TRK6_RF_002_02 - E

ÖĞRENME ALANI: DİLBİLGİSİ
KAZANIM: Türkçe’nin Ses Özellikleriyle İlgili Bilgi ve Kuralları Uygulama
1.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi hece sayısı bakımından ötekilerden farklıdır?
A)
B)
C)
D)
Okula gitmek istemediğini söyledi.
Akrabalık ilişkilerine önem veriyorum.
Canını dişine takarak çalıştı.
Sevgiyi boş yere harcamamalıyız.
Çözüm:
Bir solukta çıkan tek ya da bileşik sese “hece” denir. Her sesli harf bir hecedir. Buna göre Türkçede altı
çeşit hece vardır:
1. Tek ünlüden oluşanlar: O …
2. Bir ünlü bir ünsüzden oluşanlar: at, ot …
3. Ünsüz – ünlü – ünsüzden oluşanlar: tat, bak …
4. Bir ünsüz ve bir ünlüden oluşanlar: ka – pı – cı
5. Ünsüz – ünlü – ünsüz – ünsüzden oluşanlar: kalk
6. Ünlü – ünsüz – ünsüzden oluşanlar: alt, ilk …
Uyarı: Türkçe hecelerde başta iki ünsüz yan yana bulunmaz. Plan, program vs…
Bu kurallara göre soruyu incelersek:
Okula sözcüğü o – ku – la biçimde ayrılır. Üç hecedir.
Önem sözcüğü ö – nem biçiminde ayrılır. İki hecedir.
Canını sözcüğü ca – nı – nı biçiminde ayrılır. Üç hecelidir.
Sevgiyi sözcüğü sev – gi – yi biçiminde ayrılır. Üç hecelidir.
Buna göre hece sayısı ötekilerden farklı olan “önem” sözcüğüdür. Yanıt “B” dir
2.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüklerde kullanılan tüm sesli harfler kalın seslidir?
A)
B)
C)
D)
Reklamcılık gün geçtikçe yayılan bir sektör.
Kapıya yaklaştıkça bazı kokular duyuluyor.
Askerler sabah erkenden uyanıyor.
On yıllık meslek hayatı vardı.
Çözüm:
Türkçede harfler ikiye ayrılır: Sesli harfler, sessiz harfler.
Sesli harfler sekiz tanedir : a,e,ı,i,o,ö,u,ü
a) İnce sesliler: e,i,ö,ü
b) Kalın sesliler: a,ı,o,u
Soruda istenen sözcüklerdeki tüm seslilerin kalın sesli olmasıdır. Doğru yanıt B’ dir. B seçeneğindeki tüm
sesli harfler kalın seslidir.
TÜRKÇE
7
İLKÖĞRETİM 6
3.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcük kullanılmamıştır?
A) Annesinin kulağına yavaşça isteğini söyledi.
C) Kabul edilen anlaşma şartları halkı mutlu etti.
B) Telefonda onun sesini tanıyamadım.
D) Anayasa mahkemesinde yargılanmalıymış.
Çözüm:
Büyük ünlü uyumu , kelimelerdeki sesli (ünlü) harflerin incelik ve kalınlık bakımından uygunluğudur. Büyük
ünlü uyumuna göre ; ilk hecedeki sesli harf ince sesli ise diğerleri de ince , ilk sesli kalınsa diğerleri de kalın
sesli olmalıdır. Tek heceli sözcüklerde ve birleşik yapılı sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
B seçeneğinde “ te – le – fon – da”
A seçeneğinde “an – ne”
ince ince kalın kalın
kalın ince
sesli sesli
sesli sesli sesli sesli
D seçeneğinde “ mah - ke - me - sin - de “ biçiminde olduğu için bu sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaz.
kalın ince ince ince ince
sesli sesli sesli sesli sesli
Doğru cevap C’ dir. Buradaki sözcüklerin hepsi büyük ünlü uyumuna uyar.
4.
Aşağıdakilerin hangisinde bir sözcük aldığı ek nedeniyle büyük ünlü uyumuna uymamaktadır?
A) Terazinin kefeleri eşit değildir.
B) Hangi öğrenci camı kıran?
C) İki ülkenin lideri tercüman yardımıyla anlaştılar.
D) Üstünde yeşilimtırak bir kazak vardı.
Çözüm:
Türkçede sözcüklerin büyük ünlü uyumuna uymamasının farklı nedenleri vardır.
a) Dilimize yabancı dillerden giren pek çok sözcük büyük ünlü uyumuna uymaz: telefon, vizyon, reaksiyon…
b) Dildeki gelişme ve değişme nedeniyle bazı sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaz: anne (ana) , hangi
(hangı), kardeş (kardaş) vb.
c) Dilimizde bazı ekler büyük ünlü uyumuna uymaz. – ki, - daş , - gil , - imtırak , - leyin, - yor , - ken eklerinin
ünlüleri değişmez. Bu nedenle bazı sözcüklerde büyük ünlü uyumuna uymaz.
A‘ da “terazinin” ve C’ de “tercüman” yabancı kökenli sözcük olduğu için büyük ünlü uyumuna uymaz.
B‘ deki “ hangi “ sözcüğü dildeki değişim nedeniyle uymaz. Aslı “hangı” dır. D ‘ deki “ yeşilimtırak “
ise – (i)mtırak eki nedeniyle büyük ünlü uyumuna uymaz
5.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde sert sessiz harflerin tümü kullanılmıştır?
A) Çift kaşarlı tostu paket halinde istedi.
C) Aynada saatlerce kendine baktı.
B) Ordunun hücuma kalkışması gerekiyordu.
D) Postacı kapıyı iki kere çalmaz.
Çözüm :
Türkçede yirmi bir tane ünsüz harf vardır. Sessiz harfler şunlardır:
1. Sert sessizler
2. Yumuşak sessizler
p,ç,t,k,f,h,s,ş,p
b,c,d,g,ğ,l,m,n,r,v,y,z
Bu durumda bu bilgiye göre A seçeneğindeki sözcüklerde sert sessizlerin tümü kullanılmıştır.
Ç i f t
k a ş a r l ı
İLKÖĞRETİM 6
t o s t u
p a k e t
h â l i n d e
8
i s t e d i.
TÜRKÇE
6.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük Türkçe kurallara uygundur?
A) Türk milleti her zaman çalışkandır.
C) Plan yaptık, üç gün sonra yola çıkarız.
B) Bu kitaptan yüz bin adet satılmış.
D) Seni saat beşte iskelede bekleyeceğim.
Çözüm:
Türkçede sözcüklerin bazı kurallara göre oluşturulması gerekir. Bu kurallar şöyledir:
Türkçe sözcüklerin sonunda b,c,d,g ünsüzleri bulunmaz; sebep , kitap vs
Türkçe sözcüklerde ikizleme olmaz : hürriyet , millet , şiddet vs.
Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana gelmez: saat, sair , şiir vb.
