Finansa erisim

Transkript

Finansa erisim

KOBİ’LERİN FİNANSMANA
ERİŞİMİ ve
YARARLANABİLECEKLERİ
DESTEK PROGRAMLARI
Ağustos 2010
ABİGEM KOORDİNASYON BİRİMİ
[KOBİ’LERİN YARARLANABİLECEKLERİ DESTEK PROGRAMLARI] Ağustos 2010
Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) büyüme ve yeni istihdam alanları yaratmanın
yanı sıra ekonomiye dinamizm ve rekabetçi bir boyut kazandırmaktadırlar. KOBİ’lerin esnek
ve dinamik yapıları değişen piyasa koşullarına kolayca uyum sağlamalarına imkan
tanımaktadır. KOBİ’ler aynı zamanda dengeli ekonomik ve sosyal kalkınmanın sağlanması ve
sürdürülmesine sağladıkları olumlu katkı ve kalkınmayı tabana yayma gibi önemli
fonksiyonları ile Türk ekonomisinin de temel dinamiğini oluşturmaktadırlar.
KOBİ’lerin mali araçlar, banka kredisi kullanımı, öz sermaye finansmanı gibi finansal
kaynaklara erişim güçlüğü, yetersiz teknik bilgi ve düşük düzeyde teknoloji, kalifiye yönetici
ve nitelikli işgücü yetersizliği, idari düzenlemeler ve altyapı gibi konular, sorun yaşadıkları
temel konulardır. Bunların çözümüne yönelik olarak girişimciliğin ön plana çıkarılması,
şirketler için bürokratik düzenlemelerin basitleştirilmesi ve yenilenmesi, böylece yenilik,
yaratıcılık ve girişimciliğin geliştirilmesinin sağlanması, KOBİ’ler için mali şartların
iyileştirilmesi, AB destek hizmetleri, programları ve bilgi ağlarına daha kolay erişimlerinin
sağlanması ve KOBİ’lerin sürdürülebilir rekabet gücüne sahip olması için inovasyona açık ve
yenilikçi olması gerekmektedir.
Bu kapsamda, bu bilgi notu KOBİ’lerin temel sorunlarının çözümüne yönelik Türkiye’deki
KOBİ’lerin finansmana erişim kaynaklarını ortaya koymaya ve KOBİ’lere yönelik çeşitli destek
programlarına odaklanmıştır.
KOSGEB DESTEKLERİ
1. Acil Kredi Faiz Desteği
Acil Destek Kredisi Protokolü 20.11.2009 tarihinde KOSGEB, toplam 13 kamu ve özel banka ve KGF ile
imzalanmıştır.
Kimler Yararlanabilir?
01.01.2009 tarihinden sonra özellikle sel, su baskını, zelzele, büyük kuraklık, anormal şiddette fırtına,
harp, genel grev, yangın ile halk hareketleri, terör v.b. durumlardan etkilenen ve bu durumu ilgili
resmi makamlardan belgeleyen, KOSGEB Veri Tabanına kayıtlı işletmeler.
Uygulamaya Katılan Bankalar
Akbank T.A.Ş, Alternatifbank A.Ş, Denizbank A.Ş, Finansbank A.Ş, Fortisbank A.Ş, Garanti Bankası A.Ş,
HSBC Bank A.Ş, T.C. Ziraat Bankası A.Ş, Türk Ekonomi Bankası A.Ş, T. Halk Bankası A.Ş, T. İş Bankası
A.Ş, T. Vakıflar Bankası T.A.O. ve Yapı ve Kredi Bankası A.Ş
Destek Detayları
Kredi üst limiti her KOBİ için 100.000 TL’dir. Kredi faiz bedelinin tamamı KOSGEB tarafından
karşılanmaktadır.
Kredinin ilk 6 ayı ödemesiz, kalanı eşit taksitlerle ödemeli olmak üzere, toplam 24 aydır.
ABİGEM Koordinasyon Birimi
2
2. KOBİ Proje Destek Programı
KOBİ Proje Destek Programı, KOBİ’lerde proje kültürü ve bilincinin oluşturulmasını ve işletmelerin
proje yapabilme kapasitelerinin geliştirilmesini amaçlamaktadır.
Program ve Proje Limitleri
Program süresi: 3 yıl
Proje Süresi: 6-24 ay (+12 ay)
Destek Üst Limiti: 150.000 TL
Destek Oranı: 1. ve 2. Bölgeler için %50
3. ve 4. Bölgeler için %60
Desteklenecek Proje Konuları
Üretim, Yönetim-Organizasyon, Pazarlama, Dış Ticaret, İnsan Kaynakları, Mali İşler ve Finans, Bilgi
Yönetimi ve bu konularla ilişkili alanlar.
3. Tematik Proje Destek Programı
Tematik Proje Destek Programı Çağrı Esaslı Tematik Program ve Meslek Kuruluşu Proje Destek
Programı adlı iki programdan oluşmakla birlikte, KOBİ’ler Çağrı Esaslı Tematik Program’a
başvurabilmektedirler.
Çağrı Esaslı Tematik Programı Destek Unsurları
Başvuru Yapabilecekler: KOBİ’ler ve Meslek Kuruluşları
Destek Ödemesi: Geri Ödemeli ve Geri Ödemesiz seçeneklerle
Proje Süresi ve Destek Üst Limiti: Proje Teklif Çağrısında Belirlenir
4. İşbirliği Güçbirliği Destek Programı
İşbirliği Güçbirliği Destek Programı, KOBİ’lerin tek başlarına çözümünde zorlandıkları birçok soruna
çözüm bulunmasını, KOBİ’lerin bir araya gelerek kapasite ve rekabet gücü yüksek işletmelere
dönüşmesi, ölçek ekonomisinden yararlanılarak kaynak tasarrufu sağlanması ve ortaklık kültürünün
geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
İşbirliği – Güçbirliği Ortaklık Modelleri
-Proje ortağı işletmelerin mevcudiyetlerini koruyarak kurulacak olan işletici kuruluşa ortak olmaları
-Proje ortağı işletmelerin bir kısmın ya da tamamını kendilerini feshederek kurulacak işletici kuruluşa
ortak olmaları
-Proje ortağı işletmelerin bir kısmının kendilerini feshederek ortaklardan birinin bünyesinde
birleşmesi
Her bir ortaklık modelinde en az 5 işletmenin bir araya gelmesi şartı aranır.
Program ve Proje Limitleri
Proje Süresi: 6-24 ay (+12 ay)
Destek Üst Limiti: 250.000 TL (Geri Ödemesiz), 500.000 TL (Geri Ödemeli)
3
5. AR-GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı
Proje Süresi:
-Ar-Ge ve İnovasyon Programı için en az 12 (on iki), en çok 24 (yirmi dört) ay,
-Endüstriyel Uygulama Programı için en çok 18 (on sekiz) ay,
-Her iki program için de Kurul kararı ile 12 (on iki) aya kadar ek süre verilebilir.
AR-GE, İNOVASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMA Destek Üst Limiti DESTEK
DESTEK PROGRAMI
(TL)
ORANI (%)
Ar-Ge ve İnovasyon Programı
İşlik Desteği
İşliklerden bedel alınmaz
Kira Desteği
12.000
75
Makine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve
100.000
75
Hizmet Alımı Giderleri Desteği
Makine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve
200.000
75
Hizmet Alımı Giderleri Desteği (Geri Ödemeli)
Personel Gideri Desteği
100.000
75
Başlangıç Sermayesi Desteği
20.000
100
Proje Danışmanlık Desteği
25.000
Eğitim Desteği
5.000
Sınai ve Fikri Mülkiyet Hakları
25.000
Desteği
Proje
Proje Tanıtım Desteği
5.000
Geliştirme
75
Yurtdışı Kongre/Konferans/Fuar
Desteği
Ziyareti/Teknolojik İşbirliği
15.000
Ziyareti Desteği
Test, Analiz, Belgelendirme
25.000
Desteği
Endüstriyel Uygulama Programı
Kira Desteği
18.000
75
Personel Gideri Desteği
100.000
75
Makine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi,
150.000
75
Yazılım ve Tasarım Gid. Desteği
Makine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi,
Yazılım ve Tasarım Giderleri Desteği (Geri
200.000
75
Ödemeli)
6. Genel Destek Programı
Genel Destek Programıyla mevcut KOSGEB desteklerinin revize edilerek daha fazla KOBİ’nin bu
desteklerden yaygın şekilde faydalanması hedeflenmiştir. Ayrıca bu programla, KOBİ’lerin rekabet
güçlerini ve düzeylerini yükseltmek amacıyla genel işletme faaliyetlerinin teşvik edilmesi ve yurt içi ve
yurt dışı Pazar paylarını artırmak amacıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesi
amaçlanmaktadır.
4
GENEL DESTEK PROGRAMI
DESTEKLERİ
1 Yurt İçi Fuar Desteği
