meslek hastalıkları

GENEL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
EĞİTİMİ
EĞİTİM KONULARI
Teknik Konular
a) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri,
b) Elle kaldırma ve taşıma,
c) Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma,
ç) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
d) Ekranlı araçlarla çalışma,
e) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,
f)İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması,
g) Güvenlik ve sağlık işaretleri,
ğ) Kişisel koruyucu donanım kullanımı,
h) İş sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü,
ı) Tahliye ve kurtarma
TEKNİK KONULAR
4
İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ
GENEL KURALLARI
GÜVENLİK KÜLTÜRÜ
İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ GENEL
KURALLARI ve GÜVENLİK KÜLTÜRÜ
•
KAZA
•
(ILO) Uluslararası Çalışma Örgütü:
“ Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol
altına alınmamış olan, etrafa zarar verecek
nitelikteki olaylar” olarak tanımlamaktadır.
•
(WHO) Dünya Sağlık Örgütü:
“Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara,
makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına,
üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay “
olarak tanımlamaktadır.
TEHLİKE NEDİR?
İnsana, eşyaya ve tüm canlılara zarar verme potansiyeli olan her şey
“tehlike” olarak tanımlanmaktadır.
Tehlikeler insana, eşyaya, mala, yönetim şekline etki edebilir, kazalara,
hastalıklara, ürün kaybına (imalata) makine ve cihaz hasarlarına sebep
olabilir.
7
RİSK NEDİR ?
“Risk” kısaca, tehlike durumundaki zararın gerçekleşmesi
ihtimalidir.
“Mesleki risk” ise çalışanın tehlikeye maruziyet sonucu bir
yaralanma ya da hastalığın meydana gelme ihtimalinin ve
şiddetinin çarpımını işaret eder.
8
RİSK ANALİZİ NEDİR ?
Sistematik olarak Tehlikeleri
belirlemek, Riskleri ortaya
çıkarmak ve Riskleri kontrol etmek
için uygun nitel ve/veya nicel
yöntemler kullanılarak yapılan
çalışmaların
bütünüdür.
9
RİSK FAKTÖRLERİ
Yapılan işin sürekli tekrarı
Kuvvete dayalı çalışma
Kasları yoran bir şekilde çalışma pozisyonu
Mekanik gerilme
Olağandışı sıcaklıklar
Titreşim
vb..
10
KİMYASAL, FİZİKSEL VE
ERGONOMİK TEHLİKELER
11
KİMYASALLAR
12
KİMYASALLARIN KULLANIMI
13
Toksik gazlar, organik sıvıların buharları,
ergimiş haldeki metal gazları
Radyasyona maruz kalma (X ışınları, doğal
ve yapay radyoaktif maddeler, kızılötesi ve
mor ötesi ışınlar
Kullanılan tahriş edici, sağlığa zararlı,
yanıcı özellikteki kimyasal maddeler
14
Kimyasalların Vücuda Giriş Yolları
ve
Sağlığa Etkileri
KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
SOLUNUM
DERİ-CİLT
SİNDİRİM
Kimyasallar işyeri
havasında toz, sis,
duman, gaz ve buhar, lif
şeklinde dağılmış olabilir
ve solunabilir. İşçiler pek
çok kaynaktan ortaya
çıkan kimyasallara maruz
kalabilirler. Genel olarak
mesleki maruziyet
açısından en fazla
rastlanan maruziyet yolu
solunum yoludur.
Deriden absorblanma,
solumadan sonra en çok
mesleki maruziyetin
meydana geldiği yoldur.
Solunan havada bulunan
tozların yutulması,
kimyasal bulaşmış ellerin
temizlenmeden yemek
yenilmesi, sigara içilmesi
veya yanlışlıkla yutma
yoluyla, gaz, toz, buhar,
duman, sıvı veya katı
maddeler vücuda sindirim
yoluyla da girebilir.
Deri yolu ile absorblanma
genellikle sıvı haldeki
kimyasallar için geçerli ise
de, eğer ter ile ıslatılırsa
tozlar da deriden
absorblanabilir.
KİMYASALLARIN TEHLİKE SEMBOLLERİ
17
KİMYASALLARIN TEHLİKE SEMBOLLERİ
18
KİMYASALLARIN DEPOLANMASI
19
İŞ EKİPMANLARININ
GÜVENLİ KULLANIMI
İş ekipmanı: İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet ve tesis.
İş ekipmanının kullanımı :
İş ekipmanının;
Çalıştırılması,
Durdurulması,
Kullanılması,
Taşınması,
Tamiri, tadili, bakımı,
Hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyet.
• CE işareti,
• CE, "Conformite Europeenne" yani Fransızca
“Avrupa'ya Uygunluk” kelimelerinin baş
harflerinden oluşmaktadır.
• CE Uygunluk İşareti: Makinelerin çalışırken veya
kullanılırken insanların ve çevrenin sağlık ve
emniyetini tehdit etmeyecek nitelikte olduğunu
belirten işarettir.
CE UYGUNLUK İŞARETİNİN AMACI
• Ürünlerin, amacına uygun kullanılması halinde;
 İnsan, can ve mal güvenliğine,
 Bitki ve hayvan varlığına,
 Çevreye zarar vermeyeceğini,
Diğer bir ifadeyle ürünün güvenli olduğunu göstermek için
kullanılan bir işarettir.
Makinelerin Oluşturduğu Riskler
A – Mekanik Riskler
Ezilme
Kesme veya bölme
Makaslama
Takılma
Kapma veya yakalanma
Darbe (Şok)
Delme veya saplanma
Sürtünme veya aşınma
Yüksek basınçlı sıvıların kişilere fışkırma
Makine parçalarının veya iş parçalarının sebep olduğu
mekanik riskler…
B - Diğer Riskler
Elektrik (Statik Elektrik dahil)
Termik (düşük, yüksek)
Gürültünün meydana getirdiği..
Titreşimin sebep olduğu..
Radyasyonun sebep olduğu ( İyonlaştırıcı ışın yayılması, İyonlaştırıcı olmayan,
mikro dalga ışınları, Mor ötesi ve lazer ışınları vb.)
Malzeme ve cisimlerin sebep olduğu (Basın, zehir, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı, toz,
duman)
Ergonomik prensiplerin ihmali sonucu oluşan..
MAKİNE KORUYUCU TÜRLERİ
Sabit koruyucular
Hareketli koruyucular
Ayarlanabilir koruyucular
Kilitlemeli koruyucular
Kumandalı koruyucular
MAKİNE KORUYUCULARININ ÖZELLİKLERİ
Etkin olmalı
Tehlikeli alana girmeyi önlemeli
Çalışmayı zorlaştırmamalı
Üretimi engellememeli
Kullanışlı olmalı,
İşe uygun olmalı
Tezgahla bütünleşmeli
Fazla bakım gerektirmemeli, bakımı zorlaştırmamalı
Sağlam ve Kararlı bir yapıda olmalı
Koruyucu kendisi ilave bir risk oluşturmamalı
Titreşim
Gürültü
Yetersiz havalandırma
Elektrik
Aşırı ısı, nem ve hava hareketleri
Yetersiz veya aşırı aydınlatma vb.
28
GÜRÜLTÜ
GÜRÜLTÜ ZARARLARININ MESLEK HASTALIĞI
SAYILABİLMESİ İÇİN;
 GÜRÜLTÜLÜ İŞ’TE EN AZ İKİ YIL,
 GÜRÜLTÜ ŞİDDETİ SÜREKLİ OLARAK 85 dB’ in ÜSTÜNDE OLAN
İŞLERDE EN AZ 30 GÜN, ÇALIŞILMIŞ OLMASI GEREKİR.
-Yükümlülük süresi 6 aydır.
 GENÇ VE SAĞLIKLI BİR KULAK 20 Hz. İLE 20000 Hz. FREKANSLAR
ARASINDAKİ SESLERE UYUM SAĞLAR YANİ BU ARALIKTAKİ SESLERİ
DUYABİLİR.
 YİNE, GENÇ VE SAĞLIKLI BİR KULAK 20 μPa ŞİDDETİNDEKİ SES İLE
200 Pa ŞİDDETİNDEKİ SESLERİ SAĞLIKLI OLARAK DUYABİLİR.
İŞİTME KAYIPLARI,
- İLETİM TİPİ İŞİTME KAYBI
İletim tipi işitme kaybı, kulak zarında ve orta kulak
kemiklerinde meydana gelen kayıplardır.