Türkçe sözcüklerdeki hecelerde iki ünsüz yan yana gelmez : kral , plan, tren vs.
™
™
™
™
Bu açıklamalara göre:
A ‘ da “ millet “ C ‘ de “ plan “ , D ‘ de “ saat “ sözcükleri Türkçe kurallara uymaz.
7.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesini (sertleşmesi) örnekleyen sözcük yoktur?
A)
B)
C)
D)
Çözüm:
Çikolatadan bir parça da kardeşine verdi.
Salıncakta iki kişi sallanabiliyor.
Korkudan ölecektim sanki.
Çorapçılıktan başladı, büyüttü işleri.
Ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) : Sert sessizle biten (p, ç, t, k, f, h, s, ş) sözcüğe b, c, d, g ile başlayan ek
getirilirse ekin başındaki b, c, d, g → p, ç, t, k’ ye dönüşür.
Örneğin:
coş-gu → coşku
kitap – da → kitapta
ahbap-ca → ahbapça
bak – dı → baktı gibi.
Seçeneklerde:
A’ da ünsüz benzeşmesi örneği yoktur.
B’ de salıncak – da → salıncakta
C’ de ölecek - dim → ölecektim
D’ de çorap – çılık – dan → çorapçılıktan
büyüt – dü → büyüt-tü örnekleri vardır.
8.
1.
2.
3.
4.
Ağaçtan erik kopardım.
Çıkarcı biri olduğunu anlamıştım.
Somurttu, oturdu buraya.
Dostca bir konuşmaydı.
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesine uyulmamasından kaynaklanan yazım
yanlışı yapılmıştır?
A) 1
TÜRKÇE
B) 2
C) 3
D) 4
9
İLKÖĞRETİM 6
Çözüm:
Türkçe sözcüklerde ünsüz benzeşmesi kuralına uyulmaması yazım yanlışı yaratır.
1. cümlede ağaç-tan
2. cümlede anlamış – tım
3. cümlede somurt-tu sözcüklerinde ünsüz benzeşmesi vardır.
4. cümlede dostca değil, dostça olmalıydı. Yazım yanlışı yapılmıştır.
9.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz yumuşaması (değişimi) örneklenmemiştir?
A) Balığa giderken beni de alın.
C) Gücümüzü yitirince oturup dinlendik.
B) Yılın en güzel filmi seçildi.
D) Çorabımın altları kirlendi.
Çözüm:
Ünsüz yumuşaması (değişimi) : Türkçede sert sessizlerden (p,ç,t,k) biri ile biten bir sözcüğe ünlü ile
başlayan bir ek getirildiğinde sözcüğün sonundaki
p → b’ ye,
ç → c’ ye,
t → d’ ye,
k → ğ (g)’ ye dönüşür.
Örneğin;
kazanç – ı →
kurt – a
→
bıçak – ı →
kitap – ımız →
kazancı
kurda
bıçağı
kitabımız
Şimdi bu açıklamaya göre seçenekleri inceleyelim:
A’ da
C’ de
D’ de
balık – a
güç – ümüzü
çorap – ımın
→
→
→
balığa , git – erken → giderken
gücümüzü
çorabımın sözcükleri ünsüz yumuşamasını örnekleyen sözcüklerdir.
B’ de ise ünsüz yumuşamasını örnekleyen sözcük yoktur.
10.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte ünsüz yumuşamasına uyulmamasının
nedeni farklıdır?
A) Kuzu eti çok da sağlıklı değil.
C) Aç olan tokun halinden anlamaz.
B) Tüpü değiştirmek için yardım istedim.
D) Serap’a haber verelim.
Çözüm :
Türkçe sözcüklerin bazılarında ünsüz yumuşaması görülmez. Ünsüz yumuşamasının gerçekleşmediği
durumlar şunlardır:
a) Tek heceli bazı sözcüklerde ünsüz yumuşaması görülmez. saçım,süte, kökü v.s.
b) Dilimizde yabancı dillerden giren bazı sözcükler bu kurala uymaz. Milletin, hukuka,devletin v.s.
c) Özel isimlerdeki ünsüz yumuşaması yazıda değil okunuşta söylenir. Zonguldak’ a, Ahmet’in v.s.
Seçeneklere baktığımızda
A’ da “eti” , B’ de “tüpü” , C’ de “tokun” sözcükleri tek heceli sözcüktür ve ünsüz yumuşaması görülmez.
D’ de “Serap’a” sözcüğü özel isim olduğu için ünsüz yumuşaması görülmez. Özel isimlerdeki yumuşama
yazılışta değil okunuşta gösterilir. Serap’a (seraba) dır.
İLKÖĞRETİM 6
10
TÜRKÇE
11.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, ünlü düşmesine uğrayan bir sözcük yoktur?
A)
B)
C)
D)
Onun yanında boynu bükük duruyor.
Duvara çarpınca burnum kanadı.
Omzunda güzel bir şal vardı.
Akıl yaşta değil baştadır.
Çözüm:
Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi):
Ünsüzle biten iki heceli bazı Türkçe sözcükler ünlü ile başlayan ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlünün
düştüğü görülür.
karın → karnı
ağız → ağzı
Bazı yabancı sözcüklerde de görülür.
kabir → kabri
Bazı bileşik ve türemiş sözcüklerin oluşumunda da görülür.
cuma ertesi → cumartesi
sızı-ladı → sızladı
sarı-ardı → sarardı
yumurta-la → yumurtla
İki heceli olup da ikinci hecesinde dar ünlü bulunan sözcükler (et-ol) yardımcı eylemleriyle birleştiklerinde ya
da yapım eki aldıklarında, sözcüğün ikinci hecesindeki dar ünlünün düştüğü görülür.
devir-ol → devrol
seyir-et → seyret
yalın-ız → yalnız
ayır-ıntı → ayrıntı
kavur-ul → kavrul
sarı-ar → sarar
İkinci hecedeki dar ünlünün düşmesi yazımda gösterilmezse yazım yanlışı olur.
Seçenekleri inceleyelim:
A’ da boyun-u → boynu (u düşmüş)
B’ de burun-u → burnu (u düşmüş)
C’ de omuz-u → omzu (u düşmüş)
D’ de akıl-akıl (ünlü düşmesi yoktur.)
12.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü daralması yoktur?
A)
B)
C)
D)
Camdan arkadaşlarına el sallıyordu.
Dışarıda beni bekliyor.
Ayakkabısının bağını bağlıyor.
Dışarda yağmur yağıyor.
