İstanbul Yeni Havalimanı ÇSED Etki Değerlendirme Metodolojisi

Transkript

İGA
ÇSED
İstanbul Yeni Havalimanı
İstanbul Yeni Havalimanı ÇSED
Etki Değerlendirme
Metodolojisi
İGA
İstanbul, Türkiye
için hazırlanmıştır:
Hazırlayan:
ENVIRON
Bath, İngiltere
Tarif:
Şubat 2015
Proje veya Baskı Numarası:
UK14-19216
UK14-19216 Yayım: 3
ENVIRON
ÇSED
İGA
Sözleşme No:
UK14-19216
Baskı:
3
Yazar
(imza):
Karen Howells/Sarah Cressy
Proje Müdürü/Yöneticisi
(imza):
Valéry Votrin/Denise Wright
Tarih:
06.02.2015
Bu rapor ENVIRON tarafından mümkün olan tüm beceri, itina ve çaba
gösterilerek ENVIRON ile Müşteri arasında kabul edilmiş olan Hizmetler ve
Sözleşme Koşulları dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bu rapor Müşteri için
gizlidir ve ENVIRON, bu rapor veya bir kısmının önceden ENVIRON
tarafından resmi olarak kabul edilmedikçe ifşa edildiği üçüncü taraflara karşı
hiçbir sorumluluk kabul etmemektedir. Herhangi bir tarafın rapora itimadı
kendi sorumluluğundadır.
ENVIRON üzerinde mutabakata varılmış olan Hizmetler dışında herhangi bir
konuda Müşteri’ye veya diğer ilgililere karşı sorumlu değildir.
(Bu belgenin orijinal dili İngilizce'dir. Aslına sadık kalınarak
Türkçe'ye tercüme edilmiştir.)
Sürüm Kontrol Kayıtları
Baskı
Baskı Durumu
Tarih
Eleştirmen
Baş
Harfleri
Yazar
Baş
Harfleri
1
İlk Taslak
26 Haziran 2014
NS, VV
KH
2
Son Taslak
16 Aralık 2014
DW
SC
3
Final
06 Şubat 2015
DW, VV
SC
UK14-19216 Yayım: 3
ENVIRON
ÇSED
İGA
İÇİNDEKİLER
6
ÇSED Metodolojisi
1
6.1
Giriş
1
6.2
Temel ÇSED Aşamaları
1
Ek 6.A: ÇSED Kapsam Belirleme Raporu
Ek 6.B: Çevresel Etki Değerlendirme Boşluk Analizi
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 6.1 Jenerik (Niteliksel) Büyüklük Kriteri
4
Tablo 6.2 Olasılık Kriteri
5
Tablo 6.3 Önem Maktriksi
5
Tablo 6.4 Bakiye Etkiler Terminolojisi
6
Tablo 6.5 Bakiye Etkilerin Özeti
7
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 6.1 Etki Azaltma Hiyerarşisi
UK14-19216 Yayım: 3
8
ENVIRON
ÇSED
İGA
ÇSED Metodolojisi
6
6.1
Giriş
Daha önce de belirtildiği gibi, Proje için Türk yasal gereksinimleri doğrultusunda bir Çevresel
Etki Değerlendirmesi (ÇED) yapılmıştır ve Projeye 21 Mayıs 2013 tarihinde ÇED Olumlu
Belgesi verilmiştir. ÇED’den sonra, uluslararası finans kuruluşlarına finansman başvurularını
desteklemek için bu ÇSED Raporu hazırlanmaya başlanmıştır. ÇSED, bir projenin
geliştirilmesine onay verilip verilmeyeceği veya projeye mali destek sağlanıp
sağlanmayacağı değerlendirilirken, projeye ilişkin etkilerin yetkili kişiler ve kurumlar
tarafından dikkate alınmasını sağlamak için belirli tipteki kalkınma projelerinin biyofiziksel ve
sosyal çevreler üzerindeki etkilerinin belirlendiği, değerlendirildiği ve rapor haline getirildiği
resmi bir süreçtir.
Bu bölümde İYH projesi ile ilişkili potansiyel çevresel ve sosyal etkileri değerlendirmek
amacıyla kabul edilmiş genel yaklaşım açıklanmaktadır. Bu bölümde; havalimanının
geliştirilmesi; ÇSED’i tanımlayan standartlar ve gereksinimler; ÇSED’in kapsamının
belirlenmesi; mevcut durum verilerinin toplanması; değerlendirme kriterleri ve süreçleri;
azaltıcı önlemlerin geliştirilmesi ve azaltıcı önlemlerin uygulanmasından sonra kalması
tahmin edilen etkilerin değerlendirilmesine ilişkin gerekli bilgiler verilmektedir. Kabul edilen
etki değerlendirme metodolojisi etki değerlendirmesinde yaygın olarak kullanılan modellere
dayanmaktadır ve IFC (Uluslararası Finans Kurumu) Performans Standartlarını dikkate
almaktadır.
6.2
Temel ÇSED Aşamaları
6.2.1 ÇSED Eleme “Screening”
Uluslararası ÇSED sürecindeki birinci aşama, beklenen çevresel riskler (Eşitçilik Prensibi 1
ve IFC eleme “screening” kriteri) doğrultusunda Proje kategorizasyonunun veya “eleme”/
“screening”inin yapılmasıdır. Projeler azalan çevresel ve sosyal duyarlılık sırasına göre A, B
veya C olarak sınıflandırılır. Eleme “screening” aşamaları aşağıdaki temel adımlardan
oluşur:

Proje bileşenlerinin ve faaliyetlerin belirlenmesi,

Çevresel ve sosyal mevcut durum koşulları ve mesleki uzmanlık bazında olası fiziksel,
ekolojik ve insan alıcıların belirlenmesi,

İlgili ulusal ve uluslararası kanuni gerekliliklerin belirlenmesi
İYH Projesi “Çeşitli, geriye döndürülemez veya benzeri görülmemiş önemli olumsuz sosyal
ve/veya çevresel etkilere sahip olması beklenen Projeler” şeklinde tanımlanan A
Kategorisinde sınıflandırılmıştır. (ör; kapsamlı ÇSED sürecine tabi oluşu)
6.2.2 ÇSED Kapsamın Belirlenmesi
Kapsam belirleme süreci, uluslararası borç verme gereksinimleri doğrultusunda Eylül 2013
ila Mart 2014 tarihleri arasında yürütülmüştür. Kapsam belirleme; ÇSED’nin ve ilgili
dokümantasyonun kapsamına alınması gereken konuların içeriğini ve kapsamını tespit etme
sürecidir. Kapsam belirleme süreci:

Proje Alanını ve Proje Etki Sahasını (Aol),

Değerlendirilecek ve ÇSED’de rapor edilecek çevresel ve sosyal etki türlerini,

Potansiyel olarak büyük bir öneme sahip olan yönleri belirlemeyi amaçlamaktadır.
Kapsam belirleme sürecinin bir parçası olarak, ÇSED’e dahil edilebilecek bilgileri belirlemek
ve uluslararası standartlara uygunluğun sağlanması için verilerdeki ve/veya
değerlendirmelerdeki boşlukları belirlemek amacıyla ÇED ile birlikte bir boşluk analizi
UK14-19216 Yayım: 3
1
ENVIRON
ÇSED
İGA
yapılmıştır. ÇED’in bir parçası olarak yürütülen aşağıdaki çalışmalar ve raporlar
incelenmiştir:

Akustik Rapor,

Hava Kalitesi Modelleme,

Ekosistem Değerlendirme Raporu (Ekolojik Yapı, Karasal Bitkiler),

İstanbul Yeni Havalimanı Ornitolojik Ön-Değerlendirme Raporu,

İstanbul Yeni Havalimanı’nın Kuş Tipleri açısından Ön-Değerlendirmesi,

Arazi Kullanımı,

Trafik Değerlendirmesi
Kapsam Belirleme Raporu, IFC tarafından belirlenen Performans Standartları doğrultusunda
hazırlanmıştır. İYH’nın ön genel değerlendirmesinin yapıldığı Kapsam Belirleme Raporu;

Proje ile ilgili potansiyel çevresel ve sosyal konuları ve etkileri vurgulamaktadır ve

Olumsuz etkileri değerlendirme, önleme veya azaltma metodolojilerini özetlemektedir.
Havalimanının gelişim yapısı ve boyutu göze alındığında bu ÇSED Raporunun kapsamı
dışında bırakılması gereken herhangi bir konu olmadığı düşünülmektedir. Potansiyel etkilerin
ön kapsam belirleme değerlendirmesinin özeti Bölüm 1 Giriş’te verilmektedir; bunlar daha
sonra aşağıdaki ÇSED bölümlerinde ilgili başlıklar altında daha detaylı bir şekilde
açıklanacaktır:

Meteorolojik Koşullar ve İklim Değişikliği,

Hava Kalitesi,

Gürültü,

Jeoloji ve Toprak,

Su Kaynakları,

Orman,

Atık Yönetimi,

Ekoloji,

Doğal Afetler,

Kaynak Etkinliği,

Trafik ve Ulaşım,

Manzara ve Görsel Özellikler ve

Sosyal ve Kültürel Değerlendirme (Arazi Kullanımı; Kamulaştırma; Kültürel Miras ve
Arkeoloji; Nüfus ve Yerleşme Modelleri; Gelir ve Yoksulluk Sınırları ve Halk Sağlığı
dâhil).
Boşluk analizi ve Kapsam Belirleme Raporu nüshaları sırasıyla Ek 6.A ve 6.B’de
verilmektedir.
6.2.3 Çevresel ve Sosyal Mevcut Durum Verilerinin Derlenmesi
Kapsam belirleme sürecinde yapılan veri analizinin ardından, her bir konu metodolojisinin
gelişimine göre mevcut duruma ait çevresel ve sosyal veriler toplanır. Aşağıdaki saha
incelemelerinin ve masa başı çalışmaların mevcut durum verilerinde tanımlanan boşlukların
ele alınması gerekmiş olup bunlar 2011 ve 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir:

Hava kalitesinin izlenmesi ve modellenmesi,
UK14-19216 Yayım: 3
2
ENVIRON
ÇSED
İGA

Gürültünün izlenmesi,

Zemin incelemeleri (zemin tipi ve kimyası),

Tatlısu Su Kalitesi araştırmaları,

Deniz Suyu Kalitesi araştırmaları,

Karasal ekoloji saha araştırmaları (ormanlık alanlarla ilgili daha fazla bilgi sağlayan
habitat ve tür bazlı incelemeler),

Deniz ekolojisi araştırmaları (habitat ve tür bazlı incelemeler),

Tatlısu ekoloji araştırmaları,

Yol trafiği araştırmaları,

Manzara ve Görsel özellikler ve

Sosyo-ekonomik araştırmalar.
Yapılan araştırmaların bütün detayları (zamanlama, konum, yöntemler ve sonuçlar) masa
başı veri inceleme işlemleriyle toplanan bilgilerle birlikte bu ÇSED’in ilgili bölümlerinde
sunulmaktadır. Metodolojiler çalışan araştırma ekibi tarafından belirlenmiş araştırma
programına göre takip edilmiştir. Araştırmanın yapıldığı esnadaki zemin koşullarına bağlı
olarak kabul edilen metodolojiler için esneklik sağlanmıştır.
6.2.4 Etki Değerlendirme Çerçevesi
Faaliyetler ve Etkiler
Kapsam belirleme sürecinden sonra, Proje Faaliyetleri1 ve alıcılar üzerindeki potansiyel
çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras etkileri2 daha detaylı bir şekilde tanımlanmıştır.
Proje faaliyetleri 3. Önerilen Proje ve Proje Gelişimi Bölümü incelenerek belirlenmiştir.
Olası Etkiler, proje faaliyetleri ve bunların çevre (ve fiziksel, ekolojik ve/veya insan alıcılar) ile
olası etkileşimlerine ilişkin detaylar temel alınarak belirlenmiştir. Ayrıca olası etki
kaynaklarının ve etki yollarının da anlaşılması ve bunların;

Mevcut durum koşulların ve potansiyel alıcıların anlaşılması (Bölüm 7.1-7.14),

Proje etkileşim alanının mekânsal ve zamansal kapsam (Bölüm 1 Giriş),

Yetkililer, uzmanlar ve halk dahil olmak üzere paydaşlardan alınan bilgiler (Bölüm 5
Paydaş Katılımı) ve

Karşılaştırılabilir projeler veya geliştirmeler hakkında mesleki bilgi birikim ve deneyimle
desteklenmesi gerekmektedir:
Proje faaliyetlerinin ve etkilerinin belirlenmesi ve anlaşılması; Projeyle ilişkili, çevresel ve
sosyal mevcut durum bilgileri ortaya çıktıkça ÇSED süresince yürütülen yinelemeli bir
süreçtir.
Etki Kategorizasyonu ve Önemi
Bu ÇSED kapsamında, uygun olduğu durumlarda, tanımlayıcı standartlar, kabul
edilen/yayımlanan kriterler ve mevzuatlara ilişkin olarak etki kategorizasyonu ve önemi
değerlendirilmiştir. Etkilerin ve bunların sonuçlarının ölçülmesinin mümkün olmadığı
durumlarda, uzman bilgisine, GIIP ve uzman görüşlerine dayanılarak niteliksel
Proje planı, ekipman veya araçlar veya Proje çalışanlarının diğer faaliyetleri ile ilgili fiziksel bir faaliyetin veya
altyapının varlığı
2 İnsan sağlığı, su kaynakları, hava kalitesi, ekolojik habitat veya türler kültürel miras varlıkları ve daha geniş bir
çevre dahil olmak üzere Projeden etkilenebilecek herhangi biri veya herhangi bir şey
1
UK14-19216 Yayım: 3
3
ENVIRON
ÇSED
İGA
değerlendirmeler yapılmıştır. Belirsizliğin mevcut olduğu durumlarda, mümkün olduğu
kadarıyla, ilgili değerlendirme bölümlerinde bu durum belirtilmiştir.
Etki büyüklüğünü tutarlı bir şekilde belirlemenin mümkün olduğu durumlarda, tüm bir ÇSED
süreci boyunca standart bir yaklaşım benimsenmiştir. Bu yaklaşım, Projenin tüm fazlarında
etki değerlendirme süreçlerine uygulanmıştır (ör. inşaat ve işletim). Standart yaklaşım Tablo
6.1’de gösterilen büyüklük3
kriteri kullanılarak mümkün mertebe şeffaf bir şekilde
yapılandırılmıştır.
Tablo 6.1 Jenerik (Niteliksel) Büyüklük Kriteri
Yok/İhmal
edilebilir
Fark edilebilir bir etki yok – mevcut olmayan veya belirli bir faaliyetin etkisinin
“ihmal edilebilir” veya “ algılanamaz” olarak görüldüğü ve esas olarak doğal
arka plan değişimlerinden ayırt edilemeyen etkiler
Proje Standartları dahilinde4, hafif etkiler
Süre: kısa süreli
Düşük
Kapsam: yakındaki alanla sınırlı
Geri döndürülebilirlik: geri döndürülebilir
Alıcının duyarlılığı: düşük duyarlılık/değer5
Fark edilebilir fakat hala Proje Standartları dahilindeki etkiler
Süre6: kısa süreli (orta alıcı duyarlılığı/değer) veya bölgesel (düşük alıcı
duyarlılığı/değer)
Orta
Kapsam4: yerel (orta alıcı duyarlılığı/değer) veya bölgesel (düşük alıcı
duyarlılığı/değer)
Geri döndürülebilirlik: geri döndürülebilir
Alıcının duyarlılığı: Orta/düşük duyarlılık/değer
Standart/sınır değerlerin üzerinde tahmin edilen etkilere göre mevzuat/proje
sınırlarının yinelemeli ihlali ve/veya önemli etki
Süre: orta ila uzun süreli (orta ila düşük değerli alıcılar), kısa süreli (uzun
değerli alıcılar, korunan habitatlar/türler) veya uzun süreli.
Yüksek
Kapsam: yerel (yüksek alıcı duyarlılığı/değer), veya geri döndürülemez (düşük
değerli alıcılar veya sınırlandırılmış orta/yüksek değerli alıcılar/habitatlar) veya
bölgesel, ulusal veya uluslararası etki.
Geri döndürülebilirlik: geri döndürülebilir (orta/yüksek değerli alıcılar), veya
geri döndürülemez (düşük değerli alıcılar veya sınırlandırılmış orta/yüksek
değerli alıcılar/habitatlar). Sınırlı olarak geri döndürülebilir/Geri döndürülemez
Alıcının duyarlılığı: Yüksek/Orta duyarlılık/değer veya yüksek duyarlılık/değer
Büyüklük, süre (uzun, orta, kısa süreli), kapsam (saha, yerel, bölgesel, ulusal) ve geri döndürülebilirlik (geri
döndürülebilir, Geri döndürülemez) bunun yanı sıra alıcının duyarlılığı (bir kaynak olarak ve/veya değişime veya
etkiye duyarlılığı) açısından etkinin büyüklüğüne bağlıdır.
4 Proje Standartları Bölüm 2 Politika, Yasal ve Düzenleyici Çerçeve
5 Örneğin, düşük duyarlılık projenin popülasyon üyelerine yönelik yerel veya bölgesel tehditle sonuçlanacağı
durumlarda, bol miktarda bulunan yaygın türleri ifade edebilir. Özel alıcıların duyarlılıkları, bu ÇSED’in mevcut
durum değerlendirme bölümlerinde daha detaylı bir şekilde açıklanmaktadır. Uygulanabilir olduğu durumlarda
duyarlılık değerlendirmesi ulusal ve uluslararası gereksinimler ile uyumlu hale getirilecektir.
6 Etkilerin “süre” ve “kapsam” tanımı, etkinin yapısına ve alıcının duyarlılığına bağlıdır.
3
UK14-19216 Yayım: 3
4
ENVIRON
ÇSED
İGA
Bir etkinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin belirsiz olduğu durumlarda, (ör. rutin/planlı
faaliyetlerden kaynaklı potansiyel etkilerin içsel stokastik niteliğine bağlı olarak veya etkilerin
planlanmamış/acil olaylarla ilgili olduğu durumlarda), etki riskinin önemi, gerçekleşme
olasılığının ve gerçekleşmesi durumunda etkinin büyüklüğünün bir fonksiyonudur. Tablo
6.2’de bu ÇSED’de uygulanan olasılık kategorileri açıklanmaktadır.
Tablo 6.2 Olasılık Kategorisi
Olası
Belirli bir endüstride meydana geldiği bilinen ve projenin 25 yıllık YİD (Yapİşlet-Devret) ömrü süresince birden çok kez meydana gelmesi muhtemel olan
olaylardır. Meydana gelme olasılığı - %50’den fazladır.
Mümkün
Bu endüstride periyodik olarak meydana geldiği bilinen ve Projenin YİD ömrü
süresince makul olarak bir kez meydana gelmesi öngörülen olaylardır.
Meydana gelme olasılığı %50’den daha azdır.
Olasılık Dışı
Belirli bir endüstride nadiren veya daha geniş bir endüstri genelinde periyodik
olarak meydana geldiği bilinen olaylardır. Gerçekte meydana gelmesi
mümkündür fakat Projenin YİD ömrü süresince meydana gelmesi pek olası
değildir. Meydana gelme olasılığı %10’dan daha azdır
Olasılıksız
Daha geniş bir endüstride meydana geldiği nadiren duyulmuştur ve Projenin
YİD ömrü süresince meydana gelmesi son derece olasılıksızdır. Meydana
gelme olasılığı - %1’den azdır.
Ardından Tablo 6.3’deki matriks kullanılarak genel etkinin önemi tespit edilmiştir.
Tablo 6.3 Önem Matriksi
Etkinin Büyüklüğü
Etkinin
Olasılığı
İhmal Edilebilir
Düşük
Orta
Yüksek
Olası
İhmal Edilebilir
Düşük
Orta
Yüksek
Mümkün
İhmal Edilebilir
İhmal Edilebilir
Düşük
Orta
Olasılık Dışı
İhmal Edilebilir
İhmal Edilebilir
İhmal Edilebilir
Düşük
Olasılıksız
İhmal Edilebilir
İhmal Edilebilir
İhmal Edilebilir
İhmal Edilebilir
Yerinde uygulanan azaltıcı önlemler olmadan (fakat yerinde uygulanan tasarım kontrolleri ile
olan durum Bölüm 6.4.5’de açıklanmıştır) Proje ile ilgili ilk önemli etkilerin belirlenmesi
önemli olsa da, bu etkilerin Projenin gerçek etki kapsamını temsil ettiği kabul
edilmemektedir. Bunun yerine, etki değerlendirmesinin temel odak noktası, azaltıcı önlemler
uygulandıktan ve/veya hesaba katıldıktan sonra bakiye etkileri ve bunların etkilerinin önemini
belirlemektir. Bakiye etki; azaltıcı ve/veya önleyici önlemlerden sonra var olmaya devam
eden etkilerdir. Bütünlük elde etmek adına, her bir etki değerlendirme bölümündeki özet
tabloları, önerilen azaltıcı önlemlerin öngörülen etkinliğini göstermeye yardımcı olmak
amacıyla, etkilerin azaltıcı önlemlerin yokluğundaki potansiyel önemlerini de göstermektedir.
Bakiye etkiler, gerçek etkilerin bu ÇSED’de belirtilenlerle aynı olduğunu doğrulamak için
yönetim ve izleme faaliyetlerinin odak noktası işlevini görmektedir.
Tablo 6.4’de bakiye
gösterilmektedir.
UK14-19216 Yayım: 3
etkilerin
öneminin
derecelendirmesinde
5
kullanılan
terminoloji
ENVIRON
ÇSED
İGA
Tablo 6.4 Bakiye Etkiler Terminolojisi
Bakiye Etki Türü
Olumsuz
Nötr
Olumlu
Tanımlayıcı
Bir çevre kaynağına veya alıcıya karşı olumsuz etki
Bir çevre kaynağına veya alıcıya karşı herhangi bir etki yok
Bir çevre kaynağına veya alıcıya karşı yararlı veya olumlu etki
ÇSED’de uygulanan tahmin yöntemleri niteliksel veya niceliksel veya bazı durumlarda hem
niceliksel hem de nitelikseldir. Niceliksel yöntemler İYH Projesinin sonucunda meydana
gelen ölçülebilir değişiklikleri tahmin eder ve tamamlanan ve işletime hazır hale getirilmiş
Proje ile birlikte, doğru tahminlerde bulunmak için mevcut durum koşullarının doğru bir
şekilde ölçülmesine dayalıdır.
Niteliksel değerlendirme teknikleri uzman görüşüne ve deneyimine ve GIIP’nin anlaşılmasına
bağlıdır ve tutarlı sonuçlar elde edilmesi için yapılandırılmış bir çerçeve içinde
uygulanmaktadır. Böylece, belirlenen tüm kaynaklarla birlikte gerçek, görüş ve fikirler
arasında net bir ayrım yapılmaktadır. Varsayımlar, güven dereceleri ve belirsizlik alanları net
bir şekilde belirtilmektedir.
Tablo 6.5’de uygulanan değerlendirme sürecinin bir örneği verilmektedir.
UK14-19216 Yayım: 3
6
ENVIRON
ÇSED
İGA
Tablo 6.5 Bakiye Etkilerin Özeti
Konu
Alıcı/
Faydalanıcı
Sahadaki sabit
ve hareketli
ekipmandan
dolayı ortam
havasının
kalitesinin
bozulması
İnşaat işçilerinin
konaklama alanı,
Proje Alanı
sınırında
bulunan yerleşim
yerleri
Aşama
İnşaat
Etki
Kategorizasyonu
Etki Azaltma
Öncesi
Potansiyel
Önem
Tip:
Olasılık:
Olumsuz
Olası
Süre:
Büyüklük:
Kısa Süreli
Düşük
Kapsam:
Önem:
Yerel
Düşük
Geri
Döndürülebilirlik:
Tasarım, İyileştirme veya
Azaltıcı Önlemler

Araç veya ekipmanın yeterli
düzeyde bakımının yapılması

Araçları
ve
ekipmanı
imalatçının
kuralları
doğrultusunda kullanın ve
bakımlarını yapın. Durumları
aşırı
derecede
bozulan
araçları/ekipmanı değiştirin.

Hız sınırlaması tüm alanlarda
80 km/h ve duyarlı alıcı
bölgelerinde 10 km/h kadar
düşük şeklinde olmalıdır (ör.
Kamplarda)

Tüm
tesviyeli
yollarda
sıkıştırılmış granüler aşınmaz
katman temin edilmesi

Duyarlı alıcı bölgelerinde ıslak
toz önleyici ve/veya toz
yatıştırıcıların temin edilmesi

Arazi (yol dışı) alanlarda ve
izin verilmeyen yollarda araç
kullanımının kısıtlanması, GPS
kullanan araçların izlenmesi
dahil)
Geri
Döndürülebilir
Duyarlılık:
Düşük Duyarlılık
UK14-19216 Yayım: 3
7
Yönetim Planı
Bakiye Etki
Atmosferik
Emisyon İnşaat
Yönetim Planı
İhmal
Edilebilir
(Olumsuz)
ENVIRON
ÇSED
İGA
6.2.5
Azaltıcı Önlemlerin Oluşturulması ve İzlenmesi
Proje için aşağıdaki azaltıcı önlem (Şekil 6.1’de özetlendiği şekilde) hiyerarşisi izlenmiştir:

Etkileri önleyen bir tasarım benimsenerek etkilerin tasarımın dışında bırakılması,

Alternatiflerin değerlendirilmesi ve mümkün olduğu durumlarda, daha az veya düşük
etkiye sahip olanların seçilmesi,

Başlangıçtaki tasarımın bakiye etkileri azaltacak şekilde modifiye edilmesi,

Bakiye etkileri azaltmak için azaltıcı önlemlerin uygulanması veya

Yukarıdaki adımlar uygulandıktan sonra bakiye etkilerle ilgili olarak uygun telafi edici
önlemlerin oluşturulması
Kaçınma
Azaltma
Onarma
Ofset/Dengeleme
•Etkiyi tamamen önleyecek değişikliklerin
yapılması
•Etkinin boyutunu azaltıcı önlemlerin
alınması
•Etkilenen çevreyi onarıcı ve/veya
iyileştirici faaliyetlerin gerçekleştirilmesi
•Etkiyi dengeleyici veya telafi edici
önlemlerin uygulanması
Şekil 6.1 Etki Azaltma Hiyerarşisi
İlk olarak, tasarım kontrolleri uygulanarak (fiziksel tasarım özellikleri ve yönetim önlemleri de
dahil olmak üzere) olumsuz etkiler önlenmeye veya bunlardan kaçınılmaya çalışılmış,
ardından da bunlar en aza indirgenmeye veya azaltılmaya çalışılmıştır. Bu tasarım kontrolleri
genellikle çevre, sağlık ve güvenlik yönetimine yönelik olarak belirlenmiş ICAO standartları
gibi havalimanı gelişimi ile ilgili olarak endüstri tarafından kabul edilen denetimler ve GIIP ile
uyumlu olup İYH proje tasarımına dahil edilmiştir ve inşaat ve işletim süresince
uygulanacaktır.
Etki değerlendirmesinin etkileri ‘potansiyel olarak ortaya çıkan etkiler’ şeklinde tanımladığı
durumlarda, daha fazla azaltıcı önlem geliştirilmiş ve yapılacak işlemler veya adımlar
açıklanmıştır. Bu önlemler hafriyat çalışmalarından, inşaata ve işletime kadar her bir Proje
fazı için belirtilmiştir. Uygulanabilir azaltıcı önlemler belirlendiğinde ve kararlaştırıldığında,
potansiyel etkiler, azaltıcı önlemlerin planlanan şekilde etkin bir biçimde uygulandığı
varsayılarak yeniden değerlendirilmiştir.
Bakiye etkinin ‘Orta veya Yüksek’ derecede öneme sahip bir etki’ şeklinde değerlendirildiği
durumlarda, yukarıdaki hiyerarşiye göre etki azaltma imkanlarını daha fazla incelemek için
UK14-19216 Yayım: 3
8
ENVIRON
ÇSED
İGA
yinelemeli bir süreç başlatılmıştır. Etkinin öneminin daha fazla azaltılamadığı durumlarda, bu
durumun nedenine ilişkin bir açıklama yapılmaktadır.
Azaltıcı ve yönetim önlemlerine ek olarak, İYH Projesinin ömrü süresince bakiye etkilerin
yönetim araçları, ÇSED çerçevesinde düzenlenmektedir.
6.2.6 Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi
8’inci Bölümde belirtilen çerçeve, ÇSYP Projenin ilgili düzenleyici ve yasal gereksinimler,
uluslararası kılavuzlar ve GIIP doğrultusunda yapılmasını ve işletilmesini sağlamak için
ÇSED’den çevresel ve sosyal taahhütlerin alınma şeklini açıklayacak şekilde hazırlanmıştır.
Çerçeve ÇSED’si ayrıca Projenin hem inşaat hem de işletim aşaması için İGA ve MİT
(Mühendislik İnşaat ve Tedarik) Yüklenicisi tarafından geliştirilecek sonraki detaylı ÇSED’ler
için kaynak teşkil edecektir. Bu ÇSED’ler, ÇED ve ÇSED raporları kapsamındaki tüm
azaltıcı, yönetim önlemlerini ve çevresel ve sosyal taahhütleri gösterecektir.
Detaylı işletme ÇSED’leri geliştirildiğinde, İYH Projesi için entegre bir SGÇ YS sağlamak
amacıyla İGA ve onun MİT Yüklenicisi tarafından geliştirilecek olan 2018 Sağlık Güvenlik ve
Çevre Yönetim Sisteminin (SGÇ YS) bir parçası olacaktır. MİT ve İşletim ve Bakım (İ&B)
Yüklenicilerinin bu ÇSED ve çerçeve ÇSYP’sinde belirtilen gereksinimleri kendi yönetim
planlarına dahil etmeleri gerekecektir ve İGA bu süreci takip edecektir.
6.2.7 Paydaş Katılımı
Paydaş danışmanlığı ÇSED sürecinin bir parçasıdır. İlgili tüm tarafların Projeden haberdar
olmasını ve Proje hakkında bilgi sahibi olmasını ve potansiyel Proje etkileri ve azaltıcı
önlemler ile ilgili olarak girdi sağlama imkanına sahip olmasını sağlamak için, Paydaş
Katılımı sağlanmıştır ve projenin geliştirilmesi süresince sağlanmaya devam edilecektir.
Bugüne dek,

Yerel Kamu Kurum ve Kuruluşları,

Türk Kamu Kurumları ve Kuruluşları,

Sivil Toplum Kuruluşları (STK’lar) – yerel, ulusal ve uluslararası,

Yerel Halk/Toplum,

Yerel işletmeler,

Kamu iktisadi teşebbüsleri,

IGA ve

Havalimanı Şirketleri (Ulusal ve Uluslararası) ile görüşmeler yapılmıştır.
Proje için paydaşları ve bunların ilgilerini belirlemek, ÇSED fazından sonra Proje ilerledikçe
yapılacak paydaş katılım faaliyetleri ile ilgili bir çerçeve oluşturmak ve danışmalığı
tanımlamak için, bir Paydaş Katılım Planı hazırlanmıştır (Bölüm 5 Paydaş Katılım Planı).
Paydaşlara danışma süreci halk tarafından belirtilen potansiyel etki ve kaygıları araştırmada
ÇSED’e yardımcı olmuştur. Paydaşlara danışma, ÇSED sürecinin bir parçasıdır ve etkilerin
paydaşların kaygılarının da hesaba katılarak yönetilmesini sağlamak için ÇSED fazından
sonra Projenin uygulanması süresince devam edecektir.
6.2.8 Varsayımlar ve Kısıtlamalar
Bu ÇSED Raporu, bu raporun hazırlanması sırasında mevcut olan tasarım bilgilerine
dayalıdır. Gerekli varsayımlar yapılmış olup ilgili bölümlerde tartışılmıştır. Sonuç olarak
ÇSED, Ön Mühendislik Tasarım (ÖMT) fazından önce, ana planlama fazındaki Proje tasarım
bilgilerini temel almaktadır.
Aksi doğrulanmadığı sürece, ÇED hazırlanması için toplanan veriler, sunulan veri setinde
çok sayıda boşluk tespit edildiği için ÇSED’i desteklemek amacıyla kullanılmamıştır.
UK14-19216 Yayım: 3
9
ENVIRON
ÇSED
İGA
Projenin detaylı tasarım, inşaat ve işletim aşamalarında, 3 Önerilen Proje ve Proje Tanımı
Bölümünde açıklananlardan sapılması ile sonuçlanabilecek tasarım elemanlarının veya
süreçlerinin değiştirilmesi gerekebilir. Proje bu tür değişiklikleri yönetmek ve izlemek ve

Bunların çevresel ve sosyal etkileri ile ilgili potansiyel sonuçları değerlendirmek ve

Uygulanabilir ve uygun olduğu durumlarda, ilgili taraflarla görüşme yapmak ve onları
etkinin niteliği ve önerilen azaltıcı önlem (değişikliğin veya tadilatın bir sonucu olarak
önemli etkilerin ortaya çıkmasının muhtemel olduğu durumlarda) hakkında
bilgilendirmek için değişim sürecinin yönetimine sahip olacaktır.
Tüm tasarım değişiklikleri, değişikliklerin, değerlendirmelerin ve İGA’nın faaliyetlerinin
gerekçelerinin özetlendiği bir değişiklik kaydına eklenecektir. Değişim sürecinin yönetimi
Değişim Prosedürü Yönetimine dahil edilecektir.
İnşaat ve işletim sırasında çevresel ve sosyal performanstaki sürekli gelişimler hakkında bilgi
vermek amacıyla sürekli veri toplama faaliyetleri yapılacak ve izleme planları hazırlanacaktır.
6.2.9 Kümülatif Etkiler
Kümülatif etkilerin değerlendirilmesi, kapsamlı bir ÇSED için köklü bir gereksinimdir. Bu
projenin amaçları doğrultusunda, başvurulan birincil referans kaynağı IFC Kümülatif Etki
Değerlendirmesi ve Yönetimi İyi Uygulama Elkitabı: Numune Kılavuzları ile birlikte Yükselen
Piyasalarda Özel Sektör Kılavuzları (ref 6.4): Türkiye’de Hidroelektrik Projeleri için Kümülatif
Çevresel Etki Değerlendirmesi (Ref. 6.5).
IFC kümülatif etkileri aşağıdaki şekilde tanımlar:
“Kümülatif etkiler; diğer mevcut, planlanmış ve gelecekte makul açıdan öngörülebilir projeler
ve gelişmelere eklendiğinde, projenin artan etkisinden kaynaklanan etkilerdir”.7
Bu anlamda, iki tip kümülatif etki olduğu kabul edilmektedir:

Tip 1 – Farklı türdeki etkilerden oluşan birleşik etkiler, örneğin; havalimanının hafriyat
çalışmalarından kaynaklı gürültü, toz ve görsel etkiler. Bunlar “etki etkileşimleri” olarak
da bilinmektedir

