyun ve hareket thtlyacr,
beden egitimi ders saatleri icinde karsilanrnasi mumkun deqildir, Bununla birlikte egitim ku­
rumlannda yeterli ders saati duzeyinde ve istenilen bicirnde beden egitimi dersinin okutulma­
mast da bu dersten genel egitimin arnaclan doqrultusunda yeterli fayda saqlanarnamasma
neden olrnaktadrr (Alemdar, 1991; Pehlivan, 1992). Bundan delay: okul spor etkinliklerinin
dersin disrna tasacak bir bicimde planlarup organize edilmesi zorunlu olrnaktadrr.
Ders dis: okul spor etkinliklerine yonelik yapilan arasttrma ve incelemeler srrurh sayrda 01­
masma ragmen, bu konuda yaprlan cahsrnalar genelde ders drs: okul sporundan beklenen ya­
rann elde edilemedlqinl ve bu arasnrrnalarda gerek yasal duzenlerneierden ve gerekse yone­
tim uygulamalanndan kaynaklanan engeilemelerle kar~lla~lldlg, acik bicimde belirtilmektedir
(Gunduz, 1991: Muratli ve Bulbul, 1992; Ozcanoqlu, 1993).
Bu cahsmarun genel arnacr: egitim proqrarm ac.smdan "devlet" ve "ozel'' ortaoqretim ku­
rumlannda qorev yapan beden egitimi ogretmenlerinin, ders drs: okul sporuna yonelik goru~
ve dusuncelenru arastirmak, ve buna bagll olarak, ders dl~1 okul spor etkinliklerirY.'l sorunlan­
run cozurnune yonelik yeni bir orqutlenrne modeli qelistirrnektir.
YONTEM
Betimsel turde ve 1995 yrlinda organize edilen bu arastrrma, butun coqraf bolqeleri kap­
sayacak bicimde planlanrrusnr. Arastrrrnarun evrenini 76 il ve bunlara bagll ilcelerdeki devlet
genelliselerinde qorev yap an 2132 ve 74 ozel genellisede qorev yapan 202 olmak uzere top­
lam 2334 beden egitimi ogretmeni olusturrnaktadrr (DiE, 1994; Cobanoqlu, 1992) Arasttrrna­
run ornekleminl; kalkrnrrushk duzeyine (kalkinrrus, orta duzeyde kalkrnrrus ve kalkinmakta
alan) gore secilen (Resmi Gazete, 1992; KOSGEB, 1992) 34 ildeki 289 devlet ve 74 ozel li­
sede qorev yapan (906 resrni, 202 ozel) toplam 1108 beden egitimi ogretmeni olusturrnak­
tadrr. Arastirma verileri; arastrrrnaci taranndan uzman karns: alinarak hazrrlanrrus ve on uygu­
13
DeI's DlJl Okul Spot Etkinlikleri
lama olarak 14 beden egitimi bgretmeni ve uy alan dist (iki egitim bilimleri, bir sosyoloji) 01­
mak uzere toplam 17 kisinin qoruslerine belirli araliklarla (10-15 gun) basvurulduktan sonra
gerekli duzeltrneler yaprlarak coqaltnmasma karar verilmis olan "anket formu" ile toplanrrustrr.
Anket formu; "bgretmenleri tarumlayrci bilgiler", "ders dl 9 1 okul spor etkinliklerine iliskin bgret­
men qoruslerl'' ve "ders drs: okul spor etkinliklerinin yeniden orqutlenrnesine ybnelik bgretmen
goru9lerini" toplayabilecek bicirnde olmak uzere Uy bolumden ve 49 sorudan olusturulrnustur.
Posta yoluyla gbnderilen anket torrnlanrun geriye dbnen ve qecerli anketlerin oraru devlet li­
selerinde % 53.6 (n: 486), ozel liselerde ise % 58.0 (n: 117) duzeyinde qerceklesrnistir. Top­
lam geyerli anket sayis: 603 ve cram % 55.8'dlr.
Arastrrmada elde edilen verilerin cozurnunde StatView
TM512
paket program kunarulrrus ve
daqrlrrnlara ili 9kin yuzde (%), aritmetik ortalama (X) ve standart sapma (s) istatistikleri elde
edilrnistir. Tarurnlayici istatistik olarak aritmetik ortalama kuliaruldrqmda ilgili daqthrn standart
sapma ile birlikte verilrrustir (X±S). Gruplararasi karsrlastrrrnalarda "iki ortalama arasmdaki far­
2
kin bnemlilik testi (t testi) ve Ki-Kare (X) testleri kullamlrrustrr (Surnbuloqlu ve Surnbuloqlu,
1993: 156) "Coklu Yarut" verilen tablolarda yorumlar sadece yuzdeler yardtrmyla yaprlrrustrr.
Verilerin analizinde hata payi olarak 0.05 duzeyi ahnrrusnr.
BULGULAR
1. Ogretmenlere lllskln Tarumlayrci Bulgular
Tablo 1'de arastrrrnaya katilan bgretmenlerin okul turune gbre cinsiyet, hizmet YIIJ, hattalik
ders yukteri ve cahstrklan okulda spor salonuna sahip olup olmama dururnlanna ybnelik bul­
gular ve istatistik analizleri yer alrnaktadrr.
Tablo 1. Tarurnlayict bulgular
Devlet Lisesi
Ozel Lise
Toplam
istatistik
n
%
n
%
N
%
analizlerl
Erkek
353
82.9
73
17.1
426
70.6
sd: 1, X: 4.769
Bayan
133
75.2
44
24.8
177
29.4
p<0.05
Var
160
32.9
79
67.5
239
396
sd:1,X:47.18
Yok
326
67.1
38
32.5
364
60.4
p<0.05
Toplam
486
117
19.4
Degi!?kenler
Cinsiyet
2
Spor salonu
80.6
603
2
100.0
Hizmet ylll (X±S)
13.3±6.3
11.2±6.6
12.3±6.3
sd: 116, t: 3.113, p<0.05
Ders yuku (X±S)
22.5±5.5
19.7±6.0
21.1±5.9
sd: 116, t: 2.014, p<0.05
14
Pehlivan
Tablo 1'de gbrOldOgO gibi arastrrrnaya katrlan bgretmenlerin % 80.6'sl devlet lisesinde ve
% 19.4'0 de bzellisede cahsrnaktadrr. Ogretmenlerin % 70.6'sl "erkek", % 29.4'0 'beyen'tnr.
Toplam olarak bgretmenlerin % 39.6'sl spor salonuna sahip okulda qorev yaprnaktadir. Bu
oran devlet liselerinde % 32.9, ozel liselerde ise % 67.5 olarak daha yuksek duzeyde bulun­
mustur. Devlet liselerinde calisan bgretmenlerin hizmet yrh ortalarnasi X:13.3±6.3, ozel lisele­
rin ortalarnasi ise X:11.2±6.6'dlr. iki grubun hizmet yth ortalarnalan devlet okullan lehine ista­
tistiki olarak anlamh bulunrnustur, Devlet okulunda calisan bgretmenlerin hattalrk ders yuku
-
-
ortalarnasi X: 22.5±5.5, ozel okulda ise X: 19.7±6,0 dOzeyindedir. Bu ortalamalar (hizmet YIII
ve ders yuku) arasindaki fark da yine istatistiksel olarak anlarnh bulunrnustur.
