Laboratuvar Güvenliği

Transkript

1
Kimya Mühendisliği Bölümü
Bilgiler kimyaevi.org sitesinden alınmıştı[Metni yazın]
Sayfa 1
İçindekiler
1.
LABORATUVAR GÜVENLİĞİ .......................................................................................................4
2.
LABORATUVARDA ÇALIŞMA PRENSİPLERİ ................................................................................4
3.
İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLI OLAN KİMYASAL MADDELER ...................................................... 10
3.1 KLORİK ASİTLER.................................................................................................................... 10
3.2 ALKALİ METALLER ................................................................................................................ 11
3.3 ETERLER ................................................................................................................................ 11
3.4 OKZALATLAR......................................................................................................................... 11
3.5 SÜLFÜRİK ASİT ...................................................................................................................... 11
3.6 NİTRİK ASİT ........................................................................................................................... 11
3.7 GLASİAL ASETİK ASİT ........................................................................................................... 11
3.8 HİDROFLUORİK ASİT ............................................................................................................. 12
3.9 PİKRİK ASİT ........................................................................................................................... 12
3.10 CİVA..................................................................................................................................... 12
4. İLK YARDIM ................................................................................................................................. 13
4.1. KAZA VE ACİL DURUMLARLA İLGİLİ DÜZENLEMELER ....................................................... 13
4.1.1 Tehlikeli Kimyasalların Dökülmesi Sonucu Oluşan Acil Durumlarda Müdahale ...... 13
4.2. İLK YARDIM TALİMATI ......................................................................................................... 15
4.2.1 İlk Yardımın Genel Maksadı ......................................................................................... 15
4.2.2 İlk Yardımda Yapılacak İlk İşlemler ......................................................................... 16
4.2.3 İlk Yardım Çeşitleri ..................................................................................................... 16
4.2.4 Yaralıların Taşınması.................................................................................................... 24
4.2.4.1 Battaniye ile taşıma ................................................................................................. 25
4.2.4.2 Altın Beşik Taşıma .................................................................................................... 25
4.2.4.3 Sandalye ile Taşıma .................................................................................................. 25
4.2.4.4 Tek kişi ile taşıma..................................................................................................... 25
5. YETKİLİLER, GÖREVLERİ VE SORUMLULUKLARI ....................................................................... 25
5.1 İŞ GÜVENLİĞİ SORUMLUSU / DEPO SORUMLUSU ............................................................... 25
5.1.1 Yetkili ............................................................................................................................ 25
5.1.2 Görev ............................................................................................................................. 25
5.1.3 Yetki............................................................................................................................... 27
5.1.4 Sorumluluk .................................................................................................................... 27
5.2 YANGIN EKİBİ (SÖNDÜRME / KURTARMA / İLK YARDIM / KORUMA) ................................ 27
5.2.1 Yetkili ............................................................................................................................ 27
2
Bu bilgiler kimyaevi.org sitesinden alınmıştır
5.2.2 Görev ............................................................................................................................. 27
5.3 DEPO BÖLÜM SORUMLUSU ................................................................................................... 28
5.3.1 Yetkili ............................................................................................................................ 28
5.3.2 Görev ............................................................................................................................. 28
6. PEROKSİT FORMA DÖNÜŞEN KİMYASALLAR .............................................................................. 29
7. TAŞIMA VE DEPOLAMA SINIFLANDIRMASI.................................................................................. 30
7.1 KİMYASAL DEPOLAMA MATRİSİ ............................................................................................ 31
7.1.1 Uyumlu ve uyumsuz kimyasal maddelerin 4 aşamada tespit edilmesi ................... 31
7.2 GÜVENLİK SEMBOLLERİ ........................................................................................................ 32
7.3 BİRBİRİYLE KARIŞTIRILMAMASI GEREKEN KİMYASALLAR .................................................... 33
7.4 ATIK ÖZELLİĞİNE GÖRE UYGULANMASI GEREKEN İŞLEMLER ............................................ 34
7.4.1 Atık özelliğine göre uygulanması gereken işlemler .................................................. 34
8. TEHLİKE ETİKETLERİ .................................................................................................................. 38
3
1. LABORATUVAR GÜVENLİĞİ
Doğru ve güvenilir analiz sonuçları elde etmek, her şeyden önce analizi yapan kişinin temiz,
dikkatli ve düzenli çalışmasıyla mümkündür. Amaç, yapılacak analizin tam bir güvenlik
içinde, en az hata ile ve olabildiğince çabuk gerçekleştirilmesidir. Bu da ancak çalışılan
laboratuvarda çok dikkatli ve düzenli olmakla, uygulanacak yöntemlerin çok iyi bilinmesiyle
ve hata kaynaklarının minimuma indirilmesiyle başarılabilir.
Bu nedenle aşağıda belirtilen laboratuvar çalışma ilkelerine harfi harfine uymak hem analizi
yapan kişi için, hem de laboratuvardaki diğer çalışanlar için önemlidir. Bu bölümde sadece et
laboratuvarında değil, genel olarak kimyasal analizlerin gerçekleştirildiği gıda laboratuvarında
uyulması ve dikkat edilmesi gereken hususlar tekrarlanmıştır. Ayrıca; insan sağlığına zararlı
kimyasallar ve laboratuvar kazalarında ilk yardım hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.
2. LABORATUVARDA ÇALIŞMA PRENSİPLERİ
1. İdari bölüm, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyoloji analiz laboratuvar bölümleri ayrı
birimler halinde planlanmalıdır. Laboratuvarlar yapılan analizin özelliğine uygun bir
şekilde planlanmalı ve çalışmalıdır.
2. Personel için yeteri kadar soyunma dolabı bulundurulmalı, kadın ve erkek personel
için soyunma odaları ve sosyal alan düşünülmelidir. Laboratuvara çanta, palto, hırka,
mont ve gereksiz malzeme getirilmemelidir.
3. Laboratuvarlar özel çevre koşulları gerektiren analizlerde bu koşulları kontrol etmeye
yarayan aletler ile donatılmış olarak ayrı bölümler halinde planlanmalıdır.
4. Laboratuvarlar toz, nem, buhar, titreşim, elektromanyetik etkenler ve zararlı canlılar
gibi olumsuz etmenlerden korunmalıdır. Çalışma alanları 20ºC sıcaklıkta sabit
tutulmalıdır.
5. Analiz yapılan bölümler, çalışan personelin rahatça hareket etmesine olanak
sağlayacak genişlikte planlanmalıdır.
6. Boru sistemleri, radyatörler, aydınlatma sistem ve bağlantıları ile diğer servis noktaları
kolay temizlenecek biçimde tasarlanmalı, duvarlar, taban ve tavanlar kolay temizlenir
ve gerektiğinde dezenfekte edilir özellikte olmalıdır.
7. Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleri doğrudan veya
dolaylı olarak etkilemeyecek nitelikte olmalıdır.
8. Laboratuvarda ilk yardım için gerekli ilaç ve malzeme bulunan bir dolap ve ilk yardım
talimatı bulunmalıdır.
9. Laboratuvarda yangına karşı gerekli önlemler alınmalı, bu konuda mutlaka itfaiyeden
uygunluk belgesi alınmalıdır.
10. Laboratuvar binasının çevresinde kirliliğe yol açacak çöp, atık yığınları, su birikintisi
ve zararlı canlıların yerleşmesine uygun ortamlar bulunmamalıdır.
11. Personelin iş güvenliği için uygun giysi ve donanım kullanması sağlanmalıdır.
Laboratuvarda mutlaka laboratuvar önlüğü ile çalışılmalıdır. Laboratuvar önlüğü
tercihan yanmayan kumaştan, normal uzunlukta ve uygun bedende olmalıdır.
4
12. Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı veya yanmaz bone içine alınmalıdır.
Ayakkabılar laboratuvarda çalışmaya uygun olmalı, burnu açık ayakkabı
giyilmemelidir.
13. Tuvaletler laboratuvar bölümlerine açılmamalıdır.
14. Laboratuvarda herhangi bir şey yenilip içilmemeli (özellikle sigara), çalışırken eller
yüze sürülmemeli, ağza herhangi bir şey alınmamalıdır.
15. Laboratuvarın her bölümünde temizlik, sanitasyon dezenfeksiyon işlemleri yazılı
talimatlara göre periyodik olarak yapılmalı, kayıtları tutulmalıdır.
16. Çalışan personelin periyodik sağlık kontrolleri yapılmalı, bulaşıcı bir hastalığı olan
veya taşıyıcı olduğu belirlenen personel çalıştırılmamalıdır.
17. Kullanıldıktan sonra her bir eşya, alet veya cihaz belli ve yöntemine uygun biçimde
temizlenerek yerlerine kaldırılmalıdır.
18. Laboratuvarların giriş çıkışı denetlenmeli ve analiz yapılan bölümlere çalışanlar
dışında kişilerin girmeleri engellenmelidir.
19. Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar doğrudan alıcı
ortama verilmemeli, tekniğine ve mevzuata uygun bir biçimde etkisiz hale
getirilmelidir.
20. Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır. İşi bitmiş, içinde sıvı bulunan beher,
erlenmayer, tüp gibi temizlenecek cam kaplar da lavaboya konulmalı, masa üzerinde
bırakılmamalıdır.
21. Su, gaz muslukları ve elektrik düğmeleri, çalışılmadığı hallerde kapatılmalıdır.
Malzemeler kendi malınızmış gibi kullanılmalıdır.
22. Çalışmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.
23. Laboratuvarda başkalarının da çalıştığı düşünülerek gürültü yapılmamalıdır. Asla şaka
yapılmamalıdır.
24. Laboratuvarda meydana gelen her türlü olay, laboratuvarı yönetenlere anında haber
verilmelidir.
25. Laboratuvarı yönetenlerin izni olmadan hiçbir madde ve malzeme laboratuvardan
dışarı çıkarılmamalıdır.
26. Katı haldeki maddeler şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. Aynı
kaşık temizlenmeden başka bir madde içine sokulmamalıdır. Şişe kapakları hiçbir
zaman alt tarafları ile masa üzerine konulmamalıdır. Aksi taktirde, kapak yabancı
maddelerle kirleneceği için tekrar şişeye yerleştirilince bu yabancı maddeler şişe
içindeki saf madde veya çözelti ile temas edip, onu bozabilir.
27. Cam kapaklı şişeler açılmazlarsa, böyle hallerde şişe kapağına bir tahta parçası ile
hafifçe vurularak gevşetilir. Bu fayda etmediği takdirde camın genişlemesi için küçük
bir alevle şişe döndürülerek boğazı dikkatlice ısıtılır veya şişe bir müddet su içinde
batırılmış vaziyette bırakılır. Kapaklı ve tıpa ile kapatılmış kaplardaki madde
kesinlikle ısıtılmamalı, üzerinde ateşe dayanıklı işareti taşımayan kaplarda ısıtma ve
kaynatma yapılmamalıdır.
28. Şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Aksi halde
şişenin ağzından akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. Şişenin ağzında
kalan son damlaların da şişenin kendi kapağı ile silinmesi en uygun şekildir.
5
29. Kimyasal maddeler gelişigüzel birbirine karıştırılmamalıdır, çok büyük tehlike
yaratabilir.
30. Bazı kimyasal maddeler birbiriyle reaksiyona girerek yangına veya şiddetli
patlamalara yol açarlar ya da toksik ürünler oluştururlar. Böyle maddelere geçimsiz
kimyasal maddeler denir. Bunlar her zaman ayrı yerlerde muhafaza edilmelidir. Bu
maddeler aşağıda verilmiştir.
31. Çözelti konulan şişelerin etiketlenmesi gerek görünüş ve gerekse yanlışlıklara meydan
verilmemesi için gereklidir. Kağıt etiket kullanılıyorsa yazıların ıslanınca akmaması
için çini mürekkep kullanılması iyi sonuç verir. Etiketlerin arkası nemlendirilirken
ağza ve dile sürülmemelidir.
Kimyasal
Aktif karbon
Alkali metaller
K.vb.)
Amonyak
Amonyum nitrat
Anilin
Asetik asit
Asetilen
Aseton
Bakır
Brom
Civa
Flor
Gümüş
Hidroflorik asit
Hidrojen peroksit
Hidrojen sülfit
Hidrokarbonlar
Hidrosiyanik asit
İyot
Kalsiyum oksit
Klor
Kloratlar
Kromik asit
Kükürtlü hidrojen
Nitrik asit
Oksijen
Okzalik asit
Perklorik asit
Potasyum
permanganat
Sodyum nitrat
Sülfürik asit
Yanıcı sıvılar
(Na,
Karışmaması Gereken Kimyasallar
Kalsiyum hipoklorit, oksidan maddeler