Tip 2 – Tek tek ele alındığında önemsiz olabilen fakat birlikte ele alındıklarında önemli
bir kümülatif etki yaratan, havalimanı projesi ile birlikte diğer planlanan gelişimlerden
kaynaklanan etkilerdir. Bunlar “birleşmiş haldeki” etkiler olarak bilinmektedir.
Projenin inşaat ve işletim aşamaları süresince kümülatif etkilerin belirlenmesi ve
değerlendirilmesinde proje ile coğrafi ve zamansal çakışmalar da göz önüne alınarak,
ağırlıklı olarak niteliksel bir yaklaşım benimsenmiştir. Bu değerlendirmenin, sağlam bir analiz
sağlamak için ana etkileri niteliksel bir şekilde tespit etmeyi amaçlamasına rağmen, ortaya
çıkabilecek potansiyel kümülatif etkiler aralığında doğal bir belirsizlik olduğu fark
edilmektedir.
Kümülatif etki değerlendirmesi, Projenin çevresel ve sosyo-ekonomik kümülatif etkilerini
kuzey İstanbul bölgesindeki diğer mevcut, planlanan ve ‘makul surette gelecekte olması
öngörülen’ projeler ve gelişim faaliyetleri ile birlikte değerlendirmektedir. Potansiyel kümülatif
etkiler Bölüm 7.14 Kümülatif Etkiler’de değerlendirilmektedir.
Uluslararası Finans Kurumu (2013). Kılavuz Notları: Sosyal ve Çevresel Sürdürülebilirlik Performans
Standartları, 1 Ocak 2012. Para. GN39.
7
UK14-19216 Yayım: 3
10
ENVIRON
ÇSED
İGA
Referanslar
Ref. 6.1
Uluslararası Finans Kurumu, IFC Çevresel ve Sosyal Sürdürülebilirlik
Performans Standartları. 2012.
http://www.ifc.org/wps/wcm/connect/c8f524004a73daeca09afdf998895a12/IFC
_Performance_Standards.pdf?MOD=AJPERES
Ref. 6.2
Ekvator Prensipleri III. 2013. http://www.equatorprinciples.com/resources/equator_principles_III.pdf
Ref. 6.3
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü, Resmi Olarak Desteklenen İhracat
Kredileri ve Çevresel ve Sosyal Durum Tespitine ilişkin Ortak Yaklaşımlarla
ilgili Revize Konsey Tesviye Kararı. Haziran 2012.
http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=TAD/E
CG%282012%295&doclanguage=en
Ref. 6.4
Uluslararası Finans Kurumu, Kümülatif Etki Değerlendirmesi ve Yönetimi ile
ilgili İyi Uygulama Elkitabı: Yükselen Piyasalarda özel sektör için Rehberlik,
Ağustos 2013
Ref. 6.5
Dünya Bankası, Örnek Kılavuzlar:Türkiye’de Hidroelektrik Projelerine ilişkin
Kümülatif Çevresel Etki Değerlendirmesi, 2012
UK14-19216 Yayım: 3
ENVIRON
İGA
ÇSED
Ek 6.A: ÇSED Kapsam Belirleme Raporu
UK14-19216 Yayım: 3
ENVIRON
İstanbul
Yeni Havalimanı
ÇSED Kapsam Belirleme
Raporu
NİHAİ
Hazırlatan:
IGA
Hazırlayan:
ENVIRON
Bath, UK
Tarih:
Mayıs 2014
Proje veya Düzenleme Numarası:
UK14-19216_Scoping
Sözleşme No:
UK14-19216_Scoping
Sayı:
3
Yazarlar:
Karen Howells
Proje Yöneticisi/Direktörü
(imzalar):
Karen Howells/Niall Smiddy
Tarih:
Mayıs 2014
Bu rapor ENVIRON ve Müşteri arasında yapılmış Hizmetler ve Şartlar
anlaşması esas alınarak, ENVIRON tarafından, her türlü makul beceri,
dikkat ve özen kullanılarak hazırlanmıştır. Bu rapor Müşteriye özeldir ve
ENVIRON tarafından önceden resmi yolla kabul edilmedikçe, bu raporun
veya herhangi bir kısmının üçüncü Taraflara ifşa edilmesinden doğan hiçbir
sorumluluk ENVIRON’a ait değildir. Bu tür tarafların rapora güvenerek
yaptıkları işlemlerin sorumluluğu kendilerine aittir.
ENVIRON Hizmetler anlaşmasının kapsamı dışındaki herhangi bir konu ile
ilgili olarak, Müşteriye ve diğer taraflara yönelik hiçbir sorumluluğu kabul
etmemektedir.
Versiyon Kontrol Kaydı
No
Durum tanımı
Tarih
İnceleyen
Yazar
1
Taslağın görüş için müşteriye teslimi
11/12/13
NPS
KH
2
Müşteri geribildirimine göre hazırlanan ikinci
taslağın görüş için sunulması
28/02/14
3
Müşteri geribildirimine göre hazırlanan nihai rapor
01/05/14
KH
NPS
KH
ÇSED Kapsam Belirleme Raporu
IGA
İÇİNDEKİLER
Kısaltmalar
i
1
Giriş
2
1.1
Arka Plan
2
1.2
Proje Kapsamındaki İşlerin Tanımı
3
1.3
Raporun Amacı
4
2
Politika, Yasal ve İdari Çerçeve
6
2.1
Türkiye’de Çevre Koruma ile İlgili Yasal Çerçeve
6
2.2
Kurumsal Çerçeve
7
2.3
Ulusal Yasal ve Düzenleyici Çerçeve
8
2.4
İzin Gereklilikleri
10
2.5
Uluslararası Çevresel ve Sosyal Düzenleyici Çerçeve:
11
2.6
Endüstri Standartları ve İyi Yönetim Uygulamaları
12
2.7
Kredi Kuruluşlarının Gereklilikleri
14
3
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi
15
3.1
Genel
15
3.2
Projenin Yeri
15
3.3
Proje Uygulama Takvimi
16
3.4
İnşaat İşleri Tanımı
17
4
Çevresel ve Sosyal Açıdan Hassas Konular
20
4.1
Ormanlar
20
4.2
Gürültü ve Hava Kalitesi
20
4.3
Kaynak Kullanımı ve Enerji Tüketimi
21
4.4
Su Tüketimi ve Su Birikintilerinin Tahliyesi
21
4.5
İklim Değişikliği ve Karbon Yönetimi
21
4.6
Ekoloji
21
4.7
Toprak ve Yeraltı Suyu
24
4.8
Yağmur suyu ve Su Kaynakları
24
4.9
Kültürel Miras
24
4.10
Peyzaj ve Görsel Etkiler (PEGE)
24
4.11
Ulaşım
24
4.12
Sosyo-ekonomik durum
25
5
İstişare
27
5.1
Ulusal ÇED kapsamında yapılan danışma faaliyetleri
27
5.2
Yapılan Diğer İstişareler
27
5.3
Potansiyel Paydaşlarla Yapılması Gereken İstişareler
28
6
Proje Etki Alanı ve Kümülatif Etkiler
29
UK14-19216_Scoping Issue: Final
ENVIRON
IGA
6.1
Proje Etki Alanı
29
6.2
Kümülatif Etkiler
36
7
Olası Etkiler ve Önerilen ÇSED Kapsamı
37
8
Kapsam Dışı Bırakılması Önerilen Çevresel Konular
62
EKLER
Şekiller
Ek A: Hükümet Görev Tanımları uyarınca Gereken Havalimanı Tesisleri
Ek B: Ulusal ÇED Boşluk Analizi
Ek C: Endikatif Paydaş Listesi
TABLO LİSTESİ
Tablo 4.6.1: ÇED’de Belirlenen Kuş Türleri
23
Tablo 4.12.1 En Yakın Yerleşim Yerlerindeki Nüfus
25
Tablo 6.1: Proje Etki Alanı
31
Tablo 7.1: Potansiyel Etkiler ve Önerilen ÇSED Kapsamı
39
ENVIRON
ESIA Scoping Report
Istanbul New Airport
IGA
Kısaltmalar
APM
Havayolu Yolcu Taşıma
ATC
Hava Trafik Kontrolü
DHMI
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
DSI
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
EBRD
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası
ÇED
Çevresel Etki Değerlendirme
AYB
Avrupa Yatırım Bankası
ÇSG
Çevre, Sağlık ve Güvenlik
ÇER
Çevresel Etki Raporu
ÇSED
Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme
AB
Avrupa Birliği
GLVIA
Peyzaj ve Görsel Etki Değerlendirmesi Kılavuz İlkeleri
IATA
Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği
ICAO
Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı
IFC
Uluslararası Finans Kurumu
ISO14001
Çevre Yönetim Sistemi Standardı
mppa
Yılda milyon yolcu
ÇŞB
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
KTB
Kültür ve Turizm Bakanlığı
OECD
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı
OHSAS18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi18001
TÇK
Tanınan Çevresel Koşullar
i
ENVIRON
IGA
7
Giriş
İstanbul havalimanlarında gittikçe artan yoğunluktan dolayı, DHMİ 2012’de İstanbul Yeni
Havalimanı Projesini tasarlamış, Ocak 2013’te 25 yıllık imtiyaz ve yap, işlet & devret
modeliyle yeni bir havalimanı yapılması için ihaleye çıkmıştır.
İhale 3 Mayıs 2013’te açık ihale usulüyle yapılmıştır. (her biri % 20 hisseye sahip) CENGİZ,
MAPA, LİMAK, KOLİN ve KALYON’dan oluşan bir Konsorsiyum olan İGA Havalimanları
İşletmesi A.Ş. (IGA), ilk aşamanın tamamlanmasından sonra yeni havalimanını 25 yıllığına
işletmek üzere ihaleyi kazanmıştır. Proje dört fazdan oluşmaktadır ve dördüncü fazda yılda
150 milyon yolcu hacmine ulaşılması beklenmektedir.
7.1
Arka Plan
Önerilen havalimanı sahası, mevcut Atatürk havalimanının 35 km kuzey batısında, İstanbul
şehir merkezinin ise 40 km kuzey batısındadır. Alan engebeli bir topografyaya sahiptir ve
alanın bir kısmıyla diğeri arasındaki yükseklik farkı (genelde kuzey ve güney yönünde) bir
kaç on metreden oluşmaktadır. Saha, Karadeniz sahil şeridiyle sınırdaş ve Eyüp ile
Arnavutköy belediyeleri içine denk gelen yaklaşık 7650 hektar büyüklüğünde bir alanı
kapsamaktadır.
Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporunun ve Projenin gerçekleştirilmesi için
gereken diğer izinlerin hazırlanmasından proje geliştiricisi sorumludur. Ancak, ÇED Raporu
hazırlanmasını gerektiren tesisler, proje cinsine, kapasitesine ve faaliyet yerine bağlıdır.
Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği hükümlerine tabi olan faaliyetler, Yönetmeliğin I ve
II nolu Eklerinde belirtilmiştir. Ek I’de sayılan faaliyetler için, tam bir ÇED raporu gerekmekte
ve bu tür projeler tam bir ÇED sürecinden geçmektedir. Ek II’de sayılan faaliyetler için ise,
Yönetmelikte verilen formata uygun bir Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmakta ve ilgili süreç
takip edilmektedir. Proje Tanıtım Dosyasının sunulmasından sonra, “ÇED Gerekli” kararı
verilirse, tam bir ÇED hazırlanmaktadır.
Havalimanının geliştirilmesi Ulusal Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) sürecine tabi
tutulmuştur ve Ulaştırma, Denizcilik ve İletişim Bakanlığı, Altyapı Genel Müdürlüğü adına,
AK-TEL Mühendislik tarafından ÇED raporu hazırlanmış ve Mayıs 2013’te nihai haline
kavuşmuştur. ÇED’e, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) tarafından olumlu kararı verilmiştir.
ÇED raporu, 5221 hektarlık bir alanın, tesisler de dâhil olmak üzere, yeni havalimanı olarak
geliştirileceğini belirtmektedir. Yeni havalimanı için belirlenen alanın sadece %20’sinin özel
mülk olduğu belirtilmektedir. ÇED raporu ayrıca, 1180 hektarın, hâlihazırda madencilik ve taş
ocakçılığı için kullanıldığını ifade etmektedir. ÇED ruhsatlı maden olarak 16 şirket
bulunduğunu, bunların 6’sının şu anda faal olduğu bilgisini vermektedir. 298 hektarlık bir
alan, tarım ve hayvancılık faaliyetleri için kullanılmaktadır (236 hektar mera, 60 hektar kuru
tarım, 2 hektar fundalık). ÇED raporu, geri kalan 6172 hektarın orman alanı olduğunu, bunun
660 hektarının, çoğunlukla önceden yapılmış taş ocağı kazı alanlarının (açık madencilik)
sonradan yağmur suyuyla dolmasıyla oluşan farklı büyüklüklerde su birikintilerinden
oluştuğunu (0.17 ve 95.3 hektar arasında değişen 70 su birikintisi) ifade etmektedir.
İmtiyaz anlaşmasının koşulları arasında, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (DHMİ)
(2018’de açılması beklenen) yeni havalimanı açıldığında Atatürk Havalimanı’nı kapatması
taahhüdü yer almaktadır.
Proje alanı, İstanbul’un önemli su kaynaklarından olan Terkos Gölü’nün 2.5 km
doğusundadır.
2
ENVIRON
IGA
7.2
Proje Kapsamındaki İşlerin Tanımı
Proje, İstanbul şehir merkezinin 40 km kuzey batısında ve Avrupa yakasındaki uluslararası
Atatürk havalimanının kuzey batısında uluslararası bir havalimanının projelendirilmesi,
yapılması ve işletilmesinden oluşmaktadır. Hükümet, bölgenin havalimanı kapasitesinin
genişletilmesi gerektiğine karar vermiştir. Havalimanı altı pist, yolcu terminalleri ve
(uluslararası ve yurtiçi) uydular; Hava Trafik Kontrol (ATC) Kuleleri; Havayolu Yolcu
Hareketi (APM) İstasyonu; bir kargo terminali; bakım; kargo apronu; hangarlar; ve ek binalar;
genel havacılık; bir VIP terminali; bir yakıt istasyonu; yakıt ikmal tesisi; itfaiye binaları; bir
metro bağlantısı; havalimanı servis yolları ve havalimanı bağlantı yolları içerecektir.
Havalimanının dört fazda geliştirilmesi planlanmaktadır. Dördüncü fazın sonunda,
havalimanının yılda 150 milyon yolcuya hizmet vermesi beklenmektedir. Havalimanı inşaat
fazlarının detayları bu kapsam belirleme raporunun 3.3 nolu kısmında verilmektedir. Proje
işleri kapsamında, şunlar bulunmaktadır:
İnşaat öncesi
Proje alanının yaklaşık %20’si özel mülk olduğundan, inşaat işlerinin başlaması için
kamulaştırma yapılması gerekmektedir. Proje alanının büyük bir kısmı ormanlardan
oluşmaktadır ve birinci faz inşaatı kapsamındaki hafriyat işlerinin başlaması için, bu ormanın
kaldırılması gerekmektedir. Proje alanında yaklaşık 70 adet su birikintisi vardır ve pist
platformları, havalimanı terminalleri, destek binaları ve operasyon binalarının yapılmasına
yer açmak için bu su birikintilerinin suyunun tahliye edilmesi, daha sonra da doldurulması
gerekmektedir.
Halihazırda, Proje Alanından iki içme suyu boru hattı (bunlardan biri kullanılmamaktadır) ve
bir enerji iletim hattı geçmektedir. Hafriyat işleri başlamadan önce, bunların yerinin
değiştirilmesi gerekmektedir. İhsaniye - Tayakadın otoyolu, Proje alanının güney kısmında
doğudan batıya doğru uzanmaktadır. Bu yolun yerine, 3. Boğaz geçişini Avrupa ile bağlayan
üçüncü Marmara otoyolu geçecektir.
Mobilizasyon
Bir adet ana şantiye kampı yapılacaktır. Bu kamp içinde, işçi konaklama tesisleri (konaklama
ve yemek alanları), ofisler, otoparklar, atık su arıtma tesisleri, atık toplama alanları, sağlık
merkezi ve ziyaretçi konaklama alanları yer alacaktır. Tüm bu tesislere ısıtma, içme suyu ve
elektrik bağlanacaktır. Şantiyedeki inşaat faaliyetlerini desteklemek üzere, beton
harmanlama tesisi, asfalt tesisi, subasman mekanik tesisleri kurulacaktır. Agrega, taş
ocaklarından temin edilecek ve şantiyeye taşınacaktır (bu raporun hazırlandığı esnada, yer
ve ulaşım yöntemi teyit edilmemiştir). Şantiyedeki teçhizat için bir teçhizat ve kamyon parkı
ile birlikte yakıt ikmal istasyonu kurulacaktır. İş makineleri ve sabit makinelerin yakıt ikmali
seyyar tankerlerle yapılacaktır.
İnşaat
Toprak işleri tasarımı – Proje Alanı hâlihazırda açık madencilik ve taş ocağı faaliyet alanları
ve orman arazilerinden oluşmaktadır. Proje Alanı, havalimanı için deniz seviyesinin üzerinde
92 metreye kadar bir platform oluşturmak için, toprak işlerini de içerecek şekilde tamamen
yeniden düzenlenecektir. Bunun için su kütlelerinin tahliye edilmesi ve arazinin tesviye
edilmesi gerekecektir. Master planı tahminlerine göre, gereken platform seviyelerini
oluşturmak için, aşağıda seviyeleri gösterilen aç & kapa işlemleri gerekecektir:
3
ENVIRON
IGA
Aç
(106m3)
1. Faz
461
2. Faz
28
3. Faz
53
4 (son). Faz
15
Toplam
557
Kaynak: Arup 3 Şubat 2014
Kapa
(106m3)
306
34
18
24
382
Net
(106m3)
155
-6
35
-9
175
Toplam
767
62
71
39
939
Birinci fazın toprak işlerinin tahmini 20 ay sürmesi beklenmektedir.
Üst Yapı İşleri
Yolcu tesisleri; 2.5 katlı yolcu terminal binası (Terminal 1) ile birlikte buna bağlı iki seviyeli bir
trafik avlusu; içinde yürüyen merdivenler, apron sistemler, bagaj taşıma ve IT sistemleri ile
Otomatik Yolcu Taşıma Sistemi (APM) ve bagaj taşıma sistemleri inşşatı için tünel
kazılmasını içeren diğer yolcu tesislerini kapsamaktadır. Bir metro bağlantısı için tünel ve
istasyon inşası, VIP terminali, Devlet Konuk Evi ve bağlantılı apronların inşaatı. 1. Faz
sonrasında, 1. Terminal ile aynı esaslara dayanan ve daha küçük ölçekte ikinci bir terminal
ve 1. Terminal için uydu yolcu alanı gibi başka düzenlemeler de yapılması planlanmaktadır.
Platform yüzeyinin hazırlanması ve inşaatı için, sahadaki harmanlama işlemlerinden alınan
beton gerekecektir. İnşaat işleri için gereken agrega, saha dışındaki lokasyonlardan temin
edilecektir. Bu lokasyonlar rapor yazımı esnasında henüz belirlenmemiştir. Havalimanını
lokal otoyol ağı ve havalimanı etrafındaki iç ulaşım hareketleri ile bağlamak için, havalimanı
bağlantı yolları yapılacaktır.
Yapılacak yardımcı tesisler; bir kargo alanı ve yakıt istasyonu; yakıt ikmal alanı; atık su
arıtma tesis(ler)i; kojenerasyon tesisi; atık toplama tesisleri; ve de-icing tesislerinden oluşan
havalimanı destek tesisleridir.
Raporun Amacı
7.3
Bu kapsam belirleme raporu, İYH’nin inşaatı ve işletimiyle ilgili hazırlanacak ÇSED’in
amaçlarının, kapsamının ve stratejisinin belirlenmesi için hazırlanmıştır.
Yeni İYH’yi projelendirmek, yapmak ve işletmek için, Türk Hükümeti IGA’yı tayin etmiştir.
ÇSED, İstanbul Yeni Havalimanı Projesinin inşaatı ve işletimi esnasındaki faaliyetlerin
çevresel ve sosyo-ekonomik etkilerini değerlendirmek için gerekmektedir.
Kapsam belirleme raporunun hedefleri aşağıda sayılanları belirlemektir:



7.3.1
Paydaşlar tarafından gündeme getirilen ve ÇSED hazırlanması esnasında
dikkate alınması gereken kilit meseleler ve endişe konusu hususlar;
Toprak işleri, inşaat ve işletim aşamalarında ortaya çıkma olasılığı olan ve
ÇSED’de daha detaylı incelemeye İhtiyaç duyabilecek çevresel ve sosyal
meseleler; ve
Uzman durum tespit ve etki değerlendirme incelemeleri için görev tanımlarının
belirlenmesi.
Etki Değerlendirme
ÇSED’in amacı, mevcut (proje öncesi) çevresel durumu belirlemek; potansiyel çevresel ve
sosyal etkilerin önemini değerlendirmek; ve belirlenmiş önemli etkileri engellemeye, en aza
indirmeye veya hafifletmeye yönelik etki hafifletme tedbirlerini tespit etmektir.
4
ENVIRON
IGA
IGA’nın proje gelişimini fonlamak için çok uluslu finansal kuruluşlardan finansman isteme
olasılığı bulunmaktadır. Bu nedenle, projenin Uluslararası Finans Kurumu (IFC) Performans
Standartlarını (2012); Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Performans Gerekliliklerini
(2008) ve Ekvator Bankalar, Ekvator Prensipleri III’ü yerine getirmesi için, ÇSED yapmak
gerekmektedir.
İYH gelişimi için, ÇED yapılmış ve ÇŞB’den olumlu kararı almıştır.
ÇSED ayrıca mevcut verilerin seviyesini, tahminlerle ilgili belirsizlikleri tespit ve tahmin
edecek ve daha fazla dikkat gerektirmeyen konuları belirtecektir.
ÇSED şunları içerecektir:

Değerlendirme sürecinin ilk kapsam belirlemesi,

Alternatiflerin incelenmesi,

Proje Etki Alanının tespiti,

Paydaş tespiti, çevresel ve sosyal verilerin toplanması,

Etki tespiti, tahmini ve analizi,

Etki hafifletme ve yönetim tedbirleriyle eylemlerinin belirlenmesi,

Etkilerin önem derecesi ve artık etkilerin değerlendirilmesi,

Kümülatif etkilerin değerlendirilmesi.
ÇSED projenin potansiyel etkileriyle orantılı olmalıdır. ÇSED çalışması, ilgili bilgilerin
açıklanması ve halkla istişare gereklilikleri dahil olmak üzere, ev sahibi ülkenin kanunlarına
ve düzenlemelerine uyum sağlayacaktır. ÇSED, ulusal yasal gerekliliklere: Çevre, Sağlık ve
Güvenlik, ISO 14001; OHSAS 18001 dahil Uluslararası Standartlara ve Havacılık
Standartlarına, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) – güvenlik ve çevre ile ilgili
gerekliliklere; Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) Standartlarına; ve Avrupa
Güvenlik Ajansı Standartlarına (ESAS) uyum sağlamak üzere tasarlanacaktır. ÇSED ayrıca,
bu raporun 2. Kısmında belirtilen uluslararası kurumların gerekliliklerini de ele alacaktır.
7.3.2
Kapsam Belirleme Raporunun Açıklanması ve Güncellenmesi
Bu kapsam belirleme raporu proje evraklarından biri olacak ve proje istişare sürecinde,
paydaşların kullanımına sunulacaktır. Kapsam belirleme raporunun nerelerde kamuya
açılacağı henüz belirlenmemiştir, ancak nüshaların IGA web sitesi üzerinden; Arnavutköy ve
Eyüp Belediye binalarında, yerel kütüphanelerde ve postanelerde (yerine göre) paylaşılması
beklenmektedir. Çevresel ve sosyal konular için, bu süreç ÇSED kapsamında hazırlanan
Paydaş Katılım Planı (PKP) içine dâhil edilecektir. Ek C gösterge mahiyetinde bir paydaş
listesi içermektedir. Bu liste, sosyal değerlendirme süreci ilerledikçe, güncellenebilecektir.
Bu kapsam belirleme raporu güncellenmeyecektir, ancak ÇSED hazırlanması sürecinde,
kapsam belirleme raporuyla ilgili görüşler alınacak ve incelenecektir.
5
ENVIRON
IGA
Politika, Yasal ve İdari Çerçeve
8
8.1
Türkiye’de Çevre Koruma ile İlgili Yasal Çerçeve
Türkiye’nin çevre düzenlemeleri, ulusal ve uluslararası girişimlere ve standartlara uygun
olarak geliştirilmiştir. Bunların bir kısmı, yakın zamanlarda Türkiye’nin katılım öncesi çabaları
kapsamında, AB Direktifleriyle uyumlaştırılmak üzere revize edilmiştir.
Çevrenin korunması, sürdürülebilir kalkınma ve tabii kaynakların yönetimi ile ilgili politikaların
uygulanmasından sorumlu kurum Çevre ve Şehircilik Bakanlığıdır (ÇŞB). Çevre ve Orman
Bakanlığı 1987 yılında Başbakanlığa bağlı bir müsteşarlık olarak kurulmuş, Ağustos 1991’de
443 sayılı Kuruluş Kanunu ile Çevre Bakanlığı statüsüne yükseltilmiştir. Daha sonra, 2003
yılında, Çevre Bakanlığının ve Orman Bakanlığının birleştirilmesiyle Çevre ve Orman
Bakanlığı kurulmuştur. 2011 yılında, Çevre ve Orman Bakanlığının çevre bölümü ayrılmış ve
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile birleştirilerek ÇŞB kurulmuştur.
ÇŞB’nin merkezi Ankara'dadır ve her ilde taşra teşkilatı bulunmaktadır. ÇŞB, temel olarak,
aşağıda sayılan müdürlüklerden ve şubelerden oluşmaktadır:

Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü

Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü

Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

Yapı İşleri Genel Müdürlüğü

Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Genel Müdürlüğü

Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü

Strateji Geliştirme Başkanlığı

Avrupa Birliği Yatırımları Dairesi Başkanlığı

Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı
1983’te yürürlüğe giren Türkiye Çevre Kanunu, Sayı: 2872, Resmi Gazete tarih: 11 Ağustos
1983, sayı: 18132, çevresel konuları çok geniş bir kapsamda ele almaktadır. Anayasada
belirtildiği üzere, Çevre Kanununun uygulanmasına dair temel esaslara göre, çevrenin
korunmasından hem devlet hem de vatandaşlar sorumludur. Çevre Kanunu’nu ve
yönetmeliklerini tamamlayan diğer kanunlar da bulunmaktadır. Bu kanunlar, çevrenin
korunması, kirliliğin önlenmesi ve kontrolü, kirliliğin önlenmesine dair tedbirlerin
uygulanması, sağlık, güvenlik ve çalışma meselelerini ele almaktadır. Bu kanunlardan
bazıları şunlardır:

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Resmi Gazete tarih: 30 Haziran 2012,
Sayı: 28339.

6831 sayılı Orman Kanunu, Resmi Gazete tarih: 8 Eylül 1956, Sayı: 9402

4857 sayılı İş Kanunu, Resmi Gazete tarih: 10 Haziran 2003, Sayı: 25134.
6
ENVIRON
IGA

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Resmi Gazete tarih:
16 Haziran 2006, Sayı: 26200.

1593 sayılı Halk Sağlığı Kanunu, Resmi Gazete tarih: 6 Mayıs 1930, Sayı: 1489.
8.2
Kurumsal Çerçeve
Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) prosedürünün genel kapsamı Çevre Kanununun 10.
Maddesinde belirtilmiştir. Bu yasal çerçeve içinde, ÇED Yönetmeliği, 21489 sayılı, 7 Şubat
1993 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik bu güne kadar
birkaç kez revize edilmiştir. ÇED Yönetmeliğinin son revizyonu 28784 sayılı, 3 Ekim 2013
tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporunun ve Projenin gerçekleştirilmesi için gereken
diğer izinlerin hazırlanmasından proje geliştiricisi sorumludur. Ancak, ÇED Raporu
hazırlanmasını gerektiren tesisler, proje cinsine, kapasitesine ve faaliyet yerine bağlıdır.
Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği hükümlerine tabi olan faaliyetler, Yönetmeliğin I ve
II nolu Eklerinde belirtilmiştir. Ek I’de sayılan faaliyetler için, tam bir ÇED raporu gerekmekte
ve bu tür projeler tam bir ÇED sürecinden geçmektedir. Ek II’de sayılan faaliyetler için ise,
Yönetmelikte verilen formata uygun bir Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmakta ve ilgili süreç
takip edilmektedir. Proje Tanıtım Dosyasının sunulmasından sonra, “ÇED Gerekli” kararı
verilirse, tam bir ÇED hazırlanmaktadır.
Tam ÇED süreci, projenin ve etki alanının özelliklerini, potansiyel çevresel etkileri ve etki
hafifletme tedbirlerini özetleyen ve ÇED Yönetmeliğinin III numaralı Ekinde verilen formata
göre hazırlanan kısa bir raporun (ÇED Başvuru Dosyasının) ÇŞB’ye sunulmasıyla başlar.
Daha sonra, ÇŞB, ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü (eski ÇED ve Planlama Genel
Müdürlüğü), ilgili kamu kurumlarından ve dış kuruluşlardan oluşan, ayrıca proje sahibinin ve
ÇED raporunu hazırlayacak danışmanın da içinde bulunduğu bir komisyon kurar. Bu
komisyonun kurulmasıyla, kapsam belirleme aşaması başlamış olur.
Bu komisyon, proje için hazırlanacak ÇED raporunun kapsamını belirlemeye çalışır. ÇED
kapsamı, komisyonun bulgularına ve proje sahasında düzenlenen halkın katılımı
toplantısında alınan yorumlara ve tavsiyelere göre tanımlanır. Bu toplantının amacı, proje
hakkında bilgi vermek ve halkın projeyle ilgili görüşlerini alıp sorularını cevaplamaktır. Buna
ilaveten, Bakanlık projeyle ilgili ÇED sürecinin başladığını ve ÇED süreciyle ilgili bilgilerin
internet yoluyla da alınabileceğini duyurur. Komisyonun ÇED kapsamı konusunda
anlaşmaya varmasıyla, kapsam belirleme aşaması tamamlanmış olur. ÇED incelemeleri
kararlaştırılan kapsam çerçevesinde yapılır ve rapor hazırlanır. ÇED Raporunun ÇED, İzin
ve Denetim Genel Müdürlüğüne teslim edilmesinden sonra, raporun inceleme sürecinin
başlatılması için uygun olup olmadığına karar vermek amacıyla, içerik kontrolü yapılır.
Raporun içeriği uygun bulunursa, inceleme süreci başlar ve olumlu ya da olumsuz kararıyla
sona erer.
ÇED Raporunun inceleme sürecinin başladığının kamuoyuna duyurulmasından ÇŞB ve
valilikler sorumludur. Halk ÇED Raporuna ÇŞB’nin ve ilgili İl Müdürlüğünün web sitesinden
ulaşabilir ve Rapor hakkında yorum yapabilir. Bu yorumlar, İnceleme Komisyonu
toplantısında incelenir ve sonuçlar ÇED raporuna yansıtılır.
7
ENVIRON
IGA
8.3
Ulusal Yasal ve Düzenleyici Çerçeve
Proje kapsamında yapılacak faaliyetler, ilgili ulusal mevzuat hükümlerine uygun olarak
yapılmalıdır. Bunların en önemlileri aşağıda listelenmiştir. Bu bağlamda, projenin müteakip
fazlarının devam etmesi için, yukarıda sayılan yönetmeliklere göre alınması gereken her
türlü ruhsat ve/veya iznin alınması gerekmektedir. Çevrenin, kültürel mirasın, yaban hayatın
ve doğanın korunmasına dair ulusal yasal ve kurumsal çerçeve aşağıdaki kısımlarda
açıklanmıştır.
8.3.1 Çevre Mevzuatı
Projenin, önerilen kapsamda yürütülen veya yürütülmesi planlanan faaliyetlerin türüne göre,
çevreyle ilgili değişik yönetmeliklere uyulması gerekmektedir. İlgili yönetim planlarının
uygulanması da bu kapsama dahildir. İlgili yönetmeliklerin (tümü olmamakla birlikte)
kapsamlı bir listesi aşağıda verilmiştir:

Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 3 Ekim 2013, Sayı:
28784.

Çevre Denetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 21 Kasım 2008, Sayı: 27061

Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 11 Kasım 2008, Sayı:
27051.

Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 29 Nisan 2009, Sayı: 27214.

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 14 Mart 2005, Sayı:
25755.

Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi:
18 Mart 2004, Sayı: 25406.

Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 14 Mart 1991, Sayı: 20814.

Atık Yönetiminin Genel Esasları Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 5 Temmuz
2008, Sayı: 26927.

Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 26 Mart 2010,
Sayı: 27533.

Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 6 Ekim 2010, Sayı:
27721.

Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 25 Kasım
2006, Sayı: 26357.

Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 22 Temmuz 2005, Sayı:
25883.

Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 31 Ağustos
2004, Sayı: 25569.

Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 30 Temmuz 2008, Sayı:
26952.

Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 19 Nisan 2005, Sayı:
25791.

Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi:
4 Haziran 2010, Sayı: 27601.
8
ENVIRON
IGA

Açık Havada Kullanılan Ekipmandan Çevreye Yayılan Gürültü Hakkında Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 30 Aralık 2006, Sayı: 26392 (4. mükerrer).

Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği, Resmi
Gazete tarihi: 30 Kasım 2013, Sayı: 28837.

Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 3 Temmuz
2009, Sayı: 27277.

Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 6 Haziran
2008, Sayı: 26898 (Mayıs 2009 değişik.)

Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 13
Ocak 2005, Sayı: 25699.

Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik, Resmi Gazete
tarihi: 12 Kasım 2008, Sayı: 27052.

Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 25 Nisan
2012, Sayı: 28274

Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Arttırılmasına Dair
Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 27 Ekim 2011, Sayı: 28097

Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 5 Aralık 2008, Sayı:
27075.

Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 31 Aralık 2004, Sayı: 25687.

Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 30 Kasım 2012, Sayı:
28483.

İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair
Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 29 Haziran 2012, Sayı: 28338.

Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile İlgili Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 8 Kasım 2004, Sayı: 25657.

Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 4 Nisan 2014, Sayı:
28962.

Orman Kanununun 17/3 ve 18. Maddelerini Uygulama Yönetmeliği, Resmi Gazete
tarihi: 18 Nisan 2014, Sayı:28976.

Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği,
Resmi Gazete tarihi: 26 Kasım 2005, Sayı: 26005.

Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 27 Aralık 2007, Sayı: 26739.

Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 8 Haziran 2010, Sayı: 27605.

İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 17 Şubat
2005, Sayı: 25730.

Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 19 Mart 1971, Sayı: 13783.

Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 7 Nisan 2012, Sayı: 28257.

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 10
Ağustos 2005, Sayı: 25902.

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 9 Aralık 2003, Sayı: 25311.
9
ENVIRON
IGA

İşçilerin Gürültüden Doğan Risklere Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 28 Temmuz 2013, Sayı: 28721.

Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 15 Mayıs 2013, Sayı: 28648.

Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 24 Temmuz 2013, Sayı: 28717.

Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 11 Eylül 2013, Sayı:
28762.

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılmasına Dair Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 2 Temmuz 2013, 2004, Sayı: 28695.

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, Resmi Gazete
tarihi: 25 Nisan 2013, Sayı: 28628.

İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği, Resmi Gazete tarihi: 26
Aralık 2012, Sayı: 28509.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, Resmi Gazete tarihi: 11 Haziran 1974, Sayı: 14765
(Bakanlar Kurulu karar tarihi: 4 Aralık 1973, Karar No: 7/7583).

İşletme Belgesi Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 4 Aralık 2009, Sayı: 27422.

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 19 Aralık
19 2007, Sayı: 26735.

Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde
Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük, Resmi Gazete tarihi: 24 Aralık 1973, Sayı: 14752

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 30 Nisan 2013, Sayı: 28633.

İlk Yardım Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 22 Mayıs 2002, Sayı: 24762.

Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete
tarihi: 22 Ağustos 2013, Sayı: 28743.

Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 18

Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 6
Mart 2007, Sayı: 26454.

Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılarla İlgili Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 14
Temmuz 2007, Sayı: 26582.
Proje geliştiricisi, yürürlükteki ulusal mevzuatın gereklerine ve uygulama kurallarına uygun
hareket etmeli, aynı zamanda diğer tüm yasal gereklilikleri yerine getirmelidir. Dolayısıyla,
planlanan projenin her bir aşamasında ve ilgili yönetim planlarının uygulanması esnasında,
tüm faaliyetler yürürlükteki Türk kanunları ve yönetmelikleri tarafından konulan belli
standartlara ve limitlere göre yürütülmelidir.
8.4
İzin Gereklilikleri
“ÇED Olumlu Kararı” dışında, proje döngüsü boyunca alınması gerekebilecek başlıca
ruhsatlar ve izinler aşağıda listelenmiştir:

Umumi Menfaat Kararı (kamulaştırma konuları için);

Geçici Faaliyet Belgesi;
10
ENVIRON
IGA

Hem inşaat hem de işletim faaliyetleri için Çevre İzni veya Çevre İzni ve Ruhsatı (hava
emisyonları, gürültü, atık su boşaltma izinleri, hava emisyonları, gürültü, atık su
boşaltma izinleri, su çıkarma (su birikintisi tahliyesi dahil) ve atık kazanım tesis ruhsatı);

Beton harmanlama tesisleri, asfalt tesisleri, subasman mekanik tesisleri, geçici yakıt
depolama, geçici tehlikeli atık depolama, kırıcı, atık su boşaltımı.

Çevre Planı veya İmar Planı veya Master Planı;

Yeraltı Suyu Arama ve Kullanma İzni;

Kaynak Suyu, Dere, Akarsu vs. Kullanma İzni;

İşyeri İşletme Belgesi;

Yer Seçimi ve Yapı İnşaat İzni;

Sağlık Koruma Bandı;

Geçici İşler için İnşaat Ruhsatı;

Kuruluş Belgesi;

Bina Kullanım İzni;

Şantiye Kurma İzni;

Bağlantı Kalitesi Kontrol Belgesi ve/veya Atık su Kanal Bağlantısı Belgesi;

Atık su Arıtma Tesisi Tasarım Onayı;

İşyeri Kurma ve İşletme Ruhsatı;

Geçici Atık Depolama İzni;

Yapı Denetim Firmasıyla Anlaşma İmzalanması;

Özel Güvenlik izni;

Atık (Hafriyat ve İnşaat Atığı) Taşıma ve Kabul Belgesi ve Atıkların Depo Alanına
Taşınması;

Tehlikeli Malzemelerin Taşınması, Geçici Depolanması ve/veya Kullanılması için İzin;

Uzun ve Ağır Vasıta Kullanma İzni;

İşyerinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne Bildirilmesi;

İtfaiye İzni;

Yabancı Personel için Çalışma İzni;

Orman İzni (erişim ve orman açma).
8.5
Uluslararası Çevresel ve Sosyal Düzenleyici Çerçeve:
8.5.1
Uluslararası Anlaşmalar ve Sözleşmeler
İstanbul Uluslararası Havalimanının geliştirilmesinde uygulanacak uluslararası anlaşmalar ve
sözleşmelerden bazıları şunlardır:

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Paris Sözleşmesi (4 Şubat 1983
tarihli, 17959 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2658 sayılı kanunla anlaşmaya taraf
olunmuştur).
11
ENVIRON
IGA

Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarının Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi
(Bakanlar Kurulu karar tarihi, 9 Ocak 1984 Resmi Gazete tarih: 20 Şubat 1984,
sayı:18318).

Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi (Bakanlar Kurulu karar tarihi 3 Mayıs 1990, Resmi
Gazete tarih: 24 Haziran 1990, sayı: 20558).

Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar
Hakkında Ramsar Sözleşmesi (Bakanlar Kurulu karar tarihi 15 Mart 1994, Resmi
Gazete tarih: 17 Mayıs 1994, sayı: 21937).

Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine
İlişkin Sözleşme (4041 sayılı Kanunla taraf olunmuştur, Resmi Gazete tarih: 20 Haziran
1996, sayı: 22672).

Biyolojik Çeşitlilik ile İlgili BM (Rio) Sözleşmesi (4177 sayılı kanunla onaylanmıştır,
Resmi Gazete tarih: 27 Aralık 1996, sayı 22860).

Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi (1999).

Avrupa Birliği Standartları - 85/337/EEC sayılı AB ÇED Direktifi, 92/43/EEC sayılı AB
Habitat Direktifi ve 79/409/EEC sayılı AB Yabani Kuşlar Direktifi.

89/654/EEC sayılı AB Direktifi – İşyerlerinde asgari sağlık ve güvenlik gereklilikleri
Direktifi.

Aarhus Sözleşmesi – Çevre Konularında Bilgiye Erişim, Karar Alma Süreçlerine
Kamuoyunun Katılımı ve Yargıya Başvuru hakkında UNECE Sözleşmesi, 25 Haziran
1998. Türkiye onaylamamıştır.

Türkiye tarafından onaylanan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) sözleşmeleri, özellikle
de 29 & 105 sayılı Zorla Çalıştırma; 87 sayılı Örgütlenme Hakkı; 98 sayılı Toplu
Pazarlık Hakkı; 100 & 111 sayılı Ayrımcılık; 138 sayılı Asgari Yaş; 182 Çocuk İşçiliğinin
En Kötü Şekilleri.
8.6
Endüstri Standartları ve İyi Yönetim Uygulamaları
İlgili uluslararası standartlar ve rehber ilkeler:

Çevre, sağlık ve güvenlik (ÇSG) konusunda genel uluslararası iyi uygulamalar, mevcut
en iyi teknikler (MET) ve iyi çevresel uygulamalar.

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Çevresel ve Sosyal Politika 2008.

IFC Performans Standartları, 2012.

IFC’nin Havalimanları için Çevre, Sağlık ve Güvenlik Rehber İlkeleri.

Dünya Bankası Grubu Rehber İlkeleri – Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması Kitapçığı
1998.

Ekvator Prensipleri III, 2013.

Avrupa Yatırım Bankası (AYB) Çevresel ve Sosyal Prensipler ve Standartlar Beyanı
(2009).

OECD’nin Resmi Destekli İhracat Kredileri ve Çevre Üzerine Ortak Yaklaşımlar
hakkında Revize Konsey Tavsiye Kararları.

Uluslararası Standartlar
standartları.

Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) – güvenlik ve çevre gereklilikleri.
Örgütü ISO14001 ve OHSAS18001 yönetim
12
sistemi
ENVIRON
IGA

Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) Standartları.

Avrupa Güvenlik Ajansı Standartları (ESAS).

Euro-control.