- ALGI TİPİ İŞİTME KAYBI
Algı tipi işitme kaybı iç kulakta duyma hücrelerinde
meydana gelen kayıplardır
GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ
A – TEKNİK KORUNMA
a) GÜRÜLTÜ KAYNAĞINDA
Gürültü düzeyi düşük makineler seçilmeli ve değiştirilmeli
Gürültü düzeyi daha az olan işlem seçilmeli
Gürültü kaynağı izole edilmeli .
b) GÜRÜLTÜLÜ ORTAMDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:
Makinelerin yerleştirildiği zeminde,
Gürültü kaynağı ile maruz kalan kişi arasında,
Engel konularak ve Uzaklık artırılarak
Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerler ses emici
malzeme ile kaplamak.
c) GÜRÜLTÜNÜN
ETKİSİNE MARUZ KALAN KİŞİDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:
1 – Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması,
2 – Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması,
3 – Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak.
Titreşim,
Araç, gereç ve makinelerin, çalışırken
oluşturdukları salınım hareketleri sonucu
meydana gelir.
Çalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araç ve
gereçler genellikle titreşim oluştururlar.
Titreşim;
Vücudu etkileme biçimi yönünden iki türde
incelenir
1) El-Kol titreşimi ve
2) Bütün vücut titreşimi
El – kol titreşimi;
İnsanda el–kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için
risk oluşturan ve özellikle de; damar, kemik,eklem, sinir ve kas
bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi ifade eder.
Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2,
Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşan titreşimleri oluşturan
titreşim kaynakları,
Taş kırma makineleri, kömür ve madencilikte kullanılan
pnömatikçekiçler, ormancılıkta kullanılan testereler, parlatma ve rende
makineleri vb.
Bütün vücut titreşimi;
Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için
risk oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan
mekanik titreşimi ifade eder.
Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15m/s2
Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2
Tüm vücudun, etkisi altında kaldığı titreşim kaynakları;
Traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgahları, yol yapım, bakım ve onarım
makineleri, özellikle çelik konstrüksiyonlu yapılarda titreşime sebep olan makine ve
tezgahlar ve benzeri araç gereçler.
İnsanlar;
1 HZ. ile 1000 Hz. arasındaki titreşimleri algılarlar.
Titreşime, maruziyete omuz başlarında ağrı, yorgunluk, soğuğa karşı
hassasiyet artması söz konusu olabilir.
BASINÇ
Kuvvetin tatbik edildiği her noktada bir basınç vardır.
İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda basınç ise; normal hava
basıncının
7 atmosfer daha fazla veya daha az olması gereken veya olan
işyerlerindeki basınçtır. Normal şartlarda hava basıncı 76 cm cıva
basıncına eşittir.
Normalde 4,5 N/cm2 kadar basınç değişimi organizmada
rahatsızlık hissi dışında sağlık sorunu yaratmaz.
Basınç değişikliği nedeni ile görülen akut hadiselerde
yükümlülük süresi 3 gün, diğer hadiselerde ise, yükümlülük süresi
10 yıl dır.
İnsan, araç - gereç, çevre
koşullarının etkileşimini inceleyen
ve bu etkileşmeyle ortaya çıkan
fiziksel ve psikososyal sorunların
azaltılması ve engellenmesi için
çalışan bir bilim dalıdır.
Ergonomi, Yunanca iş anlamına
gelen ergon ile prensipler,
kanunlar anlamına gelen nomos
adlı iki kelimenin birleşiminden
oluşmuştur ve iş bilimi anlamına
gelmektedir.
İş
Makine
Çalışan
Çalışma
Yeri
Çalışan
İş
Duyusal,
Fiziksel,
Ruhsal
ve
Kapasite Sınırları
Duruş ve Hareketler,
Yorgunluk , Gerilim,
Monotonluk, Otorite,
İş Güvenliği,
Kazalar, Motivasyon,
Vardiya Çalışması,
Çalışma Süreleri,
Yetki, Sorumluluk,
İnsan - makine
ilişkisi
Gösterge-kontrol
Düzeni,
Boyut Sorunları,
Mekanik Sorunlar
Duruş Ve Oturuş
Çalışma yeri
Aydınlatma, Gürültü,
Titreşim, Sıcaklık,
Nem, Hava Akımı,
Toksik Maddeler,
Buharlar, Gazlar,
Radyasyon,
Düzen ve Temizlik,
Renk ve Manzara
40
YAPILAN İŞİN SÜREKLİ TEKRARI
Sürekli işin
Tekrarı veya
Uzun süreli duruşlar
Kaslarda esneme ve
sıkışma
Doku
zedelenmesi
Hastalık
41
YAPILAN İŞİN SÜREKLİ TEKRARI
Çalışma düzeni,
çalışanın sürekli
farklı
pozisyonda,
çalışana alternatif
olabilecek
şekilde olmalıdır.
42
KASLARI YORAN BİR ŞEKİLDE
ÇALIŞMA POZİSYONU
 Duruş ve pozisyon durumu , kaslarda aşırı gerginliğe sebep
olur.
 Çalışma pozisyonu , göğüs hizası ile dirsek hizası arasında
olmalıdır.
Omuzlarda
ağrı artar.
Normal
Sırtta ağrı
artar.
43
Hareketler simetrik olmalıdır.
Çalışma istasyonu, normal duruştaki görüş ve uzanma
mesafesine göre dizayn edilmelidir.
Kuvvet
Kuvvet
Kuvvet
Erkek
Kadın
Hassas işler
Hafif işler
Ağır İşler
Erkek
Kadın
Ekranlı Ekipmanlarla Çalışma
Günümüzde Ekranlı
Ekipmanların giderek
artan kullanımı, iş
istasyonu düzeneği ve
duruş biçimleri ile ilgili
bir çok problemleri de
beraberinde getirmiş
bulunmaktadır.
45
KUVVET UYGULAMADA TEMEL KURALLAR
HAREKETLERİN DOĞALLIKTAN SAPMASI
OKSİJEN HARCAMA KAPASİTELERİ
HAREKETLERİN DOĞALLIKTAN SAPMASI
Dinlenme
Yazı yazma
Daktilo yazma
Yük kaldırma
Bilgisayarla çalışma
• Bilgisayarla çalışmada bakış
yönü belge – ekran – masa
arasında sürekli değiştiğinde
oturma yeri olarak eksenden
dönebilen, yüksekliği
ayarlanabilir, kolçaklı ve
devrilmeye karşı güvenli 5
tekerlekli sandalyeler
kullanılmalıdır.
49
ERGONOMİK ÖNLEMLER
Klavye ve farenin
kişiye uygun düzenlenmesi,
Klavye ekrandan ayrı ve hareketli olmalıdır.
Klavye tuşları çok yumuşak ve çok sert olmamalıdır.
Yazı yazarken sadece 2 parmak kullanılmamalıdır.
Klavyenin önünde yeterli boşluk olmalıdır
ERGONOMİK ÖNLEMLER
Doğru bir el-fare yerleşimi için klavye ve fare
aynı yükseklikte olmalıdır.
Fare klavyenin yanında olmalıdır.
Bilek düz bir çizgide tutulmalıdır.
Fare kullanırken bileği sağa ya da sola doğru
bükmemeye dikkat etmelidir.
El ve avuç içinin yukarı ve aşağı doğru
döndürme hareketi fazla yapılmamalıdır.
• Sinir-Tendon Hasarına neden olduğu için kolların
masa yüzeyinden aşağıda kalması ve buna bağlı
olarak bileklerin sürekli masa kenarına dayalı
tutulmaması gereklidir.
Ofis düzeninde yapılan hatalar;
Hata: Dinamik ve insan anatomisine uygun
ortopedik, sağlıklı oturma olanağının
olmaması.
Sonuç: Kronikleşen sırt, boyun, bel
rahatsızlıkları, kramplar, kas ağrıları
ve gerilmeleri
Oturarak çalışma
• Çalışma masası sabit ise alt
kenarının yerden yüksekliği 68
cm, ayarlanabilir ise 64-74 cm
arasında olmalıdır.
• Klavye ortasının yerden
yüksekliği 71-74 cm olmalıdır.
• Sandalye ve arkalık yüksekliği
otururken kolayca ayarlanabilir
olmalıdır.
56
• Bilgisayar ekranının görüntü kalitesi,
göz sağlığı açısından çok önemlidir.
