doğal boyama reçeteleri

doğal boyama
reçeteleri
Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü
ISBN: 978-975-17-3318-4
YAPIM
Geleneksel El Sanatları ve
Mağazalar İşletme Müdürlüğü
Yayınları No: 4
FOTOĞRAFLAR
Recep KARADAĞ
KAPAK VE SAYFA TASARIMI
Altan ELMACI, Grafik Tasarımcı
BASKI
DÖSİM Basımevi İşletme Müdürlüğü
Tel: (0.312) 223 62 58
Ankara
Aralık, 2008
SUNU
Yeryüzünde hüküm sürmüş sayılı uygarlıkların
kültürel mirasına sahip ülkemiz, aynı zamanda
insanlığın ortak mirası olan bu değerlerin gelecek
kuşaklara aktarılmasına da büyük önem vermektedir.
Günümüzde iletişimin sağladığı hızlı gelişme ile
birlikte sürdürülebilir kültürel kalkınmanın yolu,
kültürel dışa açılma programlarından geçmektedir. Küreselleşme, kültürel kalkınmanın öncelikli
konumunu daha da güçlendirmiştir. Kültür, sanat, edebiyat ve bilim alanındaki gelişmelerin
önemini kavrayabilen, kurumlarını bu doğrultuda
yenileyebilen toplumlar uygarlığın şekillenmesinde de rol oynayabileceklerdir.
Türk yayıncılığının evrensel düzeyde rekabet
edebilir hale gelmesi; ancak değişimin gücünün
kavranması ve özel yayıncılığın sektörel bir güç
olması ile sağlanacaktır. Bu anlayışıyla yayın
programımızı yeniden yapılandırarak yolumuza
devam ediyoruz. Ülkemizin zengin tarihi, kültürel ve sanatsal birikimini korumak, yaşatmak ve
tanıtmak için bir yandan dışa açılma projelerini
yoğun biçimde yürütürken; diğer yandan kültür,
sanat ve edebiyatımıza ilişkin özgün ve nitelikli
eserleri okurla buluşturmayı sürdürüyoruz.
Boyar bitkiler ve böcekler bakımından dünyanın
en zengin bölgelerinden biri olan Ülkemizde, yüzyıllarca doğal boyalar üretilmiş olmasına karşın
boya reçeteleri, bir kitap bütünlüğünde kayıt
altına alınamamış ve bir çoğu günümüze ulaşamamıştır. Halımıza, çinimize ve birçok kültür
varlığımıza renk olan Doğal boyalar bu kitapla
birlikte yaşatılabilecek ve içinde yer alan reçeteler
sayesinde üreticilerimize yardımcı olabilecektir.
Başta proje ekibi ve yazarımız olmak üzere emeği
geçenleri kutluyorum.
Ertuğrul GÜNAY
Kültür ve Turizm Bakanı
ÖNSÖZ
Bu kitapçığın oluşumuna T.C. Kültür Bakanlığı
Geleneksel El Sanatları ve Mağazalar İşletme
Müdürü Sayın Soner Yalçın vesile olmuştur.
Kitapçıkta, geçmişten günümüze Anadolu’da yün
boyamacılıkta en çok kullanılmış olan bitki ve
boya böceklerini ile oluşturulmuş boya reçeteleri
ve elde edilen renkler görsel olarak verilmiştir.
Kitapçıkta verilmiş olan reçetelere göre boyanmış
renkler; boyamanın yapılacağı yerde kullanılacak
olan suyun sertliğine, boyamada kullanılan yün
ipliklerinin elde edildiği yünün cinsine, içerisindeki
bileşenlerine, ipliğin büküm şekli ve sıklığına göre
renklerde azda olsa değişiklik gösterebilmektedir.
Doğal boya uygulayıcılarının bu kitapçıktaki
reçete ve renkleri temel alarak, boyamada
kullanılan suya ve kullanacakları ipliklerin
özelliklerine göre kendi renklerini oluşturmalarına
yol göstereceği düşünülmektedir.
Bu kitapçığın halı, kilim ve diğer dokumalarda
doğal boyamacılığın uygulanmasının kolayca
yapılabileceği inancındayım.
Bu kitapçıkta geleneksel olarak uygulanan ve en
çok kullanılan ve de kolay elde edilebilen bitkiler
verilmiştir. Kitapçıkta yer alan standart reçeteler
ve boyamalar laboratuar ortamında tarafımdan
oluşturulmuştur.
Recep Karadağ
8 • doğal boyama reçeteleri
Doğal boyamacılıkta renge
etki eden faktörler
Doğal boyamacılıkta renk tonuna çok sayıda
faktör etki etmektedir. Bu faktörler sabit
tutulduğunda farklı zamanlarda yapılan
boyamalarda aynı renk tonu her zaman
yakalanabilir. Renk tonunu etkileyebilecek
faktörler aşağıda verilmiştir.
1. Mordanlama ve boyamada kullanılan
suyun setliği ve içeriği.
2. Kullanılan mordan maddelerinin miktarı.
3. Kullanılan farklı mordan ve mordan
karışımları.
4. Mordanlandıktan sonra ipliğin bekleme
süresi.
