Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması

Hasta Bilgilendirme Formu
2
3
Türkçe
Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Altı çizili terimler sözlükte listelenmiştir.
Prostat kanseri çoğunlukla semptomsuzdur, yani
prostat kanserine özgü hiçbir belirti yoktur. Prostat
kanserlerinin çoğu genellikle kandaki prostat-spesifik
antijen (PSA) düzeyinin kontrol edilmesi için yapılan
kan tahlili takiben saptanır. Kan PSA düzeyi yüksekse, doktor PSA artışının nedenini anlamak için daha
fazla tetkik yapılmasını önerecektir. Prostat kanseri
tanısında PSA testi asla tek başına kullanılamaz.
PSA ve parmakla rektal muayene (PRM) prostatınızın
değerlendirilmesi için kullanılan en yaygın tanı araçlarıdır. Eğer üriner semptomunuz (idrar yapma ile ilgili
sorununuz) varsa doktorunuz bu testleri önerecektir.
Bu sorunlar normalden daha sık idrara çıkma ihtiyacı,
geciktirilmesi çok zor olan ani idrar yapma hissi veya
iç çamaşırına istemsiz idrar damlatmayı/kaçırmayı
içerir. Bu belirtiler genellikle başka durumlara, sıklıkla da iyi huylu prostat büyümesine (BPE) işaret eder.
Ayrıca, ileri evre prostat kanseri belirtisi de olabilir.
Doktorun tanı koymadan önce çeşitli testler yapmasının nedeni budur.
Bu testlerin sonuçlarına göre doktorunuz prostat biyopsisi önerebilir. Prostat biyopsisinin prostat kanseri
tanısını teyit eden tek test olduğu unutulmamalıdır.
Prostat kanseri genellikle herhangi bir şikayete neden
olmadığından, doktorunuz kan PSA düzeyinin düzenli olarak kontrol edilmesini tavsiye edebilir. Doktorunuzun bunu önerip önermemesi, hastanenizin veya
ülkenizin sağlık politikalarını kapsayan birçok faktöre
bağlıdır. En önemli faktörler her zaman için sizin yaşınız ve aile geçmişinizdir.
Eğer prostat kanseri tanısı aldıysanız, üroloji uzmanının tümör evresini belirlemesi gerekir. Patolog, cerrahi işlem veya biyopsi sırasında alınan tümör dokusunun incelenmesiyle, tümör özelliklerini ve tümörün
agresif olup olmadığını belirler. Sınıflamayı tümörün
evresi ve agresifliği birlikte belirler.
Prostattaki tümörün sınıflandırılması, hastalığınızın
bireysel olarak seyrini tahmin etmek için kullanılır.
Doktorunuz, hastalığınızın bireysel seyrine dayanarak, sizin için en iyi tedavi yöntemini değerlendirecektir.
Bu bölüm hastaya/hastalığınızın evresine özgü olmayan, genel bilgiler sunmaktadır ve bunun ülkelere
göre farklılık gösterebileceği unutulmamalıdır.
Hasta Bilgilendirme Formu - Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Sayfa 1 / 7
Tanıdaki belirtiler
Prostat kanseri genellikle asemptomatiktir, yani prostat kanseri belirtisi olan net bir bulgu yoktur. Çoğu durumda semptomlar, iyi huylu prostat büyümesi (BPE)
ve/veya enfeksiyon nedeniyle oluşur.
Eğer prostat kanseri semptomlara neden olursa bu
genellikle hastalığın ilerlemiş olduğunun bir belirtisidir. Bundan dolayı, bu semptomlara neyin neden olduğunu anlamak için doktora başvurulması önemlidir.
Bu semptomlar aşağıdakileri içerebilir:
• Üriner semptomlar (sık idrara çıkma, idrar akı•
•
•
•
•
•
mında zayıflık gibi)
İdrarda kan bulunması
Sertleşme problemleri
İdrar kaçırma
Barsak kontrolünün kaybı
Kalça, sırt, göğüs veya bacaklarda ağrı
Bacaklarda güçsüzlük
Kemik ağrısı kanserin vücuda yayılmış olduğunun
işareti olabilir. Bu metastatik hastalık olarak bilinir.