Çözüm:
Ünlü Daralması:
Sonunda düz – geniş ünlü (a-e) bulunan eylemlere, şimdiki zaman eki (yor) getirildiğinde, bu geniş ünlüler
darlaşarak (ı-i-u-ü) dar ünlülerine dönüşür. Bu olaya ünlü darlaşması denir.
bekle-yor → bekliyor
anla-yor → anlıyor
Bazı tek heceli sözcüklerde de “y” kaynaştırma ünsüzünden önce daralma olabilir.
de → diyen
ye → yiyen
ne → niye
Bazı “ecek” eki almış sözcüklerde söylerken de –y kaynaştırma ünsüzünden önce darlaşma görülür. Ancak
yazıda gösterilmesi yazım hatasıdır.
anlıyacak (yanlış)
anlayacak(doğru)
Seçenekleri inceleyelim:
A’ da salla-yor → sallıyor (daralma var)
B’ de bekle-yor → bekliyor (daralma var)
C’ de bağla-yor → bağlıyor (daralma var)
D’ de yağ-ıyor → yağıyor (daralma yoktur)
TÜRKÇE
11
İLKÖĞRETİM 6
13.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde kaynaştırma harfi kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Babası okula gelmil.
Konuyu başkanla görüştük.
Aklına gelen başına geldi.
Dinamik, başarılı bir liderdi.
Çözüm:
Türkçe sözcüklerde, iki ünlü yan yana gelmez. Saat, şiir, şair gibi sözcükler Türkçe değildir. Bir sözcük ünlü
ile bitiyorsa ve ünlü ile başlayan bir ek alıyorsa iki ünlü arasına y, ş, s, n kaynaştırma harfleri girer.
sözcük
kapı
iki
dere
kızı
-
kaynaştırma
harfi
y
ş
s
n
ek
-
ı
er
i
a
A’ da baba – s – ı
B’ de konu – y – u
C’ de başı – n – a sözcükleri kaynaştırma harfi almıştır.
D’ deki başarılı sözcüğünde kaynaştırma harfi yoktur.
14.
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde altı çizili ses kaynaştırma harfi değildir?
A) karşısı
B) altışar
C) arabasında
D) suyun
Çözüm:
Koruma ünsüzü : Türkçe sözcüklerin bazılarına ek getirilirken söyleyiş kolaylığı ve güzelliği sağlamak
amacıyla araya koruma ünsüzü adı verilen y ve n sesleri getirilir.
Bu sesler kaynaştırma harfleri ile karıştırılabilir. Ancak şunu bilmeliyiz: Kaynaştırma harfi iki ünlü arasına
girer. Koruma ünsüzü ise bir ünlü bir ünsüz arasına girebilir.
karşı - s – ı
altı ş – ar
su y – un
Kaynaştırma harfidir.
arabası - n - da
Koruma ünsüzüdür.
İLKÖĞRETİM 6
12
TÜRKÇE
15.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükteki ünlü türemesi farklı bir sebepten
kaynaklanmaktadır?
B) Yapayalnız yaşamak zorunda kaldı.
D) Kitaplarına neredeyse tapıyor.
A) Çocuklarına gözü gibi bakıyor.
C) Boncukları ipe diziyor, sonra satıyor.
Çözüm:
Bir sözcükte ünlü türemesinin oluşmasının farklı sebepleri vardır.
a) –cık, -cik eki alan sözcüklerin bazılarında ünlü türemesi görülür. dar – a – cık, bir – i – cik
b) “-yor” şimdiki zaman ekini alan bazı sözcüklerde söyleyiş güzelliği sağlanmak amacıyla ünlü türemesi
görülür. sor – u – yor, gez – i – yor
c) pekiştirme sözcüklerinde görülür. çep – e – çevre gibi
Seçenekleri inceleyelim:
bak – ı – yor , diz – i – yor , tap – ı – yor
Altı çizili harfler -yor ekinden önce ortaya çıkan ünlü türemesidir.
Yapayalnız sözcüğünde ( ya – p – a – yalnız ) ise pekiştirme sözcüğünde ortaya çıkan ünlü türemesi vardır.
pekiştirme
harfi
16.
ses türemesi
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ulama” yoktur?
A)
B)
C)
D)
Bebeğin odasını pembe boyattık.
Ödevlerimi tatilden eve döndüğümde yaptım.
Onu da buraya getir.
Bu işin altından kalkılmaz.
Çözüm:
Ulama: Ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcük geldiğinde, ilk sözcüğün sonundaki
ünsüz harf, ikinci sözcüğün başındaki ünlüye bağlanarak okunur. Buna ulama denir. Ulamada iki sözcüğün
bulunması, birincinin ünsüzle bitmesi, ikincinin ünlüyle başlaması ve bu iki sözcük arasında noktalama
işaretinin bulunmaması gerekir.
sabah oldu → sabaholdu
çocuk ağlar → çocukağlar
ulama
Ahmet, öğretmendir.
ulama
ulama olmaz
Ulama yazıda yapılmaz. Yazılırsa yazım yanlışı olur.
Seçenekleri inceleyelim:
A’ da bebeğin odası → bebeğinodası
B’ de
ulama
tatilden eve → tatildeneve
D’ de
işin altından → işinaltından
C seçeneğinde ulama yoktur.
TÜRKÇE
13
İLKÖĞRETİM 6
1.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
hece sayısı bakımından ötekilerden
farklıdır?
A)
B)
C)
D)
5.
Çocuklar okulu sevdiler.
Sana evden uzaklaşma demiştim.
Onu yarın sinemaya götüreceğim.
Sana sözüm vardı, unutmadım.
A) Söylediğin kitapçıda aradığımı
bulamadım.
B) Ağaçtan düştü geçen yaz.
C) Bu dolapta aradığım hiçbir şeyi
bulamıyorum.
D) Okuldan henüz çıkmamış.
6.
2.
I. Seni ilk gördüğümde küçücüktün.
II. Henüz işim bitmedi.
III. Oraya gidersem onu görmem yine de.
IV. Evden çıkamadım bütün gün.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin
hangisindeki altı çizili sözcük hece
sayısı bakımından diğerlerinden
farklıdır?
A) IV
B) III
C) II
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz
benzeşmesine uğramış bir sözcük
yoktur?
D) I
O
Denize gitmek için evden çıkmıştık. Yolda
teyzemlere uğrayıp onları da aldık. Trafikte
ilerlerken teyzem, fotoğraf makinesini evde
unuttuğunu söyledi. Eve dönmek zorunda
kaldık. Tekrar yola koyulduğumuzda denize
girme vaktini geçirmiştik çoktan.
Yukarıdaki parçada ünsüz benzeşmesini
örnekleyen kaç sözcük kullanılmıştır?
K
U
A) 5
L
B) 4
C) 3
D) 2
İ
S
T
İ
K
3.
7.
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi kalınlık
– incelik uyumuna uymaz?
A) Okuldakiler
B) Evimiz
C) Sevgisizlik
D) Umutsuzluk
8.
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bütün
sözcükler büyük ünlü uyumuna uyar?
A)
B)
C)
D)
TÜRKÇE
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ünlüyle
başlayan bir ek aldığında ünsüz
yumuşaması kuralına uymaz?
A) Ağaç
B) Dolap
C) Saç
D) Çocuk
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz
yumuşamasını örnekleyen birden fazla
sözcük kullanılmıştır?
A) Çocuğa iyi davranmanı söylemiştim
sana kaç kere!