• Ekrandaki yazı karakterlerinin
büyüklüğü 2.6 mm’ nin altına
düşmemeli, ekran tozlu kalmamalı ve
görüntüde titreşim olmamalıdır
• Ekrana bakış uzaklığı 50 – 70 cm.
arasında olmalıdır. Işık yansımasını
minimuma indirebilmek amacıyla
ekranlar mümkünse pencerelere 90
derece dik olacak şekilde
yerleştirilmelidir.
57
Çalışma Masası veya Çalışma Yüzeyi
58
Ofis Egzersizleri
Bilgisayar kullanıcılarını uzun bir zaman sonra bekleyen
tehlikelerden bazıları:
• Disk Kayması
• Boyun Fıtığı Bel Fıtığı
• Bilek,Diz ve Dirsek Kireçlenmesi
• Omuz ve Boyun Tutulması
Sizi bekleyen ve eğer önemsenilmezse mutlaka başınıza gelecek olan
bu felaketlerden korunmak için ofis egzersizlerini mutlaka yapınız.59
OFİS EGZERSİZLERİ
Başınızı sırayla sağa ve sola doğru yavaşça
çevirip, 8 sn bekleyin.
Kulaklarınızı her iki omuz bölgesine yavaşça
yaklaştırarak, 8 sn bekleyin.
Çenenizi öne doğru yaklaştırarak boyun
arkasındaki kasları germeye çalışın. 8 sn
bekleyin.
60
OFİS EGZERSİZLERİ
Omuzlarınızı kulaklarınıza doğru
kaldırın, 3 sn. bekleyin.Ardından
dairesel hareketlerle öne ve arkaya 5
kez çevirmeye çalışın.
Dirseğinizi arkadan elinizle
kavrayarak, ters yöne doğru germeye
çalışın. Ardından karşı omuza doğru
gerilme hissedinceye kadar önden
yaklaştırıp, 8 sn bekleyin.
61
OFİS EGZERSİZLERİ
Parmaklarınızı içi içe geçirerek, el ayası
karşıya bakacak şekilde dirsekler
kırılmadan esneme yapın. 8 sn
bekleyin.
Elleriniz aynı pozisyonda ve başınızın
arkasında iken, dirseklerinizi arkaya
doğru uzaklaştırarak 8 sn bekleyin.
62
OFİS EGZERSİZLERİ
El ayanız yukarıda olacak şekilde,
sırayla sağa- sola eğilerek 8 sn bekleyin.
Ellerinizi arkada çaprazlayarak,
omuzlarınızı geriye doğru yaklaştırıp
belinizi çukurlaştırarak 10 sn bekleyin.
63
OFİS EGZERSİZLERİ
Ayağınız yere temas halinde iken diziniz
ile gövdenizi ters yönlerde gerilme
hissedinceye kadar çevirin.
Bacağınızı yavaşça yukarı kaldırın. Ayak
bileğinizi dairesel hareketlerle çevirin,
ardından öne-arkaya doğru germe
hareketi yaparak 10 sn bekleyin.
64
OFİS EGZERSİZLERİ
Her saat 3-4 dk süreyle germe egzersizlerini
uygulayın.
Hareketleri karşılıklı olarak her iki yön için birkaç
kez tekrarlayın.
Egzersizler sırasında gerilme hissi dışında, ağrı ve
zorlanma hissetmemelisiniz.
65
TERMAL KONFOR
Kapalı bir ortamın sıcaklık, nem, temizlik ve hava
hareketini insan sağlık ve konforuna veya yapılan
endüstriyel işleme en uygun seviyelerde tutmak
üzere
bu
kapalı
ortamdaki
havanın
şartlandırılmasıdır.
İklimlendirme terimi İngilizce'deki air condition
(hava şartlandırılması) ve Almanca’daki klima
terimine karşılık gelir. Türkçe’de iklimlendirme ve
66
klima terimlerinin her ikisi de kullanılmaktadır.
Nem,Esinti Termal Konfor
Çalışma ortamındaki nem, esinti ve
termal konfor mutlaka standart sınırlar
içinde olmalıdır. Standart dışı değerler;
Çalışma konforunu ve temposunu
olumsuz etkiler.
1.Sıcaklık: İnsan veya imalat kontrolü için ortam sıcaklığı
konfor veya tasarım şartlarını sağlamalıdır. Bu şartlar insan
konforu için 20-27 0C arasında değişmektedir.
2.Nem: İnsan konforu için bağıl nemin %30--%60 arasında
tutulmalıdır.
3.Temizlik: Havanın içindeki partikül madde (PM) ve zararlı
gazların (SO2, CO2 vb.) filtrelenmesi gerekir.
4.Hava hareketi: Konfor için yaz aylarında daha fazla, kış
aylarında nispeten daha düşük hava hareketi gereklidir.
Vücutta ısı transferleri,
1.Konveksiyon
2.Kondüksiyon
3.Radyasyon
4.Buharlaşma
olmak üzere 4 yolla gerçekleşir.
WHO tarafından önerilen nem ve hava akım hızları;
1. Nem:
18.5 C de %45-65
2. Hava Akım Hızı:
3. Rahatlatıcı
: 0.11-0.15 m/sn
4. Rahatsız edici:0.5 m/s
Uluslar arası standartlara göre;
Vücut sıcaklığının 38 0C üzerine çıkmaması veya 1
saatte 1 C den fazla yükselmemesi önerilmektedir.
Hava akımı,
Oturarak yapılan çalışmalarda 0.3 m/sn, İnce işlerde 0.1
m/sn olması tercih edilmelidir.
Efektif Sıcaklık,
Hava sıcaklığı, havanın nem oranı ve hava akım hızının
beraberce kişi üzerinde yarattığı sıcaklık etkisine denir.
32C sıcaklık %25 nem oranı ve 0,1 m/sn hava akım ortam
ile 27C sıcaklık %75 nem oranı ve 0,1 m/sn hava akım
ortam çalışanlar üzerinde aynı sıcaklık etkisi yaratır.
ELEKTRİK TEHLİKELERİ, RİSKLERİ
ve
ÖNLEMLERİ
72
ELEKTRİK
73
Elektriğin yol açabileceği 3 tür yaralanma
vardır:
Çarpılma,
Yanıklar,
Düşmeden doğan kırılma ve burkulmalar.
74
Elektrik akımı insan üzerinden
yolunu tamamlar. Çarpmanın
ciddiyeti;
-Akımın vücut içinde geçtiği yola,
-Akımın büyüklüğüne,
-Geçen süreye bağlıdır.
Düşük gerilim tehlikenin az olması
anlamına gelmez.
75
76
Yüksek gerilimlerde vücuda
uygulanan elektriksel alan şiddetinin
daha fazla olması nedeniyle dolaşım
sistemi dışındaki bir çok organ da
iletken hale gelir.
Özellikle iletim yolunda bulunan
deri dokusunun direnç etkisi
nedeniyle oluşan aşırı ısı doku
yanmasına neden olur.
77
Elektrik Çarpması
Durumunda Ne Yapılmalıdır?
 Ana sigortayı kapatın. eğer bu mümkün değilse elektrik çarpmasına neden olan cihazı
fişten çıkarınız.
 Eğer elektrik kesilemiyorsa çarpılan kişiye dokunmadan elektrik akımından
uzaklaştırın.
 Nefes alıp almadığını ve nabzını kontrol edin. Gerekiyorsa ve eğer bu konuda bilgili
iseniz suni teneffüs ve/veya kalp masajı uygulayın.
 Yardım çağırınız.
 Elektrik çarpması sırasında oluşmuş olabilecek kırılma ya da yaralanma durumları ile
ilgileniniz.
 Çarpılmadan dolayı bilinç kaybı olabilir, çapılan kişiyi gözlem altında tutun ve her
78
durumda doktora başvurmasını sağlayın.