Avrupa Sivil Havacılık Konferansı

Müşterek Havacılık Otoriteleri (JAA)

SHGM Yeşil Havaalanı Kuralları.
8.6.1
Uluslararası Finans Kurumu (IFC) Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu
IFC çevre, sağlık ve güvenlik konularında kapsamlı kılavuz belgeleri hazırlamıştır. Bu
belgeler içinde Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzları ile Sektörel Çevre, Sağlık ve
Güvenlik Kılavuzları yer almaktadır. Bu kılavuzlar tüm proje aşamalarındaki (inşaat, işletme
ve devreden çıkarma) çevre performansı, iş sağlığı ve güvenliği, halk sağlığı ve güvenliği vs.
ile ilgili idari ve teknik gereklilikler ile iyi uygulamaları kapsamaktadır. IFC’nin sektörel
kılavuzları IFC’nin faaliyet gösterdiği ana alanlardaki belirli ihtiyaçları ele almaktadır. Bu
kılavuzlardaki çevre, sağlık ve güvenlik konuları, değişik sektörlerin ihtiyaçları bağlamında
açıklanmaktadır. Bu kılavuzlar Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik İlkeleri ile birlikte
kullanılmalıdır.
IFC Sosyal ve Çevresel Sürdürülebilirlik Performans Standartları
Aşağıda sayılan sekiz Performans Standardı, IFC veya bu standartları kullanan diğer
finansal kuruluşlar tarafından desteklenen bir yatırımın tüm aşamalarında, proje sahibinin
yerine getirmesi gereken gereklilikleri ifade etmektedir:
PS 1
Çevresel & Sosyal Risklerin ve Etkilerin Değerlendirilmesi ve Yönetimi
PS 2
İş ve Çalışma Koşulları
PS 3
Kaynak Verimliliği ve Kirliliğin Önlenmesi
PS 4
Toplum Sağlığı, Güvenliği ve Emniyeti
PS 5
Arazi Alımları ve Zorunlu Yerleştirme
PS 6
Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Canlı Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi
PS 7
Yerli Halklar
PS 8
Kültürel Miras.
8.6.2
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD)
EBRD destekli projelerin sürdürülebilir kalkınma ile ilgili uluslararası iyi uygulamaları
karşılaması beklenmektedir. Müşterilerin ve/veya projelerinin bunları karşılamasına yardımcı
olmak için, EBRD aşağıdaki Performans Gerekliliklerini (PR) belirlemiştir. Müşterilerin bu
gereklilikleri EBRD tarafından kabul edilen bir sure içinde karşılaması beklenmektedir:
PR 1
Çevresel ve Sosyal Değerlendirme ve Yönetim
PR 2
PR 3
Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması
13
ENVIRON
IGA
PR 4
PR 5
Arazi Edinme, Gönülsüz Yeniden İskan ve Ekonomik Yer Değiştirme
PR 6
Biyolojik Çeşitliliğin Korunması, Yaşayan Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi
PR 7
Yerli Halklar
PR 8
Kültürel Miras
PR 9
Finansal Aracılar
PR 10 Bilgi Açıklama ve Paydaş Katılımı
8.7
Kredi Kuruluşlarının Gereklilikleri
Kredi Kuruluşlarının Çevresel ve Sosyal Standartları gereğince, bu proje “A” kategorisi bir
proje olarak sınıflandırılacaktır. “A” kategori projeler, önemli ve çeşitli etkiler doğurabilir ve
resmileştirilmiş ve katılımcı bir değerlendirme sürecinin yürütülmesini gerektirir. Bu açıdan,
kapsamlı bir Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) yapılmalı ve bu
değerlendirme:

Önerilen projenin ilerde ortaya çıkarma olasılığı olan çevresel ve sosyal etkileri tespit
etmeli ve değerlendirmeli,

Potansiyel iyileştirme fırsatlarını tespit etmeli,

Önleme tedbirlerinin önerilmesi, önlemenin mümkün olmadığı durumlarda, olumsuz
etkilerin en aza indirilmesi ve hafifletilmesine dair tedbirlerin önerilmesi.
8.7.1 IGA Gereklilikleri
Referans “Kredi Kuruluşu Çevresel ve Sosyal Standartları”: EBRD Çevresel & Sosyal
Politika ve Performans Gereklilikleri (2008); AB ÇSG ve Sosyal Standartlar, özellikle de AB
ÇED Direktifi (2011/92/EC), AB ÇSG Çerçeve Direktifi (89/391/EEC); Ekvator Prensipleri III
(Haziran 2013); IFC’nin Sosyal ve Çevresel Sürdürülebilirlik ile ilgili Performans Standartları
(Ocak 2012); IFC Çevre, Sağlık ve Güvenlik (ÇSG) Genel Rehber İlkeleri, Nisan 2007;
IFC’nin Havalimanları İçin ÇSG Rehber İlkeleri (2007); IFC/EBR’nin İşçilerin Barınmasına
İlişkin Rehber İlkeleri: Süreçler ve Standartlar; AYB Çevresel ve Sosyal Prensipler VE
Standartlar Beyanı (2009); ve, OECD’nin Resmi Destekli İhracat Kredileri ve Çevre Üzerine
Ortak Yaklaşımlar hakkında Revize Konsey Tavsiye Kararları.
Bu kapsam belirleme raporunun hazırlandığı esnada, kredi veren kuruluşlar grubu henüz
kesinleştirilmemiştir, ancak bu ÇSED çalışması kapsamında, proje için en katı kredi kurum
standartları uygulanacaktır.
14
ENVIRON
IGA
9
9.1
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi
Genel
Ocak 2013’te, DHMI, İstanbul bölgesine hizmet verecek yeni Uluslararası Havalimanının
projelendirilmesi, inşaatı ve işletimi için bir ihale açmıştır. Hükümet havalimanı için bir
referans durum master planı hazırlamıştır. Bu plan kapsamında: deniz seviyesinin yaklaşık
112 m üzerinde pist eşiklerine sahip bir platform; altı pist (beşi kuzey-güne ve biri doğu-batı);
iç ve dış hatlar için hizmet verecek iki yolcu terminali ve iki uydu terminali; Hava Trafik
Kontrol Kuleleri; Otomatik Yolcu Taşıma (APM) İstasyonları; bir Genel Havacılık VIP jet ve
helikopter terminali; bir kargo terminali; bakım; kargo apronu; hangarlar; yardımcı binalar; bir
yakıt istasyonu; bir yakıt ikmal istasyonu ve itfaiye hizmetleri yer almaktadır. Ove Arup
(“Arup) tarafından yapılan inceleme sonrasında, revize edilmiş master planı, DHMI’nin
onayına sunulmuştur. İlk referans tasarımına bir takım alternatifler sunan bu master planı,
platformun deniz seviyesinin en fazla 92 m üzerinde olacak şekilde alçaltılmasını, pist
planlarında bir takım revizyonlar yapmayı ve inşaat fazlarına alternatif bir strateji önermiştir.
Aşağıdaki kısımlar, (Aralık 2013 tarihli Arup master planında belirtildiği şekliyle) İYH’nin 4
etabının projelendirilmesi, inşaatı ve işletimi ile ilgili bir proje tarifi sunmaktadır. Hükümetin
Görev Tanımlarına göre istenen ek tesisler, Ek A’da belirtilmiştir.
9.2
Projenin Yeri
Proje Sahası Karadeniz kıyısında yer almaktadır. Önerilen havalimanı sahası, mevcut
Atatürk havalimanının 35 km kuzey batısında, İstanbul şehir merkezinin ise 40 km kuzey
batısındadır. DHMİ bölgenin havalimanı kapasitesinin genişletilmesi gerektiğine karar
vermiştir. Alan engebeli bir topografyaya sahiptir ve alanın bir kısmıyla diğeri arasındaki
yükseklik farkı (genelde kuzey ve güney yönünde) bir kaç on metreden oluşmaktadır. Saha,
Karadeniz sahil şeridiyle sınırdaş ve Eyüp ile Arnavutköy belediyeleri içine denk gelen
yaklaşık 7650 hektar büyüklüğünde bir alanı kapsamaktadır. Sahaya, alanın güney
kısmındaki İhsaniye-Tayakadın karayolu ile ulaşılmaktadır. Bu karayolu, planlanan Kuzey
Marmara otoyolu ile bağlantılıdır.
15
ENVIRON
IGA
9.3
Proje Uygulama Takvimi
9.3.1
Birinci Faz
Yer tesliminden itibaren 42 ay sürmesi planlanan birinci faz sonunda, havalimanı yılda 90
milyon yolcu kapasitesine sahip olacaktır. Birinci faz düzenlemeleri şunları kapsamaktadır:

Yılda 90 milyon yolcu işlem kapasitesine sahip bir adet terminal tesisi (Terminal 1);

Üç bağımsız Kuzey-Güney pisti;

Destek taksirut sistemi;

Hava trafik control kulesi/kuleleri;

Kargo terminalİ;

VIP ve Genel Havacılık Terminalleri;

Atık su arıtma tesisi; yakıt deposu; yakıt ikmal istasyonu; atık toplama tesisleri; de-icing
tesisleri; kojenerasyon tesisi, Otomatik Yolcu Taşıma Sistemleri (APM); erişim yolu
inşaatı ve metro erişim tesisleri gibi diğer destek tesisleri.
9.3.2
İkinci Faz
2. Faz, 1. Faz programının tamamlanmasından itibaren 27 ay içinde tamamlanacaktır. 2. Faz
işleri şunları içermektedir:

İlave bir kuzey-güney destek pisti; ve

Bir destek taksirutu.
9.3.3
Üçüncü Faz
3. Faz, yılda 80 milyon yolcu kapasitesine ulaşıldıktan sonra 33 ay içinde teslim edilecek ve
havalimanı kapasitesine yılda 30 milyon yolcu ilave edecektir. 3. Faz işleri şunları
içermektedir:

Terminal 1’in batısında ikinci bir terminal;

İlave bir kuzey-güney pisti;

Destek taksirut sistemi;
16
ENVIRON
IGA

Var olan kargo ve destek tesislerinin genişletilmesi; ve

Proje Alanının batı kısmında ilave destek tesisleri.
9.3.4 Dördüncü Faz
4. Faz, yılda 110 milyon yolcu kapasitesine ulaşıldıktan 33 ay içinde teslim edilecek ve
havalimanı kapasitesine yılda 30 milyon yolcu ilave edecektir. 4. Faz işleri şunları
kapsamaktadır:

Terminal 1’in kuzeyinde bir uydu terminal alanı,

Proje Alanının doğu kısmında yer alan bir doğu-batı pisti,

Destek taksirut sistemi ve

Var olan kargo ve destek tesislerinin genişletilmesi.
İnşaat İşleri Tanımı
9.4
1. Faz işleri için taslak inşaat program geliştirilmiştir ve şunları kapsamaktadır:
Zemin Etüdü ve Hafriyat Projelendirme.
Pist ve Ana Saha İşleri için Mobilizasyon.
İnşaat-öncesi:

Su birikintisi tahliye işleri,

İSKİ boru hattının yerinin değiştirilmesi,

Enerji iletim hattının yerinin değiştirilmesi,

Orman alanlarının açılması.
İnşaat:

Altyapı işleri:
-
Hafriyat – 1. Pist alanı;
-
Hafriyat – 2. Pist alanı;
-
Hafriyat – 3. Pist alanı.

Üst yapı işleri kapsamı;

Yolcu tesisleri:

-
Terminal binası;
-
Havalimanı sistemler; ve
-
Diğer yolcu tesisleri;
Hava tarafı tesisleri:
-
Apron;
-
Birinci pist ve taksirutlar;
-
İkinci pist ve taksirutlar;
-
Üçüncü pist ve taksirutlar;
-
Hava alanı servis yolları; ve
-
Diğer hava tarafı tesisleri.

Yardımcı tesisler.

Peyzaj işleri.
17
ENVIRON
IGA
Deneme, devreye alma ve devir.
9.4.2
İnşaat Programı
1. Faz işlerinin gelişim programı (inşaat dahil) Aralık 2013 ve Aralık 2017 dönemini
kapsamaktadır. IGA’ya arazi teslimi yapılmamıştır, ancak ilk etüt işlerini yapmak için resmi
izin verilmiş ve jeoteknik zemin etütleri Aralık 2013’te başlamıştır. Program arazi tesliminin 1
Temmuz 2014 tarihinde yapılmasını ve böylece mobilizasyonun Mart 2014’te
başlayabileceğini öngörmektedir. 2., 3. ve 4. Faz inşaat programları, bu rapor yazıldığı
esnada, henüz geliştirilmemişti.
9.4.3
Havalimanı İnşaatı
Zemin Etüdü ve Hafriyat Projelendirme
Bu iş, 1. Faz hafriyat işlerinin projelendirilmesine yönelik bilgi sağlamak için, Proje Alanının
belli yerlerinde jeoteknik etüt sondajları yapılmasından oluşmaktadır. Bu iş, saha için güncel
bir jeolojik harita ve tam jeoteknik rapor ile sonuçlanacaktır.
Mobilizasyon
Programın bu aşamasında, Proje Alanı sınırlarının belli kısımlarında şantiye kamplarının
kurulmasını gerektirecektir. Ana şantiye kampı, birinci pistin yakınında yer alacak, ikinci pist
lokasyonu ekipman ve kamyon parkı yeri olacak, üçüncü pist alanında ise beton
harmanlama tesisi ve kırıcı kurulacaktır.
İnşaat Öncesi
Su Birikintisi Tahliye İşleri
Su birikintisi tahliye işleri yaklaşımı henüz belirlenmemiştir, ancak kesin karar alınmadan
önce, her bir seçeneğin potansiyel çevresel ve sosyal etkilerinin değerlendirilmesi
gerekecektir.
İSKİ Boru Hattının Yerinin Değiştirilmesi
İSKİ boru hattının yeni yeri teyit edilecek ve kazı işleri yapılarak boru hattı yerleştirilecek ve
dolgu yapılacaktır. Yeni boru hattı test edilip devreye alınacak ve onay çıktığında, mevcut
İSKİ Boru hattı kaldırılacaktır.
Enerji İletim Hattının Yerinin Değiştirilmesi
Bu raporun yazıldığı esnada, bu iş öğesiyle ilgili eylemler henüz belirlenmemiştir.
Orman Alanları
1. Faz işlerinin başlayabilmesi için, ağaç kesimi Orman Bakanlığı tarafından yapılacaktır.
Odunun tahliyesi Orman Bakanlığının sorumluluğunda olacak, kök sistemlerinin tahliyesi ise
hafriyat işleri programına dahil edilecektir. Ağaçsızlandırma programı, bu raporun yazıldığı
esnada, henüz teyit edilmemiştir.
İnşaat
Alt Yapı İşleri
Pist alanları için hafriyat işleri içinde: üst toprak tabakasını kazınması, taban hazırlama ve
zemin ve su birikintisi tabanı iyileştirmeleri ve düşük yükseltili alanların kazılıp
18
ENVIRON
IGA
doldurulmasıyla, inşaat için projelendirilmiş platform seviyelerinin elde edilmesi yer
almaktadır.
Üst Yapı İşleri – Yolcu Tesisleri
Terminal binası ve havalimanı sistem işleri içinde: yapısal işler, dış cephe ve çatı, duvarların
inşaatı ve sıva işleri dahil, terminal bina yapısının yapılması vardır.
Diğer yolcu tesisleri içinde: yolcu taşıma tüneli, bagaj taşıma sistemi, bir metro istasyonu,
VIP terminali ve yolcu apronu, VIP apronu ve Devlet Konuk Evi ve apronu yer almaktadır.
Üst Yapı İşleri – Hava Tarafı İşleri
Hava tarafı tesislerinin inşaatı için: granüler dolgu, taban inşaatı ve beton ve/veya asfalt
uygulaması gerekecektir.
Destek tesisleri
Destek tesisleri kapsamında: kargo tesisleri, havalimanı ve havayolu destek birimleri,
havalimanı servis binaları, içinde cami, otel ve hastane olan bir havalimanı şehir kompleksi
ve havalimanı ulaşım tesislerinin inşaatı yer almaktadır. Atık su arıtma tesisi; yakıt deposu;
yakıt ikmal istasyonu; atık toplama tesisleri; de-icing tesisleri; kojenerasyon tesisi, Otomatik
Yolcu Taşıma Sistemi (APM); erişim yolu inşaatı ve metro erişim tesisleri gibi diğer destek
tesisleri
9.4.4
Alternatif Seçenek Analizi
2003-2004 yılından beri, Türk Hükümeti, Atatürk Havalimanının kapasitesini dolduracağını
ve buna bir çözüm bulmak için plan yapılması gerektiğini biliyordu. Hükümet, on yıl boyunca,
İstanbul’dan geçen iç ve dış hat yolcu kapasitesini arttırmak için bir takım alternatifleri
inceledi.
İstanbul’un Anadolu ve Avrupa yakaları iki ayrı şehir olarak değerlendirilmektedir. Bu
yaklaşıma göre, iki şehir varsa iki havalimanının olması gerekir. Sabiha Gökçen Uluslararası
Havalimanı, İstanbul’un Anadolu yakasına; Atatürk Havalimanı ise Avrupa yakasına hizmet
vermektedir. İstanbul, konumu nedeniyle, dünyanın en büyük havalimanı “aktarma
merkezlerinden” biri olmaya adaydır. Bunu gerçekleştirmeye yönelik bir kaç seçenek
incelenmiştir. Bu seçenekler:

Mevcut Atatürk Havalimanının genişletilmesi

İstanbul’da askeri kuvvetlere hizmet veren pistin uzatılması

Tekirdağ/Çorlu Havalimanının genişletilmesi ve hafif raylı sistemlerle İstanbul’a
bağlanması

İstanbul’un Avrupa yakasında yeni bir havalimanının yapılması
Daha detaylı incelenen başlıca iki seçenek, Atatürk Havalimanının genişletilmesi ve Avrupa
yakasında yeni bir havalimanının yapılması olmuştur. Yer seçim süreci tamamen Türk
Hükümetinin sorumluluğundadır ve istişare faaliyetleri hakkında bilgi kısıtlıdır.
19
ENVIRON
IGA
10
Çevresel ve Sosyal Açıdan Hassas Konular
Önerilen havalimanı sahası, mevcut Atatürk havalimanının 35 km, İstanbul şehir merkezinin
ise 40 km kuzey batısındadır. Alan engebeli bir topografyaya sahiptir ve alanın bir kısmıyla
diğeri arasındaki yükseklik farkı bir kaç on metreden oluşmaktadır. Saha, Karadeniz sahil
şeridiyle sınırdaş ve Eyüp ile Arnavutköy belediyeleri içine denk gelen yaklaşık 7650 hektar
büyüklüğünde bir alanı kapsamaktadır. Proje Alanı yaklaşık 189.000 hektar özel mülk
içermekte olup, bu alanın gelişim işleri başlamadan önce Türk Hükümeti tarafından
kamulaştırılması gerekmektedir. Proje Alanının yakınında dört yerleşim yeri vardır: 350 m
batıda Tayakadın; 200 m kuzeybatıda Yeniköy; 250 m doğuda Akpınar ve Proje Alanı içinde
Yukarı Ağaçlı.
Proje Alanının 6172 hektarı orman arazisidir. Bunun 660 hektarı, çoğunlukla önceden
yapılmış taş ocağı kazı alanlarından oluşan farklı büyüklüklerde su birikintilerinden
oluşmaktadır (toplam 70 su birikintisi). Altı adet faal maden bulunmaktadır. 298 hektarlık bir
alan, tarım ve hayvancılık faaliyetleri için kullanılmaktadır (236 hektar mera, 60 hektar kuru
tarım, 2 hektar fundalık).
Proje Alanı, havalimanı için deniz seviyesinin üzerinde 92 metreye kadar bir platform
oluşturmak için, toprak işlerini de içerecek şekilde tamamen yeniden düzenlenecektir. Bunun
için su kütlelerinin tahliye edilmesi ve dolgu yapılması, toprak alanların ise kazılması ve
doldurulması gerekecektir.
Proje Alanı, Türk kanunlarına veya uluslararası kanunlara göre, koruma alanı olarak kayıtlı
değildir.
Ulusal ÇED incelenmiştir. Bulgular Ek B’deki Boşluk Analizi tablosunda sunulmuştur.
Aşağıdaki kısım, ulusal ÇED’den ve diğer kaynaklardan alınan mevcut durum bilgileri
sunmaktadır.
10.1
Ormanlar
Proje Alanı 6,172 hektar (hem doğal hem yapay) orman alanı içermektedir. Bu Orman Genel
Müdürlüğü ve İstanbul Orman İl Müdürlüğüne aittir ve bu Müdürlükler tarafından
işletilmektedir. Ağaçların çoğu, gelişim işlerinin yapılabilmesi için, kaldırılacaktır. Orman
alanındaki türler: sahil çamı (Pinus pinaster); fıstık çamı (Pinus pinea); kızıl çam (Pinus
brutia); Avrupa kara çamı (Pinus nigra); meşe (Quercus); gürgen (Carpinus betulus); Güney
Avrupa çiçekli dişbudağı (Fraxinus ornus); ıhlamur (Tilia); akçaağaç (Acer) ve sedir
(Cedrus).
10.2
Gürültü ve Hava Kalitesi
ÇED havalimanı inşaat faaliyetlerinden kaynaklanacak gürültü seviyelerini belirlemiştir.
Ancak havalimanı işletimi esnasında ortaya çıkacak gürültü seviyeleri hakkında kısıtlı bilgi
bulunmaktadır. Havalimanının yerel topluluklar ve tesisler üzerindeki sürekli etkisini
belirlemek için, havalimanı işletim aşamasındaki (uçak kalkış ve iniş döngüleri) gürültünün
modellenmesi gerekecektir.
ÇED kapsamında yapılan hava kalitesi modellemesi, inşaat ve işletim işleri ile bağlantılı
partikül maddenin (PM10) ve egzoz gazlarının dağılımını belirlemiştir. ÇED sonuçlarına
göre, tahmini seviyeler seçili alıcı noktalarda, ulusal yönetmeliklerde belirtilen sınır değerlerin
altında olacaktır. ÇED hazırlandığı esnada, Proje referans master planı aşamasında
bulunmaktaydı. Dolayısıyla, yeni master planının hazırlanması ve proje özelliklerinin ve
20
ENVIRON
IGA
toprak hareketlerinin detaylarının ortaya çıkmasıyla birlikte, projenin hem inşaat hem de
işletim aşamaları için yeni hava kalitesi modellemesinin yapılması gerekmektedir.
10.3
Kaynak Kullanımı ve Enerji Tüketimi
ÇED, hafriyat/inşaat ve işletim aşamalarındaki enerji tüketimini ele almamaktadır. Master
planı, havalimanı enerji talebinin bir kısmının çevre dostu öz üretim sistemlerinden
karşılanacağını teyit etmektedir. Hem çevresel etkileri hem de tüm yaşam maliyetini
azaltacak enerji üretim seçeneklerinin değerlendirildiği bildirilmektedir.
10.4
Su Tüketimi ve Su Birikintisi Suyu Tahliyesi
Saha (madencilik kazıları sonrasında oluşan) 70 kadar su birikintisi içermektedir. İlk önce,
hafriyat işlerinde önce, pist inşaat sahasında bulunan su birikintilerinin suyunun boşaltılması
gerekecektir. ÇED, su birikintilerinin sahada toz giderme için kullanılacağını belirtmektedir,
ancak su tahliyesi hakkında başka hiçbir seçenek tartışılmamıştır. Su birikintilerindeki su
hacmi, toz giderme ve araç yıkama için gerekecek sudan daha fazladır, bu nedenle su
tahliyesi için alternatif seçenekler gerekmektedir.
10.5
ÇED raporu, iklim değişikliği ve karbon yönetimi ile ilgili konuları ele almamaktadır.
Dolayısıyla, IFC ve EBRD standartları ve kılavuzları gereğince, ÇSED incelemeleri
esnasında, potansiyel iklim değişikliği etkilerinin ve karbon yönetimi konularının incelenmesi
gerekecektir. Bu açıdan, öngörülen herhangi bir standart karbon yönetimi tedbiri, proje
belgelerinden ve IGA’dan temin edilebilir.
10.6
Ekoloji
ÇED, havalimanı Proje Alanı içinde ve civarında bulunan mevcut ekolojik kaynaklar
hakkında kısıtlı bir tarama yapmıştır. Kuş bilimi, vejetasyon, karasal, sucul ve deniz ekolojik
kaynaklarının mevcut durumunu ve havalimanı gelişiminin bu kaynaklar üzerindeki olası
etkilerini belirlemek için, daha fazla inceleme (hem masa başı hem de saha taraması)
yapılması gerekmektedir.
Terkos Gölünün bir kısmı, Uluslararası Kuş Koruma Alanı (UKKA) olarak sınıflandırılmıştır.
Bu koruma statüsü, kuzey batı sınırdan Proje Alanına uzanmaktadır ve UKKA proje etki
alanı içine düşecektir. Alandaki hassas ekolojik konularla ilgili olarak, Hükümet için
hazırlanan ÇED raporu kapsamında yapılan bir kaynak taraması sonucunda, bir takım
endemik bitki türleri ve IUCN tarafından kategorize edilen bir takım türler tespit edilmiştir.
Proje Alanı, Avrupa’dan Afrika’ya giden kuş göç yolu içine düşmektedir. Kuşlar İstanbul
boğazını geçmek için, batıdan doğuya/doğudan batıya uçmaktadır.
Ulusal Koruma Sahaları
Proje Alanı da dahil Trakya Bölgesinde, Türk mevzuatına göre yasal statüye sahip koruma
alanları, Şekil B1’deki haritada gösterilmiştir. Haritanın gösterdiği kadarıyla, Proje Alanında
veya yakın çevresinde, ulusal kanunlara göre belirlenmiş bir koruma alanı bulunmamaktadır.
Bölgede, Türk kanunlarına göre koruma alanı ilan edilmemiş bazı hassas ekolojik alanların
olduğu kabul edilmektedir. Trakya bölgesi için bu alanlar, Şekil B2’deki haritada
gösterilmiştir. Bu haritaya göre, Proje Alanı söz konusu hassas alanların iki küçük kısmını
içine almaktadır. Bunlardan biri, Proje Alanının kuzey batısı, yani Terkos Havzasıdır. Bu
havza kuşlar, bitkiler ve tatlı su için önemli bir alan olarak gösterilmektedir ve Uluslararası
21
ENVIRON
IGA
Kuş Koruma Alanı (UKKA) olarak ilan edilmiştir. Tespit edilen ikinci alan, Proje sahasının
doğusunda (proje sınırının dışında) yer alan ve önemli bir bitki alanı olarak gösterilen Ağaçlı
Kumullarıdır.
Proje Alanı Trakya Bölgesi ve Boğazlar üzerinden göç eden değişik kuşların göç yolu
üzerinde bulunmaktadır.
Yaşam alanları
Proje Alanındaki yaşam alanları, ÇED’de çok genel ifadelerle tanımlanmıştır. Kısa bir masa
başı incelemesiyle, Proje Alanındaki yaşam alanları, habitat belirleme kriterleri ve EUNIS
yaşam alanı tip sınıflandırması (Avrupa genelinde uyumlaştırılmış tanımlama yapmayı ve
veri toplamayı kolaylaştıran kapsamlı bir pan-Avrupa ağı) kullanılarak tanımlanmaktadır.
Bununla ilgili olarak, Proje Alanının EUNIS yaşam alanı sınıflandırması Şekil B3’teki haritada
verilmiştir. Bu detaylı bir sınıflandırmadır. Durumu daha iyi anlamak ve değerlendirmek için,
daha geniş bir sınıflandırmanın yapılması gerekmektedir.
Korunan Türler
Kısıtlı saha incelemesine ve kaynak taramasına dayanılarak, Proje Alanı ve civarı için
belirlenen flora ve fauna türleri ÇED’de listelenmektedir.
Türlerin tehdit/koruma statüsü değerlendirilirken, CITES (Nesli Tehlike Altında Olan Yabani
Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme), Bern Sözleşmesi, IUCN
(Uluslararası Doğayı Koruma Birliği) Kırmızı Liste sınıflandırmalarına dayanan Türkiye
Kırmızı Veri Kitabı (TRDB) ve IUCN Kırmızı Liste sınıflandırmalarının kullanıldığı
belirtilmektedir.
Flora
Flora açısından asıl önem arz eden alan, önemli bir bitki alanı olan Ağaçlı Kumullarıdır. Bu
alanın küçük bir kısmı Proje Sahası içine düşmektedir. Şu anda eldeki diğer bilgilere göre,
Proje Alanındaki diğer yaşam alanları flora açısından kritik öneme sahip alanlar olarak
sınıflandırılmamıştır.
Ağaçlı Kumulları’nın EUNIS kodu, B1 “Kıyı kumulu ve kumlu sahillerdir. Bu yaşam alanı,
İstanbul Şehrine yakın olmasına rağmen, karakteristiklerini önemli bir bozulma olmadan
korumuştur.
İki Yaşamlılar (Amfibik Türler)
ÇED kapsamında yapılan ve raporlanan incelemelere göre, Proje Alanında 8 iki yaşamlı türü
tespit edilmiştir. Bu türlerin hiçbiri, IUCN tasnifine göre, önemli bir tehlike statüsüne sahip
değildir. Söz konusu türlerin tümü LC (Asgari endişe) kategorisindedir.
Sürüngenler
Proje Alanındaki habitat özellikleri, değişik sürüngen türlerinin yaşamasına müsaittir. ÇED,
Proje Alanında ve civarında on sekiz sürüngen türü rapor etmektedir. Bu 18 sürüngen
türünün 10’u, IUCN tasnifine göre LC (Asgari endişe) kategorisindedir. IUCN Kırmızı
Listesine göre, iki tür (Testudo graeca, Testudo graeca ibera) VU (Hassas) kategorisinde,
diğer iki tür (Emys orbicularis, Elaphe quatuorlineata) NT (Neredeyse tehdit altında)
kategorisindedir. Diğer dört tür IUCN Kırmızı Listesi içinde sayılmamaktadır.
Memeliler
Proje Alanındaki memeliler çoğunlukla ÇED incelemeleri esnasında yapılan kaynak
taramaları yoluyla belirlenmiştir. 14 adet memeli türü tespit edilmiştir ve bunların 9’u IUCN
22
ENVIRON
IGA
Kırmızı Listesine göre LC (asgari endişe) kategorisindedir. Üç tür (Vormela peregusna,
Myotis capaccinii ve Rhinolophus euryale) VU (Hassas) kategorisinde, iki tür ise
(Rhinolophus euryale, Rhinolophus ferrumequinum) IUCN Kırmızı Listesine göre NT
(Neredeyse tehdit altında) kategorisinde Kabul edilmektedir.
Kuşlar
Sınırlı masa başı incelemelerine ve mevcut ÇED raporuna göre Proje Alanında ve civarında
bulunabilen kuş türleri aşağıda listelenmiştir. Bu kuşlar, kendi içinde, tehlike durumlarından ayrı
olarak, göçmen, üreyen kuşlar ve su veya deniz kuşu olarak sınıflandırılabilir.
Tablo 4.6.1: ÇED’de belirlenen kuş türleri
Tür Adı
Podiceps nigricollis
Puffinus yelkouan
Larus melanocephalus
Hirundo daurica
Delichon urbica
Pica pica
Corvus monedula
Sturnus vulgaris
Podiceps cristatus
Phalacrocorax carbo
Ardea cinerea
Larus marinus
Streptopelia decaocto
Apus apus
Circus cyaneus
Scolopax rusticola
Hieraaetus pennatus
Circaetus gallicus
Aquila clanga
Anas acuta
Ciconia nigra
Ciconia ciconia
Pelecanus onocrotalus
Pelecanus crispus
Grus grus
Fulica atra
Yaygın Adı
Kara boyunlu batağan
Yelkovan
Akdeniz martısı
Kızılkırlangıç
Ev kırlangıcı
Saksağan
Küçük karga
Sığırcık
Bahri
Karabatak
Gri balıkçıl
Büyük kara sırtlı martı
Kumru
Ebabil
Gökçe delice
Çulluk
Küçük kartal
Yılan kartalı
Büyük orman kartalı
Kılkuyruk
Kara leylek
Leylek
Ak pelikan
Tepeli pelikan
Turna
Sakarmeke
IUCN/Türkiye Kırmızı
Veri Kitabı
LC, Su kuşu
VU, Deniz kuşu
LC, Üreyen kuş
LC, Göçmen
LC, Göçmen
LC, Üreyen kuş
LC, Göçmen
LC, Göçmen
LC, Su kuşu
LC, Deniz kışı
LC, Göçmen
LC, Üreyen kuş
LC, Üreyen kuş
LC, Göçmen
LC, Göçmen
LC, Sahil kuşu
LC, Göçmen
LC, Göçmen
VU, Göçmen
LC, Göçmen
LC, Göçmen
LC, Göçmen
LC, Göçmen
VU, Göçmen
LC, Göçmen
LC, Üreyen kuş
IUCN referansı: LC- Asgari endişe, VU - Hassas
Omurgasızlar
ÇED raporu omurgasız hayvanlardan bahsetmemektedir. Omurgasızlar genellikle su kitlelerinin
civarında ve çiçekli bitki olan yerlerde görülmektedir.
Deniz ekolojisi
Deniz ekolojisi ÇED’de tartışılmamaktadır. Dolayısıyla, projenin deniz çevresi üzerindeki
potansiyel etkilerini değerlendirmek için, saha incelemelerini de içeren bir değerlendirmenin
23
ENVIRON
IGA
10.7
ÇED, Proje Alanı ile bağlantılı potansiyel tarihsel toprak kirliliği konusunu ele almamıştır. 20.
Yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren alanda madencilik faaliyetleri yapılmıştır, dolayısıyla toprak
ve yeraltı suyu kirliliği meydana gelmiş olabilir. Ayrıca, üç adet atık depolama sahası
bulunmaktadır. Bunların en büyüğü Proje Alanının güney batı kesiminde bulunan ve
Belediye tarafından işletilen Tayakadın Atık Depolama Sahasıdır ve buraya inşaat
malzemelerinin de dökülmüş olduğu tahmin edilmektedir. Daha küçük boyutlardaki diğer iki
atık depolama alanları, Proje Alanının güney doğusunda bulunmaktadır. Bunların biri
Belediye tarafından işletilmektedir (Ağaçlı Atık Depolama Sahası) ve burada inşaat
atıklarının da depolandığı rapor edilmektedir. Diğeri, Ağaçlı’da bulunan ve özel işletilen
Dünya Maden Atık Depolama sahasıdır. Geçmişte başka malzemelerin de depolanıp
depolanmadığı bilinmemektedir. Hafriyat işleri başlamadan önce, çevresel sorumlulukların
büyüklüğünün ve ölçeğinin teyit edilmesi gerekmektedir.
10.8
Yağmur suyu ve Su Kaynakları
Proje Alanı, İstanbul’a içme suyu temin eden Terkos Gölünün 2,5 km doğusundadır. Şu
anda Proje Alanından geçen iki tane İSKİ su iletim boru hattı bulunmaktadır (bunlardan bir
tanesi, bu kapsam belirleme raporu yazıldığı esnada kullanılmıyordu). Faal olan boru hattı,
havalimanı gelişimi kapsamında başka yere taşınacaktır.
Proje Alanında 70 kadar su birikintisi bulunmaktadır (bunların tümü madencilik kazıları
sonucunda oluşmuştur). Bunların yağmur suyuyla dolduğu belirtilmektedir. Proje sahası su
koruma alanı olarak sınıflandırılmamıştır ve Terkos Gölü kaptaj alanı içine düşmemektedir.
Proje Alanı içinde hiçbir akar nehir veya dere yoktur. Şekil B0’da verilen topografik haritadan
görüldüğü kadarıyla, yağmur akıntılarını taşıyan bir kaç tane kesintili nehir yatağı
bulunmaktadır. Proje alanının güneyinde konumlu olan ve (suyla beslendiğinde) güney
istikamette akan iki tane dere vardır (Söğütlügöl Deresi ve Balıkdere).
10.9
Kültürel Miras
ÇED, Proje Alanı içinde önemli herhangi bir arkeolojik varlık tespit etmemiştir. Bakanlıktan
alınan bir yazı da, Proje Alanı içinde hiçbir kültürel miras varlığı tespit edilmediğini teyit
etmektedir. Dolayısıyla, ÇSED için hiçbir durum tespit taraması planlanmamaktadır.
Projenin ana arkeolojik ve kültürel miras etkileşimi, Proje Alanı içindeki bilinen ve bilinmeyen
gömülü arkeolojik kaynaklar üzerinde oluşması muhtemel sürekli doğrudan etkilerdir.
10.10 Peyzaj ve Görsel Etkiler (PEGE)
ÇED, havalimanı ile bağlantılı herhangi bir PEGE öğesini ele almamıştır. Bu nedenle,
havalimanı hafriyat işleri, inşaat ve işletimiyle bağlantılı peyzaj etkisi ve görsel etkiler için bir
durum tespiti gerekmektedir.
.
10.11 Ulaşım
Karayolları
Önerilen havalimanı sahası İstanbul şehir merkezinin 40 km kuzey doğusunda yer
almaktadır. ÇED, şu anda inşaatı devam eden Kuzey Marmara Otoyolu (3. Boğaz Köprüsü
dahil) 1. Ve 2. Faz Projelerinin (İzzettin-Odayeri) Proje Alanının bitişiğinden geçtiğini
bildirmektedir. Bu otoyol tasarlanırken, planlanan havalimanı projesinin konumu ve bağlantı
24
ENVIRON
IGA
yolları da dikkate alınmıştır. Ayrıca, mevcut Saray-Çatalca – Hasdal Devlet Yolu, Proje
Alanının güneyinden geçmektedir.
Hasdal-Kemerburgaz Karayolu, Proje Alanının güneyinden; İstanbul Çevre Yolu, Proje
Alanının güney doğusundan; Tayakadın-İhsaniye Yolu, Proje Alanının içinden (Proje Alanı
içinde 12 km uzunluğundaki kesiti) ve Ocunlu-Oklalı ve Çatalca – İstanbul Yolu, proje
Alanının batısında uzanmaktadır. Proje Alanına en yakın yollar Tayakadın-İhsaniye Yolu ve
Hasdal-Kemerburgaz Otoyoludur. Tayakadın-İhsaniye Yolunun, havalimanı inşaat faaliyetleri
başlamadan önce, Proje Alanının güneyine kaydırılması beklenmektedir. İhsaniye - Akpınar
yolu Proje Alanından geçmektedir ve Proje Alanı güvenceye alındıktan sonra kaldırılacaktır.
Demiryolları
Şu anda, Proje Alanını İstanbul şehri ile bağlayan herhangi bir demiryolu ağı yoktur. 2014 2019 arasında ve 2019 sonrasında bir bağlantı kurma planı vardır. İstanbul şehir merkezi,
Anadolu yakası ve Sabiha Gökçen Havalimanını İstanbul Yeni Havalimanı ile bağlamak için
yüksek hızlı bir raylı sistem yapma planı vardır.
10.12 Sosyo-ekonomik durum
Proje Alanının 6,172 hektarı orman arazisidir. Bunun 660 hektarı, önceden yapılmış taş
ocağı kazı alanlarından oluşan farklı büyüklüklerde su birikintilerinden oluşmaktadır (toplam
70 su birikintisi). Altı adet faal maden bulunmaktadır. 298 hektarlık bir alan, tarım ve
hayvancılık faaliyetleri için kullanılmaktadır (236 hektar mera, 60 hektar kuru tarım, 2 hektar
fundalık). Proje Alanı, Arnavutköy ve Eyüp belediyeleri içine denk gelen toplam 7650 hektar
büyüklüğünde bir alanı kapsamaktadır. Proje Alanına en yakın yerleşim yerleri Tayakadın
(350m batı), Akpınar (250m doğu), İhsaniye (150m güney), Yeniköy (200m kuzey batı) ve
Proje Alanı içinde yer alan Ağaçlı köyüdür.
Altyapı
Proje Alanı, sosyo-ekonomik özelliklere göre, orta gelir seviyesindeki kişilerin yaşadığı bir
bölge içindedir. Bu açıdan, söz konusu alan tarımsal kırsal bir alandan endüstriyel şehir
alanına dönüşmektedir. Bu açıdan, ekonomi, eğitim, sağlık ve ulaşım gibi sosyal ve
ekonomik altyapılar gelişmektedir. İstanbul hala göç almaktadır ve alandaki nüfusun artma
potansiyeli vardır.
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2012 sonuçlarına göre, Proje civarındaki
toplam nüfus 6,148’dir (bkz. Tablo 4.12.1).
Tablo 4.12.1 En Yakın Yerleşim Yerlerindeki Nüfus
İlçe
Arnavutköy
Eyüp
Köy
Tayakadın
Yeniköy
Ağaçlı
Akpınar
İhsaniye
Toplam
Erkek
1,279
698
601
605
89
3,272
Kadın
1,178
697
378
538
85
2,876
Toplam
2,457
1,395
979
1,143
174
6,148
Kaynak: TÜİK, ADNKS-2012
Arnavutköy İlçesinin nüfusu 206,299’dir. İlçenin %86’sı kentsel alandır. 15-64 yaş grubu,
nüfusun %65,2’sini oluşturmaktadır. Eyüp İlçesinin nüfusu 356.512’dir. İlçenin %98’i kentsel
alandır. 15-64 yaş grubu ilçe nüfusunun %74,1’ini oluşturmaktadır. Bu oran, İlçedeki
ekonomik olarak aktif nüfusun, toplam nüfus içinde önemli bir paya sahip olduğunu
göstermektedir.
25
ENVIRON
IGA
Arnavutköy İlçesinde okur yazar olmayanların oranı %3,9’dur. İlçe etrafında 58 eğitim
kurumu vardır ve bu okullarda kayıtlı öğrenci sayısı 43,782’dir. Bu eğitim kurumlarındaki
derslik sayısı 1.187’dir. Derslik başına düşen öğrenci sayısı ilköğretimde 38, orta öğretimde
30’dur. Bu okullarda çalışan öğretmen sayısı 1.383’tür.
Eyüp İlçesinde okur yazar olmayanların oranı %2,6’dır. İlçe etrafında 130 eğitim kurumu
vardır ve bu okullarda kayıtlı öğrenci sayısı 65.282’dir. Bu eğitim kurumlarındaki derslik
sayısı 1.422’dir. Derslik başına düşen öğrenci sayısı ilk öğretimde 47, orta öğretimde 45’tir.
Bu okullarda çalışan öğretmen sayısı 2.385’tir.
10.12.1
Yeniden İskan ve Kamulaştırma
İstanbul yeni Havalimanı’nın gelişimi için herhangi bir Yeniden İskan Eylem Planı (YEP)
hazırlanmamıştır. ÇED Proje Alanı içinde kamulaştırma yapılması gerektiğinden
bahsetmiştir. Proje Alanı içinde, altı adet faal maden ve toplamda 17 tane maden ruhsatı
bulunmaktadır. Ayrıca, kamulaştırılması gereken evler ve işyerleri vardır. Kamulaştırma
süreci, buna ilaveten, tarım ve hayvancılık için kullanılan 298 hektar büyüklüğünde bir alan
için de söz konusudur. Bu raporun yazıldığı esnada, havalimanı için ne kadarlık bir alanda
kamulaştırma yapılacağı bilinmiyordu.
26
ENVIRON
IGA
11
11.1
İstişare
Ulusal ÇED kapsamında yapılan danışma faaliyetleri
Ulusal ÇED raporu, 06.11.2012 tarihinde Arnavutköy Belediyesindeki Tayakadın’da tek bir
Halkın Katılımı toplantısı yapıldığını belirtmektedir. Toplantıya Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
Tabiat Varlıklarını Koruma Müdürlüğü, Milli Parklar Müdürlüğü, Devlet Meteoroloji İşleri
Genel Müdürlüğü ve proje sahibi, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (DHMI)
katılmıştır. Etkilenen toplulukların üyeleri, yerel gazetelerde verilen ilanlar yoluyla toplantıya
davet edilmiştir.
Toplantıda proje detayları paylaşılmış, önerilen Proje Alanı ve olası çevresel ve sosyal etkiler
teyit edilmiştir. Planlanan kamulaştırma süreci ile ilgili mevcut detaylar paylaşılmıştır.
Katılımcılar sorular sormuş ve sorularına cevap verilmiştir.
11.2
Yapılan Diğer İstişareler
Hükümet, tanımlanmış Proje Alanı içindeki taşınmazlar için bir kamulaştırma süreci
başlatmıştır. Ulusal kanunlara göre bu süreç şu aşamalardan oluşmaktadır: proje onayı;
kamulaştırma planlarının hazırlanması; arazi sahiplerinin tespiti ve adres incelemesi;
kamulaştırma kararı; kıymet takdir komisyonunun kurulması ve kıymet takdir süreci; uzlaşma
komisyonunun kurulması ve satın alma süreci.
Türkiye’de kamulaştırma işlemleri çoğunlukla “ Kamulaştırma Kanunu”na göre yürütülür. Bu
kanun kamulaştırma ve irtifak hakkı tesisi, taşınmazların ve kaynakların kıymet takdirinin
yapılması, kullanılmayan taşınmazların geri alınması, idareler arasında taşınmaz malların
devir işlemleri, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile uyuşmazlıkların çözüm usul ve esaslarını
belirtmektedir. Kanuna göre, Kamulaştırmayı Yapacak İdare, bu raporun konusu
kapsamında DHMİ, kamulaştırma işlerinin yürütülmesinden sorumludur.
Kamulaştırma bedeli tespitinde aşağıdaki kriterleri dikkate alınır:

