Slayt 1 - REC Türkiye

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
Atık Konusunda Uygulamada Belediyelerin Rolü
Demet ERDOĞAN
Çevre ve Şehircilik Uzmanı
İSTANBUL, 2012
Kapsam
Yasal Çerçeve
Entegre Katı Atık Yönetimi
Birlik Modeli
Mevzuat Çerçevesinde Belediye Atıkları Yönetimi
Çevre Yatırımlarının Finansmanı
Türkiye’de Atık Mevzuatı
-Çevre
Kanununca
Alınması Gereken
İzin ve Lisanslar
Hakkında
Yönetmelik
- Basel
Sözleşmesi
- Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
-Ambalaj Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği
- Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
- Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü
Yönetmeliği
- Bitkisel Atık Yağların Kontrolü
Yönetmeliği
- Hafriyat ve İnşaat Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği
- PCB ve PCT’li Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği
- Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin
Kontrolü Yönetmeliği
- Ömrünü Tamamlamış Araçların
Kontrolü Yönetmeliği
- Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı
Zararlı Maddelerin Kullanımının
Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik
Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların
Kontrolü Yönetmeliği
Maden Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği
-Atıkların
Düzenli
Depolanmasına
Dair Yönetmelik
- Atıkların
Yakılmasına
İlişkin
Yönetmelik
-Atıksu Altyapı
Ve Evsel Katı
Atık Bertaraf
Tesisleri
Tarifelerinin
Belirlenmesinde
Uyulacak Usul
Ve Esaslara
İlişkin
Yönetmelik
TAŞINIM
-Atık Yönetimi
Genel Esaslarına
iİlişkin
Yönetmelik
- Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği
İŞLETME VE BERTARAF
ÇERÇEVE MEVZUAT
- Çevre Kanunu
ATIK TÜRÜNE GÖRE YÖNETİM
- Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
Atıkların
Taşınımına
İlişkin
Taslak
Yönetmelik
Entegre Atık Yönetimi
Atık
Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan Atık
Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik EK-1’de yer alan sınıflardaki
herhangi bir maddeyi ifade eder.
Entegre atık yönetiminin temel amaçları;
Atık oluşumunun önlenmesi
Katı atığın hacim ve ağırlığının azaltılması
Kaynakların geri kazanılması
Düzenli Depolama
Gaz emisyonları ve sızıntı suları miktarının azaltılması
Türkiye’de Atık Miktarı ve Kompozisyonu
Nüfus: 73.722.988
Kişi başı atık üretimi: 1,14 kg/kişi-gün
Toplanan Belediye Atığı Miktarı: 25.277.000
ton/yıl (TÜİK, 2010)
Toplanan atıkların bertaraf yöntemi; TÜİK, 2010
*Katı Atık Ana Planı Projesi (2005)
5
Entegre Atık Yönetimi
Bütüncül bir sistem olmalı
(Tüm atık türlerini ve üretim kaynaklarını içermeli)
Ekonomik değer oluşturabilmeli
(Madde ve enerji geri kazanımı)
Esnek olmalı
(Zamanla gerçekleşecek değişikliklere açık olmalı)
Bölgesel planlama esasına dayanmalı
(Kaynakların verimli kullanılması için bölgesel yönetim anlayışı benimsenmeli)
Birlik Modeli
Daha etkin ve verimli bir atık yönetim sisteminin geliştirilebilmesi için
birbirine yakın ve benzer özelliklere sahip belediyelerin bir araya gelerek
Belediye Birlikleri/Atık Yönetim Birliklerini
oluşturması çözüm olarak ortaya konmuştur.
Birlik Modeli
İdari yapı
İl sınırları öncelikli, mümkün değil ise komşu iller ile ortak Birlik
Büyükşehirlerde/büyük illerde mümkünse iki veya en fazla üç Birlik
Coğrafi konum
İl içi birlikler
Topografya
İl içinde hangi ilçe hangi Birlik’e bağlanmalı
Yol durumu
Yol durumu elverişsiz, mesafe uzak ise transfer istasyonu
Nüfus
Belirlenen Birlikler için kontrol noktası
Nüfusları 50.000’den büyük olmalı
Entegre Atık Yönetimi Uygulama Seçenekleri
Atık Azaltımı
Üretilen atıkta hacim azaltımının sağlanmasıdır. Tekrar kullanılabilen
ürünleri ve ambalaj atıklarının kontrolü esas alınır.