ELEKTRİKLİ ÇALIŞMALARDA MEYDANA GELEN TEHLİKELER
- Topraklaması yapılmamış tezgahlar veya
el aletleri
-Topraklamanın belli periyotlarla
kontrolünün yapılmaması
-Elektrik ve aydınlatma tesisatının
periyodik kontrolünün yaptırılmaması
-Yıpranmış ve hatalı onarılmış el aletleri
79
ELEKTRİKLİ ÇALIŞMALARDA MEYDANA GELEN TEHLİKELER
-Yetkisiz kişilerin müdahale etmek
istemesi
-Çıplak iletkenler civarında çalışırken
baret, yalıtkan altlıklı iş ayakkabısı ve iş
elbisesi giyilmemesi
-Zeminin yalıtılmaması
-Fişlerin, aynı tesis içinde kullanılması durumunda
farklı gerilimler için kullanılan prizlere
sokulmayacak özellikte olmaması
80
ETİKETLEME KİLİTLEME SİSTEMİ
Etiketleme - Kilitleme sistemi, işletmelerde yeni bir sistem
kurmak, devreye almak ve tüm bakım onarım
çalışmalarında, çalışanları makinelerden ya da elektrik
akımından kaynaklanacak risklere karşı korumak amacıyla
tasarlanmıştır.
Bu sistem, iş kazalarının oluşmasını önlemeyi ve güvenli
çalışmayı sağlamaktadır. Kilitleme sonrasında çalışma
alanında bulunan kişileri bilgilendirmek ve bu kilitlemenin
kimin tarafından hangi amaçla yapıldığını
tanımlayabilmek amacıyla “etiketler” kullanılmaktadır.
81
TEMEL GÜVENLİK KURALLARI
 Düzenli bakım yapılmalı
Yapılacak iş için doğru alet kullanılmalı
 Üretici talimatlarına uyulmalı
 Doğru kişisel koruyucu malzeme
kullanılmalı
 Muhafazaları mutlaka takılmalı, alet
muhafazasız çalıştırılmamalı
Tehlikelere genelde yanlış kullanım ve bakımsızlık
neden olur
Ağzı bozuk anahtarlar
Uçları mantarlaşmış keski ve murçlar
 Tutma yerleri çatlak, gevşek ve parçalanmış aletler
Tutma yerleri bantlanmış aletler
 -bant çatlakları gizliyor olabilir Yanlış kullanım
ELEKTİRKLİ EL ALETLERİNDE ÖNLEMLER
 Aletler kullanılmadığı zaman, temizlik ve bakım yapılırken, parça
değiştirirken fişi çekilmeli
 İşle ilgisi olmayan kişiler iş sahasından uzak tutulmalı
 İki elin kullanması gereken aletlerle çalışırken parça mengene
veya işkence ile sabitlenmelİ
 Fişi takılı alet taşınırken anahtarından tutulmamalı
 Aletin ayar ve bakımı enerjisiz durumda iken yapılmalı
 Aletleri keskin ve temiz tutulmalı
 Kıyafete dikkat edilmeli – sarkan bol paçalı giyecekler ve takılar
tehlike kaynağıdır
 Hasar görmüş aletler kullandırılmamalı, kullanılmasını önleyecek
işaretleme yapılmalı.
 Hareketli ekipmanların yanında bol elbise, takı ve uzun saçla
çalışılması önlenmeli.
İŞ KAZASI NEDİR ?
İşçinin İş Süresinde Çalışma Koşulları,
İşin Nitelik ve Yürütümü yada Kullanılan Makine,
Araç-gereç ve Malzeme Nedeniyle Uğradığı,
İş Gücünün Tamamını yada Bir Bölümünü Yitirdiği Olaydır
86
İŞ KAZASININ OLUŞUM HİYERARŞİSİ
Kişisel
faktörler
Ekipman
Faktörleri
Güvenliksiz
Yönetim
Hareketi
TEHLİKELİ
DURUM
SORUN
Çalışma
faktörleri
KAZA
TEHLİKELİ
HAREKET
Yönetim
faktörleri
(Kaynak)
(Temel Neden)
(Direkt Neden)
(Uygunsuzluk)
(Zarar)
88
GÖRÜNEN ZARARLAR,
İşçinin yaralanması veya hayatını kaybetmesi, tıbbi masraflar, iş
kazası tazminatı, makine, malzeme ve teçhizat masrafları.
GÖRÜNMEYEN ZARARLAR
İşgücünün işini ya da mesleğini kaybetmesi,
Sürekli veya geçici iş görememezlik,
İşgücünün kendisinde ve ailesinde yaratacağı ruhsal
bunalımlar.
İşçi, işveren ve diğer elamanların zaman kaybı, moral
bozukluğu sonucu üretim kaybı, yeni işgücü yetiştirme
masrafı ve zaman kaybı.
89
2013 İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ
Çalışmada, iş kaybına yol açıp açmamasına ve olayın hukuken bir iş kazası niteliği taşıyıp
taşımadığına bakılmaksızın, işyerinde veya iş esnasında geçirilen ve (şiddetine
bakılmaksızın) bir yaralanmayla sonuçlanan tüm kazalar iş kazası olarak
değerlendirilmiştir. Örneğin; iş makinesine elini sıkıştırma, işyerinin merdivenlerinden
düşme, işyerinde çıkan yemekten zehirlenme, iş için bir toplantıya giderken yolda geçirilen
trafik kazası vb.
90
Sektörlere Göre İş Kazası Geçirenlerin Oranı, 2007-2013
91
TEHLİKELİ DAVRANIŞ – EMNİYETSİZ HAREKET
İNSANIN
DOĞAL YAPISI
DALGINLIK
ACELECİLİK
 POZİSYON VE TAVIR
EMNİYET TEDBİRLERİNE UYMAMA
ŞAKALAŞMA
AŞIRI HIZ
DİKKATSİZLİK
İHMALKARLIK
TEHLİKELİ ÇALIŞMA
92
TEHLİKELİ DAVRANIŞ – EMNİYETSİZ HAREKET
YAPISAL
UYUMSUZLUK
FİZİKSEL
YETERSİZLİK
93
TEHLİKELİ DAVRANIŞ – EMNİYETSİZ HAREKET
EĞİTİM
NOKSANLIĞI
YETERSİZ BİLGİ
YETERSİZ TECRÜBE
94
TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ ŞARTLAR
BAKIMI YAPILMAMIŞ EKİPMAN
EKİPMANLAR
HASARLI EKİPMAN
YETERSİZ KORUYUCU EKİPMAN
UYGUN
OLMAYAN
EKİPMAN
KULLANIMI
UYGUN
OLMAYAN
MUHAFAZA
VEYA KORUYUCULAR
YETERSİZ UYARI SİSTEMİ
95
TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ ŞARTLAR
ZEMİN KİRLİLİĞİ
İŞ YERİ
DÜZENSİZLİĞİ
DAĞINIK VE DÜZENSİZ
ÇALIŞMA ORTAMI
96
TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ ŞARTLAR
ÇEVRE
KOŞULLARI
GÜRÜLTÜ
AYDINLATMA
TİTREŞİM
97
TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ
ŞARTLAR
DENETİM
NOKSANLIĞI
98
İŞ KAZALARININ
%98’i ÖNLENEBİLİR!!!
99
Şubat 2010
Antalya'nın Manavgat ilçesinde, fırtınalı havada başına
saksı düşen İngiliz turistin açtığı davada, mahkeme,
teras duvarına saksı koyan vatandaşı "fırtınalı havada
tedbir almadığı, tedbirsizlik sonucu yaralanmaya
sebebiyet verdiği" gerekçesiyle 6 bin lira tazminat
ödemeye mahkum etti.
100
FİRMANIZDA Kİ
TEHLİKE VE RİSKLER
NELERDİR??
101
İSTİFLEME YÜKSEKLİĞİNİN 3 METREYİ GEÇMESİ
YÜRÜYÜŞ VE GEÇİŞ YOLLARINDA MALZEMELERİN BULUNMASI
ACİL DURUM MALZEMELERİNİN ÖNLERİNE MALZEME
İSTİFLENMESİ
ELEKTRİK ODASINA MALZEME DEPOLANMASI
ACİL ÇIKIŞ KAPILARININ ÖNLERİNE MALZEME KONMASI VE YÖNLENDİRME
İŞARETLERİNİN OLMAMASI
ÇALIŞMA ORTAMININ DÜZENSİZ OLMASI
ELEKTRİK VEYA KONTROL PANOLARININ ÜZERİNE
MALZEME İSTİFLENMESİ VE ÖNLERİNDE
YALITKAN PASPAS BULUNMAMASI
UYGUN SEYYAR MERDİVEN KULLANILMASI
ELLE TAŞIMA
KALDIRMA ve
TAŞIMA
109
Sırt
Parmak
El
Vücut
Baldır
Kol
Diğer
Yaralanmaya neden olan
kazaların %34’ü Elle Taşımadan
kaynaklanır.
