PDF formatında
Transkript
PDF formatında
BTC Boru Hattı’nda Değişen Yaşamlar BTC Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Girişiminden Haberler Ağustos 2015 Sayı : 6 Merhaba, Bireysel girişimciliğin şaşırtıcı örnekleriyle karşılaştığımız yerlerden biridir Ceyhan. Hiç beklemediğiniz bir köşede, ansızın karşınıza bir “mucit” çıkıverir. Bir cesur girişimci, bir vizyoner, bir on parmakta on bir marifet erbabı... Çukurova’nın bereketinden midir, Akdeniz’in üretici geçmişinden mi bilinmez. Ama bu böyledir. Bu sayımızda, BTC’nin de kurulmasına önemli oranda finansal ve idari destekler sağladığı ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Ceyhan Ticaret Odası, Ticaret Borsası, Ziraat Odası ile Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifi ortaklığında kurulan Ceyhan İş Geliştirme Merkezi - CEYGEM bünyesinde açılan çeşitli eğitimlere katılanların, hayatlarında gerçekleşen değişikliklere dair birkaç örneği paylaşacağız sizlerle. Keza, BTC Toplumsal Kalkınma Programı hibe destekleriyle yürütülen seracılık ve fasulye üretimi konusunda da iki ilginç örneğimiz olacak. Her zaman olduğu gibi biz onlardan çok şey öğrendik. Farkında değiller ama, gözlerindeki heyecan bizi ziyadesiyle doyurdu. Sağ olsunlar. www.ceygem.org 2 Senin vardı ama? “O harman yapıyor, şimdi bunu yaptım, bu da fasulyeyi tarladan söküp, harman makinasına hazır hale getirecek. Bu makina yokken fasulyeyi tarladan insan gücüyle söküp, deste yapıyorduk ki harman makinası çalışabilsin, şimdi hiç insana gerek olmayacak.” Y A Ş A M L A R D E Ğ I Ş E N H A T T I ’ N D A Biz onu Müslüm Altınalan diye biliriz ama, köyde Müslüm internette araştırmış, Arjantin’de bu onun adı “Formül Müslüm”. makinayı keşfetmiş, youtube’dan izleyince “ben evde yaparım bunu” demiş, hemen işe koyulmuş. Anadolu’da “icatçı” denilenlerden. Zihninde projeyi çizmiş, sonra hurdacıları dolaşıp malzemeleri bulmuş, kes, biç, ekle ... olmuş bir Müslüm’le tanışmamız 2013 yılında kuru fasulye hasat makinası. aracılığı ile oldu. Müslüm kuru fasulye ekmek istiyordu. Köyünde ve civar köylerde de daha Sanmayın ki tüm bunları bir imalathanede önce kuru fasulye üreten olmamış. yapıyor. Yok tabii, atölye de yok. Tamirhane? O da yok. Hiç mi olmamış Müslüm? Garaj bile yok, bir spiral, bir de minik kaynak “25 yıl kadar önce biri denemiş ama sonrası makinası, bir de dut ağacının gölgesi. gelmemiş.” 25 yıl sonra Müslüm 10 dekar fasulye ekti. O kadar! Ertesi yıl 75 dekar... Şimdi kendi köyü Erenler ve çevre köylerde 500 Makinanın bir bölümü koşu bandı, bir bölümü dekarın üstünde fasulye ekiliyor. bisiklet amortisörü, bir bölümü pulluk tekeri, biçerdöver yayları ...ama en şaşkınlık verici tarafı, Müslüm BTC’nin hibe desteği ile fasulye harman bu makina elektrikle çalışıyor. makinası da aldı, bölgedeki tüm fasulyelerin harmanını yapmaya başladı. Yani? Tarlada uzatma kablosuyla mı dolaşarak hasat yapacak traktör Müslüm? Geçenlerde çat kapı evine gittik, baktık Formül “Hayır tabii, traktörün arkasına da jeneratör Müslüm