Tablo 2'de arastrrrnaya katilan beden egitimi bgretmenlerinin calistrklan okul turune gore
sahip olduklan spor tesisi durumuna yonelik daqrlun bulunrnaktadrr,
Tablo 2. Ogretmenlerin sahip olduqu spor tesisi durumu
Devlet Lisesi
Spor tesisi
n
Toplam *
Ozel Lise
%
n
%
N
%
Acik voleybol
336
69.1
81
67.3
411
68.1
Spor salonu
160
32.9
79
67.5
239
39.6
Futbol
150
30.8
48
41.0
198
328
Acrk basketbol
112
23,0
67
57.3
179
29.7
Diger
55
11.3
46
39.3
107
17.7
Toplam
813
321
n Birden tazla secenek i§aretlendigi icin yuzdeler; n: 486. n 117 ve
1134
N: 603 uzerinden almrmstrr.
Tablo 2'de bgretmenler strasryla "eci« voievbol", "spot selonu", "tutboi", ve "ag/k basket­
bo/"tesislerine sahip olduklanru belirtmislerdlr. Ancak bu geneI siralarna okul tUrD' olarak ba­
klldlglnda farkhhk qosterrnektedir. Ozel okulda cahsan bgretmenler ilk sirada "spor sa/onu"na
sahip olduklan bulunrnustur.
Arastrrrnaya katrlan butun beden egitimi ogretmenlerinin % 64'0 okullarda cocuk ve gen­
cin hareket ihtiyacuu karsilarnada beden egitimi derslerinin "yeiersiz" olduqunu beurtrnislerdir.
2. Ders DI~I Okul Spor Etkinliklerine lliskln Ogretmen G6r[j~leri
Bu oolurnde: arastrrrnaya katilan bgretmenler ders dis: spor etkinliklerinin qerekliliqlne, ya­
P"I~ arnacma, organizasyon bicimine, ogrencinin akademik basansuu
nasil etkilediqine, og­
retmen ve ogrenci katrlrrruru engelleyen faktbrler ve sorunlanrn iceren bgretmen gbrO~lerine
yonelik bulgular yer almaktadrr,
15
Ders
Dt§t
Okul Spor Etkinlikleri
Arastarrnaya katrlan butun bgretmenlerin % 91.7'si ders dis: akul spar etkinliklerinin "ge­
rekliligine" inandrklanru itade etrnislerdir. Okul turu bakumndan istatistiksel alarak anlarnsrz
bulunan bu tarklrlrk (p>0.05), her iki grupta gbrev yapan bgretmenlerin bu gereklilik kanusun­
da ayru
gbrO~O
paylastrklan bicirninde yorumlanabilir.
Tabla 3'de ulke genelinde ders dl~1 akul spar etkinliklerinin genel egitimin ve sparun arnac­
lanna ne aranda uygun yaprldrqma ybnelik bgretmen qoruslerinin daqrhrru yer alrnaktadir.
Tablo 3. Ders drs: spartif etkinliklerin genel egitimin arnacma uygun yap/lip
yaptlmadrqma lllskin bgretmen gbrO~leri.
Devlet Lisesi
Ogretmen G6rO~leri
n
%
Ozel Lise
0/0
n
Uygun yaprhyor
111
22.8
53
Uygun yaprlrmyor
375
77.2
Taplam
486
60.6
so.
Toplam
N
%
45.3
164
27.2
64
54.7
439
72.8
117
19.4
603
100.0
1, X': 24.024, P<0.05
Tabla 3'de bgretmenlerin % 72.8'i ders dis: spartif etkinliklerin genel egitimin amacma "uy­
gun yapllmadlglnt" belirtirken, "uygun yaplldlgml" ileri sOrenlerin orani % 27.2 alarak bulun­
rnustur. Okul tOrO bakirrundan bu dagilim istatistiksel olarak analiz edildiginde anlarnh bulun­
mustur. Her iki gruptaki bgretmenlerin ayru gbrO~O paylasrnadiklan sbylenebilir.
Tabla 4'de arastrrrnaya katrlan bgretmenlerin ders dis: okul spar etkinliklerinin hangi amac­
lara ybnelik yaprldiqma iliskin gbrO~leri yer atrnaktadrr.
Tablo 4: Okul spar etkinliklerinin yaprhs arnaci
Devlet Lisesi
Ogretmen G6rO~leri
%
Ozel Lise
0/0
Toplam*
n
n
N
0/0
351
72.2
74
63.2
425
705
194
39.9
33
28.2
227
37.6
1. Spar yapma all~kanllgl
kazandrrrnak
2. Cocuqun hareket ve
ayun ihtiyacrru gidermek
16
Pehlivan
3. Bos zaman I
degerlendirmek
162
33.3
47
40.2
209
34.6
159
32.7
42
35.9
201
33.3
4. Genel egitimin
arnaclan n I qerceklestirmek
5. Reklam, dereee, 6dul ve
141
29.0
51
43.6
192
31.8
6. Elit sporeu yetistirrnek
145
29.8
29
24.8
174
28.8
7. Alt yap: olusturrnak
135
27.7
38
32.4
173
287
103
21.2
22
188
125
20.7
3.3
5
4.3
21
3.5
doyum saqlamak
8. Egzersiz ucreti alabilmek,
maddi kazanc saqlarnak
9. Diger
16
Toplam
1406
1748
342
n Birden tazla soccnek isaretiendlql icin yuzdeler: n: 486, n: 117 ve
N: 603 uzorinden al.nrrustrr
Tablo 4'Te 6gretmenlerin ders drs: etkinlikler hangi arnaclara y6nelik yaprldrqma lllskin g6­
rus belirtirken; her iki grup 6gretmenlerin birinei sirada 6greneilere "spot yapma all$kanllgl ka­
zendtttne", devlet liselerindeki 6gretmenler ikinei srraca "cocuqun hareket ve oyun intiyecim
gidermek" blcirnlnce
g6ru~
belirtmis olrnalanna karsilrk, ozel liselerde ikinei sirada "reklam,
derece, odOI almak ve doyum saglamak" oldugu bulunrnustur. Her iki okul turunde de ucun­
cu srrada "bo$ zaman/an deger/endirmek", dorduncu srrada da "genel egitimin emectenrn ger­
cektestitmek" yer alrnaktadrr. Ogretmenler "diger" bolumunde: "zoruntulukten", "oku! yoneti­
miyle iyi qecinmek", "yasak savmak", "okut disiplinini saglamak"ve "egitim dl$1emeclenn" bu­
lunduqunu bildlrrnislerd'r.
Tablo 5 'de ders drs: okul spor orqanizasyonlanmn yapihs bicimine y6nelik 6gretmen g6­
~,
rusleri verilrnistir.
Tablo 5. Ders
dl~1
okul spor etkinliklerinin organizasyon bicirni.
Devlet Lisesi
Ozel Lise
Toplam
Organizasyon blcirnl
n
%
n
%
N
%
Yansrna bicirninde
72
14.8
24
20.5
96
15.9
$enlik ve turnuva biciminde 125
25.7
23
19.7
148
24.6
Her ikisi biciminde
289
59.5
70
59.8
359
59.5
Toplam
486
100.0
117
100.0
603
100.0
so
2,
x2
3.337, P > 0.05
17
Ders Dtsi Okul Spor Etkinlikleri
Tabla 5'den de anlasrlacaq: gibi ogretmenlerin % 59.5'i ders dl~1 akul spar faaliyetlerinin
hem "yertsme" ve hem de "setill): ve turnuva" biciminde organize edilmesi gerektiQj goru~un­
dedirler. Ancak bu daqrhrn akul turu baknrundan istatistiksel alarak anlamh buiunmamrstrr. Bu
analiz, akul turu bakrrnmdan ogretmenlerin tarkl: cusunrnedik'eri anlarruna gelmektedir.