110
TAŞIMANIN ANA ESASLARI
Normal duruştaki parmak arası hizasından daha alt seviyede yük taşımak, uygun
bir taşıma şekli değildir.
Yük vücuda karşı, mümkünse yapışık tutulmalı ve dinlenmeden 10 m’den fazla
taşıma yapılmamalıdır.
Taşınan yükün
hacmi mümkün
olduğu kadar küçük
ve taşıyana kavrama
imkanı verecek
şekilde olmalıdır.
111
TAŞIMADAKİ AĞIRLIK VE KALÇA
ARASINDAKİ MESAFE
Taşıma sırasında ağırlık ve kalça arasındaki mesafe mümkün
olduğu kadar düşük olmalıdır.
112
YÜK KALDIRMADA DOĞRU HAREKETLER
113
Aşağıdaki durumlarda sırt sakatlığı riski artmaktadır,
Eğer yük;
Aşırı ağırsa,güvenli kabul edilen yüklerle ilgili herhangi bir ağırlık limiti yoktur;20–25
kg’lik bir yük bir çok insanın kaldıramayacağı kadar ağırdır;
Aşırı geniş ve büyükse, eğer yük büyük ve genişse, temel kaldırma ve taşıma
kurallarına uymak mümkün olmayacaktır: Yük vücuda mümkün olduğunca yakın uzak
tutulmak zorunda kalınacak ve böylece kaslar çok çabuk yorulacaktır;
Sabit ve dengeli değilse,Bu durum kasların dengesiz bir biçimde yüklenmesine ve
dolayısıyla taşınan nesnenin ağırlık merkezinin çalışanın vücudunun ortasından uzakta
olması nedeniyle bitkinliğe neden olur.
Yüke uzanmak güçse, Kollarla aşırı uzağa/yükseğe uzanmak ya da gövdeden eğilmek
veya bükülmek daha fazla kas kuvveti gerektirir.
114
115
116
ÖNGÖR – ÖNLEM AL!
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR
118
Kişisel Koruyucu Donanımların Kullanımı
• Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilmeli, bakım ve
onarımdan ve/veya ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden
sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilmeli ve kullanıma hazır
bulundurulmalıdır.
• Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılmalı ve
talimatlar işçiler tarafından anlaşılır olmalıdır.
• İşçiler kişisel koruyucu donanımda gördükleri herhangi bir arıza veya eksikliği
işverene bildirmelidir. CE ve EN standardı olan ekipmanlar tercih
edilmelidir.
119
İşyerlerinde, çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarını
sağlamak için yapılacak korunma uygulamaları, iki ana başlık altında
incelenebilir.
Toplu Korunma Uygulamaları









- Tehlikesiz olanla değiştirme,
- Yalıtım,
Koruyucu/koruma içine alma,
Yerel havalandırma,
Yerel aydınlatma,
Makine koruyucuları,
İklimlendirme
İşaretleme/sınırlama
Uyarı levhaları
Kişiye Yönelik Korunma Uygulamaları

İşe uygun personel seçimi, eğitim ve
denetim,

İşe giriş sağlık muayenesi,

Periyodik sağlık muayeneleri,

Geri dönüş sağlık muayeneleri,

Kişisel koruyucu donanımların kullanımı.
Kişisel Koruyucu Donanım
Kullanım Şartları
KULLANIM SÜRELERİ,
RİSKİN DERECESİ,
MARUZİYET SIKLIĞI,
İŞÇİNİN ÇALIŞTIĞI YERİN ÖZELLİKLERİ,
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMIN PERFORMANSI
121
Kişisel Koruyucu Donanım
Kullanım Alanları
Kişisel Koruyucu Donanımlar, eğer sorun kaynağında veya
kullanıcı ile kaynak arasında çözüm bulunamadığında
uygulanması düşünülen bir yöntemdir.
Kişisel Koruyucu Donanımlar kişinin maruz kaldığı
tehlikelerin bertarafında kullanılabilir.
Kimyasallar tehlikeler
Mekanik (Fiziksel) tehlikeler
Biyolojik Tehlikeler
122
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR(KKD)
Kişisel Koruyucu Donanım seçimi ve kullanımında dikkat
edilecek hususlar:
KKD’lerin çalışanlar tarafından yapılan işe
özel seçilmesi,
CE ve EN standartlarının olması,
 Kişisel Koruyucu malzemelerin
kullanımında dikkat edilecek hususlar
hakkında çalışanlar bilinçlendirilmesi,
 KKD’lerin temin edilerek zimmetlenmesi,
KKD lerin %100 Kullanılması için denetim
ve gözetim.
KKDlerin çalışma alanında bırakılmaması
ve koruyucu kap içerisine yerleştirilmesi
123
BAŞ KORUYUCULAR
Baret
Kafaya parça düşmesi, kafayı
çarpma, düşme v.b. tehlikelerden
korunmak için kullanılır.
Vinç operatörleri,
Yüksekte yapılan bakım işleri,
ambarlarda yüksekte yapılan istifleme
işleri..v.b ‘de kullanılır..
124
YÜZ KORUYUCULAR
Gözlükler ve Yüz maskeleri
Kaynak işlerinde, talaş çıkartan makineler da
ve talaş toplama işlerinde,
Asit ve baz gibi sıçraması muhtemel
kimyasallarla yapılan işlerde,
Taşlama işlerinde,
Lazer ve radyant ile yapılan işlerde..v.b’de
kullanılır.
125
EL KOL KORUYUCULAR
Eldivenler, bileklikler, kolluklar
 Kaynak işleri,
 Keskin kenarlı cisimlerin
elle tutulması,
 Asit ve baz çözeltileriyle
yapılan
çalışmalar..v.b’lerde
kullanılır.
 Eldiven, Parmak Kılıfları, Kolluklar, Bilek Koruyucuları, Parmaksız Eldivenler
v.b…
126
Kulaklık ve Kulak Tıkaçları
Kulaklık; Gürültünün yüksek olduğu çalışma
alanlarında kulaklık kullanılma zorunluluğu vardır.
Kulak tıkacı kullanılamadığı zamanlarda tercih
edilebilir.
Kulak tıkaçları: Temiz ellerle, kesinlikle sessiz
ortamda ve kulak yolu yukarı geriye doğru bir
diğer elle çekilerek takılmalıdır. Sessiz ortamda da
çıkarılmalıdır. Kulak akıntısı olanlar kulak tıkacı
kullanmamalıdır.
Kulaklık ve kulak tıkaçları 10dB ile 40 dB aralığında ortam gürültüsünü
azaltmak amacıyla kullanılmakta olup ortamdaki seslerin duyulmasında veya
kişilerin birbirleri ile iletişim kurmasında zorluk oluşturmaz.
127
Solunum Maskeleri
 Gaz maskeleri : Kaynak işleri, kimyasallar v.b ile
çalışmalarda kullanılır.
 Toz maskeleri: Tozlu ortamlarda, Toz boya uygulaması v.b
çalışmalarında kullanılır.
 Solunum yapılan havanın temiz olması gerekir.
 Yaptığımız işlerden dolayı solunum sisteminin korunması
ve sağlıklı olmak için maske kullanmalıyız!
128
VÜCUT KORUYUCULAR
İş Elbiseleri, Önlükler
 Asit ve baz gibi sıçraması
muhtemel kimyasallar ile
çalışmalarda,
 Kumlama işleri, v.b koruyucu
elbise giyilir.
 Kaynak işlerinde önlük giyilir.
129
Çelik burunlu ayakkabı
Ayaklara ağır cisim düşmeleri
tehlikelerinden korunmak için
kullanılır.
Ayağınıza tam olarak giyin ve
mutlaka bağcıklarını bağlayın.
Hasarlı olanlar değiştirilmelidir.
