YÜK VE HIZ ENDEKSİ - tbr lastik kaplama

YÜK VE HIZ ENDEKSİ - tbr lastik kaplama

LASTİKLERDE
YÜK VE HIZ ENDEKSİ UYGULAMALARI
Dünya ekonomisinde nakliye sektörü hızla gelişip büyürken, TBR lastiklerinden beklentilerde
yükselmekte.
Nakliye firmaları hangi sektörün taşımacılığını yaparlarsa yapsınlar artan rekabet şartlarında daha çok
yükü daha kısa zamanda ve en düşük maliyetlerle taşımayı hedefliyor.
Uzun yol taşımacıları treyler hacmini genişleterek daha büyük hacimlere sağlamaya çalışırken çareyi
daha düşük yükseklikte dorse lastiklerinde arıyorlar.
Hafriyat ve dekabaj firmaları kamyonların taşıma hacmini ve sefer sıklığını artırmak için tonaja, kesiğe
daha dayanıklı lastiklere ihtiyaç duyuyor.
Lastiklerden beklenen performans ölçütlerinden en önde gelen ilk iki unsur Hız ve Yük taşıma kapasitesi
olarak belirlenebilir.
Zira Lastiğin Hız ve Yük kapasitesi aracın çalışma şartlarına uygun değilse lastiğin ömrünü tamamlaması
başka bir deyişle lastik çalışması dahi mümkün olmayacaktır.
Lastiklerin sağlayacağı maksimum yük ve hava basıncı değerleri lastiklerin yanağında ebat bilgilerinin
hemen arkasından koyulan işaretlerde belirtilir.
Lastiklerin üzerinde iki farklı hız seviyesi için iki çeşit yük taşıma seviyesi tekli ve çiftli kullanımlar için
ayrı bir alternatif olarak belirtilir.
154/150 M
154 ; Tekli kullanımda, 3750 Kg ( 8270 LBS ) yük taşıma kapasitesini
150 ; Eşli kullanımda, 3250 Kg ( 7385 LBS) yük taşıma kapasitesini
M ; ise 130 Km/Saat sürat sınırını işaret etmektedir.
156
150
L
Lastik için belirtilen yük/hız endeksine ek olarak alternatif bir yük endeksi de ayrıca bir daire içerisinde
gösterilir. Yukarıdaki resimde yuvarlak içersinde alternatif kullanım belirtilmiştir.
Burada dikkat edilmesi gereken husus hız endeksi azaltıldığında lastiklere daha yüksek bir taşıma
kapasitesinin daha düşük bir sürat için yüklenebilmesidir.
Yukarıdaki lastik için
156 Tekli kullanımda, 4000 Kg yük taşıma kapasitesini
150 Eşli kullanımda,
3250 Kg yük taşıma kapasitesini
L ise 120 Km/Saat sürat sınırını işaret etmektedir.
Lastik üreticisi tekli kullanımda, şayet hız 130 Km/Saat den 120 Km/Saatte düşürülürse çiftli kullanımda
yük kapasitesinin 3750 Kg dan 4000 Kg çıkartılabileceğini belirtmiştir.
Burada hemen aklımıza şöyle bir soru gelebilir.
Tek başına 3750 Kg olarak gösterilen yük kapasitesi eşli kullanımlarda daha düşük, 3250 Kg olarak
belirtiliyor?
Veya
Hız endeki düşürüldüğünde neden ekli kullanımın yük kapasitesi artırılmıyor?
Her iki sorunun da cevabı aslında aynıdır.
Eşli kullanılan lastikler yol ve sürüş şartlarından dolayı bazı zamanlar tek başlarına yükü göğüslemek
zorunda kalır, yani çok kısa bir süre içinde olsa eşli lastiklerden sadece bir tanesi yere basar, işte bu
zaman aralığında yere basan lastik tüm yükü taşır. Bu nedenle eşli kullanımların yük endeksi daha
düşüktür ve alternatif hız endekinde de sabit tutulur.
LASTİKLERDE YÜKÜ HAVA TAŞIR;
Lastiklerin işaret edilen yük kapasitesini taşıya bilmesi için belirtilen şişirme basıncına muhakkak sahip
olması gerekmektedir.
Yukarıdaki örnek lastiğin üzerinde yazan maksimum yük ve hava basıncı açıklaması görülmektedir.
