KETI NSUKA ME KUMA PENE

34567
M AY I 1 , 201 5
KETI NSUKA
ME KUMA
PENE-PENE?
34567
Vol. 136, No. 9
MAY 1, 2015
Kuniemama ya Konso Nimero:
52 946 000 NA BANDINGA 231
MAYI 1, 2015
Semimonthly
KONGO
ZULUNALU YAI, Nzozulu ya Nkengi,
ke kumisaka Yehowa Nzambi,
Mfumu ya luyalanganu. Yo ke
pesaka bantu kikesa na nsadisa ya
nsangu ya mbote yina ke monisaka
nde kubika fioti Kimfumu ya
Nzambi, yina ke yala na zulu,
ta katula mambi yonso mpi ta kitula
ntoto paladisu. Yo ke pusaka beto
na kumonisa lukwikilu na Yezu
Kristu, yina fwaka sambu beto baka
luzingu ya mvula na mvula, mpi
yina ke yala ntangu yai bonso
Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi.
Bambangi ya Yehowa ke basisaka
zulunalu yai konso ngonda tuka
mvu 1879 mpi yo ke kotaka ve na
mambu ya politiki. Sambu na yo,
kaka Biblia kele na kiyeka ya nene.
DISOLO YINA KELE NA LUTITI YA ZULU
Keti Nsuka Me Kuma Pene-Pene?
BALUTITI 3-8
“Nsuka” Ke Tendula Nki? 3
Keti Nsuka Me Kuma Pene-Pene? 6
Bantu Mingi Ta Guluka Ntangu Nsuka Ta Kwisa
—Nge Lenda Guluka Mpi 8
MASOLO YA NKAKA YINA KE NA KATI
Keti Nge Zabaka Yo? 9
Biblia Ke Sobaka Luzingu ya Bantu
Keti nge ta zola kuzaba
mambu mingi to kulonguka Biblia na nzo?
Tala site www.jw.org
to sonikila beto na adresi
yai kele awa na nsi.
Mono Zabaka Nde Yehowa Kele Nzambi
ya Mawa mpi ya Ke Lolulaka 10
Landa Mbandu ya Lukwikilu na Bo
“Mono Kele Nzambi ve” 12
Bamvutu na Bangiufula ya Biblia 16
´
´
CONGO, REP. DEM. DU:
´
´
Les Temoins de Jehovah
BP 634, Limete, Kinshasa.
Sambu na kuzaba ba adresi na beto yonso
ya kele na nsi-ntoto ya mvimba, tala site
www.jw.org/kg.
˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙
Mukanda yai kele ve ya kuteka. Kubasika na
yo kele mosi ya mitindu ya kisalu ya kulonga bantu Biblia na ntoto ya mvimba ya me simbama na
makabu ya luzolo ya mbote. Kana beto me zabisa
yo ve, mikapu ya Biblia ya Masonuku ya Kiebreo
me katuka na Bible na Kituba 1990. Mikapu
ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu me katuka
na Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa
(Matayo-Kusonga) na Kikongo. Kana beto yika
NW na nima ya mikapu ya Biblia ya Masonuku
ya Kiebreo, yo ke tendula nde mbalula na yo me
´
katuka na Les Saintes Ecritures — Traduction du
´ ´
monde nouveau — avec notes et references
ya Kingelesi ya bilumbu yai.
The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published
semimonthly by Watchtower Bible and Tract
Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr.,
President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer;
25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483,
and printed by Watch Tower Bible and Tract
Society of South Africa NPC, 1 Robert Broom
Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739.
5 2015 Watch Tower Bible and Tract Society of
Pennsylvania. Printed in South Africa.
s
TANGA MAMBU MINGI NA INTERNET
BAMVUTU NA BANGIUFULA
YA NKAKA YA BIBLIA
34567
M AY I 1 , 201 5
Inki Mambu Kimfumu
ya Nzambi Ta Sala?
KETI NSUKA
ME KUMA
PENE-PENE?
BAKA ZULUNALU
YAI NA INTERNET
NA BA FORMAT
YA KUSWASWANA
r
(Tala na Kifalansa. Bweta
LA BIBLE ET VOUS, mpi bweta diaka
QUESTIONS BIBLIQUES)
DISOLO YINA KELE NA
LUTITI YA ZULU
“NSUKA”
KE TENDULA
NKI?
Ntangu nge ke waka bantu ke tuba nde “Nsuka me kuma
pene-pene!” nki ke kwisilaka nge na mabanza? Keti nge
ke monaka pastere mosi me telama na estrade, ke longa
na ndinga ya ngolo mpi ke sala bidimbu ti Biblia na maboko? To keti nge ke yindulaka mbuta-muntu mosi ya kele ti
mandefu me telama na bala-bala, me lwata mvwela, me
kanga singa na luketu mpi me simba kima mosi ya bo me
sonika kilumbu ya nsuka? Kuyindula mambu ya mutindu
yai lenda yangisa bantu ya nkaka. Kansi, bankaka lenda
tula ntembe to lenda mona mambu yango nsaka.
Biblia ke tuba nde: “Nsuka ta kwisa.” (Matayo 24:14)
Yo ke bingaka mpi kilumbu yai nde “kilumbu ya nene ya
Nzambi” to “Armagedoni.” (Kusonga 16:14, 16) Mabundu
mingi ke longaka mambu ya kuswaswana sambu na kilumbu ya nsuka. Kansi, Biblia ke tuba mambu pwelele sambu na kilumbu yai. Yo ke monisa mambu yina nsuka ke
tendula mpi mambu yina nsuka ke tendula ve. Ndinga ya
Nzambi ke sadisa beto na kubakisa mbote-mbote kana
nsuka me finama to ve. Nkutu, yo ke monisa beto mambu
yina beto lenda sala sambu na kuguluka! Bika beto sungika bangindu ya mbi yina bantu ya nkaka ke vandaka na
yo sambu na nsuka mpi beto monisa mambu yina nsuka
ke tendula. Inki mutindu Biblia ke tendula ngogo “nsuka”?
MAYI 1, 2015
3
MAMBU YINA NSUKA
KE TENDULA VE
1. NSUKA KE TENDULA VE NDE
NTOTO TA FWA NA TIYA.
Biblia ke tuba nde: “[Nzambi] tulaka ntoto na
zulu ya bafondasio na yo na mpila nde yo nikana
ve ata fioti.” (Nkunga 104:5) Verse yai mpi baverse ya nkaka ke ndimisa beto nde Nzambi ta fwa
ve ntoto mpi yandi ta pesa ve bantu nzila ya kufwa yo ata fioti!—Longi 1:4; Yezaya 45:18.
2. NSUKA TA KWISA VE NA KINTULUMUKINA.
Biblia ke monisa nde nsuka ta kwisa ve na kintulumukina. Nzambi me yidikaka ntangu yina nsuka ta kwisa. Biblia ke tuba nde: “Sambu na kilumbu to ngunga yina, ata muntu mosi ve me zaba
yo, yo vanda bawanzio na zulu to Mwana kansi
kaka Tata. Beno keba, beno bikala ya kusikama,
sambu beno me zaba ve ntangu yina ntangu ya bo
me tulaka ta bwa.” (Marko 13:32, 33) Baverse yai
ke monisa pwelele nde Nzambi (“Tata”) me tulaka “ntangu ya siki-siki” yina nsuka ta kwisa.
3. BANTU VE, KIMA MOSI MPI VE TA BWA
NA NTOTO SAMBU YO NATA NSUKA.
Nsuka ta kwisa nki mutindu? Kusonga 19:11 ke
tuba nde: “Mono monaka zulu me kanguka, mpi,
tala! mpunda mosi ya mpembe. Mpi muntu yina
me fonga na zulu na yo, zina na yandi Kwikama
mpi Kieleka.” Verse 19 ke yika nde: “Mpi mono
monaka mbisi ya mfinda, bantotila ya ntoto, mpi
bimvuka na bo ya basoda, bo me vukana sambu
na kunwana bitumba ti muntu yina me fonga na
mpunda mpi basoda na yandi.” (Kusonga 19:1121) Ata baverse yai ke tuba mambu na mutindu
ya kifwani, beto ke bakisa nde Nzambi ta tinda
makesa ya bawanzio sambu na kufwa bambeni
na yandi.