5. Mordanlama ve boyama banyo oranları.
6. Mordanlama ve boyamada esnasında
sıcaklık ve süre.
7. Kullanılan ipliğin içeriği, iplik numarası,
büküm sıklığı, büküm şekli ve büküm
yönü vb.
8. Kullanılan bitki veya böceğin miktarı,
toplandığı bölge, kullanılan kısmı ve
tanecik büyüklüğü.
doğal boyama reçeteleri • 9
Mordanlama
Yün
ipliğini
doğal
boyarmaddelerle
boyamak için bir ön işlem gerekmektedir.
Bu işlemde kullanılan maddelere mordan
maddeleri denilmektedir. En önemli mordan
maddeleri şap [KAl(SO4)3.12H2O], demir şapı
(FeSO4.7H2O), bakır şapı (CuSO4.5H2O),
SnCl2.2H2O ve şarap taşıdır.
Boyama
Doğal boyamacılıkta kullanılan yöntemler
mordanlı boyama, doğrudan (direk) boyama
ve küp boyama şeklinde gerçekleşir. Yün iplik
boyama banyosunda boyama reçetelerine
göre boyanır.
Boyama için gerekli
malzemeler
1. Boyama kazanı
2. Termometre
3. Mordan maddeleri
- Şap (potasyum alüminyum sülfat)
- Saçıkıbrıs (demir şapı )
- Göztaşı (bakır şapı = bakır sülfat)
- Krem tartar (şarap taşı)
- Sitrik asit
- Karbonat (sodyum karbonat)
- Boncuk tutkal.
- Kostik
- Hidrosülfit
4. Boya bitkileri veya böcekleri
5. Terazi
MORDANLAMA REÇETELERİ
14 • doğal boyama reçeteleri
M1
Mordanlama için önce boyanacak yün miktarının % 20’si (1 kg. yün için 200 g.) kadar
şap, hazırlanan 1/25 (1 kg. yün için 25 litre
su) mordan banyosu içine ilave edilir. Şap
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra yün ilave edilir. 100°C’de 60 dakika
sürede mordanlama işlemi tamamlanır. Mordanlanan yünler mordanlama banyosundan
çıkarılarak 3-4 gün açık havada kurumaya
bırakılır.
M2
Mordanlama için önce boyanacak yün miktarının %20’si (1kg. yün için 200 g.) kadar şap
ve %10’u (1kg. yün için 100 g.) kadar krem
tartar hazırlanan 1/25 (1 kg. yün için 25 litre
su) mordan banyosu içine ilave edilir. Mordan maddeleri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra yün ilave edilir. 100°C’de
60 dakika sürede mordanlama işlemi tamamlanır. Mordanlanan yünler mordanlama banyosundan çıkarılarak 3-4 gün açık havada
kurumaya bırakılır.
Şap mordan ile
mordanlanmış yün.
M3
Mordanlama için önce boyanacak yün miktarının % 3’ü (1 kg. yün için 30 g.) kadar saçıkıbrıs (demir (II) sülfat), %5’i (1 kg. yün için 50
g.) kadar krem tartar ve %1’i (1 kg. yün için
10 g.) sitrik asid hazırlanan 1/25 (1 kg. yün
için 25 litre su) mordan banyosu içine ilave
edilir. Mordan maddeleri banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra yün ilave edilir.
100°C’de 60 dakika sürede mordanlama işlemi tamamlanır. Mordanlanan yünler mordanlama banyosundan çıkarılarak 3-4 gün açık
havada kurumaya bırakılır.
Şap mordan ile
mordanlanmış yün.
doğal boyama reçeteleri • 17
M4
Mordanlama için önce boyanacak yün miktarının % 4’ü (1 kg. yün için 40 g.) kadar
kalsiyum nitrat hazırlanan 1/25 (1 kg. yün
için 25 litre su) mordan banyosu içine ilave
edilir. Mordan maddeleri banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra yün ilave edilir.
100°C’de 60 dakika sürede mordanlama işlemi tamamlanır. Mordanlanan yünler mordanlama banyosundan çıkarılarak 3-4 gün açık
havada kurumaya bırakılır.
M5
Mordanlama için önce boyanacak yün miktarının % 4’ü (1 kg. yün için 40 g.) kadar kalay
klörür, hazırlanan 1/25 (1 kg. yün için 25 litre
su) mordan banyosu içine ilave edilir. Kalay
klörür banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra yün ilave edilir. 100°C’de 60
dakika sürede mordanlama işlemi tamamlanır. Mordanlanan yünler mordanlama banyosundan çıkarılarak 3-4 gün açık havada
kurumaya bırakılır.
18 • doğal boyama reçeteleri
M6
Mordanlama için önce boyanacak yün miktarının % 4’ü (1 kg. yün için 40 g.) kadar bakır
şapı hazırlanan 1/25 (1 kg. yün için 25 litre
su) mordan banyosu içine ilave edilir. Mordan maddeleri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra yün ilave edilir. 100°C’de
60 dakika sürede mordanlama işlemi tamamlanır. Mordanlanan yünler mordanlama banyosundan çıkarılarak 3-4 gün açık havada
kurumaya bırakılır.