Taşınmaz mal veya kaynağın cinsi;

Taşınmaz mal veya kaynağın yüzölçümü;

Taşınmaz mal veya kaynağın kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurları ve her
unsurun ayrı ayrı değeri;

Taşınmaz mal veya kaynak için ödenmiş vergileri;

Daha önceden kamulaştırma için yapılmış kıymet takdirlerini;

Taşınmaz mal veya kaynağın (kamulaştırma tarihindeki şartlarına göre ve olduğu gibi
kullanılması halinde) getireceği net geliri. Arsalarda, kamulaştırma gününden önceki
özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini;

Yapılarda, kamulaştırma tarihindeki resmi birim fiyatları (ÇŞB’den alınır) ve yapı
maliyet hesaplarını ve yıpranma payını; ve

Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçütleri.
Şubat 2014’te, Hükümet, uzlaşma sağlanamayan durumlarda, taşınmazların mülkiyetini
almak için hızlı kamulaştırma yapılmasına olanak sağlayan bir tasarı geçirmiştir.
27
ENVIRON
IGA
11.3
Potansiyel Paydaşlarla Yapılması Gereken İstişareler
Bu kapsam belirleme raporu hazırlandığı esnada, IGA herhangi bir paydaş katılım faaliyeti
gerçekleştirmemişti ve araziye sahip değildi. Ancak, yine de IGA’nın ilk fırsatta uygulanacak
bir Paydaş Katılım Planı (PKP) hazırlayarak, yerel halk, yerel işletmeler ve kamu kurumları
dahil tespit edilen paydaşlarla görüşmesi ve proje programı ve faaliyetleri hakkında detaylı
bilgi sunması gerekecektir (Paydaşların gösterge listesi Ek C’de verilmiştir). PKP kilit
paydaşları; en uygun iletişim yaklaşımlarını; toplantı programını belirleyecek ve bir şikayet
mekanizması tesis edecektir. Şikayet mekanizması, ilgili tarafların endişe duydukları konuları
IGA’ya resmi bir şekilde iletmesine olanak sağlayacaktır. IGA (eğer iletişim bilgileri
verilmişse) şikayeti aldığını teyit edecek; endişe konusu konuyu inceleyecek; konuyu dahili
olarak inceleyecek, gerekiyorsa endişenin giderilmesine yönelik eylemleri belirleyecek; ilgili
tarafa cevap iletecek ve tüm sürecin kayıtlarını tutacaktır.
28
ENVIRON
IGA
12
Proje Etki Alanı ve Kümülatif Etkiler
12.1 Proje Etki Alanı
Bir projenin ÇSED’ini yaparken ele alınması gereken asgari inceleme alanına projenin etki
alanı denir. Olası tüm etkilerin ele alınabilmesi için, etki alanı genellikle proje alanından daha
geniştir. Bu bağlamda, etki alanı; biyolojik, fiziksel ve sosyo-ekonomik çevreleri
kamulaştırma, hafriyat işleri, proje bileşenlerinin inşaatı ve işletiminden etkilenebilecek
coğrafi alandır. Bu alan, proje faaliyetlerinden kalıcı veya geçici olarak etkilenen arazileri
kapsayacaktır.
EBRD Performans Gerekliliği 1’e göre, “etki alanı, yerine göre, aşağıdakilerden birini veya
birkaçını kapsayabilir:
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
(vi)
Müşteriye ait olan veya müşteri tarafından yönetilen ve finanse edilecek proje
faaliyetleri ile bağlantılı olan varlıklar ve tesisler (üretim tesisi, güç iletim koridorları,
boru hatları, kanallar, limanlar, erişim yolları ve şantiyeler gibi).
Müşterilerin işinin işletimi veya projenin tamamlanması için tutulmuş (yükleniciler gibi)
taraflara ait veya kontrolündeki destekleyici/kolaylaştırıcı faaliyetler, varlıklar ve
tesisler.
Proje kapsamında EBRD tarafından finanse edilmeyen ve ayrı tüzel kişilikler olabilen,
ancak varlığı ve faaliyetlerini sürdürebilmesi münhasıran projeye bağlı olan ve malları
ve hizmetleri projenin başarılı bir şekilde işletilmesi için esas olan bağlantılı tesisler
veya işletmeler.
Müşteriye ait olan veya müşteri tarafından işletilen ve EBRD’ye gösterilen teminat
paketi kapsamında yer alan tesisler, operasyonlar ve hizmetler.
Projenin daha ileri aşamalarındaki gelişiminin kümülatif etkilerinden veya ilgili coğrafi
alandaki benzer etkilere sahip diğer kaynaklardan, mevcut her türlü projeden veya
koşuldan ve durum tespiti yapıldığı esnada gerçekçi bir şekilde beklenebilen ve
projeyle bağlantılı diğer gelişim faaliyetlerinden etkilenmesi olası alanlar ve topluluklar.
Daha ileriki bir zamanda veya başka bir yerde meydana gelebilecek ve projeden
kaynaklanan planlanmamış ancak öngörülebilir gelişim faaliyetlerinden etkilenmesi
olası alanlar ve topluluklar. Etki alanı, proje olmadan veya projeden bağımsız olarak
meydana gelebilecek olası etkileri kapsamaz.”
IFC Performans Standardı 1’e göre; “etki alanı, yerine göre, aşağıdakileri kapsar:
(i) doğrudan müşteriye ait, müşteri tarafından işletilen veya yönetilen (müteahhitler dahil)
proje ve proje kapsamındaki faaliyet ve tesisler, (ii) planlanmayan ancak projeden dolayı
ileri bir tarihte veya farklı bir yerde meydana gelebilecek, öngörülebilir gelişmelerin yarattığı
etkiler veya (iii) Etkilenen Toplulukların geçim kaynağını oluşturan biyolojik çeşitlilik veya
ekosistem hizmetlerine projenin dolaylı etkileri.
Proje kapsamında finanse edilmeyen, projenin yokluğunda inşa edilmesi veya genişletilmesi
söz konusu olmayan, ancak onlar olmaksızın projeyi gerçekleştirmenin mümkün olmadığı
projeyle ilişkili tesisler.
Projenin doğrudan kullandığı veya etkilediği alan veya kaynaklar üzerindeki kademeli etkiler
ve risk ve etkileri belirleme sürecinde mevcut, planlanan veya makul tanımlanmış
gelişmelerden kaynaklanan kümülatif / toplam etkiler”.
29
ENVIRON
IGA
Ulusal ÇED proje etki alanını açıkça veya detaylı şekilde tanımlamamıştır. Ulusal ÇED proje
etki alanını çok geniş bir şekilde tanımlamakta, Proje Alanının yaklaşık 12 km
güneydoğusunda yer alan Alibey Barajını ve (Proje Alanının yaklaşık 9 km
güneydoğusunda) planlanan Pirinççi Barajını iki mihenk noktası olarak almaktadır. Bu
değerlendirmenin, Proje Alanı içinden geçen akarsu yataklarının ve su toplama alanlarının
projeden etkilenme olasılığı dikkate alınarak yapıldığı ifade edilmektedir. Bu açıdan, ulusal
ÇED’e göre, proje etki alanı, proje alanı merkezinden (kamulaştırma alanından) itibaren 12
km çaplı bir çemberi içine alacak şekilde belirlenmiştir.
Bu belgede, etki alanı kapsamlı bir şekilde ele alınmaktadır ve etki alanının genişliği, ilgili
tüm çevresel ve sosyal kaynaklar ile bu kaynaklar üzerindeki olası etkiler ayrı ayrı ele
alınarak, konuya göre değişmektedir. Ayrıca, ÇSED incelemeleri esnasında, bu etki alanı
gerektikçe gözden geçirilecek ve güncellenecektir. Tüm ÇSED sürecinde olduğu gibi,
inceleme bulguları ilerledikçe daha belirgin bir hal alan ve tekrar eden bir süreç söz
konusudur. Ayrıca, bir sonraki kısımda belirtildiği üzere, kümülatif etkilerin daha geniş bir
alanda ele alınması gerekmektedir, zira sadece mevcut projeler değil, aynı zamanda
planlanan projelerin potansiyel etkileri de önerilen projenin etkileriyle birlikte ele alınmalıdır.
Durum tespit incelemeleri, tanımlanan etki alanı içindeki tüm ilgili kaynakları ve çevresel
özellikleri kapsayacak şekilde planlanmıştır.
IGA üçüncü İstanbul uluslararası havalimanının projelendirilmesi, yapılması ve
işletilmesinden sorumludur. Buna göre, tanımlı Proje Alanı sınırları içinde yürütülen
projelendirme, inşaat ve işletme faaliyetlerinin tüm öğeleri proje etki alanı içinde yer
almaktadır. Ayrıca, proje etki alanı içinde, aşağıdaki faaliyetlerin de dikkate alınması
gerekmektedir:

Kamulaştırma ve yeniden iskan faaliyetleri;

Terkos Gölünün kuzey doğu kesimindeki kuş popülasyonları üzerindeki etkiler;

Havalimanı sahası sınırının 1 km içinde yer alan dört yerleşim yeri üzerinde oluşacak
gürültü, hava kalitesi, tıkanıklık, aydınlatma ve görsel etkiler;

Taş ocaklarından agrega malzeme temini gibi, gibi birincil tedarik zinciri faaliyetleri.
Tablo 6.1, farklı çevresel ve sosyal konular için proje etki alanını özetlemektedir. Tüm bu
konular için, mevcut durum verilerinin toplanması ve etki değerlendirmesi açısından, farklı
mekansal büyüklüklerin (inceleme alanı/etki alanı) tanımlanması ve incelenmesi
gerekmektedir. Değişik konular için belirtilen mesafeler ve detaylı tanımlar; bölgedeki ve
inceleme alanındaki mevcut çevresel ve sosyal koşullara, proje tanımına ve mevcut master
planı içinde verilen vaziyet planına, ayrıca havalimanı projesinin doğurması beklenen etkilere
göre belirlenmiştir. Etki alanı tanımlanırken, tüm bu etkenler uzmanlar tarafından
değerlendirilmiş ve dikkate alınmıştır. Dolayısıyla, incelemeye katılan uzmanların bilgisi ve
tecrübesi (uzman görüşü ve önceki tecrübeler), ulusal ÇED raporunun bulguları ve (ulusal
ÇED sürecinde yansıtılan ve genel) kamuoyu görüşü dikkate alınmıştır.
30
ENVIRON
IGA
Tablo 6.1: Proje Etki Alanı
Konu
Proje Alanı Sınırı içindeki
Çevresel & Sosyal Etkiler (Proje
Ayak İzi)
Mesele
Havalimanı sınırı içinde
projelendirme, inşaat ve
işletme.
Yeniden iskan
Yerinden edilen kişiler
için alıcı bölgeler
Hava Kalitesi
Sınır
Havalimanı sınırı/Proje Sahası
(önceden tanımlanmış
kamulaştırma sınırları içinde).
Etkilenen
Doğal kaynaklar, insan
yerleşimleri ve tesisler
Yerleşimler için belirlenmiş
Kamulaştırma sonucunda
yeniden yerleştirme alanlarının başka yeri değişen
olup olmadığı.
insanlar/işletmeler ve (varsa)
yeniden yerleşim alanlarında
yaşayan topluluklar
İnşaat ve işletme
Kalkış ve iniş güzergahları
Havalimanı civarında yaşayan
esnasındaki hava kalitesi boyunca 5 km, ve topoğrafik
popülasyon.
özellikler, alandaki yerleşim
yerlerinin konumu ve önerilen
inşaat faaliyetlerinin hava
kalitesi üzerinde oluşturması
olası etkilerin boyutu ve master
planında önerilen vaziyet
planına göre havalimanının
işletilmesi esas alınarak, proje
sahası sınırının etrafındaki 3km
alan içi
31
Açıklama
Temel olarak Yeniden İskan Eylem Planı (YEP)
çalışması kapsamında ele alınmak zorundadır.
ÇSED’de sadece belirtilmesi gerekiyor.
Modelleme çalışmaları, hava kalitesi üzerindeki
etkileri değerlendirmek için, daha büyük bir
alanı kapsayacaktır.
ENVIRON
IGA
Konu
Gürültü
Mesele
aşamasındaki gürültü
Orman
Proje sahasındaki
ormanın kaldırılması
Su Kalitesi
Karadeniz’e ve etraftaki
su birikintilerine olası
(kontrolsüz) salınımlar
Tatlı Su Boşaltımı
Sınır
Kalkış ve iniş güzergahları
boyunca 5 km, ve topoğrafik
özellikler, alandaki yerleşim
yerlerinin konumu ve önerilen
inşaat faaliyetlerinin hava
kalitesi üzerinde oluşturması
olası etkilerin boyutu ve master
planında önerilen vaziyet
planına göre havalimanının
işletilmesi esas alınarak, proje
sahası sınırının etrafındaki 3km
alan içi
Proje Alanı ve yeni (telafi) dikim
alanları.
Alandaki yeraltı suyu kuyuları
ve mevcut yüzey suyu
kaynakları esas alınarak,
havalimanı sınırının 1 km’si.
Eğer proje faaliyetlerinden
kaynaklanan kontrolsüz atık su
salınımı varsa, su kalitesindeki
olası değişiklikler bu
aralıkta/mesafede yansıtılır ve
daha fazla genişletilmemesi
öngörülür
Proje Alanındaki mevcut Mevcut su birikintilerinin
su birikintilerinin
konumuna ve alandaki akarsu
susuzlaştırılması
yataklarının durumuna dayalı
olarak, havalimanı sınırının 1
km’si içindeki mahalli akarsu
yatakları/Karadeniz.
32
Etkilenen
Açıklama
Havalimanı civarında yaşayan Modelleme çalışmaları bu alanı kapsayacak ve
popülasyon.
bulgulara göre gerekli görülürse, bu alan
genişletilebilecektir.
Telafi dikim alanlarının yeri.
Mevcut orman alanını
kullanan yerel halk.
Yüzey suyu kütleleri ve yeraltı
suyu
Yeni dikim alanlarının yerleri, IGA Ormancılık
danışmanı tarafından belirtilmeli ve control
edilmelidir.
Atık suyu yönetimi ile ilgili seçenekler henüz
teyit edilmemiştir.
Karadeniz/mahalli akarsu
yatakları / kullanım suyu
temin sistemi.
Su boşaltımı ile ilgili seçenekler henüz teyit
edilmemiştir. Teyit halinde, uygun
değerlendirmeler yapılmalıdır. Etki alanında,
gerekli değişiklikler yapılabilir.
ENVIRON
IGA
Konu
Su Kullanımı
(İnşaat ve İşletme)
Mesele
Şebeke suyu üzerinde
artan etki.
Elektrik Kullanımı
Enerji kaynakları
üzerinde artan etki.
Yakıt Kullanımı
Havacılık yakıtının
depolanması ve
taşınması.
(Proje Sahası içindeki) düzenli
atık depolama sahaları
Düzenli depolama
alanlarının dolu
kapasiteye sahip olması
Ulaşım/Yollar
Yol trafiğinin artması
İnşaat malzemeleri temini
İnşaat agregası için belli
bir miktar gerekliliği.
Sınır
İnşaat için Proje Alanı. İşletme
aşaması için, havzadaki su
kaynakları veya belediye
barajlarına ve oradan da
havalimanına su temin eden su
hatları.
Hem inşaat hem de işletme
aşamasında elektrik temin
etmek için, havalimanını ulusal
şebekeye bağlayacak elektrik
iletim hatları.
(Yakıtın depolanacağı) Proje
Alanı ve yakın çevre (master
planında verilen depolama
alanının yeri ve yakıt
depolanmasının olası riskleri ve
risk durumunda etkilenebilecek
yerleşim yerlerinin konumu
esas alınarak, ortaya
çıkabilecek herhangi bir risk
bağlamında, havalimanı
sınırının 3 km’si) ve yakıtın
sahaya taşınma vasıtaları.
Proje Alanı ve alternatif atık
depolama seçeneklerinin
yerleri.
Etkilenen
Bölge nüfusu.
Açıklama
Su temini ile ilgili seçenekler henüz teyit
edilmemiştir.
Sahaya bağlanacak elektrik
iletim hatları güzergahı ve
civarı.
Güzergahlar henüz belirlenmemiştir.
Depolama alanı ve civardaki
yerleşimler.
Taşıma vasıtaları henüz teyit edilmemiştir.
Yeni alıcı atık depolama
sahalarındaki çevresel
bileşenler.
Yeni atık depolama sahaları bilinmemektedir.
Yerel ulaşım ağı ve yolları esas
alınarak ve proje inşaatı ve
işletme faaliyetlerinden
etkilenecek tüm ana otoyolları
ve yolları kapsaması açısından
havalimanı sınırının 5 km’si.
Malzeme temin edilecek yerler
Yerel topluluklar, yol
kullanıcıları (otoyol ve tali
yollar)
33
Taş ocakları, bölgesel
ekonomi, ulaşım.
Projeye dolgu ve inşaat malzemesi temin
edecek yerler bilinmemektedir.
ENVIRON
IGA
Konu
Ekoloji
Mesele
Kuş bilim Habitat kaybı, göçmen
kuşların rotası.
Sucul ve deniz ekolojisi Kontrolsüz
boşaltımların, habitat
kaybının ve (gürültü ve
toz gibi) diğer çevresel
salınımların su çevresi,
deniz çevresi ve yerel
balıkçılık faaliyetleri
üzerindeki olası negatif
etkisi.
Sınır
Etkilenen
Saha özellikleri ve göç dahil
Kuşlar ve habitatları.
bölgedeki kuş faaliyetleri ve
inşaat ve işletme faaliyetinin
doğurabileceği rahatsızlığın
coğrafi boyutu esas alınarak,
Proje Alanı, Terkos Gölü ve
saha sınırlarından itibaren
özellikle güney istikamette 3-5
km.
Sucul türler ve deniz türleri ve
aşamalarındaki proje
habitatlar
faaliyetlerinden etkilenebilecek
sucul yaşamın ve deniz
yaşamının ve habitatlarının
bulunduğu proje alanı içindeki
ve civarındaki mevcut su
kaynakları esas alınarak, Proje
Alanı, havalimanı sınırından
itibaren 1 km, kıyıdan itibaren 1
km.
34
Açıklama
Su tahliye seçenekleri henüz teyit edilmemiştir
ve yakıtın taşınması için bir aktarma sistemi
ihtiyacı olduğu teyit edilmiştir, ancak bu rapor
yazıldığı esnada, projelendirme gereklilikleri
teyit edilmemişti.
ENVIRON
IGA
Konu
Mesele
Karasal flora ve fauna Habitat kaybı ve koruma
açısından endişe konusu
türler.
Atık
Güney Otoyolu Deplasesi
Sınır
Saha özellikleri ve mevcut
türler ile proje alanından
uzaklaşabilecek türler için
alternatif habitatların
aranması, ayrıca projenin
neden olacağı olası rahatsızlığın
coğrafi kapsamı esas alınarak,
Proje Alanı ve havalimanı
sınırından itibaren 1 km. Proje
ayak izi alanı, flora için endişe
kaynağı olacaktır ve proje
faaliyetlerinin fauna üzerindeki
olası olumsuz etkileri proje
sahasından itibaren yaklaşık 1
km’yi geçmeyecektir.
Atık üretimi ve yönetimi. Proje faaliyetlerinin ürettiği
atıklar, yerinde atık işleme ve
depolama için ayrılmış proje
sahasına ve bölgedeki atık
yönetim tesislerine gidecektir.
Kuzey Marmara
Otoyolunun geçeceği
yeni otoyol inşası.
Etkilenen
Flora ve fauna türleri ve
habitatları.
Açıklama
İşlenmesi ve taşınması
gerekecek atık hacminin
artması.
Atık yönetimi seçenekleri (saha içinde ve
dışında), nihai bertaraf ve ilgili ulaşım
seçenekler, tanımlanmamıştır.
İnşaatı devam eden yol dışında Yerel topluluk, çevresel
belli bir alan yoktur. Bu proje
hava/toprak/su/atık/görsel
ÇSED incelemeleri kapsamında etki.
bahsedilir ve değerlendirilir.
35
Proje Alanından geçen otoyolun deplasesi
henüz teyit edilmemiştir. Deplase teyit
edildiğinde, inceleme alanı yeni yolun her bir
tarafından itibaren en az 1 km’lik alan
olmalıdır. Bu IGA’nın sorumluluğu değildir,
ancak Projenin başlayabilmesi için, mevcut
otoyolun kaldırılması gerekmektedir. Kümülatif
etki değerlendirmesi kapsamında, mevcut
incelemeler ve durum zikredilebilir ve
değerlendirilebilir.
ENVIRON
IGA
12.2
Kümülatif Etkiler
Kümülatif etkiler, bir faaliyetin (proje, proje faaliyeti) diğer geçmiş, mevcut veya gelecekteki
insan faaliyetleri ile birlikte çevre üzerinde neden olacağı değişikliklerdir. Kümülatif etkiler
fiziksel-kimyasal taşınma; toprakta ve habitatta kademeli bozulma ve kayıp; mekansal ve
zamansal kalabalıklaşma; ve büyüme tetikleyici potansiyel gibi değişik şekillerde meydana
gelebilir. Kümülatif etkiler, tek başına küçük, ancak toplu etkisi önemli olan faaliyetlerin belli
bir zaman içinde meydana gelmesinden kaynaklanabilir.
Kümülatif etkilerin değerlendirilmesi için, aşağıdaki kavramların dikkate alınması
gerekmektedir;

Hem endişe konusu projenin hem de geçmiş, şimdiki ve makul olarak öngörülebilir
gelecekteki eylemlerle etkileşimin Değerli Ekosistem Bileşenleri (DEB’ler) üzerindeki
etkilerinin dikkate alınması ve

Sadece lokal ve doğrudan etkilerin de ötesine geçen (yani dolaylı etkilerin, kümülatif
etkilerin ve etki etkileşimlerinin dikkate alındığı) bir önem değerlendirmesi.
Önerilen havalimanı gelişiminin, yakınlarda yapılması onaylanan diğer projelerle birlikte
oluşturacağı olası kümülatif etkiler değerlendirilecektir. Durum tespit incelemeleri, etki
alanındaki mevcut ve geçmiş projelerin etkilerini ortaya koymaya imkan verecektir. Kümülatif
etki değerlendirmesinin önemli bir yönü, projenin söz konusu bölgede yapılması onaylanan
ancak henüz hayata geçirilmemiş, dolayısıyla henüz mevcut durumun bir parçasını teşkil
etmeyen gelişim işleri açısından değerlendirilmesine imkan vermesidir. Bu kapsamda
dikkate alınacak, makul olarak öngörülebilir projelerin detayları proje ekibi ile yapılan
görüşmeler sonucunda teyit edilecektir.
Proje Alanının güneyinde ve batısında bir kanal, şehir ve liman yapma planları olduğu
anlaşılmakla birlikte, bu projelerin hiçbiri kamuya açık bilgiler ışığında ÇSED’e dahil edilecek
kadar olgunlaştırılmamıştır. İşler ilerledikçe, bu gelişim faaliyetlerinin özelliklerini anlamak
için ve detaylar belli oldukça bu gelişim faaliyetleri ile bağlantılı olası kümülatif etkileri
anlamak için değişik proje geliştiricileri ile iletişim kurma yönünde her türlü gayret
gösterilecektir.
Kuzey Marmara Otoyolunun inşaat aşamasındadır ve Proje Alanının güneyinden geçecektir.
Dolayısıyla, bu gelişim işi kümülatif etki değerlendirmesi içine girecektir. İstanbul büyükşehir
alanına hizmet verecek bir metro sisteminin inşaatı da devam etmektedir ve proje
programları gelişim fazlarını tanımlamaktadır. İnşaatın iki etabı havalimanını İstanbul şehir
merkezine bağlayacaktır. Dolayısıyla, havalimanı bağlantısını sağlayacak metro hatlarının ve
metro istasyonlarının inşaatını içeren proje bileşenleri, kümülatif etki değerlendirmesinin bir
parçasını teşkil edecektir. Bu iki gelişim havalimanı gelişiminden ayrı olarak yürütülmektedir
ve otoyol inşaat projesi farklı bir kuruluş tarafından yapıldığından, bu projeyle bağlantılı
çevresel etkiler Konsorsiyumun herhangi bir şekilde kontrolünde olmasa da, sadece bu
otoyolun inşaatı, havalimanı gelişimi kapsamında bağlantılı tesis kapsamına girmektedir.
36
ENVIRON
IGA
Olası Etkiler ve Önerilen ÇSED Kapsamı
13
ÇSED uluslararası standartlara ve uluslararası iyi uygulamalara uygun olarak geliştirilmiştir.
Ulusal ÇED incelenmiş ve bir boşluk analizi hazırlanmıştır (bkz. Ek B). İYH projesi ile
bağlantılı çevresel ve sosyal olarak hassas konularla ilgili mevcut bilgiler bu kapsam
belirleme raporunun 4. Bölümünde verilmiştir. Boşluk analizi, İYH gelişiminin ortaya
çıkarması muhtemel önemli çevresel ve sosyal etkileri değerlendirmek için kullanılacak
mevcut durum verilerinin toplanması ile ilgili yöntemlerin geliştirilmesi için bir başlangıç
noktası oluşturmaktadır. Etki değerlendirme süreci, etki hafifletme ve kontrol tedbirlerinin
tespit edilmesini içerecektir. Bu tedbirler belirlenirken, hafifletme hiyerarşisine uygun olarak,
önle, hafiflet ve eski haline getir ilkeleri takip edilecektir. Artık etkiler de değerlendirilecek ve
izleme ve ölçüm planlarını da içeren kontrol yöntemleri her bir belirli konu alanı için tespit
edilecektir. Tablo 7.1 İstanbul Uluslararası Havalimanı Projesinin hafriyat, inşaat ve işletim
aşamalarıyla bağlantılı ilk olası çevresel ve sosyal etkileri göstermektedir.
Değerlendirmeler IFC Performans Standartları (2012) ve EBRD Çevresel ve Sosyal Politika
(2008) gerekliliklerini dikkate alacaktır.
Olası etkiler aşağıdaki konu başlıkları altında değerlendirilmektedir:

Ormanlar

Gürültü ve Titreşim

Hava Kalitesi

Kaynak Kullanımı: Enerji ve Su Tüketimi

Su Birikintilerinin Tahliyesi


Ekoloji


Toprak Erozyonu

Yağmur Suyu ve Atık su

Tehlikeli Malzeme Yönetimi

Atık Yönetimi

Kültürel Miras

Peyzaj ve Görsel Etki

Ulaşım

Su ve enerji iletim hatlarının deplasesi

Sosyo-ekonomik

Yeniden iskan

İnşaat Kampları

Güvenlik

Fiziksel Tehlikeler

Kimyasal Tehlikeler
37
IGA

Patlayıcı ortamlar ve tutuşucu malzemeler

Hava trafik kazaları
38
IGA
Tablo 7.1: Potansiyel Etkiler ve Önerilen ÇSED Kapsamı
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
Ormanlar
Hafriyat ve İnşaat
İşleri
Şu an itibariyle, Proje Alanının 6172 hektarı
(hem doğal hem yapay) ormanla kaplıdır. Proje
Alanı içinde ağaçlar vardır ve hafriyat yapılıp
inşaatın başlayabilmesi için, bu ağaçların
büyük bir kısmının kaldırılması gerekecektir.
Proje Alanındaki ağaçların ormanlarla ilgili
Türk mevzuatına uygun olarak kesilmesi ve
taşınması/yeniden dikilmesi, Orman Genel
Müdürlüğü’nün sorumluluğundadır.
Gürültü ve
Titreşim
İşleri
Hafriyat işleri ve araç hareketleri,
şahmerdanlar ve sıkıştırma sonucunda gürültü
emisyonu ve titreşimler ortaya çıkacaktır.
39

Bir ağaçlandırma planı hazırlanacak ve bu plan şunları
belirleyecektir: orman alanlarının niteliği; projenin orman
alanı üzerindeki etkileri; olumsuz etkileri azaltma
seçeneklerinin etkisi. İçerik şu şekilde olacaktır:

İnceleme alanının tanımlanması;

İnceleme alanı için (mevcut) haritaların ve uydu
görüntülerinin elde edilmesi;

Mevcut arka plan verilerinin ve bilgilerin toplanması;

Saha incelemeleri için haritaların hazırlanması;

İnceleme alanındaki orman koşulları ve türler hakkındaki
bilgilerin takviye edilmesi için ekolojik saha taramalarının
kullanılması; ve

Orman alanı için envanter çıkarılması.

Hafriyat ve inşaat işleri esnasında muhafaza edilecek orman
alanlarının değerlendirilmesi.

Net kazanç ve net kayıp kıyaslaması uygunluğunu teyit
etmek için, Orman Bakanlığı tarafından tanımlanan Telafi
edici habitat alanları gözden geçirilecektir.

Eğer söz konusu alanlar telafi amacı için uygun değilse,
yeni potansiyel alanlar önerilecek ve Orman Bakanlığı ile
görüşülecektir.
Gürültü ve titreşim değerlendirmesi aşağıdaki adımlardan
oluşacaktır :

İnşaat ve işletme aşamaları için Kabul edilebilir gürültü
seviyelerini belirlemek için Türk mevzuatının gözden
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
geçirilmesi.
İşletme
Havalimanı operasyonlarından doğan en
önemli gürültü ve titreşim kaynakları, iniş ve
kalkış çevrimleri esnasında söz konusu
olmaktadır. Gürültü ve titreşim etkisinin diğer
kaynakları: uçak taksi manevraları; yer destek
araçlarının işletilmesi; bakım yapılırken uçak
yardımcı güç kaynakları (YGK) ve uçak motoru
deneme faaliyetleri gibi yer işlem
ekipmanlarıyla ilgilidir.

Mevcut durum gürültü değerlendirmeleri yapmak için,
(yakındaki yerleşim yerleri gibi) hassas alıcı ortamların
belirlenmesi.

İnşaat ve işletme esnasında ortaya çıkacak gürültünün
potansiyel alıcı ortamı olan yakın yerleşim yerlerinde fon
gürültüsü ölçümleri yapılmalıdır. Bu inceleme ISO 19961:2003: “Akustik – Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve
değerlendirilmesi -- Bölüm 1: Temel büyüklükler ve
değerlendirme işlemleri”; ISO 1996-2:2007: “Akustik –
Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi -Bölüm 2: Çevre gürültüsü seviyelerinin belirlenmesi”; ISO
1996-2: 1991: “Çevre gürültüsünün tarifi ve ölçülmesi Bölüm 2: Arazi kullanımı ile ilgili verilerin temin edilmesi
hakkında kılavuz”.

Hafriyat ve inşaat işlemlerinin hassas alıcı ortamlar
üzerindeki önemli etkilerini önlemek veya en aza indirmek
için İnşaat Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (İÇSYP)
hazırlanması.

Havalimanı işletimi aşamasındaki Kabul edilebilir gürültü
seviyelerini belirlemek için uluslararası havalimanı
standartlarının gözden geçirilmesi.

ECAE:CEAC Doküman 29: 2. Basım: 1997. Sivil Hava
Limanları Etrafındaki Gürültü Konturlarını Hesaplamak İçin
Standart Yöntem Hakkında Rapor kullanılarak, planlanan
filo kompozisyonu, pist konfigürasyonu ve işletme saatlerini
esas alan uçak gürültü modellemesi.

Havalimanı operasyonları için gürültü azaltım rehber
ilkelerinin hazırlanması.
Havalimanına giriş yapan araçların hareketleri,
ilave gürültü ve titreşim kaynağı teşkil
40
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
etmektedir.
Hava Kalitesi
İşleri
İşletme
Uygun hafifletme tedbirleri uygulanmazsa, kazı
ve hafriyat işleri esnasında çıkan kaçak toz
emisyonları, toprak hareketi ve maruziyeti ve
kazı ve inşaat araçlarının lokal egzoz
emisyonları ile birlikte, hava kalitesini
düşürebilir.
Havalimanı hava emisyonlarının ana
kaynakları, kalkış ve inişteki uçaklardan çıkan
yanma egzozudur. Yer hizmetleri araçları,
41
Hava kalitesi değerlendirmesi aşağıdaki adımlardan
oluşacaktır:

İnşaat aşamasındaki Kabul edilebilir hava kalitesi
seviyelerini belirlemek için, Türk mevzuatı ve uluslararası
standartların incelenmesi.

Proje inşaat malzemesi ihtiyaçlarının, kazı ve dolgu
faaliyetlerinin, dolgu ve kazı malzemesi hareketlerinin ve
miktarlarının ve inşaat programının master
plandan/mühendislik ekibinden temin edilmesi.

İlgili hava kalitesi parametrelerinin (PM10, çöken toz, SO 2,
NOx, seçili VOC bileşenleri ve PM10/tozda iz metaller)
başlangıç seviyesi ortam hava kalitesi ölçümlerinin
yapılması için, (yakındaki yerleşim yerleri gibi) hassas alıcı
ortamların belirlenmesi. Tüm ölçümler ve analizler ISO
standartları kullanılarak ve uluslararası akreditasyonlu
laboratuarlar tarafından yapılmalıdır.

Seçili alıcı noktalarda, PM10 düşük hakim örneklem alma
düzenekleri kurulmalı ve 24 saatlik PM10 ölçümleri
yapılmalıdır. SO2, NOx ve seçili VOC bileşenleri için, pasif
örnekleme yapılmalıdır.

AIRMOD veya ADMS – havalimanları modelleme paketi
kullanılarak, hassas alıcı ortam için hava kalitesinin
modellenmesi.

Hafriyat ve inşaat işlerinin, hassas alıcı ortamlardaki hava
kalitesi üzerindeki önemli etkilerini engellemek veya en aza
indirmek için, İÇSYP hazırlanması.

İşletim aşaması için Kabul edilebilir hava kalitesi seviyelerini
belirlemek için, Türk mevzuatının incelenmesi.