MAMBU YINA NSUKA KE TENDULA
1. NSUKA YA BALUYALU YA BANTU.
Biblia ke tuba nde: “Nzambi ya zulu ta tula ntotila mosi yina ta yalaka tii kuna; ntotila yina bantotila ya nkaka ta bedisaka yandi ve, kansi yandi
ta fwa bantotila yonso ebuna yandi ta yalaka tii
Mambu yina Biblia ke tuba sambu na nsuka
kele nsangu ya mbote, kansi ve nsangu ya mpasi
4
kuna.” (Daniele 2:44) Mutindu beto me tubila yo
na kitini ya 3, Nzambi ta fwa “bantotila ya ntoto,
mpi bimvuka na bo ya basoda” yina ta “vukana
sambu na kunwana bitumba ti muntu yina me fonga na mpunda mpi basoda na yandi.”—Kusonga
19:19.
2. NSUKA YA BITUMBA, MUBULU MPI
MAMBU YA KUKONDA LUNUNGU.
Biblia ke tuba nde: ‘[Nzambi] ke sukisa bitumba
na nsi-ntoto yonso.’ (Nkunga 46:10) Yo ke yika
nde: “Bantu ya mbote ti ya kieleka ta zinga na ntoto na beto yai; kansi bantu yonso ya mbi, Nzambi
ta katula bo na ntoto; yandi ta tumuna bo mutindu bo ke tumunaka matiti na ntoto.” (Bingana 2:
21, 22) Biblia ke tuba diaka nde: “Tala! Mono ke
sala bima yonso ya mpa.”—Kusonga 21:4, 5.
3. NSUKA YA MABUNDU YA KE KUSAKA BANTU
MPI YA KE LONGAKA MAMBU YA LUVUNU
SAMBU NA NZAMBI.
Biblia ke tuba nde: “Baprofete ke ta masonga ve,
banganga-nzambi ke yindula kaka kiese na bo
mosi. . . . Kansi nki bo ta sala na nima [ntangu nsuka ta kwisa]?” (Yeremia 5:31) Yo ke yika
nde: “Bantu mingi ta songa mono na kilumbu
yina nde: ‘Mfumu, Mfumu, keti beto bikulaka
ve na zina na nge mpi basisaka ve bademo na
zina na nge mpi salaka ve bidimbu mingi ya nkumbwa na zina na nge?’ Kansi mono ta songa bo
nde: ‘Mono me zaba beno ve ata fioti! Beno katuka na meso na mono, beno bantu ya ke fwaka bansiku!’ ”—Matayo 7:21-23.
4. NSUKA YA BANTU YINA KE PESAKA MABOKO
NA MAMBU YA NSI-NTOTO YAI.
Yezu Kristu tubaka nde: “Kikuma yina bo ke sambisa bantu yo yai: Nsemo kwisaka na nsi-ntoto;
kansi bantu zolaka mudidi kuluta nsemo, sambu
bisalu na bo vandaka ya mbi.” (Yoane 3:19) Na
ntangu ya Noa, muntu ya kwikama, Biblia ke tubila mutindu Nzambi fwaka ntete bantu na ntoto
ya mvimba. Yo ke tuba nde: “Nsi-ntoto ya ntangu
yina fwaka ntangu yo fulukaka na masa. Kansi,
na nzila ya ndinga yina mosi, zulu mpi ntoto ya
ntangu yai, bo me bumba yo sambu na kufwa yo
na tiya mpi bo ke tanina yo tii na kilumbu ya kusambisa mpi ya lufwa ya bantu yina ke vwezaka
Nzambi.”—2 Piere 3:5-7.
Simba nde Biblia ke fwanisa “kilumbu ya kusambisa mpi ya lufwa” yina ke kwisa ti mutindu Nzambi fwaka “nsi-ntoto” na ntangu ya Noa.
Nsi-ntoto yina Nzambi fwaka vandaka nki? Ntoto bikalaka mutindu mosi, kansi Nzambi ‘fwaka bantu yina ke vwezaka yandi,’ disongidila bambeni na yandi. Mutindu mosi, Nzambi ta fwa
mpi bambeni na yandi na “kilumbu ya kusambisa” yina ke kwisa. Kansi, banduku ya Nzambi ta
guluka mutindu Noa mpi dibuta na yandi gulukaka.—Matayo 24:37-42.
Yindula mutindu ntoto ta vanda ntangu Nzambi ta katula bantu yonso ya mbi! Yo ke pwelele
nde mambu yina Biblia ke tuba sambu na nsuka
kele nsangu ya mbote, kansi ve nsangu ya mpasi. Nge lenda kudiyula nde: ‘Keti Biblia ke zabisa beto ntangu yina nsuka ta kwisa? Keti nsuka
yango me kuma pene-pene? Inki mutindu mono
lenda guluka?’
KANA NSUKA ME KWISA, Nki ta salama na nima? Baverse mingi ya Biblia ke tubila nsungi mosi
ya kitoko. Mu mbandu, Biblia ke tuba nde: “ ‘[Nzambi] ta kusula mansanga yonso na meso na bo,
lufwa ta vandaka diaka ve; mawa, bidilu, mpi mpasi ta vandaka diaka ve. Mambu ya ntama ta
vila.’ Ebuna Muntu yina me fonga na kiti ya Kimfumu tubaka nde: ‘Tala! Mono ke sala bima yonso ya mpa.’ ” (Kusonga 21:4, 5) Nsuka ke tendula ve nde luzingu na nge ta suka. Nzambi ke
zola nde beto guluka, mpi yandi ke zabisa beto mambu yina beto fwete sala sambu na kuguluka.
KETI NSUKA ME KUMA PENE-PENE?
Keti Nzambi ta bika nde bantu kulanda kuyala bantu ya nkaka mpi kubebisa luzingu na bo na bilumbu ke kwisa? Ve. Mutindu beto me mona yo, Nzambi ta katula bantu na luzingu yai ya mawa mpi ya
mpasi. Ngangi ya bantu mpi ya ntoto ke zola nge
zaba nde ntangu yina yandi ta katula bampasi me
kuma pene-pene. Inki mutindu yandi ke monisa
mambu yai ya mfunu?
Beto baka mbandu: Kana nge ke zola kusala nzietelo na kamio, nge lenda sosa ntete bansangu na Internet, na bakarte to na mikanda. Ntangu nge ke
sala nzietelo, kana nge me yantika kumona bidimbu mpi bima ya ke wakana ti bansangu ya nge bakaka, nge ta bakisa nde nge me kuma pene-pene ti
kisika ya nge ke kwenda. Mutindu mosi, Nzambi
me pesaka beto Ndinga na yandi ya ke monisa beto
mambu ya ke salama na ntoto ya mvimba. Ntangu
beto ke mona mambu yai yonso ke lungana, beto ke
ndima kibeni nde nsuka me kuma pene-pene.
Biblia ke tuba nde nsi-ntoto ta kota na nsungi
mosi ya me swaswana ti bansungi ya nkaka mpi
nsungi yango ta nata na nsuka. Mambu ya ta salama na nsungi yai, ta salama na ntoto ya mvimba
mpi yo ta swaswana ti yina me salamaka dezia na
disolo ya luzingu ya bantu. Beto tadila mwa mambu
na kati ya mambu yina Ndinga ya Nzambi ke tubila.