M7
Mordanlama için önce boyanacak yün miktarının % 4’ü (1 kg. yün için 40 g.) kadar demir
şapı hazırlanan 1/25 (1 kg. yün için 25 litre
su) mordan banyosu içine ilave edilir. Mordan maddeleri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra yün ilave edilir. 100°C’de
60 dakika sürede mordanlama işlemi tamamlanır. Mordanlanan yünler mordanlama banyosundan çıkarılarak 3-4 gün açık havada
kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 19
M8
Mordanlama
için
önce boyanacak yün
miktarının % 4’ü (1 kg.
yün için 40 g.) kadar
nikel şapı hazırlanan
1/25 (1 kg. yün için 25
litre su) mordan banyosu içine ilave edilir.
Mordan
maddeleri
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra yün ilave edilir.
100°C’de 60 dakika
sürede mordanlama
işlemi
tamamlanır.
Mordanlanan yünler
mordanlama banyosundan
çıkarılarak
3-4 gün açık havada
kurumaya bırakılır.
Mordanlama yapılan yün.
BOYAMA REÇETELERİ
22 • doğal boyama reçeteleri
B001
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Kökboya
( Rubia tinctorum L.).
24 • doğal boyama reçeteleri
B002
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 25
B003
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 85°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
26 • doğal boyama reçeteleri
B004
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar kullanılarak daha açık renk tonları elde
edilebilir. Boyama için kökboyanın birinci
boyama için kullanılan boya banyosundan
artan suyun içine yeniden su ilave edilerek
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyo suyu
hazırlanır. Banyo suyu içine M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Kökboya
( Rubia tinctorum L.).
28 • doğal boyama reçeteleri
B005
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%70’i (1 kg. yün için 700 g.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Kök boya ile
boyanmış yün
30 • doğal boyama reçeteleri
B006
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%80’i (1 kg. yün için 800 g.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 85°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Kökboyanın kök
sürgünleri
32 • doğal boyama reçeteleri
B007
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar toz haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 85°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 33
B008
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%75’i (1 kg. yün için 750 g.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
34 • doğal boyama reçeteleri
B009
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%75’i (1 kg. yün için 750 g.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 85°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 35
B010
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş yabani kökboyanın (Rubia tenifolia)
kökleri (sürgünleri), hazırlanan 1/30 (1 kg.
yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Kökboya banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M6 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
36 • doğal boyama reçeteleri
B011
Boyama: Boyama
için önce yün miktarının %200’ü (1 kg.
yün için 2 kg.) kadar
toz haline getirilmiş
Rubia davisyana’nın
kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine Rubia davisianan Ehrend sürgünleri
ilave edilir. Rubia
davisyana banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 37
B012
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar
kullanılarak daha açık renk tonları elde edilir.
B010 boyaması tamamlandıktan sonra boya
banyosundan artan suyun içine yeniden su
ilave edilerek 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyo suyu hazırlanır. Banyo suyu içine
M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
38 • doğal boyama reçeteleri
B013
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%20’si (1 kg. yün için 200 g.) kadar toz haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 39
B014
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
40 • doğal boyama reçeteleri
B015
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%200’ü (1 kg. yün için 2 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M3
mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. Isıtılmadan oda sıcaklığında 6
saat sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyama banyosundan çıkan boyanmış yünler
önce % 1’ lik sodalı suda 20 dakika bekletildikten sonra çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya
bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 41
B016
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M4 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
42 • doğal boyama reçeteleri
B017
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M5 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 43
B018
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
44 • doğal boyama reçeteleri
B019
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M7 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 45
B020
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M8 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
46 • doğal boyama reçeteleri
B021
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar toz haline getirilmiş ceviz kabuğu, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Ceviz kabuğu banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra mordanlanmamış
yünler ilave edilir. 100°C’de 60 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Cevizin dış kabuğu ve
meyvesi
48 • doğal boyama reçeteleri
B022
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş ceviz kabuğu, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Ceviz kabuğu banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra mordanlanmamış
yünler ilave edilir. 100°C’de 60 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Ceviz (Juglans regia L.)
50 • doğal boyama reçeteleri
B023
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar toz haline getirilmiş kermes böceği, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre su) boya banyosu içine
ilave edilir. Kermes banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 51
B024
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline getirilmiş kermes böceği, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre su) boya banyosu içine
ilave edilir. Kermes banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
52 • doğal boyama reçeteleri
B025
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline getirilmiş kermes böceği, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre su) boya banyosu içine
ilave edilir. Kermes banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M2 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 53
B026
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline getirilmiş kermes böceği, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre su) boya banyosu içine
ilave edilir. Kermes banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M5 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
54 • doğal boyama reçeteleri
B027
Boyama: Boyama için
önce yün miktarının
% 30’u (1 kg. yün için
300 g.) kadar toz haline
getirilmiş Ağrıdağı kermes böceği, hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30
litre su) boya banyosu
içine ilave edilir. Ağrıdağı kermes banyo
suyunda
karıştırılarak Ağrıdağı kermesi
(Porphyrophora hameli Brand).