Genel alarak ogretmenlerin % 75.2'si spartif faaliyetlere katrhrnm ogrencinin "akademik
goru~
bssensun ettmt", % 16.2'si "ba$anYI etkilememekte" bicirninde
belirtirken, "ba$anyl du­
siuur" dusuncesinde olanlann oraru % 8.6 drr. Bu kanudaki
goru~
keni acismdan istatistiki alarak anlarnh bulunrnustur (Sd: 2,
l: 6.762, p<0.05).
tarklihklan akul turu degi:;;­
Tabla 6'da ders dl~1 akul spar etkinliklerine ogrenci katrhrmru engelleyen fakt6rlere yonelik
ogretmen qoruslerinin akul turune gore dagillmi yer almaktadir,
Tabla 6. Okul spar etkinliklerine ogrenci katrhrrum engelleyen taktorler.
Devlet Lisesi
Ozel Lise
Taplam *
N
%
Faktorler
n
%
n
%
90.9
100
94.0
542
91.5
386
64.0
1. Ogretmenlerin isteksiztiqi
442
2. Basansiz alma karkusu
311
63.9
75
64.1
3. Ara9, qerec, salon yeterslzliqi
225
46.3
47
40.1
272
45.1
4. Ders yukunun fazlalallgl
173
35.6
73
62.4
246
40.8
5. Velilerin ilgisizligi
158
32.5
31
26.5
189
31.3
6. Oniversiteye hazrrhk kurslan
143
29.4
41
35.0
184
30.5
7. Okul ybnetiminin ilgisizligi
134
27.5
17
14.5
151
25.0
87
17.9
6
5.1
93
15.4
66
13.6
17
14.5
8. Basanrun odullendiri'rnernesi
9. Okulun spar kulturunun eksikligi
83
r
Taplam
1739
. n Birden fazla secenek isaretlendiqi i<;in yuzdeler: n: 486, n: 117 ve
407
2146
.13.4
N: 603 uzerinden almrrusnr,
Tabla 6'da ogretmenler ders dis: akul spar etkinliklerine ogrenci katrhrmru engelleyen fak­
tbrlerin birinci sirasmda, "dgretmenlerin isteksizligi''ni, ikinci srrada ise; "derslerden besensiz
alma korkusu''nun geldigini qosterrnislerdir. Devlet okullannda ucuncu sirada "erec-qerec ve
salon yetersizligi" qosterilirken, ozel akullarda bu stray: "dgrencilerin ders yuklerinin fazlallgl"
alrrustrr.
Tabla 7'de akul turu deqiskenine gore, ders drs: akul spar etkinliklerine bgretmenlerin ka­
numm: engelleyen taktorlenn neler olduquna ybnelik bgretmen qoruslerinin stralamast veril­
rnistir.
18
Pehlivan
Tablo 7. Okul spor etkinliklerine bgretmenlerin katthrruru engelleyen faktorler
Oevlet Lisesi
Ozel Lise
Toplam
Faktorler
n
n
%
N
%
%
*
1. Ara9, qerec ve tesis yetersizliql
324
66.6
60
51.3
384
63.7
2. Ders yukunun fazlaligl
213
43.8
63
53.8
276
45.7
3. Okul ybnetiminin ilgisizligi
163
33.5
39
33.9
202
33.4
4. Spor kulturu yetersizligi
173
35.6
22
18.8
195
32.3
5. Genel motivasyon yetersizligi
129
26.5
39
33.3
168
27.8
6. Ueretlerin yetersizliqi
134
27.6
32
27.3
166
27.5
7. Ybnetieilerin alan drs: oluslan
97
19.9
23
19.6
120
19.9
8. Basanrun odutlendirilrnernesi
97
19.5
22
188
119
19.7
9. Ogretmenin ilgisizligi
81
16.6
29
24.8
110
18.2
Toplam
1411
329
1740
(*) Birden lazla sec;enek isaretlendiqi ic;in yuzdeler: n: 486, n 117, N: 603 uzorinden ahnrrust.r.
Tablo 7'de ders drs: okul spor etkinliklerine bgretmenlerin katthrruru engelleyen faktbrlerin
basrnda; devlet okullarrnda "erec-qerec ve tesis yetersiz/igi" gelirken bu faktbr bzel liselerde
ikinei stray: alrnaktadrr. Ozel okullarda birinei srrada ise "ogretmen/erin ders ytJk/erinin faz/aiJ­
gl" gelmektedir.
Bu faktbr devlet okullannda ikinei sirada qosterilrnistir. Toplam olarak ucuncu
srrada "okui yonetiminlr: i/gisiz/igi" oldugu bulunrnustur.
Okullararas: spor yansrnalanna katnan bgreneilerin sorunlarirun birinci sirasmda: "diger
ders/erden
oesenstz o/ma korkusu" (% 32.5), ikinci sirada: "diger ogretmen/erin o/umsuz tu­
tumu" (% 24.7), ucuncu sirada: "devemsizhk sotunu" (% 17.6) ve dorduncu srrsda da; "okui
vonetimlnin i/gisiz ka/I$I" (% 10.8), besinci sirada: "velilerin o/umsuz tutumien" (% 9.4), altm­
el sirada; "sakatlanma ve tedavi sorunu" (% 4.9) bulunrnustur. Okul turu bakirrundan bu dagl­
11m istatistiksel olarak anlarnh bu'unrnarrustrr (Sd: 5, X2 : 6.679, p>0.05). Bu istatistiki sonuc
her iki grupta bulunan bgretmenlerin qoruslerinde ortaklik oiduqu biciminde yorumlanabilir.
3. Oers OJ!?I Okul Spor Faaliyetlerinin Orglitlenmesine Yonelik Bulgular
Okul sporundan beklentileri karsrlarnada bgretmenler; "Okul Spor Kollan" uyqulamasrru %
51.2 oraruyla "yetersiz", % 28.3 oranryla "cote az yeter/i" ve % 20.5 oramyla da "yeterli" oldu­
gu qorusundedirler. Bu daqrhrn okul turu bakrrrundan istatistiki olarak anlarnu bulunmarmstrr
(Sd: 2, X2: 5.707, p>0.05). Her iki gruptaki bgretmenler ayru gbru$u paylastrklan anlasrlrnak­
tadrr.
19
Ders Dtst Okul Spor Etkinlikleri
Tablo 8'de arastrrrnaya katrlan ogretmenlerin okullanndakl yetenekli ogrencilerin kendileri­
ni qelistirrneleri icin nasil bir uygulama yaptrklanna yonelik bulgular verilrnistir.
Tablo 8. Yetenekli ogrenciler icin yapilan uygulama bicirni.
