Energikilder

bevegelsesenergi. All energi som kommer av at noe har
en bestemt posisjon eller stilling er stillingsenergi.
For å kunne forstå de to energiformene, kan vi bruke
følgende eksempel: La oss ha en penn og plassere den
på pulten. Vi sørger for at pennen detter ned på gulvet
ved at vi dytter den. Den form for energi som sørger for
at pennen detter ned på gulvet er bevegelsesenergi.
Nå kan vi plukke opp den samme pennen fra gulvet og
plassere den tilbake på pulten. På denne måten bruker
vi vår egen energi og lagrer stillingsenergi på pennen.
Jo høyere vi løfter pennen fra gulvet, desto mer energi
lagrer vi på pennen. Idet vi sørger for at pennen detter ned igjen på gulvet, omformes stillingsenergi til
bevegelsesenergi og på denne måten sørger bevegelsesenergien for at pennen detter i en økende fart på gulvet.
Energikilder
Solenergi er energi
som kommer direkte
i fra sola. Vi kan føle
varmen fra sola.
Energien i sollyset
kan gjøre mange
ting. Solenergien får
planter til å vokse.
Den gir oss varme
og lys. Den får vinden til å blåse. Solstrålene får vannet til å fordampe.
Dampen stiger, blir avkjølt, danner skyer og det kan
begynne å regne. Uten sola ville vi verken hatt regn
eller snø. Energien i solstråler - kalles strålingsenergi.
10
(depolanmış enerji) şeklinde ikiye ayırabiliriz. Hareket
eden her şey hareket enerjisi taşır. Sabit olan veya sabit
duran bir şeyden elde edilen enerjiye depolanmış enerji
deriz.
Bu iki tür enerjiyi daha iyi anlayabilmek için şu örneği
kullanabiliriz: Elimize bir kalem alalım. Kalemi sıranın
üzerine koyalım. Kalemi sıranın kenarından iterek yere
düşmesini sağlayalım. Kalemin yere doğru hareket
etmesini sağlayan hareket enerjisidir.
Şimdi aynı kalemi yerden alarak tekrar sıranın üzerine
koyalım. Böylece siz kendi enerjimizi kullanarak kaleme
potansiyel enerji depolamış olmaktasınız. Kalemi yerden ne kadar yükseğe kaldırırsak, kaleme o kadar
fazla enerji depolamış oluruz. Kalemi tekrar sıranın
kenarından aşağı doğru düşmesini sağlarsak, bu potansiyel enerji hareket enerjisine dönüşecek ve kalem
sıradan aşağıya doğru hızla harekete geçecektir.
Enerji kaynakları
Güneş enerjisi doğrudan güneşten gelen bir enerji
biçimidir. Güneş ışınlarında bulunan enerji birçok
şeyin oluşmasını sağlar. Örneğin güneş enerjisi bitkilerin büyümesini sağlar. Bize ışık ve ısı verir. Güneş
enerjisi rüzgarın esmesini sağlar. Güneş ışınları suyun
buharlaşmasını sağlar. Buharlaşan su havada yükselir,
soğur ve bulutların oluşmasını, dolayısıyla yağmur ve
kar yağmasını sağlar. Güneş olmaksızın ne yağmur ne
de kar yağardı. Güneş ışınlarındaki enerjiye ışık enerjisi
denir.
11
Hvordan bruker vi solenergi
Mennesket har alltid brukt solenergien til å få avlingen
til å gro og holde seg selv varm. I dag bygger vi fortsatt
husene våre slik at vi skal ta vare på den solstrålingen
som treffer boligen vår. Dette kaller vi passiv soloppvarming.
En del steder brukes
også aktiv soloppvarming. Aktiv soloppvarming er å ha en
samler på taket som
varmer opp luft eller
vann. Den oppvarma lufta eller vannet blir så flyttet til et
lagringssted. Her hentes energien fram når den trengs.
Vi bruker solenergien på
flere måter. En av disse er å
lage elektrisitet. Solstrålene
skaper elektrisk strøm når de
treffer spesielle plater som vi
kaller for "solceller". Mange
lommeregnere og klokker
får nå energien sin fra små
solceller. Større solceller
oppe på taket kan forsyne
hus med strøm. Solceller er
fortsatt dyre så de blir mest
brukt i hus som ligger utenfor det vanlige ledningsnettet.
Vi kan lage elektrisitet av solenergi på en annen måte
også. Ved å konsentrere strålene med speil og linser
kan vi få vann til å koke. Da blir det utviklet damp som
kan drive en generator.
12
Güneş enerjisini nasıl kullanırız
İnsanlar güneş enerjisinden ürünlerinin yetişmesi ve ısısından yararlanmak için hep yararlanmışlardır.
Günümüzde konutlarımızı güneş
enerjisinden yararlanacak şekilde
inşa ederiz. Buna pasif güneş
ısıtması deriz.
Bazı bölgelerde aktif güneş ısısı
da kullanılıyor. Aktif güneş ısısı,
çatıya yerleştirilen su veya hava
toplayıcısı sayesinde gerçekleşir.
Isıtılan su veya hava gereksinim
doğduğu zaman kullanılmak üzere
bir depoda depolanır.