2 Yurt Dışı İş Gezisi Desteği
3 Tanıtım Desteği
4 Eşleştirme Desteği
5 Nitelikli Eleman İstihdam Desteği
6 Danışmanlık Desteği
7 Eğitim Desteği
8 Enerji Verimliliği Desteği
9 Tasarım Desteği
10 Sınai Mülkiyet Hakları Desteği
11 Belgelendirme Desteği
Test, Analiz ve Kalibrasyon
12
Desteği
DESTEK ORANI (%)
1. ve 2.
3. ve 4.
Bölgeler
Bölgeler
DESTEK ÜST
LİMİTİ (TL)
30.000
10.000
15.000
15.000
20.000
15.000
10.000
30.000
15.000
20.000
10.000
% 50
% 60
20.000
7. Girişimcilik Destek Programı
Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi
Minimum 60 saatlik eğitim ve atölye çalışmasından oluşan eğitim programını kapsar (girişimcilik
özelliklerinin sınanması, iş fikri egzersizleri yapılması ve iş planı hazırlanması)
Uygulamalı Girişimcilik Eğitimleri KOSGEB veya diğer kurum ve kuruluşlar (üniversite, İŞKUR, meslek
kuruluşu, belediye v.b. tarafından düzenlenebilir,
Eğitimler, genel ve özel hedef grupları (gençler, kadınlar, dezavantajlı gruplar) için düzenlenir,
Eğitimlere katılanlardan ücret alınmaz.
Yeni Girişimci Desteği
Kimler Faydalanabilir?
Uygulamalı girişimcilik eğitimini tamamlayarak işini kuran girişimciler ve İŞGEM girişimcileri
Yeni Girişimci Desteği Destek Unsurları
DESTEK
UNSURU
İşletme
Kuruluş
Desteği
Kuruluş
Dönemi
Makine,
Teçhizat ve
Ofis
Donanım
Desteği
ÜST LİMİT
(TL)
Geri
ödemesiz
Geri
ödemesiz
DESTEK ORANI
DESTEK ORANI (%)
(%) (1. ve 2 .
(3. ve 4. Bölge)
Bölge)
5.000
10.000
60
(Kadın veya
özürlü
girişimci:70)
70
(Kadın veya özürlü
girişimci:80)
5
İşletme
Giderleri
Desteği
Sabit
Yatırım
Desteği
Geri
ödemesiz
12.000
Geri
Ödemeli
70.000
DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI - İHRACATA YÖNELİK DEVLET YARDIMLARI
1. Uluslararası nitelikteki yurt içi ihtisas fuarlarının desteklenmesi
Bu destek söz konusu fuarların dış dünyaya tanıtımının yapılması ve söz konusu fuarlara uluslararası
düzeyde katılımın artırılmasını amaçlamaktadır. Fuar öncesinde ve esnasında gerçekleştirilecek
tanıtım ve promosyon faaliyetlerine ilişkin giderlerin belirli oranlarda karşılanması esasına
dayanmaktadır.
Başvuru Mercii: İhracatçı Birlikleri
Kimler Yararlanabilir?: Yerli Fuar Organizatörleri
Destek Oranı: % 50
Desteğin Kapsamı:
-Yurt dışı tanıtım faaliyetleri 25.000 ABD Dolarına kadar %50 oranında
-Önemli alıcıların ulaşım giderleri 15.000 ABD Dolarına kadar %50 oranında
-Fuarın konusuyla ilgili seminer, konferans, panel ve ödüllü yarışma giderleri 5.000 ABD Dolarına
kadar %50 oranında
2. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi
Destek kapsamında uluslararası pazarlarda imalat ve yazılım sektörünün rekabet gücünün arttırılması
ve çevre, kalite ve insan sağlığına yönelik teknik mevzuata uyum sağlanabilmesini teminen akredite
edilmiş kurum ve/veya kuruluşlardan alınacak kalite, çevre belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve
güvenliğini gösterir işaretlere ilişkin harcamaların belirli bir bölümü karşılanmaktadır.
Kimler Yararlanabilir?: Türkiye’de ticari ve sınai faaliyette bulunan veya tarım ya da yazılım
sektörlerinde iştigal eden şirketler, Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ) ile Sektörel Dış Ticaret
Şirketleri (SDŞ)
Destek Oranı: % 50
Desteğin Kapsamı:
-ISO 9000 Serisi
-ISO 14000
-CE İşareti
-Uluslararası Nitelikteki Diğer Kalite ve Çevre Belgeleri
-ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetimi Sistemi Belgeleri
6
-Tarım Ürünlerine İlişkin Belgelendirme İşlemleri ve Olumlu Sonuçlanmak Kaydıyla Laboratuar Analiz
Raporların alımına yönelik olarak yapılan belgelendirilmiş harcamalarının belge ve/veya analiz başına
% 50 oranında ve en fazla 25.000 ABD Doları’na kadar desteklenmesini kapsamaktadır.
3. İstihdam Yardımı
Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin dış ticarete ilişkin işlemlerini yürütmek üzere konusunda tecrübeli ve
yüksek öğrenimli yönetici ve eleman istihdamını destekler.
Başvuru Mercii: DTM (İhracat Genel Müdürlüğü)
Yararlananlar: SDŞ
Destek Oranı: % 75
Desteklenecek Eleman Sayısı: 1 Yönetici ve 2 Eleman
Destek Süresi: 1 yıl (azami)
Desteğin Kapsamı:
İstihdam yardımı kapsamında, yönetici/eleman/elemanların aylık brüt ücreti en fazla % 75 oranında
karşılanır. Yıllık destek miktarı yönetici için 18.000 ABD Doları; her bir eleman için 9.000 ABD Doları
karşılığı TL tutarını geçemez.
4. Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi
Desteğin Kapsamı: Müsteşarlıkça görevlendirilen yurt dışı fuar organizatörüne katılımcı tarafından
ödenecek katılım bedelinin %50’si katılımcıya ödenmektedir.
Destek tutarı: Fuarın Milli Katılım veya Türk İhraç Ürünleri Fuarı olması halinde 10.000 ABD Dolarına;
Sektörel nitelikli Milli Katılım, Yabancı Katılımlı Sektörel Fuar veya Sektörel Türk İhraç Ürünleri Fuarı
olması halinde 15.000 ABD Dolarına kadardır.
Sektörel nitelikli uluslar arası fuarlara katılımın bireysel olarak gerçekleştirilmesi durumunda:
Katılımcının ödeyeceği standart donanımlı stand kirasını ve nakliye harcamalarının %50’si, 15.000
ABD Dolarının aşmamak üzere, katılımcının SDŞ olması durumunda boş stand kirasının tamamı ve
nakliye harcamalarının %75’i, 15.000 ABD Doları’nı aşmamak üzere desteklenmektedir.
5. Yurtdışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi
Yurtdışı Onay Merci: Ticaret Müş./Ataşeliği veya Konsolosluklar
Yetkili Kuruluş: Dış Ticaret Müsteşarlığı
Yararlananlar: Türkiye’de yerleşik, sınai/ticari veya ticari faaliyette bulunan firmalar, SDŞ’ler, DTSŞ’ler
ve yazılım sektöründe iştigal eden şirketler.
7
Desteğin Kapsamı
-Mağazaların Desteklenmesi
-Ofis ve Showroomların Desteklenmesi
-Depoların Desteklenmesi
-Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi
-Yurtdışı Marka Tescil Faaliyetlerinin Desteklenmesi
6. Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve
TURQUALITY®’nin Desteklenmesi
Destek kapsamında firmaların markalaşma ve ürünlerinin yurtdışında tanıtımını yapma amacıyla
gerçekleştirecekleri faaliyetler desteklenmektedir.
Yurtdışında Onay Yeri: Ticaret Müş./Ataşeliği veya Konsolosluklar
Başvuru Mercii: DTM (İhracat Genel Müdürlüğü)
Yararlananlar : İhracatçı Birlikleri, Üretici Dernek/Birlikleri,
Türkiye’de ticari ve/veya sınai faaliyette bulunan şirketler
Destek Oranı: Şirketler % 50 (İhracatçı Birlikleri %80)
Destek Süresi: 4 Yıl (Marka Destek Programı)
5 Yıl (TURQUALITY® Destek Programı)
Desteğin Kapsamı:
Şirketler, SDŞ ve DTSŞ’lerin yurdışında destek kapsamına alınan markaları ile ilgili olarak:
-Marka Destek Programındaki Firmalar için:
Marka tesciline ilişkin harcamaları,
Reklam, tanıtım ve pazarlama faaliyetleri,
Açmış oldukları ve/veya açacakları yurtdışı birimlere ilişkin kira harcamaları,