B) Okula gidemeyince sıkıntıdan patladım.
C) Sevinci de paylaşmalıyız mutsuzluğu da.
D) Seninle mutlaka görüşmeliyiz.
Yarın tiyatroya gidiyoruz.
Henüz oraya gitmedim.
Kalem almak için dışarı çıktı.
Kitap okumadığı için kızdım.
14
İLKÖĞRETİM 6
9.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü
düşmesini örnekleyen bir sözcük
kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
10.
13.
A)
B)
C)
D)
Evden uzaklaşmanı istemiyorum.
Yazlığa henüz gidemedik.
Yapayalnız yaşıyor bu evde.
Alnına dökülen saçları yakışıyordu ona.
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde
farklı bir nedenden kaynaklanan ünlü
düşmesi olmuştur?
A) Gönlüm
B) Çevresi
C) Aklı
D) Burnum
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin
hangisinde kaynaştırma ünsüzü
kullanılmamıştır?
14.
Pencereyi kapat dedim sana.
Seni çok özledim canım arkadaşım.
Onu kaç kere uyarmıştım.
Evin kapısı çok yıpranmış.
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde
koruma ünsüzü kullanılmıştır?
A) Evini
B) Penceresi
C) Kapıyı
D) Aklından
O
K
U
L
11.
İ
I. Seni anlamıyor değilim.
II. Seninle ilgili her şeyi biliyorum.
III. Yarın buralardan gidiyorum.
IV. Bu kedi her hafta evden kaçıyor.
S
T
12.
B) II
C) III
D) IV
16.
TÜRKÇE
C) 3
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin
hangisinde farklı bir ses olayı vardır?
A)
B)
C)
D)
Yukarıdaki parçada ünlü daralmasını
örnekleyen kaç sözcük kullanılmıştır?
B) 2
A) Evden uzaklaşana kadar ona bir şey
söylemedim.
B) Sinemayı bulana kadar çok vakit
kaybettik.
C) Yukarıdan aşağıya inene kadar ne
bulacağımı unuttum.
D) Biz üç arkadaş, çok samimiydik.
K
Teyzemler her sene bizde kalıyorlar.
Geldikleri zaman en az bir ay gitmiyorlar
başka yere. Annem, yazlığın tadını
çıkaramıyorum onlar gelince, diyor;
söyleniyor; ama yine de gittikleri zaman
üzülüyor. Aslında anlıyorum onu; ne onlarla
ne de onlarsız yapabiliyor.
A) 1
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama
yapılmamıştır?
İ
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde ünlü
daralmasını örnekleyen bir sözcük
kullanılmıştır?
A) I
15.
D) 4
15
Her şey seni ilk gördüğümde başladı.
Çocuğun salıncağını unutma sakın.
Notların düşmesini o da istemiyordu.
Olumsuz davranışlarını sevgisizliğe
bağlıyorum.
İLKÖĞRETİM 6
17.
Hayatı sev, doyasıya yaşa.
Umutsuzluğa kapılma, hep çalış.
Her şey senin elinde unutma!
Sevgiyi yeter ki ihmal etme!
19.
Yukarıdaki şiirde aşağıdakilerden
hangisi yoktur?
Şairimiz, edebiyatımıza yeni soluk getirdi.
Ondan sonraki sanatçıların hepsi onu izledi.
Katı kuralları yıktı, sadece ahengi öne
çıkardı.
Yukarıdaki parçada büyük ünlü
uyumuna uymayan kaç sözcük
kullanılmıştır?
A) Kaynaştırma harfi
B) Koruma ünsüzü
C) Ünsüz yumuşamasını örnekleyen bir
sözcük
D) Ünsüz benzeşmesini örnekleyen bir
sözcük
A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
O
K
U
L
İ
S
T
İ
K
20.
Söylediklerimi boşveriyor hep.
Çevresindekilere kanıyor hemen. Kalbimi o
kadar kırıyor ki unuttuğumu sanıyor o; ama
unutmadım kalp kırıklıklarımı.
Yukarıdaki parça için aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
18.
A) Ünlü düşmesine uğraşmış bir sözcük
vardır.
B) Hem ünsüz yumuşamasına hem de
ünsüz benzeşmesine uğramış bir sözcük
kullanılmıştır
C) Ünsüz yumuşamasına uğramış bir
sözcük vardır.
D) Ünlü daralması örnekleyen bir sözcük
vardır.
Mutluluğu da tadacaksın hayatta,
Hüznü de yaşayacaksın.
Biliyorsun ki uzun yıllar var önünde;
Nice güzellikler seni bulacak.
Buna inanmalısın!
Yukarıdaki şiirde aşağıdaki ses
olaylarından hangisi yoktur?
A)
B)
C)
D)
Ünlü daralması
Ünsüz yumuşaması
Ünsüz benzeşmesi
Ünlü düşmesi
İLKÖĞRETİM 6
16
TÜRKÇE
1.
5.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük
ünlü uyumuna uymayan sözcük
kullanılmamıştır?
A) Bu yıl kardeşim de sınava girecek.
B) Okullar kapanır kapanmaz tatile
gideceğiz.
C) Yıllar önce bu mahalleye taşındık.
D) Çocuklar oyun oynayıp denize girdiler.
2.
Yukarıdaki cümlelerin hangi ikisinde
ünlü daralmasını örnekleyen sözcük
kullanılmamıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcükte ünsüz benzeşmesi
yoktur?
A)
B)
C)
D)
Çocuklar parkta neşeyle oynuyor.
Kitaplarını dikkatle inceliyordu.
Sınıftan kimseyle arkadaşlık etmiyordu.
Çiftçinin yüzü bu yağmurlarda güldü.
I. Ne yaptıysak olmadı, kapı açılmıyor.
II. Kapıcı tek tek tüm daireleri dolaştı.
III. Anlamsız konuşmaları beni çok üzdü.
IV. Sen yoksun diye ağlıyor bulutlar.
6.
A) I ve II
B) II ve III
C) III ve IV
D) II ve IV
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı
çizili sözcükte kaynaştırma harfi
kullanılmamıştır?
O
A)
B)
C)
D)
K
U
L
Kayısı ağacının dalları yere değiyordu.
Evinin kapısı akşama kadar açıktı.
İkişer sıra çiçek diktik.
Derenin suyu sıcaklardan kurumuş.
İ
S
T
İ
3.
“ Kabuğundan çıkan tırtıl, özgürlüğünü ilan
edercesine gökyüzüne süzülüyordu.”
cümlesinde ünsüz yumuşamasını
örnekleyen kaç sözcük kullanılmıştır?
A) 1
B) 2
C) 3
K
7.
D) 4
“İçeri giren adamı kimse tanımıyordu. Yaşlı
adamın elinde bir beyaz kâğıt vardı. Belli ki
derdi vardı.”
Parçada kaç ulama vardır?
A) 1
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcükte ünlü düşmesi yoktur?
8.