130
Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri
Ekipmanların
EN Standartları
EN 341
Yüksekten Güvenli İndiren Sistemler/Aparatlar
EN 353-1
EN 353-2
Düşmeyi Önleyen/Frenleme Sistemi (Dikey Hat Üzerinde)
Düşmeyi Önleyen/Frenleme Sistemi (Esnek Elastik Hat
Üzerinde)
EN 354
Emniyet Halatları (Lanyard)
EN 355
Yüksekten Ani Düşmeyi Önleyici Şok (Enerji)Absorberları
ve Emniyet Halatları
EN 360
Yüksekten Ani Düşmeyi Önleyici, Geri Sarmalı ve İnertia
(Ataletli) Tipi Makaralar, Aparatlar ve Örgü Kolonlu
Halatlar
EN 361
Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri
EN 362
Emniyet Kancası
EN 363
Düşmeyi Durduran Sistemler
EN 795
Yüksekten Düşmeye Önlemek İçin Koruma-Ankraj
Cihazları Özellikler ve Deneyler
EN 813
Yüksekten Düşmeye Önlemek İçin Personel Koruyucu
Donanım-Oturma Kuşağı
EN 1497
Kurtarma Donanımı-Kurtarma Kuşakları
EN 1498
Kurtarma Donanımı-Kurtarma Halkaları
Yüksekten düşmelere karşı koruma
Emniyet kemerleri
-Yükseklik korkusu,Tansiyon, Şeker, Kalp rahatsızlığı vb. olan kişileri
yükseğe çıkarmayın.
-İşe uygun ekipmanı seçin ve ekipmanın kontrolünü yapın.
-Ekipmanlarınızın her zaman kullanıma hazır olmasına dikkat edin
-Düşme gerçekleştiğinde durdurma kuvveti, kullandığınız sistem tarafından
vücuda yayılır.
-Bel kemerlerinde ise sadece tek noktadan büyük bir güç biner ve ağır iç
hasarlara neden olur.
132
YASAK İŞARETİ : Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye
maruz bırakacak bir davranışı yasaklayan işaretidir.
UYARI İŞARETİ : Bir tehlikeye neden olabilecek veya
zarar verecek durum hakkında uyarıda bulunan işaretidir.
134
EMREDİCİ İŞARET : Uyulması zorunlu bir davranışı
belirleyen işarettir.
ACİL ÇIKIŞ VE İLKYARDIM İŞARETLERİ : Acil çıkış yolları,
ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren işaretlerdir.
135
YASAK İŞARETİ
Anlamı ve
Amacı
Talimat ve Bilgi
Tehlikeli
hareket
veya
davranış
Şekil
Temel Nitelikler
Daire
biçiminde,
beyaz zemin
üzerinde siyah
piktogram,
kırmızı çerçeve
ve diyagonal
çizgi
Sigara İçilmez
Sigara içmek ve açık alev
kullanmak yasaktır
Suyla söndürmek yasaktır
İş makinası giremez
Tehlike
işareti
Yangınla
mücadele
ekipmanları
KIRMIZI
Renk
İçilmez
Yaya giremez
Yetkisiz kimse giremez
Dokunma
Dur, kapat,
düzelt, acil
durdur, tahliye et
Dİkdörtgen veya kare
biçiminde. Kırmızı zemin
Ekipmanların üzerine beyaz piktogram
yerinin
(kırmızı kısımlar işaret
gösterilmesi alanının en az %50'sini
kapsayacaktır)
Yangın Hortumu Yangın Merdiveni
Yönler (Yardımcı bilgi işareti)
Yangın Söndürme
Cihazı
Acil Yangın
Telefonu
136
Renk
Anlamı ve Talimat ve
Amacı
Bilgi
Temel Nitelikler
Şekil
SARI
Parlayıcı madde veya
yüksek
ısı
Uyarı
işareti
Dikkatli
ol, önlem
al, kontrol
et
Üçgen
şeklinde,
sarı zemin
üzerine
siyah
piktogram,
siyah
çerçeve
ENGELLER
Toksik (Zehirli)
madde
Aşındırıcı madde
Radyoaktif madde
Asılı yük
İş makinası
Elektrik tehlikesi
Tehlike
Lazer ışını
Engellere çarpma, düşme ya da
nesnelerin düşme tehlikesinin
bulunduğu yerler
Patlayıcı madde
Oksitleyici madde İyonlayıcı olmayan
radyasyon
137
Renk
Anlamı ve
Amacı
YEŞİL
Acil çıkış
kaçış,
ilk yardım
işareti
Tehlike
yok
Talimat ve Bilgi
Kapılar,
çıkış
yerleri ve
yolları,
ekipman
tesisleri
Normale
dön
Temel Nitelikler
Dikdörtgen
veya kare
biçiminde,
yeşil zemin
üzerinde
beyaz
piktogram
Şekil
Acil çıkış ve kaçış yolu
Yönler (Yardımcı bilgi işareti)
İlk Yardım
Güvenlik duşu
(1) Mavi
Sadece dairevi bir şekil
kullanıldığında emniyet
rengi olarak kabul edilir.
(2)Flouresan
turuncu
Özellikle zayıf doğal görüş
şartlarında bu renk çok
dikkat çekicidir.
Sedye
Acil yardım ve ilk
yardım telefonu
Göz duşu
138
MESLEK HASTALIĞI
139
Meslek Hastalığı
İş yerinde mevcut insan sağlığına zararlı olan kimyasal
maddelerin, fiziksel ve biyolojik etkenlerin meydana getirdiği
hastalıklara meslek hastalığı denir.
Bu hastalıklar, diğer hastalıklardan farklı olarak, işin niteliği
veya iş yeri koşulları nedeniyle ortaya çıkan hastalıklardır.
140
2013 SAĞLIK SORUNLARI İSTATİSTİKLERİ
İşe bağlı sağlık problemi olarak; işten veya çalışma koşullarından
kaynaklanan veya iş nedeniyle kötüleşen hastalık, sakatlık, fiziksel
veya ruhsal sağlık sorunları kapsanmıştır.
Kişinin son 12 ay içinde maruz kaldığı her türlü sağlık sorunu, şayet
geçmişteki veya şu andaki işinden kaynaklandığı veya iş nedeniyle bu
rahatsızlığın daha da kötüleştiği düşünülüyorsa kapsanmıştır.
Araştırmada, işle ilgili yaşanan sağlık sorunları yetkililer tarafından
kabul edilen veya kayıtlanan vakalar ile sınırlı değildir, kişinin bu
hastalığın işten kaynaklandığını düşünmesi yeterlidir.
141
YÜKSEKTE ÇALIŞMA
İşyerlerinde yüksekte çalışma ile ilgili altın kuralları
öğrenmek, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı temin
etmektir.
143
Yükseklik ve Tehlikeli Yükseklik Nedir?
Ülkeden ülkeye farklılık gösteren tehlikeli
yükseklik kavramı
Avrupa’da 1,8 mt. ,
Amerika’da 1,2 mt.,
Ülkemizde 3 mt.’dir
144
Çünkü insanların boyları
birbirinden farklı olsa da bir
insanın denge noktası ikinci bel
omurudur.
İnsanın ikinci bel omurunu geçen
yerler tehlikeli yükseklik olarak
kabul edilebilir.
145
Lütfen
Dikkat !
3-4 metre üzerinde çalışırken
düşen insanların % 85’ i
hayatını kaybetmiştir.
146
NEDEN DÜŞERİZ?
147
-Bilgi Eksikliği: Kişinin yaptığı işle ilgili olarak yeterli ve istenilen donanımda
bilgiye sahip olmaması.
-Eleman Atama: Doğru işe doğru personelin tayin edilmemesi. Yapılan işin
çalışanın fiziksel yapısıyla uyuşmaması (az görme, işitme, herhangi bir
organını kullanamama vb.)
-İş Güvenliği Kurallarının Uygulanmaması: Yöneticilerin iş güvenliği kurallarının
gerekliliğine inanmaması ve bu kurulların uygulanması için personelini
eğitmemeleri.
-Mühendislik: Tasarlanmış sistemin güvenli çalışmayı zorlaştırması, işin asgari
gereksinimlerine cevap vermemesi.
148
-Yetersiz Kişisel Koruyucu Ekipman: Kişisel koruyucu ekipman kullanılmaması
veya yetersiz olması. Emniyet kemeri kullanmama vb.
-Yetersiz Kontrol ve Bakım Programı: Kontrol ve bakım programının kritik
ekipmanları kapsamaması. Programın yeterince takip edilmemesi. Birimler
arası iletişim kopukluğu ve gözlenen aksaklıkların ilgililere iletilmemesi.
-Yetersiz/ Düşük Kaliteli Ekipman Alımı: Satın alınan iş güvenliği
ekipmanlarının uluslararası standartlara uygun olmaması; işin
gereksinimlerini cevap vermede yetersiz kalması. (Gerekli ödeneğin
ayrılmaması veya kazanma iç güdüsüyle ucuz iş gücü ve ekipman kullanımı)
-Güvensiz Çalışma Yöntemleri: Güvenli olduğu kabul edilen iş güvenliği
kurallarının ve çalışma yöntemlerinin güvensiz olması.