çözündükten sonra M1 Foto: H. Böhmer
mordanlama yöntemi ile
mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 55
B028
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar
kullanılarak daha açık renk tonları elde edilir.
B027 boyaması tamamlandıktan sonra boya
banyosundan artan suyun içine yeniden su
ilave edilerek 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyo suyu hazırlanır. Banyo suyu içine
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
56 • doğal boyama reçeteleri
B029
Boyama: Boyama için önce yün miktarının %
40’ı (1 kg. yün için 400 g.) kadar toz haline
getirilmiş Ağrıdağı kermes böceği, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre su) boya banyosu içine ilave edilir. Ağrıdağı kermes banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1
mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 57
B030
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%7’si (1 kg. yün için 70 g.) kadar toz haline
getirilmiş koşinil böceği, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre su) boya banyosu içine
ilave edilir. Koşinil banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.Yünler
açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
58 • doğal boyama reçeteleri
B031
Boyama: Boyama için
önce yün miktarının
%10’u (1 kg. yün için
100 g.) kadar toz haline getirilmiş koşinil böceği, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ila- Koşinil (Dactylopius coccus Costa).
ve edilir. Koşinil banyo Foto: H. Böhmer
suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M2 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak durulanır. Yünler açık havada gölgede
kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 59
B032
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz haline
getirilmiş koşinil böceği, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre su) boya banyosu içine
ilave edilir. Koşinil banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M5 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
60 • doğal boyama reçeteleri
B033
Boyama: Boyama için önce
yün miktarının %10’u (1 kg.
yün için 100 g.) kadar toz
haline getirilmiş lak böceği,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün
için 30 litre su) boya banyosu
içine ilave edilir. Lak banyo
suyunda karıştırılarak çözünLak böceği
dükten sonra M1 mordanla- (Kerria
lacca Kerr).
ma yöntemi ile mordanlanmış
Foto: H. Böhmer
yünler ilave edilir. 80°C’de 30
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 61
B034
Boyama: Boyama için önce
yün miktarının %10’u (1 kg.
yün için 100 g.) kadar toz
haline getirilmiş lak böceği,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün
için 30 litre su) boya banyosu
içine ilave edilir. Lak banyo
suyunda karıştırılarak çözünLak böceği
dükten sonra M5 mordanla- (Kerria
lacca Kerr).
ma yöntemi ile mordanlanmış
Foto: H. Böhmer
yünler ilave edilir. 80°C’de 30
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
62 • doğal boyama reçeteleri
B035
Mavi renge B094 ile boyanmış olan yün ipliği
daha sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanır. Boyama için önce yün miktarının %
10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz haline
getirilmiş koşinil böceği, hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Toz haline getirilmiş koşinil banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra önce
boyanıp sonra mordanlanmış yünler ilave
edilir. 100°C’de 30 dakika sürede boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.
Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 63
B036
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M5 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
64 • doğal boyama reçeteleri
B037
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M6 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
Cehri (Rhamnus
petiolaris Boiss).
Foto: M. Genç
66 • doğal boyama reçeteleri
B038
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar
kullanılarak farklı renk tonları elde edilir. B037
boyaması tamamlandıktan sonra boya banyosundan artan suyun içine yeniden su ilave
edilerek 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyo suyu hazırlanır. Banyo suyu içine
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 67
68 • doğal boyama reçeteleri
B039
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar
kullanılarak farklı renk tonları elde edilir. B037
boyaması tamamlandıktan sonra boya banyosundan artan suyun içine yeniden su ilave
edilerek 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyo suyu hazırlanır. Banyo suyu içine
M4 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 69
B040
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar
kullanılarak daha açık renk tonları elde edilir.
B037 boyaması tamamlandıktan sonra boya
banyosundan artan suyun içine yeniden su
ilave edilerek 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyo suyu hazırlanır. Banyo suyu içine
M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
70 • doğal boyama reçeteleri
B041
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar
kullanılarak farklı renk tonları elde edilebilir.
B037 boyaması tamamlandıktan sonra boya
banyosundan artan suyun içine yeniden su
ilave edilerek 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyo suyu hazırlanır. Banyo suyu içine
M7 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 71
B042
Boyama: Boya banyosundan artan su tekrar
kullanılarak farklı renk tonları elde edilir. B037
boyaması tamamlandıktan sonra boya banyosundan artan suyun içine yeniden su ilave
edilerek 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyo suyu hazırlanır. Banyo suyu içine
M8 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
72 • doğal boyama reçeteleri
B043
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş papatyanın çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Papatya
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede sarı renk boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak, boyama banyosuna %3 kökboya
ilave edilir, sarı renge boyanmış iplikler tekrar
boyama banyosuna ilave edilerek 100°C’de
5 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Papatya
(Anthemis sp.).
74 • doğal boyama reçeteleri
B044
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş beyaz papatyanın
çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Beyaz
papatya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama yöntemi ile
mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede sarı renk boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak, boyama banyosuna
%3 kökboya ilave edilir, sarı renge boyanmış
iplikler tekrar boyama banyosuna ilave edilerek 100°C’de 5 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Papatya
(Anthemis sp.).