A) Çocukların aklından erikleri koparmak
geçiyordu.
B) Yaptığı tatil ağzından burnundan geldi.
C) Kimseye haber vermeden çıkıp gitti.
D) Ufkumuzu genişletmek için okumalıyız.
TÜRKÇE
C) 3
D) 4
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcükte hece sayısı diğerlerinden
farklıdır?
A)
B)
C)
D)
17
B) 2
Gazetecilik mesleği oldukça zordur.
Balkondaki çocukları azarladı.
Sürahiden bir bardak su aldım.
Fincanların deseni çok güzeldi.
İLKÖĞRETİM 6
9.
Kapıyı çalan rüzgâr
Sen çaldıkça tık tık
Yüreğimde bir heyecan
Bir heyecan
13.
A) Bu adamın ne söylediğini kimse
anlamıyor.
B) Birazdan dayımlar bize geliyor.
C) Bu kalemlerin hiçbiri yazmıyor.
D) Çocukların hiçbiri öğretmeni dinlemiyor.
Dizelerde aşağıdaki ses olaylarının
hangisi yoktur?
A)
B)
C)
D)
Ünsüz benzeşmesi
Ünlü daralması
Ünsüz yumuşaması
Kaynaştırma harfi
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin
hangisinde ünsüz benzeşmesi yoktur?
Kalbimizde yanan ateşler
İçimizi ısıtan sesler
Yüreğimizi dağlayan sözler
Yok olup gittiniz birer birer
A) Balonlar yüksekçe tepeden havaya
bırakıldı.
B) İrice bir karpuzu kesip yediler.
C) Büyükçe bir bahçe satın almışlar.
D) Uçak alçakça bir tepeye çarptı.
Yukarıdaki dizelerde kaç sözcükte ünsüz
yumuşaması vardır?
14.
10.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin
hangisinde diğerlerinden farklı ses olayı
vardır?
O
A) 1
K
B) 2
C) 3
D) 4
U
L
İ
S
11.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük
ünlü uyumuna uymayan birden fazla
sözcük kullanılmıştır?
T
İ
15.
K
A) Tabelada doktorun numarası
yazmıyordu.
B) Balkondan çiçek kokusu geliyordu.
C) Telefonla konuşmalarımız uzun sürdü.
D) Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.
12.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem
büyük ünlü uyumuna uymayan hem
ünsüz yumuşamasını örnekleyen sözcük
kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Masa ve sandalyeler toz içindeydi.
Derenin kenarında piknik yaptık.
Bahçenin duvarında oturuyorlar.
Sevgi kardeşliği insanları bütünleştirdi.
Yılların art arda geçişi mi
Zamanın önlenemez çılgınlığı mı
Üzen nedir bilmiyorum
Arttıkça hüzünler
Yukarıdaki dizelerde aşağıdaki ses
olaylarından hangisi yoktur?
16.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin
hangisinde yardımcı ses
kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
A)
B)
C)
D)
Ünsüz yumuşaması
Ünlü daralması
Kaynaştırma harfi
Ünsüz benzeşmesi
İLKÖĞRETİM 6
18
Bu çocuklara teyzeleri bakıyor.
Akşamları televizyon izliyor.
Her yıl tatil için buraya geliyor.
Kediler köpeği görünce kaçıyor.
TÜRKÇE
17.
Yokluğun içimi yakıyor.
Nerdesin şu an bilmiyorum
Dön gel, bak
Yıldızlar bile parlamaz oldu.
19.
Yukarıdaki cümleyle ilgili aşağıda verilen
bilgilerden hangisi yanlıştır?
Dizelerinde aşağıdaki ses olaylarının
hangisi yoktur?
A)
B)
C)
D)
Eve giderken ona uğramamı söylemişti;
ama vaktim kalmadığı için gidemedim.
A) Ünsüz benzeşmesine uğramış bir
sözcük vardır.
B) Ünsüz yumuşamasını örnekleyen bir
sözcük vardır.
C) Ünlü düşmesine uğramış bir sözcük
vardır.
D) Büyük ünlü uyumuna uymayan iki
sözcük kullanılmıştır.
Ünsüz yumuşaması
Ünlü daralması
Ünlü türemesi
Ünsüz benzeşmesi
O
K
U
L
İ
S
T
İ
K
20.
18.
Kaldırım taşlarını sayıyorum gönlümün
Hepsinde senin izin var.
Nicelerini sevdim; ama
Sadece sen kaldın hatırımda.
Yukarıdaki şiirde aşağıdaki ses
olaylarından hangisi yoktur?
Yukarıdaki şiirde aşağıdaki ses
olaylarından hangisi vardır?
A)
B)
C)
D)
TÜRKÇE
Seviyorum yaşamayı,
Çiçekten bal toplayan arıları,
Kuşların melodisini,
Güneşin ışığını,
Gönlümü kuşatan dostlarımı,
Seviyorum hayatı.
A)
B)
C)
D)
Ünsüz yumuşaması
Ünlü düşmesi
Ünlü daralması
Ünsüz benzeşmesi
19
Ünsüz benzeşmesi
Ünsüz yumuşaması
Ünlü daralması
Ünlü düşmesi
İLKÖĞRETİM 6
ÖĞRENME ALANI: DİLBİLGİSİ
KAZANIM: Kelimelerin ve Kelime Gruplarının Anlam Özellikleriyle İlgili Bilgi ve
Kuralları Uygulama
ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ
1.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sözcük gerçek anlamında kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Arkadaşım serviste arka sıraya oturdu.
Boş sözlerle toplumu yanlış yönlendiriyorlar.
Çocuğun ayakkabısında kocaman bir delik vardı.
Annesine kır çiçeklerinden bir demet yaptı.
Çözüm:
Gerçek anlam, sözcüğün en yaygın olan ve herkes tarafından aynı şekilde algılanan anlamıdır. Gerçek
anlam ikiye ayrılır:
1. Temel anlam
2. Yan anlam
Temel anlam, en yaygın anlam ve sözlükteki birinci anlamdır. Yan anlam ise sözcüğün temel anlamına bağlı
olarak benzerlik yönüyle oluşturulan anlamdır. Cümledeki altı çizili sözcükleri inceleyelim:
Arka → Bir şeyin temel tutulan yüzünün tersi anlamındadır. Gerçek anlam
Delik → Dar küçük açıklık anlamındadır. Gerçek anlam
Demet → Bağlanarak oluşturulan deste anlamındadır. Gerçek anlamda kullanılmıştır.
Boş → İçinde, üstünde kimse veya hiçbir şey bulunmayan, anlamı gerçek anlamdır. Bu cümledeki kullanımın
gerçek anlamla hiçbir ilgisi yoktur. Bu nedenle B’de sözcük gerçek anlamda kullanılmamıştır.
2.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “düşmek” sözcüğü temel anlamda kullanılmıştır?
A) Erik toplayıp yemek gönlüme düştü.
B) Yazı yazarken kalem elimden kayıp düştü.