1. BANSOBA YA NENE TA SALAMA NA NTOTO YA
MVIMBA Mbikudulu ya kele na Matayo kapu 24 ke
tubila mambu mingi ya ke salama na ntoto, mpi
mambu yango ke sala kidimbu mosi ya kele ti mambu mingi. Kidimbu yai ke monisa “nsukilu ya
ngidika ya bima” mpi yo ta nata na ntangu yina
“nsuka ta kwisa.” (Verse 3, 14) Mambu ya kidimbu
yango kele bitumba, nzala, kunikana ya ntoto na
bisika ya mutindu na mutindu, kikalulu ya kufwa
bansiku ya ke kuma mingi, kukonda zola mpi mambu yina bantwadisi ya mabundu ke sala sambu
na kukusa bantu. (Verse 6-26) Ya kieleka, mambu
ya mutindu yai ke salamaka dezia bamvu-nkama
mingi me luta. Kansi, sambu nsuka me finama,
mambu yai yonso ta kuma mingi na nsungi yai ya
6
NZOZULU YA NKENGI
mpasi. Mambu yai tatu ya ke landa ta vanda mpi
na kati ya kidimbu yai ya nsuka.
2. BIKALULU YA BANTU Biblia ke tuba nde “na bilumbu ya nsuka,” disongidila, nsungi yina ta nata
na nsuka, bikalulu ya bantu mingi ta beba. Yo ke
yika nde: “Bantu ta vanda bantu ya ke kudizolaka,
bantu ya ke zolaka mbongo, bantu ya ke kudisongaka, bantu ya lulendo, bantu ya ke vwezaka, bantu ya ke lemfukaka ve na bibuti, bantu ya ke pesaka ve matondo, bantu ya me konda kwikama,
bantu ya ke zolaka ve bantu ya nkaka, bantu ya ke
zolaka ve kuwakana, bantu ya ke kusilaka bankaka makambu, bantu ya me konda kudiyala, bantu
ya nku, bantu ya me konda zola ya mambu ya
mbote, bantu ya ke yekulaka bankaka, bantu ya
ntu-ngolo, bantu ya me fuluka ti lulendo, bantu ya
ke zolaka biese na kisika ya kuzola Nzambi.” (2 Timoteo 3:1-4) Ya kieleka, kukonda kuzitisa bantu
kele ve kima ya mpa kansi “na bilumbu ya nsuka,”
kikalulu yai ta kuma mingi. Yo yina, Biblia ke binga nsungi yai “bantangu ya mpasi mpi ya nku.”
Keti nge ke monaka bikalulu yai ya mbi na bantu?
3. BANTU KE BEBISA NTOTO Biblia ke tuba nde
Nzambi ta ‘bebisa bantu yina ke bebisa ntoto.’ (Kusonga 11:18) Inki mutindu bantu ke bebisa ntoto?
Biblia ke tuba mpi mambu ya mutindu mosi sambu
na ntangu ya Noa. Yo ke tuba nde: “Nzambi monaka mbi na bo, mbi ti nku na bo mpi panzanaka na nsi-ntoto yonso. Ntangu Nzambi talaka nsintoto, yandi monaka nde yo me kuma mavanga [me
beba].” Yo yina, Nzambi tubilaka bantu yai ya mbi
nde: “Mono ta fwa bo.” (Kuyantika 6:11-13) Keti nge
ke mona mambu ya ke monisa nge nde ntoto me fuluka ti mubulu? Nkutu, bantu me kuma na nsungi
mosi ya me swaswana ti bansungi ya nkaka: Bo kele
na makuki ya kubebisa ntoto, disongidila, ya kufwa
bantu yonso na ntoto sambu bo kele ti minduki.
Ntoto ke beba mpi na mutindu ya nkaka. Bima
yina ke salaka nde luzingu kuvanda na ntoto, mu
mbandu, mupepe, bambisi, banti, banzadi, mpi ku-
Bo ke longa Nsangu ya Kimfumu
ya Nzambi na ntoto ya mvimba
na bandinga mingi
wakana yina ke vandaka na kati ya bigangwa mpi
bisika yina yo ke zingaka, kele na kubeba malembemalembe sambu bantu ke sadila yo na mutindu ya
mbi.
Kudiyula nde: ‘Na mvu-nkama ya me luta, keti
bantu vandaka ti kiyeka ya kudifwa bo mosi?’ Kansi bubu yai, bantu me kuma ti mayele ya kusala minduki ya ngolo-ngolo mpi ya kubebisa ntoto.
Ziku, bantu ke kuka ve kubakisa mpi kuyidika malanda ya mbi yina kutoma ya mambu ya Teknolozi
ke basisa. Yo yina, muntu lenda zaba ve mambu
yina ta salama na bilumbu ke kwisa. Na ntwala nde
bantu kufwa bima yonso ya ke zingaka na ntoto,
Nzambi ta fwa bantu yina ke bebisa ntoto. Nzambi
muntu ke sila beto mambu yai!
4. KISALU YA KUSAMUNA YINA KE SALAMA NA
NTOTO YA MVIMBA Kitini ya nkaka ya kidimbu ya
nsuka monisaka na ntwala nde kisalu mosi ta salama na mutindu ya kuyituka. Biblia ke tuba nde:
“Bo ta samuna nsangu yai ya mbote ya Kimfumu
na ntoto ya mvimba sambu na kuta kimbangi na
makanda yonso mpi na nima nsuka ta kwisa.”
(Matayo 24:14) Kisalu yai ta swaswana kibeni ti
yina mabundu mingi ke salaka bamvu-nkama mingi me luta. Na bilumbu ya nsuka, bantu ta samuna mingi “nsangu ya mbote ya Kimfumu.” Keti nge
me zaba dibundu mosi ya ke kudipesaka na kusamuna nsangu yai? Ata bantu ya nkaka ke tubaka
nde bo ke longaka nsangu yai, keti bo ke samunaka yo na bwala mosi to bo ke mwangaka yo na
“ntoto ya mvimba sambu na kuta kimbangi na makanda yonso”?
Site Internet na beto www.jw.org ke tubilaka mingi “nsangu ya mbote ya Kimfumu.” Site yango kele
ti mikanda mingi ya ke longaka nsangu yai na bandinga kuluta 700. Keti nge ke zaba kimvuka ya
nkaka ya me bakaka bangidika ya mutindu yai sambu na kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu
na ntoto ya mvimba? Na ntwala nde bantu kuyantika kusadila Internet, Bambangi ya Yehowa zabanaka dezia sambu na kisalu na bo ya kulonga nsangu
ya Kimfumu ya Nzambi. Tuka 1939, lutiti ya zulu ya
Nzozulu ya Nkengi ke vandaka ti bangogo yai: “Kesamunaka Kimfumu ya Yehowa.” Mukanda mosi
ya ke tubilaka mambu ya mabundu monisaka nde
bantu lenda “fwanisa ve bunene ya kisalu ya Bambangi ya Yehowa ti ya bantu ya nkaka.” Nsangu
ya mbote yina Bambangi ya Yehowa ke longaka ke
monisaka nde ntama mingi ve na nsadisa ya Kimfumu ya Nzambi “nsuka ta kwisa.”
NSUNGI MOSI YA MFUNU NA DISOLO YA LUZINGU
YA BANTU
Keti nge ke monaka mutindu bidimbu iya ya
beto me tubila na disolo yai ke lungana bubu yai?
Bamvula kuluta nkama mosi me luta, zulunalu
yai ke zabisaka bantu mambu ya ke luta na nsintoto sambu na kumonisa bo nde nsuka me kuma
KETI BETO KELE BAPROFETE YA KE TUBILAKA KAKA KILUMBU YA NSUKA? Bambangi ya Yehowa
kele ve baprofete ya ke tubilaka kaka kilumbu ya nsuka. Bamvula mingi me luta, beto ke longaka
nsangu ya mbote sambu na bilumbu ke kwisa. Mu mbandu, na lukutakanu na beto ya nene na 1958,
diskure mosi vandaka ti ntu-diambu, “Kimfumu ya Nzambi Ke Yala—Keti Nsuka Me Kuma Pene-Pene?”