hidrokarbonlar ve sulu çözeltileri, su
Civa, klor, iyot, brom, kalsiyum
Toz halindeki metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler
Hidrojen peroksit, nitrik asit
Kromik asit, nitrik asid, hidroksil içeren bileşikler, etilen glikol, perklorik
asit, peroksitler, permanganatlar
Flor, klor, brom, bakır, civa, gümüş
Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit
Asetilen, hidrojen peroksit
Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin
Asetilen, amonyak
Bütün maddeler
Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyak, karbondioksit
Amonyak
Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan
Nitrik asid, oksidan maddeler
Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit (benzen, eter)
Nitrik asit, alkaliler
Asetilen, amonyak
Su
Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin
Amonyak, toz halindeki metaller
Asetik asit, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, turpentin
Nitrik asit, oksidan gazlar
Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosyanik asit, hidrojen sülfit, yanıcı sıvılar
ve gazlar
Yağlar, grees, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar
Gümüş, civa
Asetik anhidrit, alkoller, karbon tetraklorür, karbon dioksit
Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit
Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları
Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar
Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler
32. Kimyasal maddeler risk gruplarına ve saklama koşullarına göre, havalandırma sistemli
ayrı oda, dolap veya depolarda bulundurulmalıdır. Kimyasal maddelerin bulunduğu
yer kilitli olmalı, anahtarı depo sorumlusu ve sorumlusunda olmalıdır.
6
33. Laboratuvarda zaman çok önemlidir. Yapılacak işler başlangıçta planlanırsa zamandan
tasarruf edilebilir. Örneğin, suyu uçurma gibi bazı işler pek az dikkat ister ve bu
zaman süresince başka bir analiz de yapılabilir.
34. Organik çözücüler lavaboya dökülmemelidir. Tartım veya titrasyon sonuçları küçük
kâğıtlara yazılmamalıdır. Bu kağıtlar kaybolabilir ve analizin tekrarlanması
zorunluluğu ortaya çıkabilir.
35. Laboratuvarda çalışmalar için özel bir defter tutulmalıdır. Yapılan çalışma ve
gözlemler mutlaka kaydedilmelidir.
36. Ecza dolabında neler bulunduğu, yangın söndürme cihazının nasıl çalıştığı
bilinmelidir. Bu konuda eğitim yapılmalıdır.
37. Uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir.
38. Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir. Çözelti şişelere doldurulurken dörtte
bir kadar kısım genişleme payı olarak bırakılır.
39. Etiketsiz bir şişeye veya kaba, kimyasal madde konulmaz. Ayrıca boş kaba kimyasal
bir madde koyunca hemen etiketi yapıştırılmalıdır, bütün şişeler etiketli olmalıdır.
Üzerinde etiketi olmayan şişelerdeki kimyasal maddeler, deneylerde kesinlikle
kullanılmamalıdır.
40. Cam kesme ve mantara geçirme durumlarında ellerin kesilmemesi için özel eldiven
veya bez kullanılmalıdır. Ucu sivri, kırık cam tüplerine, borulara lastik tıpa
geçirilmemelidir. Böyle uçlar; havagazı ocağı, zımpara veya eğe ile düzgün hale
getirilmelidir.
41. Lastik tıpalara geçirilecek cam boruların uçları su ile ıslatılmalı veya gliserin, vazelin
ile yağlanmalıdır. Cam borular lastik tıpaya direkt bastırılarak değil de döndürülerek
sokulmalıdır.
42. Tüp içinde bulunan bir sıvı ısıtılacağı zaman tüp, üst kısımdan aşağıya doğru yavaş
yavaş ısıtılmalı ve tüp çok hafif şekilde devamlı sallanmalıdır. Tüpün ağzı kendinize
veya yanınızda çalışan kişiye doğru tutulmamalı ve asla üzerine eğilip yukarıdan
aşağıya doğru bakılmamalıdır. Yüze sıçrayabilir.
43. Zehirli ve yakıcı çözeltiler, pipetten ağız yolu ile çekilmemelidir. Bu işlem için vakum
ya da puar kullanılmalıdır.
44. Genel olarak toksik olmadığı bilinen kimyasal maddeler bile, ağıza alınıp tadına
bakılmamalıdır.
45. Benzin, eter ve karbonsülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun
açık alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta
daha uzaktaki alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi taşıyabilir.
46. Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen
sülfür, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta
çalışılmalıdır.
47. Tüm asitler ve alkaliler sulandırılırken daima suyun üzerine ve yavaş yavaş dökülmeli,
asla tersi yapılmamalıdır.
48. Civa herhangi bir şekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpük tipi sentetik
süngerlerle toplanmalıdır. Eğer toplanmayacak kadar eser miktarda ise üzerine toz
kükürt serpilmeli ve bu yolla sülfür haline getirilerek zararsız hale sokulmalıdır.
7
49. Termometre kırıklarının civalı kısımları ya da civa artıkları asla çöpe yada lavaboya
atılmamalı, toprağa gömülmelidir.
50. Elektrikle uğraşırken eller ve basılan yer kuru olmalı, metal olmamalı, elektrik fişleri
kordondan çekilerek çıkarılmamalıdır. Gerektiğinde bazı işlemleri hemen yapabilmek
için gerektiği kadar elektrik bilgisi edinilmeli, büyük onarımlar mutlaka ehliyetli
teknisyenlere yaptırılmalıdır.
51. Laboratuvarda, özellikle kilitlenmiş bir yerde yalnız çalışılmamalıdır. Her türlü
olasılıklara karşı, tek başına çalışan kişi yapacağı işleri bir başkasına önceden
anlatmalı ve sürekli haber vermelidir.
52. Kimyasallar taşınırken iki el kullanılmalı, bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile
şişenin altından kavranmalıdır. Desikatör taşınırken mutlaka kapak ve ana kısım
birlikte tutulmalıdır. Desikatör kapakları arasına vazelin ile yağlanmalıdır.
53. Laboratuvar terk edilirken bulaşıklar yıkanmalı, tüm kimyasallar güvenlik altına
alınmalı, gaz muslukları ana musluktan kapatılmalıdır.
54. Gözler, hassas terazide tartma gibi işlemler dışında daima korunmalıdır. Emniyet
gözlükleri takmak yararlıdır. Gazlardan dolayı gözlerin herhangi bir tahrişinde buna
engel olmak için sık sık gözleri soğuk su ile yıkamak veya bol su akıtmak gereklidir.
55. Asit, baz gibi aşındırıcı yakıcı maddeler deriye damladığı veya sıçradığı hallerde
derhal bol miktarda su ile yıkanmalıdır.
56. İçinde kültür bulunan tüp, petri kutusu gibi malzeme açık olarak masa üzerine
bırakılmamalı, tüpler önlük cebinde taşınmamalı, masa üzerine gelişigüzel
konulmamalıdır. Tüpler tüplükte tutulmalıdır.
57. Çalışırken laboratuvar kapı ve pencereleri kapalı tutulmalı, mikroorganizma veya
sporlarını etrafa yayacak gereksiz ve ani hareketlerden sakınılmalıdır.
58. Kültürlerin yere veya masaya dökülmesi veya kültür kaplarının kırılması halinde
durum hemen laboratuvar yöneticisine bildirilmeli ve dökülen kültürün üzeri anında
uygun bir dezenfektan çözeltisi ile kaplanarak (örneğin %10’luk hipoklorit çözeltisi)
15 30 dakika bekletilmeli ve daha sonra temizlenmelidir.
59. Öze uçları her kullanımdan önce ve sonra Bunzen beki alevinde usulüne uygun şekilde
yakılarak sterilize edilmelidir.
60. Mikrobiyoloji laboratuvarında kullanılacak pipetler, önce ağız kısımlarına pamuk
yerleştirilerek sterilize edilmeli ve bu şekilde kullanılmalıdır.
61. Kültürün yutulmaması için tüm önlemler alınmalı kültür yutulursa, anında
laboratuvar yöneticisine haber verilmelidir.
62. Mikrobiyolojik çalışmalarda steril olduğundan kuşku duyulan malzeme
kullanılmamalıdır.
63. Pipetleme yapılırken kesinlikle üflenmemelidir.
64. Etil alkol gibi yanıcı, tutuşucu maddeler Bunzen beki alevi çevresinden uzak
tutulmalıdır.
65. Ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa bunların üzeri ancak su geçirmez bir
bantla kapatıldıktan sonra çalışılmalı, aksi takdirde çalışılmamalı ve son durum
sorumluya iletilmelidir.
8
66. Mikroskobun objektif ve oküler kısmı her kullanımdan önce ve sonra ince mercek
kağıdı ile veya bir tülbent yardımıyla dikkatlice merceğe zarar vermeden
temizlenmelidir.
67. Çalışma bittikten sonra kirli malzemeler kendilerine ait kaplara konulmalıdır. Örneğin;
kullanılmış pipetler, lam ve lamel hemen, içinde dezenfektan çözeltisi bulunan özel
kaplara aktarılmalıdır.
68. Laboratuvardan çıkmadan önce mikroskop lambaları kapatılmalıdır. Gereksiz ışıklar
söndürülmelidir.
69. Laboratuvar terk edilirken bulaşıklar yıkanmalı, tüm kimyasallar güvenlik altına
alınmalı, gaz muslukları ana musluktan kapatılmalıdır.
70. Çalışma bittikten sonra eller sabunlu su ve gerektiğinde antiseptik bir sıvı ile
yıkanmalıdır.
71. Kültür ve benzeri materyal laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır.
72. Tüm deney sonuçları için gizlilik esasına uyulmalıdır.
73. En yakın sağlık kuruluşunun ve cankurtaran telefonları görülen yere asılmalıdır.
74. Laboratuvarda tek başına çalışılmamalıdır.
9
3. İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLI OLAN KİMYASAL MADDELER
Laboratuvar çalışmalarında insan sağlığına zararlı kimyasal maddelerle çalışılır. Çalışan
kişinin sağlığı açısından bu maddelerin tanınması ile bu maddelerle temas halinde
oluşabilecek zararlı etkilerin önceden bilinmesi ve olası kazaların önlenmesi mümkündür.
Kaza anında neler yapılacağı mutlaka laboratuvarlarda yazılı olarak bulundurulmalı, kazaya
uğrayan kişi bir sağlık kuruluşuna götürülmelidir. Burada bu kimyasalların bir listesi
verilmiştir.
İnsan Sağlığına Zararlı Kimyasallar
Ağır metaller
Hidrojen peroksit
Aromatik nitro bileşikleri
Hidrojen sülfit
Aldehitler
Hidrojen syanid
Alkali metaller
İnorganik amidler
Alkali tuzları (NaOH, KOH)
Karbon disülfür
Amonyak
Karbon tetraklorür
Benzen
Klorlu hidrokarbonlar
Civa
Ksilen
Eterler
Metil alkol
Fenoller
Nitrat ve nitritler
Florlu hidrokarbonlar
Nitrik asit
Formaldehit
Okzalik asit
Fosfor
Perkloratlar
Halojenler
Toluen
3.1 KLORİK ASİTLER
Bunlar kolaylıkla reaksiyona girerler. Bu asitler bir yere sıçradığı zaman gerekli önlemler
alınmalıdır. Temizleme sırasında üç faktör önemlidir:
1. Molekülün su ile reaksiyonu,
2. Kimyasal maddenin ve parçalanma ürünlerinin korrozif özelliği,
3. İnsanda yaptığı irritasyonlar.
Onun için klorik asitleri temizlemede su kullanılmamalıdır (Ancak vücuda sıçraması halinde,
bol su ile yıkanmalıdır). Reaksiyon sonunda ortaya çıkan ısı, klorlu maddeyi buharlaştırır.
Buharın kokusu irrite edicidir. Klorik asitler bir yere sıçradığı zaman önce üzerine kum,
sodyum bikarbonat veya ikisinin karışımı dökülmelidir. Biraz bekleyip metal veya plastik bir
kaşıkla kazınmalıdır. Kumun bırakacağı leke çok az ve açık renklidir.
10
3.2 ALKALİ METALLER
1.
Yanıcı olmaları,
2.
Su ile reaksiyonları,
3.
Nemli deri ile temasları önlenmelidir.
Alkali metaller ile vücudun temas eden yeri bol su ile yıkanmalıdır. Bunların su ile
reaksiyonları sonucu hidrojen açığa çıkar. Eğer çalışılan laboratuvarda ısı yüksek ise hidrojen
patlar. Bu metallerin hava ile temasları derhal patlama yaptıklarından ya inert gaz veya
karosen içinde saklanmalıdır. Kullanılan karosende su varsa yine tehlikelidir. Alkali metal
yangınlarını söndürmek çok zordur. Yangınları söndürmek için toz grafit kullanılması
önerilir.
3.3 ETERLER
1.
Deri ile temasları kurutucu etkiye sahiptir. Uzun süre temas sonucu dermatit oluşur.
2.
Belli şartlarda yanıcıdırlar. Örneğin etil eterin 45°C'da yanmaya başladığı iyi bilinir.
Yanmaya statik elektrik de sebep olabilir (buhar). Eter yangınlarını söndürmek için CO2
kullanılır. Bir yere eter sıçradığı zaman yapılacak iş, eteri süngere emdirip çeker ocak altında
buharlaştırmaktır.
3.4 OKZALATLAR
Bunlar dokular ve kan tarafından emildiklerinden kalsiyumu çöktürürler. Oluşan kalsiyum
okzalat çözünmez. Okzalatların akut olarak solunması, irritasyon dolayısıyla insana zararlıdır,
önlem alınmalıdır. Fakat okzalatların kronik olarak solunması halinde, böbrek tübüllerinde
kalsiyum okzalat taşları oluşur. Deriden kronik absorbsiyon sonucu kanda yeteri kadar
kalsiyum okzalat oluşturup kan dolaşımını etkilerler. Olay kangrenle sonuçlanabilir.
3.5 SÜLFÜRİK ASİT
Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet
korozif olup, deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Sulandırılırken, asit daima yavaş ve
dikkatlice suya dökülür, asla tersi yapılmaz.
3.6 NİTRİK ASİT
Zararı ve tehlikesi konsantrasyonu arttıkça artar. Yüksek konsantrasyondaki nitrik asitle çeker
ocakta çalışılmalıdır. Dumanlı ve derişik nitrik asit vücut ve özellikle gözler için tehlikelidir.
Yüksek ısıda son derece zehirli nitrojen oksit buharları verir.
3.7 GLASİAL ASETİK ASİT
Oldukça koroziftir. Yanıkları çabuk iyileşmez, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
11
3.8 HİDROFLUORİK ASİT
Son derece tehlikelidir. Vücudun neresine değerse değsin şiddetli yanıklar yapar ve çabuk iyi
olmaz. Buharı da solunumda tehlikeli olup, fazlası ölüme neden olabilir. Bu bakımdan ancak
iyi işleyen bir çeker ocak içinde kullanılır.
3.9 PİKRİK ASİT
Kuru olunca patlayıcı olduğundan daima, en az %10 sulu halde muhafaza edilir.
3.10 CİVA
Herhangi bir şekilde dökülürse derhal vakum kaynağından yararlanılarak temizlenmelidir.
Köpük tip sentetik süngerler vasıtasıyla da toplanabilir. Eğer toplanamayacak kadar eser
miktarda kalırsa üzerine kükürt serpilir ve bu sayede sülfür haline getirilerek zararsız kılınır.
12
4. İLK YARDIM
4.1. KAZA VE ACİL DURUMLARLA İLGİLİ DÜZENLEMELER
İşyerlerinde, kaza ve acil durumlarda uyulması gereken hususlar aşağıda belirtilmiştir:





İşveren işyerindeki tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanacak kaza, olay ve acil
durumlarda yapılacak işleri önceden belirleyen bir acil eylem planı hazırlamak ve
planın gerektirdiği düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür. İşyerinde belli aralıklarla
acil eylem planı ile ilgili uygulamalı eğitim ve tatbikat yapılacak ve uygun ilkyardım
imkânları sağlanacaktır.
İş güvenliği sorumlusu kaza halinde ve acil durumlarda, olayın etkilerini azaltacak
tüm önlemleri derhal alacak ve işçileri durumdan haberdar edecektir. Durumun en kısa
zamanda normale dönmesi için gerekli çalışmalar yapılacak ve etkilenmiş alana
zorunlu işlerin yapılması için görevli kişilerden başkasının girmesine izin
verilmeyecektir.
Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere uygun koruyucu giyim eşyası, kişisel
koruyucu donanım ve özel güvenlik ekipmanı verilecek ve bu durum devam ettiği
sürece kullanmaları sağlanacak, ancak bu durum sürekli olmayacaktır. Koruyucu araç
ve gereci bulunmayan kişilerin etkilenmiş alana girmesine izin verilmeyecektir.
İşveren kurtarma, tahliye ve yardım işlerinin en kısa zamanda yapılabilmesi için,
sağlık ve güvenlik yönünden riskin arttığını bildiren gerekli uyarı ve haberleşme
sistemlerini kuracaktır.
İşveren, tehlikeli kimyasallarla ilgili acil durum düzenlemeleri hakkındaki bilgileri
kullanıma hazır bulunduracaktır. İşyerindeki ve işyeri dışındaki ilgili kaza servisleri ve
acil servisler bu bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.
4.1.1 Tehlikeli Kimyasalların Dökülmesi Sonucu Oluşan Acil Durumlarda Müdahale
4.1.1.1 Persone;






Kirlenen giysi çıkartılmalı, cilt teması olmuşsa kimyasalın etkilediği bölge bol su ile
yıkanmalı (15-20 dk).
Göze sıçrama olmuşsa, göz kapağı açık olacak şekilde bol su ile veya göz solüsyonu
ile yıkanmalı, gerekirse uzmana başvurulmalı.
Kimyasal buharları solunduysa, temiz havaya çıkılmalı, gerekirse uzmana
başvurulmalı.
Daha da acil bir durum söz konusu ise en yakın Tıbbi müdahale yerine ulaşılmalı veya
acil servis aranmalı.
Acil durumlarda söz konusu kimyasalın Güvenlik Bilgi Formu (MSDS)’ine bakılarak,
ilk yardım için yapılması gereken müdahaleler ve bu kimyasal ile bilinmesi gereken
diğer hususlar (potansiyel tehlike durumu, kullanılacak kişisel koruyucu donanımlar,
bertaraf) okunmalı.
Diğer çalışanlar durum ile ilgili uyarılmalı.
13

Tehlikeli kimyasalın ortamdan uzaklaştırılması ve bertaraf Güvenlik Bilgi Formundaki
talimatlara uyarak
yapılmalı, işlem sırasında gerekli kişisel koruyucu donanım
kullanılmalı.
Olay, ilgili yöneticiye bildirilmeli.

4.1.1.2







Etkilenen Ortam ve Çevre
Kaza (dökülme, kırılma, sızma vb) bölgesi kontrol altına alınarak kimyasalın başka
alana taşınması engellenmeli.
Dökülen, kırılan vb. kimyasal 5 litreden fazla ise ya da çok tehlikeli bir madde ise
dökülen alan boşaltılmalı
Dökülen bölgenin çevresi uygun Absorban madde (asit, alkali veya nötr) ile sarılarak
kimyasalın dağılması önlenmeli (Absorban kullanım talimatına göre).
Bu işlem sırasında kimyasala ait Güvenlik Bilgi Formunda belirtilen kişisel koruyucu
donanımlar kullanılmalı.
Üzerine dökülen absorban madde kimyasalı iyice çektiğinde süpürge ve faraş
yardımıyla katı atık, kimyasal atık torbasına toplanmalı ve uygun bir sünger yardımı
ile kalıntılar uzaklaştırılmalı.
Katı atık haline gelen ve kimyasalı emmiş olan absorban madde Tehlikeli Atıkların
Kontrolü Yönetmeliğindeki Atık bertaraf etme kurallarına göre uzaklaştırılmalıdır.
Olay, ilgili yöneticiye bildirilmelidir.
4.1.1.3 Kaza Durumunda Oluşan Atıklar ve Atıkların Uzaklaştırılması
- Evsel Nitelikli Atıklar (Tekrar kullanılabilir, geri kazanılabilir atıklar)

Kağıt

Karton

Plastik

Cam,

Metal….vb
-Tehlikeli ve Zararlı Atıklar (Fiziksel veya kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal
nedenler dolayısıyla özel işleme tabi olacak atıklar)

Tehlikeli kimyasallar

Kontamine olmuş ambalaj atıkları

Kontamine olmuş kişisel koruyucu donanımlar ve absorban maddeler

Oluşan atıklar cinsine göre sınıflandırılır, depolanır ve yönetmeliklere uygun olarak
bertaraf edilir
14
4.1.1.4 Yangın Çıkması Durumunda Müdahale
Yangın Anında Yapılacaklar;










Telaşlanmayınız, yangını çevrenize ve sorumlu kişilere duyurunuz (Çan, zil, alarm,
ses vb..ile)
İtfaiyeye haber veriniz
Adresi en kısa ve en doğru şekilde bildiriniz.
Yangın cinsini bildiriniz. (Bina, baca, akaryakıt, elektrik motorlu ara vb..)
İtfaiye gelinceye kadar yangını söndürmek için eldeki mevcut araç ve gereçlerden
faydalanmaya çalışınız.
Yangının yayılmasını önlemek için kapı ve pencereleri kapatınız, yanıcı maddeleri
uzaklaştırınız.
Önce canlıları, sonra da kıymetli evrak, eşya ve malzemeyi kurtarınız.
Bunları yaparken kendinizi ve başkalarını riske atmayınız.
Yangın söndürme ekipleri ve itfaiye geldikten sonra onların emrine giriniz.
Hasta ve yaralılara ilkyardımı yapınız, zemine ulaşmamış asansörler ve yangın
motopompları haricindeki elektriği kesiniz.
1.1.4.1 Yangın Cihazı Kullanma Talimatı







Cihazı yangın yerine getiriniz, rüzgârı arkanız alınız.
Ateşe mümkün olduğunca yaklaşınız.
Tetik mekanizmasını kilitleyen pimi çıkartınız veya karbondioksit tüpünün valfini sola
doğru çevirerek açınız.
Tetiğe sonuna kadar basarak çıkan gazı veya tozu yangının doğduğu yere doğru
püskürtünüz.
Yangını ön taraftan arkaya doğru söndürünüz.
Yangını söndüğü emin olmadan terk etmeyiniz.
Tozlu cihazları, toz bitene kadar boşaltınız
4.2. İLK YARDIM TALİMATI
4.2.1 İlk Yardımın Genel Maksadı
Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kimseye tıbbi tedavisi yapılana kadar kaza
yerinde anında yapılan, hayat kurtarmaya yönelik uygulamalara ilk yardım diyebiliriz.
İşyerinde herhangi bir sebeple kazaya uğrayan kişi veya kişilerin; durumlarının daha kötü bir
hal almasını önlemek üzere yapılan ilk işlemlerin tümü bu tanıma girer.
İlk yardımın amaçlarını aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
15



İlk yardımın amacı hasta veya yaralıyı tedavi etmek değil, kişinin durumunun daha
kötüye gitmesini önlemektir.
İlk yardımda gerekli müdahaleler yapılırken hasta veya yaralıya zarar vermemek
gerekir.
Acil tedavi; ilaçla veya başka tedavi amaçlı işlemlerdir ilk yardımın konusu dışındadır.
İlk yardımda öncelikle acil bakım sağlanır
4.2.2 İlk Yardımda Yapılacak İlk İşlemler






Kişi veya kişiler tehlike kaynağından uzaklaştırılmalıdır.
Hasta veya yaralılar mümkünse az hareket ettirilmelidir.
Hasta veya yaralının solunumu kontrol edilmeli, gerekirse suni solunum yapılmalıdır.
Kanamalı durumlarda kanama kontrol altına alınmalıdır.
Yardım çağırılırken doğru ve tam bilgi verilmelidir.(olay yeri, olayın ne olduğu,
kişinin cinsiyeti, yaşı gibi.)
Yaralıya ilk bakım sağlanırken;
o Yaralının kimliği saptanmalıdır.
o Hastanın genel görünümü, davranışları deri rengi, gözlerinin durumu not
edilmelidir.
o Ağız çevresinde ezilme, leke olup olmadığına bakılmalıdır. Nefesi kontrol
edilmeli, alkollü olup olmadığı tespit edilmelidir.
o Yaralının boğazı kontrol edilmeli, hava yolu uygun bir biçimde
temizlenmelidir.
4.2.3 İlk Yardım Çeşitleri
4.2.3.1. Solunumu Sağlamak İçin İlk Yardım





Duman boğulması,
Gaz zehirlenmesi,
Suda boğulma,
Elektrik çarpması,
Kalp yetmezliği, gibi durumlarda solunum durmuşsa ilk yardım olarak solunumu
sağlamak gerekir. Oksijensiz geçen her dakika ölümü yaklaştırır. Yapılacak ilk
yardım ağızdan ağıza solunumu uygulamaktır.
o Ağızda görülen yabancı cisimler uzaklaştırılır.
o Yardımda bulunan kişinin eli hastanın boyun altına konulup yavaşça kaldırılır.
o Hastanın başı arkaya doğru hafifçe itilerek çenesinin yukarı kalkması sağlanır.
o Parmaklarla hastanın burun delikleri kapatılır.
o Yardımda bulunan derin nefes alır, ağzını hastanın ağzına sıkıca yapıştırır.
o Nefes hastanın ağzına üflenir. Bu işlem hastanın göğsü yükselene kadar devam
eder.
16
4.2.3.2. Kanamalarda İlk Yardım