Tanı araçları
Prostat hastalıklarını teşhis etmek için en sık kullanılan yöntemlerden biri, prostat-spesifik antijen (PSA) seviyesini
kontrol etmek için yapılan kan testidir. Eğer PSA seviyesi çok yüksekse, bu prostattaki hücrelerin alışılmadık biçimde
davrandığını destekler. Bu durum tümör nedenli olabileceği gibi aynı zamanda enfeksiyon, veya prostatın iyi huylu
büyümelerinde de olabilir.
Doktorunuz prostatınızın boyutunu, şeklini ve sertliğini değerlendirmek için parmakla rektal muayene yapacaktır
(Şekil 1). Bu test parmakla rektal muayene (PRM) olarak bilinir.
rektum (son bağırsak)
Prostat
Şekil 1. Prostatın boyutunu, şeklini ve sertliğini değerlendirmek için parmakla rektal muayene.
Hasta Bilgilendirme Formu - Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Sayfa 2 / 7
Doktorunuzun kullanabileceği terimler:
İyi huylu tümör → Diğer organlara yayılma yapmayan, kanser olmayan büyüme
Habis tümör → Kansere yol açan büyüme, sürekli veya ataklar şeklinde. Habis tümörler, vücuda yayılmak
anlamına gelen, metastaz yapabilir.
Metastatik hastalık → Tümör diğer organlara veya uzak lenf bezlerine yayılmışsa
Bazı durumlarda doktorunuz alt üriner sistem görüntülenmesi yapılmasını tavsiye edebilir. Ultrasonografi,
bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve kemik taraması gibi farklı tipte görüntülemeler
mevcuttur.
Bu yöntemlerden hiçbiri prostat kanseri olup olmadığınızın cevabını kesin olarak veremez.
Prostat biyopsisinden sonra idrarda ve menide kan
görebilirsiniz. Ateşiniz olursa hemen doktorunuza
başvurmanız gerekir.
Biyopsi güvenilir bir tanı aracı olmasına rağmen,
prostattaki tümörü saptayamama/gözden kaçırma ihtimali vardır.
Doktorunuz prostat kanseri olma riskinizi tahmin etmek için yaşınız ve aile geçmişinizle birlikte test sonuçlarınızı değerlendirecektir.
Risk yüksek ise, size prostat biyopsisi gerekebilir.
Bu test tümörünüzün olup olmadığını teyit etmek için
yapılır. Biyopsi sırasında 8-12 arasında prostat doku
örneği alınır. Eğer kan pıhtılaşmasını engellemek için
ilaç alıyorsanız, prostat biyopsisi öncesi ilacınızı bırakmanız gerekip gerekmediğini doktorunuzla görüşün. Doktorunuz biyopsiden önce antibiyotik verir ve
enfeksiyondan korumak için rektum ve kalın bağırsağınızın temizliğinden emin olur.
Doktor lokal anesteziyi takiben rektal bölgeden iğneyle prostata girer. Prostat bezinin farklı bölgelerinden örnekler alınır. Eğer bir görüntüleme tetkikiniz
varsa biyopsi prostatta muhtemel tümör olan alanlara
yönlendirilir. Doku örnekleri, gelecekteki tedaviyi belirlemeye yardımcı olmak için patolog tarafından incelenir.
Hasta Bilgilendirme Formu - Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Sayfa 3 / 7
PSA Testi
Prostat kanseri genellikle asemptomatiktir, ancak bilinen bir kaç risk faktörü vardır. Bunlar; ileri yaş, ailede prostat
kanseri geçmişi ve ırktır. Eğer prostat kanseri olma riskiniz yüksekse, doktorunuz kan prostat-spesifik antijen (PSA)
düzeyini ölçmek için bir test yaptırmanızı önerebilir. Bu PSA testi olarak bilinir.
PSA testinin asıl avantajı, prostat kanseri gelişme riski yüksek olan erkeklerin düzenli olarak kontrol edilebilmesidir.