Açmış oldukları ve/veya açacakları mağazalara ilişkin konsept mimari çalışmaları ve dekorasyon
giderleri,
Kiraladıkları ve/veya kiralayacakları reyonlara ilişkin kira ve/veya komisyon giderleri,
Açmış oldukları ve/veya açacakları showroomlara ilişkin kira ve/veya komisyon giderleri,
Ürünleri ile ilgili kalite belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve güvenliğini gösterir işaretlere ilişkin
harcamaları,
Franchise vermesi halinde franchising sistemi ile yurt dışında açılacak ve faaliyete geçirilecek
mağazalara ilişkin dekorasyon harcamaları,
Yurtdışında düzenlenen uluslararası nitelikteki sektörel fuarlara katılım halinde, stand dekorasyonu
ile fuar katılım bedeline ilişkin harcamaları desteklenmektedir.
- TURQUALITY® Destek Programı Kapsamındaki Firmalar için:
Patent, faydalı model ve endüstriyel tasarım tesciline ilişkin harcamaları ile TURQUALITY® Sertifikasını
haiz markalarının yurtdışında tescili ve korunmasına ilişkin giderleri,
Ürünleri ile ilgili kalite belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve güvenliğini gösterir işaretlere ilişkin
harcamaları,
TURQUALITY® Sertifikasını haiz markalı ürünleriyle ilgili olarak istihdam edilen moda/endüstriyel ürün
tasarımcısı giderleri
Reklam, tanıtım ve pazarlama faaliyetleri,
8
Mağazalara ilişkin uygun mahal araştırmasına yönelik danışmanlık, konsept mimari çalışmaları,
dekorasyon, demirbaş, kira harcamaları ile mağazanın kiralanmasıyla ilgili hukuki danışmanlık ve
belediye giderleri,
Ofis, depo, showroom, satış sonrası servis vb. yurtdışı birimlerine ilişkin kira, dekorasyon, demirbaş,
komisyon giderleri,
Farklı markaların satıldığı showroom/büyük mağaza, hipermarketlerde kiraladıkları
reyon/showroom/gondol/satış alanlarına ilişkin kira, dekorasyon, hizmet ve/veya komisyon
harcamaları,
Franchise vermesi halinde, franchising sistemi ile yurt dışında açılacak ve faaliyete geçirilecek
mağazalara ilişkin dekorasyon harcamaları,
İş yönetimi kapsamında satın alacakları her türlü danışmanlık giderleri,
Yurtdışında düzenlenen uluslararası nitelikteki sektörel fuarlara katılım halinde, stand dekorasyonu
ile fuar katılım bedeline ilişkin harcamaları desteklenmektedir.
7. Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği
Başvuru Mercii: İGEME ve İhracatçı Birlikleri
Yararlananlar: Türkiye’de sınai ve/veya ticari faaliyette bulunan şirketler ile yazılım sektöründe iştigal
eden şirketler
Desteğin Kapsamı:
-Firmaların pazar araştırması projelerine ilişkin giderleri, şirketler için %70, SDŞ’ler için %80 oranında
ve proje başına en fazla 10.000 ABD Doları,
-Yurtdışına yönelik pazarlama stratejileri ve eylem planlarının oluşturulabilmesi amacıyla pazar
araştırması hizmeti veren kurum ve/veya kuruluşlardan satın alacakları pazar araştırması raporları ve
istatistikler vb.’ne ilişkin giderler ile bu kurum ve/veya kuruluşlara üyelik giderleri, şirketler için %50,
SDŞ’ler için %60 oranında ve yıllık en fazla 30.000 ABD Doları,
-Sektörel nitelikli ticaret heyeti programlarına iştirak etmeleri halinde katılım giderleri, şirketler için
%50, SDŞ’ler için %60 oranında ve program başına en fazla 10.000 ABD Doları,
-Nihai tüketiciye yönelik olmayan e-ticaret sitelerine üyelik giderleri, şirketler için %50, SDŞ’ler için
%60 oranında ve yıllık en fazla 20.000 ABD Doları oranında desteklenmektedir.
8. Eğitim ve Danışmanlık Yardımı
Başvuru Mercii: İGEME, İhracatçı Birlikleri
Yararlanan Firmalar: Sınai ve/veya ticari faaliyette bulunan şirketler, yazılım sektöründe iştigal eden
şirketler ile tasarımcılar
Destek Süresi: Eğitim: Program bazında azami 6 ay ve 80 saat
Danışmanlık: En fazla 3 yıl
Tasarım: En fazla 1 yıl
Destek Oranı: Eğitim % 70;Danışmanlık % 50;Tasarım % 100
Desteğin Kapsamı:
-Şirketlerin yıllık toplam 25.000 ABD dolarını aşmamak üzere, program bazında süresi 6 (altı) ayı ve 80
saati geçmeyen yurt içi eğitim giderlerinin %70’i,
-Şirketlerin, almış oldukları danışmanlık hizmetlerine ilişkin giderleri, %50 oranında ve yıllık toplam
50.000 ABD Dolarını aşmamak kaydıyla,
9
-Destek kapsamına alınan tasarımcının, eğitime ilişkin giderlerinin %100’ü ile eğitime gönderilecek
tasarımcıların, aylık 1.500 ABD Dolarını aşmamak kaydıyla, yaşam giderleri en fazla 1 (bir) yıl
süresince desteklenmektedir.
9. Tasarım Desteği
Destek kapsamında Markalaşmanın önemli bir unsuru olan tasarımın doğrudan desteklenebilmesini
teminen; tasarımcı şirketleri, tasarım ofisleri ile Birlikler, tasarım dernekleri-birliklerinin
gerçekleştireceği tanıtım, reklam, pazarlama, istihdam, danışmanlık harcamaları ile yurt dışında
açacakları birimlere ilişkin giderler desteklenmektedir.
Yararlanan Firmalar: Tasarımcı Şirketleri, Tasarım Ofisleri, Birlikler ve Tasarım Dernekleri/Birlikleri
Destek Süresi: Tasarımcı Şirketleri ve Tasarım Ofisleri için en fazla 4 yıl, Birlikler ve Tasarım
Dernekleri/Birlikleri için proje bazında
Destek Oranı: %50
TÜBİTAK DESTEKLERİ
Teknolojinin toplumsal faydaya dönüşme sürecini hızlandırmak, özel sektör kuruluşlarının araştırmateknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerinin desteklemesi amacıyla Teknoloji ve Yenilik Destek
Programları Başkanlığı (TEYDEB) ve Ar-Ge faaliyetlerinin kurum içi ve kurum dışı işbirliğinin
sağlanması amacıyla da Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) tarafından yukarıda
belirtilen çeşitli destekleme programları yürütülmektedir. Bu destek programlarından KOBİ’lere
yönelik olanların detayları aşağıdaki gibidir:
1. 1501- Sanayi Ar-Ge Proje Destekleme Programı:
Destek Kapsamı:1995 yılından itibaren TÜBİTAK ile Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) işbirliği içinde
yürütülmekte olan Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, firma düzeyinde katma değer
yaratan kuruluşların Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) çalışmalarını teşvik etmek ve bu yolla Türk
sanayisinin Ar-Ge yeteneğinin yükseltilmesine katkıda bulunmak üzere oluşturulmuştur.
Destek Mekanizması: Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan tüm
sermaye şirketlerine harcama yapıldıktan sonra hibe şeklinde sağlanan desteklerdir. En çok 36 ay
olmak üzere Ar-Ge proje giderleri toplamının en fazla %60’ı desteklenmektedir.
2. 1503- Proje Pazarları Destekleme Programı:
Destek Kapsamı: Proje fikirleri ile ilgili olarak, bilgi ve görüş alışverişinin sağlanmasına ve Ar-Ge
projelerine ilişkin teknolojik ve finansal işbirliklerinin oluşturulmasına yönelik üniversite, araştırma ve
özel sektör kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelerek aktif katılımlarıyla düzenlenecek ulusal
veya uluslararası etkinlik harcamaları desteklenmektedir.
10
Proje Pazarı etkinliğinde en az bir üniversite ile,