Yaralı az hareket ettirilmelidir.
Kırık yoksa yaralının kol ve bacakları mümkünse yükseğe kaldırılır.
Gözle görülen kanamayı durdurmak için yarayı temiz bir bez veya çıplak elle
kavranarak basınç uygulanmalıdır.
Kanama devam ediyorsa bandaj uygulanmalı acil yardım gelene kadar uygulama
devam etmelidir.
Bandaj uygulanırken kan dolaşımını engellememesine dikkat edilmelidir.
Bu işlemle kanama durdurulamazsa kalp ve yara arasındaki basınç noktalarına basınçlı
sargı ve boğucu sargı bezi (turnike) tatbik edilmelidir. Turnike 2-3 saatten fazla
yerinde kalmamalıdır. Zorunlu olmadıkça turnike tatbik edilmemelidir. (BASINÇ
NOKTALARI: Kolda; kolun iş yüzünün bilekle omuz mesafesinin ortası. Ayakta;
Uylukla vücut arasının ortasıdır.)
Yüzeysel yaralanmalarda; yara sabun ve su ile yıkanmalı, steril bir bezle yaradaki
yabancı cisimler temizlenmeli, doktora gösterilmelidir.
4.2.3.3. Zehirlenmelerde İlk Yardım







Hastanın şuuru yerinde ise ona bir bardak su veya süt içirerek zehrin
konsantrasyonunu düşürülmelidir.
Hastanın neden zehirlendiği öğrenilerek hemen tıbbi acil tedavi için hastane haberdar
edilmeli veya hastaneye yetiştirilmelidir.
Zehirli bitki, kozmetik zehirlenmelerinde; hastaya tuzlu su içirilerek, mümkün değilse
boğazına parmak atarak kusturulmalıdır.
Egzoz zehirlenmelerinde;
Hasta temiz havaya çıkarılmalı,
Gerekiyorsa suni solunum yapılmalı,
Tıbbi acil yardım için hastane haberdar edilmeli veya hastaneye yetiştirilmelidir
4.2.3.4. Alkali, Asit, Brom veya Fosfor Yanıklarında İlk Yardım
Bromdanileri gelen yanıkları benzol veya petrol ile iyice yıkamalıdır. Fosfor nedeniyle olmuş
yanık yer de bikarbonat eriyiğine daldırılır ve sonra fosforun oksitlenmesi için yanık havaya
tutulur. Bu işlem birkaç defa tekrarlanır. Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik
asidin deri ile temasında hemen bol çeşme suyu ile yıkamalı, bulaşan giyecekler
çıkarılmalıdır. Önce temas ettiği alanlar iyice yıkanmalı, sonra soda, bikarbonat gibi yumuşa k
bir alkali çözeltisi uygulanmalıdır. Eğer gözler söz konusu ise, hemen ılık su ile en az 15
dakika yıkanmalıdır. Hidroflorik asidin temasında ise iyice yıkanmalı ve bir magnezyum oksit
çamuru uygulanmalı ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Kromik asit ve dikromatların deri
ile temasında %5'lik sodyum tiyosülfat ile yıkama yapılır, eğer lezyonlar görünürse bir sağlık
kuruluşuna başvurulmalıdır. Alkalilerin deri ile temasında ise bol miktarda suyla venötralize
17
sirke ile deri yıkanmalıdır. Göze sıçraması halinde, derhal bol akarsu ile gözleri gerekirse
zorla açarak yıkamalı ve hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
4.2.3.5. Alkali ve Asitlerin Yutulmasında İlk Yardım
Asetikasit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik asit yutulduğu zaman kusmaya izin
verilmemeli, kişi baygınsa ağızdan hiç bir şey verilmemelidir. Eğer ayıksa ağız bol çeşme
suyu ile çalkalanmalı, sonra yumurta akı ile karıştırılmış süt verilmelidir. Eğer bu mümkün
değilse olabildiğince fazla su verilmeli, bir sağlık kuruluşuna haber verilmelidir. Hidroklorik
asit yutulmasında da kusmaya izin verilmemeli, bol su verilmelidir. Yaralı yüzükoyun
uzatılmalı, hareket ettirilmemelidir. Kromik asit ve dikromatların yutulmasında acilen sodyum
bikarbonat çözeltisi verilmeli, yara sıcak tutulmalı ve bir sağlık kuruluşuna haber verilmelidir.
Alkalilerin yutulması durumunda ise limon suyu veya sirke karıştırılmış bolca su verilmeli,
ardından bir kaşık salata yağı içirilmeli ve hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
4.2.3.6. Ciğerleri Yakan Gazlarla Zehirlenmede İlk Yardım
Krom, brom, HCl vb. gibi kimyasalların buharları doğrudan solunduğunda zehirlenmelere
yol açar. Bu durumda hemen sağlık kuruluşuna haber verilmeli ve hekim gelinceye kadar tam
bir dinlenme ve açık hava sağlanmalıdır. Su veya bikarbonat buharı ve oksijen teneffüs
ettirilebilir.
4.2.3.7. Ağız Yoluyla Olan Zehirlenmelerde İlk Yardım
%5'likbakır sülfat eriyiği kullanılmalıdır. Bakır sülfatın kusturucu gücü fazla olduğundan,
zehir mideden uzaklaştırılmış olur.
4.2.3.8. Siyanit Tuzları İçin İlk Yardım
Deri ile temasta iyice yıkanmalı, eğer yara açıksa bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Yutulması durumunda kişi hemen kusturulur, su ile karıştırılmış hidrojen peroksit verilir
mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulur.
4.2.3.9. Klorlu Bileşenler İçin İlk Yardım
Amonyum klorür, kobalt klorür, demir klorürün deri ile temasında iyice yıkanmalı,
yutulmasında ise kusturulmalı ve bol miktarda su verilmelidir. Laksatif olarak Epsom tuzları
uygulanmalı ve sağlık yardımı alınmalıdır. Antimon klorür, nikel klorür, kalay klorür,
kadmiyum klorür'ün deri ile temasında iyice yıkanmalı ve lanolin merhem sürülmelidir.
Yutulması halinde ise bol su verilmeli, irritasyon devam ederse sağlık kuruluşuna
başvurulmalıdır.
18
4.2.3.10. Nitratlar İçin İlk Yardım
Potasyum nitrat, cıva nitratın deri ile temasında iyice yıkanmalı, eğer kaşıntı, döküntü varsa
sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Yutulması durumunda hemen bolca suyla karıştırılmış
sodyum bikarbonat verilmelidir. Sonra çiğ yumurta, yağsız süt karışımı içirilmeli ve sağlık
kuruluşuna başvurulmalıdır. Gümüş nitratın deri ile temasında tuzlu su ile yıkanmalı ve tahriş
olan yerlere uygulanmalıdır. Yutulmasında ise, bir bardak suya üç yemek kaşığı tuz ekleyip
çözdükten sonra bu karışım verilip kusturulmalı ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
4.2.3.11. Sülfatlar İçin İlk Yardım
Alüminyum, amonyum, kobalt, bakır, magnezyum, nikel, potasyum, sodyum, çinko,
kadmiyum ve sülfatın deri ile temasında iyice yıkanmalı, eğer deri reaksiyon gösteriyorsa
sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bunların yutulmasında ise bolca su verilmeli, eğer
herhangi bir reaksiyon olursa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
4.2.3.12. Hidrosiyanik Asit, CO2,Kükürtlü Hidrojen, Fosforlu Hidrojen ile Zehirlenmelerde İlk
Yardım
Temiz hava önemlidir. Ağır durumlarda suni teneffüs yaptırılır ve gerekirse oksijen kullanılır.
Özellikle hidrosiyanik asitlerle zehirlenmelerde 2 g sodyum tiyosülfat ve 0.5 g sodyum nitriti
50 ml suda eritip içirmek ve derhal sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
4.2.3.13. Şok 'ta İlk Yardım
o
o
o
o
o
o
o
Şok; vücuttaki sistemlerin çalışmasındaki düşüştür. Ani bir hastalık veya kaza
sonucu kan dolaşımındaki azalmayla meydana gelir. Ağır sakatlanma, karın içi
yırtılmalar, yaralanma, kan kaybı, yanma, zehirlenme, aşırı sıvı kaybı, karın içi
iltihaplanmalarında aşırı korku ve heyecanlarda kan dolaşımının bozulmasına bağlı
olarak ortaya çıkan bilinç kaybına şok denir.
Şokta kan dolaşımındaki azalma nedeniyle kan basıncı (tansiyon) düşer.
Şokun başlıca belirtileri;
 Soğuk, solgun bir deri.
 Çabuk ve düzensiz nefes.
 Hızlı nabız atışı.
 Güçsüzlük, isteksizlik, halsizlik.
Şok durumunda; hastanın nefesi ve kan kaybı takip edilmeli ilk yardım tedbirleri
uygulanmalıdır.
Hasta sakinleştirilmeli, yere yatırılmalı vücut ısısının kontrolü için gerekirse üstü
örtülmeli, sedye altına battaniye konulmalıdır.
Hastanın şuuru kapalıysa yan yatırılıp, ağzındaki sıvıların dışarı çıkarılması
sağlanmalıdır.
Kanama varsa durdurulur. Solunum kontrol edilir.
19
o
o
o
o
Ayakları yerden 30-40 cm. kadar yükseltilir. Solunum sıkıntısı olursa indirilmelidir.
Şoktaki hastaya ağızdan bir şey verilmez.
Hastanın üzerinde sıkan giysiler varsa gevşetilir.
İlk yardımdan sonra tıbbi acil yardım için hastane haberdar edilmeli veya hastaneye
yetiştirilmelidir
4.2.3.14. Bayılmalarda İlk Yardım Kuralları
Bayılma: Hasta veya yaralının beyin fonksiyonlarının bir anlık durması kendinde olmama
halidir.



Bayılmaya neden olacak durumlar:
o Kalp yetmezliği
o Kanama
o Ani tansiyon düşmesi
o Nefes alma zorluğu
o Ani bilinç kaybı
Belirtiler:
o Yüzde solgunluk, baş dönmesi
o Ciltte nem ve soğukluk
o Nefes alma zorluğu
o Ani bilinç kaybı
o Nabız hafif fark edilir ve hızlıdır.
İlk yardım:
o Hastayı sıkan giysiler gevşetilir.
o Şok pozisyonu verilir.
o Uyarıcı kokular koklatılır.
o Solunum kontrolü yapılır.
4.2.3.15. Bilinç Kaybı ve Koma'da İlk Yardım
Bilinci kapalı kişilerde beş duyu ile algılama ortadan kalkar. Bu durumda olan hastalar;






Yardım isteyemez.
Dikkatli değerlendirilmeyecek olursa hastanın öldüğü sanılabilir.
Nedene yönelik tahmin hayat kurtarıcı olabilir.
Solunum yolu tıkanmış olabilir.
Hasta kusabilir, kusmuk solunum yollarına kaçabilir.
Gözdeki refleks mekanizması ortadan kalkmıştır.
 Yapılacak İlk Yardım
o İlk olarak hava yolu açılır.
o Solunum yapıyorsa, koma duruşuna getirilir.
o Solunum yapamıyorsa, suni solunuma başlanır, nabız kontrol edilir.
o Kalp durmuşsa, kalp masajı ile birlikte suni solunum yaptırılır.
20
4.2.3.16. Yanıklarda İlk Yardım
Yanık: Çeşitli faktörlerin dokularda yapmış olduğu yaralardır. Bu faktörler alev sıcak hava,
sıcak su, buhar, asit, diğer kimyasal yakıcılar, elektrik akımı, yıldırım radyo aktif ışınlar,
yanığa sebep olurlar.
İlk yardım: Tutuşan bir kişinin hemen yere yatırılması ve kendi çevresinde yuvarlanması
sağlanır. Genelde alev söner sönmez bu kişinin üstüne battaniye veya halı sarılır. Alevler
söner sönmez, elbiseleri kesilerek çıkartılır. İlk yardıma başlamadan önce eller sabun ve su ile
yıkanmalıdır. Su kabarcıkları patlatılmaz. Yanık yara üzerine temiz ıslak gazlı bez çarşaf
örtülür. Şoka karşı önlem alınır. Hastaya ağızdan bir şey verilmez.
Göze yakıcı bir madde sıçraması halinde göz en az yirmi dakika bol su ile yıkanmalıdır.
Elektrik yanıkları: Elektrik çarpması durumunda ilk önce akımı durduracak şalteri indirin.
Şalter olay yerinden uzaksa akımın olduğu yerden, tahta, plastik ve lastik gibi akım
geçirmeyen maddelerle uzaklaştırılır ve en yakın sağlık kurumuna götürülür.
a. 1 inci derece yanıklar: Kızarıklık, hafif şişlik ve ağrı hali.
 Yanan yer derhal soğuk suya tutulur veya bastırılır, ağrı geçinceye kadar bir miktar
bekletilir.
 Steril kuru bir bandajla hafifçe sarılır. Acil tıbbi yardım çağrılır veya hastaneye
götürülür.
b. 2 inci derece yanıklar: Benekli görünen kabarcıklar ve büyük ağrı hali.
 Hastanın elbiseleri gerekiyorsa kesilir ve gevşetilir.
 Ağrı geçinceye kadar soğuk suya tutulur veya bastırılır.
 Steril bandajla örtülür, kabarcıklar zedelenmez.
 Şoka karşı tedbir alınarak Acil tıbbi yardım çağrılır veya hasta-haneye götürülür.
c. 3 üncü derece yanıklar: Bu yanıkta deri tahrip olmuştur.
 Hastanın yanan yeri kalın steril bezle örtülmelidir. Şoka karşı tedbir alınarak Acil
tıbbi yardım çağrılır veya hastaneye götürülür
4.2.3.17. Kırıklarda İlk Yardım