Diskure yango monisaka nde “kimfumu ya Nzambi ta kwisa ve sambu na kufwa ntoto kansi sambu na
kufwa ngidika ya Satana ya kele na ntoto. Kimfumu ya Nzambi ta kwisa ve awa na ntoto sambu na kuyoka yo tiya, kansi yo ta kwisa sambu luzolo ya Nzambi kusalama na ntoto bonso na zulu. Yo yina, Nzambi ta tanina ntoto sambu yandi muntu gangaka yo. Yandi ta tanina yo kimakulu.”
pene-pene. Ya kieleka, bantu ya nkaka ya ke tulaka
ntembe ke ndimaka ve banzikisa yai mpi bo ke tubaka nde yo kele bangindu ya bantu mpi bo lenda
soba yo. Bo ke tubaka mpi nde mutindu mambu ya
me tala communication ke kwenda na ntwala, yo ke
monana nde mambu ya nsi-ntoto yai ta landa kaka
na kubeba. Ata bo ke tula ntembe, mambu mingi
ke monisa beto pwelele nde beto ke zinga na nsuka ya nsungi mosi ya mfunu ya disolo ya luzingu ya
bantu.
Bantu ya nkaka ya mayele ke monaka nde ntama
mingi ve, bansoba ya nene ta salama na ntoto. Mu
mbandu, na mvu 2014, Zulunalu mosi (the Science
and Security Board of the Bulletin of the Atomic Scien-
´
´
tists) kebisaka Conseil de securite des Nations unies sambu na mambu mingi ya ke tula luzingu ya bantu
na kigonsa. Bantu yai ya siansi tubaka nde: “Kutadila mbote-mbote mambu yai ke pusa beto na kutuba nde bigonsa yina teknolozi ke nata ta vanda
kaka mingi.” Bantu mingi ke ndima nde beto ke zinga na nsungi mosi ya mfunu na disolo ya luzingu
ya bantu. Bambasisi ya zulunalu yai mpi bantu mingi ya ke tangaka yo ke ndimaka nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka mpi nde nsuka me kuma
pene-pene. Kansi na kisika ya kuwa boma ya kilumbu yina, nge lenda vanda na kiese sambu na mambu yina ta salama. Sambu na nki? Sambu nge lenda guluka ntangu nsuka ta kwisa!
BANTU MINGI TA
GULUKA NTANGU
NSUKA TA KWISA
NGE LENDA
GULUKA MPI
Biblia ke zabisa beto nde nsuka ta nata mpasi. Yo ke
tuba nde: “Mpasi ya nene ta vanda, mpasi mosi ya me
bwaka ntete ve katuka na luyantiku ya nsi-ntoto tii
bubu yai . . . Ya kieleka, kana bo kumisaka ve bilumbu yina nkufi, ata nsuni mosi ve zolaka kuguluka.”
(Matayo 24:21, 22) Kansi, Nzambi ke sila beto nde bantu mingi ta guluka. Biblia ke tuba nde: “Insi-ntoto ke
luta . . . , kansi muntu yina ke salaka luzolo ya Nzambi ke bikalaka kimakulu.”—1 Yoane 2:17.
Kana nge ke zola kuguluka na nsi-ntoto yai ya ke
luta mpi ‘kubikala kimakulu,’ nki nge fwete sala?
Keti yo ke lomba nde nge bumba bima mingi ya kinsuni? Ve. Biblia ke siamisa beto na kusala mambu
ya nkaka ya mfunu. Yo ke tuba nde: “Sambu bima yai
yonso fwete kuma bonso masa na mutindu yai, beno
tadila mutindu ya bantu yina beno fwete vanda. Beno
fwete vanda bantu ya bikalulu ya santu mpi kusala bisalu ya ke monisa kukangama na Nzambi, na ntangu
8
NZOZULU YA NKENGI
beno ke vingila mpi ke yibuka ntangu yonso kukala
ya kilumbu ya Yehowa.” (2 Piere 3:10-12) Baverse ya
kele na zulu mpi ya kele na nsi ke monisa nde “bima
yai yonso” ya fwete kuma bonso masa kele bamfumu
ya ke yala nsi-ntoto yai mpi bantu yonso ya ke zola luyalu na bo na kisika ya kuzola luyalu ya Nzambi. Yo
ke pwelele nde kana beto bumba bima ya kinsuni, yo
ta gulusa beto ve na mpasi yai.
Ya kieleka, sambu beto guluka, beto fwete kudipesa na Yehowa Nzambi mpi kuvanda ti bikalulu ya ke
sepedisa yandi. Beto fwete sala bisalu ya ke pesa yandi kiese. (Sefania 2:3) Na kisika ya kulanda bantu
mingi ya ke tulaka ve dikebi na bidimbu yina ke monisa pwelele nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka,
yo ke lomba nde beto “yibuka ntangu yonso kukala
ya kilumbu ya Yehowa.” Bambangi ya Yehowa lenda
songa nge na Biblia mutindu nge lenda guluka ntangu nsuka ta kwisa. ˇ
KETI NGE ZABAKA YO?
Keti bantu ya arkeolozi ke ndimaka
mambu yina Biblia ke tubaka?
SARGONI II, NTOTILA YA ASIRIA
YINA YEZAYA 20:1 KE TUBILA
Disolo ya zulunalu mosi (Biblical Archaeology Review) tubaka nde
bima yina bantu ya Arkeolozi sengumunaka ke ndimisa ntangu yai
nde bantu “kiteso ya 50” yina Masonuku ya Kiebreo ke tubila zingaka. Na kati na bo, beto lenda tanga bantotila 14 ya Yuda mpi ya
Izraele, mu mbandu Davidi ti Ezekiasi ya me zabanaka mingi mpi
ntotila Menahemi ti Peka ya me zabanaka mingi ve. Listi yango kele
ti bazina ya Bafarao 5 mpi ya bantotila 19, mu mbandu ntotila ya
Asiria, Babilone, Moabi, Persia, mpi ya Siria. Biblia mpi bima yina
bantu ya Arkeolozi ke sengumunaka ke tubilaka ve kaka bantotila.
Kansi, yo ke tubilaka mpi bantu ya nkaka yina me zabanaka mingi ve bonso banganga-nzambi ya nene, nsekudi mpi bamfumu ya
nkaka.
Disolo ya zulunalu yango ke tuba nde “bantu mingi ya mayele ke
ndimaka” nde bantu yai yonso zingaka. Ya kieleka, Masonuku ya
Kigreki ya Bukristu ke tubila bantu mingi ya me zabanaka mpi banzikisa ya Arkeolozi ke monisa nde bantu yango zingaka, mu mbandu, Erode, Ponse Pilate, Tibere, Kaifa mpi Sergiusi Paulusi. ˇ
Photograph taken by courtesy
of the British Museum
Inki ntangu bantambu vandaka diaka ve
na bansi yina Biblia ke tubilaka?
KIFWANISU MOSI NA KIBAKA
NA BABILONE YA NTAMA
Courtesy of Archaeological Museum of Istanbul
Ata bubu yai bantambu ke vandaka diaka ve na bamfinda ya Ntoto
ya Santu, baverse kiteso ya 150 ya ke tubilaka mbisi yai ke monisa
nde bansoniki ya Biblia zabaka yo mbote. Baverse yango mingi ke
tubilaka mbisi yai na mutindu ya kifwani. Kansi, baverse ya nkaka ke
monisaka mutindu bantu kutanaka ti bantambu. Mu mbandu, Samsoni, Davidi mpi Benaya fwaka bantambu. (Bazuzi 14:5, 6; 1 Samuele 17:34, 35; 2 Samuele 23:20) Kansi, bantambu fwaka mpi bantu ya nkaka.—1 Bantotila 13:24; 2 Bantotila 17:25.
Na ntangu ya ntama, bantambu ya Azia (Panthera leo persica) vandaka kukatuka na Asie Mineure, na Grese mpi vandaka kukwenda tii na Palestine, Siria, Mezopotamia mpi na nordi-westi ya India.