C) Annesinin diktiği elbise üstünden düşüyordu.
D) Adam çocuklarına kavuşmak için yollara düştü.
Çözüm:
“düşmek” sözcüğünü inceleyelim:
Temel anlam: Yer çekiminin etkisiyle boşlukta yukarıdan aşağıya inmek anlamındadır. 2. cümlede bu
anlamda kullanılmıştır.
1.cümlede: Özlediği bir şeyi yapmak anlamında kullanılmıştır.
3.cümlede: Vücuda bol gelen giysinin aşağıya kayması anlamında kullanılmıştır.
4.cümlede: Bir zorunluluk sebebiyle bulunduğu yerden ayrılmak, gitmek anlamıyla kullanılmıştır.
TÜRKÇE
20
İLKÖĞRETİM 6
3.
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Elinde kocaman bir paketle içeri girdi.
Toprak yolda ilerlemek oldukça zordu.
Dağın etekleri baharda yemyeşil olmuştu.
Sokaktaki gürültüden dolayı başım ağrıyor.
Çözüm:
Gerçek anlam, temel anlam ve yan anlam olmak üzere ikiye ayrılır. Temel anlam sözcüğün ilk anlamıdır.
Yan anlam ise temel anlama benzerlik yönüyle bağlı olarak oluşan yeni anlamdır. Yan anlam,
adlandırılamayan varlık ve kavramların temel anlama bağlı olarak ortaya çıkan yeni anlamıdır. Şu örnekle
açıklayalım:
Kol → İnsan vücudunda omuz başından parmak ucuna kadar uzanan bölümdür. Bu anlam sözcüğün temel
anlamıdır.
Bir makinede tutup çevirmeye yarayan ağaç veya metal parçadır. Bu anlam ise benzetme yoluyla oluşturulan
yan anlamdır.
Kollarım ağrıdı. → temel anlam
Makinenin kolu bozuldu. → yan anlam
Bu açıklamaya göre seçeneklerdeki “etek” sözcüğü temel anlamda bir giysi çeşidi iken dağın alt kısımları
anlamına geldiği için yan anlam kazanmıştır.
El → organ adı
Yol → üstünde gidilen yer
Baş → vücudun üstündeki bölüm, anlamları verdiğinden temel anlamdadır.
“Yıkılmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamında kullanılmıştır?
4.
A)
B)
C)
D)
Evin duvarları nemden yıkılıyordu.
Kadın acı haberi alınca yere yıkıldı.
Kumsaldaki çocukların yaptığı kumdan kaleyi dalga yıktı.
Bürodaki tüm işleri zamanla ona yıktılar.
Çözüm:
Mecaz anlam, bir sözcüğün gerçek anlamının dışında yepyeni, gerçek anlamından tamamen farklı kazandığı
yeni anlamdır. Sözcük, mecaz anlamdayken soyut anlam kazanır. Örnek cümlelerdeki sözcükleri
inceleyelim:
Yıkılmak:
Temel anlam: Herhangi bir sebeple çökmek anlamındadır. A ve C seçeneklerindeki temel anlamdadır.
Yan anlam: Devrilmek yığılmak. B seçeneğinde yan anlamda kullanılmıştır.
Mecaz anlam: Yüklenmek, D seçeneğinde ise mecaz anlamdadır. Gerçek anlam, temel ve yan anlam ile
mecaz anlam arasındaki ilişkiyi şu şekilde gösterebiliriz:
A sözcüğünü alalım:
Sözcük
Gerçek anlam
Mecaz anlam
Gerçek Anlam
1. Temel Anlam
2. Yan Anlam
Temel anlam Yan anlam
A
A
A
Mecaz Anlam
Temel ve yan anlam birbiri ile bağlantılıdır. Ancak mecaz anlamın bu anlamlarla hiç bağlantısı yoktur.
TÜRKÇE
21
İLKÖĞRETİM 6
5.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamında kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Arkadaşımın söyledikleri beni çok kırdı.
Bu konuda oldukça yürekli davrandı.
Adam kaba sözleri ile çalışma arkadaşlarını üzdü.
Şiirlerini o dönemde duygu yüklü yazmıştı.
Çözüm:
Sözcükleri inceleyelim:
Kırılmak: Bir eşya veya maddenin parçalarına ayrılması sözcüğün temel anlamıdır. Bu cümlede ise üzmek,
darılmak anlamındadır. Mecaz anlam kazanmıştır.
Yürekli: Yürek temel anlamda organ adıdır. Bu cümlede cesaret anlamında kullanıldığından mecazdır.
Kaba: Zarif olmayan, şişkin, dolgun temel anlamıdır. Ancak bu cümlede incitici, üzücü anlamı verdiğinden
mecaz anlam kazanmıştır.
Duygu: His, düşünce anlamındadır. Bu cümlede de bu anlamıyla kullanıldığından gerçek anlamlıdır.
6.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı sözcük kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Türkçe dersinde uyakları öğrendik.
Kaptan seslendi: “Yelkenler fora!”
Kitaptaki soruların birçoğu yanlıştı.
Ekvatora yaklaşıldıkça sıcaklık artar.
Çözüm:
Bilim, sanat, meslek dalları veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim denir.
Matematik terimi, denizcilik terimi, coğrafya terimi vb. Bu açıklamaya göre seçenekleri inceleyelim:
A seçeneğinde “uyak” sözcüğü Türkçe terimidir.
B seçeneğinde “fora” sözcüğü denizcilik terimidir.
D seçeneğinde “ekvator” sözcüğü coğrafya terimidir.
C seçeneğinde ise terim kullanılmamıştır.
7.
1.
2.
3.
4.
Duvarın önüne yerleştirilen perdeye ilânları yapıştırdık.
Perdelerle koltukların rengi hiç uymamış.
Oyunun ikinci perdesini izleyemedik.
Bana anlattıklarıyla gözümdeki perde kalktı, her şeyi anladım.
“perde” sözcüğünün cümlelerdeki anlam özellikleri hangi seçenekte doğru sıralanmıştır?
A)
B)
C)
D)
yan – temel – terim – mecaz anlam
temel – yan – terim – mecaz anlam
mecaz – temel – terim – yan anlam
yan – terim – mecaz – temel anlam
Çözüm:
Perde sözcüğünün temel anlamı: Görüşü, ışığı engellemek veya bir şeyi gizlemek için bir açıklığın önüne
getirilen örtüdür. Şimdi cümlelerdeki kullanımlarını inceleyelim:
1. cümlede: İki yeri birbirinden ayıran bölme anlamında kullanılmıştır. Yan anlamındadır.
2. cümlede: Temel anlamda kullanılmıştır. Camlara takılan örtü anlamındadır.
3. cümlede: Tiyatroda oyunun bölümlerinden biri anlamında olduğundan terim anlamındadır.
4. cümlede: Doğruyu görmeye engel olan şey anlamında kullanılmıştır. Mecaz anlamlıdır.