Kırıklar kapalı ve açık olmak üzere iki ye ayrılır.
o Kapalı kırık: Bir veya daha fazla kırık kemik derinin altındadır.
o Açık kırık: Kırık kemik deriden dışarı çıkmıştır, kırık yerinin ağzında açık yara
vardır.
Yaralı mümkünse hareket ettirilmemeli, değilse çok dikkatli hafif hareket
ettirilmelidir.
Kırık şüphesi olan yer desteklenir, kanama varsa durdurulmaya çalışılır, temiz bez
veya giysi ile tamponlanır sarılır, yara kasılmamalıdır.
Ayaklar ve kollar normal durması gereken konuma getirilir, kırık kemiğe mümkün
olduğunca dokunulmaz.
Hasta gerekiyorsa atele alınmalıdır.
21


Hastanın atele alınması aşağıdaki şekilde olmalıdır.
o Atele alma: Yaralı bölgeyi desteklemek ve korumak amacıyla uygulanır. Tahta
veya demir gibi sert maddeler kullanılır. Yaralanmanın durumuna göre
burkulma incinmelerde olduğu gibi havlu, yastık gibi yumuşak atellerde
kullanılabilinir.
o Atel yaralanan bölgenin alt ve üstünü tamamen kavrayacak uzunlukta olmalı
ve eklem yerine kadar uzanmalıdır.
o Geniş bir bezle sıkıca bağlanır. Bu sıkılık yarayı zedelememelidir.
İlk yardımdan sonra tıbbi acil yardım için hastane haberdar edilmeli veya hastaneye
yetiştirilmelidir
4.2.3.18. Çıkıklar, Burkulmalar ve İncinmelerde İlk Yardım



Çıkık:
o
o
o
Kemiğin eklem kapsülünden dışarı çıkmasıdır.
Basit kırık gibi tedbir alınmalıdır.
Bölge atele alınmalıdır. Hareket etmemesi sağlanmalıdır.
Yerinden çıkmış kemikler koca karı usulü yerine yerleştirilmeye
çalışılmamalıdır. Aksi halde daha fazla zarara sebep olabilir.
o İlk yardımdan sonra tıbbi acil yardım için hastane haberdar edilmeli veya
hastaneye yetiştirilmelidir.
Burkulma: Eklem çevresindeki dokuların yaralanmasıdır.
o Yaralanan bölgenin hareket etmesi engellenmelidir.
o Yaralı ağırlığını yara bölgesine vermemelidir.
o Havlu, yastık gibi yumuşak atel kullanılır.
o İlk yardımdan sonra tıbbi acil yardım için hastane haberdar edilmeli veya
hastaneye yetiştirilmelidir.
İncinme: Kas zedelenmesidir. Vücudun fazla zorlanması, uygunsuz kaldırma sonucu
meydana gelir.
o Hasta istirahat ettirilir.
o İncinme iyileştikten sonra hafif egzersizler yapılır.
o Bel incinmelerinde hasta sert ve düz bir yere yatırılarak doktora gösterilmelidir
4.2.3.19. Yaralanmalarda İlk Yardım
Yaralı bir kişiye ilk yardım uygulaması yapacak kimsenin her şeyden önce güven ve umut
verici sözlerle yardıma başlaması gerekir.
Yaralı yaralayıcı etkenlerden uzaklaştırılmalı. Örneğin yangın yerinden yada yıkıntı altından
çıkartırken özen göstermeli yeni yaralanmalara neden olabilecek davranışlarından
sakınılmalıdır.
Yaraların bakımı yapılmalı kanama varsa durdurulur. Yaralıyı dış etkenlerden korumak için
gerekli önlemler alınır. Sargı vs. yaralı en yakın sağlık kuruluşuna sevk edilir.
22
Yaranın içerisinde kırık kemik parçaları varsa bu parçalar atılmaz. Cam parçaları varsa
bunlara baskı uygulanmaz.
Yaralanmalarda en tehlikeli etken tetanos mikrobudur. Aşı yapılmalıdır.
4.2.3.20. Baş ve Boyunda Darbe Yaralanmalarında İlk Yardım
Kafadan, burundan, kulaktan, su ve kan gelip gelmediğine bakılır. Göz çevresinde gözlük gibi
morarma olup olmadığı önemlidir. Göz bebeklerinin büyüklüğünün farklılığına bilinç kaybı
olup olmadığına bakılır. Püskürür gibi kusma olması, nabız sayısının azalması acil tedavi
gerektiren durumdur.
Kulaktan kan geliyorsa kanayan kulak üzerine yatırılır. Solunum hırıltısıyla yarı oturur
vaziyette hasta sevk edilir.
4.2.3.21. Vücut Boşluklarına Yabancı Cisim Kaçması
Kulağa Yabancı Cisim Kaçması: Kulağa bitkisel bir madde kaçtıysa ıslatmamalıdır. Şişerek
çıkması güçleşir. Hiçbir sıvı damlatılmaz. Canlı böcek kaçarsa el feneri tutulması kulak
tarafına yatırılması yaralı olur. Kulağa yabancı cisim sokulmamalıdır.
Buruna yabancı cisim kaçması: Yabancı cisim çıkarmak için cımbız, sivri uçlu bir araç
kullanılmalı. Kişiye ağızdan derin bir nefes almasını ve sümkürmesini söyleyiniz, genellikle
sonuç alınır. Çıkmıyorsa doktora başvurulur.
Boğaza Yabancı Cisim Kaçması: Yabancı cisim kılçık yada benzeri görünen bir yerde ise
temiz parmaklarımızla alabiliriz. Kaçan cisim topak, yuvarlak bir şeyse genellikle çocuklarda
olur, gücümüz yeterse baş aşağı duruma getirilir. Gücümüz yetmiyorsa yan yatırıp kürek
kemiğinin alt kısmına kuvvetli birkaç tokat atılır.
Karın, göğüs, kollara ve göze yabancı cisim saplanırsa çekip çıkartılmamalı. Etrafı sarılarak
hastaneye sevk edilmelidir. Sadece yanağa saplanan yabancı cisim kanamaya sebep olup
solunumu tehlike sokuyorsa çıkartılır.
4.2.3.22. Havaleler
Yüksek ateşe bağlı havaleler, daha çok çocuklarda (6 ay- 3 yaş) görülür. Ateşin düşürülmesi
gerekir. Bu amaçla çocuğun kol ve bacakları ıslak tülbentle silinir. Yeterli olmazsa vücudu
soğuk su ile silinebilir. Doktora götürülür.
Nedeni: Beyindeki bir odağın anormal uyarılar göndermesidir.
23
4.2.3.23. Epilepsi (Sara)
Sara nöbetlerinde hasta her hangi bir zamanda ve herhangi bir yerde, kol ve bacaklarında
kasılmalarla yere düşer. Çevre ile ilgisini keser. Gözlerini bir noktaya diker. Ağzı köpüklenir,
dışkı ve idrarını kaçırabilir.
İlk Yardım: Hastanın dilini ısırmaması için dişlerinin arasına mendil konur. Yaralanmasına
mani olur. Etrafı boşaltılır
4.2.3.24. Kalp Krizlerinde İlk Yardım


Kalp krizinin nedeni: Kalbi besleyen damarlardan birinde kanın pıhtılaşmasıdır.
Kalp krizinin belirtileri:
o Göğsün ortasında sürekli basınç, daralma, sıkışma. Bu şikâyetler kola, omuza,
boyna, çeneye, sırta yayılabilir.
o Nefeste belirgin bir şekilde kısalık, korku, terleme hali.
o Benizde solukluk, dudaklarda, deride hafif kızarıklık.
o Sebebi belli olmayan halsizlik, hazımsızlık, kusma halleri.
 Hasta rahat bir duruma getirilmelidir.
 Acele ambulans ve acil tıbbi yardım çağırılmalıdır.
 Yeterli havalanma sağlanmalıdır.
Kapalı Kalp Masajı:





Hastaya 3-4 defa ağızdan ağıza suni solunum yapılır.
Hastanın şah damarı ve nabzı atmıyorsa, yardımda bulunan ellerini bileğe yakın
kısımlarında üst üste getirir.
Hastanın göğüs kemiğinin alt ucuna, göğüs kafesini 3-4 cm. esnetecek biçimde 6-8
basınç yapılır (saniyede 1 defa ).
Tekrar ağızdan 2-3 defa suni solunum yapılır.
Tekrar kalp masajı yapılır. Hasta hayata dönünceye kadar.
4.2.4 Yaralıların Taşınması
Bir hastayı sedyeye yatırmadan taşımak mümkünse de bu tür taşımalar çok güç ve risklidir.
Bu nedenle sedye ile taşıma en ideal olanıdır.
Hasta ve Yaralıların Taşınmasında Yaralıya Verilecek Pozisyonlar:





Solunum güçlüğünde, göğüs yaralanmalarında, yarı oturuş pozisyonu.
Karın yaralanmalarında, sırt üstü dizler karına doğru çekik.
Omurga kırığında, sert bir zeminde sırt üstü.
Kol, bacak ve kalça kırıklarında, yarı oturur pozisyonda sevk edilir.
Şokta, sırt üstü düz yatırılır bacaklar yükseltilir
24
4.2.4.1 Battaniye ile taşıma
Dört kişilik bir ekip ağır yaralı bir hastayı battaniye ile rahat taşıyabilir.
Bu tür taşımada hastanın vücudu yanında, battaniyenin dışta kalan kısımları katlanarak
yerleştirilir. Hasta katlanmış kısma yavaşça indirilir. Hasta battaniyenin ortasına doğru
çevrildikten sonra hastanın iki yanında kalan kenarları sıkıca bastırılarak yuvarlanır ve el
tutacak konuma getirilir. Dört kişi elleri biri birine eşit mesafeli bir şekilde battaniyeyi
kavrayarak hastayı yavaşça taşırlar.
4.2.4.2 Altın Beşik Taşıma
Hasta oturuyor fakat hareket edemiyorsa; taşıyıcıların bir elleri kendi bileklerinin diğeri ile de
arkadaşlarının bileklerini tutarak beşik meydana getirip hastayı bu beşiğe oturtarak
taşıyabilirler.
4.2.4.3 Sandalye ile Taşıma
Altın beşik taşımadan daha kolay bir taşıma şeklidir. Hasta bir sandalyeye konularak
taşınmasıdır. Dikkat edilecek en önemli husus sandalye ile taşımada; sandalyeyi öne eğerek
hastayı kaydırmamak ve düşürmemektir.
4.2.4.4 Tek kişi ile taşıma
Hastayı sırta alarak bacaklarının altından tutarak taşıma şeklidir ki her hasta için uygulanması
risklidir. Bu taşıma şeklinde hastanın taşıyıcıya tutunabilmesi gerekir.
E. Sedye İle Taşıma:
Sedye ile taşıma en iyi taşıma şeklidir. Ancak küçük bir dikkatsizlik hastayı sedyeden
kaydırarak daha zor duruma sokabilir. Hasta sedye ile bacakları önde olarak taşınır. Ancak
ambulansa yerleştirmede baş önde olacak şekilde konumlandırılır.
5. YETKİLİLER, GÖREVLERİ VE SORUMLULUKLARI
5.1 İŞ GÜVENLİĞİ SORUMLUSU / DEPO SORUMLUSU
5.1.1 Yetkili: ………………………
5.1.2 Görev
a) Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına uygun olarak işyerinde gerekli çalışmaların yapılmasını
sağlamak
25
b) İşyerindeki tehlikelerin tanımlanmasını ve risk değerlendirmesinin yapılmasını, tehlikelerin
ortadan kaldırılmasını ve risklerin kontrol altına alınmasını sağlamak için önerilerde
bulunmak, bu hususlarla ilgili işveren rapor vermek
c) İşin ve işyerinin özelliklerine uygun olarak tehlikeleri kaynağında yok etmeye yönelik
tedbirlere öncelik vererek gerekirse ölçümlere dayalı değerlendirme yapmak, alınması gerekli
güvenlik önlemleri konusunda, çalışanların veya temsilcilerinin görüşünü de alarak işverene
önerilerde bulunmak ve uygulamaların takibini yapmak,
d) İşyerinde yapılacak periyodik kontrol, bakım ve ölçümleri planlamak, hazırlanan planların
uygulanmasını sağlamak,
e) Risk değerlendirme sonuçlarını da dikkate alarak, ani veya yakın tehlike durumları ve
kazaların potansiyelini tanımlayan ve bunlara ilişkin risklerin nasıl önleneceğini gösteren acil
durum planlarını hazırlamak ve gerekli tatbikatların yapılmasını sağlamak.
f) Yangın ve patlamaların önlenmesi, yangın ve patlama durumunda önlemlerin alınması,
yangından korunma teçhizatı ve araçlarının kontrol edilmesi, yangın ekiplerinin
oluşturulması, yangın tatbikatı gibi yangından korunma ve yangınla mücadele çalışmalarını
yönetmek ve ilgili kayıtların tutulmasını sağlamak,
g) İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu toplantılarına katılmak, kurula işyerinin sağlık ve güvenlik
durumu ile ilgili bilgi vermek ve önerilerde bulunmak,
h) İşyeri Sağlık Birimi ile işbirliği içinde çalışarak işyerinin sağlık ve güvenlik durumunu,
işyerinde olabilecek kaza ve meslek hastalıklarını işyeri hekimi ile değerlendirmek
değerlendirme sonuçlarına göre önleyici faaliyet planlarını yapmak ve uygulanmasını
sağlamak,
i) İşyerinde meydana gelen kaza veya meslek hastalıklarının tekrarlanmaması için inceleme
ve araştırma yaparak düzeltici faaliyet planlarını yapmak ve uygulanmasının sağlamak,
j) İşyerinde yapılan inceleme ve araştırmalar için yöntemler geliştirmek, bu yöntemlerle ilgili
çalışanları bilgilendirmek, her incelemeden sonra inceleme formlarını doldurmak ve gereği
için işverene bildirerek sonuçlarını takip etmek, formların değerlendirme ve izlenmesi
amacıyla muhafazasını sağlamak,
k) İşyerine yeni bir sistem kurulması veya makine ya da cihaz alınması halinde; kurulacak
sistem veya alınacak makine ya da cihaz ile ilgili olarak risk değerlendirmesi yaparak sağlık
ve güvenlik yönünden aranan özellikleri belirlemek ve bu özelliklere uygun sistemin
kurulması, makine veya cihazın alınması için işverene rapor vermek,
l) Uygun nitelikteki kişisel koruyucuların seçimi, sağlanması, kullanılması, bakımı ve test
edilmesi ile ilgili bilgi ve önerileri hakkında işveren rapor vermek,
m) İşyerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulması ve geliştirilmesi amacıyla
verilecek eğitimin kimlere verileceği, kapsamı, kimlerin vereceği, süresi ve eğitimin
sürekliliğinin sağlanması konusunda işverene önerilerde bulunmak.
26
5.1.3 Yetki
a) İşyerinde çalışanların yaşamı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit ettiğinde
derhal üst yönetimi bilgilendirerek işin geçici olarak durdurulmasının sağlar.
b) Üretim planlamalarında karar alma sürecine katılır.
c) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme,
araştırma ve çalışanlarla görüşme yapar.
d) Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yapar.
5.1.4 Sorumluluk
a) İlgili Yönetmelikte belirtilen görevlerini yapmakla,
b) Bu görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak,
durdurmamak, güçleştirmemek, verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda
bulunmakla,
c) İşverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli
tutmakla, sorumludur
5.2 YANGIN EKİBİ (SÖNDÜRME / KURTARMA / İLK YARDIM / KORUMA)
5.2.1 Yetkili: ……………………….
5.2.2 Görev
a) Yangın söndürme tüplerinin her zaman kullanıma hazır dolu vaziyette olmasını sağlamak,
b) Yangın söndürmede kullanılan farklı alet ekipmanların her zaman tam ve yerinde olmasını
sağlamak,
c) Oluşan herhangi bir alevlenme durumunda gerekli söndürme çalışmalarını yapmak,
d) İtfaiye gelinceye kadar yangını kontrol altında tutmak için gerekli araç gereçleri kullanmak
e) Alevlerin diğer bölümlere sıçramasını engelleyecek önlemleri almak (kapı ve pencereleri
kapatmak, yanıcı maddeleri uzaklaştırmak…vb.),
f) Elektriği kesmek
g) Yangın cinsini belirlemek
h) İlk gören çalışanları tehlikeye karşı uyararak, gerekli durumlarda ortamdan uzaklaşmalarını
sağlamak ve itfaiyeye haber vermek
i) Yangın durumunda kurtarılacak kıymetli evrak ve eşyaları olay yerinden uzaklaştırmak,
j) İlgili kurum ve kuruluşlara (acil yardım, polis, doğalgaz, elektrik ...) haber vermek
k) Adresi en doğru biçimde bildirmek
l) Yaralı ve hastalara ilk yardım yapmak
27
5.3 DEPO BÖLÜM SORUMLUSU
5.3.1 Yetkili: ………………….
5.3.2 Görev
a) Talimatlarda belirtilen depolama ilkelerini eksiksiz yerine getirmek,
b) Sorumlu olduğu bölümde kaza ve acil duruma sebep olacak herhangi bir duruma izin
vermemek,
c) Gerekli durumlarda kullanması gereken kişisel koruyucu donanımları kullanmak
d) Sevk edilecek malzemelerin düzgün bir şekilde ambalajlanması ve bu malzemelerle ilgili
bilinmesi gereken gerekli uyarıları yapmak,
e) Sevkiyat sırasında taşınan malzemelerin kırılıp bir tehlike yaratmasına sebebiyet verecek
davranışlardan kaçınmak.
28
6. PEROKSİT FORMA DÖNÜŞEN KİMYASALLAR
Bazı kimyasallar kendiliğinden yükseltgenerek peroksit oluştururlar. Hava, ısı, ışık, kimyasal
içerisindeki bileşiklerin etkileşmesi gibi faktörler peroksit oluşumuna neden olur. Bu tür
kimyasallar kullanılmadan önce mutlaka peroksit testi yapılmalıdır. Merk firmasının bu
amaçla hazırlanmış hızlı test kitleri bulunmaktadır. 110011, 110081, 110337
Tablo: Kimyasalların kullanım süreleri
Kutu açıldıktan
3 ay sonra
Kutu açıldıktan 6 ay sonra
Kutu açıldıktan 12 ay
sonra
Bütadien
Asetal
Diasetilen
Kloropren
Asetaldehit
Dibenzosiklopentadien Akrilonitril
Divinil asetilen
Akrilik asit
Dihidroantrasen
Bütadien
İzopropil eterler
Akrilonitril
Etilen glikol monoeter
Klorobütadien
Potasyum (metal)
Benzil alkol
Metil asetilen
Kloropren
Sodyum amit
2-Butanol
3-metil-1-bütanol
Klorotrifloroetilen
Vinil eter
Siklohekzanol
Metil siklopentan
Metil metarilat
Viniliden klorür
Siklohekzen
Metil izobutil keton
Vinil asetat
Terrafloroetilen
2-Siklokekzen-1-ol
4-metil-2-pentanol
Vinil asetilen
Siklopenten
2-pentanol
Vinil klorür
Dekahidronaftilen
4-penten-1-ol
Vinil piridin
Disiklopentadien
1-feniletanol
Viniliden klorür
Dietilen
dimetil eter
Akrilik asit
glikol 2-feniletanol
Etilen glikol eter 2-propanol
asetat
Etilenglikol dimetil Tetrahidrofuran
eter
Etil eter
Tetrahidronaftalen
Dioksan
Vinil eter
Furan
Sekonder alkoller
4-heptanol
2 hekzanol
29
7. TAŞIMA VE DEPOLAMA SINIFLANDIRMASI
Tehlikeli kimyasalların, tehlike nitelikleri ve mevcut durumlarına göre taşıma ve depolama
sınıflandırılması. Kaza veya acil durum halinde alınması gereken önlemler.
Sınıf Açıklama
1
Patlayıcı Maddeler
2.1
Tutuşabilir gazlar
2.2
2.3
Sıkıştırılmış gazlar
(tutuşmayan zehirli
olmayan gazlar)
Zehirli gazlar
3
Alevlenebilir sıvılar
4.1
Alevlenebilir katı
maddeler,
kendiliğinden
ayrışımlı maddeler ve
hassaslığı giderilmiş
patlayıcı maddeler
4.2
Kendiliğinden
alevlenen maddeler
4.3
5.2
Suyla temas halinde
alevlenebilir gaz
oluşturan maddeler
Oksitleyiciler
(tutuşturucu etkiye
sahip maddeler)
Organik peroksitler
6.1
Toksik maddeler
6.2
Enfekte maddeler
7
Radyoaktif maddeler
8
Korozif maddeler
9
Diğer tehlikeli
maddeler
5.1
Tehlike Nitelikleri
Ek Bilgi
Kitle detonasyonu, parça tesiri, yoğun yangın/ısı akışı, parlak
ışık oluşumu, gürültü veya duman gibi bir dizi nitelikler ve
etkiler içerebilir.
Darbeye ve/veya sarsılmaya karşı ve/veya ısıya karşı hassastır.
Yangın tehlikesi
Patlama tehlikesi
Boğulma tehlikesi
Yanmalara ve/veya donmalara yol açabilir
Kuşatmalar aşırı sıcağın etkisiyle patlayabilir
Boğulma tehlikesi
Donmalara yol açabilir
Zehirlenme tehlikesi
Yanmalara ve/veya donmalara yol açabilir
Yangın tehlikesi
Patlama tehlikesi