149
ÖNGÖR – ÖNLEM AL!
Temel Sağlık Konuları
Temel Sağlık Konuları
1- İLK YARDIM
2- PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ
3- BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
4- ERGONOMİ
5- MESLEK HASTALIKLARI
İlk yardım nedir
Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir
durumda, sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı
sağlanıncaya kadar; hayatın kurtarılması, durumun
daha kötüye gitmesini önlemek amacıyla olay
yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç,
gereçle yapılan İLAÇSIZ uygulamalardır.
(T.C. Sağlık Bakanlığı’nın 22/05/2002 tarih ve 24762
sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ilk yardım
Yönetmeliği’ne göre)
İlk yardım yap hayat kurtar!!!
• Her yıl 100 binden fazla insanımız hastane
dışında gelişen ani kalp durması sonucu
hayatını kaybediyor. Toplumda ilkyardım bilinci
geliştirilmediğinden yıllardır bu insanlar göz
göre göre ölmektedir.
• Halkına kalp masajı öğreten Amerika ve Avrupa
ülkelerinde 100 ani kalp durması vakasından 515 hasta tekrar hayata döndürülürken
ülkemizde başarı oranı %1 civarındadır.
• Ülkemizde her yıl kalbi duran insanlardan
ortalama 20 bin kişiyi tekrar hayata döndürmek
mümkündür. Ancak, sağlık çalışanları bu
durumda çaresizdir.
İlk yardım yap hayat kurtar!!!
• Ani kalp durmasından sadece 10 saniye sonra bilinç
kaybı gelişir. Müdahale edilmeyen her dakika
yaşama şansı yüzde 10 azalmaktadır. Sağlık
ekiplerinin altın değerindeki ilk dakikalarda hastaya
ulaşması mümkün olmadığından toplum desteği
şarttır. Üç dakika içinde toplumdan birileri kalp
masajına başlamaz ise dördüncü dakikadan itibaren
beyin hücreleri başlıyor. O nedenle ani kalp
durmasında ilk dakikada kalp masajına başlanması
altın değerindedir. Sadece kalp masajı ile beyine
kan pompalandığından beyin hasarı 25 dakika sonra
başlar. Sağlık ekiplerine zaman kazandırılır.
HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ
112 Aranır
Temel Yaşam Desteği Sağlanır
Ambulans İle Hastanelere
Taşınır
Hastane Acil Servislerinde
Acil Tedavi Yapılır
Psikososyal Risk Etmenleri
• Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)
• Psikososyal tehlikeleri;
İş doyumu, iş örgütlenmesi ve yönetimi,
çevresel ve örgütsel koşullar ile işçilerin
uzmanlığı ve ihtiyaçları arasındaki etkileşim
temelinde tanımlamıştır.
ILO
• Psikososyal tehlike;
İş tasarımının, iş örgütlenmesinin ve
yönetiminin ve işin gerçekleştirildiği toplumsal
ve çevresel koşulların psikolojik, toplumsal
veya fiziksel hasara yol açma potansiyelidir.
AB
• Stres, şiddet, taciz ve zorbalık gibi psikososyal
risklerin önemi giderek artmaktadır.
• Psikososyal risklerin yönetimi yeni ve zor bir alandır.
(ESENER araştırması, 2011
Sağlık ve güvenlik sorunları ile bunların en yüksek olduğu
sektörler
KONULAR
(AB-27 ortalaması)
İş kazaları (%80)
İşle ilgili stres (%79)
Kas iskelet sistemi
hastalıkları (%78)
Gürültü ve titreşim
(%61)
Tehlikeli maddeler (%58)
Şiddet ve şiddetle tehdit
(%37)
SEKTÖR
İnşaat (%90)
Elektrik, gaz ve su dağıtımı (%87)
Sağlık ve sosyal çalışma (%91)
Eğitim (%84)
Elektrik, gaz ve su dağıtımı (%87)
Sağlık ve sosyal çalışma (%86)
Madencilik ve taş ocağı (%84)
İnşaat (%82)
Elektrik, gaz ve su dağıtımı (%75)
Madencilik ve taş ocağı (%73)
Sağlık ve sosyal çalışma (%57)
Eğitim (%51)
Psikososyal riskleri tetikleyen faktörler
Temel kavramlar
İşyerinde Stres: Çalışanın, iş organizasyonu, çevresi,
işin zararlı ve çekinilecek yönlerine duyusal, bilişsel, davranışsal
ve fiziksel reaksiyonu.
İşyerinde Psikolojik Taciz (mobbing):
İntikamcı, acımasız, şeytanca ve onur kırıcı eylemler aracılığı ile
bir işçiye ya da işçi grubuna zarar vermeyi amaçlayan saldırgan
davranış.
(küçük düşürücü ya da yıkıcı, sürekli ya da tekrarlayan
davranışlar)(ILO)
İşyerinde Cinsel Taciz: arzu edilmeyen, çalışanın
onurunu zedeleyebilecek ve işi için tehlike oluşturabilecek cinsel
ilgi.(Her türlü cinsel nitelikte sözlü, sözlü olmayan, aşağılayıcı,
utandırıcı ve saldırgan davranış – fiziksel temas, elleme,
çimdikleme, laf atma, sarkıntılık, cinsel içerikli sözler, şakalar,
gözetleme, vs.)
Temel kavramlar
İşyerinde Şiddet: Çalışanların işle ilgili ortamda saldırı,
istismar, tehdit ve diğer şiddet davranışlarına maruz kalmaları.
(cinayet, tecavüz, hırsızlık, yaralamak, dövmek, fiziksel
saldırı, tekmelemek, taciz, yumruk atmak, zorbalık, santaj,
ayrımcılık, tehdit, gözdağı vermek, küfür etmek, vb.)
MALİYETLER
ABD’de 2010 yılında yapılan bir araştırmaya
katılanların %49’unun stres kaynaklı günde
en az 1 saat kaybettiği saptandı.
 • ABD’de 2001 yılında yapılan bir
araştırmada her yıl yaklaşık 2 milyon kişinin
işyerinde psikolojik taciz veya şiddete maruz
kaldığı saptandı.
• AB’de 2000 yılında yapılan bir araştırmaya
göre çalışanların;
 %2’si (3 milyon) işyerinde fiziksel şiddete
• %2’si (3 milyon) cinsel tacize
• %9’u (13 milyon) psikolojik tacize maruz
kalmıştır.
Psikolojik taciz kategorileri
1.İşe Yönelik Psikolojik Taciz
2. Sosyal Dışlama
3. Kişiye Yönelik Saldırılar
4. Sözlü Tehdit
5. İtibarın Zedelenmesi
Psikolojik tacize uğrayan kişinin sistematik olarak bu duruma maruz
kalması gerekir. Bir kerelik
azardan ziyade, sistematik şekilde devam eden baskı ve davranışlar
psikolojik tacizi oluşturur.
Psikososyal tehlikeleri belirleyen koşullar
İŞİN İÇERİĞİ (CONTENT)
KATEGORİ
AÇIKLAMA
İş çevresi ve donanımı
Teçhizatın ve tesislerin güvenilirliği, uygunluğu,
ulaşılabilirliği, bakım ve onarımı ile ilgili sorunlar.
Görev tanımı
Tekdüze, tekrarlayıcı iş, parçalanmış iş, anlamsız iş,
vasıfsız iş, öğrenme fırsatı bulamama.
İş yükü / iş hızı
İşte aşırı ya da yetersiz yüklenme, hızı
denetleyememe, yüksek zaman baskısı.
Çalışma Saatleri
Vardiyalı çalışma, değişmez çalışma saatleri, uzun,
belirsiz, asosyal iş saatleri.
Psikososyal Tehlikeleri Belirleyen Koşullar
İŞİN YAPILDIĞI KOŞULLAR VE İŞ ÇEVRESİ (CONTEXT)
KATEGORİ
Örgütsel kültür ve
işlev
Örgütsel rol
Kariyer gelişimi
Karar serbestisi
/Denetim
İşte kişiler arası
ilişkiler
İş / ev çatışması
AÇIKLAMA
İletişim, sorun çözme, kişisel gelişim olanakları
yetersiz, örgütsel amaçlar belirsiz.