sanayi odası,
ticaret odası,
ticaret ve sanayi odası,
ihracatçı birliğinden
herhangi biri veya daha fazlasının katılımcı olması zorunlu olup, bu katılımcı kuruluşlardan herhangi
biri TÜBİTAK’a etkinlik için destek başvurusunda bulunabilmektedir.
Destek Mekanizması: TÜBİTAK tarafından belirlenen üst sınırı geçmeyecek biçimde, etkinliği
düzenleyen kuruluşun etkinlik kapsamında basım, kırtasiye, iletişim, haberleşme, tanıtım, konaklama,
seyahat giderlerine ilişkin olarak talebinin uygun görülen kısmı için hibe destek sağlanmaktadır. Her
bir etkinlik için toplam destek tutarı en fazla 15.000 TL, söz konusu etkinliğin uluslararası katılımlı
olması durumunda toplam destek tutarı en fazla 20.000 TL olarak belirlenmiştir. Destek ödemeleri
etkinlik öncesi yapılmaktadır.
3. 1507- KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı
Destek Kapsamı: 16 Mart 2007’de başlatılan KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı kapsamında,
TÜBİTAK’tan hiç destek almamış ya da en fazla bir projesi desteklenmiş KOBİ’lerin ilk iki projelerine
avantajlı bir şekilde destek sağlanarak araştırma-teknoloji geliştirme ve yenilik projesi yapmaya
özendirilmeleri amaçlanmaktadır.
Destek Mekanizması: Program kapsamında yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi,
iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni
tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ’ler tarafından yürütülen
400.000 YTL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı ilk iki projeye TÜBİTAK tarafından %75 oranında hibe
şeklinde mali destek sağlanmaktadır.
4. 1508-Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı (TEKNOGİRİŞİM)
Destek Kapsamı: Girişimcilik olgusunun teknoloji ve yenilik odaklı firmalara yönelmesini ve lisans,
yüksek lisans veya doktora düzeyinde eğitimli kişilerin bilgi ve araştırmalarını ticari ve katma değeri
yüksek ürünlere dönüştürebilmelerini teşvik etmek amacıyla TÜBİTAK, Teknoloji ve Yenilik Odaklı
Girişimleri Destekleme Programını (TEKNOGİRİŞİM) kurgulamış ve uygulamaya almıştır. Programa
lisans, yüksek lisans veya doktora programını 5 yıl içerisinde tamamlamış genç girişimciler
başvurabilmektedir.
Destek Mekanizması: Program kapsamında, girişimcilerin firmalarını kurmalarının ardından, personel,
malzeme, alet/teçhizat/yazılım, seyahat, danışmanlık, hizmet alımı, ofis kira gideri ve ofise ait su,
elektrik, ısıtma ve iletişim giderlerinin TÜBİTAK tarafından %75 oranında, en fazla 100.000 TL ve bir yıl
süre ile desteklenmesi öngörülmektedir. Programa başvurular iki aşamalı olarak alınmaktadır. İlk
aşamada girişimciden iş fikrini tanıtması ve ikinci aşamada bu iş fikrinin hayata geçirilmesi için bir iş
planı sunması istenmektedir.
1508-TEKNOGİRİŞİM Destek Programı için 2010 yılı proje çağrısı yapılmayacaktır.
11
5. 1509- Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
Destek Kapsamı: EUREKA ,EUREKA Küme Projeleri, EUROSTARS, Ortak Teknoloji Girişimleri ve Avrupa
Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası
programlara sunulan uluslararası ortaklı araştırma geliştirme projelerinin desteklenmesi için
oluşturulmuştur. Bu tür uluslararası programlara katılan, Türkiye’de yerleşik, firma düzeyinde katma
değer yaratan tüm kuruluşlar bu programdan yararlanabilmektedir.
Programın amacı, EUREKA gibi işbirliği ağlarını kullanarak Avrupa ülkeleri arasında pazar odaklı Ar-Ge
projelerini yaratmak ve Avrupa çapındaki firmalar, üniversiteler ve araştırma kurumları arasındaki
işbirliğini artırmaktır. Katılımcı ülkelerden bir veya daha fazla ortağı olması ve proje destek süresinde
kısıtlama olmaması açısından diğer destek programlarından fark göstermektedir. Uluslararası işbirliği
yeteneğinin kazanılması, diğer uluslararası programlara daha kolay erişim ve adaptasyon, uluslararası
pazarlara erişim konusunda fırsat sağlamaktadır.
Destek Mekanizması: Program kapsamında destek almaya hak kazanan büyük ölçekli firmaların Ar-Ge
projelerinin uygun bulunan proje harcamalarına en fazla %60, KOBİ’lerin proje harcamalarına da %75
oranında hibe destek sağlanması öngörülmektedir. Programa başvuruda bulunacak projelerin destek
süresinde ve proje bütçelerinde herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır.
6. Avrupa Birliği Çerçeve Programları
Ülkemiz, ilki 1984 yılında başlayan ve AB Çerçeve Programlarına 2003 yılında AB 6. Çerçeve Programı
(6.ÇP) ile dahil olmuştur. 2002-2006 yılları arasında yürürlükte olan 6.ÇP, bir öğrenme süreci olarak
tamamlanmış ve yerini 2007-2013 yılları arasında yürürlükte olan AB 7.Çerçeve Programına (7.ÇP)
bırakmıştır. AB Çerçeve Programları ülkelere tahsis edilen maddi bir yardım değildir. Çerçeve
Programları, AB’nin Lizbon hedeflerinin hayata geçirilmesine katkıda bulunacak ve Avrupa’da
ekonomik ve toplumsal katma değer yaratacak ’’projelere’’ mali destek sağlamaktadır.
1.
İşbirliği Özel Programı (10 Tematik Alan: Sağlık, Gıda, Tarım ve Biyoteknoloji, Bilgi ve İletişim
Teknolojileri, Nanoteknoloji, Enerji, Çevre (İklim değişikliği dahil),Taşımacılık (Havacılık dahil), Sosyo
Ekonomik ve Beşeri Bilimler, Güvenlik, Uzay)
2.
Fikirler Özel Programı,
3.
Kişiyi Destekleme Özel Programı,
4.
Kapasiteler Özel Programları
olmak üzere bu Programlar kapsamında 7.ÇP’ı yürütülmektedir. Çerçeve Programları’na,
ulusal/uluslararası kanunlar ve AB kanunlarına göre kurulmuş tüzel ve gerçek kişiler
başvurabilmektedir. Bu kapsamda, üniversiteler, araştırma merkezleri, kamu kurumları, sanayi
kuruluşları ve sivil toplum örgütleri Çerçeve Programları’na katılabilmektedir. Kuruluşlar, 7.ÇP
kapsamında ülke içinde harcanmak üzere 70 Milyon Avro’nun üzerinde fon kaynağı elde ederken
içinde bulundukları projelerin portföy büyüklüğü 950 Milyon Avro’ya ulaşmaktadır. Halen devam
etmekte olan 7.ÇP yerini 2014-2020 yılları arasında sürecek olan AB 8.Çerçeve Programına (8.ÇP)
bırakacaktır.
Türkiye Araştırma ve İş Dünyası Kuruluşları (TURBO) Ofisi; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB),
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri
Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ve Türkiye Esnaf ve Sanatkarları
Konfederasyonu (TESK) tarafından Kamu ve Özel Sektör Ortaklığı (ppp) şeklinde Mart 2004’de
Brüksel’de faaliyete başlamıştır. TURBO, Avrupa Birliği’nin Lizbon Stratejisi kapsamındaki bilim,
12
teknoloji ve özel sektöre yönelik programlarda özellikle AB Çerçeve Programları kapsamında
bilgilendirme, iletişim, danışmanlık, eğitim ve lobi hizmetlerini yürütmektedir.
TURBO bilgilendirme ve iletişim kapsamında, Brüksel’de düzenlenen toplantı, konferans, bilgi günü,
seminer vb. faaliyetlere katılarak ilk elden bilgi toplamakta, benzeri faaliyetler düzenleyerek Türk
araştırma ve iş dünyası hakkında Avrupa’da farkındalık oluşturmakta, işbirlikleri kurmaktadır. Ayrıca,
7.Çerçeve Programı ile alakalı ortaklık duyuruları Türkiye Araştırma Alanı’yla paylaşılmaktadır.
Danışmanlık ve eğitim faaliyetleri çerçevesinde TURBO, proje ortaklıkları oluşumunda araştırmacılara
ve KOBİ’lere rehberlik etmekte, konuyla ilgili çeşitli kurumlarla işbirliği yaparak eğitim seminerleri
düzenlemektedir.
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) DESTEKLERİ
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), 26 özel sektör, 6 kamu, 10 şemsiye kuruluş ve 14 gerçek
kişinin biraya gelmesi ile kurulmuş bir Vakıf'tır. TTGV, Hazine Müsteşarlığı/Dünya Bankası kaynaklı
Teknoloji Geliştirme Projesi ve Endüstriyel Teknoloji Projesi ile Dış Ticaret Müsteşarlığı kaynaklarını
kullanmaktadır. TTGV tarafından Ar-Ge Proje Destekleri ve Çevre Proje Destekleri adı altında temel iki
tür destek sağlanmaktadır.
1. Ar-Ge Proje Destekleri

Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği
Destek Kapsamı: "Teknolojik Ürün" ve "Teknolojik Proses İnovasyonu" kavramları çerçevesinde, bilgi
birikimi projeyi gerçekleştiren firmada kalmak üzere, ticari değeri olan ürünlerin elde edildiği
teknoloji geliştirme düzeyindeki Ar-Ge faaliyetleri desteklenmektedir. Altyapı veya üretim yatırımına
dayalı projeler destek kapsamı dışında kalmaktadır.
Destek Mekanizması: Sanayi kuruluşları ve yazılım şirketlerinin Ar-Ge faaliyetlerini desteklemek
amacıyla oluşturulan desteğin tamamı geri ödemeli olup, destek miktarı en fazla 1.000.000 ABD
Doları olarak belirlenmiştir. Destek süresi azami 2 yıldır.

Ticarileştirme Projeleri Desteği
Destek Kapsamı: TTGV'nin Teknoloji Geliştirme Projeleri desteğinden yararlanarak prototip geliştirme
aşamasını başarı ile tamamlamış firmaların faydalanabileceği Ticarileştirme Projeleri Desteği, bu
projeler sonucunda oluşan çıktıların ölçek ekonomisine uygun şekilde ticarileştirilmesine yönelik
geliştirilecek projelere destek sağlamayı amaçlamaktadır.
Destek Mekanizması:Üst limiti 1.000.000 ABD Doları olarak belirlenen geri ödemeli desteğin çerçevesi
ticarileşme sürecinin gereklerine uygun olarak genişletilmiş, tamamlanan Ar-Ge projesi sonrasında
uluslararası pazarlarda rekabet gücüne kavuşmak amacıyla yapılması gerekli üretim ve satışa yönelik
hazırlık çalışmaları destek kapsamına dahil edilmiştir. Destek süresi azami 1 yıldır.

İleri Teknoloji Projeleri Desteği
İleri Teknoloji Projeleri desteği kapsamında, boyut ve kapsam olarak Teknoloji Geliştirme Projeleri
desteğinden daha esnek yapıda tasarlanacak bir destek mekanizması geliştirilmesi öngörülmüştür. Bu
kapsamda;
o
o
o
Tarımsal atıklardan yüksek katma değerli biyoürün üretim ve teknolojileri,
İleri malzeme teknolojileri ve hassas üretim teknikleri,
Yenilenebilir enerji üretim, depolama ve dağıtımına yönelik teknolojileri,
13
konulu geliştirme ve uygulama projelerini teşvik edecek pilot uygulamanın 2010 yılı itibarı ile
uygulamaya konulması hedeflenmektedir.
2. Çevre Proje Destekleri:
“TTGV Çevre Destekleri Programı” ile çevre teknolojileri (temiz üretim/ sürdürülebilir üretim), enerji
verimliliği ve yenilenebilir enerji alanlarında sanayi kuruluşları tarafından gerçekleştirilen uygulama
projelerine finansman desteği sunulmaktadır. Bu kapsamda, sanayicinin çevre performansını artırıp
üretim maliyetlerini düşüren ve dolayısıyla rekabet gücünü artıran uygulamalar desteklenmektedir.
Sanayici tarafından uygulanan bu projelerde yerli teknolojilere öncelik verilmesi suretiyle bu tür
teknolojilerin yerli olanak ve kaynaklarla geliştirilmesinin/ üretilmesinin de dolaylı olarak teşvik
edilmesi hedeflenmektedir.
TTGV Çevre Desteklerine başvuran firmaların projeleri; sağladığı çevresel kazanımlar, finansal etkinlik,
teknoloji ve yenilik düzeyi, yerli olanak ve kaynak kullanımına katkı, ağyapı etkisi, firma kapasitesine
katkısı (sürdürülebilirlik vb.) gibi kriterler göz önünde bulundurularak değerlendirilmektedir.

Çevre Teknolojileri Desteği
Destek Kapsamı: Çevre Teknolojileri Desteği’nin temel amacı, eko-verimlilik (temiz üretim/
sürdürülebilir üretim) anlayışı çerçevesinde üretim süreçlerinde asgari enerji, su, hammadde tüketimi
ve atık üretimi için teknolojik yenilik içeren, sanayide uygulanabilir ve ekonomik değeri olan temiz
üretim teknolojilerinin uygulanmasına yönelik uygulama projelerinin teşvik edilmesi ve
desteklenmesidir.
Olası Proje Konuları:
 Atıkların kaynağında azaltılması / üretime döndürülmesi (atık geri dönüşümü ve geri
kazanımı)
 Su tüketiminin / atıksu oluşumunun kaynağında azaltılması (su tasarrufu, atıksu geri
kazanımı)
 Emisyonların kaynağında azaltılması (ör: yakma prosesi optimizasyonu)
 Hammadde tüketiminin azaltılması
 Tehlikesiz ya da tehlikelilik düzeyi daha düşük kimyasal madde kullanımına geçilmesi
 Yağ tüketiminin / atık yağ oluşumunun azaltılması
 Enerji üretim ve kullanımında çevre dostu teknolojiler
 Atıklardan yeni ürün/ yakıt/ enerji üretimi (Öncelik: Organik atık – biyoürünler)
 Çevre dostu ürün üretimi
 Endüstriyel ekoloji (simbiyoz) (Örnek: fiziksel olarak yakın iki firmanın birbirlerinin atığını/atık
ısısını kullanması)
 Karbon tutma ve depolama sistemleri
Öncelikler:


Yerli teknoloji ve ekipman kullanımı
Yenilikçi ve/veya ileri teknoloji (malzeme, elektronik, yazılım, vb.) uygulamaları
14
Destek Mekanizması:
Proje Süresi:
Destek Miktarı:
Destek Oranı:
Geri Ödeme Süresi:
Hizmet Bedeli:

En fazla 1,5 yıl
En fazla 1.000.000 ABD$
Proje Bütçesinin en fazla %50 ’si
1 Yılı Geri Ödemesiz Toplam 4 Yıl (Faizsiz)
TTGV Destek miktarının %6’sı
Enerji Verimliliği Desteği
Destek Kapsamı: Enerji Verimliliği Destek Programı, Türkiye’nin dünyada artan enerji fiyatları
karşısında, özellikle enerji yoğun sektörlerde rekabet gücünün koruması, dışa bağımlılığını azaltması
ve sera gazı salımlarının azaltılmasına katkı sağlanması ve sanayicinin ilgili faaliyetlerinin teşvik
edilmesi amacıyla oluşturulmuştur. Destek kapsamında enerji verimliliği etütleri de dahil olmak
üzere, enerji verimliliğine yönelik uygulama projelerinin uygun şartlarda desteklenmesi
amaçlanmaktadır.
o
Buhar üretim ve dağıtım sistemlerinin (buhar kapanları, boru hatları, kondensat ve blöf
sistemleri, vb.) iyileştirilmesi
o
Yakma (kazanlar, fırınlar, brülörler vs.) ısıtma ve soğutma sistemlerinin iyileştirilmesi
o
Fan, pompa, kompresör, vb. cihazların, sistem optimizasyonu yaklaşımı ile gözden geçirilerek
elektrik tasarrufu sağlanması
o
Kullanılan üretim teknolojisinin (eritme, ergitme, tavlama, kurutma, presleme, kalıplama,
boyama, vb.) daha verimli hale getirilmesi
o
Atık ısının değerlendirilmesi
o
Üretim süresinin kısaltılması, sıcaklık veya basınç seviyelerinin düşürülmesi, vb. proses ve
işletme optimizasyonu
o
Elektrik üretim verimliliklerinin artırılması, elektrik ve ısının birlikte üretilmesi
Öncelikler:
o
o
Proje Süresi:
Destek Miktarı:
Destek Oranı:
Hizmet Bedeli:
En fazla 1,5 yıl
100.000 – 1.000.000 ABD$
15

Yenilenebilir Enerji Desteği
Destek Kapsamı:
Yenilenebilir Enerji Destek Programı ile rüzgar, güneş, biyokütle, biyogaz ve jeotermal gibi
yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi ile ilgili yatırım projelerinin uygun şartlarda
desteklenmesi ve sera gazı salımlarının azaltılmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır.
o
Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi (şebekeye verme ve/veya sanayide
kullanma)
o
Yenilenebilir enerji üretimi ve depolanması
o
Rüzgar santralleri
o
Organik atıklardan biyogaz ve elektrik (+ısı) üretimi
o
Fotovoltaik (PV) sistemler
o
Jeotermal santraller
o
Hibrit sistemler
o
Güneşli soğutma teknolojileri; tarımsal ürünlerin ve gıda sanayi ürünlerinin saklanması
o
Yeraltında ısıl enerji depolama ve yer ısısının kullanımı
Öncelikler:
o
o
o
Üretilen enerjinin doğrudan sanayide kullanılması
Proje Süresi:
En fazla 1,5 yıl
Destek Miktarı:
En fazla 1.000.000 ABD$
Destek Oranı:
Hizmet Bedeli:
16
SANAYİ ve TİCARET BAKANLIĞI
1. Sanayi Tezleri (SAN-TEZ) Programı:
Destek Kapsamı: KOBİ’lerin sorunlarına üniversitelerde üretilen bilgi birikiminin kullanılarak çözüm
bulunmasına ve üniversitelerde ticarileşebilir ürüne yönelik çalışma yürüten akademisyenlerin
çalışmalarını katma değere dönüştürmelerine olanak sağlayacak bir destek mekanizmasıdır. Sektör ve
büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan, ülkemizde yerleşik işletmeler ve
üniversitelerin işbirliği ile hazırlanacak projeler bu programdan yaralanabilmektedir.
Destek Mekanizması: SAN-TEZ Projelerine başvurular, her yıl 1. Dönem için en son 15 Mart, 2. Dönem
için ise en son 15 Ağustos tarihlerinde kabul edilmektedir. Desteklenmesine karar verilen SAN-TEZ
projelerine Bakanlık tarafından uygulanan en yüksek destek oranı %75 olup, toplam proje bedelinin
%25'inin kuruluş tarafından nakdi olarak karşılanması gerekmektedir.
2. Teknogirişim Sermayesi Desteği:
Destek Kapsamı: Üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek
durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora
derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok beş yıl önce almış kişilerin, teknoloji ve yenilik
odaklı iş fikirlerini, desteği veren merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri tarafından
desteklenmesi uygun bulunan bir iş planı çerçevesinde, katma değer ve nitelikli istihdam yaratma
potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmeleri teşvik edilmektedir.
Destek Mekanizması: Teknogirişim Sermayesi Desteği; teminat alınmaksızın ve hibe olarak
verilmektedir.
Destek Süresi: En fazla 1 yıl
Destek Miktarı: En fazla 100.000 TL
3. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri:
Destek Kapsamı: Yeni veya ileri teknolojide mal ve hizmet üretmek isteyen girişimcilerin, araştırmacı
ve akademisyenlerin sınaî ve ticari faaliyetlerini üniversitelerin yanında veya yakınında
yürütebilmelerine ve bu üniversitelerden yararlanabilmelerine imkan vermek amacıyla Teknoloji
Geliştirme Bölgeleri kurulmuştur.
4691 Sayılı Kanun gereğince bölgelerde sağlanan destek ve muafiyetler 3 temel başlık altında
gösterilmiştir:
1) Yönetici Şirketlere;