76 • doğal boyama reçeteleri
B045
Boyama: Boyama
için önce yün miktarının %40’ı (1 kg.
yün için 400 g.) kadar küçük parçalar
haline getirilmiş papatyanın çiçekleri,
hazırlanan 1/30 (1
Papatya (Anthemis sp.).
kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Papatya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
sarı renk boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 77
B046
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%20’si (1 kg. yün için 200 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
78 • doğal boyama reçeteleri
B047
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Muhabbet çiçeği
(Reseda luteola L.)
80 • doğal boyama reçeteleri
B048
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M4 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler
açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
17.yüzyıl Dağistan tekstili
(suzani). Sarı renk
muhabbet çiçeği, turuncu
renk muhabbet çiçeği ve
kökboya ile boyanmış.
(Kaitag Textile Art From
Daghestan, 1993.)
82 • doğal boyama reçeteleri
B049
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M6 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 83
B050
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M7 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır açık Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.
Yünler havada gölgede kurumaya bırakılır.
84 • doğal boyama reçeteleri
B051
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M2 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 85
B052
Boyama:
Boyama
için önce yün miktarının %40’ı (1 kg. yün
için 400 g.) kadar
küçük parçalar haline
getirilmiş
bitotunun
yaprakları, çiçekleri ve
gövdesi,
hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için
Bit otu (Inula sp.).
30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Bitotu banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede sarı renk boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.
Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
86 • doğal boyama reçeteleri
B053
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş bitotunun yaprakları, çiçekleri ve gövdesi, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Bitotu banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M2 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Bit otu (Inula sp.).
88 • doğal boyama reçeteleri
B054
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar, küçük
parçalar haline getirilmiş katırtırnağının çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Katırtırnağı banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede sarı renk boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Katırtırnağı
(Spartium junceum L.)
90 • doğal boyama reçeteleri
B055
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar, küçük
parçalar haline getirilmiş sarı pirenin (kantronun) çiçekleri, yaprakları ve dalları hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Kantron banyo suyunda
karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave
edilir. 100°C’de 30 dakika sürede sarı renk
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 91
Kantron
(Hypericum empetrifolium WILLD.)
92 • doğal boyama reçeteleri
B056
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar, küçük
parçalar haline getirilmiş sarı pirenin (kantronun) çiçekleri, yaprakları ve dalları hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Kantron banyo suyunda
karıştırılarak çözündükten sonra M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave
edilir. 100°C’de 30 dakika sürede sarı renk
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 93
Kantron
(Hypericum empetrifolium WILLD.)
94 • doğal boyama reçeteleri
B057
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar, toz haline getirilmiş sumağın yaprakları, hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Sumak banyo suyunda
karıştırılarak çözündükten sonra M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave
edilir. 100°C’de 30 dakika sürede sarı renk
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Sumak (Rush coriaria L.)
sonbahar mevsiminde.
96 • doğal boyama reçeteleri
B058
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar, küçük
parçalar haline getirilmiş hayıtın yaprakları ve
ince dalları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için
30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Hayıt
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede sarı renk boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Hayıt
(Vitex agnus castus L.)
98 • doğal boyama reçeteleri
B059
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş hayıtın yaprakları
ve ince dalları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için
30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Hayıt
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede sarı renk boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Hayıt
(Vitex agnus castus L.)
100 • doğal boyama reçeteleri
B060
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar, küçük
parçalar haline getirilmiş asmanın yaprakları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Asma banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
sarı renk boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Asma
(Vitis vinifera L.)
102 • doğal boyama reçeteleri
B061
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar, küçük
parçalar haline getirilmiş asmanın yaprakları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Asma banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
sarı renk boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Asma
(Vitis vinifera L.)
104 • doğal boyama reçeteleri
B062
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%40’ı (1 kg. yün için 400 g.) kadar küçük parçalar haline getirilmiş boyacı sumağının ince
dalları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Boyacı sumağı banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede sarı renk boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Boyacı sumağı
(Cotinus coggygria
SCOP)’nın kurutulmuş
ince dalları
106 • doğal boyama reçeteleri
B063
Boyama: Boyama için önce yün
miktarının % 0,3’ü
(1 kg. yün için
3 g.) kadar toz
haline getirilmiş
safranın stigma- Safrannın (Crocus sativus L.) stigmaları.
ları,
hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Safran banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M5 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 107
B064
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 0,3’ü (1 kg. yün için 3 g.) kadar toz haline
getirilmiş safranın stigmaları, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Safran banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra mordanlanmamış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
108 • doğal boyama reçeteleri
B065
Boyama: Boyama için
önce yün miktarının % 10’u
(1 kg. yün için 100 g.) kadar küçük parçalar haline
getirilmiş aspirin çiçekleri,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün
için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Aspir banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M5
Aspir
mordanlama yöntemi ile (Carthamus tinctorius L.).
Foto: H. Böhmer
mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.
Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 109
B066
Aspir (Carthamus tinctorius L.)’in kurutulmuş çiçekleri.