Sambu bantu vandaka kuwa bantambu boma mpi kuzitisa yo, bo
vandaka kutula yo mbala mingi na bifwanisu ya ntama ya ProcheOrient. Nzila ya Babilone ya ntama yina bantu vandaka kutambula
vandaka ti bifwanisu ya kitoko ya bantambu.
Ziku, bantu yina nwanaka bitumba ya Croisades vandaka kuzomba bantambu na Palestine tii na nsuka ya mvu-nkama 12 ya ntangu na beto. Yo ke monana nde Bantambu vilaka na ntoto yai mwa
ntangu fioti na nima ya mvu 1300. Kansi, bo vandaka kutubila bambisi yango na Mezopotamia mpi na Siria tii na mvu-nkama ya 19.
Diaka, bo vandaka kutubila yo na Iran mpi na Iraq tii na kitini ya ntete ya mvu-nkama 20. ˇ
MAYI 1, 2015
9
BIBLIA KE SOBAKA LUZINGU YA BANTU
Mono zabaka nde
Yehowa kele Nzambi ya
mawa mpi ya ke lolulaka
DISOLO YA
NORMAND PELLETIER
MVULA YINA YANDI BUTUKAKA
1954
INSI
CANADA
LUZINGU NA YANDI YA NTAMA
MUYIBI MPI MUNTU YA VANDAKA
KUBULA BANSAKA YA MBONGO
´
MUTINDU MONO VANDAKA: Mono yelaka na mbanza Montreal na
kisika yina luzingu vandaka mpasi. Ntangu papa fwaka, mono
vandaka ti bangonda sambanu, mpi mama bikalaka ti mukumba
ya nene. Beto butukaka bana nana mpi mono vandaka mwana ya
nsuka.
Ntangu mono vandaka kuyela, luzingu na mono vandaka kaka
kunwa bima ya ke lausaka, kubula bansaka ya mbongo, kusala mubulu mpi kuvukana ti babandi. Ntangu mono lungisaka
bamvula kumi, mono kumaka kusadila bandumba kisalu mpi
bantu yina ke defisaka bantu ya nkaka mbongo. Mbala mingi,
mono vandaka kuta luvunu mpi kusadila mayele ya mbi sambu
na kukusa bantu. Mono kumaka muntu ya luvunu ya ngolo.
Ntangu mono lungisaka bamvula 14, mono kumaka ti mitindu
mingi ya kukusa bantu sambu na kuzwa mbongo. Mu mbandu,
mono vandaka kusumba ba montre, mitaku, balupetu mpi kusala yo bonso wolo ya ba carat 14 ti kashe ya kitoko mpi na nima,
mono vandaka kuteka yo na babala-bala mpi na baparkingi ya
bisika yina bamagazini vandaka mingi. Mono vandaka kuzwa
mbongo kukonda mpasi. Kilumbu mosi, mono zwaka badolare
10000!
Ntangu mono vandaka ti bamvula 15, bo kulaka mono na Nzonkanda yina bo vandaka kulonga bana mutindu ya kusoba bikalulu na bo. Mono vandaka ve ti kisika ya kuvanda. Mono vandaka kulala na babala-bala, na baparke to na banzo ya banduku.
Mbala mingi, bapolisi vandaka kukanga mono sambu na kisalu na mono ya kukusa bantu. Bo vandaka kutula mono ve na boloko sambu mono vandaka ve kuteka bima ya muyibi. Kansi,
mono vandaka kufuta amande sambu mono vandaka kukusa bantu, kutekila bo bima ya luvunu mpi kuteka yo kukonda nswa.
Sambu mono vandaka ve kuwa bantu boma, mono kumaka nkutu kudefa mbongo na bantu ya ke defisaka mbongo. Luzingu na
mono kumaka na kigonsa mpi mono vandaka kutambula bantangu ya nkaka ti munduki ya fioti. Na bantangu ya nkaka, mono
vandaka kuvukana ti babandi.
MUTINDU BIBLIA SOBAKA LUZINGU NA MONO: Mono waka
nsangu ya Biblia na mbala ya ntete ntangu mono vandaka ti
bamvula 17. Mono vandaka ti makangu mpi makangu yango
yantikaka kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa. Sambu
10
NZOZULU YA NKENGI
mono vandaka kuzola ve bansiku ya Biblia, mono
bikaka yandi mpi bakaka makangu ya nkaka.
Mambu sobaka ntangu makangu na mono ya zole yantikaka mpi kulonguka Biblia ti Bambangi! Mono yitukaka mutindu yandi sobaka. Yandi kumaka mawete
mpi ntima-nda. Ntangu bo bingisaka mono na lukutakanu na Nzo ya Kimfumu ya Bambangi ya Yehowa,
mono ndimaka. Bambangi ya Yehowa yambaka mono
mbote mpi na mawete. Mutindu na bo ya kuyamba
mono swaswanaka ngolo kibeni ti ya bantu ya nkaka!
Dibuta na mono vandaka ve kutudila mono ntima; ntangu mono vandaka mwana, mono vandaka ve ti muntu
ya kumonisila mono zola mpi mawete. Zola ya mono
monaka na Bambangi ya Yehowa vandaka kibeni kikalulu yina mono vandaka na yo mfunu. Ntangu Bambangi lombaka mono na kulonguka Biblia, mono ndimaka na kiese yonso.
Mambu ya mono longukaka na Biblia me gulusaka
luzingu na mono. Sambu mono vandaka ti mfuka ya
bansaka ya mbongo badolare kuluta 50000, mono wakanaka ti banduku na mono zole na kukwenda kuyiba sambu mono futa mfuka yango. Kansi, mono ke sepelaka mingi sambu mono kwendaka diaka ve kuyiba!
Banduku na mono landaka kuyiba; bo tulaka mosi na
boloko mpi yina ya nkaka bo fwaka yandi.
Sambu mono landaka kulonguka Biblia, mono monaka nde mono fwete sala bansoba mingi. Mu mbandu,
mono bakisaka mambu yai ya kele na mukanda ya 1 Bakorinto 6:10. Verse yango ke tuba nde: “Miyibi, bantu ya
lukasi, bantu ya ke laukaka malafu, bantu ya ke fingaka,
to bantu ya ke botulaka bima ya bantu ya nkaka ta baka
ve kimfumu ya Nzambi.” Ntangu mono tangaka verse
yai, mono dilaka. Mono bakisaka nde mono fwete soba
luzingu na mono ya mvimba. (Baroma 12:2) Mono vandaka muntu ya nku, ya makasi mpi ya luvunu.
Mono longukaka mpi na Biblia nde Yehowa kele
Nzambi ya mawa mpi ya ke lolulaka. (Yezaya 1:18)
Mono sambaka Yehowa mingi sambu yandi sadisa
mono na kuyambula luzingu na mono ya ntama. Sambu Yehowa sadisaka mono, mono sobaka malembemalembe kimuntu na mono. Mono salaka nsoba ya
nene ntangu mono kwelaka nkento yina vandaka makangu na mono.
Ntangu mono kumaka ti bamvula 24, mono vandaka ti bana tatu. Yo yina, yo lombaka nde mono sosa kisalu ya mbote. Kansi, mono longukaka mingi ve; mono
vandaka ve ti diplome mpi bantu ya kutubila mono. Yo
yina, mono sambaka Yehowa mpi na nima mono kwendaka kusosa kisalu. Mono vandaka kusonga bamfumu ya kisalu nde mono me soba luzingu na mono mpi
Bubu yai, mono kele na luzingu
sambu mono ke zitisaka
minsiku ya Biblia
ke zola kusala kisalu na masonga yonso. Mbala mingi,
mono vandaka kutendudila bo nde mono ke longukaka Biblia mpi mono ke zola kukuma ti bikalulu ya mbote. Ata mpidina, bamfumu mingi ya kisalu buyaka na
kubaka mono na kisalu. Nsuka-nsuka, mono kutanaka
ti mfumu ya nkaka ya kisalu mpi yandi yulaka mono
bangiufula. Mono zabisaka yandi mutindu luzingu na
mono vandaka ntete, ebuna yandi zabisaka mono nde:
“Mono ke zaba kibeni ve kikuma yina mono fwete baka
nge na kisalu, kansi kima mosi ke songa mono nde
mono fwete baka nge na kisalu.” Mono bakisaka nde
Yehowa me pesa mvutu na bisambu na mono. Na ntangu yina, mono ti nkento na mono vandaka me baka
mbotika mpi me kuma Bambangi ya Yehowa.