bir formül üstünde. ekledim, bu formül dünyada ilk, Arjantinliler akıl edememişler!” Müslüm bu ne? “Fasulye hasat makinası?” İlahi Müslüm...! B T C B T C H A T T I ’ N D A D E Ğ I Ş E N Y A Ş A M L A R FORMÜL MÜSLÜM 3 KURU FASÜLYEDE BİR NUMARAYIM Çukurova’da ilk birkaç günün ardından “hergün kebap iyi de, yok mudur bu diyarda bir sulu yemek!” diyeceğiniz gün gelir. Var! Cevriye Abla. D E Ğ I Ş E N Anlaşıldı. Gitmeden bir sorumuz var Cevriye Abla’ya, “evde yemek yapıyor musun?” Gülüyor, “ev oldu otel, yatmadan yatmaya açıyoruz kapıyı, ömrümüz lokanta oldu artık.” “Ben mutfaktayım, üç çocuğum var, üçü de burada çalışıyor, kocama da iş verdim, o da kasada...” Ne tür yemekler yapıyorsunuz? “Yemekler değişiyor, 5-6 çeşidimiz var, ama değişmeyen şey kuru fasulye. İnsanlar çok seviyorlar, kuru fasulye yoksa, o gün dükkan boş gibi. Anlayacağınız, kuru fasulyede bir numarayım (gülüyor).” Y A Ş A M L A R H A T T I ’ N D A Masallardan kalkıp, huzurumuza gelmiş bir cümle sanki, “başkalarını mutlu etmekten mutlu oluyorum”. Böyle insanların olduğunu bilmek de bizi mutlu ediyor. Nedir karar? “Suyu kıvama gelinceye kadar.” D E Ğ I Ş E N B T C Ne kadar? “Kararınca.” H A T T I ’ N D A 4 Nerden geldi aklına lokanta? “Yemek yapmayı seviyorum, ama aslında sevdiğim yemek yapmaktan çok sunmak, insanlara mutlu olacakları bir şeyler sunmak beni mutlu ediyor.” B T C Y A Ş A M L A R Cevriye Koç, 2014 yılında, BTC desteği ile CEYGEM’in düzenlediği girişimcilik eğitimine katıldı, ardından Kasım ayında lokantasını açtı. “Fasulyeleri akşamdan ıslıyorum, sabah oldu mu da pişiririm; ama eti ayrı,fasulyeleri ayrı. Eti düşündüğünüz gibi kavurmam, içine su koyup haşlarım. Et kuzu olacak ama. Başka bir tencerede de (bir fasulye için üçüncü tencereyi de kirlettik bu arada) yağ ile salçayı, soğanı kavururum. Et pişince, fasulyeyi suyuyla birlikte ete boşaltırım, biraz tuz, biraz karabiber, salçalı yağ da üstüne, sonra kısık ateşte bunları tekrar pişiririm.” Hazır mısınız? Cevriye Abla, BTC hattının en gizli bilgisini bizlerle paylaşmak üzere: etli kuru fasulye. 5 5 ACABA NE YAPMALI ? Girişimcilik kurslarının ne işe yaradığının şahane örneği Semra Döner. “Hep bir şeyler yapmak istiyordum ama ne yapacağıma dair fikrim yoktu.” TEMEL SAĞLAM OLUNCA Biraz tempo yoğun galiba? “Yoğun, hem de çok... yufka açmaya gece başlıyoruz, sabaha karşı yufkalar hazır olacak ki taze taze müşterilerle buluşsun. Birimiz açıyor, birimiz de pişiriyor, pişirme çok önemli, özellikle yufkayı ocakta çevirirken çok hızlı olmak gerekiyor.” Tam da bu durumda çözüm üretme fırsatı sunuyor bu eğitimler. Enerjiniz, aklınız, heyecanınız, gönlünüz... her şey yerli yerinde ama bir şey eksik: “Nereden, nasıl başlamalı?” Sabah gün doğmadan Semra yufkaları paketliyor Bu konuda fikrin oluşmasına ve olgunlaşmasına ve erkenden arabaya atlayıp marketlere destek veriliyor girişimcilik eğitimlerinde. dağıtmaya başlıyor. B T C Y A Ş A M L A R 6 D E Ğ I Ş E N H A T T I ’ N D A “Bir taraftan marketlere yufka üretiyoruz, aynı zamanda