Bölgelerin kurulması için gerekli arazi temini, alt yapı ve idare binası inşası ile ilgili giderlerin
yönetici şirket tarafından karşılanamayan kısmı, yardım amacıyla Bütçe imkânları ölçüsünde Bakanlık
tarafından karşılanmaktadır.
17

Yönetici şirket Kanunun uygulanması ile ilgili işlemlerde her türlü vergi, resim ve harçtan
muaf tutulmaktadır.

Yönetici şirketin bu kanunun uygulanması kapsamında elde ettiği kazancı 31.12.2013 tarihine
kadar vergiden muaf tutulmaktadır.

Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden atık su bedeli alınmamaktadır.
2) Girişimcilere;

Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki
yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31.12.2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar
vergisinden muaf tutulmaktadır.

Bu süre içerisinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş
uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim
ve hizmetleri de katma değer vergisinden muaf tutulmaktadır.

Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri
31.12.2013 tarihine kadar her türlü vergiden muaf tutulmaktadır.
3) Öğretim Üyelerine;

Bölgelerde görevlendirilen öğretim üyelerinin Bölgede elde edecekleri gelirler üniversite
döner sermaye kapsamı dışında tutulmaktadır.

Öğretim elemanları Üniversite Yönetim Kurulu izni ile yaptıkları araştırmalarının sonuçlarını
ticarileştirmek amacı ile bu Bölgelerde şirket kurabilmekte, kurulu bir şirkete ortak olabilmekte
ve/veya bu şirketlerin yönetiminde görev alabilmektedirler.
4. Rekabet Edebilirlik ve Yenilik Çerçeve Programı
(Competitiveness and Innovation Framework Programme - CIP)
Avrupa Birliği’nin (AB) 2007-2013 yılları arasında KOBİ'lere ve işletmelere yönelik olarak uygulamaya
koyduğu "Rekabet Edebilirlik ve Yenilik Çerçeve Programı”; inovasyon faaliyetlerini desteklemekte,
finansman kaynaklarına erişim olanaklarını iyileştirmekte ve bölgesel bazda iş destek hizmetleri
sunmaktadır. Program, bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) genele daha iyi şekilde yayılmasını ve
kullanılmasını teşvik etmekte ve bilgi toplumunun gelişimine yardımcı olmaktadır. Program ayrıca,
yenilenebilir enerji kaynaklarının daha fazla kullanımını ve enerji verimliliğini de teşvik etmektedir.
Avrupa çapındaki toplam bütçesi 3,6 milyar Avro olan Programın, 3 bileşeni şu şekildedir:
1.
Girişimcilik ve Yenilik Özel Programı (EIP - Entrepreneurship and Innovation Programme)
2.17 milyar Avro. Bu alt bileşen Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (STB) tarafından yürütülmektedir.
1.1
Mali Araçlar (%52) :2007-2013 dönemi için ayrılan 1,1 milyar Avro tutarındaki toplam bütçesi
ile EIP çerçevesindeki mali araçlar, erken dönem çekirdek, kuruluş, büyüme ve iş transferi gibi yaşam
döngülerinin farklı aşamalarında bulunan şirketleri hedeflemekte olup, KOBİ’lerin teknoloji geliştirme,
inovasyon, teknoloji transferi ve sınırötesi ticari faaliyetlerinin genişletilmesi konularındaki
yatırımlarını desteklemektedir. Bu araçlar ve eylemler farklı üye ülkelerdeki finans kuruluşlarıyla
işbirliği içerisinde çalışan Avrupa Yatırım Fonu’nun yönetimindedir. Mali Araçlar kapsamında,
KOBİ’lere yönelik aşağıda belirtilen üç adet finansal enstrüman bulunmaktadır.
18

Yüksek Büyüme Potansiyelli ve Yenilikçi KOBİ’lere Finansman Desteği: Erken dönem
çekirdek, kuruluş aşamalarında veya KOBİ’lerin büyüme ve genişleme dönemlerinde risk sermayesi
kuruluşları aracılığı ile KOBİ’lere destek sağlamaktadır. Girişim Sermayesi Desteğinde, Avrupa Yatırım
Fonu (AYF) kendi kriterlerine göre sözleşme imzaladığı Risk Sermayesi Fonu’na yatırım yapmakta, bu
fonlar ise daha sonra KOBİ’lere girişim sermayesi yatırımı yapmaktadır.

KOBİ Teminat Desteği: Söz konusu teminat desteği aracı finansal kuruluşlara dört şekilde
kullandırılmaktadır.
o
Kredi ve Finansal Kiralama: Sermaye yetersizliği bulunan KOBİ’lerin özellikle
inovasyon ve teknoloji transferi gibi alanlardaki yatırımlarındaki yüksek riskin finansmanında
karşılaştıkları zorlukların azaltılmasını hedeflenmektedir.
o
Mikro-Kredi Finansman Desteği: Genellikle başlangıç aşamasındaki mikro ölçekli
işletmelerin finansmana ulaşımının kolaylaştırılması hedeflenmektedir. Azami 9 işçiye kadar
çalışanı olan mikro işletmelerin azami 25,000 Avroya kadar kullanacakları krediler için
sağlanmaktadır.
o
KOBİ’lere yönelik Özsermaye veya Benzeri Yatırımlar için Teminat Desteği: Çekirdek
sermaye ve kuruluş sermayesinin yanı sıra ara finansman olarak yeni KOBİ’lerin finansman
kullanımına destek olunmaktadır. Azami 249 işçiye kadar çalışanı olan işletmeler
desteklenmektedir.
o
KOBİ’lerin Borç Finansmanı Portföylerinin Menkul Kıymetleştirilmesi: KOBİ borç
finansmanı portföylerinin menkul değere çevrilmesinde destek sağlanmaktadır.

Kapasite Oluşturma Desteği: Yenilikçi KOBİ’lere yatırım yapan fonların ve finansal
kuruluşların yatırım ve teknoloji uzmanlığı kapasitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmaktır.
1.2
İnovasyon Projeleri (%25) : İşletmelerin, yenilikçilik (inovasyon) potansiyelinin arttırılması ve
yenilikçi işletme ve diğer aktörler arasında iletişimin arttırılabilmesi için çeşitli eylemler
gerçekleştirilmekte ve destekler verilmektedir. Avrupa Komisyonu, yıllık iş programına göre özellikle
bilgi ve iletişim teknolojileri, bio teknolojiler, ileri malzeme, uydu uygulamaları, e-sağlık, koruyucu
tekstil ürünleri, geri dönüşüm, yenilenebilir enerji gibi sektörlerde yenilikçilik vasfı olan projeler için
çağrıya çıkmaktadır. EIP’in Inovasyon Projeleri bütçesinin % 20’si ,2007-2013 dönemi için 434 milyon
Avro , Eko İnovasyon projeleri için ayrılmıştır.Bu kapsamda,
o
Eko-yenilikçi firmalara fon sağlayan risk sermayesi şirketlerine yatırım yapılmakta,
o
Çevreyle ilgili yenilik içeren tekniklerin ilk kez uygulanmasında veya piyasa
sürülmesinde mevcut riskin azaltılmasına yönelik projeler,
o
Eko yenilikçilik konusunda çalışmalar yürüten aktörlerin ağ oluşturma faaliyetleri
desteklenmektedir.
1.3 Avrupa İşletmeler Ağı (%17) : 2008 yılında Avrupa Bilgi Merkezleri (Euro Info Centres) ve Yenilik
Aktarım Merkezleri (Innovation Relay Centers), Avrupa İşletmeler Ağı olarak tek bir şemsiye altında
toplanmıştır. Avrupa İşletmeler Ağı, Avrupa ve ötesindeki KOBİ’lerin inovasyon ve iş gereksinimlerinin
tek elden karşılanması amacıyla oluşturulmuş bir iş destek ağıdır. Bu ağın sağlamış olduğu bazıları
şunlardır;