MAMBOTE YA MONO ME BAKAKA: Bubu yai, mono kele
na luzingu sambu mono me kumaka Mukristu mpi ke
zitisaka minsiku ya Biblia. Mono kele ti dibuta mosi
ya mbote. Mono ke ndimaka nde Yehowa me lolulaka
mono mpi mono ke sepelaka sambu kansansa na mono
me kumaka bunkete.
Bamvula 14 me luta, mono ke salaka bangunga kiteso ya 70 na kisalu ya kusamuna mpi ke sadisaka bantu
ya nkaka na kuzaba mambu yina Biblia ke longaka.
Nkento na mono yantikaka mpi kisalu yango ntama
mingi ve. Bamvula 30 me luta, mono ke vandaka na kiese sambu mono me sadisaka banduku na mono ya kisalu 22 na kukuma bansadi ya Yehowa. Bubu yai, mono
ke kwendaka na bamagazini kansi mono ke kwenda
diaka ve sambu na kuyiba bantu. Ntangu yai, mono ke
kwendaka mbala mingi sambu na kuzabisa bo nsangu
ya mbote: kivuvu ya kuzinga na nsi-ntoto ya mpa, kisika yina miyibi ta vanda diaka ve.—Nkunga 37:10, 11. ˇ
MAYI 1, 2015
11
LANDA MBANDU YA LUKWIKILU NA BO
“Mono Kele Nzambi Ve”
OZEFI me telama na masamba na yandi na nkokila kibeni. Ziku, yandi ke tala na dikebi yonso
maba, banti ya nkaka ya bambuma, mpi biziba ya
kele ti banti na kati. Na nima ya masamba na yandi,
yandi me tala fioti na nzo ya Farao. Yindula nde Yozefi me wa mwa makelele na nzo na yandi; Manase,
mwana na yandi ke sekisa leki na yandi ya bakala
Efrayimi. Yozefi me tala bo mpi me mona nkento na
yandi ke seka sambu na bansaka yina bana ke sala.
Yozefi mpi me mweta. Yandi zabaka nde Nzambi
me sakumuna yandi.
Yozefi pesaka mwana na yandi ya ntete zina ya
Manase sambu na kumonisa nde Nzambi me sadisa yandi na kuvila bampasi na yandi. (Kuyantika 41:
51) Ntembe kele ve nde balusakumunu ya Nzambi
lembikaka Yozefi na kuyindula nzo na bo, bampangi na yandi mpi tata na yandi. Bampangi ya Yozefi
mengaka yandi mpi diambu yai sobaka luzingu na
yandi. Bampangi na Yozefi nwanisaka yandi mpi bo
sosaka kufwa yandi. Nsuka-nsuka, bo tekaka yandi
na kimpika na bantu ya mumbongo yina vandaka
kusala nzietelo. Banda ntangu yina, luzingu na yandi kumaka ya mpasi. Na nsungi ya bamvula 12,
yandi kangaka ntima na kimpika mpi na boloko,
mpi ntangu ya nkaka na miniololo. Kansi ntangu
yai, yandi kele kilandi ya Farao na nsi ya Ezipte!1
Na nsungi ya bamvula mingi, Yozefi vandaka kumona mutindu mambu yina Yehowa tubaka na
ntwala ke lungana. Yozefi monaka mutindu madia
kumaka mingi kibeni na insi ya Ezipte na nsungi
ya bamvula nsambwadi mpi yandi twadisaka kisalu
ya kubumba bambuma. Na ntangu yina, yandi bu-
Y
1 Tala masolo “Landa Mbandu ya Lukwikilu na Bo” na Nzozulu ya Nkengi ya Augusti 1, 2014; Novembri 1, 2014 mpi Februari 1,
2015.
12
NZOZULU YA NKENGI
taka bana ya babakala zole ti nkento na yandi Asenati. Mbala mingi, yandi vandaka kuyindula dibuta
na yandi yina vandaka ntama kibeni, mingi-mingi
Benyamini, leki na yandi ya bakala mpi tata na yandi
Yakobi. Ziku, Yozefi vandaka kudiyangisa sambu na
mavimpi na bo. Mbala ya nkaka yandi vandaka mpi
kudiyula kana bampangi na yandi ya babakala yambulaka bikalulu na bo ya nku to kana yandi lenda
tula diaka ngemba ti dibuta na yandi mpi kuvukana
diaka ti bo.
Kana dibuta na nge me kabwanaka sambu na kimpala, kikenene mpi sambu na kukonda zola, mambu na nge lenda vanda bonso yina kuminaka Yozefi. Inki malongi beto lenda baka na lukwikilu ya
Yozefi na mpila yandi sadisaka dibuta na bo?
“BENO KWENDA NA YOZEFI”
Yozefi vandaka ti kisalu mingi na bamvula yina
mpi bamvula yango lutaka nswalu. Kaka mutindu
Yehowa monisaka Farao na ndosi, nsoba ya nene salamaka na nima ya bamvula nsambwadi yina madia
vandaka mingi. Bilumbu fioti na nima, nzala kotaka
na bansi yonso ya ziunga sambu madia vandaka diaka ve. Kansi, Biblia ke tuba nde: “Na nsi ya Ezipte madia vandaka kaka.” (Kuyantika 41:54) Ntembe
kele ve nde bantu ya Ezipte bakaka mambote na bantuma yina Yehowa pesaka Yozefi na ntwala mpi na
mutindu Yozefi yidikaka mambu mbote.
Mbala ya nkaka, bantu ya Ezipte vandaka kudiwa
bonso nde bo kele na mfuka ya Yozefi mpi bo pesaka yandi lukumu sambu na mayele na yandi ya kuyidika mambu. Kansi, Yozefi zolaka ve kupesa lukumu yina na muntu ya nkaka. Yandi pesaka yo na
Yehowa Nzambi mpamba. Yo yina, kana beto sadila makuki na beto na kisalu ya Nzambi, yandi lenda
sadisa beto na kusadila yo na mutindu mosi ya kuyituka kibeni.
Na nima, nzala yantikaka kukota mpi na Ezipte.
Ntangu bantu ya Ezipte kwendaka kulomba lusadisu na Farao, yandi songaka bo nde: “Beno kwenda
na Yozefi, beno sala mambu yonso ya yandi ta songa beno.” Yo yina, Yozefi yantikaka kukangula banzo ya bambuma sambu nde bantu kusumba madia.—Kuyantika 41:55, 56.
Kansi na bansi ya ziunga, bantu vandaka ve ti madia. Dibuta ya Yozefi vandaka ntama na Kanana mpi
bo vandaka kuniokwama na nzala. Ntangu Yakobi
waka nde bantu ya Ezipte ke teka madia, yandi tindaka bana na yandi na kukwenda kuna sambu na
kusumba madia.—Kuyantika 42:1, 2.
Yakobi tindaka bana na yandi kumi kansi yandi
tindaka ve Benyamini. Yakobi yibukaka diaka mambu yina lutaka ntangu yandi tindaka Yozefi yandi mosi na kulanda bampangi na yandi. Yo vaSambu Yozefi vandaka muntu ya kudikulumusa,
yandi vandaka mfunu na meso ya Yehowa
ndaka mbala ya nsuka yina Yakobi monaka Yozefi.
Bana ya Yakobi natilaka yandi mvwela ya Yozefi ya
kutobuka-tobuka mpi ya kubeba na menga, mvwela ya kitoko yina vandaka kumonisa zola ya Yakobi
sambu na Yozefi. Bo kusaka Yakobi nde bambisi ya
mfinda diaka Yozefi.—Kuyantika 37:31-35.
