Şantiyelerde Dizel Yakıtı Stoklama Dağıtım

ŞANTİYELERDE DİZEL YAKITI STOKLAMA-DAGITIM-KULLANIMLA İLGİLİ SORUNLAR VE ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ
(Yakıttaki kükürt miktarının yağ değişim süresine etkisi)
Yakıtın şantiyede stoklanma ihtiyacı ve stok miktarı, çalıştırılan makinaların günlük yakıt tüketimi bu yakıtın hangi
sürede temin edilmesi ile bağlantılıdır.
Örneğin bir vardiya günlük 5 Ton yakıt sarfiyatı olan bir şantiyede, makinaların kaç vardiya işte çalışacağı göz
önünde alınmalı, günlük (24 Saatlik) yakıt ihtiyacı tesbit edilmelidir. Bunun içinde araç yakıt depolarının
kapasiteleri ve makinaların saatlik yakıt tüketimleri tesbit edilmelidir.
Yakıtın sipariş verildiği andan itibaren kaç saat veya gün içersinde; yakıtın şantiyede olacağının bilinmelidir.
(ikrnal süresi) Muhtemel ikmal aksamaları ve iş programının durumu dikkate alınarak bir emniyet katsayısı
seçilmeli tesbit edilecek toleransla yakıt siparişi verilmelidir. Bu önlem makinaların yakıtsız kalmamasını sağladığı
gibi, aşırı yakıt stokuyla da gereksiz finansman yüküne girilmesini önler. Yakıtlar ihtiyaca uygun kapasitedeki
tanklarda depolanır. Tanklar, arazide zemini sağlam, çevre etkilerinden uzak (zarar görmesi veya zarar vermesi
muhtemel alanlardan uzak) alanda, kapalı bina veya uygun sundurma altında yerleştirilmelidir. Tank direk güneş
ışınlarına maruz kalmamalıdır. Bu konuda tehlikeli yakıtlar stoklama standartlarına bakılmalı iş güvenliği yasaları
gerekleri yerine getirilmelidir.
Tanklar en az % 1 eğimle yerleştirilmeli, eğim yönü tank dibinde biriken suyun tahliye edileceği taraftan olmalıdır.
Tanktan pompa ile yakıt alınması tahliye musluğunun bulunduğu yerin tam aksine yönünden yapılmalı, boru emiş
ucu tank zemininden en az 15 cm yukarıda bulumalıdır.
Tank üzerinde havalandırmayı sağlayacak uygun kapasitede hava filtresi bulunmalıdır, kir ve tozun pisliklerin
tanka hava yoluyla girmesi önlenebilsin.
Yakıt tanklarının okside olmasını önlemek için tanklar daima dolu bulundurulmalıdır. Uzun süre boş bekletilmiş
tanklar yakıt için kullanılmamalıdır.
Yakıt tanklarından iş makinalarının depolarına aktarılırken en az 10 mikronluk bir filtreden geçirilmelidir. Aksi
durumda her hangi bir yolla gelmiş, toz, kir parçacıkları yakıt elamanları üzerinde (yakıt pompası-enjektörler vb.)
hasara sebeb olur. Tanka yakıt ikmalinden sonra her 1 metre yakıt yüksekliği için, yakıt en az 1 saat
dinlendirilmelidir. Dolum esnasında gerekse aktarı ldığı tanktan gelebilecek tortular çökebilsin.
İş makinalarının yakıt depoları daima vardiya bitiminde (Tek vardiya çalışma için) akşamdan doldurulmalı,
sabahleyin tankların su alma tapaları açılarak suyun tank dibinden tahliyesi sağlanmalıdır.
Tankların ve iş makinaları yakıt depolarının gündüz ısınması, gece de tank yüzeyinin soğuması nedeniyle
yoğunlaşan havanın su olarak akaryakıta karışması, yakıt depolarının tam doldurulmasıyla burada nemli hava
oluşmasına izin verilmeyerek önlenir. Yakıt tanklarının dinlenme süresi sonunda her gün su tahliye musluklarının
açılarak birikmiş suyun alınması önemlidir. Yakıt dolum hattına su tutucu özel filtrelerin kullanılması önerilir.
Makine üzerindeki filtrelerin de kalitesi son derece önemlidir.
Su yakıtta olması istenmeyen bir maddedir. Dizel yakıtı 60°C yaklaşık 200 ppm suyu çözülmüş olarak alabiliyor.
Su oranı bu değeri aşarsa, yakıtın suya doyması ve tankın soğuması durumunda, su yakıt bünyesinden ayrılarak
tank dibinde birikir.
Su yakıt pompası elemanları ve enjektörlerde çok hızlı aşınmaya sebeb olur. Ayrıca sıcak iklim bölgelerinde yakıt
tankı dibinde biriken su hızla mikro organizmaların oluşmasına sebeb olur, yakıtta kirliliği arttırır.