Böylece bu tümörlere daha erken tanı konulabilir ve hastalığın tedavi şansı daha yüksek olur.
PSA testinin ana problemi, ciddi sağlık problemlerine neden olmayan tümörleri de saptamasıdır. Bu tümörlerin tedavisi, istenmeyen fiziksel yan etkilere neden olabilir. Kanser tanısı da stres ve endişeye neden olabilir. Bazı ürologlar
fazla/aşırı tedavi denilen durumdan kaçınmak için düzenli PSA testiyle yapılan prostat kanseri taramalarına karşıdır.
PSA testinin artılarını, eksilerini ve sizin için gerekli olup olmadığını doktorunuzla görüşün.
Sınıflandırma ve risk grupları
Prostat tümörleri, tümör evresi ve tümör hücrelerinin
agresiflik derecesine göre sınıflandırılır. Bu iki faktör,
muhtemel tedavi seçeneğinin belirlenmesinde esastır.
Doktorunuz, sizin gerçek durumunuzu daha iyi anlamak için bir dizi test yapar. Hastalığın evresini belirlemek için fizik muayene ve görüntüleme tetkikleri kullanılabilir. Prostat kanseri, tümörün ne kadar ilerlemiş
olduğuna ve kanserin lenf bezi veya diğer organlara
yayılıp yayılmamasına göre sınıflandırılır.
Prostat tümörünün evresi TNM sınıflandırmasına
dayanmaktadır. Ürolog, tümör (T) boyutu ve invazivliğine (yayılma kapasitesi) bakar ve 4 evrede değerlendirilen hastalığın sizde ne kadar ilerlemiş olduğunu belirler. Doktorunuz, tümör boyutuna göre, tümör
derecesini a, b veya c olarak da işaretler. Prostat etrafında herhangi bir lenf düğümü (N) tutulumu olup
olmadığını veya kanserin vücudunuzun (M) herhangi
bir yerine yayılıp yayılmadığını da kontrol eder. Eğer
prostat tümörü metastaz yaparsa, genellikle kemikler,
sıklıkla omurga, akciğer veya beyine yayılır. Şekil 2-6
farklı evreleri göstermektedir.
Sınıflandırmada diğer faktör Gleason skorudur. Gleason skoru biyopsi sırasında alınan dokuya göre,
patolog tarafından belirlenir. Bu tümörün agresifliği
hakkında bilgi verir. Patolog, kanser hücrelerinin yapı
ve düzenlerine dayanarak, tümörün ne kadar hızlı büyüyeceğini anlayabilir.
Hastalığınızın risk sınıflandırmasını oluşturmak için,
tümör sınıflandırması; yaşınız, tıbbi geçmiş ve aile
geçmişiniz, genel sağlık durumunuz ile birlikte değerlendirilir.
Tümörün nihai olarak sınıflandırılmasının sadece
ameliyatla prostatınızın tamamının çıkarılmasını takiben mümkün olacağı unutulmamalıdır.
Gleason skoru
Gleason skoru 6 ile 10 arasında değişir. Daha
yüksek skorlu tümörler daha agresiftir ve tedavi
edilmesi daha zordur.
Bu skor kanser hücrelerinin paternlerine
(yapı ve düzenlerine) dayanır. Her bir patern
1 ile 5 arasında bir değer alır. Patolog doku
örneklerinde en çok görülen iki paternin
skorlarını toplar.
Örneğin; en çok görülen paternin skoru 3 ve
ikinci en yaygın skor 4. Bu vakada Gleason
skoru 3 + 4 = 7.
Hasta Bilgilendirme Formu - Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Sayfa 4 / 7
Multidisipliner sağlık ekibi
Ürolog → Ürolog üriner sistemin sağlığı ve hastalıkları konusunda uzmanlaşır, genellikle bir cerrahtır.
Medikal Onkolog → Medikal Onkolog tüm kanser türlerinde uzmanlaşır ve onları tedavi için ilaç kullanır.