AB mevzuatı ve AB düzeyindeki standartlar ve önemli politikalar hakkında bilgi verilmekte;

Finansman olanakları ve AB programları hakkında rehberlik edilmesi;

7.Çerçeve Programı başta olmak üzere yürütülen AB Araştırma programlarına erişim ve iş
ortaklarının bulunmakta;

Gelişmiş teknoloji transfer hizmetleri, uluslararası teknoloji işbirliği ve aracılık hizmetleri
kanalıyla, inovasyon alanında kapsamlı destek sağlanmaktadır.
19
Avrupa İşletmeler Ağı; 44 ülkede bulunan 570 kurum aracılığıyla 2,5 milyon işletmeye AB mevzuatı,
politikaları, standartları, hibeleri, kredileri ve ihaleleri, yeni pazarlar ve ticari işbirliği fırsatları, yeni
teknolojilere erişim ve teknolojilerini geliştirme konusunda ücretsiz bilgi, danışmanlık ve iş desteği
sağlayan bir oluşumdur.
Türkiye’de ise 81 ie hizmet vermek üzere kurulan 7 konsorsiyum ile ülkemiz KOBİ’lerini daha
rekabetçi hale getirmeye yönelik olarak tasarlanmış nitelikli iş ve inovasyon destek hizmetleri ücretsiz
olarak sağlanmaktadır.
AVRUPA ĠġLETMELER AĞI KONSORSĠYUMLARI
Anadolu
Boğaziçi
Karadeniz
GAP
Akdeniz
Uludağ
Koordinator
KOSGEB
Kosgeb
Boğaziçi Üni.
Tekmer
Ege Üni.
Ege
Samsun Ticaret
ve Sanayi
Odası
Kosgeb
Gaziantep Üni.
Tekmer
Kosgeb K.MaraĢ
Ġgem
Kosgeb
Bursa
Ġgem
Ortak 2
Ortadoğu
Teknopark
A.ġ.
Ġstanbul Sanayi
Odası
Denizli
Ticaret
Odası
Kosgeb
Karadeniz
Teknik Üni.
Tekmer
Gaziantep
Ticaret Odası
Adana Ticaret
Odası
Bursa
Ticaret
Sanayi
Odası
Ortak 3
Konya Sanayi
Odası
Kosgeb Ġmes
Ġgem
Ege
Ġhracatçı
Birlikleri
Trabzon Ticaret
Sanayi Odası
Gaziantep
Teknoloji
GeliĢtirme
Bölgesi
Antalya Ticaret
Sanayi Odası
Kosgeb
Gebze
Tekmer
Ortak 4
Kayseri
Ticaret Odası
Sabancı
Üniversitesi
Zonguldak
Ticaret Sanayi
Odası
Elazığ Ticaret
Sanayi Odası
KahramanmaraĢ
Ticaret Sanayi
Odası
Uludağ Üni.
Ulutek
Teknoloji
GeliĢtirme
Bölgesi
Ortak 5
Erzurum
Ticaret
Sanayi Odası
Kosgeb
Samsun Ġgem
Van Ticaret
Sanayi Odası
MersinTicaret
Sanayi Odası
Kocaeli
ABĠGEM
Ortak 6
Türkiye
Teknoloji
GeliĢtirme
Vakfı
Kosgeb 19
Mayıs Üni.
Tekmer
26
1.4
KOBİ'lere Yönelik Politika Tedbirleri ve Projeler (%6): Politika Geliştirme ve Uygulama
Tedbirlerinin hedefi, politika yapma sürecine destek sağlamaktır. EIP kapsamında, sektörel bilgiyi
oluşturmak ve kamuoyuna duyurmak, politika yapıcıları bilgilendirmek ve AB üye ülkeleri ile uyumu
ve işbirliğini artırmak üzere politika önerilerinde bulunmak amacıyla çeşitli aktiviteler
20
düzenlenmektedir. Program ayrıca politika yapıcılarına destek olmak amacıyla da kullanılmakta, belirli
sektörlerdeki ve Avrupa ve küresel pazarlardaki son eğilimler ve gelişmeler analiz edilerek, sonuçları
ilgili taraflara iletilmektedir.
2.
Bilgi ve İletişim Teknolojileri Politikaları Destek Programı (ICT - Policy Support Programme)
728 milyon Avro. Bu alt bileşen Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı- Bilgi Toplumu Dairesi
tarafından yürütülmektedir. Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Programı katılımcı ülkelerde, kamu
sektörünün, başta KOBİ’ler olmak üzere iş dünyasının ve vatandaşların bilgi ve iletişim teknolojilerini
kullanmalarını yaygınlaştırarak yenilikçilik ve rekabet gücüne katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
Program; BİT ve BİT’e dayalı ürün ve hizmetlerde Avrupa’da ortak bir bilgilendirme platformu
oluşturmak ve bu ürün ve hizmetlerde Avrupa İç pazarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
3. Avrupa Akıllı Enerji ve Teknoloji Programı (IEE - Intelligent Energy Europe Programme)
727
milyon Avro. Bu alt bileşen Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. IEE
Programı kapsamında enerji etkinliği, yenilenebilir enerji kaynakları ve enerji kaynaklarının
çeşitlendirilmesi desteklenmektedir. IEE kapsamında güvenli, sürdürülebilir enerji arzının
sağlanmasının yanı sıra yenilenebilir enerji kullanımının arttırılması ve enerji tüketiminin azaltılması
hedeflenmektedir.
KALKINMA AJANSLARI
Kalkınma Ajansları, kendine özgü teknik ve finansman (bütçe) mekanizmasına sahip, kâr amacı
gütmeyen, merkezi ve yerel idarelerin dışında, kamu, özel sektör ve STK’ları bir araya getiren, düzey 2
bölgeleri esas alınarak Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan destekleyici, koordinatör ve katalizör olarak
faaliyet gösteren kalkınma birimleridir.
Yakın zamanda sayıları 26 olacak Kalkınma Ajansları KOBİ projelerine de hibe desteği vermektedir.
Projeye yeni makine teçhizat ve hizmet alım maliyeti, malzeme maliyetleri, inşaat maliyetleri gibi
maliyetler de dahil edilebilmektedir. Yatırım tutarının belli bir oranına kadar hibe verilmekte, geri
kalan tutarın ise işletme tarafından diğer kaynaklarla (özkaynak veya yabancı kaynak) finanse edilmesi
beklenmektedir.
DÜNYA BANKASI KOBİ KREDİLERİ
Dünya Bankası “İkinci KOBİ’ler için Finansmana Erişim Projesi” kapsamında toplam 500 milyon ABD
Doları tutarında kredi sağlamaktadır.
Garantörlüğünü T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın yaptığı kredi programı Türkiye Kalkınma
Bankası (100 milyon ABD Doları), Ziraat Bankası (200 milyon ABD Doları) ve Vakıflar Bankası (200
milyon ABD doları) tarafından uygulanacak ve Türkiye’deki KOBİ’ler için orta ve uzun vadeli işletme
sermayesi ve yatırım finansmanı sağlanacaktır.
Uygulama Detayları
Türkiye Kalkınma Bankası ve Ziraat Bankası için: Faiz oranı 6 aylık ABD$ LIBOR artı değişken marj; 10
yılı geri ödemesiz olmak üzere 25 yıl vadeli, taahhüde bağlı ve eşit taksitle ödemeli
Vakıfbank için: Faiz oranı 6 aylık ABD$ LIBOR artı değişken marj; 10 yılı geri ödemesiz olmak üzere
29,5 yıl vadeli, taahhüde bağlı ve eşit taksitle ödemeli
21
KREDİ GARANTİ FONU
KGF, küçük ve orta ölçekli işletmeler için sağladığı kefaletle bu işletmelere destek vermekte,
yatırımlarının ve işletmelerinin finansmanında banka kredisi kullanmalarını mümkün hale
getirmektedir.
Kimler Yararlanabilir?
Türkiye’nin bütün yörelerindeki KOBİ’ler, esnaf ve sanatkarlar, tarımsal işletmeler ve çiftçiler, kadın
ve genç girişimciler KGF kefaleti için başvurabilirler.
Nasıl Başvurulur?
Kredi başvurusu yapılan bankaya KGF kefaletinden yararlanılmak istendiğinin bildirilmesiyle, firma
dosyası KGF’ye gönderilir. Banka tarafından kredi başvurusu uygun bulunduğu takdirde, kefalet talebi
yaklaşık 2 hafta içinde sonuçlandırılır.
Kefaletin Maliyeti
Kefalet talebinin değerlendirilmeye alınması için maktu bir inceleme ücreti alınır. Talebin uygun
bulunması ve kredinin KGF’nin kefaleti ile kullanılması durumunda da, kredi vadesi boyunca her yıl
peşin olarak, kefalet bakiyesi üzerinden, kefaletin nakdi, gayri-nakdi veya diğer özelliğine göre, yıllık
%1 ile %2 arasında değişen oranlarda komisyon alınır.
Kefalet Limiti
Bir KOBİ için kefalet üst limiti 1.000.000.- TL, bu KOBİ’nin doğrudan ya da dolaylı olarak risk grubu
oluşturduğu işletmeler için ise kefalet üst limiti 1.500.000.-TL'dir.