İŞ MAKİNALARINDA YAKITTA KİRLİLİĞİN EN ÖNEMLİ NEDENLERİ
1) Uygun. olmayan tanklarda yakıtın depolanması.
2) Yakıt ikmalinin uygun olmayan araçlarla (bidon, teneke vb.) yapılması. Yakıtın pompalanarak ve filtre edilerek
doldurulması gerekir.
3) Yakıt deposu kapaklarından su ve toz girmesi (uygun olmayan kapak).
4) İş makinaları yakıt deposundan kirli araçlarla (kirli hortum vb.) yakıt çekilmesi.
Gözle bakıldığında temiz görünen yakıta mikroskop altında bakıldığında pek çok partikül görünür.
YAKlTTAKİ ZARARLILAR
- Su.
- Partikül
- Kükürt
Su ve partikülün önlenmesi ve giderilmesi konusu yukarıda anlatıldı.
Kükürt hem insan sağlığma, hem de motorda asidik ortam oluşturmasından dolayı, motor yağnın ömrünü
kısaltırarak, motora zarar verir.
Dizel yakıttaki kükürt oranı % 1 den fazla ise yağ değişim süresi 125 saat, %05-% 1 oranında ise 250 saat olarak
önerilir. %05 oranma kadar sülfür içeren yakıtlarda yağ değişim süreci 500 saate kadar çıkar. Yakıttaki kükürt
oranının azlığı çevre insan sağlığı kadar, yağ - filtre giderlerinin azalmasına motor ömrüne de olumlu etki yapar.
Bulunulan ülke şartları nedeniyle rafinerlerin yeterli olmaması nedeniyle kükürt oranın yüksek olması durumunda
TBN i yüksek yağlar kullanılmalı yağ değişim süreçleri, buna göre belirlenmelidir. Genel kural olarak yakıttaki
kükürt miktarının 20 katı TBN numarasını belirler.(TBN= Total basenumber, asitleri nötrleştirmek için kullanılacak
baz miktarını ifade eder)
Yeni teknoloji motorlarda Commonrail sistemlerde kullanılan yakıt kaliteleri öylesine önemlidir ki, yakıt filtre süzme
kapasiteleri 2 mikron düzeyine inmiştir. İnsan saçından hatta alyuvarlardan daha küçük süzme kapasitelerine
ulaşılmıştır. Yakıt kalitesinin önemi daha belirginleşmiştir.
Caterpıllar yeni motorlarında, yakıt filtreleri yerine monte edilirken yakıt doldurulmaması için filtre bağlantısı baş
aşağı yapılmıştır. Bu tip bağlantılarda filtreye yakıt doldurup monte etmek mümkün değildir.
Aşağıda Cummins motorlar için tanımlanmış yakıt özellikleri belirtilmiştir.
Dizel yakıtların Cummins dizel motorlarda 3 ana işlevi vardır:
1. Motor için gerekli enerjiyi sağlarlar
2. Yakıt pompası ve enjektörlerin kritik noktaların soğutur ve yağlarlar
3. Motorların gerekli emisyon (çevre kirletim) diğerleri içinde kalmalarını sağlarlar
Cummins dizel motorlar çeşitli yakıtlarla çalışabilirler. Ancak bazı yakıtlar daha iyi performans, daha yüksek verim,
motora yüksek dayanıklılık ve düşük bakım maliyetleri sağlarlar.Yakıt seçimi satınalma fiyatı değil, genel maliyet
üzerine yapılmalıdır. Cummins aşağıdaki kategorilerdeki yakıt seçimini dünya üzerindeki bölgelerde değişik
uygulamalara göre kullanıcıya bırakmıştır:
Kategori 1:
Emisyon kontrolünün sıfır veya çok az olduğu pazarlar için geçerlidir
Kategori 2 :
Düşük kükürt oran lı yakıt kontrolünün çok sıkı olduğu, bu oranı %0.05 altında tutmaya çalışan piyasa için
Kategori 3:
Emisyon kontrolünün daha gelişmiş olduğu, ( 5 ppm altında) olan pivasa için
Kategori 4:
NOX ve PM kontrolünün çok yüksek olduğu pazarlar için. Bu durumda yakıt içerisinde kükürt hiç yoktur.