Pencereden uzakta korunacak
yer arayın
Yangın tehlikesi. Tutuşabilir veya yanabilir, aşırı sıcak, kıvılcım
veya alev halinde tutuşabilir
Aşırı sıcak, başka maddelerle (ör. Asitler, ağır metal bileşikleri
veya aminler) temas, sürtünme veya darbe halinde egzoterm
ayrışım eğilimi gösteren kendiliğinden ayrışımlı maddeler
içerebilir. Bu durum sağlığa zararlı ve tutuşabilir gaz veya buhar
oluşumuna yol açabilir
Ambalaj malzemesinin hasar görmesi veya içerik maddenin
dışarı sızması halinde kendiliğinden tutuşma tehlikesi söz
konusudur. Suyla şiddetli reaksiyon gösterebilir.
Suyla temas halinde yangın ve patlama tehlikesi vardır
Ateşleme ve patlama tehlikesi
Alevlenebilir maddelerle şiddetli reaksiyon gösterme tehlikesi
vardır
Aşırı sıcak, başka maddelerle (ör. Asitler, ağır metal bileşikleri
veya aminler) temas, sürtünme veya darbe halinde eozterm
ayrışım tehlikesi söz konusudur. Bu durum, sağlığa zararlı ve
tutuşabilir gaz veya buhar oluşumuna yol açabilir
Zehirlenme tehlikesi
Yer üstü suları ve kanalizasyon için tehlike söz konusudur
Bulaşma tehlikesi
Nüfuz etme ve dıştan radyasyon tehlikesi söz konusudur
Yakıcı madde tehlikesi
Birbiriyle, su veya başka maddeler ile şiddetli reaksiyon
gösterebilir
Yanma tehlikesi
Yangın tehlikesi
Patlama tehlikesi
Korunacak yer arayın derin
bölgelerde durmayın
Acil kaçış maskesi kullanın
Korunacak yer arayın
Derin bölgelerde durmayın
Dışarı sızan maddelerin yer
üstü sularına ve kanalizasyona
girmesini önleyin
girmesini önleyin
Dışarı sızan maddeler üstü
örtülmek suretiyle kuru
tutulmalıdır.
Alevlenebilir veya yanabilir
maddelerle (ör. Talaş)
karışmasını önleyin
Alevlenebilir veya yanabilir
maddelerle (ör. Talaş)
karışmasını önleyin
Ekspozisyon süresini
sınırlandırın
girmesini önleyin
girmesini önleyin
30
7.1 KİMYASAL DEPOLAMA MATRİSİ
+: Beraber depolanabilir
-: Depolanamaz o:Özel önlemler alınarak beraber depolanabilir
7.1.1 Uyumlu ve uyumsuz kimyasal maddelerin 4 aşamada tespit edilmesi
a) Tehlike sınıflanması: Mevcut kimyasalların etiketlerinden yararlanarak tehlike sınıflarını
belirleyin. Bazı kimyasallar birden fazla tehlike sınıfında yer alabilir, böyle durumda bu
kimyasala ait Güvenlik Bilgi Sertifikasına bakılarak öne çıkan tehlike sınıfı belirlenmelidir.
(öt. Yanıcı, patlayıcı, toksik… vb.)
b) pH değeri: Mevcut kimyasalların pH değerine göre ayırmaya devam edin. Aisidk ve bazik
maddeler bir arada depolanmaz.
pH<4
: Asidik
pH 4-10
: Nötr
pH>10
: asidik
c) Genel kimyasal yapı: Maddeleri katı ve sıvı olmak üzere sınıflandırın, katı ve sıvı
maddeleri bir arada depolamayın. Bu durum özellikle sızma veya dökülme gibi durumlarda
tehlikenin sınırlandırılması açısından önemlidir.
31
7.2 GÜVENLİK SEMBOLLERİ
Sembol
Harf Tehlike Adı
E
Patlayıcı
F
Şiddetli Alev alıcı
F+
Şiddetli Alev alıcı
T
Zehirli
T+
Çok Zehirli
Xi
Tahriş Edici
Xn
Zararlı
O
Yükseltgen
C
Aşındırıcı
N
Çevre için zararlı
Açıklama
Özelliği: Ekzotermik olarak reaksiyona giren
kimyasallardır. Ateşe yaklaştırıldıklarında patlayabilirler
Önlem: Ateşten, ısıdan, darbeden, sürtünmeden uzak
tutulmalıdır
Özelliği: Parlama noktası 21oCnin altında olan “kolay alev
alan” sıvılar ile kolay tutuşan katıları belirtir
Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından
uzak tutulmalıdır
Özelliği: Alevlenme noktası 0oCnin altında, kaynama
noktası maksimum 35oC olan sıvılardır. Normal basınç ve
oda sıcaklığında havada yanıcı olan gaz ve gaz
karışımlarıdır
Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından
uzak tutulmalıdır
Özelliği: Solunduğunda, yutulduğunda ve deriyle temas
ettiği durumda sağlığa zarar verebilir hatta öldürücü
olabilir
Önlem: İnsan vücuduyla teması engellenmelidir aksi halde
tıbbi yardıma başvurulmalıdır
olabilir
Önlem: İnsan vücuduyla teması engellenmelidir aksi halde
tıbbi yardıma başvurulmalıdır
Özelliği: Aşındırıcı olmamasına rağmen deriyle ani, uzun
süreli veya tekrarlı teması iltihaplara yol açabilir
Önlem: Göz ve deriyle teması engellenmelidir
olabilir
Önlem: İnsan vücuduyla teması engellenmelidir
Özelliği: Organik peroksitleri herhangi bir yanıcı
maddeyle temas etmeseler bile patlayıcı özelliği olan
yükseltgen maddelerdir. Diğer yükseltgenler ise, kendileri
yanıcı olmasalar bile oksijen varlığında alev alabilirler.
Önlem: Yanıcı maddelerden uzak tutulmalıdır. Bu tür
maddeler alev aldıktan sonra müdahale etmek zordur.
Özelliği: Canlı dokulara zarar verir
Önlem: Gözleri, deriyi ve kıyafetleri korumak için özel
önlem alınmalıdır. Buharları solunmamalı, aksi halde tıbbi
yardıma başvurulmalıdır.
Özelliği: Bu tür maddelerin ortamda bulunması, doğal
dengenin değişmesi açısından çevreyle ilgili sisteme kısa
ya da usun süre içinde zarar verebilir
Önlem: Risk göz önüne alınarak bu tür maddelerin
toprakla ve çevreyle teması engellenmelidir
32
7.3 BİRBİRİYLE KARIŞTIRILMAMASI GEREKEN KİMYASALLAR
Kimyasallar
Aktif karbon
Alkali metaller
Amonyak
Amonyum nitrat
Anilin
Asetik asit
Asetilen
Aseton
Azid
Bakır
Brom
Cıva
Flor
Fosfor (beyaz)
Gümüş
Hidroflorik asit
Hidrojen peroksit
Hidrojen sülfit
Hidrokarbonlar
Hidrosiyanik asitler
İyot
Kalsiyum oksit
Klor
Kloratlar
Kromik asit ve krom
Kükürtlü hidrojen
Nitratlar
Nitrik asit
Oksijen
Okzalik asit
Perklorik asit
Peroksitler
Potasyum
Potasyum
permanganat
Selenitler
Sodyum peroksit
Sodyum Nitrit
Sülfürik asit
Yanıcı sıvılar
Karışmaması Gereken Kimyasallar
Kalsiyum hipoklorit, oksitleyici maddeler
Su, karbontetraklorür, halojenli alkanlar, karbondioksit, halojenler
Cıva (ör. Monometre içerisinde), klor, iyot, brom, kalsiyum hipoklorit,
hidroflorik asit
Toz halinde metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler,
kükürt, ince tanecikli organik veya yanıcı başka maddeler
Hidrojen peroksit, nitrik asit
Kromik asit, nitrik asit, hidroksilli bileşikler, asetilen glikol, perklorik asit,
peroksitleri permanganatlar
Flor, klor, brom, bakır, cıva, gümüş
Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit
Asitler
Asetilen, hidrojen peroksit
Amonyak, asetilen, bütan ve diğer petrol gazları, turpentin, benzen
Asetilen, amonyak, fluminik asit
Bütün maddeler
Hava, oksijen, indirgen maddeler, alkaliler
Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyum bileşikleri, fluminik asit
Amonyak
Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan,
alkoller, aseton, organik bileşikler
Nitrik asit, yükseltgen maddeler
Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit
Nitrik asit, alkaliler
Asetilen, amonyak, hidrojen
Su
Amonyak, asetilen, bütan ve diğer petrol gazları, turpentin
Amonyum tuzları, asitler, metal tozlar, sülfür, ,nce tanecikli organik veya
yanıcı maddeler
Asetik asit, naftalin, kamfer, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, petrol
benzini
Nitrik asit, oksidan gazlar
Sülfirik asit
Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosyanik asit, hidrojen sülfit, yanıcı sıvılar
ve gazlar, bakır, ağır metaller
Yağlar, gres, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar
Gümüş, cıva
Asetik anhidrit, bizmut ve bileşikleri, alkoller, kağıt, tahta, yağ
Asitler
Karbon tetraklorür, karbondioksit, su
Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit
İndirgen maddeler
Etil ve metil alkol, glasiyal asetik asit, asetik anhidrit, benzaldehit, karbon
disülfür, gliserin, etilen glikol, etilen asetat, metil asetat, furfural
Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları
Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar
Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler,
sodyum peroksit, diğer yükseltgen maddeler
33
7.4 ATIK ÖZELLİĞİNE GÖRE UYGULANMASI GEREKEN İŞLEMLER
Atık kabı
etiketi
A
B
C
D
E
F
G
H
I
Atık çeşidi
Halojen içermeyen organik çözgen ve çözeltiler
Halojenli organik çözgen ve çözeltiler
Katı atıklar
Tuz çözeltileri
Zehirli inorganik atıklar, ağır metal tuzları ve bunların çözeltileri
Zehirli yanıcı bileşikler
Cıva ve inorganik cıva tuzları
Geri kazanabilir metal tuzları atıkları. Her metal tuzu atığı ayrı kapta
toplanmalıdır
İnorganik katılar
7.4.1 Atık özelliğine göre uygulanması gereken işlemler
7.4.1.1 Biyolojik Atıklar
Atık Çeşidi
Kesici-delici atık
Disposable (tek
kullanımlık) kirli
malzeme
Geri-dönüşümlü
kirli malzeme
Sıvı atıklar
Atma Öncesi İşlem
Her türlü malzeme hangi amaçla
kullanıldığına bakılmaksızın "tıbbi atık"
olarak
değerlendirilir, asla çöpe atılmaz
Otoklav poşetine yerleştirilir. Aşırı
doldurmadan kaçınınız. Gerekli koşullarda
otoklavlanarak atık kutusuna atınız
Doğrudan (poşetsiz) otoklav kovası
içersinde biriktirilir. Aşırı doldurmadan
kaçınınız. Gerekli koşullarda otoklavlanır
ve işlem sonrası yıkamaya gönderilir.
İçine otoklav poşeti yerleştirilmiş masaüstü atık toplama kabında biriktirilir,
dolması beklenmeden -iş bitince- toplama
kabı ile birlikte otoklavlanır.
Atık Kabı özelliği
Sağlam ve dayanıklı, "biyotehlike" logosu
bulunan ve ağzı sıkıca kapatılabilen, özel
kesici-delici atık kabı
Ara biriktirme kabı kullanmadan doğrudan
tıbbi atık konteynerine gönderilir
Ara biriktirme kabı kullanmadan doğrudan
tıbbi atık konteynerine gönderilir.
NOT:
1. Kovalara (disposable veya geri-dönüşümlü kirli); yaklaşık ¾’ü dolduğunda dikkatlice 250-500 ml su
eklenir. Su koyarken etrafa sıçrama-saçılma olmamasına dikkat edilir.
2. Poşetin ağzı toplanır, bağlanmaz!
3. Otoklav poşeti ASLA kovasından çıkarılmaz! Kovanın kapağı kapatılır ve otoklav bandı yapıştırılır.
Üzerine kovanın içerdiği kirlinin niteliği ve ait olduğu laboratuvar yazılır.
4. Kovanın/kirli kabının dış yüzeyi dezenfektan sprey ile dezenfekte edilir (1-2mg/L klor).
5. Kirli kovası laboratuvar çalışanı (teknik eleman, asistan veya uzman) tarafından otoklav müsait
olduğunda otoklav odasına götürülür ve hemen otoklava konur. Kirli kovası ASLA teknik olmayan
personele (hizmetli, ofis elemanı v.b.) TAŞITILMAZ!
6. Otoklav poşetleri ve kovaları ASLA sıra beklemek üzere otoklav odasına bırakılmaz.
7. Otoklavlama sonrasında; geri-dönüşümlü malzeme yıkanmaya gönderilir. Disposable atıklar Birim’in
biyolojik atık sorumlusunun gözetiminde belediyenin tıbbi atık konteynerine gönderilir!