Devlet Lisesi
Ozel Lise
Toplam
Uygulama blciml
n
%
n
%
N
%
Spor kulubune qonderiyor
341
70.2
65
55.6
406
67.3
Okul takimlannda tutuyor
105
21.6
43
36.7
148
24.6
Herhangi bir uygulama yaprruyor
40
8.2
9
7.7
49
8.1
Toplam
486
80.6
117
19.4
603
100.0
Sd: 2, X2 : 11.838, p<O.05
Tablo 8 'de okullarda yetenekli ogrencilerin qelisirni icin ogretmenlerin top lam olarak %
67.3'u bu ogrencileri "emeior spor kulUplerine gonderdigini", % 24.6'sl "okul tetamtennae tut­
tuqunu", ve % 8.1 'i de "herhangi bit uygulama yapmadlgml" ifade etrnislerdir, Ogretmenlerin
bu dusunceleri caustrklan okul turu bakrrrundan istatistiki olarak anlarnh bulunrnustur, Okul
to­
ru bakirrundan ogretmenlerin Iarkh uygulamalar yaptrklan dusunulebilir.
Ogretmenlerin % 55.9'u okul-kulup i;;birliginin "nic" yaprlrnadrqrru, % 18.2'si "biraz" yapildr­
glnl ve % 25.9'u da "co« fazla" yaprldrqrru belirtrnislerdir, Bu bulgulara gore ogretmen qorusle­
ri arasrndaki Iarkuhk okul turu bakrrrundan istatistiksel olarak anlarnh bulunrnarrustif'(Sd: 4, X2:
6.095, p>0.05). Her iki okul turundeki ogretmenler ayrn gorO;;u paylasrnaktadntar.
Toplam olarak okul-kulup i;;birligini engelleyen taktorler srrasryia; 1. "KulUplerde etiyepiy«
onem veritmeyisi" (% 63.7); 2. "Kuluplerde beden egitimi ogretmenlerinin gore v yapmaY/~/" (%
61.8); 3. "Koordinasyon eksikligi" (% 46.4); 4. "KulUp yonetici ve entrenotterln isteksizligi" (%
40.0); 5. "Tesvitc ve motivasyon eksikligi" (% 36.0); 6. "Yasal yaptmmlann otmeyiss"(% 19.4) ve
7. "Spor koltennm ilgisizligi" (% 13.9) oldugu bulunmustur.
Tablo 9'da arastrrrnaya katilan ogretmenlerin okul spor etkinliklerinin "Okul Spar Kulupleri­
Federasyon ve Konfederasyon" bicirninde yeniden orqutlenrnesine yonelik qoruslerine iliskin
bulgular yer almaktadir.
20
Pehlivan
Tabla 9. Okul sporunun "Okul Spor Kulupleri-Federasyon ve Konfederasyon" bicirninde
yeniden orqutlenrnesine ilif?kin bgretmen qoruslerl
Devlet Lisesi
%
N
50.2
54
46.1
406
674
42.6
53
45.3
148
24.5
35
7.2
10
8.6
49
8.1
486
80.6
117 194
603
100.0
Cok katrhyor
144
Katrhyor
207
Cok az katrhyor
Toplam
x2 : 0.702,
Toplarn
%
%
Sd: 2,
Ozel Lise
n
n
Ogretmen goruli'leri
p>0.05
Tablo 9'da bgretmenlerin toplam olarak % 674'u okul spor etkinliklerinin "Okul Spar Ku­
luplerl-Federasyon ve Kanfederasyan" bicirnlnde orqutlenrnesi gerektigi qorusune "cok
katJIdl[JlnJ", % 24.5'i bu gbruf?e "katJldlgmt"ve % 8.1 'j de "90kaz katt/dlglnJ"belirtmif?lerdir. Okul
turu acismdan bu daqihrn istatistiki olarak anlamh bulunrnarrustrr (Sd: 2, X 2: 0.702, p>0.05).
Arasurrnaya katilan bgretmenlere gbre okul spor kulupleri blcirnindeki bir orqutlenrne rno­
deli ilk aln sirada su taydalan saqlayacaktrr: 1. "Okul ybneticileri ve veliler sporun icine ceki­
lecektir" (% 47.9); 2. "Ogrenci katihrm saqlanacaktir'' (% 42.9); 3. "Ogrenciler kendi kuluple­
rinde kendi bgretmenleri taratindan egitilecektir" (% 384); 4. "Ogrenci-bgretmen-veli-ybnetici
iletislmi saqlanacaktir'' (% 35.8); 5. "Okutlann olanaklan verimli kullamlacaktrr" (% 29.0); 6.
"Performans sporu ic;;in kaynak akirm htzlanacaktrr" (% 28.8).
Tablo 10'da ders drs: sportif etkinliklere katihmda bgrenci sayrsiru artirmak icin nelerin ya­
pumas: qerektiqlne ybnelik bgretmen qoruslerinin daglllmi okul turune gbre verilmistir,
Tabla 10. Spora bgrenci katrhrruru artrrrnak icin neler yaprlmah.
Resmi Lise
Ogretmen Goruli'leri
n
%
Ozel Lise
Toplarn
n
%
N
*
%
1. Basarih bgrencileri odullendirmek
322
66.2
63
53.8
385 63.8
2. Spor alanlanru c;;ogaltmak
314
64.6
58
49.5
372 61.7
3. Organizasyonlann sayrsiru arttrrnak
233
47.9
75
64.1
308 51.0
4. Yen; bir orqutlsnme modeli olusturrnak 186
38.3
48
41.0
234 38.8
32.7
52
444
211 35.0
5. Yarismalan "tek arnac" olmaktan
cikarrnak
159
21
Ders Dis: Okul Spot Etkinlikleri
6. Ogretmenleri odullendirmek
7. Ogretmen sayisirn artrrrnak
102
21.0
22
18.8
55
11.3
13
11.1
124 20.5
68 11.2 .
48
9.8
11
9.4
59
8. Her yansrnada yeni oyunculara
yer vermek
1419
Toplam
n Birden tazla secenek isaretlendiqi iCin yuzdeler: n: 486, n: 117 ve
342
9.8
1761
N: 603 uzerinden annm.snr.
Tablo 1O'da ogretmenlere gore ders drs: sportif etkinliklere daha lazla ogrencinin katihrru­
ru saglamak icin birinci strada "ba$an/I ogrenci/erin oduliendirlimest" (% 63.8); ikinci sirada
"spor yaptlabi/ir a/an/ann r;:oga/t//mas/" (% 61.7); uCfuncu srrada ise "okullererest ve oku/ icl
spor organizasyon/annm seytsmu: ertmlmest" (% 51) aglrlikll olarak belirtilmistir. Bu siralarna
okul tUru bakirrundan ise farkhlrk qosterrnektedir.
Tablo 11'de arastrrrnaya katuan ogretmenlerin, ulke genelinde her yrl okullar bir hafta bo­
yunca tatil edilerek "19 Mayrs Ataturk'u Anma, Genglik ve Spor $enlikleri" duzenlenmesi one­
risine yonelik
goru~leri
yer alrnaktadrr,
Tablo 11. Ogretmenlerin, Olke genelinde her yrl okullar bir hafta boyunca tatil edilerek "19
Mayrs Ataturk'u Anma, Genglik ve Spor $enlikleri" duzenlenrnesi onerisine yonelik
Resmi Lise
goru~leri.
Ozel Lise
Toplam
Ogretmen G6ru~leri
Sayl
%
Sayl %
Sayl %
1. Tamamen katrhyor
380
78.2
88
75.2
468
77.6
2. Kararsiz
36
7.4
10
8.6
46
7.6
3. Hig katrlrruyor
70
144
19
16.2
89
14.8
Toplam
486
80.6
117
194
603
100.0
Sd 2,
x2 : 0.438,
p>OO5
Tabla 11'de beden egitimi ogretmenleri % 77.6 oraruyla "her yll okullar bir hafta bayunca
tatil edilerek once il ve sonra bolqe duzeyinde "19 Mayrs AtatUrk'u Anma, Genc;lik ve Spor
;>enlikleri" duz entenrnesi onerisine "tememen kat//dlg/m" belirtrnislerdir. Bu oneriye "hir;: kat//­
medtkienm" bildirenlerin oraru ise % 14.8 olarak bulunrnustur. Bu oneriye verilen yan.tlar okul
turu bakrrrnndan istatistiksel olarak anlarnh butunrnarmstrr.