burada da satıyoruz, bir de öğrencilere gözleme yapıyorum.” Bahadır, Ceyhan’da yerel gazete çıkartıyor ama aslında o bir elektrik teknisyeni, aynı zamanda fuar organizatörü, aslında sivil toplum örgütü yöneticisi, ama işi işletmecilik, yani esnaf ... Hayatı hikaye olacaklardan o da, eşi Hidayet de... Hidayet elleriyle takı üretirken, Bahadır Kurs bitti, hemen kolları sıvadık. Önce 16 pazarlama işlerine bakarmış eskiden. metrekarelik minik bir yeri kiralayarak işe başladık. Yetmedi, 35 metrekare oldu, yetmedi “Doldururduk bavullara, pazar pazar dolaşır, 60 ... Hepsi üç sene içinde, ama temel sağlamdı, tezgah açardık, bilezikler, kolyeler, küpeler... sağlıklı büyüdük.” Gezerek, tezgahta takı satmak, bununla birlikte bir hayat kurmak çok zordu. Bir sürü insanla Gidiş nereye? tanıştık, pek çok şey öğrendik...” “Artık takı ve kozmetikte markalaşmak istiyoruz. Parfüm imalatına da gireceğiz...” Sonra BTC’nin desteklediği proje kapsamında Kariyer Becerileri Eğitimi’ne katılmış üç gün, Hidayet yaptığı takılarla doldurduğu duvarları ardından on gün de Girişimcilik Eğitimi. gösteriyor “renkli biriyim, seviyorum bu işi, içimden geldiği gibi üretirim, bir müşteri gelir Kurs ne verdi size? bir bakmışsın boynumdan kolyeyi çıkartıp ona “İşyeri nasıl açılır, nasıl ayakta kalır onu satmışım...” öğrendik”. Sağlam temelde sağlam ilerliyor Odabaşı ailesi, yolları açık olsun. H A T T I ’ N D A D E Ğ I Ş E N Semra kurs sonunda, markasını oluşturmuş, marketlerle anlaşmış, imalat için bir usta bulmuş, karşısında beş okul olan bir de dükkan tutunca... Uyku? (Eliyle, dükkanın önündeki sediri gösterip gülümsüyor) “Şuraya kıvrılıp biraz şekerleme yapınca uyku faslı bitmiş oluyor zaten.” Yetti mi? “Daha ne olsun? Eskiden eşim takı yapar ben de dolaşa dolaşa satardım, sonra bir işletme açmamız gerektiğini anladık. Bunu anladık da, nasıl açacaktık. İşletmenin temeli sağlam atılmalıydı. Daha önce yaşadığımız tatsız deneyimlerden dersler almıştık, sağlam temel olmadan işe girmeyecektik. Bunu öğrenmemiz gerektiğini hissettiğimiz anda CEYGEM’in kursları karşımıza çıktı. B T C Y A Ş A M L A R “Ceyhan’da el üretimi yufka yoktu, hepsi makinada üretiliyordu; BTC’nin CEYGEM’de açtığı girişimcilik kursu sonunda bu konuda imalata geçmeyi aklıma koydum.” “Oldukça renkli bir aile” cümlesi, Hidayet ve Bahadır Odabaşı çiftini (ve tabii, kızları Nehir ile oğul Mehmet Can) nitelemeye kalkınca, renksiz ve soluk bir ifade olarak boşlukta kalakalır. O kadar yani...! 7 7 ÖRNEK BİR TARIMSAL İŞLETME MODELİ Y A Ş A M L A R D E Ğ I Ş E N H A T T I ’ N D A D E Ğ I Ş E N B T C H A T T I ’ N D A 8 “Kasım’da ektik domatesi, martta hasada başladık, Haziran sonuna kadar domates topladık; Temmuz’da toprağı hazırlarız, Ağustos – Eylül dinlenir toprak, Ekim ayı gelince yeniden domatesler ekilir, bu defa da kışın hasat Hayalimizde, küçük ölçekli de olsa, yerel yapılacak.” girişimcilerin içinde olduğu, yavaş ama dengeli büyüyecek,entegre bir üretim biçimi oluşumuna Ne kadar verim elde ediyorsunuz? destek vermek