Havalimanı işletiminde Kabul edilebilir hava kalitesi
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
yakıt depolama ve taşımadan kaynaklanan
buharlar ve yer hizmetleri faaliyetlerinden
kaynaklanan emisyonlar, ilave hava emisyonu
etki kaynakları arasındadır. Elektrik üretimi ve
ısınma amacıyla (mesela kojenerasyon
tesisinde) yakıt yakılması ve itfaiye eğitim
faaliyetleri esnasında yakılan yakıtlardan çıkan
emisyonlar sonucunda da yanmadan
kaynaklanan hava emisyonları oluşabilir.
Kaynak
Kullanımı: Enerji
ve Su Tüketimi
İşleri
Hafriyat ihtiyaçlarının, sahada yapılacak açkapa işlemleri ile karşılanması beklenmektedir.
Hafriyat dolgu ihtiyaçlarını desteklemek için,
deniz dip taraması yapılması planı yoktur.
Ancak, zemin ıslahı için kireç de dahil olmak
üzere, havalimanı binaları, tesisleri ve yüzey
işlemleri için gereken agrega, beton ve asfalt
gibi yapı malzemelerinin temine dilmesi
gerekecektir.
seviyelerini belirlemek için uluslararası havalimanı
standartlarının (ICAO) incelenmesi.

Operasyonel karakteristiklerin, özellikle de belirlenmiş birim
zamanda havalimanında faal olacak araç ve uçak sayısının
master planından/mühendislik ekibinden temin edilmesi.

AIRMOD/EDMS veya ADMS – havalimanları modelleme
paketi kullanılarak, planlanan filo kompozisyonu, pist
konfigürasyonu ve işletme saatleri esas alınarak, kalkış ve
iniş çevrimindeki uçak hava emisyonlarının ve uçak
operasyonlarının modellenmesi.

Hassas alıcı ortamlardaki hava kalitesi üzerinde
oluşabilecek önemli etkileri engellemek, en aza indirmek
veya hafifletmek için, operasyonel çevre yönetimi planlarının
hazırlanması.

Hafriyat ve inşaat işlerini desteklemek için gereken enerji,
yakıt ve su miktarı tespit edilecek ve potansiyel önemli
etkiler değerlendirilecektir.

Hafriyat ve inşaat işlemleri esnasında kaynak kullanımını
önlemek, en aza indirmek ve control etmek için bir kaynak
yönetim planı hazırlanacaktır.
İnşaat esnasında, toz giderme faaliyetleri,
beton harmanlama ve yıkama işleri için,
10,000,000 m3 su gerekecektir. İnşaat
personeli de, şahsi ihtiyaçlar için suya ihtiyaç
duyacaktır.
İnşaat araçlarının, makinelerinin ve
42
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
teçhizatının çalıştırılması için yakıt
gerekecektir. Hafriyat ve inşaat aşamasının
tamamı boyunca, ofis tesisleri ve işçi
konaklama yerleri için ısıtma (LPG) ve
aydınlatma (elektrik) gerekli olacaktır.
İşletme
Mekan ısıtması ve soğutması, iç ve dış
aydınlatma ve bagaj taşıma gibi havalimanı
destek operasyonları için, havalimanında
önemli seviyelerde enerji tüketimi söz konusu
olabilir.
Su tüketimi: terminallerde ve uçakta yolcuların
kişisel ihtiyaçları ve terminal ve uçak temizlik
faaliyetleri için söz konusu olacaktır.
Su
Birikintilerinin
Tahliyesi
İklim Değişikliği
Hafriyat
Hafriyat, İnşaat ve
Proje Alanında 70 tane su birikintisi
bulunmaktadır. Hafriyat işleri ve inşaat
program başlamadan önce, bu su
birikintilerinin suyunun tahliye edilmesi
gerekecektir. Bu faaliyet neticesinde tatlı su
boşaltımı alıcı ortam üzerinde bir etki
oluşturabilir.
Yakıt, enerji tüketimi ve yakılmasından, ayrıca
43

Havalimanını desteklemek için gereken enerji miktarı
belirlenecek ve önemli potansiyel etkiler değerlendirilecektir.

Master planı, havalimanının enerji ihtiyacını karşılayacak bir
kojenerasyon tesisinden bahsetmektedir. Master planı
terminal binaları için enerji verimliliği önerileri getirmektedir.

Havalimanının işletimi aşamasındaki su tüketimi
değerlendirilecek ve önemli potansiyel etkiler tespit
edilecektir.

Türk Hükümetinin diğer projelerinde olduğu gibi,
havalimanının işletimi, potansiyel olarak, LEED gümüş statü
gerekliliklerine uyum sağlayacaktır.

Havalimanı işletimi esnasındaki kaynak kullanımını
önlemek, en aza indirmek ve kontrol etmek için, bir kaynak
yönetim planı hazırlanacaktır.

Proje mühendisleri ile birlikte, değişik su tahliyesi
seçenekleri belirlenecek ve önemli potansiyel çevresel
etkiler açısından değerlendirilecektir.

Yukarıda belirtilen su kalitesi değerlendirmesi esnasında
toplanan veriler, karar alma sürecine bilgi sağlayacaktır.

Kullanılması kararlaştırılan su tahliyesi yaklaşımının önemli
potansiyel çevresel etkilerinin yönetilebilmesi için, su
tahliyesi faaliyetinin daha detaylı modellemesine yönelik
öneriler sunulacaktır.
İklim değişikliği/sera gazı değerlendirmesi ve karbon yönetimi
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
ve Karbon
Yönetimi
İşletme
depolama düzenlemelerinden kaynaklanan
sera gazı emisyonları.
aşağıdaki adımlardan oluşacaktır:

Bu konularla ilgili Türk mevzuatının incelenmesi.

İnşaat ve işletme faaliyetleri, malzemeler, makineler ve
teçhizatla ilgili verilerin temin edilmesi.

Sera gazı değerlendirmesinin gelişimi, EBRD kılavuz
belgesi: EBRD Sera Gazı Emisyonlarını Değerlendirme
Yöntemi – 7. Versiyon, 6 Temmuz 2010 esas alınarak
yapılacaktır.

Sera gazı emisyonlarının hesaplanmasında Kabul gören
yöntemler kullanılacaktır. Bu yöntemler: IPCC Ulusal Sera
Gazı Envanterleri için Kılavuz, WRI/WBCSD GHG
Protokolü, ISO 14064, ilgili AB Direktifi, IFC Karbon
Emisyonları Tahmin Aracı, sera gazı emisyonları dönüşüm
faktörleri hakkında var olan güvenilir ulusal spesifik veriler
(mesela TÜİK, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı) ve
Department for the Environment, Food and Rural Affairs
(Defra), Birleşik Krallık veri kaynakları (sadece
malzemelerin maliyet bilgileri mevcutsa veya belirli bir
faaliyet için hiçbir uygun emisyon faktörü temin
edilemiyorsa).

Karbon hesaplaması ile ilgili olarak, Birinci Basamak
yaklaşımı takip edilecek ve ülkeye özgü bilgilerin mevcut
olduğu durumlarda mümkünse İkinci Basamak ilkelerinden
de yararlanılacaktır.

Sera gazı emisyonları için alternatif analizi gereklilikleri ile
ilgili olarak, Ekvator İlkeleri III kullanılacaktır.

İstanbul Yeni Havalimanının operasyonları ile ilgili olarak,
AB Emisyon Ticaret Sistemi değerlendirmesi yapılacaktır.
İnşaat ve işletme için hazırlanan çevresel ve sosyal danışma
ve iletişim planı, sera gazı emisyonları ile ilgili bilgilerin
yayınlanması şartı içerecektir (veri analizine göre, Proje
emisyonunun yıllık 100,000 ton CO2 eşdeğeri üzerinde olduğu
44
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
belirlenirse).
Ekoloji
İşleri
Yeni bir gelişim sahası söz konusu
olduğundan, yer açılması, hafriyat ve inşaat
işleri esnasında, doğal habitatların ortadan
kaldırılması neticesinde, saha üzerindeki ve
bitişiğindeki ekolojik kaynakların etkilenmesi
olasıdır. İnşaat işlerinden kaynaklanan gürültü
ve titreşim, sahaya komşu alanlarda yaşayan
türleri de etkileyebilir.
Proje Alanı Avrupa ve Asya arasında göç eden
kuşlar için önemli bir göç rotasında
bulunmaktadır. (Ulusal ÇED içinde yapılması
taahhüt edilen inceleme, etki hafifletme
tedbirleri ve risk değerlendirmesi için
ilişkilendirilebilir.) Proje Sahasının bitişiğinde,
Uluslararası Kuş Koruma Alanı (UKKA) olan
Terkos Gölü bulunmaktadır.
Hafriyat ve inşaat işlerini kolaylaştırmak için
ağaçların
kaldırılması
ve
yapay
su
birikintilerinin suyunun tahliye edilmesi, kuşlar,
sucul ve karasal hayvanlar gibi ekolojik
kaynakların habitatının yok olmasına neden
olacaktır. Ayrıca, hafriyat, inşaat ve işletme
faaliyetlerinin deniz ortamını etkileme olasılığı
da söz konusudur.
Hafriyat ve inşaat işleri esnasındaki aydınlatma
düzenlemeleri kuşları ve karasal ekolojik
45

Proje Alanının ekolojik ortamı ve potansiyel etki alanı ile ilgili
incelemelerin amaçları: projenin biyolojik ve ekolojik
kaynaklar üzerindeki etkilerinin belirlenmesinde temel teşkil
etmek ve gerektiğinde uygun etki hafifletme tedbirlerini
geliştirmek için, etki alanı içindeki flora ve vejetasyon
türlerinin, ayrıca karasal ve sucul faunanın (memeliler,
kuşlar, sürüngenler, çift yaşamlılar, balıklar, omurgasız
hayvanlar) tespit edilmesidir.

Bu hedeflere ulaşmak için, biyolojik/ekolojik çevre ile ilgili
bilgiler aşağıdaki yollarla toplanacak ve değerlendirilecektir:

İlgili kaynakların ve önceki eserlerin incelenmesi.

Proje alanında saha incelemelerinin yapılması.

Mevcut uydu görüntülerinin yorumlanması.

Saha incelemeleri esnasında, inceleme alanı sakinleriyle
iletişim.

Doğa Koruma İdaresi, ilgili kurum ve kuruluşlarla istişare.

Biyolojik/ekolojik kaynaklar ve hassas konularla ilgili durum
tespit incelemeleri ve taramaları yapılırken takip edilecek
yaklaşım şu şekilde özetlenebilir:

İnceleme alanının tanımlanması.

İnceleme alanı için (mevcut) harita ve uydu görüntülerinin
temin edilmesi.

(ÇŞB için hazırlanan ÇED raporunda yer alan bilgiler
dışında) daha detaylı arka plan verilerinin ve bilgisinin
toplanması. Bu görev kaynak taramasını da içerecektir;
kaynak taraması saha inceleme alanı ile sınırlı olmayacak,
sah inceleme sonuçlarının mekansal bağlam içine
yerleştirilmesi için gerekli alanı kapsayacaktır.

Saha incelemeleri için haritaların hazırlanması.
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
kaynakları etkileyebilir.
İşletme
Ekolojik kaynaklar, gürültü ve titreşiminin
neden olduğu rahatsızlık düşünüldüğünde,
havalimanı operasyonlarından etkilenebilir.
Kalkış ve iniş alanlarının geçtiği rotalardan
uçan kuşlar ölümcül çarpmalara karışabilir. Bu
olayları engellemek için etki hafifletme
tedbirleri uygulanabilir, ancak alanın ekolojisi
bu durumdan etkilenecektir. Uçakların motor
ve yakıt emisyonları nedeniyle azalan hava
kalitesi, havalimanının hem üzerinde hem de
civarındaki türleri etkileyebilir.
46

Taramalar uygun niteliklere sahip personel tarafından
yapılacaktır.

Sahadan örneklem alma, gözlem ve kayıt için daha detaylı
yöntemlerin ve programların hazırlanması.

Gözlem ve örneklem alma yerleri, alanla ilgili önceki bilgiler,
uzman görüşü, mevcut haritalar, görüntüler ve bilgiler esas
alınarak belirlenecektir. Belirlenen bu yerler, saha taramaları
esnasında control edilecek ve (gerekiyorsa) değiştirilecektir.

Tür envanteri çıkarılması ve haritaların hazırlanması.
Belirlenen türlerin ait olduğu koruma kategorisi, Bern
Sözleşmesi, IUCN Kırmızı Listesi ve türlerin öneminin
değerlendirilmesi ile ilgili diğer kategorilere göre (mesela
Türkiye Kırmızı Listesi, AB Habitat Direktifine göre)
belirlenecektir. Ayrıca Kritik Habitat Değerlendirmesi/AB
Habitat Direktifi “uygunluk değerlendirmesi”nin gerekip
gerekmediği de değerlendirilecektir.

Her bir taramadan çıkan veriler derlenerek, mevcut durum
bilgi paketi oluşturulacaktır. Bu bilgilere dayanılarak, proje
operasyonlarının olası etkileri değerlendirilebilecektir.

Yukarıda bahsedilen durum tespit taraması, işletme
aşamasında ekolojik açıdan endişe oluşturabilecek konuları
belirlemek için kullanılacaktır. Havalimanı işletiminin ekolojik
kaynaklar üzerindeki etkisini önlemek veya en aza indirmek
içini ekolojik yönetim planı hazırlanacaktır.
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
Havalimanı operasyonları esnasında yapılan
aydınlatma düzenlemeleri kuşları ve karasal
ekolojik kaynakları etkileyebilir.
Toprak ve yeraltı
suyu
Hafriyat ve inşaat
işleri
Eskiden meydana gelmiş bilinen veya
bilinmeyen (hazır karışım ürünler (beton) gibi)
tehlikeli malzeme veya petrol salınımı veya
eskiden petrol, dizel veyahut diğer tehlikeli
malzemeleri depolamak ya da taşımak için
kullanılan altyapının sahaya terk edilmiş
olması gibi nedenlerle, inşaat esnasında
toprak kirlenmesi ile karşılaşılabilir.

Sahadaki çevresel yükümlülüklerin büyüklüğünü ve ölçeğini
belirlemek ve değerlendirmek için, bir arazi durum
incelemesi yapılacak ve herhangi bir Tanınan Çevresel
Durum (REC) ve İlgi konusu diğer Faaliyetlerin (AOI) söz
konusu olup olmadığı belirlenecektir. Bu iş, Türkiye’ye
uygulandığı şekliyle, ASTM Standardı E1527-00
kapsamında yapılacaktır.

Jeoteknik incelemeler esnasında toprak numuneleri
alınarak, tespit edilmiş bir REC/AOI ile ilgili olarak, söz
konusu alana, yürürlükteki ulusal çevresel düzenlemelerde
belirtilen seviyelerin üzerinde bir madde boşaltımı yapılıp
yapılmadığı tayin edilecektir. Örneklem alma ve
değerlendirmenin amacı: arazi durum incelemesinde
belirlenen şüpheli kirlenme durumunun türü be boyutunun
ortaya konulması, gelişim sahası ile bağlantılı potansiyel
çevresel risklerin ve maliyetlerin daha doğru bir
değerlendirmesini yapmaktır. Bu çalışma içinde, belirlenen
her türlü saha kirlenme risklerinin hafifletilmesine yönelik
genel tavsiyeler de yer alacaktır. Herhangi bir REC veya
AOI’nin yokluğunda.

Yürürlükteki çevresel düzenleyici eşik değerlerini aşma
olasılığı olan bir boşaltım durumu teyit edilmişse, Kirlenme
Ölçek imcelemesi için gelecekteki örneklem veri ihtiyaçları
ve düzeltici tedbir önerileri hazırlanacaktır.

İşletme aşamasındaki potansiyel kirletici kaynakları teyit
etmek için, master planı incelemesi yapılacaktır.

Detaylı tasarım ve yönetim prosedürlerine, uygun depolama
ve işleme prosedürleri dahil edilecektir.
İnşaat malzemesi boşaltıldığı raporlanan; atık
depolama sahası olan alanlar tarihsel kirlenme
kaynağı teşkil edebilir.
İşletme
Havalimanı operasyonları, potansiyel kirletici
maddelerin yanlış depolanması ve işleme
sonucunda, toprak ve yeraltı suyunun
kirlenmesine yol açabilir.
47
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
Toprak
erozyonu
Hafriyat ve inşaat
işleri
Arazi açma, hafriyat ve kazı işleri esnasında
toprak yüzeylerinin rüzgara ve yağmura maruz
kalması toprak erozyonuna neden olabilir. Bu
aynı zamanda drenaj şebekelerinin
çökelmesine ve dolayısıyla su kalitesinin
etkilenmesine neden olabilir.

Korunmasız kalmış topraktaki erozyon ve sediman akışı ile
bağlantılı önemli potansiyel etkilerin yönetilmesi için iyi
inşaat uygulamalarını takip eden İnşaat Çevresel & Sosyal
Yönetim Planının (İÇSYP) hazırlanması.
İşletme
Çıplak toprağın havalimanı çeperinden
erozyonu.

Master planı sert olmayan satıhların/pistlerin/taksirut
alanlarının, eğimli alanlarda toprak erozyonunun
azaltılmasını da içerecek şekilde, kabul edilen uluslararası
standartlara uygun düzenlenmesini ve peyzaj düzenlemesi
yapılmasını tanımlamaktadır.
İşleri
İnşaat aşamasında savunmasız kalmış toprak
lokal su kütleleri içine sürüklenerek, siltasyona
ve askıdaki katı madde seviyelerinin artmasına
neden olabilir. Yağmur suyu akıntıları lokal
akarsulara giriş yaparak, bulanıklığın
artmasına, erozyonun artmasına neden olan
debilere ve mansap mahallerde su baskını
olasılığına sebep olabilir.

Proje Alanındaki ve etki alanındaki (inceleme alanı) mevcut
durum koşullarını sağlam bir şekilde ortaya koymak için, su
kalitesi değerlendirmesi yapılacaktır. Bu açıdan, inceleme
alanındaki yüzey suyu kaynakları tespit edilecek ve su
kalitesi, yerinde ölçümler, örneklem alma ve laboratuar
analizleri yoluyla belirlenecektir. Ayrıca, bölgedeki su varlığı,
kullanımı ve kalitesi hakkında önceden yapılmış
incelemeleri ve bilgileri toplamak için bir kaynak taraması
yapılacaktır.

Numune alma ve analiz program su kaynaklarının genel
kalitesini, mevcut kullanımlarını (ekolojik ve insan kullanım),
mevcut kaynakları ve gelecekteki olası kullanımlarını
yansıtacaktır. Durum tespit incelemesi, bu su kaynaklarının
genel su kalitesini tanımlamaya yardımcı olacak ve Türk
mevzuatı kapsamında gereken ilgili tüm parametrelerin
ölçümünü/analizlerini içerecektir. Yerinde numune alma ve
laboratuar analizleri, uluslararası standart yöntemlere uygun
Yağmur Suyu ve
Atık su
ÇSED Kapsamı
Araç yıkama düzenlemeleri, harmanlama ve
kırma tesisleri atık su oluşturabilir.
İnşaat iş gücü Proje Alanında oluşan
kanalizasyon atık miktarını artıracaktır. Bu
atıkların ulusal gerekliliklere göre işlenmesi ve
bertaraf edilmesi gerekecektir.
48
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
olarak, ISO 17025 standardına göre ve Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı tarafından akredite edilmiş onaylı laboratuarlarda
yapılacaktır.
İşletme
Yağmur suyu daha ziyade kaplamalı
yüzeylerden akıntı şeklinde olmaktadır ve bu
akıntılar, işletme ve bakım faaliyetlerinden
kaynaklanan petrol, dizel ve jet yakıtı sızıntıları
ve döküntülerinden gelen kirleticileri içerebilir.
Yağmur suyu akıntıları: genelde etilen ve
49

Bu incelemeler sonucunda, inceleme alanındaki su
kaynaklarının durumu tespit edilecek ve (olası boşaltım,
sızıntı, artan siltasyon vs. gibi sebeplerle) projenin bu
kaynaklar üzerindeki olası etkileri değerlendirilecektir. Bu
değerlendirme projenin inşaat ve işletme faaliyetleri
nedeniyle su kalitesinde meydana gelmesi beklenen/tahmin
edilen değişiklikleri esas alacak ve bu etkilerin Kabul
edilebilir seviyelere çekilmesine yönelik etki hafifletme
tedbirlerini de içerecektir.

Yağmur suyuyla ilgili risklerin ortaya çıktığı ve atık suların
üretileceği potansiyel senaryoları teyit etmek için, hafriyat ve
inşaat planlarının incelemesi yapılacaktır.

Hafriyat ve inşaat işlerinden kaynaklanan yağmur suyu
akıntılarının yönetilmesi açısından en iyi yönetim
uygulamasını içerecek bir İÇSYP hazırlanacaktır. Yağmur
suyu kalitesi ve önemli potansiyel etkilerle ilgili sürekli veri
temini için, rutin izleme program önerilecektir.

Araç yıkama tesisleri, beton harmanlama ve kırma tesisleri,
yıkama suyunu ve atık suyu tutacak ve boşaltımdan önce
uygun arıtma tesislerine yönlendirecek şekilde kurulacaktır.

İnşaat kampları, uygun izinleri alacak atık su tahliye
sistemleri ile donatılacaktır.

Yukarıda belirtilen su kalitesi değerlendirmesinin ilgili
verileri, havalimanı işletimi esnasında oluşan yağmur suyu
ve atık suyun çevre üzerindeki önemli potansiyel etkilerini
tespit ederken esas alınacak başlangıç referans verilerini
oluşturacaktır.

Havalimanı işletimi esnasında ortaya çıkabilecek önemli
yağmur suyu ve atık su etkilerini tespit etmek için, master
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
propilen glikol içeren uçak de-icing/anti-icing
sıvıları ile genelde potasyum asetat, sodyum
asetat, kalsiyum magnezyum asetat veya üre
ve su karışımları içeren pist ve taksirut deicing/anti-icing sıvıları içerebilir.
planı incelemesi yapılacaktır.

Master planı, havalimanı etrafında uçak de-icing sıvılarını
tutacak şekilde düzenlenecek belirli de-icing tesisleri tay,n
etmektedir.

Operasyonel Çevre Yönetim Planı (OÇYP), pist yağmur
suyu akıntılarının tahliye edilmeden önce uygun arıtma
tesislerine yönlendirilmesi ile ilgili yaklaşımları
tanımlayacaktır. Bu plan pist de-icing ve gerçek itfaiye
müdahale faaliyetlerinden kaynaklanan akıntıları da ele
alacaktır.

Master planı, tahmin edilen havalimanı yolcu kapasitelerini
yansıtacak şekilde tasarlanacak terminal atık suyu için belirli
arıtma tesisleri belirlemektedir. Uçaklardan alınacak septik
atık su, bertaraf için havalimanı evsel atık su arıtma
sistemine yönlendirilecektir.
İnşaat faaliyetleri sırasında, araç yakıt ikmalini,
bakımını ve enerji üretimini kolaylaştırmak için,
proje alanına yakıt, yağ ve hidrolik yağlar
sokulmaktadır. Yanlış depolama ve işleme
uygulamaları, kontrolsüz salınım yoluyla,
toprağın, yeraltı suyunun ve yüzey suyunun
(deniz dahil) kirlenmesine neden olabilir.
Ayrıca sahanın bazı alanlarında bulaşık toprak
olabilir.

Hafriyat ve inşaat aşaması için, tehlikeli malzeme liste
incelemesi yapılacaktır. Olası çevre, sağlık ve güvenlik
etkileri değerlendirilecektir.

İnşaat planları, hafriyat ve inşaat programları esnasında
projede kullanılan (beton gibi) tehlikeli malzemelerin
projelendirilmesi ve depolanması için belirli alanlar
tanımlayacaktır.

İÇSYP tehlikeli malzemelerin depolanması ve işlenmesi ve
tehlikeli madde bulaşmış topraklarla ilgili işlemler ile ilgili
yaklaşımları tanımlayacaktır.
Havalimanı operasyonları hem uçak yakıt
ikmali hem de yer faaliyetleri için, yakıtların (jet
yakıtı, dizel ve benzinin) taşınması ve
depolanmasını içerecektir. Yakıtlar semin
altındaki veya üstündeki tanklarda

Havalimanı işletim aşaması için, tehlikeli malzeme liste
incelemesi yapılacaktır. Olası çevre, sağlık ve güvenlik
etkileri değerlendirilecektir.

Tasarım çalışmaları, havalimanı işletimi esnasında projede
kullanılan tehlikeli malzemelerin projelendirilmesi ve
depolanması için belirli alanlar tanımlayacaktır.
Septik atıksalar çalışanlardan, yolculardan ve
uçaklardan kaynaklanmaktadır.
İtfaiye faaliyetlerinden (hem tatbikat hem
gerçek müdahalelerden) kaynaklanan akıntılar,
yağmur suyu sistemleri için risk oluşturabilir.
Tehlikeli Madde
Yönetimi
İşleri
İşletme
50
ENVIRON
IGA
Konu
Atık Yönetimi
Etkinin Kaynağı
İşleri
İşletme
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
depolanabilir ve ikmal noktalarına yer üstü
veya yeraltı borularla sevk edilebilir. Bu
borularda arızi sızıntılar yaşanabilir. İtfaiye
tatbikatları için yangın söndürme köpüklerinin
ve tozlarının ve sıvı yanıcı maddelerin
kullanılması da, bu maddelerin toprağa ve
yüzey suyuna bırakılmasına neden olabilir.

Malzeme kullanımından kaynaklanması olası çevre, sağlık
ve güvenlik etkilerini önlemek, en aza indirmek ve kontrol
etmek için, havalimanı operasyonları ile bağlantılı tehlikeli
malzemelerin depolanması, taşınması ve kullanımını kontrol
etmeye yönelik operasyonel yönetim sistemleri
geliştirilecektir.
İnşaat esnasında üretilecek değişik atıklar: atık
inşaat malzemeleri; (dolgu malzemesi olarak
kullanılmaya uygun olmayan) atık kazı
malzemeleri; hurda odun ve metaller; bakım ve
yakıt ikmal faaliyetlerinden kaynaklanan atık
yağlar ve kimyasallar; atık lastikler; artık araç
ve makine aküleri; proje sahası yemek
tesislerinden gelen gıda atığı; şantiye ofisi ve
inşaat kampı operasyonlarından kaynaklanan
genel evsel atıklar. Tüm atıkların, ulusal
mevzuat gerekliliklerine uygun olarak,
ayrılması ve geri dönüştürülmesi/bertaraf
edilmesi gerekecektir.

Hafriyat ve inşaat programları esnasında üretilecek atık
türlerini teyit etmek için, inşaat planı incelemesi yapılacaktır.
Atıkların türüne göre ayrılması teşvik edilecektir (Ulusal
yasal gerekliliklere uygun olarak ve atık hiyerarşisini teşvik
etmek için).

projede kullanılacak belirli atık toplama alanları
tanımlayacaktır.

Yasal uyumun sağlanması ve atık yönetim hiyerarşisinin
uygulanabilmesi için, atıkların üretilmesini, toplanmasını,
depolanmasını ve bertaraf edilmesini kontrol etmeye yönelik
operasyonel yönetim sistemleri geliştirilecektir.

uygulanabilmesi için, inşaat atık yönetim planı
hazırlanacaktır.
Havalimanı yemek tesislerinden katı, tehlikeli
olmayan gıda atığı, perakende tesislerinden
ambalaj malzemeleri ve kağıt, gazete ve
ofislerden ve ortak yolcu alanlarından değişik
hazır gıda kapları çıkacaktır.

Havalimanı operasyonları esnasında üretilecek atık türlerini
teyit etmek için, operasyon planı incelemesi yapılacaktır.
Atıkların türüne göre ayrılması teşvik edilecektir (Ulusal
yasal gerekliliklere uygun olarak ve atık hiyerarşisini teşvik
etmek için).

Tasarım çalışmaları, havalimanı işletimi esnasında projede
kullanılacak belirli atık toplama ve geri dönüşüm/geri
Gelen uçaklardan da gıda atığı, hazır gıda
51
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
kapları ve kağıt/gazete malzemesi gibi atıklar
alınacaktır.
Havalimanı bakım faaliyetleri, atık yağlar, artık
tekerlekler ve araç/ekipman aküsü gibi atıklar
üretecektir.
kazanım alanları tanımlayacaktır.

uygulanabilmesi için, atıkların üretilmesini, toplanmasını,
depolanmasını ve bertaraf edilmesini kontrol etmeye yönelik
operasyonel yönetim sistemleri geliştirilecektir.
Havalimanı operasyonları kapsamında, uçak
ve yer hizmeti araç bakımından kullanılmış
gres, çözücü ve yağlı bezler gibi atıklar
çıkacaktır.
Kültürel Miras
İşleri
Hafriyat ve inşaat işleri esnasında, kültürel
miras eserlerinin bulunma olasılığı vardır.
ÇED Proje Alanı içinde kayıtlı herhangi bir kültürel miras sahası
olmadığını belirlemiş ve bu durum Bakanlık tarafından teyit
edilmiştir. Dolayısıyla, şu an itibariyle, daha detaylı inceleme
yapmak gerekli değildir.
Hafriyat ve inşaat işleri esnasında, olası “buluntular”
konusunda bir “rastlantısal bulgu” prosedürü hazırlanacaktır.
Peyzaj ve Görsel
Etki
İşleri
Hafriyat ve inşaat işleri yerel sosyal tesisleri
etkileyebilir ve görsel etki yaratabilir. Saha
temizliği ve hafriyat işleri alanın mevcut görsel
cazibesini etkileyecektir. Komşu topluluklar bu
değişimden etkilenecektir. İnşaat işleri
esnasında, gece mesaisi, güvenlik, sağlık ve
emniyet amacıyla ışık kaynakları kullanılması
gerekecektir. Bu aydınlatma düzenlemeleri
yerel topluluk üzerinde olumsuz etki yaratabilir.
52
PEGE, temel olarak uluslararası gerekliliklere uygun olarak
hazırlanacaktır.
Peyzaj ve Görsel Etki Değerlendirmesi (Peyzaj ve Görsel Etki
Değerlendirmesi Kılavuz İlkeleri) (GLVIA) – Üçüncü Versiyon –
Peyzaj Enstitüsü ve Çevresel Yönetim ve Değerlendirme
Enstitüsü, 2013 ilkelerine göre yapılacaktır.
Mevcut durum değerlendirmesi ve tespit edilen potansiyel etki
faktörlerine dayalı olarak, kilit peyzaj konularını ve görsel
meseleleri ve kısıtlamaları tespit eden ve önemli etkilerin en
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
aza indirilmesine yönelik olası tasarım müdahaleleri ve
tedbirleri ile ilgili öneriler sunan bir analiz çizimi üretilecektir.
Artık etkilerin değerlendirilmesi, sahanın fazlara göre
geliştirilmesini ele alacak ve aşağıdaki konuların
değerlendirilmesini içerecektir;

Gelişim sahası içindeki peyzaj dokusu üzerindeki doğrudan
etkiler;

İnceleme alanındaki peyzaj ve deniz manzarası üzerindeki
etkiler;

Peyzaj değerine göre sınıflandırılan alanlar üzerindeki
etkiler;

Açık denizde bulunanlar da dahil olmak üzere, kilit turistik ve
dinlence yerleri ve ulaşım güzergahları üzerindeki görsel; ve

Yerleşim yerleri ve yerleşim yerleri sakinleri üzerindeki
görsel etkiler.
Olası etkileri doğrulamak amacıyla, inceleme alanı içinde
bulunan ve yukarıda bahsedilen hassas alıcı noktaları belli bir
aralıkta temsil eden bir dizi görüş noktası kullanılacaktır.
Durum tespit değerlendirmesi, aydınlatma düzenlemelerinin
civardaki alıcı noktalar üzerindeki olası etkilerinin
değerlendirilmesinde temel teşkil etmek üzere, hava
karardıktan sonraki koşulları da dikkate alacaktır.
(yol ıslahı veya geçici konaklama işleri gibi) Saha dışı öğeler de
düşünülüyorsa, ilgili yer de değerlendirmeye dahil edilecektir.
İşletme
Altı pistli bir havalimanı ve bağlantılı destek
faaliyetleri yerel cazibe noktalarını ve görsel
53
Yukarıdaki gibi.
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
durumu etkileyecektir. İşletme esnasında, hava
limanının geceleyin işletilmesinin
kolaylaştırılması ve güvenliğin sağlanması için,
ışık kaynakları gerekmektedir. Bu aydınlatma
düzenlemeleri yerel topluluklar üzerinde
olumsuz bir etki yaratabilir.
Ulaşım
İşleri
Proje Alanı faal bir şantiye haline gelmekte,
yollar Akpınar’a erişim sağlamakta ve Proje
Alanının belli kesimleri kapatılmaktadır. Bu
düzenlemelerin çoğu madencilik ve atık
depolama faaliyeti trafiğini etkileyecek, ancak
arazi IGA’ya devredildiğinde, bu faaliyetler
sona erecektir.
İnşaatın başlamasıyla, işçi hareketleri, kazı ve
hafriyat araçlarının hareketleri ve malzeme
nakli dolayısıyla Proje Alanı istikametinde ve
Proje Alanından trafik olacaktır.
Su ve enerji
iletim hatlarının
Üç noktada manüel trafik sayımı yapılacaktır. Tayakadın İhsaniye yolu üzerinde iki noktada ve İhsaniye - Akpınar
yolunda üçüncü bir noktada trafik sayımı yapılarak, Proje Etki
alanı içindeki trafiğin mevcut durumu ile ilgili veriler teyit
edilecektir. Bu sayım, şu anda Proje Alanından geçen
Tayakadın – İhsaniye Devlet Yolu hakkında Karayolları Genel
Müdürlüğü’nden temin edilen mevcut trafik verilerini takviye
edecektir. Bu veriler, hafriyat ve inşaat faaliyetleri için
öngörülen araç sayısı ile karşılaştırılacaktır. Önemli çevresel
etkiler tespit edilecektir.
İşletme
Havalimanının yapılmasıyla birlikte, havalimanı
istikametinde ve havalimanından belli bir yolcu
trafiği olacaktır. Bu durum havalimanı
etrafındaki bağlantı yollarında araç hareketi
sayısını arttıracak ve yoğun saatlerde
tıkanıklığı arttırabilecektir.
Master planı, havalimanı işletimi ile bağlantılı ulaşım
seviyelerini tahmin etmiştir. Bu çok modlu bir yaklaşımdır ve
tipik ulaşım moduyla ilgili varsayımlara dayanan farklı
senaryolar tanımlamaktadır. Ulaşım bağlantıları master
planında tanımlanmaktadır. Trafik yönetim planları, pik akışları
yönetmek amacıyla, IGA tarafından hazırlanacaktır.
Hafriyat öncesi
Şu anda Proje Alanı üzerinden batı-doğu
istikametinde uzanan faal İSKİ boru hattı ve
Hatların deplasesi ilgili kurumların sorumluluğundadır. Bu
deplasenin ayrı bir ÇED gerektirip gerektirmediği belirlenecek
54
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
deplasesi
Sosyoekonomik
İşletim
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
enerji iletim hattının Proje Alanının güneyine
deplase edilmesi gerekecektir. Bu işlem
hafriyat başlamadan önce yapılacak ve Proje
Alanının güneyinde Kuzey Marmara otoyolu
koridorunun inşaatına dahil edilmesi
beklenmektedir.
ve gerekli organizasyon ilgili kurum tarafından yapılacaktır.
Büyük ölçekli gelişim projeleri, mahiyeti
itibariyle, değişik sosyal etkiler doğurmaktadır.
Arzu edilmeyen sonuçların önlenmesi için,
olası etkilerin değerlendirilmesi ve etki
hafifletme tedbirlerinin dikkate alınması önem
arz etmektedir.
Bu bağlamda, Proje Alanı civarındaki sosyo-ekonomik ve
kültürel mevcut durumu anlamak için, Sosyal Mevcut Durum
İncelemesi/Etüdü yapılacaktır (paydaşların ve katılım
yöntemlerinin de belirlenmesi dahil). Tespit edilen mevcut
durum, proje inşaatının ve işletiminin sosyal etkilerinin
değerlendirilmesi için temel teşkil edecektir.
Mevcut sosyal durum araştırmasının amacı, Projeden etkilenen
alanın sosyo-ekonomik özelliklerini ve yerel topluluk açısından
endişe konusu meseleleri tanımlayarak, proje etkilerinin
değerlendirilmesinde sosyo-ekonomik mevcut durumun ortaya
çıkarılması ve ilgili etki hafifletme – telafi tedbirlerinin
geliştirilmesidir.
Saha araştırmalarını (kilit bilgi kaynağı) ve masa başı
araştırmalarını da (TÜİK tarafından toplanan veriler ve ilgili
kaynaklar) içeren birincil ve ikincil veri toplama araçları
önerilecektir.
Projeyle ilgili teknik araştırmalardan ve mühendislik
araştırmalarından temin edilecek proje özelliklerine ve
faaliyetlerine dayanılarak, paydaşlar belirlenecek ve paydaş
katılım stratejisi önerilecektir. Ayrıca, projenin hem etki alanı
üzerindeki hem de daha genel bir bölgesel/ulusal bağlamdaki
sosyal etkileri değerlendirilecektir. İnsan haklarına saygı;
55
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
çalışma, sağlık ve güvenlik programları; istihdam politikaları ve
ayrıca (şikayet mekanizması da dahil) izleme faaliyetleri ile
bağlantılı etki hafifletme ve yönetim tedbirleri geliştirilecek ve
ÇSED’e dahil edilecektir.
Yeniden İskan
Hafriyat Öncesi
Proje alanında 6 tane faal maden vardır ve
toplam 17 ruhsat verilmiştir; Proje Alanının
güney doğusunda yer alan tek bir yerleşim yeri
boyunca ormancılık ve tarım faaliyetleri
yapılmaktadır. Ayrıca proje alanı sınırının 500
m’si içinde üç yerleşim yeri daha vardır.
Tayakadın; Yeniköy ve Akpınar. Proje Alanının
kuzey sınırının bitişiğinde madencilik
faaliyetleri yapılmaktadır.
Kamulaştırmadan Türk Hükümeti sorumludur.
İnşaat kampları
Emniyet
İşleri
Havalimanı inşaatı ve işletiminin yerel topluluk ve ekonomi
üzerindeki etkilerini belirlemek için bir sosyal etki
değerlendirmesi yapılacaktır (bkz. Yukarıdaki sosyo-ekonomik
kısım). Bu değerlendirme, etkilenen kişilerin belirlenmesi ve
kamulaştırma sürecinin değerlendirilmesini içerecektir. EBRD
Performans Gereklilikleri uyarınca, yeniden iskan faaliyetlerinin
etkilenen kişiler ve kuruluşlar üzerindeki etkilerini anlamak için,
bir Yeniden İskan Eylem Planının (YEP) hazırlanması
gerekmektedir. Gerekiyorsa IGA tarafından ayrı bir YEP
hazırlanacaktır. Hafriyat, inşaat ve işletim aşamaları için
paydaş katılımını tanımlayan bir Paydaş Katılım Planı (PKP)
hazırlanacaktır.
(Bu kapsam belirleme raporu yazıldığı esnada)
en yoğun çalışma döneminde şantiyede
ortalama
12,000
çalışan
olması
beklenmektedir. İşçiler Proje Alanı içindeki
inşaat kamplarında konaklatılacaktır. İşçiler,
mevcut beceri setine göre Türkiye’den ve diğer
ülkelerden temin edilecektir. Bu insan akışı
yerel topluluğu etkileyebilir.
İnşaat kamplarıyla ilgili planların EBRD/IFC İnşaat Kampları
Kılavuzuna uygun olarak geliştirildiğini teyit etmek için, bu
planlar değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Kampa insan akışının
olası etkileri değerlendirilecektir.
Kilit zamanlarda sahanın kilit kısımlarına
erişimi kısıtlamak için, Proje Alanı güvenlik
Güvenlik personeli yönetimi: şirket ve birey kimlik bilgilerinin
önceden kontrol edilmesi ve yerel nüfus ve işgücü için risk
56
İnşaat kamplarının yönetilmesi ve işçilerin sorumluluklarını
anlamasını temin etmek için, İÇSYP etkilerin en aza indirilmesi,
hafifletilmesi ve kontrol edilmesine dair tedbirler getirecektir.
ENVIRON
IGA
Konu
Gürültü
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
uygulamasına tabi tutulacaktır. Kontrollerin
yapılması ve sahada güvenliğin muhafaza
edilmesi için, güvenlik personelinin
görevlendirilmesi planlanmaktadır. Kasıtlı veya
kasıtsız izinsiz girişler bir takım riskler
doğurabilir.
oluşturmayan ve koruyucu profesyonel bir yaklaşımın
sürdürülmesini içerecektir.
İşletme
Havalimanı kısıtlı erişimi de içeren sıkı
uluslararası güvenlik gerekliliklerine tabi
olacaktır.
Havalimanı güvenliğinin sağlanması için, onaylı güvenlik
kuruluşları görevlendirilecektir.
Hafriyat işleri esnasında, gürültülü makinelerin
ve araçların çalıştırılması ve dinamitleme
faaliyetleri işçi sağlığı üzerinde bir etki
yaratabilir.
Gürültü değerlendirmesinde, ulusal düzenleyici sınırların
üzerindeki gürültü seviyeleri tespit edilecektir.
Uçak gürültüsünün havalimanındaki çalışanlar
ve üstleniciler üzerindeki etkisinin dikkatli bir
şekilde değerlendirilmesi gerekecektir.
Gürültü değerlendirmesinde, ulusal düzenleyici sınırların
üzerindeki gürültü seviyeleri tespit edilecektir.
İşletme
Gürültülü ekipmanların çalıştırılması çalışanları
ve üstlenicileri etkileyebilir.
Toz
Hafriyattan, inşaat araç hareketlerinden ve
kaçak emisyonlardan çıkan tozun solunması
işçi sağlığını etkileyebilir.
57
Ekipman seçiminde gürültüden kaçınma tedbirleri
uygulanacaktır; gürültülü alanlara personel giriş kısıtlaması
olacak, kısıtlama mümkün değilse, kişisel koruyucu ekipmanlar
kullanılacaktır.
Ekipman seçiminde gürültüden kaçınma tedbirleri
uygulanacaktır;nerelerin gürültülü alan olduğu belirlenecektir;
gürültülü alanlara personel giriş kısıtlaması olacak, kısıtlama
mümkün değilse, kişisel koruyucu ekipmanların kullanılması
zorunlu olacaktır.
Analiz edilecek hava numuneleriyle hava kalitesinin mevcut
durumu belirlenecek ve hassas alıcı noktalar için bir
değerlendirme yapılacaktır. Kötü hava kalitesinin önemli etkileri
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
tespit edilecek ve etki hafifletme; çalışma saatleri; ve solunum
koruyucu ekipmanların kullandırılması gibi uygun yönetim
tedbirleri önerilecektir.
Fiziksel Riskler
İşleri
Fiziksel riskler: sürmenaj, sıcak ve soğuk
stresi, ergonomik yaralanmalar ve mükerrer
hareketler, sürmenaj ve elle taşıma ile
bağlantılı hastalıklar şeklinde ortaya çıkabilir.
Etrafın düzgün tutulmaması ve engebeli
biçimde hazırlanmış yüzeyler sonucunda, aynı
seviyelerde kaymalar ve düşmeler meydana
gelebilir. Yüksekten düşmeler, yüksek yapılar
üzerinde, merdivenlerde ve iskelelerde
çalışmak, iş ekipmanları ve makineleri ile
bağlantılı olabilir.
İnşaat program tarafından tespit edilen fiziksel riskler bu geçici
listeyle kıyaslanarak teyit edilecektir. Her durumda, önemli etki
potansiyeli mevcuttur.
İşletici tarafından Sağlık ve Güvenlik Yönetim Planı
hazırlanacak ve risk değerlendirmesi bu yaklaşımın bir
parçasını oluşturacak ve inşaat esnasında gerçekleştirilen
spesifik faaliyetlerle bağlantılı fiili riski teyit edecektir.
Hafriyat ve inşaat işleri esnasında değişik
nesnelerin çarpması yaralanma ile
sonuçlanabilir. Bu risk düşen eşyalar,
makinelerden malzeme fırlaması, araç ve
makine hareketi şeklinde olabilir. Ağır ekipman
operatörlerinin ekipmana yakın alandaki görüş
sahası kısıtlı olduğundan, bu ekipmanlara
yakın yerde çalışanlar yüksek riske maruzdur.
İşletme
Fiziksel riskler: sürmenaj, sıcak ve soğuk
stresi, ergonomik yaralanmalar ve mükerrer
hareketler, sürmenaj ve elle taşıma ile
bağlantılı hastalıklar şeklinde ortaya çıkabilir.
58
Operasyonlar tarafından tespit edilen fiziksel riskler bu geçici
listeyle kıyaslanarak teyit edilecektir. Her durumda, önemli etki
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
Etrafın düzgün tutulmaması ve engebeli
biçimde hazırlanmış yüzeyler sonucunda, aynı
seviyelerde kaymalar ve düşmeler meydana
gelebilir. Yüksekten düşmeler, yüksek yapılar
üzerinde, merdivenlerde ve iskelelerde
çalışmak, iş ekipmanları ve makineleri ile
bağlantılı olabilir.
potansiyeli mevcuttur.
İşletici tarafından Sağlık ve Güvenlik Yönetim Planı
hazırlanacak ve risk değerlendirmesi bu yaklaşımın bir
parçasını oluşturacak ve inşaat esnasında gerçekleştirilen
spesifik faaliyetlerle bağlantılı fiili riski teyit edecektir.
Sağlık ve güvenlik etkileri değişik nesnelerin
çarpması, makinelerden malzeme fırlaması ile
havalimanı etrafındaki araç ve makine
hareketleri ile bağlantılıdır. Sınırlı kafa boşluğu
çarpma yaralanmaları ile sonuçlanabilir.
Havalimanı altyapısı alanlarında veya uçaktaki
dar mekanlarda çalışma ile bağlantılı sağlık
etkilerinin yönetilmesi gerekmektedir.
Kimyasal
Riskler
İşleri
Şantiyede kullanılan kimyasallar, yakıtlar ve
tehlikeli maddeler, doğru depolanmaz ve
kullanılmaz ise, soluma, temas veya yutma
yoluyla, sağlık ve güvenlik riskine yol açabilir.
59