22
Pehlivan
TARTI$MA
GOnOmOz egitiminde okul programlan icerik ve zaman acismdan yetersiz kalrnaktadrr.
Ders drs: etkinliklerin amaci bu eksikligi tamamlamaya yardrrnci olabilecek niteliktedir (Nixon
and Jewett, 1974: 273). Egitimin devam eden bir surec olougu dikkate allndrgrnda, ders drs:
etkinliklerin onerni de anlasilrms olacaktir. KOltOr aktanrru, kendini ifade etmenin yarusira co­
cuk ve gencin genel egitiminde onernli yeri olan oyunun (Huizinga, 1995: 233; Suits, 1995:
100), ders saatleri icerisinde cocuk ve qenclerin ihtiyacianru karsilayabilecek durumda olma­
dlglndan, bu etkinligi dersin drsma tasrrrnak zoruntuluqu doqrnaktadrr. Beden egitimi ogret­
menlerinin bu konuda qorus birligine sahip olduklan anlastlrnaktadtr,
Ders drs: okul spor etkinliklerinin yurutulrnesinde arac-qerec, tesis ve personel bakirrun­
dan ozel tiselerin devlet liselerinden daha fazla olanaqa sahip olduklan qorulrnektedir (Tablo
2). Ancak, bu fazlallgln istenen duzeyde olmadlgl anlasrlrnaktadrr (SOmer, 1983: 37). Devlet
liselerinin spor tesisi eksikliginin ihmal yuzunden olduqu kabul edilse de, ozel liselerde cocu­
gun egitiminden ate, ozendirici bir unsur olarak bile okullann yaprrrumn planlanrnasmda spor
tesisine yer verilrneyisl, cocuqun egitiminde sport if etkinliklerin bneminin kavrarulrnadiqrru ve
ozel okullarm egitimden cok ticari bir kayq: ta~ldrgl sbylenebilir.
Ogretmenlerin deviet ve ozel okulda cahsryor olmalan, okul sporunun egitimsel arnaclan­
na yonellk qoruslerinde bir tarkhbk yaratrnarmstrr. Aynca, beden egitimi ogretmenleri, bugOn
yapilan ders drs: okul spor etkinliklerinin de "qostermeli« almaktan oteye bir anlam testmedt­
gl" dusuncesindedirier
(Tablo 4). Yani, yaprlan ders dis: etkinliklerin olmasi gerektigi blcirnde
ve coskuda olrnadiqr anlasurnaktadrr. "Performans", sporun doqasmda olan bir durumdur. An­
cak, ders drs: okul spor etkinliklerini sadece "yensme" olarak alqilarnak ve organize etmek,
kazanmak it;:in egitsel baz: tutum ve davraruslardan uzaklasrnayi beraberinde getirmektedir
(Maffulli, 1992: 561; Orhun, 1992: 413). Bu nedenle, Tablo 5'de de gbrOldOgO gibi ogretmen­
ler, ders drs: spor etkinliklerinden ust dOzeyde verim elde edebilmek it;:in yansrnayla birlikte
senlik ve turnuvalar bicirnindeki organizasyonlann daha egitsel olabileceqi gbrO~Qndedirler.
Robbins'in (1990: 34) Kanada orneqmde belirttiqi gibi; okul spor programlan"oyun, dans, rek­
reasyon, macera ve kulturel i~birligi" gibi alanlarda, yansmaya tazla ozen qostermeden solen
biciminde yapuryor olmasi, bizim bulduqumuz bu bulguyu desteklemektedir.
Egitimde ve basanda motivasyon vazqecilrnez bir etmendir (Woolfolk, 1998: 227). Sura­
dan hareketle, ders dl~1 okul spor etkinliklerine bgrenci katrhrruru engelleyen etmenlerin basm­
da "ogretmenlerin isteksizligi''nin gelmesi (Tablo 6), onlann motivasyonlannda onernli bir ek­
sikligin var olduqunu gostermektedir. Ogretmenlerin kauhrruru engelleyen etmenlerin basmda
"arar;:-gerer;: ve malzeme eksikligi''nin gbsterilmesi (Tablo 7), ogretmenin cosku ve isteqinin
azalrnasma etki edecsqi bilinse de, bgretmenlerin "odQl/endirilmeleri" dururnunda, bu etkinlik­
leri daha kapsarnh bicirnde ve ozvertyle surdurebilecekleri gOt;:, inane ve istekte olduklanru
sbyleyebiliriz.
23
Ders Dtst Okul Spar Etkinlikleri
Sporun qelisrnesi kuluplesrne ile orantrhdrr (Aicinena, 1992: 61). Okullannda yetenekli ve
basarih olan ogrencilerin qelisimi icin ogretmenlerin % 76.3'0 bu ogrencileri spor kulOplerine
gonderdigini belirtrnis olrnaian (Tablo 8), sporun kalkmrnasmda kuluplerin onernli birer kurum
olduquna olan inanclanndandrr. Ancak, spor kulOplerinin buqunku yonetirn bicirnl ve olanak­
lan bu gereksinmeye yarut verecek durumda qorulrnernektedir (Bilir, 1987). Beden egitimi og­
retmenleri buyuk coqunlukla, buqunku orqutlenrne bicirniyle bu etkinliklerin belirlenen amaca
uygun bicimde yaprlabileceqine manrnamaktadrrlar (Tablo 3). Ayru zamanda ogretmenler,
okul-kulup i~birliginifl de istenen dOzeyde olrnadrqrn: ve qelistirilrnesi qerektiqi yonunde gorO~
bildirrnislerdir. Bu bulgu Ozmen'in (1976) ortaya koyduqu "aile-okul-kulup'' ucqenin: destekler
niteliktedir. Bu baqlarnda, okul sporunun yeniden "Okul Spor KulOpleri-Federasyon ve Konfe­
derasyon" bicirninde orqutlenrnesi (Tablo 9), ogretmenler taranndan bu eksikligi ortadan kal­
diraoilecek en uygun orqutlenrne modeli olarak qorulrnektedir.