Geri dönüşüm ve kompost
Organik esaslı katı atıkların aerobik (oksijenli) veya anaerobik (oksijensiz)
ortamda ayrıştırılması suretiyle üretilen toprak iyileştirici maddedir.
Termal Sistem (Yakma)
Atık içerisindeki yanabilir materyalin oksidasyonu prosesidir. Ülkemizde
nüfusun ve buna bağlı olarak atık miktarının fazla olduğu Büyükşehirlerde
ileriki yıllarda yakma tesislerinin kurulması gerekebilecektir.
Düzenli Depolama
Evsel Atık Bertarafı ve Geri Kazanımı
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin
Yönetmelik
 Düzenli Depolama (D1) (Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik)
 Yakma (D10- D11) (Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik)
 Atıktan Enerji (R1)
 Kompost (R3)
 Mekanik biyolojik ayrıştırma(MBT) (R3)
 Biyometanizasyon
Geri Kazanım
Atık Kumbaraları
Geri dönüştürülebilir atıkların sahipleri tarafından getirildiği, şehir
merkezlerinde kolay erişilebilecek noktalarda yer alan atık konteynırıdır.
Atık Toplama Merkezleri
Büyük çapta nüfusa hizmet veren atık istasyonları olup kağıt, cam, plastik
ve metal atıkların yan sıra, hacimli atıklar, beyaz eşya, elektronik
ekipmanlar vb. atıklar için vatandaşların kendi olanaklarıyla ulaşacakları
merkezler olarak çalışır.
Toplama Ayırma Tesisleri
İkili toplama sistemiyle toplanan kaynağında ayrılmış ve atık kumbaralarıyla
toplanan katı atıkların işlendiği, yeniden kullanılabilir ve geri
dönüştürülebilir maddelerin ayrılıp geri kazanıldığı tesislerdir.
11
Biyolojik –Termal Sistemler
Kompost
Organik maddenin kontrollü şartlar altında humus veya humus benzeri
stabil ürüne kadar biyolojik olarak ayrışmasıdır.
Aktarmalı Yığında Kompostlaştırma
bahçe atıkları ile karışık evsel katı atıkların kompostlaştırılmasında yaygın
olarak kullanılır. Uzun bir sıra halinde dizilmiş kompostlaştırılacak madde
yığınlarından oluşur. Yığınlar, düzenli olarak alt üst edilerek gerekli
karıştırma ve havalandırma sağlanır.
Havalandırmalı Statik Yığın Kompostlaştırma
Yığınların altına havalandırma şebekesi veya egzos boruları yerleştirilir.
Havalandırma kontrolü için her yığına ayrı blower temin edilmektedir.
Kapalı Reaktör Kompostlaştırma Sistemleri
Son yıllarda, proses ve koku kontrolü nedeniyle kapalı reaktör
kompostlaştırma sistemlerinin kullanımı artmıştır. Bekleme süresi, 1-2
hafta arasında değişir, aktif kompostlaştırma periyodundan sonra 4-12 12
hafta olgunlaşma için çalışır.
Biyolojik –Termal Sistemler
Yakma
Yanabilir atıkların inert bir kalıntıya (kül, cüruf) dönüştürülmesi prosesidir
ve enerji geri kazanımı sağlanır. Atık doğrudan yakılabileceği gibi ısıl
değerini arttırmak ve yakma tesisinde daha etkin proses kontrolü
sağlamak amacıyla ön işleme de tabi tutulabilir. Ön işleme tabi tutulmuş
atık, diğer yakıtlarla birlikte (örneğin kömür) ısı geri kazanımlı yakma
tesislerinde yakılabilir.
Piroliz
Piroliz oksijensiz ortamda yakmadır. Piroliz prosesi ürünleri katı, sıvı ve gaz
olabilir. Uygulamada organik bir atığa dışarıdan ısı enerjisi aktarılır.
Gazifikasyon
Gazifikasyonda sınırlı miktarda oksijen sisteme verilir ve bunun sonucunda
oluşan oksidasyon ile sistem kendi kendinin sürekliliğini sağlayabilecek
miktarda ısı üretir.
Biyobozunur Atık Azaltımı ve Ön İşlem
(GEÇİCİ MADDE 1)
Atıkların
Düzenli
Depolanmasına
(26 Mart 2010 tarih 27533 sayılı )
Dair
Yönetmelik
 Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren 5 yıl içerisinde
depolanacak olan biyobozunur atık miktarı, 2005 yılında üretilen
toplam biyobozunur atık miktarının ağırlıkça %75’ine, 8 yıl içinde
% 50’ sine ve 15 yıl içinde ise %35’ine indirilir.