Risk Paylaşımı
Riskin paylaşımı ilkesine göre çalışan Kredi Garanti Fonu, kredinin en çok % 80’ine kadar kefalet
vermektedir.
İşbirliği Yapılan Banka ve Finans Kuruluşları
Ak Finansal Kiralama A.Ş., Akbank T.A.Ş., Albaraka Türk Katılım Bankası A.Ş., Alternatif Bank A.Ş.,
Anadolubank A.Ş., Asya Katılım Bankası A.Ş., Bank Pozitif Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş., Denizbank
A.Ş., Finans Finansal Kiralama A.Ş., Finansbank A.Ş. , Fortis Bank A.Ş. , Fortis Finansal Kiralama A.Ş. ,
Garanti Finansal Kiralama A.Ş. , Halk Finansal Kiralama A.Ş., HSBC Bank A.Ş., ING Bank A.Ş., İş Finansal
Kiralama A.Ş., Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş., Nurol Yatırım Bankası Anonim Şirketi, Şekerbank
T.A.Ş. , T.C. Ziraat Bankası A.Ş., TEB Finansal Kiralama A.Ş., Tekstil Bankası A.Ş., Türk Eximbank-Türkiye
İhracat Kredi Bankası A.Ş., Türk Ekonomi Bankası A.Ş., Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş., Türkiye
Garanti Bankası A.Ş. , Türkiye Halk Bankası A.Ş., Türkiye İş Bankası A.Ş., Turkland Bank A.Ş., Türkiye
Vakıflar Bankası T.A.O., Vakıf Finansal Kiralama A.Ş., Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. , Yapı ve Kredi Finansal
Kiralama A.O.
22
AVRUPA YATIRIM BANKASI KREDİLERİ
AYB proje maliyetlerinin %50’sine kadar olan kısmını finanse etmektedir. Krediler, projelerin
büyüklüğüne göre doğrudan krediler ve KOBİ’ler için AYB kredileri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
KOBİ’ler için AYB kredileri yatırım maliyeti 25 milyon Avro’nun altındaki projeler için
kullandırılmaktadır. Bu projeler için kredi hatları tesis edilmekte, krediler bölgede bulunan AYB
çalışma ortağı veya aracı bir banka tarafından verilmektedir.
Aracı bankalar AYB’den aldıkları fonları her bir projeyi değerlendirerek riski bizzat üstlenerek
kullandırmaktadırlar. Bu yüzden bu kredilerin koşulları bankadan bankaya değişmektedir.
AYB kredilerini kullanmak için başvurulabilecek Türkiye’deki finansal aracı kurumlar şunlardır:
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası
Türkiye Vakıflar Bankası
Türkiye Kalkınma Bankası
Türkiye Halk Bankası
Türkiye İş Bankası
Türk Eximbank
Denizbank A.Ş.
Deniz Finansal Kiralama
Akbank
Finansbank
Fortis Bank A.Ş.
Yapı ve Kredi Bankası
Garanti Bank
Garanti Leasing
EFG Tekfenbank
EFG Finansal Kiralama A.Ş.
TÜRKİYE İHRACAT KREDİ BANKASI A.Ş. (TÜRK EXIMBANK)
Türk Eximbank, ihracatçıları, ihracata yönelik üretim yapan imalatçıları ve yurt dışında faaliyet
gösteren girişimcileri kısa, orta-uzun vadeli nakdi ve gayrınakdi kredi programları ile
desteklemektedir. Ayrıca, vadeli satış işlemlerini teşvik etmek ve bu yolla ihracat hacmini artırmak,
yeni ve hedef pazarlara girilmesini kolaylaştırmak amacıyla vadeli ihracat alacaklarını iskonto
etmektedir.
Türk Eximbank’ın sağladığı krediler aşağıdaki başlıklarla listelenebilir:
-Kısa Vadeli İhracat Kredileri
İhracatçı ve ihracat bağlantılı mal üreten imalatçı firmalara, özellikle ihracata hazırlık döneminde
finansman gereksinimlerinin karşılanması amacıyla, kısa vadeli ihracat kredileri tahsis edilmektedir.
Bu krediler TL ve döviz cinsinden, bankalar aracılığıyla veya doğrudan Türk Eximbank tarafından
firmalara kullandırılmaktadır.
-Özellikli Krediler
23
Türk Eximbank, ihracatçıları ve yurt dışında yatırım yapan müteşebbisleri özellikli kredi programları ile
de desteklemektedir. Söz konusu kredi programları, standart kredi ve garanti programlarının dışında
kalan, ancak bunları tamamlayıcı nitelikteki programlardır.
-Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kapsamındaki Krediler
Uluslararası nakliyat pazarlama kredisi, turizm kredisi, döviz kazandırıcı hizmetler kredisi
-Dünya Bankası Kaynaklı Krediler
Türk Eximbank ile Dünya Bankası arasında imzalanan İhracat Finansmanı Aracılık Kredisi Anlaşması
7539-TU (EFIL-IV) çerçevesinde; gemi/yat yapımı ve makine imalat sektörlerinde faaliyet gösteren
imalatçı-ihracatçı veya ihracata yönelik mal üreten imalatçı vasfını haiz firmalarımızın orta/uzun
vadeli işletme sermayesi ve sabit sermaye yatırımlarının finansmanı amaçlanmaktadır.
-Yurtdışı Fuar Katılım Kredisi
Kredi programının amacı; firmaların, yurt dışı fuarlara katılım sağlayarak pazar paylarını arttırmaları,
yeni/ hedef pazarlara girebilmeleri, yeni teknolojiler ve ürünler hakkında bilgi edinmeleri, ihracatın
gelişimine katkıda bulunmaları amacıyla, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yurt dışı fuar düzenleme
yetkisi verilen organizatör firma ve kuruluşların, söz konusu fuarlara iştirak eden katılımcı firmaların
ve DTM tarafından ilan edilen sektörel nitelikteki uluslararası fuarlara bireysel katılım sağlayan
firmaların, yurt dışı fuar katılım ve organizasyon faaliyetlerine ilişkin finansman ihtiyaçlarının
karşılanmasıdır.
KOBİ GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. (KOBİ A.Ş.)
KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. (KOBİ A.Ş.), yüksek büyüme potansiyeline sahip yeni
pazarlar, yeni teknoloji veya ürün, yeni bir üretim şekli veya hizmet biçimi tasarlayan vizyon sahibi
girişimciler ile ürün/hizmet açısından rakiplerine göre avantajlı pozisyonda olmalarına rağmen,
kapasite ve finansman darlığı çeken KOBİ’lere finansman sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla KOBİ
A.Ş. söz konusu girişimci ve KOBİ’lere girişim sermayesi sağlamaktadır.
KOBİ A.Ş.’den yararlanmak için neler gereklidir?
KOBİ A.Ş. ‘nin yatırım kriterleri aşağıdaki gibidir:
-Girişimci şirketin KOBİ tanımına uyması (Sanayi Bakanlığı KOBİ tanımı),
-Girişimci şirketin gelecekteki nakit akımları ile döndürülemeyecek miktarda muaccel olmuş vergi, SSK
prim, banka v.b. borcunun bulunmaması,
-Konsept oluşturma, ürün geliştirme ve ilk pazarlama faaliyetleri aşamasını geçmiş satış pazarlama
veya kapasite artırımı için ilave işletme sermayesine ihtiyacı duyuyor olması,
-Talep edilen sermaye miktarının 500 bin dolar ila 5 milyon dolar arasında olması,
-Projenin teknolojik farklılıklar yaratarak pazarda rekabet avantajı sağlayabilecek veya gelişme
potansiyeli olan yeni ürün-hizmet portföyü sunuyor olması,
-Proje sahibinin teknik ayrıntılara hakim, pazar ve müşteriler hakkında bilgi sahibi, işletmecilik bilgisi
ve en önemlisi dürüst olması,
-Yatırımdan ortaklıktan sonraki 5-6 yıl içerisinde çıkılabileceğine inanılması gerekmektedir.
24

Finansa erisim

Transkript

Benzer belgeler

KOBI`LERE STARETJİK ÖNERİLER • Savunma projelerinin uzun

No. 2 , Eylül - Aralık 2014 PROJE WEBSİTESİ İKİNCİ - I

Avrupa Birliği Projeleri: Eureka, Eurostars, 7.ÇP EUREKA

Turkçe Antetli Kağıt - Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası

COSME PROGRAM` "GROİS N4E/I 6/13/06 COS-APP-2016-2

Vaka Çalışması Garanti Bankası

basın haberleri

taner baltacı eğitim bilgileri uzmanlık alanı

TeknoTrend Haziran-2009