GOnOmOz uyqularnalanyla cocuqun genel egitiminde spordan daha tazla yararlarulabilrne­
si lcln cocuqun ilgi, istek ve yeteneklerini dikkate almak gerekmektedir (Jewett, 1995). Bu ne­
den Ie cocuk ve qencleri spora cekrnek icin okullar bir hafta boyunca tatil edilerek, sadece per­
formansa yonelik deqil, butun cocuklann ve okullann katrhrruyla festival havasi icerislnde spor
senlikleri dOzenlenmesinin daha anlarnh ve egitsel olacaqi inancrndayrz. Ogretmenlerin bu
oneriye buyuk oranda steak bakrnalan (Tablo 11), buqun yaprlanlann ogrenciye istendik dav­
rarustan kazandrrrnada yetersiz kaldiqmdan delay: olduqu soylenebilir,
SONUc; VE ONERiLER
Sonuc olarak; ogretmenler, buqunku okul sporunun isteyisinden memnun deqillerdir. Ken­
dilerine yetki, sorumluluk ve olanak verildiqinde daha basanli cahsrnalar yapabilecekleri soy­
lenebilir. Bunun icinde, ogretmenlerin karar sureclerine katrlrrruna ozen qosterilmesi ve moti­
ve edilmeleri onern tasimaktadrr. Okul sporunun "Okul Spor KulOpleri" bicirnlnde yeniden or­
gOtlenmesi ve bu orqut aracrhqryla fazla sayida ogrencinin spora katrltrm sonucu,<?grencilerin
genel egitimlerinin yarusrra, performans sporu icin altyapi olusturulablleceqlne ogretmenlerin
inandrklan ve bunu da basarabiiecek istek ve qucte olduklan sonucuna varrnaktayrz. Bulgular
aracrlrqryla olusrnus olan bu yarq: sonucunda "Okul Spor Kulupleri" bicirninde yeni bir model
onerlsi arastirmaci taratmdan qellstlrilrneye cahsilmrstrr. Bu bulgular 1~lglnda a~agldaki oneri­
lerde bulunulabilinir:
1. Ders dl~1 okul sporunda, ogrencinin kisilik qelisirni ve ileri yaslarda spor yapma ahs­
kanllgl edinmesi temel arnac olarak belirlenmeli ve ogretmenler de bu amac: qercek­
lestirecek bicirnde yetistirilmelidir.
2. Ders drst okul spor etkinlikleri sadece yansmaya yonelik degil, bununla birlikte senlik,
turnuva, solen v.b bicnninde organize edilmelidir.
3. Yoneticiler, okul spor etkinliklerine fazla sayida ogrenci katrhrmru saqlarnak icin; ogret­
24
Pehlivan
menleri bdOllendirmeli, cosku ve istek yaratrnau, spor yaptlabilir alanlan gogaltmall, or­
ganizasyon sayrsiru arnrrnah, bgrencilerin, derslerden ve Oniversite sinavlannda basa­
r1SIZ
olma korkusunu yenmeleri yonunde bnlemler alrnahdirtar.
4. Ders dl~1 spar etkinliklerine bgretmen katrhrruru saqlarnak icin: okullarin arac-qerec ve
tesis bakrrmndan donatrlmasi, okul ybneticilerinin belirlenmesinde ders
dl~1
etkinlikle­
rin egitsel bnemini kavrarrus kisilerden olusmasma bzen gbsterilmeli ve okul ybneti­
minde beden egitimi bgretmenlerine yer verilmelidir.
5. Okullarda bgretmen basansuun olcutu: sadece yansrnalarda derece almak degil, ayn:
zamanda ders drs: spor etkinliklerine katrlan bgrenci sayisrna gbre olrnalidrr.
6. Sportif yartsmalara katrlan bgrencileri okul ybnetimi tesvik edip bdOllendirmeli, diger
brans bgretmenleri bu bgrencilere sevgi ve ilgi gbsterilmeli, bgrencilerin sportif etkin­
liklere katrldrklanndan dolayi "kaynlan ogrenci"durumuna dusurulrnernesine bzen qos­
terilmelidir.
7. Sadece yrlda bir kere yansrna bigimindeki okul spar orqanizasyonlan yeterli olmamak­
tadrr. Bu nedenle, yansrnay: da kapsayacak bicirnde Olke genelinde her yrl okullar bir
hatta tatil edilerek, once il ve sonra bblge dOzeyinde "19 Mayls Atatiirk'ij Anma,
Gen{:lik ve Spor $enlikleri" dOzenlenmesi icin gerekli yasal dOzenlemeler yapilmah­
dir.
8. Dernekler kanununda gerekli yasal dOzenleme yapilarak baqrrnsiz bir Spor KulOpleri
Kanunu cikartrlrnah ve "Okul Spar Kullipleri" kurulrnasi yolu acrlrnahdrr. Ogretmen­
lerden elde edilen qorusler doqrultusunda arastrrmaci taratmdan tasarlanan okul spar
kulupleri ve brgOtlermesine iliskln model onerisi asaqida yer almaktadrr.
DERS DI$I OKUL SPaR ETKiNLiKLERiNiN YENiDEN
ORGUTLENMEsiNE YONELiK MODEL ONERisi
"Okul Spor Kuliipleri"
1. Gerek{:e
Okullann gorevi; icinde banndtrdlgl bireylerin yeteneklerini sonuna kadar kullanabilmeleri
tcin, ilgi duyulan alanlarda gerekli onemi veretmekur. Cocuk ve gencin hareket ve oyun ihti­
yecmt kerstleme« etnectyte bugQnkQ ediyt« okutulan "Beden Egitimi Dersi" bu imiyec, kar$lla­
mada yetersiz keknelaed«. Yetersiz oIan Beden Egitimi dersinde doyuma utesemeyen ogren­
ci, ders distnde olusturulen spor organizasyonlanna katllmak istemektedir. Okul Spor Kollan
Yonetmeliqi'ne (Resmi Gazete, 1991) gore yeptlen bu organizasyonlar ogrencilerin beklenti­
lerini kar$llayamaml$tlr. 9QnkQ, Okul Spor Kollan ozetk bir yepiy« sahip olmadlgl gibi, okul­
larda cosku ve katlllml da saglayamaml$tlr. Aynca, ders dismae yepiten sportif etkinlikler;
25
Ders
DI~1
Okul Spor Etkinlikleri
okullereres) yensmeier performansa yonelik okiuqunden, ogrenei seyis! ve program ir;erigi
bekutnnden da smlrll kelmekted«.
Diger tarattan, ulke kaynaklannm verimli kuuenmu ecismden "0kul Spor Kuliiptert" bir;i­
minde bir orqutlenmenin daha etkili olaeagl du~unulmuktedir. Soyte ki; ulke sporunun geli~­
mesinde kaynak olarak qoruten her seviyedeki okullardan spor kutiiptenne "yetenekli" ve
"yeterli" sporeu ekutn buqime kadar
saglanamam/~ ve
bu ak/~ teseduitete tnrekttmisttr. Bu­
nun nedeni ise; spor kutuptetindekl entrenor ve yoneticilerin nitelik ve nieelik olarak yetersiz,
program ir;eriginin duzevsiz ve kulUplerin maddi kaynak sorunu icerisinde butunmetendtr. Ay­
m zamanda, yogun bir kit/eyi icinae benndiren okullara sporun qoturutmesi, agreneiyi tesvik
etmek bekimmden onemli oldugu kadar, spor egitiminin daha ehliyetli ki~iler tarafmdan yetnt­
mest ecistnden da onemlidir.
Gerek utk» sporunun kelkinmes,
icin yetenek secin» ve geli~tirilmesi,
gerekse okut oinen­
cilerlnin genel egitimlerine yerdimci olunmest emectyie, onteri spor ortamlarma cekmek beki­
mtnden ders d/~1 okul spor etkinliklerinin kepsemlt bir bicimde yeniden orqintenmesi ve yuru­
tulmes! gerekmektedir. Buqiine kadar bircok bllimsel tooientide okul sporundan yeteri kadar
yererterulsmedtqi ve yeniden orquttenmesi gerektigi konusu qimdetne getirilmesine ragmen,
kepsemtt bir ceusme yepttemenusttr. Bu ltniyect
kar~llamak
emeciyts, okul sporuna yonelik
otusturulen "0kul Spor Kutiipteri" btclmindel« bit orqintenme modelinin bu intiyec, kersne­
yaeagl tnencmdeytz.