vardı. BTC uzmanlarının “Bir dekardan, bir sezonda 30 tona kadar verim öncülüğünde bir ekip oluşturuldu ve yola alıyoruz, iki sezon toplanırsa 60 ton olur bu. koyulduk. Yani, iki dekarlık bir sera bir yıl içinde 100 tonun üzerinde domates veriyor.” Aradan bir yıl geçti, üreticilerden Ali Karlıdağ’ı dinlemeye gittik: “Daha önce biz buğday, mısır, Müthiş bir rakam bu. Sekiz sera yan yana, soya, ayçiçeği gibi endüstriyel bitkileri ekerdik. tüm işleri birlikte yapıyorlar. Bakım, hasat, Üretimi kolaydı tabii, her şeyi makinayla pazarlama ... budama, ipe alma, bağlama işlerini yapardık, seracılık öyle değil, emek yoğun, daha kadınlar yapıyormuş, hasadı da erkekler... minik fazla özen istiyor, her gün içinde olacaksın, bir fabrika olmuş burası. çocuk gibi...” Memnun musunuz? Nasıl başladınız bu işe, nerden aklınıza geldi “Çok şükür!” seracılık? “Bir gün BTC’den arkadaşlar geldi ...” Gelecek planınız? “Burada sera yapmaya müsait alanlarımız var Ali Karlıdağ’ın da içinde olduğu sekiz girişimci daha, sera sayımızı artırmak istiyoruz.” bir araya geldiler ama önemli bir sorun vardı önlerinde, hiçbiri daha önce sera tarımı Verim ve kazanç bir yana, BTC için burada yapmamıştı ve başlangıç için iki dekar da küçük uygulanan modelin kendisi çok daha önemli. bir ölçek sayılmazdı. BTC, sekiz girişimciyi Çiftçilerin bir araya gelerek, ortak akıl ve Antalya’ya teknik geziye götürerek, oradaki ortak kuvvet oluşturmaları ve bunu üretime seracılarla tanıştırdı. Adana Tarım İl Müdürlüğü yöneltmeleri de bizim hayalimizdi, iki hayal teknik destek sağladı, kurslar düzenlendi. birleşince, ortalık domates doldu. B T C Y A Ş A M L A R Geçen yıl, Adana’nın Yumurtalık ilçesinde serada sebze üretimini başlatmak istediğimizde, Hamzalı Köyü’nden bir grup girişimci bu işte öncü olmak istemişti. Daha sonra, BTC’nin hibe programı çerçevesinde, herbiri ikişer dekarlık sekiz sera, bir parsel içine yan yana kuruldu. Sonra, uzmanlar köydeki kadınlara ve erkeklere seracılık eğitimi verdi. 9 9 TOROSLARDAN AKDENİZ’E YÜZE YÜZE Andırın’ı bilir misiniz? Kahramanmaraş’ın ilçesi. Torosların tepesinde, Akdeniz’den 1.100 metre yüksekte, sedir ve çam ağaçları arasında, soğanlı bitkiler, hele de orkidelerle sarıp sarmalanmış, ağırlıklı olarak Avşar Türkmenlerinin yaşadığı bir yer Andırın. çıkarttım karaya, ilk müdahaleden sonra çocuk kendine geldi zaten.” Sen ilk müdahaleyi yapacak bilgiye sahip misin? “Tabii, eğitimlerde bu bilgilerin hepsi veriliyor bize” “Geçen ay baktım denizde iki kişi şakalaşıyor, dürbünle daha dikkatli bakınca birinin boğulmak üzere olduğunu anladım, cankurtaran kemeri ve simidi alıp gittim yanlarına, kemeri birine bağladım, diğerine de simidi, ikisini de çektim Abdullah geçen ay Belek’de çalışırken, havuzda kumlara, küçük bir ilk yardım müdahalesinin boğulmak üzere olan bir çocuğu kurtarmış, bir ardından zaten ambulans geldi, kurtuldular. de erişkini, denizden. İnsanlara yardım edebilmek bu mesleğin en güzel tarafı, ama bir de sürekli sıcak altında, “Çocuk önce oyun oynuyor