Rol belirsizliği, rol çatışması, rol yetersizliği, aşırı
sorumluluk yüklenmek.
Kariyer durgun ve belirsiz; düşük ya da aşırı statü
tanınması; düşük ücret, güvencesiz iş; liyakate önem
verilmemesi; işe verilen toplumsal değer yetersiz.
Karar verme sürecinde yetersiz katılım ve iş üzerinde
denetimin olmaması.
Sosyal ve fiziksel yalıtılmışlık, kişiler arası çatışma,
işte şiddet, üstlerle yetersiz ilişki, yetersiz sosyal
destek.
İş ve evdeki beklentilerin çatışması, evde yetersiz
destek, ikili kariyer çatışması, boş zaman yetersizliği.
Psikolojik risk etmenleri
Rol belirsizliği: Çalışan, işteki rolü hakkında yeterince
bilgilendirilmediğinde, amaçlar, beklentiler, hedefler ve sorumluluklarda
belirsizlik olduğu durumlarda ortaya çıkar. İş doyumu azalır, stres artar,
işten ayrılma eğilimi artar
Rol çatışması: Çalışandan değerleriyle çatışan bir rol ya da birbiriyle
uyuşmayan roller üstlenmesi istendiğinde ortaya çıkar. Çatışma arttıkça
iş doyumu azalır.
Rol yetersizliği: Örgütün çalışanın yeteneklerinden ve eğitiminden
yararlanamadığı durumlarda ortaya çıkar. İş doyumunu azaltır, gerilimi
artırır
Biyolojik risk etmenleri
Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde akla,
herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden
olabilen, (genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil)
Mikroorganizmalar;
bakteriler,
virüsler,
mantarlar,
hücre kültürleri ve insan parazitleri gelir.
MESLEKİ BİYOLOJİK RİSKLERE MARUZ KALINAN SEKTÖRLER
Gıda üretilen fabrikalarda çalışma
Tarımda çalışma
Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma
Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda
çalışma
Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki kliniklerde veterinerlik ve
teşhis laboratuarlarındaki çalışma
Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma
Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma
Enfeksiyon risk düzeyine göre 4 risk
grubu
Grup 1 biyolojik etkenler
Grup 2 biyolojik etkenler
Grup 3 biyolojik etkenler
Grup 4 biyolojik etkenler
BİYOLOJİ ETKENLER
ENFEKSİYON ZİNCİRİ
Sağlam Kişi
BULAŞMA ARACI-YOLU
Enfeksiyon etkenlerinin bulaşma yolları
I.
Çalışma ortamı ve hava temas
II. Ortak kullanılan giysi, araç ve gereçler..
III. Vektörler(etkeni taşıyan canlı konakçılar)
IV. Kan ve kan ürünleri çalışma ortamı enfeksiyon
zincirinin tüm halkalarını içeren önemli bir rol
oynamaktadır
Biyolojik Risklerin Önlenmesinde
Kullanılan Dört Temel Yöntem
1. Tehlikenin yok edilmesi
2. Tehlike yalıtımı
3. Çalışanın ortamdan uzaklaştırılması
4. Çalışanın yalıtımı
BİYOLOJİK TEHLİKE
İŞARETİ
Gürültü ve Sıcaklık
Sıcaklık 21 - 25
Bilgisayarla çalışırken
azami gürültü 65 dB
Konsantrasyon için
azami gürültü 45 dB
MESLEK HASTALIKLARI
İşyerlerinde mevcut, insan sağlığına zararlı
• Kimyasal etmenler
• Fiziksel etmenler
• Biyolojik etmenlerin meydana getirdiği hastalıklara
“Meslek Hastalığı” denilmektedir.
• Burada sebep-sonuç ilişkisi söz konusudur.
Ülkemizde Meslek Hastalıkları ve İş
Kazaları Oranları
MESLEK HASTALIKLARI ETMENLERİ
1. Etmenlerin Neden Olduğu Meslek Hastalıkları
a) Kimyasal etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları
i. Ağır metaller
ii. Aromatik-Alifatik Bileşikler
iii. Gazlar
b) Fiziksel etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları
i. Gürültü-titreşim
ii. Tozlar
iii. Sıcak ve soğuk ortamda çalışma
iv. Düşük ve yüksek basınçta çalışma
v. Radyasyon (iyonize olan ve olmayan)
MESLEK HASTALIKLARI ETMENLERİ
c) Biyolojik etmenlerin neden olduğu meslek
hastalıkları
i. Bakteriler
ii. Virüsler
iii. Mantarlar
d) Psiko-sosyal kaynaklı meslek hastalıkları
2. Hedef Organlarda Görülen Meslek
Hastalıkları
a) Solunum sisteminin meslek hastalıkları
b) Mesleki deri hastalıkları
c) Mesleki kas-iskelet sistemi hastalıkları
MESLEK HASTALIKLARI ETMENLERİ
3) Mesleki Kanserler
4) Diğer Meslek Hastalıkları olarak incelenir.
Ülkemizde Meslek Hastalıkları
1-Kimyasal Etmenlerle Olan Meslek
Hastalıkları
(Başlıca örnekleri olarak kurşun ve kurşun
bileşikleri, civa, krom, karbonmonoksit, arsenik ve
bileşikleri, kadmiyum, organik fosfor bileşikleri,
kükürt dioksit, karbon sülfüralkoller, ketonlar gibi
çeşitli maddeler nedeniyle olan meslek
hastalıkları sayılabilir)
2-Mesleki Deri Hastalıkları
Bu grupta deri kanserleri ve prekanseröz deri
hastalıkları ile kanserleşmeyen cilt hastalıkları yer
almaktadır.
Ülkemizde Meslek Hastalıkları
3-Pnömokonyozlar ve Sol. Sis. Diğer
Hastalıkları
Silikozis ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz
türleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi
hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıklar,
Thomas curufu ile olan bronkopulmoner hatalıklar, mesleksel bronşiyal
astım ve bisinozis olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları 6
grup halinde verilmektedir.
4-Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
Bu grupta da parazit hastalıkları, tropikal hastalıklar,
hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar (zoonozlar) ve sağlık
hizmetlerinde çalışanlarda görülebilecek viral hepatit ve
tüberküloz gibi hastalıklar yer almaktadır.
Ülkemizde Meslek Hastalıkları
5-Fiziksel Nedenlerle Oluşan Meslek
Hastalıkları
iyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar, enfraruj
ışınları ile meydana gelen katarakt olguları,
gürültü sonucu işitme kaybı, hava
basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar,
titreşim sonucu meydana gelen kemik-eklem
zararları, sürekli lokal baskı sonucunda
oluşan hastalıklar, tekrarlayan travmalar gibi
fizik nedenli meslek hastalıkları
bulunmaktadır.
Meslek Hastalığı Tedavisindeki
Başlıca İlkeler
Maruziyetin sonlandırılması
Varsa spesifik tedavi
Gerekiyorsa semptomatik-destekleyici
tedavidir
Meslek Hastalıklarından
Korunmada İlkeler
A. Kaynakta Kontrol Yaklaşımları:
B. Kişisel Koruyucu Uygulamaları:
C. Tıbbi Yaklaşımlar:
1. İşe giriş muayenesi:
2. Aralıklı kontrol muayenesi ( Periyodik Muayeneler
)
3. Sağlık eğitimi:
Meslek Hastalıkları İçin
Alınması Gereken Önlemler
1-İşyerinin kuruluş aşamasında sağlık açısından
problem olabilecek ihtimaller hesaplanarak ,
mühendislik yardımıyla olası sorunların çıkması
başından engellenmelidir.
2-İşyerindeki tehlikeler saptanmalıdır .
3-Tehlikelerin giderilmesi için yardımcı dallarla
beraber çalışmalar yapılmalıdır.
4-İşçiler , tehlikeler ve yol açtıkları hastalık belirtileri
üzerine eğitilmeli ve uyarılmalıdırlar.
Meslek Hastalıkları İçin
Alınması Gereken Önlemler
5-Erken tanı için periyodik muayeneler ve biyolojikçevresel ölçümler yapılmalıdır.
6-Ortaya çıkan bulgular doğrultusunda çalışma
ortamı ve süresi düzenlenmelidir
7-Gerekli görüldüğü durumlarda işçiler kişisel
koruyucuların kullanılması sağlanmalıdır