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş aspirin çiçekleri,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Aspir banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra mordanlanmamış yünler ilave edilir. 100°C’de 30
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
110 • doğal boyama reçeteleri
B067
Boyama: Boyama için önce yün miktarının %
30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar civanperçeminin çiçekleri , hazırlanan 1/30 (1 kg. yün
için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir.
Civanperçemi banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M1 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
Civanperçemi
(Achillea wilhelmsii L.)
112 • doğal boyama reçeteleri
B068
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş ıhlamur çiçeği ve
yaprakları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Ihlamur
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan
yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Gümüşi ıhlamur
(Tilia argentea).
114 • doğal boyama reçeteleri
B069
Boyama: Boyama için önce
yün miktarının %30’u (1 kg.
yün için 300 g.) kadar toz
haline getirilmiş kına, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Kına banyo suyunda
karıştırılarak
çözündükten
sonra M5 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler
ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.
Yünler açık havada gölgede
kurumaya bırakılır.
Kına (Lawsonia inermis L.).
Foto: H. Böhmer
doğal boyama reçeteleri • 115
B070
Toz haline getirilmiş kına (Lawsonia inermis L.)
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline
getirilmiş kına, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için
30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Kına
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra mordanlanmamış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
116 • doğal boyama reçeteleri
B071
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş karamuk bitkisinin
kökleri, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Karamuk
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra mordanlanmamış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Karamuk
(Berberis sp.)
118 • doğal boyama reçeteleri
B072
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 40’ı (1 kg. yün için 400 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş efelek bitkisinin
kökleri, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Efelek
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan
yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Efelek (Rumex sp.) bitkisi
(Sonbahar)
120 • doğal boyama reçeteleri
B073
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş kekik çiçekleri ve
yaprakları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Kekik
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan
yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Kekik
(Thymus sp.)
122 • doğal boyama reçeteleri
B074
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş kekik çiçekleri ve
yaprakları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Kekik
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M5 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika
sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan
yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır.Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Kekik
(Thymus sp.)
124 • doğal boyama reçeteleri
B075
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş nane yaprakları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Nane banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Nane
(Mentha sp.)
126 • doğal boyama reçeteleri
B076
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş nane yaprakları, hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Nane banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M5 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Nane
(Mentha sp.)
128 • doğal boyama reçeteleri
B077
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar meşe
palamudunun ezilmiş kadehi, hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Meşe palamudu kadehi
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra mordanlanmamış yünler ilave edilir.
100°C’de 60 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Kirli sarı renge boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak M7
mordan ile mordanlanır. Boyanan yünler
mordanlama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede
kurumaya bırakılır.
Palamut meşesi
(Quercus ithaburensis
Decaısne)
130 • doğal boyama reçeteleri
B078
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş mazı gobalağı,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Mazı gomalağı
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmamış yünler ilave edilir. 100°C’de 60
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Meşe
palamudu
kadehi
Palamut
meşesi
detay
132 • doğal boyama reçeteleri
B079
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş mazı gobalağı,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Mazı gomalağı
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M4 mordanlama yöntemi ile mordanlanmamış yünler ilave edilir. 100°C’de 60
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 133
B080
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş mazı gobalağı,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Mazı gomalağı
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra M6 mordanlama yöntemi ile mordanlanmamış yünler ilave edilir. 100°C’de 60
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
134 • doğal boyama reçeteleri
B081
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş mazı gobalağı, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Mazı gomalağı banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M8 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmamış yünler ilave
edilir. 100°C’de 60 dakika sürede boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.
Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Toz haline getirilmiş
mazı gomalağı.
136 • doğal boyama reçeteleri
B082
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline
getirilmiş papatyanın çiçeği, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Papatya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede sarı renk boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak sıkılır. Bu arada
yeni bir boya banyosu hazırlanır. Yün miktarının % 5’i (1 kg. yün için 50 g.) kadar toz
haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri), yeni hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
Papatya (Anthemis sp.).
sonra papatya ile boyanmış yünler eklenerek
5 dakika bu boya banyosunda tutulur. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
138 • doğal boyama reçeteleri
B083
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline
getirilmiş papatyanın çiçeği, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Papatya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M1 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede sarı renk boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak sıkılır. Bu arada
yeni bir boya banyosu hazırlanır. Yün miktarının % 20’si (1 kg. yün için 200 g.) kadar toz
haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri), yeni hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
Papatya (Anthemis sp.).
sonra papatya ile boyanmış yünler eklenerek
5 dakika bu boya banyosunda tutulur. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
140 • doğal boyama reçeteleri
B084
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline
getirilmiş papatyanın çiçekleri, hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Papatya banyo suyunda
karıştırılarak çözündükten sonra M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave
edilir. 100°C’de 30 dakika sürede boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak sıkılır. Bu arada
yeni bir boya banyosu hazırlanır. Yün miktarının % 10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz
haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri), yeni hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra papatya ile boyanmış yünler eklenerek
5 dakika bu boya banyosunda tutulur. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır.Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
142 • doğal boyama reçeteleri
B085
Boyama: Boyama için önce yün miktarının %
30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline
getirilmiş papatyaın çiçekleri, hazırlanan 1/30
(1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Papatya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M2 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 30 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak sıkılır. Bu arada yeni
bir boya banyosu hazırlanır. Yün miktarının
% 15’i (1 kg. yün için 150 g.) kadar toz haline
getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
yeni hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre)
boya banyosu içine ilave edilir. Kökboya
banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra papatya ile boyanmış yünler eklenerek
doğal boyama reçeteleri • 143
Sentez AŞ. Koleksiyon, Env. No. 116.237. 19. yüzyılın ilk yarısı. Sarı
renk ilmeler papatya ile boyanmış. (Bir Kültürün Dokunuşu, 2006.)