“YOZEFI YINDULAKA”
Na nima ya kusala nzietelo mosi ya nda, bana ya
Yakobi kumaka na Ezipte. Ntangu bo sosaka kusumba madia, bo tindaka bo na Safenati-Panea, mfumu mosi ya nene. (Kuyantika 41:45) Ntangu bampangi na yandi monaka yandi, keti bo zabaka
nde muntu yango vandaka Yozefi? Ata fioti ve. Bo
monaka yandi kaka bonso mfumu mosi ya nene ya
Ezipte yina zolaka kusadisa bo. Sambu na kumonisa
luzitu, bo salaka mambu kaka mutindu bantu yonso
vandaka kusala disongidila, bo ‘kwisaka na ntwala
na yandi mpi bo fukamaka ilungi na ntoto.’—Kuyantika 42:5, 6.
Keti Yozefi zabaka bo? Ee. Nkutu ntangu yandi
monaka bo ke fukama na ntwala na yandi, yandi yibukaka diambu mosi ya lutaka na kileke na yandi.
Biblia ke zabisa beto nde: “Yozefi yindulaka bandosi yina ya yandi lalaka,” bandosi yina Yehowa monisaka yandi ntangu yandi vandaka leke. Bandosi
yango monisaka na ntwala mutindu bampangi na
yandi ta fukama na ntwala na yandi. Mpi mambu
salamaka kaka mutindu bandosi yango monisaka!
(Kuyantika 37:2, 5-9; 42:7, 9) Yo lombaka nde Yozefi kusala nki? Keti yandi zolaka kuyamba bo? Keti
yandi zolaka kuvutula mbela?
Yozefi zabaka nde yandi lenda sala ve mambu
mutindu ntima na yandi ke zola, ata bampangi na
yandi sobaka to ve. Yehowa muntu vandaka kupesa
nzila nde mambu kusalama mutindu yai sambu na
kulungisa lukanu na yandi. Yandi silaka na kukumisa bana ya Yakobi dikanda mosi ya ngolo. (Kuyantika 35:11, 12) Kana bampangi ya Yozefi vandaka
kaka bantu ya nku, ya bwimi mpi ya mbi, lukanu ya
Nzambi ya kukumisa bana ya Yakobi dikanda mosi
ya ngolo zolaka kukuma na kigonsa! Mpi kana Yozefi salaka mambu na luzolo na yandi, yandi zolaka
kukotisa mavwanga na nzo na bo, ziku yandi zolaka mpi kutula luzingu ya tata na yandi ti ya Benyamini na kigonsa. Keti bo vandaka na luzingu? Yozefi
kudibumbaka sambu na kumeka bampangi na yandi mpi sambu na kuzaba kana bo sobaka bikalulu
MAYI 1, 2015
13
na bo to ve. Na nima, yo lombaka nde yandi zaba
mambu yina Yehowa zolaka nde yandi sala.
Ziku, nge kele ve muntu ya ntete ya ke kutana ti
mambu ya mutindu yai. Bubu yai, kukonda kuwakana mpi mavwanga kele mingi na mabuta. Kana
beto ke kutana ti bampasi ya mutindu yai, beto lenda kudikusa na kulanda ntima na beto mpi kusala
mambu na mutindu beto me zola. Yo ta vanda mayele mingi na kulanda mbandu ya Yozefi mpi kuzaba mambu yina Nzambi ke lomba sambu na kunwana ti bampasi yango. (Bingana 14:12) Kuvila ve nde
kuvanda na ngemba ti bantu ya dibuta kele mfunu,
kansi kuvanda na ngemba ti Yehowa mpi Mwana na
yandi kele mfunu mingi kuluta.—Matayo 10:37.
“BO TA MEKA BENO”
Yozefi mekaka bampangi na yandi sambu na kuzaba mambu yina vandaka na bantima na bo. Na
nsadisa ya muntu mosi ya vandaka kutendula mambu, Yozefi tubilaka bo na makasi mpi zabisaka bo
nde bo vandaka bantu ya kwisaka sambu na kutala
nsi. Sambu na kumonisa nde bo vandaka ve mineki, bo zabisaka yandi mambu ya dibuta na bo mpi
yikaka diaka nde mwana na bo ya nsuka bikalaka
na nzo. Yozefi zolaka ve kumonisa kiese na yandi.
Keti leki na yandi ya bakala vandaka kibeni na luzingu? Ntangu yai, Yozefi zabaka mambu yina yandi
lenda sala. Yandi tubaka nde: “Bo ta meka beno”
mpi yandi zabisaka bo nde yandi fwete mona mwana na bo ya nsuka. Na nima, yandi ndimaka nde
muntu mosi na kati na bo kubikala na boloko mpi
bankaka kuvutuka na nzo na bo sambu na kukwisa
ti mwana na bo ya nsuka.—Kuyantika 42:9-20, NW.
Ntangu bampangi na yandi vandaka kutubana bo
na bo, bo yantikaka kufunguna disumu ya nene yina
bo salaka bamvula 20 me luta mpi bo zabaka ve
nde Yozefi vandaka kuwa bo. Bo vandaka kutuba
nde: “Beto ke baka ndola sambu na mpangi na beto,
sambu beto monaka mpasi na yandi ntangu yandi
bondilaka beto na kuwila yandi mawa, kansi beto
waka ve. Yo yina mpasi yai me kumina beto.” Yozefi waka mambu yina bo vandaka kutuba mpi yandi katukaka kisika bo vandaka sambu bo mona ve
mutindu yandi vandaka kudila. (Kuyantika 42:2124) Kansi, yandi bakisaka nde kubalula ntima na
masonga yonso ke lombaka mambu mingi katula
kumonisa mawi ya mawa sambu na malanda ya mbi
ya diambu mosi. Yo yina, yandi landaka kumeka bo.
14
NZOZULU YA NKENGI
Yandi songaka bo na kuvutuka na nsi na bo, kansi yandi tulaka Simeoni na boloko. Yandi lombaka
bantu na kutula mbongo na basaki na bo ya madia
ya bo fwete sala ti yo nzietelo. Bampangi na yandi
vutukaka na nsi na bo. Yo vandaka pete ve sambu
bo ndimisa Yakobi na kupesa bo Benyamini sambu
bo kwenda ti yandi na Ezipte. Ntangu bo kumaka
na Ezipte, bo zabisaka nsadi ya Yozefi pwelele mbongo ya bo monaka na basaki na bo mpi bo ndimaka na kuvutula yo yonso. Kuvutula mbongo vandaka diambu mosi ya mbote, kansi Yozefi vandaka na
mfunu ya kuzaba mpenza kimuntu na bo ya kieleka. Yandi sadilaka bo feti mpi yandi zolaka ve kumonisa mawi na yandi ntangu yandi monaka Benyamini. Na nima, yandi lombaka nde bo tula madia na
basaki na bo mpi yandi pesaka bo nzila ya kuvutuka na nsi na bo. Kansi na mbala yai, bo tulaka
dikopa ya Yozefi na saki ya Benyamini.—Kuyantika
42:26–44:2.
Na nima, Yozefi kangaka bo na mutambu. Yandi
tindaka nsadi na yandi na kulanda bampangi na yandi. Nsadi yango kangaka bo mpi fundaka bo nde
bo yibaka dikopa ya Yozefi. Ntangu nsadi yai monaka dikopa yango na saki ya Benyamini, yandi vutulaka bo na Yozefi. Yozefi zwaka diaka dibaku ya
kuzaba mbote-mbote kimuntu ya kieleka ya bampangi na yandi. Yuda vandaka kutuba na kisika na bo
yonso. Yandi bondilaka Yozefi na kuwila bo mawa.
Yandi tubaka nkutu nde bo yonso 11 kukuma bampika na Ezipte. Yozefi zabisaka bo nde Benyamini
mpamba muntu fwete bikala na Ezipte bonso mpika, kansi bampangi na yandi ya nkaka lenda vutuka na nsi na bo.—Kuyantika 44:2-17.