2. Ama9
Ortaogretim kurumlannda genr;lik r;agl oze/ligi
ulke sporunun kalkmmasma yoneti« olarak; ders
testyen agreneilerin genel egitimlerine ve
d/~1
okul spor etkinliklerinden ustun verim el­
de edebilmek ve ogrenei ketttuntm erttrtnek, okul sporunu ozerk ve yasal bir statUye kevustur­
mak; agrenei, agretmen, veli ve yonetici i1eti~imini saglamak ve otilen sporun icine cekmek,
ulke kaynaklannm okul ve okut sporu icin tiercenmestrn saglamak, bu modelin genet emecttu
otusturmektedtr.
_,
Ozel amaclar:
Okullann varolan keynekterttu saha, salon, erec-qerecini verimli kullanmak.
Beden egitimi ogretmenlerinden yonetici, enirenor, aetusmen ve uzman
olarak faydalanmak ve onlara ek gelir saglamak.
Yetenekli agreneilerin spor egitimlerini kendi ogretmenleri ile all~/k
olduklan okul ortammda yeptumek.
Okul yoneticiterinl ve agrenei velilerinl zorunlu olarak sporun icine r;ekmek.
Fazla saylda ogreneiyi spora cekine«, onlann bu yolla genel egitimlerini saglamak.
Yeni maddi kaynaklar yaratmaya zorlamak
Mahalli idareleri ve yerel yonetlmleri Okul Spor KulUpleri araeillg/yla okula cektnek.
Okul sporuna devlet destegi saglamak.
26
Pehlivatl
Performans (elit) sporu
icin
kaynak
ak/~/m
tnrtendmne«
ve etttrmek.
Okul sporunu sadece "yensme" anlaY/~mdan uzektestumek.
3. Kapsam
"Okul Spar Kutupteri" blclmlndekl bir orqunenme modeli; sadece ortaogretim (lise ve den­
gi) duzeyindeki okulten ve bu okullarda bulunan ogrenci, ogretmen, veli ve okul yoneticileri ile
mahalli yonetlciteri kepsemekted«.
4. Yasal Statiisii
Mevcut yasal duruma gore spar kulubu kurma 2098 seytt, Dernekler Kanunu'nun 57. mad­
desine gore olmaktadtr (Resmi Gazete, 1983). ilk once spar kulUplerinin kutulusu bu yasa
kapsammdan pkartllarak, haztrlanacak alan "Spor Kutiiptert Kanunu" dogrultusunda yonet­
melik olusturutetek "Okul Spar Kulupteri" de bu kanun kapsammda yasal stetiiye kevustutui­
mehdtr.
5. Gorevleri
1. Okullarda butiin ogrencilerin katllabilecegi spar orqenizesyontemn
programlamak ve diueniemek.
2. Yetenek tespiti yaparak, yetenekli ve ilgili ogrencilerin Okut Spar KulOpleri'nde
qetlsimterini planlamak ve onlan yontenalrme« lcln gerekli
ki~i
ve
kurulustene i~birl;g; yapmak.
6. Organ/an
Okul Spar KulUpleri su organlardan otusur;
1. Genel Kurul, 2. Yonetitn Kurulu, 3. Denetleme Kurulu, 4. Detusme Kurulu
Bu organlann gore V, yetki ve sorumiuluklen yasa koyucu taraftndan yonetmelikle diizen­
lenir.
7. Teskttettenmsst
Bu model $ekil 1'de goruldugu gibi "Okul Spor Kuli.ipleri-Federasyon ve Konfederas­
yon" biciminde te~kilatlanacak ve orquuenecektlr. Her okul bir "Kulup" biciminde edienouu«.
Her il "Federasyon" ve merkezi Ankara'da olmak uzere "Okul Sporlan Konfederasyonu" oius­
tutuiur. KulOp-Federasyon ve Konfederasyon'un organlan secimle oiusturulur. Aynca, Te~ki­
lat Semesmde da goruldugu gibi okul sporunu ilgilendiren bez, kurum ve kurulu~/ar da bu olu­
sumde temsil edilmekte ve kararlara keuun» uygun qorinmektedir.
8. Sporcu Ak/~1 ve Organizasyonlar
$ekil 2 'de gosterildigi gibi Okul Spar Kuiuplett kendi icinde lig usutu eseslenne bagll ole­
27
Ders Dl:jl Okul Spor Etkinlikleri
I
~
Denetleme K.
~
KONFEDERASYON
GENEL KURULU
I
Darusrna K.
Yiinetim Kurulu
( Baskan )
IOkul
Spar KulOp III
MEB
I
Fed. Temsileisi (3)
Temsileisi (1)
I
~tmatbr
Spar
uluplen Konf.
GSGM
)1
Temsileisi (1)
emsileisi (1)
FEDERASYON
GENEL KURULU
I
Kulb. II,Mi"i Egtim
Temsileisi (3)
Mud. Tems
I
II Genclik ve Spar
II
MOd. Temsileisi (1)
(1)
I
I
Ogrenei
Velisi (2)
I
IOKUL SPOR KULUBU
GENEL KURULU
Yiinetim Kurulu
( Baskan )
I
II
Okul
I
Ybnetieisi (1)
I
II
I
Mahalf Y'I
Tems (1)
I
Ogrenei
veusi (2)
I
I
Spor Egitim,
Bilimeisi (1)
I
I
I
Beden Egitimi
Ogretmeni (2)
ernsilcisl
I
( Baskan )
I
nrrncrsi
I
Yiinetim Kurulu
/OkUI Spor
II Spar
Egitimi,ll TMOK (1~ I
B l ' . (2)
T
...
II
I
Spar Dall
Kaptanlan
Ternstlcisi (2)
I
$ekil 1. Okul Spar Kutupleri-Federasyon ve Kanfederasyan Teskilat $emasl
rak ur;: esemet, olacak bicimae organize oleceklerdtr. Bunlar $ekil 2 'de garuldugu gibi yUkan­
dan a$agJYa; "1. Okul Kiimesi", "2. Okul Kumes;" ve "3. Okul Kutnesi" bicitnindedtr. Oaha son­
ra emetor spor kumeleri ve ligler, en ucte da milli tekunter olacak bicitnde sporcu akl$1 sagla­
necekttr. Bir ust kumeye ctkme alr;:ut(j; Okul Spor KulUbu'nun okullerereei vensmeterde elde
etti{ji besenye baglldlr
Bu kUlUpler, amatdr spor kuiupleriyle paralellik qosterecek, Okul Spor KUlUbunde oyna­
yan bir sporcu eym zamanda emetor spor kulupterinde de oynayabilecektir Sporcunun anu
kesilmeyecektir Okulunu bitiren sporcu agrencinin okul kUlUbuyle ili$kisini kesmede kendi is­
tegi esestu.
28
Pehlivan
Milli
1. Ug
2. Lig
3. Lig
1.
Am at or
Kiimc
2.
Am ator
KUnze
3.
Amator
Kiime
$ekil 2. Sporcu Akl:;; $emasl ve Okul Kurnelerinin Olusturulmast
9. Kuliip Kurma O/fLitter!
Her akul kutup kurabilir. Ancak, alt yetns! ve oleneklen yeterli almayanlar "Okutler Ligi"nde
ust kumeye ctkmede zarluk cekebuiner. Spar kufQbu kurmayan akullar arganizasyanlara ke­
ttlamaz.