 Atıklar ön işleme tabi tutulmadan düzenli depolama tesislerine
kabul edilemez.
Biyobozunur atık azaltımı (GEÇİCİ MADDE 1)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2005
2010
2015
2018
2025
Bakanlık, düzenli depolama tesislerinde bertaraf edilecek biyobozunur atıkların
azaltılması konusunda bu Yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren azami iki
yıl içinde ulusal strateji hazırlar. Bu strateji, geri kazanım, kompostlaştırma, biyogaz
üretimi veya enerji/madde geri kazanımı gibi yöntemler ile alınması gereken
15
tedbirleri içerir.
Biyobozunur Atıkların Bertaraf Yöntemleri
Düzenli depolama
Yakma
Atık içerisindeki yanabilir materyalin oksidasyonu prosesidir.
Ülkemizde nüfusun ve buna bağlı olarak atık miktarının fazla olduğu
Büyükşehirlerde ileriki yıllarda yakma tesislerinin kurulması
gerekebilecektir.
Kompost
Organik esaslı katı atıkların aerobik (oksijenli) veya anaerobik
(oksijensiz) ortamda ayrıştırılması suretiyle üretilen toprak iyileştirici
maddedir.
Biyometanizasyon (anaerobik çürüme)
Organik
maddelerin
oksijensiz
ortamda
anaerobik
mikroorganizmalarla ayrışması sırasında meydana gelen çok adımlı
biyokimyasal reaksiyonlardan oluşan biyolojik bir süreçtir.
Transfer İstasyonları
Taşımanın ekonomik olmasını sağlamak, taşıma
hattındaki trafiğe fazla yüklenmemek için aktarma
istasyonları kurulabilir. Aktarma direkt taşıma aracına
yapılabileceği gibi, bir ara depoya (bunker)
boşaltıldıktan sonra, yeni araca doldurmak şeklinde,
dolaylı olarak da gerçekleştirilebilir.
Aktarma istasyonlarının koku, toz, gürültü ve görünüş
yönünden çevreyi kirletmemesi için, boşaltma işleminin
yapıldığı yerlerin, kapalı olarak inşa edilmesi
zorunludur.
17
Düzenli Depolama Tesis Sayılarının
Yıllara Göre Değişimi
2003’e
kadar
2008
2009
2010
2011
Katı Atık Tesisi
15
38
41
46
59
Belediye Sayısı
150
450
581
616
756
Hizmet Verilen Nüfus
(milyon)
23
29
32
36,5
41
Hizmet verilen Nüfus
Oranı (%)
33
43
45,5
49
58
18
Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi Yatırımları
İşletmede
İnşaat ve ihale safhası
Plan-proje safhasında
: 59
: 39
: 41
Metan gazından elektrik üretimi
: 12
(yer seçimi aşamasında olanlar hariç)
(Ankara-Mamak’ta bulunan tesis depolamadan
kaynaklanan metan gazı için sertifikalandırılmıştır.
Diğerleri için süreç devam etmektedir.
Katı Atık Kompost Tesisleri
Kompost Tesisi Bulunan İller
İZMİR (Menemen)
DENİZLİ
İSTANBUL
KUŞADASI
ANTALYA-Kemer
ÇANAKKALE
KÜTAHYA
AMASYA
20
Türkiye’deki Biyometanizasyon Tesisleri
 Ankara Entegre Katı Atık Yönetim Sistemi
Adana Entegre Katı Atık Tesisi
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Tesisi (pilot tesis)
 İstanbul-Hasdal Biyometanizasyon Projesi (fizibilite aşamasında)
 Sakarya- Pamukova Katı Atık Yönetimi Entegre Tesisleri
21
Sızıntı Suyu Arıtma Tesisi Teknolojileri
Membran Biyo-Reaktör +
Ters ozmos
sistemleri
Nanofiltrasyon sistemleri
Anaerobik+Aerobik
İstanbul Şile
sistemler
İstanbul Kemerburgaz
Antalya
Trabzon
Çanakkale
Bitlis
Amasya
Erzurum
Kuşadası
Samsun
Aerobik+Fakültatif
Kimyasal Arıtma sistemleri
Lagün+AKR sistemleri
Didim
Bursa
Marmaris
Sinop
Kocaeli Solaklar
22
Düzensiz Depolama Sahaları ve Rehabilitasyon
Düzensiz Depolama Sahalarının Başlıca Olumsuzlukları
Yeraltı ve Yüzeysel Suların Kirliliği,
Hava Kirliliği,
Görüntü Kirliliği,
Taşıyıcı haşere üreme riski,
Ümraniye Çöplüğünde yaşandığı gibi heyelan riskidir.