154; Tekli kullanımda, 3750 Kg ( 8270 LBS ) 120 PSI
150; Eşli kullanımda, 3250 Kg ( 7385 LBS) 120 PSI
Aşağıda yük ve hız endeksi tablolarında yük ve hız endekslerinin karşılığı olan kg ve Km değerlerini
inceleyebilirsiniz.
YÜK ENDEKSİ
ENDEKS
YÜK
ENDEKS
(KG)
HIZ ENDEKSİ
YÜK
ENDEKS
(KG)
YÜK
SEMBOL
HIZ
(KM/S)
(KG)
62
265
106
950
150
3350
A1
5
63
272
107
975
151
3450
A2
10
64
280
108
1000
152
3550
A3
15
65
290
109
1030
153
3650
A4
20
66
300
110
1060
154
3750
A5
25
67
307
111
1090
155
3875
A6
30
68
315
112
1120
156
4000
A7
35
69
325
113
1150
157
4125
A8
40
70
335
114
1180
158
4250
B
50
71
345
115
1215
159
4375
C
60
72
355
116
1250
160
4500
D
65
73
365
117
1285
161
4625
E
70
74
375
118
1320
162
4750
F
80
75
387
119
1360
163
4875
G
90
76
400
120
1400
164
5000
J
100
77
412
121
1450
165
5150
K
110
78
425
122
1500
166
5300
L
120
79
437
123
1550
167
5450
M
130
80
450
124
1600
168
5600
N
140
81
462
125
1650
169
5800
P
150
82
475
126
1700
170
6000
Q
160
83
487
127
1750
171
6150
R
170
84
500
128
1800
172
6300
S
180
85
515
129
1850
173
6500
T
190
86
530
130
1900
174
6700
H
210
87
545
131
1950
175
6900
V
240
88
560
132
200
176
7100
W
270
89
580
133
2060
177
7300
VR
>210
90
600
134
2120
178
7500
ZR
>240
91
615
135
2180
179
7750
92
630
136
2240
180
8000
93
650
137
2300
181
8250
94
670
138
2360
182
8500
95
690
139
2430
183
8750
96
710
140
2500
184
9000
97
730
141
2575
185
9250
98
750
142
2650
186
9500
99
775
143
2725
187
9750
100
800
144
2800
188
10000
101
825
145
2900
189
10300
102
850
146
3000
103
875
147
3075
104
900
148
3150
105
925
149
3250
Nakliye sektöründe rekabet kuralları en düşük maliyetlerle daha kısa zamanda daha çok yükü taşımak
üzerine kurulduğundan genellikle lastikler taşıma kapasitelerinin üzerinde yük taşımak zorunda kalırlar.
Özellikle Ağır nakliyat, hafriyat ve dekabaj taşımacılarının araçların yüklü kantar ağırlıklarından aks ve
lastik başına düşen yükler hesaplandığında lastiğin yük kapasitesinin aşıldığı görülür.
Hız ve Yük parametreleri lastik kapasitesine ters oranlı etki ettiğinden bu aşırı yük durumunda hızın
azaltılması ve lastiklerdeki hava basıncının artırılması gerekir.
Lastik şişirme basıncının %10 dan daha fazla şişirilmesi her zaman riski bir işlemdir.
Lastiğin hava basıncının artırılması bir taraftan taşıma kapasitesini yükseltirken diğer taraftan lastiğin
gümlemesine de sebep olacak bir tehlike oluşturur.
Şayet çalışma şartları lastiklerin taşıma kapasitesi belirtilen yük/hız endekslerinin üzerinde bir kullanımı
zorunlu kılıyorsa bu durumda lastiğin maximum yük taşıma kapasitesinin hangi hız
Sınırında ve şişirme basıncında sağlanacağı teknik olarak hesaplanmalıdır.
Uygulamanın şekline göre lastiklerin taşıma kapasitelerinin artırılmasında aşağıdaki kriterler uygulanır.
Ancak bu işleme geçmeden hem belirmek gerekir ki TBR lastiklerine hava basma işlemi bir şişirme
kafesi içerisinde yapılmalıdır. Lastik şişirilirken meydana gelen lastik gümlemeleri ölümcül kazalardır,
hele ki lastiğe üreticinin belirttiği max şişirme basıncının üzerinde bir hava basılacaksa bu lastiğin
şişirme esnasında gümleme riski iyice artmış olacaktır.
Lastik şişirme basıncını artırıp hızı azaltarak yük taşıma kapasitesini artırmak zorunlu ise bu durumda 3
kurala kesinlikle uymak gerekir.