5 dakika bu boya banyosunda tutulur. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
144 • doğal boyama reçeteleri
B086
Boyama: Boyama için önce yün miktarının %
30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline
getirilmiş papatyanın çiçekleri, hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Papatya banyo suyunda
karıştırılarak çözündükten sonra M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave
edilir. 100°C’de 30 dakika sürede boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak sıkılır. Bu arada
yeni bir boya banyosu hazırlanır. Yün miktarının % 40’ı (1 kg. yün için 400 g.) kadar toz
haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri), yeni hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30
litre) boya banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo suyunda karıştırılarak çözündükten
sonra papatya ile boyanmış yünler eklenerek
5 dakika bu boya banyosunda tutulur. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak
yıkanır ve durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
146 • doğal boyama reçeteleri
B087
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%15’i (1 kg. yün için 150 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30
(1 kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M1 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
Topkapı Sarayı Müzesi,
İstanbul, env.no.13/1669.
16. yüzyıl kemha kumaş
(ayrıntı), Sarı ve yeşil
rengin sarı bileşeni cehri ile
boyanmıştır.
148 • doğal boyama reçeteleri
B088
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%12’si (1 kg. yün için 120 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M1 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
Yıldız Şale Kasr-ı
Hümayun’u,
İstanbul, env.no.7/28.
19.yüzyılın son çeyreği, halı
detay. Sarı renk cehri ile
boyanmıştır.
150 • doğal boyama reçeteleri
B089
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra M1 mordanlama yöntemi
ile mordanlanmış yünler ilave edilir. 100°C’de
30 dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak sıkılır. Bu arada yeni bir boya banyosu
hazırlanır. Yün miktarının % 5’i (1 kg. yün için
50 g.) kadar toz haline getirilmiş kökboyanın
kökleri (sürgünleri), yeni hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Kökboya banyo suyunda karıştırılarak
KAl(SO4)2.12H2O mordan kullanılarak, cehri ile boyanmış yün ve cehri
meyveleri. (Hacıahmetli Köyü, Mut, Mersin 2005.)
çözündükten sonra cehri ile boyanmış yünler
eklenerek 5 dakika bu boya banyosunda tutulur. Boyanan yünler boyama banyosundan
çıkarılarak yıkanır ve durulanır. Yünler açık
havada gölgede kurumaya bırakılır.
152 • doğal boyama reçeteleri
B090
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 20 si (1 kg. yün için 200 g.) kadar toz haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 153
B091
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar toz haline getirilmiş kökboyanın kökleri (sürgünleri),
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Kökboya banyo
suyunda karıştırılarak çözündükten sonra
M2 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
154 • doğal boyama reçeteleri
B092
İlk işlem olarak; % 3 (1 kg. yün için 30 g.)
boncuk tutkal (reçine) boyamadan önce ılık
suda iyice çözdürülür ve 1/30 (1 kilo yün için
30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Aynı
boya banyosuna % 1 (1 kg. yün için 10 g.)
Sodyum hidroksit (NaOH), % 5 (1 kg. yün
için 50 g.) sodyum tiyosülfat (Na2S2O3), % 1
(1 kg. yün için 10 g.) indigo ilave edilerek yavaş yavaş ısıtılmaya başlanır. Boya banyosu
en fazla 65 0C ye kadar ısıtılır. Bu sıcaklıkta
boya banyosunun rengi sarı renge dönüşür.
Bu noktada boyanacak yün boyama banyosuna eklenerek 5 dakika bekletilir. Daha
sonra boyama kabından alınarak iyice sıkılır.
Bu sırada sarı olan renk yavaş yavaş havanın
oksijeni ile yükseltgenerek mavi renge dönüşür. Yün daha sonra yıkanır durulanır ve
gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 155
B093
B092’deki boyama banyo suyuna yeni yünler
ilave edilerek her seferinde daha açık renkte
mavi boyamalar elde edilir. B092 deki boyama suyuna ikinci kez aynı miktarda yün ilave
edilerek boyama banyosunda 5 dakika bekletilir. Daha sonra boyama kabından alınarak
iyice sıkılır, sarı olan renk havanın oksijeni ile
yükseltgenerek mavi renge dönüşür. Yün
daha sonra yıkanır, durulanır ve gölgede kurumaya bırakılır.