10.0yelik
Okul Spar Kulupleri'ne a akulda celisen butim ogretmenler, istekli veliler, spar delt kaptan­
Ian esl! uye alabilirler. Okulun butun Ogrencileri dagal uye alarak kabul edilecek ve aidat ode­
yeceklerdir. Bu kanu; ilgili yonetmelikle duzenlenmetidir.
29
Ders Dtst Okul Spor Etkinlikleri
KAYNAKLAR
Aicinena, S. (1992). Youth sport readiness: a predictive model for success. The Physical Educator.
49 (2), Spring, pp. 58-66.
Alemdar,
O. (1991). Cocuk ve spor. Turk-Alman Dlyalcqunda Spor Ahlakl ve Spor Felsefesine
Yeni Yaklasrrnlar, (Ed: Atilla Erdemli). istanbul: Maya Matbaacrlik ve Yaymcilrk Ltd. $ti.
Binbasroqlu, C. (1986). Ders dl~1 etkinliklerin niteligi, bnemi ve degeri. <;:agda~ Egitim Dergisi. 14,
28-32.
Bucher, C A. (1987). Management of Physical Education and Athletic programs. (9th Ed). To­
ronto: Times Mirror / Mosby College Publishing
Cobanoclu, Y (1992). Cocuk egitiminde spor olgusunun tarihsel qelisimi. Egitim Bilimleri Dergisi.
(Beden Egitimi ve Spor Ozel Sayrsi). 1 (1): 19-21.
DiE. (1994) Milli Egitim istatistikleri "Orgun Egitim 1991-1992". Basbakanlik, DiE Yaymlan No:
1681. Ankara: DiE Matbaasi.
Erturk, S. (1986). Egitimde Program Gellstlrrne. (5. Baskl). Ankara: Meteksan Ltd. $ti.
Gunduz, [\' (1988). Ortaoqretirn kurumlannda beden aqitim] ve spor etkinliklerini nasil daha verimli
ve
i~levsel
duruma getirebiliriz. Ortaogretim Kurumlannda Beden Egitimi ve Sorunlan. Ankara: TED
Yaymlan No: 6. $afak Matbaacrlrk, 219-224.
Huizinga, J. (1995). Homo Ludens 'Oyunun Toplumsal lslevl Ozerine Bir Deneme". istanbul: Ay­
nntl Yaymlan.
ip~iroglu, N. (1990). ya9da~ egitimden ne anhyoruz. Yaratrci Toplum Yolunda <;:agda~ Egitim. yag­
das Yasarru Destekleme Derneqi Yaymlan No: 1. istanbul: Dogan Ofset.
Jewett, A.E., Balin, L. L, Ennis, C D. (1995). The Curriculum Process in Physical Education. (2th.
Ed.). WCB. C. Brown and Benchmark, Wisconsin: A Times Mirror Company.
KI~lall, A. T. (1989). Demokrasi egitiminde oneriler. Demokrasi lctn Egitim. Ankara: TED Yayrnlan
No:13. $afak Matbaacihk.
KOlfyigit, F. (1992). Okul ilfi ve dl~1 sportif egitim ortarruna Bursa birimi itibariyle istatistiki acidan ba­
kll? I. Egitim Kururnlannda Beden Egitimi ve Spor Sempozyumu. Ankara: Milli Egitim Bastrnevi. 19­
21 Aralrk, 273-279.
KOSGEB. (1992). Turkiye imalat Sanayinin iller Bazinda Sektorel Gostergeleri. (Ed: B. Mutlu
Gokcesu; Servet KOlfak). Ankara.
Maffulli, N. (1992). The growing child in sport. British Medical Bulletin, Vol: 48, No: 3, pp. 561-68.
Muratll, S, Bulbul, H. (1992). Temel egitimde spor organizasyonu Ozerins yeni model arastrrrnasr.
Spor Bilimleri II. Ulusal Kongresi Bildirileri. Ankara: Hacettepe Universitesi, Spor Bilimleri ve Tekno­
lojisi Yuksekokulu Yayrru, No: 3. Onlar Ajans ve Matbaacihk. 20-22 Kaslm. 93-98.
Nixon, John E. (1974). An Introduction to Physical Education. (Eighth Ed.). Toronto: W. B. Sa­
uders Company.
Orhun, A. (1992) Fair play okul sporunda bir egitim ilkesidir. Spor Bilimleri II. Ulusal Kongresi Bil­
30
Pe11livan
dirileri "20-22 Kasun 1992". Ankara: H. U. Spor Bilimleri ve Teknolojisi YLiksek Okulu Yaym No: 3, ss:
410-5.
Ozcanoqlu, A. B. (1993). Ortaoqretirnde Okul Spor Faaliyetlerine Katillmin Ogrencilerin Akademik
Basarrlan Uzerindeki Etkileri. Yayrrnianrnarrus Yuksek Lisans Tezi. Gazi Universitesi. Sagllk Bilimler Ens­
titusu.
OzrneriO (1976). C;agda~ Sporda Egitim Oc;geni. (Belirsiz).
Pehlivan, Z. (1992). Ders dl~1 spor taaliyetlerinde beden egitimi ogretmeninin yeri ve onerni. I. Egi­
tim Kurumlannda Beden Egitimi ve Spor Sempozyumu. Ankara: Milli Egitim Basunevi. 19-21 Arahk.
249-55.
Hesrni Gazete. (1983). Dernekler Kanunu. Kanun No: 2098, Tarih: 7.10.1983, Sayi: 18184.
Resmi Gazete. (1989). ilk6gretim ve Orta6gretim Kurumlanndaki Ogrencilerin Ders DI~I Egitim
ve Ogretim Faaliyetleri Hakkinda Y6netmelik. Tarih: 8 kasun 1989, Sayi: 20336, ss. 24-8.
Hesrni Gazete. (1991). Okul Spor Kollan Yonetmellql. Tarih: 1 Nisan 1991, Sayr: 20832.
Resmi Gazete. (1992). Kalkrnmada Oncelikli Yoreler Yonetmeliql, Tarih: 16 Ekirn 1992, Sayi:
21377, ss: 12.
Robbins, S. G. (1990). Physical education in Canadian schools. Journal of Physical Education,
Recreation and Dance. Vol: 63, No: 2, pp. 34-38.
Salk, L. (1990). Bebeklikten
Yeti~kinlige
C;ocugun Duygusal Sorunlan. Remzi Kitabevi. (4. Bas­
kr). istanbul: Evrim Matbaacrhk Ltd. $ti.
Suits, B. (1995). C;ekirge "Oyun, Yasarn ve Otopya". istanbul: Aynnt: Yayinlan
Surnbuloqlu, K ve Surnbuloqlu, V. (1993). Biyoistatistik. Ankara: Ozdemir Yaymcihk Ltd. $ti.
Surner, R. (1983). Futbolumuzdaki spor. Spor Yorum. 1983(5), s: 31.
Vans, F. (1988). Egitimde Program Gellstlrrne (Teori ve Teknikler). Ankara: Ankara Universitesi
Egitim FakLiltesi Yaym No: 157. Ankara Universitesi Basimevi.
Woolfolk, A. E. (1998). Educational Psychology. (7th Ed). USA Boston: Allyn and Bacon.
Yavuzer, H. (1992). C;ocuk Psikolojisi. Hernzi Kitabevi. Ankara: Evrim Matbaacihk Ltd. $ti.
31