Hafriyat ve inşaat aşaması için, tehlikeli madde listesi revize
edilecektir. Olası sağlık ve güvenlik etkileri
değerlendirilecektir.

projede kullanılan tehlikeli malzemelerin tasarlanması ve

İşletmeci tarafından İnşaat Sağlık ve Güvenlik Yönetim
Planı hazırlanacak ve risk değerlendirmeleri bu yaklaşımın
bir parçasını teşkil edecek ve inşaat esnasında yapılan
spesifik faaliyetlerle bağlantılı fiili riskleri teyit edecektir.

İnşaat Çevresel ve Sosyal Yönetim planı, tehlikeli
malzemelerin depolanması ve kullanılması ile ilgili
yaklaşımları tanımlayacaktır.
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
İşletme
Havalimanında kullanılan kimyasallar, yakıtlar,
de-icing maddeleri ve tehlikeli maddeler, doğru
depolanmaz veya kullanılmazsa soluma,
temas veya yutma yoluyla sağlık ve güvenlik
riski oluşturabilir.
Trafik kazaları
İşletme
Artan araç hareketi trafik kazalarında artışa yol
açabilir.
Patlayıcı
ortamlar ve
yanıcı
malzemeler
İşleri
Havalimanlarında yakıt depolanması ve ikmali
bir dizi sağlık ve güvenlik riskine ve olası
etkilere yol açabilir.

Hafriyat ve inşaat aşaması için, tehlikeli madde listesi revize
edilecektir. Olası sağlık ve güvenlik etkileri

projede kullanılan tehlikeli malzemelerin tasarlanması ve

İşletmeci tarafından İnşaat Sağlık ve Güvenlik Yönetim
Planı hazırlanacak ve risk değerlendirmeleri bu yaklaşımın
bir parçasını teşkil edecek ve inşaat esnasında yapılan
spesifik faaliyetlerle bağlantılı fiili riskleri teyit edecektir.

Malzeme kullanımı ile bağlantılı olası sağlık ve güvenlik
etkilerini önlemek, en aza indirmek ve kontrol etmek için,
havalimanı işletimi ile ilgili tehlikeli malzemelerin
depolanması ve kullanımını kontrol etmek için, operasyonel
yönetim sistemleri geliştirilecektir.

Trafik kazası potansiyeli değerlendirilecektir.
Patlayıcı ortamlar yaratan veya yanıcı malzeme tedariki,
depolanması ve ikmali içeren faaliyetler inşaat planından tespit
edilecektir. Patlayıcı ortamlara ilişkin olasılık
Ulusal yasal gerekliliklere uyum sağlamak için uygun risk
değerlendirmeleri yapılacak ve yönetim yaklaşımları, işletmeci
tarafından hazırlanacak İnşaat Sağlık ve Güvenlik Yönetim
Planına dahil edilecektir.
İşletme
Havalimanlarında yakıt depolanması ve ikmali
bir dizi sağlık ve güvenlik riskine ve olası
60
Patlayıcı ortamlar yaratan veya yanıcı malzeme tedariki,
depolanması ve ikmali içeren faaliyetler inşaat planından tespit
ENVIRON
IGA
Konu
Etkinin Kaynağı
Ön Değerlendirme
ÇSED Kapsamı
etkilere yol açabilir.
edilecektir. Patlayıcı ortamlara ilişkin olasılık
Ulusal yasal gerekliliklere uyum sağlamak için uygun risk
değerlendirmeleri yapılacak ve yönetim yaklaşımları, işletmeci
tarafından hazırlanacak İnşaat Sağlık ve Güvenlik Yönetim
Planına dahil edilecektir.
Hava trafik
kazaları
İşletme
Hava trafik kazaları nispeten nadir bir olaydır.
Ancak havalimanında böyle bir kazanın
meydana gelmesi halinde, önemli çevresel ve
sosyal etkiler meydana gelebilir.
61
Hava trafik kazaları ile bağlantılı olası çevresel ve sosyal etkiler
(yukarıda belirtilen diğer incelemeler esnasında toplanan veriler
kullanılarak) değerlendirilecektir.
IGA tarafından bu tür acil durum senaryolarına müdahale
amaçlı acil durum planları hazırlanacaktır.
ENVIRON
ESIA Scoping Report
Istanbul New Airport
IGA
14
Kapsam Dışı Bırakılması Önerilen Çevresel Konular
Söz konusu gelişimin türü ve büyüklüğü nedeniyle, işbu Çevresel ve Sosyal Etki
Değerlendirmesi (ÇSED) kapsamı dışında bırakılacak herhangi bir konu olmadığı
değerlendirilmektedir.
62
IGA
Şekiller
UK14-19216_Scoping Issue: 3
ENVIRON
Figure A1: Airport Land Use. Source Arup master plan (December 2013)
ENVIRON
ENVIRON
ENVIRON
ENVIRON
ENVIRON
ENVIRON
Ek A: Hükümetin Görev Tanımı kapsamında gereken Havalimanı
Tesisleri
ENVIRON
Aşağıdaki tesisler referans Master Planında tespit edilmiştir ve projeyi oluşturmaktadır:
A- Hava Tarafı Tesisleri
Pist
Taksirut
Sakıncalı Uçak Bekleme Alanı
Uçak Bekleme Alanı
Havalimanı Servis Yolu
Teknik Blok ve Hava Trafik Kontrol Kulesi
Rampa Kulesi
Bölgesel Hava Trafik Kontrol Binası
Yaklaşma Işıkları
Hava Alanı Servis Yolu Tünelleri
B- Yolcu Tesisleri
İç ve Dış Hatlar Yolcu Terminal Binası
Sabit Köprü Uçak Park Alanı
Uzak Uçak Park Alanı
Rezerv Uçak Park Alanı
VIP Terminal Binası
VIP Apronu
Devlet Konuk Evi
Devlet Konuk Evi Apronu
C- Kargo Tesisleri
Kargo Terminal Binası
Posta Terminal Binası
Nakliye Firmaları Kargo Terminal Binası
Hava Kargo Acenteleri Binası
Hava Kargo Uçak Park Alanı
Kargo Soğuk Hava Deposu
D-Havalimanı Destek Tesisleri
Havalimanı Polis Merkezi
Havalimanı Gümrük Hizmetleri
Havalimanı Çevre Yolu
Havalimanı Güvenlik Çiti
Apron Bariyer Binası
Köpek Çiftliği
Kurtarma ve Yangın İstasyonu
Havalimanı İtfaiye Eğitim Merkezi
ENVIRON
Havalimanı Kar Temizleme Merkezi
Havalimanı Bakım Merkezi
Meteoroloji Merkezi
Havalimanı İdari Binaları Rezerv Alanı
Havalimanı Personel Yemekhanesi
Havalimanı Sağlık Merkezi
E-Havayolları Destek Tesisleri
Uçak Bakım Hangarları
Uçak Bakım Atölyeleri
Uçak Bakım Apronu
Pusula Kalibrasyon Sahası
Motor Test Sahası
Yer Hizmetleri Ekipmanları Park Alanı
Yer Hizmet Ekipmanları Bakım ve Yönetim Binası
Yer Hizmet Ekipmanları Yakıt Deposu
Catering Merkezi
Uçak Yakıt Merkezi
Uçak Temizleme/Yıkama Alanı
De-icing Alanı
Havayolları Operasyon Merkezi
F-Havalimanı Ulaşım
Havalimanı Ana Yaklaşma Yolu
Havalimanı Tali Yaklaşma Yolu
Girişler ve Nizamiyeler
Yolcu İndirme Bindirme Alanları
Yolcu Katlı Otoparkları
Yolcu Açık Otoparkları
VIP Yolcu Otoparkları
Personel Otoparkı
Ziyaretçi Otoparkı
Taksi Bekleme Alanı
Otobüs Bekleme Alanı
Kiralık Araç Park Alanı
Terminaller Arası Bağlantıyı Sağlayacak Hafif Raylı Sistemler
G-Havalimanı Hizmet Binaları
Havalimanı Enerji Dağıtım Merkezleri
Pist Aydınlatma Trafosu
ENVIRON
Havalimanı Isıtma-Soğutma Merkezleri
İçme Suyu Pompalama Merkezi
Su Deposu
Özel Atık İmha Alanı
Atık Su Arıtma Merkezi
Katı ve Tehlikeli Atık Ayrıştırma ve Bertaraf Tesisi
Çöp Toplama Merkezi
H-Havacılık İle İlgili Diğer Tesisler
Genel Havacılık Terminal Binası
Genel Havacılık Hangarı
Genel Havacılık Apronu
Helikopter Hangarı
Helikopter Pisti
I-Havalimanı Şehir Kompleksi
Spor Merkezi
Müze ve Sergi Salonu
Konferans Merkezi
Kültür Merkezi,
İş Merkezi
Cami, Kilise, Sinagog
Hastane
Ticari Alanlar
ENVIRON
Ek B: Ulusal ÇED Boşluk Analizi
ENVIRON
Kırmızı – acil; Sarı – orta vade, Mavi – uzun vade.
Uluslararası Gereklilik
IFC Performans Standartları ve EBRD Performans
Gereklilikleri
Projenin (Çevresel Etki
Raporuna göre) Uygulama
Durumu ve Kilit Fark
Açığı Kapatmak İçin Gerekli Eylem
Eylemden
Sorumlu Taraf
1.1. Çevresel ve Sosyal Değerlendirme ve Yönetim Sistemi
(ÇSYS)
Proje sahibi, diğer sorumlu kamu kuruluşları ve üçüncü taraflarla
koordinasyon halinde, uygun çevresel ve sosyal değerlendirme
sürecini yürütür, ve projenin cinsine ve ölçeğine uygun, çevresel
ve sosyal risklerle ve etkilerle orantılı bir ÇSYS tesis eder ve
sürdürür. ÇSYS aşağıdaki bileşenleri kapsar: (i) politika; (ii)
risklerin ve etkilerin belirlenmesi; (iii) yönetim programları; (iv)
kurumsal kapasite ve yeterlik; (v) acil durum hazırlığı ve
müdahale; (vi) paydaş katılımı; ile (vii) izleme ve inceleme.
Projenin çevresel riskleri ve
etkileri belli bir ölçüye kadar
belirlenmiştir. Ancak,
potansiyel çevresel ve sosyal
etkilerin genişliği
belirlenmemiştir, mesela
sosyal değerlendirme mevcut
değildir, aynı şekilde peyzaj
ve görsel etkilerin ve
ormanların durumu da
değerlendirilmemiştir. Etkiler
değerlendirilirken
havalimanının işletim
aşaması göz ardı edilmiştir.
ÇED kümülatif etkileri ele
almamaktadır.
ÇED kapsamında ÇSYS
hazırlanmamıştır.
1.2. Çevresel ve Sosyal Eylem Planı (ÇSEP)
Havalimanının hem inşaat hem de
işletim aşaması ile bağlantılı
etkilerin eksiksiz bir şekilde
değerlendirilmesi (bu
açıklardan/eylemlerden bazıları bu
analizin ilgili kısımlarında daha
detaylı açıklanmaktadır).
Potansiyel kümülatif etkilerin tam
olarak değerlendirilmesi.
Etki hafifletme ve performans
iyileştirme tedbirlerini belirten ve
projenin belirlenen çevresel ve sosyal
risklerine ve etkilerine cevap veren
ÇSYS tesis edilmesi
Belirlenen risklerin ve etkilerin
kaçınılmaz olduğu durumlarda,
müşteri etki hafifletme ve performans
tedbirlerini belirlemeli, ve projenin
yürürlükteki kanunlara ve
yönetmeliklere uygun bir şekilde
işletilmesini ve 8 Performans
Standardının tamamını karşılamasını
sağlamak için her bir risk ve etki için
yürütülecek eylemleri belirlemelidir.
Proje Sahibi
Yönetim programları, çevresel ve sosyal Eylem Planlarını ortaya
koyar. Bu eylem planları risk ve etki belirleme sürecinde ortaya
çıkan meseleleri gidermeye yönelik eylemleri ve ulaşılması
beklenen sonuçları, mümkün olduğunca ölçülebilir şekilde
tanımlar. Bu kapsamda belirli bir zaman diliminde ölçülebilir
performans göstergeleri, hedefler veya kabul kriterleri gibi
öğeleri, ayrıca uygulama kaynaklarına dair projeksiyonları ve
sorumlulukları da belirtir. Yönetim programı, belirlenen risklerin
ve etkilerin giderilmesinde, üçüncü tarafların kontrolündeki
eylemlerin ve faaliyetlerin rolünü de kabul ve dahil eder.
Yönetim programı, projenin dinamik olduğunu dikkate alarak,
koşullarda meydana gelen değişikliklere, öngörülemeyen
olaylara, ayrıca izleme ve inceleme sonuçlarına uygun yanıtı
verecektir. Eylem planları bir dizi etki hafifletme tedbirini
uygulamak için gereken genel Çevresel ve Sosyal Eylem Planı
şeklinde olabileceği gibi, Yeniden İskan Eylem Planları veya
Biyolojik Çeşitlilik Eylem Planları gibi tematik eylem planları da
şeklinde de olabilir. Eylem planları , mevcut yönetim
programlarının açıklarının giderilerek Performans Standartlarına
uyumlu hale gelmesine yönelik planlar olabilir, veya projenin etki
hafifletme stratejisini ortaya koyan bağımsız planlar da olabilir.
“Eylem Planı” terminolojisi bazı uygulayıcı çevreleri tarafından,
Yönetim Planları veya Geliştirme Planlarını ifade eder. Bu
durumda, çevresel ve sosyal yönetim planlarının değişik türleri
örnek olarak gösterilebilir.
Herhangi bir ÇSEP
Projenin hem inşaat hem de işletim
aşamasında, uluslararası
standartlara uyum sağlaması için,
gerekli iyileştirmeleri ve eylemleri
içeren bir ÇSEP hazırlanması.
Proje Sahibi
Organizasyonel
düzenlemeler ve inşaat
personelinin yeterliliği ÇED’e
dahil edilmemiştir.
Proje çevresini ve sosyal
kaynakların, (inşaat, konsorsiyum ve
operasyonel) çevresel ve sosyal
meseleler bağlamında, organizasyon
ve yeterlik bakımından tarif edilmesi.
Proje Sahibi
1.3. Organizasyonel Kapasite ve Yetkinlik
Proje kapsamında etki oluşturma ihtimali tespit edilen belirli
fiziksel öğeler ve tesisler ile ilgili olarak, ÇSYS acil durum
hazırlığı ve müdahale sistemi kuracak ve sürdürecektir.
Böylelikle müşteri, uygun ve ilgili üçüncü taraflarla işbirliği içinde,
projeyle bağlantılı kazalara ve acil durumlara uygun bir şekilde
müdahale edebilecek ve insanlara ve/veya çevreye yönelik olası
zararları engelleyecek ve etkilerini hafifletecektir.
ENVIRON
1.4. Acil Durum Hazırlığı ve Müdahale
zararları engelleyecek ve etkilerini hafifletecektir. Bu hazırlık
sürecinin içinde; kazaların ve acil durumların meydana
gelebileceği alanların belirlenmesi, etkilenebilecek toplulukların
ve bireylerin tespiti, müdahale prosedürleri, teçhizat ve
kaynakların temini, sorumlulukların belirlenmesi, iletişim
(Etkilenme ihtimali olan topluluklarla iletişim de dahil) ve etkili bir
müdahale sağlamak için periyodik eğitim yer alır. Acil durum
hazırlığı ve müdahale faaliyetleri, gerektiğinde periyodik olarak
gözden geçirilip ve revize edilerek, değişen koşulların
yansıtılması sağlanır.
ÇED kapsamında, müdahale
mekanizmalarını da içeren
acil durum senaryoları
Hem inşaat hem de işletim aşamaları
için, acil durum müdahale planının
hazırlanması ve uygulanması.
Proje Sahibi
ÇED çevresel ve sosyal
yönetim planı
içermemektedir. Bu nedenle,
faaliyetlerin ve belirlenmiş
gruplar üzerindeki olası
etkileri izlemeye yönelik bir
program ve prosedürler tespit
etmemiştir.
Yeterli mevcut durum verileri
toplandıktan ve hem inşaat hem de
işletim aşamaları için, olası çevresel
ve sosyal etkiler değerlendirildikten
sonra, bir izleme planı hazırlanarak,
proje etki hafifletme planlarının
beklenen sonuçları verdiğini ve
beklenmeyen herhangi bir etkinin
meydana gelmediğini teyit etmeye
yönelik verilerin toplanması
sağlanmalıdır.
Proje Sahibi
1.5. İzleme ve inceleme
Proje sahibi, yönetim programının etkinliğini ve ilgili yasal
ve/veya sözleşmesel yükümlülüklere ve düzenleyici
gerekliliklere uyum durumunu izlemeye ve ölçmeye yönelik
prosedürler belirler. Devletin veya başka bir üçüncü tarafın,
belirli risklerin & etkilerin ve bunlarla bağlantılı etki hafifletme
tedbirlerinin yönetilmesinden sorumlu olduğu hallerde, müşteri
söz konusu etki hafifletme tedbirlerinin hazırlanmasında ve
izlenmesinde işbirliği yapar. Uygun hallerde, müşteriler
Etkilenen Toplulukların temsilcilerinin izleme faaliyetlerine
katılmasını değerlendirecektir. Müşterinin izleme programı,
kurum içinde, uygun seviyede gözetime tabi tutulmalıdır. Önemli
etkileri olan projeler için, müşteri izleme bilgilerini doğrulatmak
için dış uzmanlar tutar. İzleme kapsamı, projenin çevresel ve
sosyal riskleri ve etkileri ve uyum gereklilikleri ile orantılı
olacaktır.
Ancak, projenin çevresel
etkilerinin (hava, su kalitesi,
gürültü ve titreşim) Türk
Çevre Kanununa ve ilgili
yönetmeliklere uygun olup
olmayacağını belirten bir
ENVIRON
izleme planı vardır.
1.6. Paydaş Katılımı (PS 1 ve PR 10)
Paydaş katılımı, projenin çevresel ve sosyal etkilerinin başarılı
bir şekilde yönetilmesi için gereken güçlü, yapıcı ve ihtiyaçları
dikkate alan ilişkiler kurmanın temelidir. Paydaş katılımı sürekli
bir süreçtir ve aşağıda sayılan bileşenleri, değişik derecelerde,
içerebilir: paydaş analizi ve planlaması, bilgi açıklama ve yayımı,
istişare ve katılım, şikayet mekanizması ve Etkilenen
Topluluklara sürekli raporlama yapılması. Paydaş katılım
faaliyetinin türü, sıklığı ve seviyesi, büyük değişiklikler
gösterebilir ve projenin riskleri ve olumsuz etkileri ve projenin
aşaması ile orantılıdır.
ÇED raporunda, projeyle ilgili
olarak tek bir resmi bilgi
açıklama etkinliğinin yapıldığı
belirtilmektedir. Bu etkinlik
ÇED sürecinin başında
yapılmıştır. ÇED raporuna
nihai hali verilmeden önce,
başka bir bilgi paylaşım
faaliyeti yapılmamıştır.
Proje başlangıcı, inşaat ve işletim
aşamalarına yönelik bir paydaş
katılım planı hazırlanmalıdır. Bilgi
verme ve alma bileşenlerini içeren iki
yönlü bir süreç olmalıdır. Proje ile
ilgili olduğu ölçüde mahalli, bölgesel
ve ulusal topluluklar dahil edilmelidir.
Proje Sahibi
Çevresel ve sosyal konularla ilgili dış
iletişim mekanizmalarını belirten bir
iletişim planı ve prosedürü
hazırlanmalıdır (Etkilenen
Toplulukların tespit edilmesini de
içerir). Bu plan, projeyle ilgili
şikayetlerin ve endişelerin nasıl
iletileceğini, inceleneceğini,
cevaplandırılacağını ve yerine göre,
nasıl düzeltileceğini belirtmelidir.
Proje Sahibi
ÇED herhangi bir paydaş
katılım açıklaması
yapmamaktadır, dolayısıyla
hiçbir paydaş katılım
çalışmasının yapılmadığı
varsayılmaktadır.
1.7. Dış İletişim ve Şikayet Mekanizmaları
Proje sahibi dış iletişim faaliyetleri için bir prosedür geliştirmeli
ve sürdürmelidir. Bu prosedür: (i) halktan gelen dış bildirimlerin
alınmasına ve kaydedilmesine; (ii) gündeme getirilen
meselelerin taranmasına ve değerlendirilmesine ve bunların
nasıl giderileceğinin belirlenmesine; (iii) yanıt verilmesine,
takibine ve belgelenmesine; ve (iv) yerine göre yönetim planında
değişiklik yapılmasına izin veren yöntemler içermelidir. Ayrıca,
müşterilerin, çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik ile ilgili periyodik
raporlarını kamuoyu ile paylaşmaları teşvik edilmektedir.
Etkilenen Topluluklar olması halinde, müşteri bir şikayet
mekanizması kurarak, müşterinin çevresel ve sosyal
performansından etkilenen Toplulukların endişelerinin ve
şikayetlerinin alınması ve çözülmesinin kolaylaştırılması
sağlanmalıdır. Şikayet mekanizması, projesinin riskleri ve
ÇED dış ve iç iletişimi,
istişareyi ve paydaş katılımını
ele almamaktadır. Bu
nedenle, proje planlarıyla
ilgili bilgi sunulması,
yorumların ve şikayetlerin
alınması için hiçbir prosedür
önerilmemiştir.
ENVIRON
olumsuz etkileri ile orantılı olmalı ve birincil kullanıcılar olarak
Etkilenen Topluluklara yönelik olmalıdır. Bu mekanizma, kültürel
olarak uygun ve kolay erişilebilir, kullanıcılara maliyet
doğurmayan ve kullanıcıları cezalandırmayan anlaşılabilir ve
şeffaf bir istişare süreci kullanarak, endişeleri hızlı bir şekilde
çözmeye çalışmalıdır. Bu mekanizma adli veya idari yollara
başvurulmasını engellememelidir. Müşteri, paydaş katılım
sürecinde, Etkilenen Toplulukları şikayet mekanizması hakkında
bilgilendirir.
1.8. Etkilenen Topluluklara Sürekli Raporlama
Proje sahibi, proje Eylem Planlarının uygulanmasındaki
ilerlemeler, Etkilenen Topluluklara yönelik riskler veya etkiler ve
müzakere süreci veya şikayet mekanizması ile bu Toplulukların
kaygı konusu olarak belirlediği konularda, Etkilenen Topluluklara
periyodik raporlar sunar. Eğer yönetim programı, Etkilenen
Topluluklar için endişe konusu olan konularla ilgili olarak, Eylem
Planlarında belirtilen etki hafifletme tedbirleri veya eylemlerde
önemli değişiklikler veya ilaveler yaparsa, güncellenmiş etki
hafifletme tedbirleri veya eylemleri bu Topluluklara bildirilir. Bu
raporların sıklığı Etkilenen Toplulukların kaygıları ile orantılı,
ama en az yıllık olacaktır.
ÇED Etkilenen Toplulukları
tanımlamamaktadır (bkz.
Yukarıdaki kısım), bu
nedenle herhangi bir iletişim
ve raporlama tanımı
yapılmamıştır.
Etkilenen Topluluklara Raporlama,
İletişim Planı ve Prosedürü içine dahil
edilmelidir.
Proje için herhangi bir İnsan
Kaynakları (İK) Politikası
yoktur.
İnsan Kaynakları Politikasının
hazırlanması.
Proje Sahibi
2. İŞ VE ÇALIŞMA KOŞULLARI (PS 2, PR 2 VE PR 10)
2.1. İnsan Kaynakları Politikası
Proje sahibi, bu Performans Standardının ve ulusal kanunun
gerekleri ile tutarlı, işgücü yaklaşımı için kendi yaklaşımını
ortaya koyan, kendi büyüklüğü ve işgücüne uygun insan
kaynakları politikaları ve prosedürleri benimseyecek ve
uygulayacaktır.
# Müşteri ücretlere, çalışma saatlerine, fazla mesai
düzenlemelerine, fazla mesai ücretlerine ve diğer personel
yardımlarına yönelik haklar dahil olmak üzere, ulusal iş ve
çalışma kanunları ve geçerli toplu sözleşmeler kapsamındaki
ENVIRON
haklar konusunda işçilere, belgelendirilmiş, açık ve anlaşılır
bilgiler sunar. Bu bilgiler iş ilişkisinin başında ve önemli
değişiklikler meydana geldiğinde sunulur.
2.2. Çalışma Koşulları ve İstihdam Şartları
Proje sahibi, işçi-yönetim ilişkisi sürdüren ve geliştiren bir
mekanizma kurmalı ve ayrıca ulusal istihdam ve iş kanunlarına
uyumu teşvik etmelidir.
İşçilerin, inşaat ve işletim
aşamalarında ortaya
çıkabilecek olası zararlı
etkileri nasıl
engelleyebileceğine dair
uyarılar vardır. Ancak ÇED
Raporunda, detaylı çalışma
koşulları veya istihdam
şartları belirtilmemektedir.
Çalışma koşullarını ve istihdam
düzenlemelerini ele alan bir proje
kitapçığının hazırlanması.
ÇED işçi istihdamını ele
almamaktadır, dolayısıyla
ÇED içinde ayrımcılık yasağı,
fırsat eşitliği ve adil muamele
konusunda belgelendirilmiş
veya resmi bir politika
bulunmamaktadır.
Çalışanların, üstlenicilerin ve
tedarikçilerin korunmasını ele alan bir
Eşitlik ve Çeşitlilik Programının
hazırlanması.
almamaktadır
Eylem için bkz. yukarıdaki 2.2 sayılı
madde.
2.3. Çocuk İşçiliği ve Zorla Çalıştırılanlar dahil Savunmasız
İşçiler, Ayrımcılık Yasağı ve Fırsat Eşitliği
Proje sahibi, çocuklar, göçmen işçiler, zorla çalıştırılan iş gücü,
taşeronların tuttuğu işçiler ve tedarik zinciri içinde yer alan işçiler
gibi savunmasız kategoriler dahil, işçileri korumaya yönelik bir
mekanizma kurmalı, ve ayrıca güvenli ve sağlıklı çalışma
koşullarını teşvik eden ve işçilerin sağlığını koruyan bir araç
sağlamalıdır.
2.4. Çalışanların Örgütleri
Çalışanların müdahale olmaksızın kendi seçtikleri işçi örgütlerini
kurma ve bu örgütlere katılma ve toplu pazarlık yapma
haklarının ulusal kanunlarca kabul edildiği ülkelerde, müşteri
ulusal kanuna uyacaktır. Ulusal kanunun işçi örgütlerini büyük
ölçüde kısıtladığı hallerde, müşteri işçilerin şikayetlerini
bildirmek ve çalışma koşulları ile istihdam şartlarına ilişkin
haklarını korumak için alternatif mekanizmalar geliştirmesini
kısıtlamayacaktır. Müşteri bu mekanizmaları etkilemeye veya
kontrolü altına almaya teşebbüs etmemelidir. Bu Performans
Standardının önceki paragrafında tanımlanan durumlarda, ve
ENVIRON
ulusal kanunun hüküm belirtmediği hallerde, müşteri işçileri
kendi temsilcilerini seçmekten, arzu ettikleri işçi örgütünü
kurmaktan veya bunlara katılmaktan veya toplu müzakere
yapmaktan alıkoymayacak ve bu tür örgütlere ve toplu
müzakerelere katılan veya katılma girişiminde bulunan işçilere
karşı ayrımcılık yapmayacak veya misillemede bulunmayacaktır.
Müşteri söz konusu işçi temsilcileriyle ve işçi örgütleriyle ilişki
kuracak ve onlara anlamlı görüşmeler için gerekli bilgiyi
zamanında verecektir. İşçi örgütlerinin iş gücündeki işçileri adil
bir şekilde temsil etmesi beklenmektedir.
2.5. Şikayet Mekanizması
Müşteri işçilerin (ve varsa örgütlerinin) işyeriyle ilgili endişe
duydukları konuları dile getirebilmeleri için bir şikayet
mekanizması kuracaktır. Müşteri işe alım esnasında işçileri
şikayet mekanizması hakkında bilgilendirecek ve bu
mekanizmaya kolayca erişebilmelerini sağlayacaktır. Bu
mekanizma, ilgililere herhangi bir ceza uygulamaksızın,
zamanında geri bildirimler sunan anlaşılır ve şeffaf bir süreç
kullanarak, uygun bir yönetim seviyesi içermeli ve endişe
duyulan konuları gecikmeksizin ele alabilmelidir. Bu mekanizma
ayrıca isimsiz şikayetlerin de yapılmasına ve ele alınmasına
imkan vermelidir. Mekanizma, kanunlarca tanınan veya mevcut
tahkim prosedürleri kanalıyla sunulan adli veya idari başvuru
yollarına erişimi engellememeli ve toplu anlaşmalarca sunulan
şikayet mekanizmalarının yerini almamalıdır.
almamalıdır.
madde.
Proje Sahibi
ÇED kaynak tüketimi ve
kaynak verimliliğini arttırıcı
tedbirleri ele almamaktadır.
İnşaat ve işletim aşamasındaki
potansiyel kaynak verimliliğinin
değerlendirilmesinin yapılması.
Potansiyel etkilerin tanımlanması ve
projenin doğal ve kıt kaynaklar
Proje Sahibi
3. KAYNAK VERİMLİLİĞİ VE KİRLİLİĞİN
ÖNLENMESİ/HAFİFLETİLMESİ (PS 3 VE PR 3)
3.1. Kaynak Verimliliği
Proje sahibi enerji, su ve diğer kaynakların ve maddi girdilerin
harcanmasında verimliliği arttırmaya yönelik olarak, teknik ve
finansal olarak makul ve maliyet etkin tedbirler uygulamalı ve
özellikle de ana iş faaliyeti olarak kabul edilen alanlara
odaklanmalıdır. Bu tür tedbirler, ham maddelerin, enerjinin ve
ENVIRON
suyun korunması amacıyla, ürün tasarımı ve üretim süreçlerine
daha temiz üretim ilkelerini entegre edecektir. Karşılaştırmalı
veriler mevcut ise, müşteri göreceli verimlilik seviyesini
belirlemek için karşılaştırma yapacaktır.
üzerindeki etkisini azaltmak için
önleme, minimizasyon ve alternatif
malzeme kullanımı yaklaşımlarının
geliştirilmesi.
3.2. Kirliliğin Önlenmesi ve Sera Gazı (SG) Emisyonları
Proje sahibi kirleticilerin serbest bırakılmasını önleyecek ve
önlemek mümkün olmadığında,kirleticilerin serbest bırakılma
yoğunluğunu ve kütle akımını en aza indirecek ve/veya kontrol
edecektir. Bu uygulama, yerel, bölgesel veya sınır ötesi etkileri
muhtemel olağan, olağan dışı veya kaza eseri koşullar
nedeniyle, kirleticilerin havaya (SG emisyonları dahil), suya ve
toprağa bırakılmasına da uygulanır. Toprak veya yeraltı suyu
kirliliği gibi süregelen kirlilik durumlarında, proje etki hafifletme
tedbirlerinden sorumlu olup olmadığını belirlemeye çalışmalıdır.
Projenin mevcut çevre koşulları üzerindeki olası olumsuz
etkilerinin ele alınması da önem arz etmektedir. Bu bakımdan,
müşteri ilgili faktörleri göz önünde bulunduracaktır. Bu
faktörlerden bazıları şunlardır: (i) mevcut çevre koşulları; (ii)
çevrenin sınırlı özümseme kapasitesi; (iii) mevcut ve gelecek
arazi kullanımı; (iv) projenin biyolojik çeşitlilik açısından önemli
alanlara yakınlığı; ve (v) belirsiz ve/veya tersine çevrilemez
sonuçlar doğuran kümülatif etki potansiyeli.
Bu Performans Standardı gereğince kaynak verimliliği ve kirlilik
kontrolü tedbirlerinin uygulanmasına ilaveten, projenin zaten
bozuk bir alanda önemli bir emisyon kaynağı teşkil etme
potansiyeli olduğu hallerde, proje negatif etkileri önleyen ya da
azaltan ilave stratejilerin belirlenmesini ve tedbirlerin alınmasını
değerlendirmelidir. Bu stratejilerin en önemlileri, alternatif proje
yerlerinin değerlendirilmesi ve emisyon denkleştirmedir.
ÇED raporunda, hava
emisyonları, atık su, katı
atıklar, tehlikeli atıklar ve
gürültü hakkında mevcut
durum verileri sunulmaktadır.
ÇED değerlendirmeleri inşaat
aşamaları üzerinde
odaklanmış ve söz konusu
bileşenlerin her biri için
işletim aşamalarını ele
almamıştır. Hava kalitesi ile
ilgili olarak, sadece PM10 ile
ilgili değerlendirmeler
yapılmış, diğer potansiyel
kirleticiler
değerlendirilmemiştir. Gürültü
etkileri, sadece inşaat
faaliyetleri bağlamında
değerlendirilmiş, işletim
dikkate alınmamıştır.
Potansiyel çevresel etkilerle ilgili
mevcut durum bilgileri eksiktir, bu
nedenle değişik parametreler için
doğru mevcut durum koşullarını
belirlemek için gereken ek
incelemeler yapılmalıdır.
Proje Sahibi
Hafriyat işleriyle bağlantılı çevresel
etkiler ve toprak kirlenme potansiyeli
gibi konular için mevcut durum
bilgileri toplanmalıdır.
Tüm değerlendirmeler mevcut
koşulları ve proje inşaat & işletim
aşamalarının gelecekteki potansiyel
etkilerini değerlendirmelidir.
ÇED, tarihi kullanım ile
bağlantılı potansiyel toprak
kirliliği hakkında hiçbir bilgi
sunmamış, hafriyat
faaliyetlerinde önerilen toprak
hareketlerinin hacmiyle
bağlantılı çevresel ve sosyal
etkileri ele almamıştır.
ENVIRON
4. TOPLUM SAĞLIĞI, GÜVENLİĞİ VE EMNİYETİ (PS 4 VE
PR 4)
Proje Etkilenen Toplulukların sağlığı ve güvenliği üzerindeki
olumsuz etkileri göz önüne almalı ve engellemeli, personelin ve
eşyaların emniyetinin, ilgili insan haklarına uygun olarak ve
Etkilenen Topluluklara yönelik riskleri engelleyen veya en aza
indiren bir şekilde sağlanmasını temin etmelidir.
ÇED güvenlik ve emniyet
konularını ele almamaktadır.
İnşaat faaliyetlerini
desteklemek için gelecek
geçici/göçmen işgücü ve
inşaat kampları ile bağlantılı
çevresel ve sosyal etkilerden
bahsedilmemektedir.
Havalimanının inşaatı ve işletimi ile
bağlantılı güvenlik ve emniyet
risklerinin topluluk üzerindeki
etkisinin değerlendirilmesi, risklerin
hafifletilmesi ve yönetimi için bir plan
geliştirilmesi.
Proje Sahibi
Proje geliştiricisi arazi edinme işinden
sorumlu değildir, ancak yine de
Devlet ile görüşerek arazi edinme
sürecini ve yeniden iskan planlarını
anlamaya çalışmalıdır. Eğer devletin
arazi edinme ve yeniden iskan eylem
planı (YİEP) yoksa, bunun dış iletişim
ve paydaş katılım planları ile birlikte
hazırlanması ve uygulanması
gerekmektedir.
Proje Sahibi
ÇED havalimanı
operasyonlarıyla bağlantılı
toplum sağlığı, güvenliği ve
emniyetini ele almamaktadır.
5. ARAZİ EDİNME, GÖNÜLSÜZ YENİDEN İSKAN VE
EKONOMİK YER DEĞİŞİMİ (PS 5 VE PR 5)
Uygun bir şekilde yönetilmeyen gönülsüz yeniden iskan
durumları, uzun vadeli zorluklara ve etkilenen toplulukların ve
kişilerin fakirleşmesine, ayrıca yer değiştirerek gittikleri yeni
alanlarda çevresel zararlara ve olumsuz sosyo- ekonomik
etkilere neden olabilir. Bu yüzden, gönülsüz yeniden iskandan
kaçınılmalıdır. Ancak, gönülsüz yeniden iskanın kaçınılmaz
olduğu hallerde, bu tür işlemler en aza indirilmeli ve yer
değiştiren kişilerle ev sahibi topluluklar üzerindeki olumsuz
etkileri hafifletmeye yönelik uygun tedbirler dikkatle planlanmalı
ve uygulanmalıdır. Devlet genellikle, arazi edinme ve
kamulaştırma bedelinin tespiti de dahil, yeniden iskan sürecinde
merkezi bir rol oynadığından, çoğu durumda önemli bir üçüncü
taraf olmaktadır. Proje, arazi edinme süreçlerini dikkate almalı
ve mümkün olduğu hallerde, müşteri yeniden iskan faaliyetlerine
dahil olmalıdır. Müşteriler anlaşmalı iskanı değerlendirmelidir.
ÇED Türkiye’de arazi
edinme sürecinden
bahsetmiştir, ancak Etkilenen
Kişiler ve yeniden iskan
faaliyetleri ve etkilerine
değinilmemiştir.
Zira, eğer arazi edinme sürecinin,
uluslararası finansman
gerekliliklerine uyumsuz olduğu
görülürse, projenin uluslararası
finansman toplama konusunda sıkıntı
çekme riski yüksektir. Bu durumda,
uluslararası gerekliliklerin geriye
ENVIRON
dönük olarak yerine getirilmesi
imkansız olacaktır.
6. BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN KORUNMASI VE YAŞAYAN
DOĞAL KAYNAKLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİ (PS
6 VE PR 6)
Proje, biyolojik çeşitliliğin nasıl korunacağını ve yaşayan doğal
kaynakların sürdürülebilir yönetiminin nasıl sağlanacağını
değerlendirmelidir.
ÇED Raporunda, Biyolojik
çeşitlilik, doğal yaşam
alanları ve inşaat & işletim
aşamalarında projeyle
bağlantılı potansiyel etkiler
konusunda sunulan mevcut
durum verileri yetersizdir.
ÇED, Ekim 2012’de bir saha
vejetasyon taramasının
yapıldığını bildirmektedir.
Proje sahasında başka bir
taramanın yapıldığından
bahsedilmemektedir. ÇED,
ekolojik tür ve yaşam ortamı
taramalarının,
değerlendirmeler ve kaynak
taraması yoluyla yapıldığını
bildirmektedir. Proje sahası,
orman ve fundalıkların
bulunduğu, kısmen
geliştirilmemiş bir yerde
bulunmakta, bir takım doğal
ve yapay su kütleleri
içermektedir ve kuzeyden
Karadeniz sınırında
bulunmaktadır.
Belirlenmiş tüm yaşam alanları ve
türlerle ilgili taramalara temel
oluşturmak için, sağlam örnekleme
yöntemleri ve planları hazırlanmalı,
böylece potansiyel etkilerin, etki
hafifletme ve telafi stratejilerinin
değerlendirilmesi için gereken
sağlam mevcut durum verilerinin elde
edilmesi temin edilmelidir.
Proje Geliştiricisi
Proje sahası, Avrupa ve
Asya kıtaları arasında göçen
kuşların göç yolu üzerinde
bulunmaktadır. Mevcut
ENVIRON
durumdaki ekolojik değeri
teyit etmek ve proje inşaatı &
işletimi ile bağlantılı
potansiyel etkilerin analizini
yapmaya yönelik güvenilir
örnekleme çalışmalarından
bahsedilmemektedir.
7. YERLİ HALKLAR (PS 7 VE PR 7)
7 Nolu Performans Standardı, ulusal toplumlar içindeki ana akım
gruplardan ayrı bir kimliğe sahip olan Yerli Halkların, en çok
ötekileştirilen ve savunmasız halk kesimleri arasında yer aldığını
belirtmektedir. Bunların ekonomik, sosyal ve yasal statüsü,
toprak ve doğal & kültürel kaynaklarla ilgili haklarını ve
menfaatlerini savunma kapasitelerini çoğu kez engellemektedir
ve kalkınma sürecine katılıp bundan faydalanma imkanlarını da
kısıtlayabilmektedir. Toprakları ve kaynakları dönüştürülen, gasp
edilen veya önemli ölçüde bozulan Yerli Halklar daha da
savunmasız hale gelmektedir. Bunların dilleri, kültürleri, dinleri,
manevi inançları ve kurumları da tehlikeye girebilir. Sonuçta,
Yerli Halklar, proje gelişimi ile bağlantılı olumsuz etkiler
karşısında, kendileri dışındaki gruplara göre daha savunmasız
olabilir. Bu savunmasızlık, kimliğin, kültürün ve doğal kaynaklara
dayalı geçim kaynaklarının yitirilmesini, ayrıca fakirleşme ve
hastalıklara maruz kalmayı içerebilir.
ÇED yerli halklardan
bahsetmemektedir.
Etkilenen proje alanı içinde yerli
halkların olup olmadığı ile ilgili bir
değerlendirme yapılmalı ve bunların
olup olmadığı ile ilgili bir beyanda
bulunulmalıdır. Eğer var ise, uygun
bir yönetim yaklaşımı geliştirilmelidir.
ÇED kültürel miras
konularına değinmemektedir,
dolayısıyla önerilen bir
rastlantısal bulgu prosedürü
bulunmamaktadır.
Proje inşaat ve işletim aşamaları için,
bir rastlantısal bulgu prosedürünün
geliştirilmesi.
8. KÜLTÜREL MİRAS (PS 8 VE PR 8)
8.1. Rastlantısal Bulgu Prosedürü
Projenin tasarım ve inşaat aşamaları dahil olmak üzere,
rastlantısal bulgu prosedürü geliştirilmelidir.
8.2. Kültürel Mirasın Olumsuz Etkilenmesi
ENVIRON
Proje, kültürel mirasın proje faaliyetlerinin olumsuz faaliyetlerine
karşı korunmasını değerlendirmeli ve desteklemelidir.
ÇED, proje alanı içinde ve
etrafında bulunan kültürel
mirasın mevcut durum
tespitinin yapıldığından
bahsetmemektedir. Projenin
kültürel miras üzerindeki
olumsuz etkilerine de
değinmemektedir.
Proje sahasındaki kültürel mirasın
değerini belirlemek için bir mevcut
durum değerlendirmesinin yapılması.
Bu kısım ÇED için gerekli
değildir.
Bu bileşen şu an itibariyle proje için
geçerli değildir.
Uygulanmıyor.
9. Finansal Aracılar (PR9)
EBRD’den kredi alan finansal aracıların, EBRD’nin Çevresel ve
Sosyal Politika (2008) gerekliliklerini uygulaması gerekmektedir.
ENVIRON
Ek C: Endikatif Paydaş Listesi
(Paydaş Katılım Planı hazırlanarak teyit edilecek)