156 • doğal boyama reçeteleri
B094
B092 deki boyama suyuna üçüncü kez aynı
miktarda yün ilave edilerek boyama banyosunda 5 dakika bekletilir. Daha sonra
boyama kabından alınarak iyice sıkılır, sarı
olan renk havanın oksijeni ile yükseltgenerek
mavi renge dönüşür. Yün daha sonra yıkanır
durulanır ve gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 157
B095
İlk işlem olarak; % 3 (1 kg. yün için 30 g.)
boncuk tutkal (reçine) boyamadan önce ılık
suda iyice çözdürülür. Hazırlanan çözelti 1/30
(1 kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Aynı boya banyosuna % 0,75 (1
kg. yün için 7,5 g.) Sodyum hidroksit (NaOH),
% 4 (1 kg. yün için 40 g.) sodyum tiyosülfat
(Na2S2O3), % 0,75 (1 kg. yün için 7,5 g.) indigo
ilave edilerek yavaş yavaş ısıtılmaya başlanır.
Boya banyosu en fazla 65 0C ye kadar ısıtılır.
Bu sıcaklıkta boya banyosunun rengi sarı
renge dönüşür. Bu noktada boyanacak yün
boyama banyosuna eklenerek 5 dakika bekletilir. Daha sonra boyama kabından alınarak
iyice sıkılır. Bu sırada sarı olan renk yavaş yavaş havanın oksijeni ile yükseltgenerek mavi
renge dönüşür. Yün daha sonra yıkanır durulanır ve gölgede kurumaya bırakılır.
158 • doğal boyama reçeteleri
B096
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 20’si (1 kg. yün için 200 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
Muhabbet çiçeği
(Reseda luteola L.)
160 • doğal boyama reçeteleri
B097
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 25’i (1 kg. yün için 250 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Suyu sıkılan yünler açık havada
gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 161
B098
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%30’u (1 kg. yün için 300 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Suyu sıkılan yünler açık havada
gölgede kurumaya bırakılır.
162 • doğal boyama reçeteleri
B099
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%50’si (1 kg. yün için 500 g.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş muhabbet çiçeğinin
gövde, yaprak ve çiçekleri, hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Muhabbet çiçeği banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Suyu sıkılan yünler açık havada
gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 163
B100
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 5’i (1 kg. yün için 50 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30
(1 kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Suyu sıkılan yünler açık havada
gölgede kurumaya bırakılır.
164 • doğal boyama reçeteleri
B101
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 7’si (1 kg. yün için 70 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Suyu sıkılan yünler açık havada
gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 165
B102
Boyama: Boyama için önce yün miktarının %
10’u (1 kg. yün için 100 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30 (1
kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından
M1 mordanlama yöntemi ile mordanlanmış
yünler ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede
boyama işlemi tamamlanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Suyu sıkılan yünler açık havada
gölgede kurumaya bırakılır.
166 • doğal boyama reçeteleri
B103
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
% 8’i (1 kg. yün için 80 g.) kadar toz haline
getirilmiş cehri meyveleri, hazırlanan 1/30
(1 kilo yün için 30 litre) boya banyosu içine
ilave edilir. Cehri banyo suyunda karıştırılarak
çözündükten sonra sonra önce indigonun
üçüncü suyuyla boyanıp (B094) ardından M1
mordanlama yöntemi ile mordanlanarak ilave edilir. 100°C’de 30 dakika sürede boyama
işlemi tamamlanır. Boyanan yünler boyama
banyosundan çıkarılarak yıkanır ve durulanır.
Suyu sıkılan yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 167
B104
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş mazı gobalağı, hazırlanan 1/30 (1
kg. yün için 30 litre) boya banyosu içine ilave
edilir. Mazı gobalağı banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra M7 mordanlama
yöntemi ile mordanlanmış yünler ilave edilir.
100°C’de 60 dakika sürede boyama işlemi
tamamlanır. Boyanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak durulanır. Boyanan yünler
boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır ve
durulanır. Yünler açık havada gölgede kurumaya bırakılır.
168 • doğal boyama reçeteleri
B105
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar toz haline
getirilmiş meşe palamudu kadehi, hazırlanan
1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya banyosu
içine ilave edilir. Meşe palamudu banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra mordanlanmamış yünler ilave edilir. 100°C’de 60
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Daha sonra boyanmış olan yünlere M7 mordanlama işlemi uygulanır. Mordanlanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır
ve durulanır. Yünler açık havada gölgede
kurumaya bırakılır.
doğal boyama reçeteleri • 169
B106
Boyama: Boyama için önce yün miktarının
%100’ü (1 kg. yün için 1 kg.) kadar küçük
parçalar haline getirilmiş sumak yaprakları,
hazırlanan 1/30 (1 kg. yün için 30 litre) boya
banyosu içine ilave edilir. Sumak banyo suyunda karıştırılarak çözündükten sonra mordanlanmamış yünler ilave edilir. 100°C’de 60
dakika sürede boyama işlemi tamamlanır.
Daha sonra boyanmış olan yünlere M7 mordanlama işlemi uygulanır. Mordanlanan yünler boyama banyosundan çıkarılarak yıkanır
ve durulanır. Yünler açık havada gölgede
kurumaya bırakılır.
Pamuk otu (Cistus creticusL.). Foto: R. Karadağ
Yüksük otu (Digitalis sp.).
(Gallaria Fotografica).