Gerekli dizel yakıt özellikleri:
Viskozite: 40 derece sıcaklıkta 1.3 - 5.8 centistoke
Setan sayısı: 0 derece üzerinde minimum 42, O derece altında minimum 45
Kükürt miktarı: 0.5 altında ( ağırlık olarak)
Aktif kükürt: Bakır şerit korozyon testi 50 derece sıcaklıkta 3 saat sürede 2 yi geçmeyecek
Su tortusu: % 0.05 altında (hacmen) Karbon kalıntısı: %"10 hacimsel kalıntıda %0.35 ağırlıksal oranı geçmeyecek
Yoğunluk: 15 derece sıcaklıkta 0.816 0.876gram santimetreküp
Buğulanma: Yakıtın kullanılacağı sıcaklığın 6 derece üzerinde
Kül: %0.02 yi geçmeyecek
Distilasyon: distilasyon eğrisi düzgün ve sürekli olacak
Yağlama: 3100 gram veya üzerinde SLBOCLE
Dizel yakıt özellikleri:
Viskozite:
Genel tanımlama: uygun viskozite yakıt sistemi için uygun pompalama ve yağlama özellikleri taşır
Test metodu: ASTM D 445 , ISO 3104
Setan sayısı:
Genel tanımlama: Setan numarası ilk çalıştırma ve motorun ısınması ölçülerini belirler. Soğuk hava veya düşük
Test metodu: ASTM D 613, ISO 5165 55den yüksek Setan sayısı yüksek tork sırasında duman yapabilir.
Referans ASTM D 613
Kükürt miktarı:
Genel tanımlama: Dizel yakıtlar içerisinde değişik mitarda kükürt bulunabilir. Kükürt asit oluşumuna ve ekzosada
tanecik oluşumuna katkıda bulunur. Yüksek kükürt, asitle)1meden oluşacak pkorozyona karşı daha yüksek TBN
sayılı yağ kullanımı gerektirir.
NOT: Tavsiye edilenin üzerinde kükürtten oluşacak katalitik anzalar garanti kapsamı dışındadır. Yüksek kükürt
ekzos sistemi ve katalitik konvertöre zarar verir.
Aktif kükürt:
Genel tanımlama: Yakıt içindeki bazı kükürt bileşikleri özellikle korozftir.
Test metodu: ASTM D 130 ISO 2160
Su ve çökelti:
Genel tanımlama: Yakıt içerisindeki su ve katı tanecikler. Yakıt depoyodoldorulurkenfiltelenmesi genelde iyi bir
alışkanlıktır. Yakıt deposu tam dolu muhafaza edilmediği durumlarda da çevre sıcaklığına bağlı olarak depo
içerisinde yoğuşma olabilir. Depo içindeki süzgeç, yakıt filtre elemanları, enjektör bağlantı boruları kirlendikçe
temizlenmeli veya değiştirilmelidir. Kirli yakıtla çalışan süzgeç ve filtrelerin normalden daha sık değiştirilmeleri
gerekir.
Karbon kalıntısı:
Genel tanımlama: Dizel yakıtın motor içerisinde kurum oluşturmaya eğilimi Yakıtın % 90 1 buharlaştırıldıktan
sonra Ramsbottom veya Conradson yöntemi ile bulunabilir. Test metodu:ASTM D524ASTM D 189 ISO 10370
Yoğunluk:
Genel tanımlama:Yakıt yoğunluğu takıtın içindeki. enerjinin bir göstergesidir. Yükse yoğunluk daha fazla ısıl enerji
ve yüksek yakıt tasarrufu demektir.
Bulutlanma noktası:
Genel tanımlama: Bulutlanma noktası yakıt içerisindeki parafin kristallerinin oluşmaya başladığı derecedir.
Kristaller yakıt içerisinde bulutlanma olarak gözükürler.
Test metodu: ASTM D97, ISO 3015
Soğuk filtre tıkanma noktası:
Genel tanımlama: Yakıtın 4 mikron tel süzgeçten geçebildiği en düşük sıcaklıktır. Bu test metodu yakıtın
içerisinde parafin kristallerinin oluştuğu sıcaklık derecesi ile doğrudan ilişkilidir.
Test metodu: ASTM D 6371
Kül:
Genel tanımlama: Tümpetrl ürünleri içinde bulunan, yanmayan madeni malzemeler. Test metodu: ASTM D 482 ,
ISO 6245 Distilasyon:( damıtılma)
Genel tanımlama: 360 derece altında yakıtın en az % 9011 buharlaşmalıdır. 385 derece altında da yakıtın tamamı
buharlaşmalıdır Test metodu: ASTM D 86 , ıso 3405
Yağlamözellliği (BACLE)
Genel tanımlama: Yağlama, hareketli parçaların aşınmasını önleyecek şekilde aralarında bir sıvı tarafından
hidrodinamik ve sınırsal tabaka oluşturmasıdır.
Düşük kükürt ve düşük viskoziteli yakıtın yağlam özelliği daha düşüktür.
Test metodu: ASTM D 6078, ASTM D 6079, iSO 121 56