Yuda zabisaka Yozefi na mawa yonso nde: “Yandi me bikalaka yandi mosi na divumu ya mama na
yandi; tata ke zolaka yandi mingi.” Ziku, bangogo
yai simbaka ntima ya Yozefi sambu yandi vandaka mwana ya ntete yina Yakobi butaka ti nkento na
yandi Rashele. Rashele fwaka ntangu yandi vandaka kubuta Benyamini. Bonso tata na yandi, Yozefi
vandaka kuyibuka mpi Rashele. Ziku, Yozefi zolaka
Benyamini mingi sambu bo butukaka divumu mosi.
—Kuyantika 35:18-20; 44:20.
Yuda bondilaka Yozefi na kukumisa ve Benyamini mpika. Nkutu yandi zolaka kukuma mpika na kisika ya Benyamini. Yo yina, yandi bondilaka diaka
Yozefi nde: “Nki mutindu mono lenda vutuka na
Yozefi bakisaka nde bampangi na yandi waka mpasi na ntima
sambu na mambu yina bo salaka yandi
tata na mono maboko-mpamba, mwana yai kele ve?
Mono ta kanga ntima ve na kumona bampasi ya tata
na mono!” (Kuyantika 44:18-34) Yo monanaka kibeni nde Yuda sobaka bikalulu na yandi. Yandi balulaka ntima, monisaka mawa ya ngolo mpi mpeve ya
kuditambika.
Yozefi kukaka ve kukanga ntima. Yo lombaka
nde yandi basisa mawi ya ngolo yina yandi vandaka
ti yo. Yandi lombaka bansadi na yandi yonso na kubasika. Na nima, yandi yantikaka kudila na ndinga
ya ngolo mpi makelele ya kudila na yandi wakanaka tii na nzo ya Farao. Nsuka-nsuka, yandi zabisaka
bo nde: ‘Mono kele mpangi na beno Yozefi.’ Yandi
yambaka bampangi na yandi mpi lolulaka bo sambu
na mambu yonso ya bo salaka yandi. (Kuyantika 45:
1-15) Yandi monisaka kikalulu ya Yehowa, Nzambi
yina ke lolulaka bantu na ntima ya mvimba. (Nkunga 86:5) Keti beto ke lolulaka mpi bantu mutindu
mosi?
“NGE KE ZINGA KAKA”!
Ntangu Farao waka mambu yina nataka kiese na
nzo ya Yozefi, yandi lombaka Yozefi na kubinga tata
na yandi ti dibuta ya mvimba na Ezipte. Ntangu fioti na nima, Yozefi kutanaka diaka ti tata na yandi.
Yakobi dilaka mpi tubaka nde: “Ntangu yai mono lenda fwa sambu mono me mona nge, mono me zaba
mpi nde nge ke zinga kaka.”—Kuyantika 45:16-28;
46:29, 30.
Na Ezipte, Yakobi zingaka bamvula 17. Yandi zingaka bamvula mingi na ntwala nde yandi saku-
muna bana na yandi 12. Sambu na Yozefi mwana
ya 11, Yakobi pesaka yandi bima mbala zole, bonso
bo vandaka kupesa mwana ya ntete. Yo lombaka
nde makanda zole ya Izraele kubasika na dikanda
na yandi. Inki beto ta tuba sambu na Yuda, mwana
ya iya yina balulaka ntima na mutindu yandi salaka mambu mbote kuluta bampangi na yandi? Yandi
bakaka lusakumunu ya nene: Mesia butukaka na dikanda na yandi!—Kuyantika kapu 48, 49.
Ntangu Yakobi fwaka ti bamvula 147, bampangi
ya Yozefi waka boma nde mpangi na bo yina vandaka mfumu ya nene lenda vutudila bo mbela. Kansi,
Yozefi pesaka bo kikesa na zola yonso. Yandi vandaka kuzabisa bampangi na yandi tuka ntama nde
banda Yehowa sadisaka dibuta na bo na kukwisa na
Ezipte, bampangi na yandi fwete bika kudiyangisa
sambu na mambu yina lutaka. Yandi songaka bo
nde: “Mono kele Nzambi ve na kusambisa beno.”
(Kuyantika 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Sambu na Yozefi, Yehowa vandaka zuzi mosi ya kukuka. Yozefi vandaka nani sambu na kupesa ndola na bantu yina
Nzambi lolulaka?—Baebreo 10:30.
Keti nge ke monaka mpasi na kulolula bantu? Yo
lenda vanda mpasi, mingi-mingi kana muntu me
sala beto mbi na luzolo yonso. Kansi, kana beto ke
lolula na ntima ya mvimba bantu ya me balula ntima na masonga yonso, beto ta belula bamputa na bo
mpi ya beto mosi. Mpi beto ta landa mbandu ya lukwikilu ya Yozefi mpi mbandu ya Yehowa, tata na
beto ya mawa. ˇ
MAYI 1, 2015
15
BAMVUTU NA BANGIUFULA YA BIBLIA
Kilumbu ya Kusambisa kele nki?
Na ntangu ya ntama, Nzambi vandaka kusadila bazuzi sambu na kugulusa bansadi na yandi na mambu ya
kukonda lunungu. (Bazuzi 2:18) Biblia ke tubila Kilumbu ya Kusambisa bonso ntangu ya kiese yina Yehowa, Zuzi ya ntoto ya mvimba, ta gulusa bantu yonso
na mambu ya kukonda lunungu.—Tanga Nkunga 96:
12, 13; Yezaya 26:9.
Nzambi me ponaka Yezu sambu na kusambisa bantu ya kele na luzingu mpi bafwa. (Bisalu 10:42; 17:
31) Bantu mingi me fwaka kukonda bo zaba Nzambi.
Na Kilumbu ya Kusambisa, Yezu ta futumuna bantu
ya mutindu yai sambu bo zaba Nzambi ya kieleka mpi
bo zola yandi.—Tanga Bisalu 24:15.
SAMBU NA NKI KILUMBU YA KUSAMBISA
TA VANDA NTANGU MOSI YA KIESE?
Sambu na nki Kilumbu ya
Kusambisa ta sala bamvula funda?
Sambu na
kuzaba mambu
mingi, tala lutiti
213 ya mukanda
yai, yina Bambangi
ya Yehowa me
basisaka
INKI BIBLIA
KELONGAKA
Mpenza?
Bo ta futumuna bafwa na nsungi ya bamvula funda.
(Kusonga 20:4, 12) Nzambi ta pesa bo ntangu ya kulonguka banzila na yandi mpi kulemfukila yandi. Biblia ke tuba nde bo ta sambisa bantu na nsadisa ya
mambu yina bo ta sala na nima ya lufutumuku na bo.
—Tanga Baroma 6:7.
Biblia ke tubila mpi kilumbu mosi ya kusambisa
yina ta kwisa na kintulumukina na ntwala nde bamvula funda kuyantika. Mutindu masolo ya luyantiku ya zulunalu yai ke monisa yo, Biblia ke bingaka
mpi kilumbu yango nde kilumbu ya nsuka. Na kilumbu yina, Nzambi ta fwa bantu yonso ya mbi. (2 Piere 3:7) Yo yina, beto fwete monisa nde beto ke zola
Nzambi.—Tanga 2 Piere 3:9, 13.
Yo kele mpi na
www.jw.org
Kana mpila kele, beno tindila mono
mukanda Inki Biblia Kelongaka Mpenza?
NDINGA ZINA ADRESI s
n
o
Baka zulunalu yai mpi
banimero ya ntama ya
ofele na Internet
p
Biblia kele na
Internet na bandinga
kuluta 100
Kota na
www.jw.org,
to scanner
kidimbu yai
wp15 05/01-MK
150203
TANGA BAMVUTU YA BANGIUFULA
MINGI YA BIBLIA NA INTERNET
Sambu na kusonikila beto, tala lutiti ya 2