Üro-onkolog → Üro-onkolog ürolojik kanserlerde uzmanlaşır, örneğin; mesane, böbrek, prostat veya testis.
Radyasyon onkoloğu → Radyasyon onkoloğu kanser tedavisinde radyoterapi kullanır.
Patolog → Hastalıkların karakteristik özelliklerini anlamak için doku, kan ve idrar örneklerini inceler. Kanser
tedavisinde, patolog tümor sınıflandırması ile yardımcı olur.
Radyolog → Radyolog, görüntüleme tekniklerinde uzmanlaşır ve Tümör tanısı veya takibi için ultrasonografi,
bilgisayarlı tomografi ve diğer görüntüleme yöntemlerini inceler.
Prostat kanserinin farklı evrelerinin örnekleri
mesane
seminal vezikül
(er bezleri)
pubik kemik
tümör
prostat
Şekil 2: Parmakla rektal muayenede hissetmek için
çok küçük T1 (1. Evre) prostat tümörü.
rektum
(son bağırsak)
iki taraflı
prostat tümörü
Şekil 3: Prostata sınırlı T2 (2. Evre) prostat tümörü.
Hasta Bilgilendirme Formu - Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Sayfa 5 / 7
mesane
mesane boynu
seminal
vezikül
(er bezleri)
pubik
kemik
tümör
tümör
prostat
idrar yolu
sfinkteri
rektum
(son bağırsak)
Şekil 4: Seminal veziküllere (er bezleri) yayılmış T3 (3.
Evre) prostat tümörü.
rektum
(son bağırsak)
Şekil 5: Mesane boynuna, idrar yolu sfinkterine ve
rektuma yayılmış. T4 (4. Evre) prostat tümörü.
beyin metastazı
akciğer metastazı
karaciğer metastazı
omurga – omurilik metastazı
alt karın lenf nodu metastazı
prostat tümörü
kemik metastazı
Şekil 6: Kemik, omurilik, akciğerlere ve beyine
metastaz yapmış prostat kanseri.
Hasta Bilgilendirme Formu - Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Sayfa 6 / 7
Bu bilgiler Ocak 2015’te güncellendi.
Serilere katkıda bulunanlar:
Bu broşür; EAU Prostat Kanseri Hasta Bilgilendirme’nin parçasıdır.
Hastalık hakkında genel bilgiler içerir. Bireysel tıbbi durumunuz
ile ilgili olarak herhangi bir özel sorunuz varsa doktorunuza veya
profesyonel sağlık kuruluşunuza danışmalısınız. Hiç bir broşür,
doktorunuz ile yapacağınız özel bir görüşmenin yerini alamaz.
Dr. Roderick van den Bergh
Prof. Dr. Zoran Culig
Prof. Dr. Louis Denis
Prof. Bob Djavan
Sn. Enzo Federico Sn. Günter Feick
Dr. Pirus Ghadjar
Dr. Alexander Kretschmer
Prof. Dr. Feliksas Jankevičius Prof. Dr. Nicolas Mottet
Dr. Bernardo Rocco Sn. Maria Russo Bu bilgilendirme; Avrupa Üroloji Derneği (EAU) tarafından, EAU
Uro-Oncology (ESOU), the Young Academic Urologists (YAU),
the European Association of Urology Nurses (EAUN), and Europa
Uomo bölümlerinin işbirliği ile hazırlanmıştır.
Bu broşürün içeriği EAU Kılavuzları ile uyumludur.
Utrecht, Hollanda
Innsbruck, Avusturya
Antwerp, Belçika
Viyana, Avusturya
Trieste, İtalya
Pohlheim, Almanya
Berlin, Almanya
Münih, Almanya
Vilnius, Litvanya
Saint-Étienne, Fransa
Milan, İtalya
Orbassano, İtalya
Ürolojik hastalıklar ile ilgili bu ve diğer bilgilere web sitemizden
ulaşabilirsiniz: http://patients.uroweb.org/tr/
Hasta Bilgilendirme Formu - Prostat Kanserinin Tanı ve Sınıflandırılması
Sayfa 7 / 7