Kuşların Gribi: Avian İnfluenza / Prof. Dr. Özlem Kurt Azap

Kuşların
Gribi:
Avian
İnfluenza / Prof. Dr. Özlem
Kurt Azap
Kuş gribi, influenza A virüslerinin neden olduğu, yabani su kuşlarında
çoğunlukla sessiz seyretmekle birlikte evcil kanatlılarda salgın hastalığa ve
kitlesel ölümlere neden olabilen bir hastalıktır. Doğada kanatlılar arasında
dolaşan farklı tipte influenza virüsleri bulunmaktadır.
Su kuşlarında hastalığa yol açmayan influenza virüsleri, kuşların solunum ve
sindirim sisteminde bulunur.
Göçmen kuşlar konakladıkları yerlerde salyaları ve
dışkılarındaki virüsler aracılığıyla evcil ördek, tavuk, hindi gibi kanatlılara
hastalık etkenini bulaştırabilirler. Farklı tiplerle meydana gelen hastalıkların
klinik seyirleri de farklı olabilmektedir. Örneğin H5N1 adı verilen virüs tipi
ağır hastalık tablosuna yol açmakta, milyonlarca kanatlı hayvanın itlafı ile
sonuçlanan salgınlar görülebilmektedir.
Virüs isimlerinde bulunan H ve N harfleri influenza virüslerinin yüzeyinde
bulunan Hemaglütinin (H) ve Nöraminidaz (N) adı verilen proteinleri ifade
etmektedir.
İnfluenza
tiplendirilmektedir.
virüsleri
bu
proteinlerin
yapılarına
göre
Bugüne kadar keşfedilen 15 tip Hemaglütinin (H1-16) ve 9
tip Nöraminidaz (N1-9) proteini bulunmaktadır. İnfluenza tiplerinin tamamı
kanatlılarda hastalık yaparken az sayıda tip hasta hayvan ile yakın temas
durumunda insanlara bulaşarak hastalığa yol açmaktadır.
İnsanlarda influenza (grip) hastalığına birçok farklı influenza virüsü tipi
neden olabilmektedir. Bu virüs tipleri İnfluenza A H1N1, H3N2, İnfluenza B gibi
insan influenza virüsleri olabildiği gibi H5N1, H7N9 gibi kanatlı virüsleri de
olabilmektedir.
hastalık
Kuş gribi, bilinen influenza bulguları ile seyretmekle birlikte
etkeni
kanatlılardan
kaynaklandığı
için
“kuş
gribi”
olarak
isimlendirilmektedir.
Son günlerde Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde tavuk ölümlerine ve itlafına neden
olan H5N1 virüsü ilk kez 1997 yılında Hong Kong’da görülmüştür. Bugüne kadar tüm
dünyada yaklaşık 800 kişinin hastalanmasına yol açmıştır. Bu hastalığa yakalanan
kişilerin yaklaşık yarısı kaybedilmektedir. Türkiye’de de 2006 yılında H5N1
virüsünün etken olduğu kuş gribine 12 kişi yakalanmış ve dört çocuk yaşamını
kaybetmiştir. Hastalığa yakalananlar hasta hayvanlarla yakın teması olan
kişilerdir. Örneğin çocukların hasta tavuklarla ve tavuk karkaslarıyla yakın
temas ettikleri bilinmektedir.
H5N1 virüsü dışında birçok farklı kuş gribi türü vardır. Örneğin H7N9 virüsünün
insanlarda hastalığa yol açtığı ilk olarak 2013 yılında Çin’de saptanmıştır ve
halen Çin’de olgular görülmeye devam etmektedir.
Kuş gribinin belirti ve bulguları insan gribinden farklı değildir. Ateş, boğaz
ağrısı, öksürük, yaygın vücut ağrısı başlıca yakınmalardır. Çocuklarda, akciğer
hastalığı olanlarda, kanser hastalarında ve organ nakli alıcılarında solunum
yetmezliğine yol açabilir.
Kuş gribi virüslerinin genellikle Çin ve Hong Kong gibi kalabalık toplumlarda
ortaya çıkmasının ve görülmeye devam etmesinin nedeni barınma sorunudur.
İnsanların ekonomik zorluklar nedeniyle tavuklar, domuzlarla bir arada yaşaması,
normalde hayvanlarda hastalık yapması beklenen etkenlerin yakın temasla
insanlara geçmesine yol açmaktadır. Genellikle “patojenitesi yüksek”
virüsler
olarak adlandırılan bu virüsler insandan insana geçiş özelliği kazandığı durumda
1918 yılındaki influenza salgınında olduğu gibi milyonlarca insanın ölmesine yol
açabilecektir.
Kuş
gribinin
hangi
yollarla
bulaştığını
bilmek
kadar
hangi
yollarla
bulaşmadığını bilmek de önemlidir. Pişirilerek yenen tavuk etinden ve yumurtadan
bulaşmadığı bilinmektedir.
Kuş gribinin kanatlılar arasında yayılmasını ve insanlara bulaşmasını engellemek
için su kuşlarında ve kümes hayvanlarında kuş gribine yönelik taramaların
düzenli olarak yapılması gerekmektedir. Kuş gribine yönelik bir sonuç elde
edildiğinde halkın sağlığına yönelik alınacak önlemler de bilimsel bilgiler
doğrultusuna şeffaflıkla paylaşılmalıdır.