1- Yarı treyler ve treyler de 65 Km/saat üzerindeki hızlarda yük artışı uygulamayınız
2- 40 Km/saat e kadar eşli kullanım yük kapasitesi tekli kullanım yük kapasitesinin iki katıdır.,
3-Tekerlek dingilleri şaseye süspansiyonsuz sabitlenmiş ise 40 Km nin üzerindeki hızlarda ek yüke izin
verilmez.
Lastiklerin yük taşıma kapasitelerinin şişirme basıncını artırarak ve aracın hızının azaltılarak ne ölçüde
yükseltilebileceği aşağıdaki teknik tablodan incelene bilir.
AĞIR VAISTA LASTİKLERİNDE TEKLİ KULLANIMDA HIZ VE BASINÇ VE YÜK KATSAYISI
TABLOSU
F=80
G=90
HIZ SEMBOLLERİ
J=100
K=110
MAKSİMUM
ARAÇ HIZI
L=120
M=130
BASINÇ
KATSAYISI
1
1
YÜK KATSAYISI
130
125
1
120
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1,02
1,02
1,02
1,02
115
1
1
110
105
1
1
100
95
1
1
90
85
1
1
80
1
1,04
1,04
1,04
1,04
1,04
1
75
1,03
1,06
1,06
1,06
1,06
1,06
1,01
70
1,05
1,07
1,07
1,07
1,07
1,07
1,02
65 (A)
1,08
1,09
1,09
1,09
1,09
1,09
1,04
60
1,10
1,10
1,10
1,10
1,10
1,10
1,06
55
1,11
1,11
1,11
1,11
1,11
1,11
1,07
50
1,12
1,12
1,12
1,12
1,12
1,12
1,08
45
1,13
1,13
1,13
1,13
1,13
1,13
1,09
40 (B) ( C )
1,15
1,15
1,15
1,15
1,15
1,15
1,1
35
1,19
1,19
1,19
1,19
1,19
1,19
1,11
30
1,25
1,25
1,25
1,25
1,25
1,25
1,13
25
1,35
1,35
1,35
1,35
1,35
1,35
1,17
20
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,21
15
1,65
1,65
1,65
1,65
1,65
1,65
1,25
10
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
1,3
5
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
1,4
STATİK- 0 Km
2,85
2,85
2,85
2,85
2,85
2,85
1,4
A- Yarı treyler ve treyler de 65 Km/saat üzerindeki hızlarda yük artışı uygulamayınız
B- 40 Km/saat e kadar çifli kullanım yük kapasitesi tekli kullanım yük kapasitesinin iki katıdır.,
Tekerlek dingilleri şaseye süspansiyonsuz sabitlenmi ise 40 Km nin üzerindeki hızlarda ek yüke izin verilmez.
Yukarıdaki tablo incelendiğinde ortaya çıkan özet sonuç aşağıdaki gibi olacaktır.
Öncelikle yukarıdaki tablonun tekli kullanım için olduğuna dikkat edilmelidir.
1-Aracın ortalama hızı 65 Km/h ye düşürüldüğünde ortalama %9 luk bir yük artışı lastik havalarında %5
lik bir artışla mümkün.
2-Araç hızı ortalama hızı 40 Km/h ye düşürüldüğünde ortalama %15 lik bir yük artışı lastik havalarında
% 11 lik bir artışla mümkün.
3- Araç hızı ortalama hızı 5 Km/h ye düşürüldüğünde ortalama % 2,1 lik bir yük artışı lastik havalarında
% 14 lik bir artışla mümkün.
Yukarıdaki özet sonuçlarda da görüldüğü gibi lastiklerin üzerinde belirtile yük ve hız endeksleri çok özel
durum ve uygulamalar dışında değiştirilememekte, araç hızı 40 Km/h düşürüldüğünde dahi yük
kapasitesinin ancak %11 kadar artırılabildiği dikkat çekicidir.
Bu hesaplamalar yapılırken aks başına düşen yük miktarları ve aşağıdaki kısıtlamalar göz önüne
alınmalıdır.
1- Treyler ve yarı treylerde 65 Km/saat üzerinde yük artışı yapılamaz.
2- Süspansiyonsuz dingillerde 40 Km/saat üzerinde yük artışı yapılamaz.,
Bazı durumlarda araç 40 Km/saat in altıda seyrederken lastikler aksta eşli olarak kullanılacaktır. Böyle
bir durunda lastiğin eşli yük kapasitesi tekli yük kapasitesinin 2 katı olarak hesaplanır.