sandım, batıp batıp uçsuz bucaksız denize bak bak var ya, bazen çıkıyor, sonra anladım ki boğuluyor, atlayıp dalıp gidiyorum, işte orası zor.” Cankurtaranlık kolay iş değil, iyi yüzme becerisi gerektiriyor, nerde öğrendiniz yüzmeyi? “Bizim köyün derelerinde” Y A Ş A M L A R D E Ğ I Ş E N H A T T I ’ N D A “Yiyecek ve kalacak yeri otel sağlıyor, sigortamız da var, büyük oteller kışın da açık olduğu için, kış aylarında çalışma imkanımız da olacak, bu işin tek zorluğu sorumluluğunun yüksek olması, koskoca otelde en büyük sorumluluk bizde, düşünsenize, Eğitime katılan İbrahim ve Abdullah Bolat bir an dalgınlık birinin canı...” kardeşler Andırın’ın Hacıveliuşağı Köyü’nden. İbrahim Belek’de bir beşyıldızlı otelde Gürkan, bu 11 kişilik ekibin içindeki tek Andırın’lı cankurtaran şuanda, ağabeyi Abdullah ise Kuzey olmayan. O, Yumurtalık’tan katıldı kurslara, Kıbrıs’tan, bir tatil köyünden transfer teklifi almış şimdi de Yumurtalık Belediyesi’nin personeli bavul hazırlamakla meşgul. olarak, plajda sahili gözlüyor. D E Ğ I Ş E N B T C Daha 18 yaşında İbrahim, hemen de benimsemiş bu mesleği. H A T T I ’ N D A 10 Bu delikanlıların 10 tanesi şimdi Akdeniz’de yüzüyorlar. Nasıl mı? BTC’nin desteklediği proje bünyesinde açılan iş/ meslek edindirme kurslarına katılan Andırın’lı 10 delikanlı (bir de Yumurtalık’tan Gürkan) Akdeniz sahillerinde cankurtaranlık yapıyorlar. B T C Y A Ş A M L A R Torosların zirvelerinde eriyen karlar, irili ufaklı dereler halinde akar Akdeniz’e ve Türkmen İbrahim’e soruyoruz; en çok neyi özlüyorsun çocukları derelerin buz gibi sularında balık memlekette? avlayıp, yüzerler. “Derelerde balık tutmayı.” 11 11 İLETİŞİM BTC Şirketi Sürdürülebilir Kalkınma Girişimi Armada İş Merkezi, A Blok, Kat 8 06520 Ankara | Türkiye +90 (312) 289 8851 [email protected] www.bp.com Uygulayıcı Ortaklar Toplumsal Kalkınma Girişimi Ardahan Kars, Erzurum Projesi -Atatürk Üniversitesi Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Mükerrem Kaya +90 (442) 231 2794 Erzincan, Gümüşhane Projesi – Erzincan Üniversitesi Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Ayhan Çelik +90 (505) 344 9486 Sivas - Kayseri Projesi – Cumhuriyet Üniversitesi Proje Koordinatörü: Doç. Dr. Mehmet Tuzcu +90 (346) 219 1010 / 2583 Etkin Yönetişim ve İşletme Geliştime BTC Boru Hattı Boyunca Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelere Kredi Destek Projesi - Kredi Garanti Fonu Proje Koordinatörü: Canan Şakar +90 (312) 219 4444 / 1208 - 1209 Ceyhan Yangın ve Doğal Afet Eğitim Merkezi – CEYDEM – Çukurova Üniversitesi Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Recep Yurtal +90 (322) 338 6460 Boru Hattı Boyunca Yangın Söndürme Kapasitesini Artırma Projesi - AKUT Proje Koordinatörü: Dündar Şahin +90 (216) 548 2301 Doğu Akdeniz (Kahramanmaraş, Osmaniye, Adana) Projesi EDUSER Danışmanlık Proje Koordinatörü: Öner Doğan +90 (322) 613 4125 BTC Boru Hattı’nda Değişen Yaşamlar BTC Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Girişiminden Haberler Ağustos 2015 Sayı : 6