Güneş enerjisini değişik şekillerde
kullanırız. Bunlardan birisi güneş
enerjisinden elektrik üretmektir. Güneş ışınları, özel yapılmış
peteklere çarptıkları zaman elektrik enerjisi üretirler. Günümüzde
birçok hesap makinesi ve saat
gibi aletler çalışmaları için gerekli
enerjiyi küçük güneş hücrelerinden elde ederler. Çatılara kurulmuş
daha büyük güneş hücreleri ise
konutların elektrik gereksinimini
karşılar. Güneş hücreleri halen
pahalı oldukları için genellikle normal elektrik hattının dışında kalan
bölgelerde kullanılırlar.
Güneş enerjisinden bir başka
yöntemle de elektrik enerjisi üretebiliriz. Güneş ışınlarını ayna ve mercekler aracılığı ile yoğunlaştırarak
suyun kaynamasını sağlarız.
Ortaya çıkan buhar ise jeneratörün
çalışmasını sağlar.
13
Norveççe
solenergi
sollys
solstråle
fordampe
avkjøle
sky
strålingsenergi
avling
gro
passiv
soloppvarming
lagringssted
Türkçe
güneş enerjisi
güneş ışığı
güneş ışını
buharlaşmak
soğutmak
bulut
ışınsal enerji
ürün, mahsul,
rekolte, ekin
büyümek,
gelişmek, artmak
pasif, hareketsiz
güneş ısısı
depo, deplama
yeri
solcelle
güneş hücresi
forsyne
beslemek,
ulaştırmak
ledningsnett
elektrik hattı,
gerilim hattı
linse
mercek
generatør
jeneratör
fornybar
yenilenebilir
forurensning
kirlilik, çevre
kililiği
tilgjengelig
var olan, elde
edilebilen
avsidesliggen- uzakta bulunan,
de
uzak, ücra
solfanger
güneş toplacı
konstruksjon
yapı, inşaat
holdbar
dayanıklı
vedlikeholde
korumak
stabil
sabit, sağlam
komplisert
karmaşık, zor
Fordeler med solenergi
Solenergien i seg selv er gratis.
Sola skinner alltid, så tilførselen av solenergi vil alltid være til stede og fornybar.
Å bruke solenergi medfører ingen forurensning.
Solenergi er tilgjengelig over alt, selv på de mest
avsidesliggende sider.
Solfangere og solceller er enkle konstruksjoner som
er holdbare og lette å vedlikeholde.
Ulemper med solenergi
Solvarmen er ikke særlig konsentrert. Det er
vanskelig å samle nok solenergi til en hel by.
Solenergien er ikke stabil. Sola skinner og gir
mest energi om dagen, den gir mindre energi om
natten, vinteren eller i overskyet vær. Da må vi
enten lagre energien, noe som er dyrt og komplisert, eller benytte andre energikilder.
Elektrisitet produsert av solceller er fortsatt dyrt.
Bioenergi er energi fra
planter, planteavfall og
dyreavfall. Disse restene
kaller vi for "biomasse".
Den vanligste biomassen
er ved, flis og dyregjødsel.
Hvordan bruker vi bioenergi
Ved er en av de eldste formene for bioenergi. Ved hogges fortsatt i skogen og blir brent for å gi varme rundt
om i verden.
I dette århundret har forskerne utviklet nye måter å
bruke biomassen på. Dyregjødsel blir brutt ned av bak14
Güneş enerjisinin olumlu yanları
Güneş enerjisinin kendisi ücretsizdir
Güneş her zaman doğar, dolayısıyla güneş enerjisi
her zaman kullanıma hazır ve yenilelebilen bir enerji
kaynağıdır.
Güneş enerjisi çevreye hiçbir zarar vermez.
Güneş enerjisine her yerde ulaşılabilir.
Güneş toplayıcıları ve güneş hücrelerinin yapılmaları
basit, dayanıklı ve tamiri kolaydır.
Güneş enerjisinin olumsuz yanları
Güneş ısısı yoğun olarak bulunmadığından bütün
birk ente yetecek enerjiyi depolamak zor.
Güneş enerjisi sabit değil. Güneş gündüzleri büyük
miktarda enerji verdiği halde, geceleri, kış mevsiminde ve havanın kapalı olduğu günlerde enerji
oranı oldukça düşük olmakta. Dolayısıyla ya enerjiyi depolamak gerekir ki bu pahalı bir yöntemdir,
ya da başka enerji kaynaklarından yararlanmak
gererkir.
Güneş hücrelerinden elde edilen elektrik henüz
pahalı bir yöntemdir.
Biyo enerjiyi itki artıklarından ve diğer canlı
artıklardan elde edilir. Bu artıklara biyolojik artıklar
denir. En yaygın biyolojik artıklar odun, bıçkı tozu ve
hayvan gübresidir.
Biyo enerjiyi nasıl kullanırız
Odun, biyo enerjinin en eski halidir. Günümüzde de
dünyanın her tarafında ısıtması için ormanlardan odun
kesiliyor.
Bu yüzyılda bilim adamları biyomastan yararlanmanın
yeni yöntemlerini geliştirdiler. Bakteriler tarafından
15