34
7.4.1.2 Kimyasal Atıklar
Atık Çeşidi
Açil halojenürler,
sülfonil
halojenürler ve
anhidrit RCOX,
RSOX, ve
(RCO)2O
Aldehitler RCHO
Alkil sülfatlar
Aromatik aminler
Asit halojenürler
Asitler / Bazlar
(derişik)
Cıva
Hidrojen florür ve
inorganik florür
çözeltileri
Kalsiyum hidrür (
CaH2 )
600 ml 2.5 M NaOH (%50 fazlası) içerisine damla
damla eklenir. Sıcaklık artışı reaksiyonun
gerçekleştiğini gösterir ancak sıcaklığın 45°C’yi
geçmemesine dikkat edilir. Berrak bir çözelti elde
edilmelidir. Son pH HCl veya H2SO4 ile 7 ye
ayarlanır.
3 RCHO + 2 KMnO4 -----> 2 RCO2K+RCO2H+2
MnO2+H2O
0.1 mol aldehit / 0.08 mol permanganat
Nötralizasyon işlemi tehlikeli ve zor olduğu için
nötralizasyon yapılması önerilmez. Hiçbir işlem
yapmadan ve her bir aldehit için ayrı kaplar tercih
ederek depolayın.
Buzla soğutulmuş amonyak içerisine kuvvetli
karıştırma işlemi yapılarak pH ~ 7 olana kadar damla
damla ilave edilir
0.01 mol aromatik amin 1.7 N 3 L sülfirürik asit
(M100716) içerisinde çözünür. 0.2 M potasyum
permanganat (M105082) ilave edilir, oda sıcaklığında
8 saat bekletilir
Yüksek miktarda metanol içerisine damla damla ilave
edilir, reaksiyonu hızlandırmak için birkaç damla
hidroklorik asit ilave edilebilir. Sodyum hidroksit ile
nötralize edilir.
Öncelikle konsantrasyon %10'un altına düşecek
şekilde soğuk su ile seyreltilir. Uygun asit
(ör:M100312) veya bazla (ör:M105587) nötralize
edilir
Buharlarının teneffüsünden kaçınılmalıdır; dökülen
cıva zerrecikleri ince uçlu bir pipetle toplanmalı veya
iyot kömürü ile kimyasal reaksiyona uğratılmalıdır.
2:1 mol oranında kalsiyum karbonat ile muamele
edilerek kalsiyum florür şeklinde çöktürülür.
1g hidrür için 25 ml metil alkol azot altında
karıştırılarak eklenir. Reaksiyon sona erdiğinde
oluşan kalsiyum metoksit hacminde su eklenir ve
karıştırılır, çözelti daha sonra asit eklenerek nötralize
edilir.
Kontrol İşlemi
Diğer atıklarla karışmasına
izin vermeden ayrı bir kapta
biriktirilir.
biriktirilir.
İndikatör şeritleri
ile pH kontrolü
Metal hidritler
(MH4)-
ile pH kontrolü
Halojenli organik çözgen
kabında biriktirilir
ile pH kontrolü
Tuz çözeltileri kabı
Cıva ve inorganik cıva tuzları
kabında biriktirilir.
Tortular inorganik katılar
kabında, süzüntüleri tuz
çözeltileri kabında biriktirilir
ile pH kontrolü
Seyreltilip lavaboya deşarj
edilir.
biriktirilir
Çözelti %5’ten fazla sodyum azid içermemelidir. 1 g
sodyum azid üzerine öncelikle 7 ml %20 sulu
sodyum nitrit çözeltisi (%40 fazlası) eklenerek
karıştırılır. Çözelti asidik olana kadar %20’lik sülfirik
asit çözeltisi eklenir. Nötralizasyon sonrası atık
şişesine su ile aktarılır.
Reaktivitesinin azaltılması için alkol (metil alkol, etil
alkol, n-bütil alkol, t-bütil alkol) içerisine alınıp
soğutulur. Daha sonra dietil eter veya tetrahirofuran
veya toluen içerisine alınıp azot gazı geçirilerek
saklama kabına aktarılır.
Nişasta-iyod
kağıdı
ile nötralizasyon
köntrolü (mavi
renk
gözlemlenmeli)
1 g peroksite 1.5 g KI ve 28 ml glasiyal asetik asit
eklenir. Koyu renkli bir çözelti oluşur, yarım saat
bekledikten sonra katı sodyum metabisülfit eklenerek
renksiz çözelti elde edilir.
biriktirilir.
biriktirilir.
Organik çözücüler
Organik
peroksitler
Tuz çözeltileri kabı
Halojen içeriyorsa halojen
içeren, içermiyorsa halojen
içermeyen çözgen kaplarında
biriktirilir.
Kromik asit
Metal Azidler
(MN3)
ile peroksit
kontrolü
Halojen içeriyorsa halojen
içeren veya içermiyorsa
halojen içermeyen çözgen
kaplarında biriktirilir
Organik atıklar halojen
içeriyorsa halojen içeren,
içermiyorsa halojen
içermeyen çözgen kaplarına,
sulu çözelti ise tuz çözeltileri
kabında biriktirilir.
35
Atık Çeşidi
Raney nikeli
Siyanür (CN)
Tiyoller (Merkaptan) R-S-H; Sülfidler R-SR’
Sulu süspansiyon halinde hidroklorik asit (M100312) içinde çözünme
oluncaya kadar ilave edilir. Raney nikeli veya süzülen çökeleği
kurutulmamalıdır, aksi takdirde hava ile kendiliğinden tutuşur.
Çözelti sıcaklığı 4-10 °C olacak şekilde ayarlandıktan sonra %50
fazlası sodyum hipoklorit eklenir. Bir kaç saat beklendikten sonra su
eklenerek atık şişesine toplanır. Çözelti hidrojen siyanür ise önce
çözelti buzlu su içerisine dökülür üzerine 1 M NaOH eklendikten sonra
siyanürlere uygulanan prosedür uygulanır.
NaCN + NaOCl ----> NaOCN + NaCl
Uyarı: Sodyum siyanür içeren NaOH ve başka bir bazik çözelti sıvı
HCN ile temas ettirilmemelidir.
500 ml sodyum hipoklorit (0.4 mol) %25 fazlası içerisine damla damla
tiyol çözeltisi (0.1 mol) eklenir. Sıcaklı artışı ve çözünme olması ile
oksidasyon başlar. Eğer %10 tiyol çözeltisi eklenmesine rağmen
reaksiyon başlamaz ise 50 °C ye kadar ısıtılarak oksidasyon başlatılır.
pH 6’nın altına düşmemelidir. Sülfonik asit oluşur.
RSH +3OCl- ---->RSO3H +3Cl0.4 mol hipoklorit / 0.1 mol tiyol
Na2S+4OCl- ---->Na2SO4 +4Cl0.4 mol hipoklorit / 0.1 mol sülfid
Diğer atıklarla
karışmasına izin
vermeden ayrı bir
kapta biriktirilir
Alkil siyanürler ve
HCN'nin lavaboya
dökülmesi kesinlikle
yasaktır.
Diğer atıklarla
karışmasına izin
vermeden ayrı bir
kapta biriktirilir
Tehlikeli olmayan organik kimyasallar:
Şekerler, nişastalar, şeker alkoller, doğal
Seyreltilip lavaboya
olarak bulunan alfa amino asitler ve tuzları,
deşarj edilir
sitrik ve laktik asit ve Na, K, Mg, Ca, NH4
tuzları, kuru biyolojik besi yerleri gibi
zararsız organik biyokimyasallar
Tehlikeli olmayan inorganik kimyasallar:
Sülfatlar (Na, K, Mg, Ca, NH4, Sr, Ba)
Fosfatlar (Na, K, Mg, Ca, NH4, Sr)
Seyreltilip lavaboya
Karbonatlar (Na, K, Mg, Ca, NH4, Sr, Ba)
deşarj edilir.
Oksitler (Ba, Mg, Ca, Sr, Al, Si, Ti, Mn, Fe,
Cu, Co, Zn)
Boratlar (Na, K, Mg, Ca)
Tehlikeli kimyasallarla kontamine olmamış
laboratuvar materyali (Kromatografik
Uygun katı atık kabı
adzorbanlar, cam malzeme, kâğıt filtreler,
filtrasyon yardımcıları, kauçuk ve KKD)
NOT:
2. Atıklar mümkün oldukça geri kazanılmaya çalışılmalıdır. Geri kazanım mümkün değilse daha zararsız bir atık haline dönüştürüldükten
sonra depolanmalıdır.
3. Laboratuvarda öngörülen kimyasal depolama matrisi atıkların depolanmasında da uygulanmalıdır.
4. Bir atığın hangi atık kabına konulacağı konusunda tereddütte kalındığı zaman, ayrı bir atık şişesi oluşturulup, etiketlenmelidir.
5. Atık şişelerinin üzerine atığın cinsi, tehlike durumu (toksik, karsinojen v.b), tarih, atığı bırakan kişinin ismi ve yaklaşık miktarı
yazılmalıdır.
6. Boşalan kimyasal şişeler Arsenik içeren bileşikler, Alil alkol, Akrolein, Karbon disülfit, Siyanür içeren bileşikler, 2,4, Dinitrofenol, Nitrik
oksit, Nitrojen dioksit, p-Nitroaniline, Osmiyum tetroksit, Phosgene, Phosphine, Sodyum Azid, Vanadyum pentoksit içermedikleri sürece
tehlikeli atık olarak değerlendirilmezler. Boşalan bu kimyasal şişeleri, kalın bir eldiven kullanılarak üç kez sudan geçirerek ve etiketini
uzaklaştırarak daha sonra atık şişesi olarak kullanılabilirler.
8. Asetik asit, nitrik asit, perklorik asit ve kromik asit birbiriyle asla karıştırılmamalıdır.
9. Sodyum hiçbir zaman su içine atılmamalıdır, aksi takdirde patlamaya neden olur.
10. Amonyaklı gümüş bileşikleri içeren çözeltilerle çalışıldığında zamanla kapların dibinde siyah bir çökeleğin biriktiği görülür. Patlayıcı
gümüş adı verilen bu çökelek karıştırma, sallama veya dokunma sonucu çok şiddetli bir biçimde patlayabilir. Bu nedenle, bu çözeltiler
laboratuvarda uzun süre saklanmamalı, bozulmadan önce bertaraf edilmelidir.
11. Boran-tetrahidrofuran reaktifleri ile çalışılırken öncelikle şişe içerisinde oluşabilecek olan basınç nedeniyle kapaktan içeriye epidermik
iğne sokmak suretiyle basınç boşaltıldıktan sonra kullanılmalıdır.
7.İlimize en yakın atık bertarafı /geri kazanım tesisleri.
Sugözü Köyü Mevkii 01680 Yumurtalık / ADANA
İSKEN - İSKENDERUN EN. ÜR. TİC.
TEL : 0 322 355 2 455
A.Ş.
FAX: 0 322 355 2 456
Mrkz.Tel: 0 312 455 2 455
ME ALÜMİNYUM DÖKÜM - MAHMUT Yeşiloba Mah. Hurdacılar Sitesi 85. sokak No:48 Seyhan /ADANA
ERDOĞDU
Tel/Faks: 0 322 428 9353
Büyükdikili Mevkii Adana Mersin Batı Otoban Bağlantısı Seyhan ADANA
MELTEM KİMYA TEKSTİL SAN. İTH.
Tel: 0322 485 62 67
İHR. TİC. LTD. ŞTİ
Faks: 0322 485 62 03
36
7.4.1.3 Radyoaktif Atıklar
Atık Çeşidi
Katı radyoaktif atıklar
Sıvı radyoaktif atıklar
Radyoaktif olmayan katı atıklardan ayrı
biriktirilmelidir. Şüphe edilen atıklar radyoaktif
olarak değerlendirilmelidir.
Radyoaktif atıklar içerisine tehlikeli kimyasal
maddeler veya başka zehirleyici maddeler
karıştırılmamalıdır, ancak kaçınılmaz olarak meydana
gelen karışımlar etiketler üzerinde belirtilmelidir.
Su içerisinde çözünebilir ve dağılabilir özellikte
olmalıdır. Radyoaktif sıvı çözünmeyen katı parçacık
veya tortu içeriyorsa öncelikle filtre edilmelidir.
Atıklar en az 10 katı kadar su ile seyreltilmelidir.
Üzeri işaretli, radyasyon-geçirgen olmayan
atık toplama kabına
(kurşun ve benzeri uygun malzeme ile
zırhlanmış) konmalı ve kilitlenebilir
kabin/dolap veya odalarda saklanmalıdır.
Ünite içerisinde belirlenecek bir lavabodan
atık su sistemine bırakılır. Bu lavabo
üzerine uluslararası standart radyoaktif
madde işareti takılır ve radyoaktif olmayan
çalışmalar burada yürütülmez.
37
8. TEHLİKE ETİKETLERİ
Tehlike Etiketleri
2.1
2.2
2.3
Semboller
Ulusal
düzenleme ve
talimatlara
bakınız
Tehlike sınıfı
Sınıf 1: Patlayıcılar
Sınıf 2.1: Yanıcı gazlar
Sınıf 2.2: Sıkıştırılmış gazlar
Sınıf 2.3: Toksik gazlar
Sınıf 3: Yanıcı gazlar
Sınıf 4.1: Yanıcı katılar
Sınıf 4.2: Kendi kendine yananlar
Sınıf 4.3: Su ile temas halinde
yanıcı gazlar
Sınıf 5.1: Oksitleyiciler
Sınıf 5.2: Organik Peroksitler
Sınıf 6.1: Toksik maddeler
Sınıf 6.2: Enfekte maddeler
Ulusal
düzenleme ve
talimatlara
bakınız
Sınıf 7: Radyoaktifler
Sınıf 8: Korozifler
Sınıf 9: Diğer tehlikeli maddeler
38

Laboratuvar Güvenliği

Transkript

Benzer belgeler

nitrik asit - Ertek Kimya

MaxiChem

Kooperationspartner: Gefördert durch:

Bileşik Formülü Yazma Kimyasal Tepkimeler 1.Yanma Tepkimeleri 2

ASİT BAZLI TEMİZLİK KİMYASALLARI

Hidroklorik Asit ürününe ait güvenlik bilgi

HİDROKLORİK ASİT - ÇÖZELTİ (HCl) - Ak-Kim

Polisakkaritler