İLKÖĞRETİM 6
22
TÜRKÇE
8.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan atasözü mecaz anlamlı değildir?
A)
B)
C)
D)
Bir çöplükte iki horoz ötmez.
Keskin sirke küpüne zarar.
Mum dibine ışık vermez.
Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.
Çözüm:
Atasözlerinin değişik anlam özellikleri vardır. Gerçek anlamlı, mecaz anlamlı, doğa olaylarını anlatanlar,
toplumsal olayları anlatan, bir olaya dayalı olarak ortaya çıkan atasözleri vardır.
A, B, C seçeneklerindeki atasözleri mecaz anlamlıdır. D seçeneğindeki atasözü doğa olaylarını ve gözleme
dayalı olayları anlattığı için gerçek anlamlıdır.
9.
Aşağıdaki deyimlerden hangisi mecaz anlamlı değildir?
A)
B)
C)
D)
İki yakası bir araya gelmemek
İki sözü bir araya getirememek
Bam teline basmak
Başına devlet kuşu konmak
Çözüm:
Deyimlerin çoğu mecaz anlamlıdır. Sözcükler ifade ettikleri anlamların dışında kullanılmış olabilir.
Bir dediğini iki etmemek → gerçek anlamlıdır.
Ateş bacayı sarmak → aşık olmak anlamı verdiğinden mecaz anlamlıdır.
Seçeneklerde ise,
A’da “iki yakası bir araya gelmemek” bütçesinde hep açık olması,
C’de “bam teline basmak” birini kızdırmak, hassas olduğu durumdan istifade etmek,
D’de “başına devlet kuşu konmak” bir kısmetli iş kazanmak, “iyi bir duruma ulaşmak anlamı verir.
B’deki “iki sözü bir araya getirememek” ise düzgün konuşamamak anlamında kullanılmıştır. Gerçek
anlamlıdır.
TÜRKÇE
23
İLKÖĞRETİM 6
“Sıkmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde gerçek anlamında
kullanılmıştır?
1.
A)
B)
C)
D)
2.
6.
A) Çocuğun kaba sözlerine üzülmüş.
B) Hepimiz ince bir davranış bekledik.
C) Onu defterden sildik artık onunla
konuşmuyoruz.
D) Öğrenciler okulun camını kırmışlar.
Bu çocuğu ailesi çok sıkıyor.
Sık dişini bitecek zor günler.
Buranın havası beni çok sıktı.
Salataya çok limon sıkmışlar.
7.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük temel anlamında
kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
O
A)
B)
C)
D)
L
Adamın çok oturmuş bir kişiliği vardı.
Masaya oturmadan önce ellerini yıka.
Kapının yerine oturması için tamir ettik.
Eskiden, boğaza bakan bir evde
otururdu.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ağız”
sözcüğü yan anlam kazanmıştır?
A) Mağaraların ağzı dar olduğu için
giremedik.
B) Ağzını sıkı tut kimseye bir şey söyleme.
C) Sıcak çayı birden içince ağzım, dilim
yandı.
D) Helva da helva olmuş, insanın ağzında
dağılıyor.
Dolabın gözlerini boşaltıp, temizledi.
Beline kadar uzanan saçları vardı.
Masanın ayağını onarmalısın.
Saatin dişlilerini yağlamak gerekiyor.
“Oturmak” sözcüğü hangi cümlede
mecaz anlama gelecek biçimde
kullanılmıştır?
3.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
mecaz anlamda kullanılmamıştır?
K
U
8.
“Tok” sözcüğü hangi cümlede mecaz
anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
İ
S
T
İlaçları tok karnıma içecekmişim.
Karnım tok olmasaydı daha da yerdim.
Karnım tok deyip masadan kalktı.
Bu laflara karnım tok!
İ
K
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
5.
9.
Arkadaşım kalbimi kırdı.
Onu artık defterden sildim.
İki ülkenin sorunları düğüm oldu.
Kapının kolunu tuttu, kimseyi içeri
almadı.
A)
B)
C)
D)
“Perde” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde terim anlamında
kullanılmıştır?
10.
A) Salonun perdeleri koltuklara çok
uygundu.
B) Bu oyun üç perdeden oluşuyor.
C) Gözünün önünde sanki perde var,
görmüyor.
D) Işık rahatsız ediyorsa perdeleri çekelim.
TÜRKÇE
“Kök” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde terim anlamında
kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük yan anlama gelecek
biçimde kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
24
Çiçeklerin köklerine vitamin döktük.
Sözcüklerin kökünü bulmak zordu.
Ağaç gibi kök saldık.
Dişinin kökünden çürüdüğüne üzüldü.
Odanın kapısına kolunu çarpmış.
Mutfak penceresinin kolu kırılmış.
Paragöz bir insan olarak tanınıyor.
Gözlerinden ateş çıkıyordu sanki.
İLKÖĞRETİM 6
11.
“Düşmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde mecaz anlamda
kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
16.
A) Onun bir anda kolu kanadı olmuştu.
B) Mağaranın ağzı oldukça genişti.
C) İstanbul Boğazı için yeni bir proje
önerildi.
D) Masanın ayağını tamir etmedin mi hâlâ?
Maç yaparken kötü düştü.
Varlıktan yokluğa düşünce zorlandı.
Kitapları yere düşürünce bana kızdı.
Çocuk balkondan düşmüş.
17.
12.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Bugün bir diş sarımsak yemeli.
Kanatları kırık bir kuş gibisin.
Altı aylık projelerimizi askıya aldık.
Başka yıldızda bir hayat imiş o.
O
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden
fazla terim anlamlı sözcük kullanılmıştır?
K
A) Onun yazdığı makaleleri editör de
okuyormuş.
B) Şarkı söyleyebilmek için solfej bilmek
gerekir.
C) Bilim adamları radyasyonun zararlarını
anlattı.
D) Hakem onu cezalandırdı.
L
İ
T
İ
19.
TÜRKÇE
Hava kapalı olursa piknik iptal edilecek.
Odanın kapısı kapalıysa çalıp girin.
Lütfen benimle kapalı konuşma.
Sekreter kız zarfları kapalı şekilde
masaya bıraktı.
Bu ağır bidonu ben taşıyamadım.
Paketleri ağır olunca ona yardım ettim.
Ağır taşı buradan kim taşıyacak?
Arkadaşlarının sözleri ağır gelmiş.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim
anlamlı sözcük kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
“Kapalı” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde gerçek anlamda
kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
20.
15.
Aşağıdaki seçeneklerde kullanılan
terimlerden hangisi farklı bir alanla
ilgilidir?
S
“Ağır” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde gerçek anlamında
kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Gençler temiz bir şehir yarattı.
O arkadaşım temiz yüzlü biriydi.
Bize karşı temiz düşünceleri vardı.
Ülkemizin temiz bir geleceği var.
A) Akarsu yatakları tarıma elverişli değildir.
B) Türkiye’deki platoların özelliklerini
bilmiyorum.