DHMI (Proje Sponsoru)

Orman Bakanlığı (ve diğer ilgili kamu kuruluşları)

Akpınar; Yeniköy; Tayakadın; İhsaniye ve Yukarı Ağaçlı sakinleri.

Arnavutköy İlçesinin kuzey kesiminde bulunan halk

Proje Alanındaki Taş Ocağı ve Maden İşletmecileri

Madenlerin ve taş ocaklarının çalışanları ve tedarikçileri

Proje Alanını hayvan otlatmak için kullanan çiftçiler

Eyüp Belediyesi

Arnavutköy Belediyesi

Proje Alanını Sayfiye Yeri olarak kullananlar

Sivil Toplum Kuruluşları (Stoklar)

Üniversiteler (yerel ve ulusal)
Ek 6.B: Çevresel Etki Değerlendirme Boşluk Analizi
İstanbul Uluslararası Havalimanı
Çevresel Etki Değerlendirmesi
Boşluk Analizi
Hazırlatan:
IGA
Hazırlayan:
ENVIRON
Bath, Birleşik Krallık
Tarih:
Eylül 2013
Proje veya Düzenleme Numarası:
UK14-19216
Sözleşme No:
UK14-19216
Sayı:
1
Hazırlayan
(imza):
Karen Howells
Proje Yöneticisi/Direktörü
(imza):
Niall Smiddy
Tarih:
Eylül 2013
Bu rapor ENVIRON ve Müşteri arasında yapılmış Hizmetler ve Şartlar
anlaşması esas alınarak, ENVIRON tarafından, her türlü makul beceri,
dikkat ve özen kullanılarak hazırlanmıştır. Bu rapor Müşteriye özeldir ve
ENVIRON tarafından önceden resmi yolla kabul edilmedikçe, bu raporun
veya herhangi bir kısmının üçüncü Taraflara ifşa edilmesinden doğan hiçbir
sorumluluk ENVIRON’a ait değildir. Bu tür tarafların rapora güvenerek
yaptıkları işlemlerin sorumluluğu kendilerine aittir.
ENVIRON Hizmetler anlaşmasının kapsamı dışındaki herhangi bir konu ile
ilgili olarak, Müşteriye ve diğer taraflara yönelik hiçbir sorumluluğu kabul
etmemektedir.
Versiyon Kontrol Kaydı
Sayı
Durum
Tarih
İnceleyen
Yazar
1
Raporun müşteri için yayınlanması
30 Eylül 2013
NPS
KH
IGA
İçindekiler
1
Projenin ve Boşluk Analizinin Arka Planı
1
1.1
1.2
1.3
1.4
Proje Tanımı
Proje Alanı Gerekçesi ve Başvurulan Belgeler
Yasal Çerçeve
Arazi Edinme ve Yeniden Yerleştirme
1
1
2
9
2
Boşluk Analizi Prosedürü
11
2.1
2.2
2.3
Saha İncelemesi
Mevcut Belgelerin ve Raporların İncelenmesi
Boşluk Analizinin Yapılması
11
11
11
3
Çevresel ve Sosyal Boşluk Analizi
12
3.1
Sonuçlar
25
Tablolar Listesi
Tablo 3.1. Uluslararası Gereksinimler ve Mayıs 2013 tarihli Nihai ÇED Raporu arasındaki
Farklar
13
Şekiller Listesi
Şekil 1. Proje Alanı ve Çevresi
1
Şekil 2: Proje Evreleri
2
UK14-19216 Sayı: 1
ENVIRON
IGA
Projenin ve Boşluk Analizinin Arka Planı
1
1.1
Proje Tanımı
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi (Proje) Limak, Cengiz, Kolin, MAPA ve Kalyon
Konsorsiyumu tarafından yürütülecektir. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü
(DHMI) ile 25 yıllığına anlaşma yapılmıştır. Konsorsiyuma yeni havalimanını yapma, işletme
ve devretme izni verilmiştir. Devletle imzalanacak sözleşme henüz beklemededir. Proje alanı
Arnavutköy ve Eyüp semtlerinde yer almakta ve toplamda 76.500.000m2 büyüklüğünde bir
alanı kapsamaktadır (Şekil 1).
Şekil 1. Proje Alanı ve Çevresi
Proje dört ana aşamada uygulanacaktır. 1. Aşamada yılda 70 milyon yolcu kapasitesiyle
hizmet verilecek ve bu kapasite 4. Aşamada yılda 150 milyon yolcuya çıkacaktır (Şekil 2).
1.2
Proje Alanı Gerekçesi ve Başvurulan Belgeler
İstanbul Yeni Havalimanı Projesinin (Proje) Çevresel Etki Değerlendirme Raporu (ÇED)
Mayıs 2013’te hazırlanmıştır. ÇED Raporu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) tarafından
onaylanmıştır. Ancak uluslararası finansal kuruluşların (UFK’lar) Projeyi finanse etmesi için,
ÇED’in uluslararası çevresel ve sosyal standartlara da uyum sağlaması şartı aranmaktadır.
Uluslararası çevresel ve sosyal etki değerlendirme incelemesine temel teşkil etmek ve
Uluslararası Finans Kuruluşu’nun (IFC) Sosyal ve Çevresel Sürdürülebilirlik ile ilgili
Performans Standartları gereksinimlerini ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasının
Performans Koşullarını yerine getirmek için, mevcut ÇED Raporunun boşluk analizinin
Bu boşluk analizi uluslararası çevresel ve sosyal standartlara ilişkin olarak projenin
uygulama durumunu anlamak amacıyla yapılmıştır. Boşluk analizinde başvurulan belgelerin
listesi aşağıdadır:

Proje için hazırlanan Son ÇED Raporu (Mayıs 2013);
UK14-19216 Issue: 1
1
ENVIRON
IGA

IFC’nin Sosyal ve Çevresel Sürdürülebilirlik Performans Standartları (2012) ve Dünya
Bankası Politikaları;

IFC Havalimanları için Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu (2007); ve

EBRD Performans Gereklilikleri (2008).
Şekil 2: Projenin Etapları
1.3
Yasal Çerçeve
Bu bölümde Proje için geçerli olan ulusal ve uluslararası yasal çerçeveler açıklanmıştır.
1.3.1
Uluslararası Finansal Kuruluşlar Hakkında Temel Bilgi
Uluslararası finans kuruluşları finanse edilecek projelerin çevresel ve sosyal etkileriyle ilgili
bir takım politikaları ve prosedürleri takip etmektedir. Bu açıdan, projeyle ilgili tüm önemli
etkilerin yönetilmesi için, içinde Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı da olan bir Çevresel ve
Sosyal Etki Değerlendirmesinin hazırlanması gibi genel kabul gören uluslararası
gerekliliklerin yerine getirilmesi şart koşulmaktadır. Bu uluslararası gereklilikler çoğunlukla
Dünya Bankası Grubu’nun Koruma Önlemleri Politikasına dayanmaktadır. Özel sektör
finansmanı için ise, IFC’nin Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu ile Sosyal ve Çevresel
Sürdürülebilirlik Performans Standartları bu uluslararası gerekliliklerin en önemlileridir.
İhracat Kredisi Kuruluşları, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) tavsiyeleri
şemsiyesi altında, Dünya Bankası Politikalarını takip etmektedir. IFC gereklilikleri ve
kılavuzları aşağıda özetlenmiştir.
UK14-19216 Issue: 1
2
ENVIRON
IGA
1.3.2
IFC Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu
IFC çevre, sağlık ve güvenlik konularında kapsamlı kılavuz belgeleri hazırlamıştır. Bu
belgeler içinde Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzları ile Sektörel Çevre, Sağlık ve
Güvenlik Kılavuzları yer almaktadır. Bu kılavuzlar tüm proje aşamalarındaki (yapım, işletme
ve devreden çıkarma) çevre performansı, iş sağlığı ve güvenliği, halk sağlığı ve güvenliği vs.
ile ilgili idari ve teknik gereklilikler ile iyi uygulamaları kapsamaktadır. IFC’nin sektörel
kılavuzları IFC’nin faaliyet gösterdiği ana alanlardaki belirli ihtiyaçları ele almaktadır. Bu
kılavuzlardaki çevre, sağlık ve güvenlik konuları değişik sektörlerin ihtiyaçları bağlamında
açıklanmaktadır. Bu kılavuzlar Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik İlkeleri ile birlikte
kullanılmalıdır.
IFC Sosyal ve Çevresel Sürdürülebilirlik Performans Standartları
IFC Performans Standartlarını (PS), sosyal & çevresel riskleri ve etkileri yönetmek ve
finanse ettiği özel sektör projelerinde gelişim fırsatlarını arttırmak için kullanmaktadır. Bu
Performans Standartları gelişmekte olan piyasalardaki projelerde diğer finansal kuruluşlar
tarafından da kullanılabilir.
Aşağıda sayılan sekiz Performans Standardı IFC veya bu standartları kullanan diğer finansal
kuruluşlar tarafından desteklenen bir yatırımın tüm aşamalarında proje sahibinin yerine
getirmesi gereken gereklilikleri ifade etmektedir:
PS 1
Çevresel & Sosyal Risklerin ve Etkilerin Değerlendirilmesi ve Yönetimi
PS 2
PS 3
Kaynak Verimliliği ve Kirliliğin Önlenmesi
PS 4
PS 5
Arazi Alımları ve Zorunlu Yerleştirme
PS 6
Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Canlı Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi
PS 7
Yerli Halklar
PS 8
Kültürel Miras.
İhracat Kredisi Kuruluşları ve EBRD
İhracat Kredisi Kuruluşları, projelerin potansiyel negatif etkilerine, projeye dahil olan
tarafların kullanmayı planladığı standartlara, uygulamalara ve süreçlere, ayrıca proje
konusunda ilgili paydaşlarla yapılan istişarelerin sonuçlarına göre kredi başvurularını
sınıflandırmak için tarama süreçleri kullanmaktadır.
OECD’nin “Resmi Destekli İhracat Kredileri ve Çevre Üzerine Ortak Yaklaşımlar hakkında
Revize Konsey Tavsiye Kararlarına göre (“Ortak Yaklaşımlar”), projeler ev sahibi ülke
standartlarına göre ve Dünya Bankası Koruma Önlemleri Politikasının, veya yerine göre IFC
Performans Standartlarının ya da Bölgesel Kalkınma Bankaları standartlarının (bu bölgesel
kalkınma bankalarından biri de EBRD’dir ve bu raporda boşluk analizi için IFC Performans
Standartlarıyla birlikte EBRD standartları da dikkate alınacaktır) veyahut (Avrupa Birliği
standartları gibi) uluslararası kabul gören standartların ilgili bölümlerine göre kıyaslanmıştır.
Proje kategorileri dikkate alınarak, özellikle Dünya Bankası standartları ve politikaları
uyarınca Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme incelemeleri gerekebilir. OECD “Ortak
Yaklaşımlar” belgesini yayınlamıştır, ancak bu gerekliliklerin detayları farklı İhracat Kredi
Kuruluşları arasında farklılık gösterebilir.
UK14-19216 Issue: 1
3
ENVIRON
IGA
EBRD destekli projelerin sürdürülebilir kalkınma ile ilgili uluslararası iyi uygulamaları
karşılaması beklenmektedir. Müşterilerin ve/veya projelerinin bunları karşılamasına yardımcı
olmak için, EBRD aşağıdaki Performans Gerekliliklerini (PR) belirlemiştir. Müşterilerin bu
gereklilikleri EBRD tarafından kabul edilen bir sure içinde karşılaması beklenmektedir:
PR 1
Çevresel ve Sosyal Değerlendirme ve Yönetim
PR 2
PR 3
Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması
PR 4
PR 5
Arazi Edinme, Mecburi Yeniden İskan ve Ekonomik Yer Değiştirme
PR 6
Biyolojik Çeşitliliğin Korunması, Yaşayan Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi
PR 7
Yerli Halklar
PR 8
Kültürel Miras
PR 9
Finansal Aracılar
PR 10 Bilgi Açıklama ve Paydaş Katılımı
1.3.3
Ulusal Yasal Çerçeve
Aşağıdaki bölümlerde çevrenin, kültürel mirasın, yaban hayatın ve tabiatın korunması ile ilgili
ulusal yasal ve kurumsal çerçeve açıklanmaktadır.
1.3.2.1 Kurumsal Çerçeve
Çevrenin korunması, sürdürülebilir kalkınma ve tabii kaynakların yönetimi ile ilgili politikaların
uygulanmasından sorumlu kurum Çevre ve Şehircilik Bakanlığıdır (ÇŞB).
Çevre ve Orman Bakanlığı 1987 yılında Başbakanlığa bağlı bir müsteşarlık olarak kurulmuş,
Ağustos 1991’de 443 sayılı Kuruluş Kanunu ile Çevre Bakanlığı statüsüne yükseltilmiştir.
Daha sonra, 2003 yılında, Çevre Bakanlığının ve Orman Bakanlığının birleştirilmesiyle Çevre
ve Orman Bakanlığı kurulmuştur. 2011 yılında, Çevre ve Orman Bakanlığının çevre bölümü
ayrılmış ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile birleştirilerek ÇŞB kurulmuştur.
ÇŞB’nin merkezi Ankara'dadır ve taşra teşkilatı bulunmaktadır. ÇŞB, AB çevresel
gerekliliklerin uygulamaya konulma süreci de dahil olmak üzere, Türkiye’de çevre
politikalarının geliştirilmesinde ve uygulanmasında genel eşgüdümü sağlamaktadır. ÇŞB
aşağıda sayılan müdürlüklerden ve şubelerden oluşmaktadır:

Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

Yapı İşleri Genel Müdürlüğü

Altyapı Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü

Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü

Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü

Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı

Strateji Geliştirme Başkanlığı
UK14-19216 Issue: 1
4
ENVIRON
IGA

Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı

Hukuk Müşavirliği

Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı

Avrupa Birliği Yatırımları Dairesi Başkanlığı

Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı

Personel Dairesi Başkanlığı

Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı

Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği

Özel Kalem Müdürlüğü
1.3.2.2
Ulusal Mevzuat
Türk çevre mevzuatı ulusal ve uluslararası mevzuata ve standartlara uygun bir şekilde
geliştirilmiştir. Son yıllarda, bazı yönetmelikler Türkiye’nin katılım öncesi çabaları
kapsamında AB Direktifleriyle uyumlaştırılmıştır. Aşağıdaki altbölümlerde, İstanbul Yeni
Havalimanı Projesinin çevresel ve sosyal yönlerini ilgilendiren mevzuat ve prosedürler
açıklanmaktadır.
1983’te yürürlüğe giren Türkiye Çevre Kanunu (2872 sayılı kanun) çevresel konuları çok
geniş bir kapsamda ele almaktadır. Türkiye Anayasası ve Çevre Kanunu’nun ilkelerine
esaslarına göre, çevrenin korunmasından hem devlet hem de vatandaşlar sorumludur.
Çevre Kanunu’nu tamamlayıcı nitelikteki diğer kanunlar, uygun tedbirlerin uygulanması
yoluyla çevrenin korunması, kirliliğin önlenmesi ve kontrolü ile ilgilidir. Konuyla bağlantılı
başlıca çevresel ve sosyal kanunlar aşağıda sayılmıştır:

Kıyı Kanunu (Kanun No: 3621, Kabul Tarihi: 1990)

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (Kanun No: 2863, Kabul Tarihi: 1983)

Enerji Verimliliği Kanunu (Kanun No: 5627, Kabul Tarihi: 2007)

Orman Kanunu (Kanun No: 6831, Kabul Tarihi: 1956)

Yeraltı suları Kanunu (Kanun No: 167, Kabul Tarihi: 1960)

İş Kanunu (Kanun No: 4857, Kabul Tarihi: 2003)

Turizmi Teşvik kanunu (Kanun No: 2634, Kabul Tarihi: 1982)

Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda
Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun (Kanun No: 5312, Kabul Tarihi:
2005)

Belediye Kanunu (Kanun No: 5393, Kabul Tarihi: 2005)

Milli Parklar Kanunu (Kanun No: 2873, Kabul Tarihi: 1983)

Mera Kanunu (Kanun No: 4342, Kabul Tarihi: 1998)

Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak
Kullanılması Hakkında Kanun (Kanun No: 5366, Kabul Tarihi: 2005)

Halk Sağlığı Kanunu (Kanun No: 1593, Kabul Tarihi: 1930)

İmar Kanunu (Kanun No: 3194, Kabul Tarihi: 1985

Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin
Kanun (Kanun No: 5346, Kabul Tarihi: 2005)

Su Ürünleri Kanunu (Kanun No: 1380, Kabul Tarihi: 1971)
UK14-19216 Issue: 1
5
ENVIRON
IGA
Çevre Kanunu ve diğer ek kanunların yanı sıra, 1983’ten bu yana değişik yönetmelikler,
tebliğler ve kararnameler de çıkarılmıştır. Bunların en önemlileri şunlardır:
Hava Kalitesi Kontrol ve Yönetimi

Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 13
Ocak 2005, Sayı: 25699.

Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 4 Nisan 2009, Sayı:
27190.

Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 3 Temmuz
2009, Sayı: 27277.

Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 6 Haziran
2008, Sayı: 26898.
Çevre Yönetimi, İzin ve Planlama

Çevre Denetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 21 Kasım 2008, Sayı: 27061.

Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 17 Temmuz 2008,
Sayı: 26939.

Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 11 Kasım 2008, Sayı:
27051.

Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 29 Nisan 2009, Sayı: 27214.

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 10
Sağlık ve Güvenlik

İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği, Resmi Gazete tarihi: 25
Kasım 2009, Sayı: 27417.

İlk Yardım Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 22 Mayıs 2002, Sayı: 24762.

Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 16 Haziran 2004, Sayı: 25494.

Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 23 Aralık 2003, Sayı:
25325 (24 Haziran 1992 tarihli, 92/58/EEC nolu AB Konseyi Direktifi esas alınarak
hazırlanmıştır).

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, Resmi Gazete tarihi: 11 Haziran 1974, Sayı: 14765
(Bakanlar Kurulu karar tarihi: 4 Aralık 1973, Karar No: 7/7583).

Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde
Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük, Resmi Gazete tarihi: 24 Aralık 1973, Sayı: 14752.

İşletme Belgesi Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 4 Aralık 2009, Sayı: 27422.

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılmasına Dair Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 11 Şubat 2004, Sayı: 25370 (11 Kasım 1989 tarihli ve 89/656/EEC sayılı
AB Konseyi Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır).

Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik, Mayıs
2004 (25 Haziran 1991 tarihli ve 91/383/EEC sayılı AB Konseyi Direktifi esas alınarak
hazırlanmıştır)

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, Resmi Gazete
tarihi: 11 Şubat 2004, Sayı: 25370.
UK14-19216 Issue: 1
6
ENVIRON
IGA

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 26 Aralık 2003, Sayı: 25328.

Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 7 Nisan 2004, Sayı: 25426.

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 9 Aralık 2003, Sayı: 25311)
(6 Haziran 1989 tarihli ve 89/391/EEC sayılı AB Konseyi Direktifi esas alınarak
hazırlanmıştır)

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 19 Aralık
19 2007, Sayı: 26735.

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 26 Aralık 2003, Sayı: 25328.

Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 24 Mart 2000, Sayı: 23999.
Kimyasalların ve Diğer Tehlikeli Maddelerin Yönetimi

Bazı Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve
Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 26 Aralık 2008, Sayı:
27092 (mükerrer).

Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve
Dağıtılması Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 26 Aralık 2008, Sayı: 27092
(mükerrer).

Kimyasalların Envanteri ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 26
Aralık 2008, Sayı: 27092 (mükerrer).
Tabiatın Korunması

Mera Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 31 Temmuz 1998, Sayı: 23419.

Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 17 Mayıs 2005, Sayı:
25818.

Av ve Yaban Hayvanlarının ve Yaşam Alanlarının Korunması ve Zararlılarıyla
Mücadele Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 24 Ekim 2005,
Sayı: 25976.
Gürültü Kontrolü ve Yönetimi

Gürültü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 23 Aralık 2003, Sayı: 25325.

Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi:
4 Haziran 2010, Sayı: 27601.

Açık Havada Kullanılan Ekipmandan Çevreye Yayılan Gürültü Hakkında Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 30 Aralık 2006, Sayı: 26392 (4. mükerrer).

Titreşim Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 23 Aralık 2003, No: 25325.
Toprak Kalitesi Kontrol ve Yönetimi

Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama, Resmi Gazete tarihi: 15 Aralık
2005, Sayı: 26024.

Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 8 Haziran 2010, Sayı: 27605.
UK14-19216 Issue: 1
7
ENVIRON
IGA

Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik, Resmi
Gazete tarihi: 3 Ağustos 2010, Sayı: 27661.
Atık Yönetimi

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 14 Mart 2005, Sayı:
25755.

Atık Yönetiminin Genel Esasları Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 5 Temmuz
2008, Sayı: 26927.

Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 26 Mart 2010,
Sayı: 27533.

Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 6 Ekim 2010, Sayı:
27721.

Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi:
18 Mart 2004, Sayı: 25406.

Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 22 Temmuz 2005, Sayı:
25883.

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 24 Ağustos 2011, Sayı:
28035.

Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 26
Aralık 2004, Sayı: 25682.

Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 31 Ağustos
2004, Sayı: 25569.

Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 30 Temmuz 2008, Sayı:
26952.

Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 25 Kasım
2006, Sayı: 26357.

Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 19 Nisan 2005, Sayı:
25791.

Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 14 Mart 1991, Sayı: 20814.
Su Kalitesinin Kontrolü ve Yönetimi

Yeraltı Suları Tüzüğü, Resmi Gazete tarihi: 8 Ağustos 1961, Sayı: 10875.

İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete tarihi: 17 Şubat
2005, Sayı: 25730.

Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği,
Resmi Gazete tarihi: 26 Kasım 2005, Sayı: 26005.

Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik,
Resmi Gazete tarihi: 19 Mart 1971, Sayı: 13783.

Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete tarihi: 31 Aralık 2004, Sayı: 25687.
UK14-19216 Issue: 1
8
ENVIRON
IGA
1.4
Arazi Edinme ve Yeniden Yerleştirme
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” başlığı altında
yer alan 46. Madde kamulaştırma ile ilgilidir. Bu maddeye göre, kamu yararının gerektirdiği
hallerde (kalkınma ile ilgili projelerin bölgesel gereklilikleri), kamulaştırma işlemlerini
başlatma ve uygulama yetkisi devlete ve kamu tüzel kişilerine aittir. İstimlak kanununun
belirttiği haller dışında, istimlak bedeli nakden ve peşin olarak ödenir.
Bu madde, kamulaştırma süreci ile ilgili olarak, yukarıda bahsedilen ifade dışında herhangi
bir esas belirtmemekte ve halihazırda yürürlükte olan kanunlara atıfta bulunmaktadır. Bu
kanunlar “Kamulaştırma Kanunu” ve “İskan Kanunu”dur.
Türkiye’de yeniden yerleşim için yapılan başvurulara dair herhangi bir anayasal esas
bulunmamaktadır. Ancak, Anayasanın 44. ve 45. Maddesi dolaylı olarak yeniden yerleşim
faaliyetleri ile ilgilidir. 44. Madde toprak mülkiyetini ele almakta ve devletin “topraksız”
çiftçilerin korunmasındaki rolünü ifade etmektedir. 45. Madde ise devletin tarım ve
hayvancılık faaliyetlerinin desteklenmesindeki sorumlulukları ile ilgilidir. Ayrıca 56. Madde
herkesin sağlıklı bir çevrede yaşama hakkını ifade etmektedir.
Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü İnşaat ve Emlak Daire
Başkanlığı, yatırım projeleri için gereken taşınmazların kamulaştırılmasından ve gerekli
organizasyonel düzenlemelerin yapılmasından sorumludur. Bunu aşağıdaki yollarla yapabilir;

Geçici işgal,

İrtifak hakkı tesisi,

Bağış,

Satın alma,

Takas.
Bu süreç şu aşamalardan oluşmaktadır: proje onayı; kamulaştırma planlarının hazırlanması;
arazi sahiplerinin tespiti ve adres incelemesi; kamulaştırma kararı; kıymet takdir
komisyonunun kurulması ve kıymet takdir süreci; uzlaşma komisyonunun kurulması ve satın
alma süreci.
Türkiye’de kamulaştırma işlemleri çoğunlukla “ Kamulaştırma Kanunu”na göre yürütülür. Bu
kanun kamulaştırma ve irtifak hakkı tesisi, taşınmazların ve kaynakların kıymet takdirinin
yapılması, kullanılmayan taşınmazların geri alınması, idareler arasında taşınmaz malların
devir işlemleri, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile uyuşmazlıkların çözüm usul ve esaslarını
belirtmektedir. Kanuna göre, Kamulaştırmayı Yapacak İdare, bu raporun konusu
kapsamında DHMİ, kamulaştırma işlerinin yürütülmesinden sorumludur.
Kamulaştırma Kanununa göre, Kamulaştırmayı Yapacak İdare kamulaştırılacak taşınmaz
malların veya kaynakların sınırını, yüzölçümünü ve cinsini gösterir ölçekli planları yapar
(veya yaptırır). Daha sonra, kamulaştırılan taşınmaz malın sahiplerini (tapu kaydı yoksa
zilyetlerini) ve bunların adreslerini, tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden veya haricen
yaptıracağı araştırma ile belgelere bağlamak suretiyle tespit ettirir.
Kamulaştırma Kanununa göre, Kamulaştırmayı Yapacak İdare özel taşınmazların (arazilerin,
binaların vs.) kamulaştırılması için, kendi içinde kıymet takdir ve uzlaşma komisyonları kurar.
En az üç uzmandan müteşekkil olan kıymet takdir komisyonu/komisyonları kamulaştırma
alanında bulunan taşınmazların birimini ve azami değerini belirler. Komisyon bu amaçla, ilgili
uzman kuruluşların raporlarını ve/veya Sanayi ve Ticaret Odalarından ve mahalli emlak alım
satım bürolarından alacağı bilgileri kullanabilir.
UK14-19216 Issue: 1
9
ENVIRON
IGA
Komisyon, kamulaştırma bedelinin tespitinde aşağıdaki kriterleri dikkate alır:

Taşınmaz mal veya kaynağın cinsi,

Taşınmaz mal veya kaynağın yüzölçümü,

Taşınmaz mal veya kaynağın kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurları ve her
unsurun ayrı ayrı değeri,

Taşınmaz mal veya kaynak için ödenmiş vergileri,

Daha önceden kamulaştırma için yapılmış kıymet takdirlerini,

Taşınmaz mal veya kaynağın (kamulaştırma tarihindeki şartlarına göre ve olduğu gibi
kullanılması halinde) getireceği net geliri. Arsalarda, kamulaştırma gününden önceki
özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini,

Yapılarda, kamulaştırma tarihindeki resmi birim fiyatları (ÇŞB’den alınır) ve yapı
maliyet hesaplarını ve yıpranma payını ve

Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçütleri.
Bedel tespit sürecinden sonra, Kamulaştırmayı Yapacak İdare içinde, satın alma ve takas
işlemlerini yürütmek üzere, en az üç üyeden oluşan uzlaşma komisyonu/komisyonları
kurulur. Bu komisyon(lar) her bir taşınmaz sahibine resmi bir yazı gönderir, malik bu yazının
tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde, malını satmak veya trampa isteği ile birlikte
idareye başvurması halinde, bir bedel/trampa üzerinde anlaşmak üzere, komisyon pazarlık
görüşmelerini başlatır. Bedelde anlaşmaya varılması ve kamulaştırma anlaşmasının
imzalanması halinde, tapuda ferağ ve ödeme 45 gün içinde gerçekleşir. Malik, anlaşmanın
imzalanmasından sonra, kamulaştırma ve/veya kamulaştırma bedeli hakkında itiraz davası
açamaz.
UK14-19216 Issue: 1
10
ENVIRON
IGA
Boşluk Analizi Prosedürü
2
Boşluk analizi üç aşamadan oluşmaktadır:

15-16 Eylül 2013 tarihlerinde yapılan keşif saha ziyareti;

İki hafta boyunca Mevcut Raporların ve Belgelerin Gözden Geçirilmesi ve

Boşluk Analiz Raporunun hazırlanması.
2.1
Saha İncelemesi
Yerinde incelemede proje alanını incelenmiş ve fotoğrafları çekilmiştir. Bu aşama Proje
Sahasının durumu hakkında genel bir bakış sağlamıştır.
2.2
Mevcut Belgelerin ve Raporların İncelenmesi
Projeyle ilgili mevcut bilgileri, uluslararası çevresel ve sosyal gereksinimler kapsamında
değerlendirmek için, mevcut raporlar ve haritalar üzerinde belge incelemesi yapılmıştır. Bu
aşamada, uluslararası gerekliliklere uyum durumunu değerlendirmek için söz konusu
bilgilerin yeterliliği kontrol edilmiştir. Bu incelemede özellikle aşağıdaki belgeler ele alınmıştır:

2.3
Önerilen projeye ilişkin mevcut raporlar (önceki denetim raporları, ÇED raporu, fizibilite
ve projelendirme raporları vs.).
Boşluk Analizinin Yapılması
Boşluk Analizinde, mevcut ÇED Raporu (Mayıs 2013) ve uluslararası finansal kuruluşların
gereklilikleri kıyaslanmıştır. Bu kıyaslama sonucunda, belirlenen eksikliklerin giderilmesi ve
böylece Projenin uluslararası gereklilikleri karşılaması için uygun yaklaşımlar önerilmiştir.
ÇED Boşluk Analizinin başlıca amaçları şunlardır:

Ulusal ÇED gerekliliklerinin karşılanması için giderilmesi gereken boşluklar;

Uluslararası kriterlerin ve standartların karşılanması için giderilmesi gereken boşluklar;

Uluslararası kriterlere uyum uygulamalarının belirlenmesi;

Belirlenen boşlukların giderilmesine yönelik stratejilerin ve eylemlerin tespiti
UK14-19216 Issue: 1
11
ENVIRON
IGA
3
Çevresel ve Sosyal Boşluk Analizi
İstanbul Yeni Havalimanı Projesinin çevresel ve sosyal boşluk analizinde; (ÇŞB tarafından
Mayıs 2013’te onaylanan) Nihai ÇED Raporu, ulusal ÇED gereklilikleri, IFC performans
standartları (PS) ve EBRD performans gereklilikleri (PR) ile detaylı bir şekilde
karşılaştırılmıştır.
Tablo 3.1 boşluk analizinin sonuçlarını tablo şeklinde sunmaktadır. Belirlenen boşlukların
kapatılması için yürütülmesi gereken faaliyetler ve bu faaliyetlerin uygulanmasından sorumlu
taraflar bu tabloda özetlenmektedir.
Tablo 3.1’de görüldüğü üzere, IFC performans standartları ve EBRD performans
gerekliliklerinin tamamı İstanbul Yeni Havalimanı Projesi bağlamında değerlendirilmiştir.
Sonuç olarak, Nihai ÇED Raporunun, ÇŞB tarafında onaylanmış olmasına rağmen,
uluslararası gerekliliklerin yerine getirilmesi için giderilmesi gereken bir takım boşlukların
tespit edildiği not edilmelidir. Ulusal ÇED sürecinin kendisi, Türkiye’de etki değerlendirme
yöntemleri hakkında bir kılavuzun bulunmaması ve ÇED’lerin incelenmesine yönelik
değerlendirme kriterlerinin bulunmaması açısından, uluslararası standartlarla tam olarak
eşleşmemektedir. Bunun dışında, uluslararası gerekliliklere göre giderilmesi gereken bir
takım eksiklikler de tespit edilmiştir. Bunların içinde, alternatif proje sahaları konusundaki
analizlerin ve belgelerin eksik olması; flora & fauna; hava kalitesi; görsel etki; hafriyat;
gürültü ve titreşim; ve toprak kirliliği konusundaki mevcut durum verileri ve olası etkiler ile
ilgili değerlendirmelerin eksik olması sayılabilir. Bu eksiklikler müteakip tabloda daha detaylı
bir şekilde açıklanmaktadır.
Yapılması gereken faaliyetler, önceliklerin daha kolay anlaşılması için, renk kodlarıyla
gösterilmiştir:
Kırmızı – acil;
Sarı – orta vade, ve
Mavi – uzun vade.
UK14-19216 Issue: 1
12
ENVIRON
IGA
Tablo 3.1. Uluslararası Gerekliliklerle Mayıs 2013 tarihli Nihai ÇED Raporu arasındaki Boşluklar
Uluslararası Gereklilik
IFC Performans Standartları ve EBRD Performans
Gereklilikleri
Projenin (Çevresel Etki
Raporuna göre) Uygulama
Durumu ve Kilit Fark
Açığı Kapatmak İçin Gerekli Eylem
Eylemden
Sorumlu Taraf
1.1. Çevresel ve Sosyal Değerlendirme ve Yönetim Sistemi
(ÇSYS)
Proje sahibi, diğer sorumlu kamu kuruluşları ve üçüncü taraflarla
koordinasyon halinde, uygun çevresel ve sosyal değerlendirme
sürecini yürütür ve projenin cinsine ve ölçeğine uygun, çevresel
ve sosyal risklerle ve etkilerle orantılı bir ÇSYS tesis eder ve
sürdürür. ÇSYS aşağıdaki bileşenleri kapsar: (i) politika; (ii)
risklerin ve etkilerin belirlenmesi; (iii) yönetim programları; (iv)
kurumsal kapasite ve yeterlik; (v) acil durum hazırlığı ve
müdahale; (vi) paydaş katılımı ile (vii) izleme ve inceleme.
Projenin çevresel riskleri ve
etkileri belli bir ölçüye kadar
belirlenmiştir. Ancak,
etkilerin genişliği
belirlenmemiştir, mesela
sosyal değerlendirme mevcut
değildir, aynı şekilde peyzaj
ve görsel etkilerin ve
ormanların durumu da
değerlendirilmemiştir. Etkiler
değerlendirilirken
havalimanının işletim
aşaması göz ardı edilmiştir.
ÇED kümülatif etkileri ele
almamaktadır.
ÇED kapsamında ÇSYS
UK14-19216 Issue: 1
13
Havalimanının hem yapım hem de
işletim aşaması ile bağlantılı
etkilerin eksiksiz bir şekilde
değerlendirilmesi (bu
açıklardan/eylemlerden bazıları bu
analizin ilgili kısımlarında daha
detaylı açıklanmaktadır).
Proje Sahibi
Potansiyel kümülatif etkilerin tam
olarak değerlendirilmesi.
Etki azaltma ve performans
iyileştirme tedbirlerini belirten ve
projenin belirlenen çevresel ve sosyal
risklerine ve etkilerine cevap veren
ÇSYS tesis edilmesi
Belirlenen risklerin ve etkilerin
kaçınılmaz olduğu durumlarda,
müşteri etki azaltma ve performans
tedbirlerini belirlemeli, ve projenin
yürürlükteki kanunlara ve
yönetmeliklere uygun bir şekilde
işletilmesini ve 8 Performans
Standardının tamamını karşılamasını
sağlamak için her bir risk ve etki için
yürütülecek eylemleri belirlemelidir.
ENVIRON
IGA
1.2. Çevresel ve Sosyal Eylem Planı (ÇSEP)
Yönetim programları, çevresel ve sosyal Eylem Planlarını ortaya
koyar. Bu eylem planları risk ve etki belirleme sürecinde ortaya
çıkan meseleleri gidermeye yönelik eylemleri ve ulaşılması
beklenen sonuçları, mümkün olduğunca ölçülebilir şekilde
tanımlar. Bu kapsamda belirli bir zaman diliminde ölçülebilir
performans göstergeleri, hedefler veya kabul kriterleri gibi
öğeleri, ayrıca uygulama kaynaklarına dair projeksiyonları ve
sorumlulukları da belirtir. Yönetim programı, belirlenen risklerin
ve etkilerin giderilmesinde, üçüncü tarafların kontrolündeki
eylemlerin ve faaliyetlerin rolünü de kabul ve dahil eder.
Yönetim programı, projenin dinamik olduğunu dikkate alarak,
koşullarda meydana gelen değişikliklere, öngörülemeyen
olaylara, ayrıca izleme ve inceleme sonuçlarına uygun yanıtı
verecektir. Eylem planları bir dizi etki azaltma tedbirini
uygulamak için gereken genel Çevresel ve Sosyal Eylem Planı
şeklinde olabileceği gibi, Yeniden İskan Eylem Planları veya
Biyolojik Çeşitlilik Eylem Planları gibi tematik eylem planları da
şeklinde de olabilir. Eylem planları, mevcut yönetim
programlarının açıklarının giderilerek Performans Standartlarına
uyumlu hale gelmesine yönelik planlar olabilir, veya projenin etki
azaltma stratejisini ortaya koyan bağımsız planlar da olabilir.
“Eylem Planı” terminolojisi bazı uygulayıcı çevreleri tarafından,
Yönetim Planları veya Geliştirme Planlarını ifade eder. Bu
durumda, çevresel ve sosyal yönetim planlarının değişik türleri
örnek olarak gösterilebilir.
Herhangi bir ÇSEP
Projenin hem yapım hem de işletim
aşamasında, uluslararası
standartlara uyum sağlaması için,
gerekli iyileştirmeleri ve eylemleri
içeren bir ÇSEP hazırlanması.
Proje Sahibi
Organizasyonel
düzenlemeler ve inşaat
personelinin yeterliliği ÇED’e
dahil edilmemiştir.
Proje çevresini ve sosyal
kaynakların, (yapım, konsorsiyum ve
operasyonel) çevresel ve sosyal
meseleler bağlamında, organizasyon
ve yeterlik bakımından tarif edilmesi.
Proje Sahibi
1.3. Organizasyonel Kapasite ve Yetkinlik
UK14-19216 Issue: 1
14
ENVIRON
IGA
zararları engelleyecek ve etkilerini hafifletecektir.
1.4. Acil Durum Hazırlığı ve Müdahale
zararları engelleyecek ve etkilerini hafifletecektir. Bu hazırlık
sürecinin içinde; kazaların ve acil durumların meydana
gelebileceği alanların belirlenmesi, etkilenebilecek toplulukların
ve bireylerin tespiti, müdahale prosedürleri, teçhizat ve
kaynakların temini, sorumlulukların belirlenmesi, iletişim
(Etkilenme ihtimali olan topluluklarla iletişim de dahil) ve etkili bir
müdahale sağlamak için periyodik eğitim yer alır. Acil durum
hazırlığı ve müdahale faaliyetleri, gerektiğinde periyodik olarak
gözden geçirilip ve revize edilerek, değişen koşulların
yansıtılması sağlanır.
ÇED kapsamında, müdahale
mekanizmalarını da içeren
acil durum senaryoları
Hem yapım hem de işletim aşamaları
için, acil durum müdahale planının
hazırlanması ve uygulanması.
Proje Sahibi
ÇED çevresel ve sosyal
yönetim planı
içermemektedir. Bu nedenle,
faaliyetlerin ve belirlenmiş
gruplar üzerindeki olası
etkileri izlemeye yönelik bir
program ve prosedürler tespit
etmemiştir.
Yeterli mevcut durum verileri
toplandıktan ve hem yapım hem de
işletim aşamaları için, olası çevresel
ve sosyal etkiler değerlendirildikten
sonra, bir izleme planı hazırlanarak,
proje etki azaltma planlarının
beklenen sonuçları verdiğini ve
beklenmeyen herhangi bir etkinin
meydana gelmediğini teyit etmeye
yönelik verilerin toplanması
sağlanmalıdır.
Proje Sahibi
1.5. İzleme ve inceleme
Proje sahibi, yönetim programının etkinliğini ve ilgili yasal
ve/veya sözleşmesel yükümlülüklere ve düzenleyici
gerekliliklere uyum durumunu izlemeye ve ölçmeye yönelik
prosedürler belirler. Devletin veya başka bir üçüncü tarafın,
belirli risklerin & etkilerin ve bunlarla bağlantılı etki azaltma
tedbirlerinin yönetilmesinden sorumlu olduğu hallerde, müşteri
söz konusu etki azaltma tedbirlerinin hazırlanmasında ve
izlenmesinde işbirliği yapar. Uygun hallerde, müşteriler
Etkilenen Toplulukların temsilcilerinin izleme faaliyetlerine
katılmasını değerlendirecektir. Müşterinin izleme programı,
kurum içinde, uygun seviyede gözetime tabi tutulmalıdır. Önemli
etkileri olan projeler için, müşteri izleme bilgilerini doğrulatmak
için dış uzmanlar tutar. İzleme kapsamı, projenin çevresel ve
sosyal riskleri ve etkileri ve uyum gereklilikleri ile orantılı
UK14-19216 Issue: 1
Ancak, projenin çevresel
etkilerinin (hava, su kalitesi,
gürültü ve titreşim) Türk
Çevre Kanununa ve ilgili
15
ENVIRON
IGA
olacaktır.
yönetmeliklere uygun olup
olmayacağını belirten bir
izleme planı vardır.
1.6. Paydaş Katılımı (PS 1 ve PR 10)
Paydaş katılımı, projenin çevresel ve sosyal etkilerinin başarılı
bir şekilde yönetilmesi için gereken güçlü, yapıcı ve ihtiyaçları
dikkate alan ilişkiler kurmanın temelidir. Paydaş katılımı sürekli
bir süreçtir ve aşağıda sayılan bileşenleri, değişik derecelerde,
içerebilir: paydaş analizi ve planlaması, bilgi açıklama ve yayımı,
istişare ve katılım, şikayet mekanizması ve Etkilenen
Topluluklara sürekli raporlama yapılması. Paydaş katılım
faaliyetinin türü, sıklığı ve seviyesi, büyük değişiklikler
gösterebilir ve projenin riskleri ve olumsuz etkileri ve projenin
aşaması ile orantılıdır.
ÇED raporunda, projeyle ilgili
olarak tek bir resmi bilgi
açıklama etkinliğinin yapıldığı
belirtilmektedir. Bu etkinlik
ÇED sürecinin başında
yapılmıştır. ÇED raporuna
nihai hali verilmeden önce,
başka bir bilgi paylaşım
faaliyeti yapılmamıştır.
Proje başlangıcı, yapım ve işletim
aşamalarına yönelik bir paydaş
katılım planı hazırlanmalıdır. Bilgi
verme ve alma bileşenlerini içeren iki
yönlü bir süreç olmalıdır. Proje ile
ilgili olduğu ölçüde mahalli, bölgesel
ve ulusal topluluklar dahil edilmelidir.
Proje Sahibi
Çevresel ve sosyal konularla ilgili dış
iletişim mekanizmalarını belirten bir
iletişim planı ve prosedürü
hazırlanmalıdır (Etkilenen
Toplulukların tespit edilmesini de
içerir). Bu plan, projeyle ilgili
şikayetlerin ve endişelerin nasıl
iletileceğini, inceleneceğini,
cevaplandırılacağını ve yerine göre,
nasıl düzeltileceğini belirtmelidir.
Proje Sahibi
ÇED herhangi bir paydaş
katılım açıklaması
yapmamaktadır, dolayısıyla
hiçbir paydaş katılım
çalışmasının yapılmadığı
varsayılmaktadır.
1.7. Dış İletişim ve Şikayet Mekanizmaları
Proje sahibi dış iletişim faaliyetleri için bir prosedür geliştirmeli
ve sürdürmelidir. Bu prosedür: (i) halktan gelen dış bildirimlerin
alınmasına ve kaydedilmesine; (ii) gündeme getirilen
meselelerin taranmasına ve değerlendirilmesine ve bunların
nasıl giderileceğinin belirlenmesine; (iii) yanıt verilmesine,
takibine ve belgelenmesine; ve (iv) yerine göre yönetim planında
değişiklik yapılmasına izin veren yöntemler içermelidir. Ayrıca,
müşterilerin, çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik ile ilgili periyodik
raporlarını kamuoyu ile paylaşmaları teşvik edilmektedir.
ÇED dış ve iç iletişimi,
istişareyi ve paydaş katılımını
ele almamaktadır. Bu
nedenle, proje planlarıyla
ilgili bilgi sunulması,
yorumların ve şikayetlerin
alınması için hiçbir prosedür
önerilmemiştir.
Etkilenen Topluluklar olması halinde, müşteri bir şikayet
mekanizması kurarak, müşterinin çevresel ve sosyal
performansından etkilenen Toplulukların endişelerinin ve
UK14-19216 Issue: 1
16
ENVIRON
IGA
şikayetlerinin alınması ve çözülmesinin kolaylaştırılması
sağlanmalıdır. Şikayet mekanizması, projesinin riskleri ve
olumsuz etkileri ile orantılı olmalı ve birincil kullanıcılar olarak
Etkilenen Topluluklara yönelik olmalıdır. Bu mekanizma, kültürel
olarak uygun ve kolay erişilebilir, kullanıcılara maliyet
doğurmayan ve kullanıcıları cezalandırmayan anlaşılabilir ve
şeffaf bir istişare süreci kullanarak, endişeleri hızlı bir şekilde
çözmeye çalışmalıdır. Bu mekanizma adli veya idari yollara
başvurulmasını engellememelidir. Müşteri, paydaş katılım
sürecinde, Etkilenen Toplulukları şikayet mekanizması hakkında
bilgilendirir.
1.8. Etkilenen Topluluklara Sürekli Raporlama
Proje sahibi, proje Eylem Planlarının uygulanmasındaki
ilerlemeler, Etkilenen Topluluklara yönelik riskler veya etkiler ve
müzakere süreci veya şikayet mekanizması ile bu Toplulukların
kaygı konusu olarak belirlediği konularda, Etkilenen Topluluklara
periyodik raporlar sunar. Eğer yönetim programı, Etkilenen
Topluluklar için endişe konusu olan konularla ilgili olarak, Eylem
Planlarında belirtilen etki azaltma tedbirleri veya eylemlerde
önemli değişiklikler veya ilaveler yaparsa, güncellenmiş etki
azaltma tedbirleri veya eylemleri bu Topluluklara bildirilir. Bu
raporların sıklığı Etkilenen Toplulukların kaygıları ile orantılı,
ama en az yıllık olacaktır.
ÇED Etkilenen Toplulukları
tanımlamamaktadır (bkz.
Yukarıdaki kısım), bu
nedenle herhangi bir iletişim
ve raporlama tanımı
yapılmamıştır.
Etkilenen Topluluklara Raporlama,
İletişim Planı ve Prosedürü içine dahil
edilmelidir.
Proje için herhangi bir İnsan
Kaynakları (İK) Politikası
yoktur.
İnsan Kaynakları Politikasının
hazırlanması.
Proje Sahibi
2. İŞ VE ÇALIŞMA KOŞULLARI (PS 2, PR 2 VE PR 10)
2.1. İnsan Kaynakları Politikası
Proje sahibi, bu Performans Standardının ve ulusal kanunun
gerekleri ile tutarlı, işgücü yaklaşımı için kendi yaklaşımını
ortaya koyan, kendi büyüklüğü ve işgücüne uygun insan
kaynakları politikaları ve prosedürleri benimseyecek ve
uygulayacaktır.
# Müşteri ücretlere, çalışma saatlerine, fazla mesai
düzenlemelerine, fazla mesai ücretlerine ve diğer personel
UK14-19216 Issue: 1
17
ENVIRON
IGA
yardımlarına yönelik haklar dahil olmak üzere, ulusal iş ve
çalışma kanunları ve geçerli toplu sözleşmeler kapsamındaki
haklar konusunda işçilere, belgelendirilmiş, açık ve anlaşılır
bilgiler sunar. Bu bilgiler iş ilişkisinin başında ve önemli
değişiklikler meydana geldiğinde sunulur.
2.2. Çalışma Koşulları ve İstihdam Şartları
Proje sahibi, işçi-yönetim ilişkisi sürdüren ve geliştiren bir
mekanizma kurmalı ve ayrıca ulusal istihdam ve iş kanunlarına
uyumu teşvik etmelidir.
İşçilerin, yapım ve işletim
aşamalarında ortaya
çıkabilecek olası zararlı
etkileri nasıl
engelleyebileceğine dair
uyarılar vardır. Ancak ÇED
Raporunda, detaylı çalışma
koşulları veya istihdam
şartları belirtilmemektedir.
Çalışma koşullarını ve istihdam
düzenlemelerini ele alan bir proje
kitapçığının hazırlanması.
almamaktadır, dolayısıyla
ÇED içinde ayrımcılık yasağı,
fırsat eşitliği ve adil muamele
konusunda belgelendirilmiş
veya resmi bir politika
bulunmamaktadır.
Çalışanların, üstlenicilerin ve
tedarikçilerin korunmasını ele alan bir
Eşitlik ve Çeşitlilik Programının
hazırlanması.
almamaktadır
madde.
2.3. Çocuk İşçiliği ve Zorla Çalıştırılanlar dahil Savunmasız
İşçiler, Ayrımcılık Yasağı ve Fırsat Eşitliği
Proje sahibi, çocuklar, göçmen işçiler, zorla çalıştırılan iş gücü,
taşeronların tuttuğu işçiler ve tedarik zinciri içinde yer alan işçiler
gibi savunmasız kategoriler dahil, işçileri korumaya yönelik bir
mekanizma kurmalı, ve ayrıca güvenli ve sağlıklı çalışma
koşullarını teşvik eden ve işçilerin sağlığını koruyan bir araç
sağlamalıdır.
2.4. Çalışanların Örgütleri
Çalışanların müdahale olmaksızın kendi seçtikleri işçi örgütlerini
kurma ve bu örgütlere katılma ve toplu pazarlık yapma
haklarının ulusal kanunlarca kabul edildiği ülkelerde, müşteri
ulusal kanuna uyacaktır. Ulusal kanunun işçi örgütlerini büyük
ölçüde kısıtladığı hallerde, müşteri işçilerin şikayetlerini
bildirmek ve çalışma koşulları ile istihdam şartlarına ilişkin
haklarını korumak için alternatif mekanizmalar geliştirmesini
kısıtlamayacaktır. Müşteri bu mekanizmaları etkilemeye veya
UK14-19216 Issue: 1
18
ENVIRON
IGA
kontrolü altına almaya teşebbüs etmemelidir. Bu Performans
Standardının önceki paragrafında tanımlanan durumlarda, ve
ulusal kanunun hüküm belirtmediği hallerde, müşteri işçileri
kendi temsilcilerini seçmekten, arzu ettikleri işçi örgütünü
kurmaktan veya bunlara katılmaktan veya toplu müzakere
yapmaktan alıkoymayacak ve bu tür örgütlere ve toplu
müzakerelere katılan veya katılma girişiminde bulunan işçilere
karşı ayrımcılık yapmayacak veya misillemede bulunmayacaktır.
Müşteri söz konusu işçi temsilcileriyle ve işçi örgütleriyle ilişki
kuracak ve onlara anlamlı görüşmeler için gerekli bilgiyi
zamanında verecektir. İşçi örgütlerinin iş gücündeki işçileri adil
bir şekilde temsil etmesi beklenmektedir.
2.5. Şikayet Mekanizması
Müşteri işçilerin (ve varsa örgütlerinin) işyeriyle ilgili endişe
duydukları konuları dile getirebilmeleri için bir şikayet
mekanizması kuracaktır. Müşteri işe alım esnasında işçileri
şikayet mekanizması hakkında bilgilendirecek ve bu
mekanizmaya kolayca erişebilmelerini sağlayacaktır. Bu
mekanizma, ilgililere herhangi bir ceza uygulamaksızın,
zamanında geri bildirimler sunan anlaşılır ve şeffaf bir süreç
kullanarak, uygun bir yönetim seviyesi içermeli ve endişe
duyulan konuları gecikmeksizin ele alabilmelidir. Bu mekanizma
ayrıca isimsiz şikayetlerin de yapılmasına ve ele alınmasına
imkan vermelidir. Mekanizma, kanunlarca tanınan veya mevcut
tahkim prosedürleri kanalıyla sunulan adli veya idari başvuru
yollarına erişimi engellememeli ve toplu anlaşmalarca sunulan
şikayet mekanizmalarının yerini almamalıdır.
almamalıdır.
madde.
Proje Sahibi
ÇED kaynak tüketimi ve
kaynak verimliliğini arttırıcı
tedbirleri ele almamaktadır.
Yapım ve işletim aşamasındaki
potansiyel kaynak verimliliğinin
değerlendirilmesinin yapılması.
Proje Sahibi
3. KAYNAK VERİMLİLİĞİ VE KİRLİLİĞİN
ÖNLENMESİ/HAFİFLETİLMESİ (PS 3 VE PR 3)
3.1. Kaynak Verimliliği
Proje sahibi enerji, su ve diğer kaynakların ve maddi girdilerin
harcanmasında verimliliği arttırmaya yönelik olarak, teknik ve
finansal olarak makul ve maliyet etkin tedbirler uygulamalı ve
UK14-19216 Issue: 1
19
ENVIRON
IGA
özellikle de ana iş faaliyeti olarak kabul edilen alanlara
odaklanmalıdır. Bu tür tedbirler, ham maddelerin, enerjinin ve
suyun korunması amacıyla, ürün tasarımı ve üretim süreçlerine
daha temiz üretim ilkelerini entegre edecektir. Karşılaştırmalı
veriler mevcut ise, müşteri göreceli verimlilik seviyesini
belirlemek için karşılaştırma yapacaktır.
Potansiyel etkilerin tanımlanması ve
projenin doğal ve kıt kaynaklar
üzerindeki etkisini azaltmak için
önleme, minimizasyon ve alternatif
malzeme kullanımı yaklaşımlarının
geliştirilmesi.
3.2. Kirliliğin Önlenmesi ve Sera Gazı (SG) Emisyonları
Proje sahibi kirleticilerin serbest bırakılmasını önleyecek ve
önlemek mümkün olmadığında, kirleticilerin serbest bırakılma
yoğunluğunu ve kütle akımını en aza indirecek ve/veya kontrol
edecektir. Bu uygulama, yerel, bölgesel veya sınır ötesi etkileri
muhtemel olağan, olağan dışı veya kaza eseri koşullar
nedeniyle, kirleticilerin havaya (SG emisyonları dahil), suya ve
toprağa bırakılmasına da uygulanır. Toprak veya yeraltı suyu
kirliliği gibi süregelen kirlilik durumlarında, proje etki azaltma
tedbirlerinden sorumlu olup olmadığını belirlemeye çalışmalıdır.
Projenin mevcut çevre koşulları üzerindeki olası olumsuz
etkilerinin ele alınması da önem arz etmektedir. Bu bakımdan,
müşteri ilgili faktörleri göz önünde bulunduracaktır. Bu
faktörlerden bazıları şunlardır: (i) mevcut çevre koşulları; (ii)
çevrenin sınırlı özümseme kapasitesi; (iii) mevcut ve gelecek
arazi kullanımı; (iv) projenin biyolojik çeşitlilik açısından önemli
alanlara yakınlığı; ve (v) belirsiz ve/veya tersine çevrilemez
sonuçlar doğuran kümülatif etki potansiyeli.
Bu Performans Standardı gereğince kaynak verimliliği ve kirlilik
kontrolü tedbirlerinin uygulanmasına ilaveten, projenin zaten
bozuk bir alanda önemli bir emisyon kaynağı teşkil etme
potansiyeli olduğu hallerde, proje negatif etkileri önleyen ya da
azaltan ilave stratejilerin belirlenmesini ve tedbirlerin alınmasını
değerlendirmelidir. Bu stratejilerin en önemlileri, alternatif proje
yerlerinin değerlendirilmesi ve emisyon denkleştirmedir.
UK14-19216 Issue: 1
ÇED raporunda, hava
emisyonları, atık su, katı
atıklar, tehlikeli atıklar ve
gürültü hakkında mevcut
durum verileri sunulmaktadır.
ÇED değerlendirmeleri
yapım aşamaları üzerinde
odaklanmış ve söz konusu
bileşenlerin her biri için
işletim aşamalarını ele
almamıştır. Hava kalitesi ile
ilgili olarak, sadece PM10 ile
ilgili değerlendirmeler
yapılmış, diğer potansiyel
kirleticiler
değerlendirilmemiştir. Gürültü
etkileri, sadece inşaat
faaliyetleri bağlamında
değerlendirilmiş, işletim
dikkate alınmamıştır.
Potansiyel çevresel etkilerle ilgili
mevcut durum bilgileri eksiktir, bu
nedenle değişik parametreler için
doğru mevcut durum koşullarını
belirlemek için gereken ek
incelemeler yapılmalıdır.
Proje Sahibi
Hafriyat işleriyle bağlantılı çevresel
etkiler ve toprak kirlenme potansiyeli
gibi konular için mevcut durum
bilgileri toplanmalıdır.
Tüm değerlendirmeler mevcut
koşulları ve proje yapım & işletim
aşamalarının gelecekteki potansiyel
etkilerini değerlendirmelidir.
ÇED, tarihi kullanım ile
bağlantılı potansiyel toprak
kirliliği hakkında hiçbir bilgi
sunmamış, hafriyat
faaliyetlerinde önerilen toprak
hareketlerinin hacmiyle
bağlantılı çevresel ve sosyal
20
ENVIRON
IGA
etkileri ele almamıştır.
4. TOPLUM SAĞLIĞI, GÜVENLİĞİ VE EMNİYETİ (PS 4 VE
PR 4)
Proje Etkilenen Toplulukların sağlığı ve güvenliği üzerindeki
olumsuz etkileri göz önüne almalı ve engellemeli, personelin ve
eşyaların emniyetinin, ilgili insan haklarına uygun olarak ve
Etkilenen Topluluklara yönelik riskleri engelleyen veya en aza
indiren bir şekilde sağlanmasını temin etmelidir.
ÇED güvenlik ve emniyet
konularını ele almamaktadır.
Yapım faaliyetlerini
desteklemek için gelecek
geçici/göçmen işgücü ve
inşaat kampları ile bağlantılı
çevresel ve sosyal etkilerden
bahsedilmemektedir.
Havalimanının yapımı ve işletimi ile
bağlantılı güvenlik ve emniyet
risklerinin topluluk üzerindeki
etkisinin değerlendirilmesi, risklerin
hafifletilmesi ve yönetimi için bir plan
geliştirilmesi.
Proje Sahibi
Proje geliştiricisi arazi edinme işinden
sorumlu değildir, ancak yine de
Devlet ile görüşerek arazi edinme
sürecini ve yeniden iskan planlarını
anlamaya çalışmalıdır. Eğer devletin
arazi edinme ve yeniden iskan eylem
planı (YİEP) yoksa, bunun dış iletişim
ve paydaş katılım planları ile birlikte
hazırlanması ve uygulanması
gerekmektedir.
Proje Sahibi
ÇED havalimanı
operasyonlarıyla bağlantılı
toplum sağlığı, güvenliği ve
emniyetini ele almamaktadır.
5. ARAZİ EDİNME, GÖNÜLSÜZ YENİDEN İSKAN VE
EKONOMİK YER DEĞİŞİMİ (PS 5 VE PR 5)
Uygun bir şekilde yönetilmeyen gönülsüz yeniden iskan
durumları, uzun vadeli zorluklara ve etkilenen toplulukların ve
kişilerin fakirleşmesine, ayrıca yer değiştirerek gittikleri yeni
alanlarda çevresel zararlara ve olumsuz sosyo- ekonomik
etkilere neden olabilir. Bu yüzden, gönülsüz yeniden iskandan
kaçınılmalıdır. Ancak, gönülsüz yeniden iskanın kaçınılmaz
olduğu hallerde, bu tür işlemler en aza indirilmeli ve yer
değiştiren kişilerle ev sahibi topluluklar üzerindeki olumsuz
etkileri azaltmaya yönelik uygun tedbirler dikkatle planlanmalı ve
uygulanmalıdır. Devlet genellikle, arazi edinme ve kamulaştırma
bedelinin tespiti de dahil, yeniden iskan sürecinde merkezi bir rol
oynadığından, çoğu durumda önemli bir üçüncü taraf
olmaktadır. Proje, arazi edinme süreçlerini dikkate almalı ve
mümkün olduğu hallerde, müşteri yeniden iskan faaliyetlerine
dahil olmalıdır. Müşteriler anlaşmalı iskanı değerlendirmelidir.
UK14-19216 Issue: 1
ÇED Türkiye’de arazi
edinme sürecinden
bahsetmiştir, ancak Etkilenen
Kişiler ve yeniden iskan
faaliyetleri ve etkilerine
değinilmemiştir.
Zira, eğer arazi edinme sürecinin,
uluslararası finansman
gerekliliklerine uyumsuz olduğu
görülürse, projenin uluslararası
finansman toplama konusunda sıkıntı
21
ENVIRON
IGA
çekme riski yüksektir. Bu durumda,
uluslararası gerekliliklerin geriye
dönük olarak yerine getirilmesi
imkansız olacaktır.
6. BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN KORUNMASI VE YAŞAYAN
DOĞAL KAYNAKLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİ (PS
6 VE PR 6)
Proje, biyolojik çeşitliliğin nasıl korunacağını ve yaşayan doğal
kaynakların sürdürülebilir yönetiminin nasıl sağlanacağını
değerlendirmelidir.
ÇED Raporunda, Biyolojik
çeşitlilik, doğal yaşam
alanları ve yapım & işletim
aşamalarında projeyle
bağlantılı potansiyel etkiler
konusunda sunulan mevcut
durum verileri yetersizdir.
ÇED, Ekim 2012’de bir saha
vejetasyon taramasının
yapıldığını bildirmektedir.
Proje sahasında başka bir
taramanın yapıldığından
bahsedilmemektedir. ÇED,
ekolojik tür ve yaşam ortamı
taramalarının,
değerlendirmeler ve kaynak
taraması yoluyla yapıldığını
bildirmektedir. Proje sahası,
orman ve fundalıkların
bulunduğu, kısmen
geliştirilmemiş bir yerde
bulunmakta, bir takım doğal
ve yapay su kütleleri
içermektedir ve kuzeyden
Karadeniz sınırında
bulunmaktadır.
Belirlenmiş tüm yaşam alanları ve
türlerle ilgili taramalara temel
oluşturmak için, sağlam örnekleme
yöntemleri ve planları hazırlanmalı,
böylece potansiyel etkilerin, etki
azaltma ve telafi stratejilerinin
değerlendirilmesi için gereken
sağlam mevcut durum verilerinin elde
edilmesi temin edilmelidir.
Proje sahası, Avrupa ve
Asya kıtaları arasında göçen
UK14-19216 Issue: 1
22
ENVIRON
IGA
kuşların göç yolu üzerinde
bulunmaktadır. Mevcut
durumdaki ekolojik değeri
teyit etmek ve proje yapımı &
işletimi ile bağlantılı
potansiyel etkilerin analizini
yapmaya yönelik güvenilir
örnekleme çalışmalarından
bahsedilmemektedir.
7. YERLİ HALKLAR (PS 7 VE PR 7)
7 Nolu Performans Standardı, ulusal toplumlar içindeki ana akım
gruplardan ayrı bir kimliğe sahip olan Yerli Halkların, en çok
ötekileştirilen ve savunmasız halk kesimleri arasında yer aldığını
belirtmektedir. Bunların ekonomik, sosyal ve yasal statüsü,
toprak ve doğal & kültürel kaynaklarla ilgili haklarını ve
menfaatlerini savunma kapasitelerini çoğu kez engellemektedir
ve kalkınma sürecine katılıp bundan faydalanma imkanlarını da
kısıtlayabilmektedir. Toprakları ve kaynakları dönüştürülen, gasp
edilen veya önemli ölçüde bozulan Yerli Halklar daha da
savunmasız hale gelmektedir. Bunların dilleri, kültürleri, dinleri,
manevi inançları ve kurumları da tehlikeye girebilir. Sonuçta,
Yerli Halklar, proje gelişimi ile bağlantılı olumsuz etkiler
karşısında, kendileri dışındaki gruplara göre daha savunmasız
olabilir. Bu savunmasızlık, kimliğin, kültürün ve doğal kaynaklara
dayalı geçim kaynaklarının yitirilmesini, ayrıca fakirleşme ve
hastalıklara maruz kalmayı içerebilir.
ÇED yerli halklardan
bahsetmemektedir.
Etkilenen proje alanı içinde yerli
halkların olup olmadığı ile ilgili bir
değerlendirme yapılmalı ve bunların
olup olmadığı ile ilgili bir beyanda
bulunulmalıdır. Eğer var ise, uygun
bir yönetim yaklaşımı geliştirilmelidir.
ÇED kültürel miras
konularına değinmemektedir,
dolayısıyla önerilen bir
rastlantısal bulgu prosedürü
bulunmamaktadır.
Proje yapım ve işletim aşamaları için,
bir rastlantısal bulgu prosedürünün
geliştirilmesi.
8. KÜLTÜREL MİRAS (PS 8 VE PR 8)
8.1. Rastlantısal Bulgu Prosedürü
Projenin tasarım ve yapım aşamaları dahil olmak üzere,
rastlantısal bulgu prosedürü geliştirilmelidir.
UK14-19216 Issue: 1
23
ENVIRON
IGA
8.2. Kültürel Mirasın Olumsuz Etkilenmesi
Proje, kültürel mirasın proje faaliyetlerinin olumsuz faaliyetlerine
karşı korunmasını değerlendirmeli ve desteklemelidir.
ÇED, proje alanı içinde ve
etrafında bulunan kültürel
mirasın mevcut durum
tespitinin yapıldığından
bahsetmemektedir. Projenin
kültürel miras üzerindeki
olumsuz etkilerine de
değinmemektedir.
Proje sahasındaki kültürel mirasın
değerini belirlemek için bir mevcut
durum değerlendirmesinin yapılması.
Bu kısım ÇED için gerekli
değildir.
Bu bileşen şu an itibariyle proje için
geçerli değildir.
Uygulanmıyor.
9. Finansal Aracılar (PR9)
EBRD’den kredi alan finansal aracıların, EBRD’nin Çevresel ve
Sosyal Politika (2008) gerekliliklerini uygulaması gerekmektedir.
UK14-19216 Issue: 1
24
ENVIRON
IGA
3.1
Sonuçlar
Yapılan ÇED Boşluk Analizi neticesinde, Mayıs 2013 tarihli ÇED’de sunulan bilgilerin, proje
sahasıyla bağlantılı çevresel ve sosyal meselelerin tümünü anlamak (ve gerekli yanıtı
vermek) için yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ÇED’de sunulan bilgilerin seviyesi, ÇED
ve ÇSED hazırlanması ile ilgili uluslararası standartları yerine getirmemektedir. Netice
itibariyle, Proje yapım ve işletim aşamalarını kapsayan potansiyel çevresel ve sosyal etkilerin
anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve uygun etki azaltma ve yönetim stratejilerinin
belirlenebilmesi için temel teşkil edecek mevcut durum bilgilerini ortaya çıkarmak amacıyla
daha fazla veri toplama çalışmasının yapılması gerekmektedir.
Eğer arazi edinme sürecinin, uluslararası finansman gerekliliklerine uyumsuz olduğu
görülürse, projenin uluslararası finansman toplama konusunda sıkıntı çekme riski yüksektir.
Bu durumda, uluslararası gerekliliklerin geriye dönük olarak yerine getirilmesi imkansız
olacaktır.
UK14-19216 Issue: 1
25
ENVIRON

İstanbul Yeni Havalimanı ÇSED Etki Değerlendirme Metodolojisi

Transkript

Benzer belgeler

içindekiler 1

Hava Limanı Şube Müdürlüğü - İzmir İl Emniyet Müdürlüğü

HAVALİMANIMIZDA YAPILACAK FOTOĞRAF / FİLM ÇEKİMİ

BASIN BÜLTENI Avrupa Komisyonu eş finansmanıyla

19 MAYIS ÖZEL !!! PARİS TURU Paris (3) AİR FRANCE TARİFELİ

Aileniz ile birlikte güven içinde

İstanbul Yeni Havalimanı ÇSED Giriş

Sweco, geleceğin yaşam alanlarını ve şehirlerini planlayıp tasarlar

Trafik Yönergesi - Antalya Valiliği Havalimani Mülki Idare Amirliği