Rehabilitasyon Projeleri
Saha mevcut durumunun tespiti
Şev tanzimi planlarının hazırlanması
Yüzey suyu kontrolü
Sızıntı suyu kontrolü
Çevre sularının kontrolü
Yer altı suyu kirliliği kontrolü
Biyogaz yönetimi
Saha çevresi ve giriş kontrolü
Nihai kullanım ve kontroller
Mersin (Rehabilitasyon öncesi)
Rehabilite edilmiş saha/ Mersin
Çevre Yatırımlarının Finansmanı
Çevre Yönetiminin temel ilkelerinden birisi
“Kirleten Öder”
Eğer kirletmenin bedelini kirletene ödetmezseniz,
kirliliği kaynağında azaltamazsınız.
26
Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri
Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve
Esaslara İlişkin Yönetmelik
Amaç;
Atıksu altyapı tesisleri ile evsel katı atık bertaraf tesislerinin ;




kurulması,
bakımı, onarımı,
işletilmesi,
kapatılması ve izlenmesi,
için tam maliyet esaslı tarifelerin; atıksu altyapı yönetimleri,
büyükşehir belediyeleri ve belediyeler tarafından belirlenmesini
sağlamak,
27
Kapsam
Evsel katı atıklar için;
Toplama
Taşıma
Aktarma
Geri Kazanım (kompost, yakma)
Bertaraf tesislerinin kurulması işletilmesi,kapatılması, kapatma
sonu izlenmesi ve bakımı
28
Bakanlığımızın Proje Destekleri
Mahalli İdarelere ve birliklere; atık su arıtma,
katı atık düzenli depolama
vb. projelere mali destek sağlanmaktadır.
Gelir Kaynakları;
 İdari para cezaları
 Çevre Katkı Payları (atık ve yakıtlardan % 1,
hurdalardan % 0,5, Büyükşehir Belediyeleri Su
Kanalizasyon İdareleri gelirlerinden % 1)
29
Yapılan Yardımların Amacı
Çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin iyileştirilmesi ve çevre ile
ilgili yatırımların desteklenmesi amacıyla yerel yönetimler,
kurum ve kuruluşların hazırlayacakları, yürütecekleri çevre
koruma ve çevreyi iyileştirme projelerini değerlendirmek
üzere,
03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı
“Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili ile Tahsilat Karşılığı
Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmelik”
çerçevesinde yerel yönetimler ve il özel idareleri ile işbirliği
yapmak
AB Süreci ve Çevre Sektörü Yatırımları
Avrupa Birliği Entegre Çevre Uyum Stratejisi (UÇES);
çevre müktesebatının uyumlaştırılmasında ihtiyaç duyulan
yatırımların tespitine ve faaliyetlerin izlenmesine yönelik tedbirleri
içermektedir.
UÇES ile 8 alt sektör için yasal durum, AB SÜRECİ VE ÇEVRE
SEKTÖRÜ YATIRIMLARI kurumsal yapı ve maliyet analizi
geliştirilmiştir.
31
UÇES Çevre Yatırımlarının Sektörlere Dağılımı
(2007-2023)
Sektörler
Su
Katı Atık
Hava
Gürültü
Kimyasallar
Endüstriyel Kirlilik
Doğa Koruma
Genel Toplam
Yatırım İhtiyacı
(Milyon Avro)
Oran (%)
33.969
58
9560
16
37
0
0
0
0
0
14.755
25
264
0
58.585
100
32
Atık Sektörü Direktif Bazında Yatırım İhtiyacı
(2007-2023)
Toplam
(Milyon Avro)
Düzenli Depolama
Ambalaj
7.754
655
Yakma
Tehlikeli Atık
1.257
74
Toplam
9.560
33
AB Süreci ve Çevre Sektörü Yatırımları
UÇES’e Göre İlgili Kurumların Finansman İhtiyacı
(2007-2023)
Toplam
(Milyon Avro)
1. Merkezi İdare
2. Yerel İdare
7.738
21.814
Belediye Özkaynakları
13.023
İller Bankası
6.980
Dış Krediler
994
KÖİ
817
3. Özel Sektör
15.138
4. KİT
1.187
5. AB Fonları
12.708
Toplam
58.585
34
TEŞEKKÜRLER
e-mail: [email protected]
Tel No: 0312 5863074
35