C) Radyasyonun varlığı insan hayatını
tehlikeye sokuyor.
D) Meridyen farkının sonuçlarını anlattı.
U
K
14.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “temiz”
sözcüğü mecaz anlamlı değildir?
A)
B)
C)
D)
18.
13.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan
anlamda kullanılmış bir sözcük yoktur?
I. Bir tatlı esinti gibidir müzik.
II. Yemeğin üstüne tatlı da mı yesem?
III. Tatlı bir ses tonuyla çağırdı yemeğe bizi
annem.
IV. Hayatım boyunca tatlı yememem
gerekiyor.
“Tatlı” sözcüğü yukarıdaki cümlelerin kaç
tanesinde mecaz anlamda kullanılmıştır?
Yıllarca bu fabrikada çalıştı.
Futbolcular sürekli faul yapıyordu.
Yeşil boyalı ev çok güzeldi.
Halkın düşüncesine önem verilmeli.
A) I
25
B) II
C) III
D) IV
İLKÖĞRETİM 6
1.
I. Bu virajı alamayan birkaç araba
uçurumdan yuvarlandı.
II. Ülkemizin genç beyinlere ihtiyacı var.
III. Kadının acı haberle içi yandı.
IV. Sırtına çuvalları yüklemiş dağa çıkıyor.
4.
A)
B)
C)
D)
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili
sözcüklerden hangi ikisi gerçek
anlamlıdır?
A) l-ll
B) ll-lll
C) lll-IV
K
“Ay” kelimesi aşağıdaki cümlelerin
hangisinde terim anlamında
kullanılmıştır?
Ay sonu nasıl gelecek bilmiyorum!
Ay gibi bir yüzü var.
Aylardır onu görmüyormuş.
Ay, Dünya’nın uydusudur.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “silmek”
sözcüğü farklı anlamda kullanılmıştır?
A) Temizlik yaparken önce yerleri silmek
gerekir.
B) Camları eliyle silip dışarıyı izledi.
C) Arkadaşlığımız boşunaymış, onu
defterden sildim.
D) Garson, masayı biz oturmadan önce
silmiş.
O
A)
B)
C)
D)
Bu sezon en çok bu oyunu beğendim.
Bana verdiği kitabı çok beğendim.
Öğretmenimiz bugün sınav yaptı.
Hafta sonu temizlik yapacağım.
D) l-IV
5.
2.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
terim anlamda kullanılmıştır?
U
L
İ
S
T
İ
6.
K
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
kullanılmamıştır?
A) Yardım etmek istediğini söyledi.
B) İşlerinin yoğunluğundan başını
kaşıyamıyor.
C) Çok yetenekliydi, elinden tutan olsaydı
başarılı olurdu.
D) Yaşamında kendi yağıyla kavruldu hep.
3.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük temel anlamında
kullanılmıştır?
7.
A) Onunla aramızda uçurum var,
anlaşamıyoruz.
B) Çocuk babasının geldiğini duyunca uçtu.
C) Bahçenin etrafını tel örgülerle çevirdiler.
D) Sırtını babasına dayamış yaşıyor.
TÜRKÇE
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme
yoktur?
A) Tüm görevleri seve seve yapardı.
B) Çocuklar el ele tutuşup halka olmuşlar.
C) Gecekondularda yaşam hiç de kolay
değildi.
D) Arkasına baka baka yürüyordu, düştü.
26
İLKÖĞRETİM 6
8.
12.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme
cümleye zaman anlamı katmıştır?
A)
B)
C)
D)
Güzel güzel giysilerle görüyorduk onu.
Bize ara sıra haber yolluyor.
Komşularımla az çok anlaşıyorum.
Sabahları sımsıcak bir çorba içerim.
A)
B)
C)
D)
“İşlerin çözümlenemeyecek duruma
gelmesi” anlamı veren deyim
aşağıdakilerden hangisidir?
9.
A)
B)
C)
D)
Arap saçına dönmek
Kaymağını yemek
Çizmeyi aşmak
Kulak asmamak
“Övmek” anlamı veren deyim
aşağıdakilerden hangisidir?
13.
Tepesine çıkarmak
Baş göz etmek
Yerin dibine batırmak
Göklere çıkarmak
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
yanlış anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
O kadar sevindi ki boynunu büktü.
Her işin püf noktalarını bilir.
Yardımların hepsini elinin tersiyle itti.
Konuları ince eleyip sık dokuyarak işledi.
O
K
U
L
İ
S
T
10.
Aşağıdaki altı çizili sözlerden hangisi
deyim değildir?
14.
İ
K
A) Oldukça gözü açık biriydi.
B) Onun gözü hiçbir şeyi görmüyor senden
başka.
C) Yalansız dolansız dostluklar kurmalıyız.
D) Arkadaşını sırtından vurdu, ona ihanet
etti.
A)
B)
C)
D)
15.
11.
“Ağaçlar öbek öbek çiçek açmış.”
cümlesinde altı çizili söz öbeğinin
cümleye kattığı anlam aşağıdakilerin
hangisinde vardır?
Derli toplu odaydı, onun odası.
Sütü, una yavaş yavaş katmalısın.
Sorunlarına tek tek çözüm bulduk.
Deste deste güller yığılmış kapısına.
İkilemeyi oluşturan sözcükler kalıplaşmış
olduğundan yerleri değiştirilemez.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme
karşıt anlamlı sözcüklerden oluşmuştur?
Hangi cümlede bu kurala uyulmamıştır?
A)
B)
C)
D)
A)
B)
C)
D)
TÜRKÇE
Her yıl tomar tomar kâğıt harcanır.
Çoluk çocuk pikniğe gitmişler.
İleri geri konuşmalarına kızdım.
Başarımıza yavaş yavaş alıştık.
27
Pırıl pırıl bir çocuktur Kerem.
Gece gündüz ders çalışıyorum.
Püften eften sebeplerle işe gitmiyor.
Yalan yanlış sözlerle beni oyalama!
İLKÖĞRETİM 6
16.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
“boyamak” sözcüğü deyim içinde
kullanılmıştır?
19.
A) Ortalığı ayağa kaldırdı, bağırıp
çağırarak.
B) O kadar üzüldü ki saçını başını yoldu.
C) Hastalanınca tüm işleri yarına bıraktı.
D) Tüm kapılar yüzüne kapandı.
A) Duvarları açık renklere boyamışlar.
B) Sözleriyle herkesin gözünü boyuyor.
C) Boyadığımız yumurtaları annem
beğendi.
D) Saçlarını oldukça koyu renge boyamış.
17.
Aşağıdaki atasözlerini anlamları
bakımından eşleştirdiğimizde hangisi
dışta kalır?
A) El elden üstündür.
B) Bir elin nesi var iki elin sesi var.
C) Ağaç yaprağı ile gürler.
D) Yalnız taş duvar olmaz.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
kullanılmamıştır?
O
K
U
20.
Aşağıdaki ikilemelerden hangisi oluşumu bakımından diğerlerinden farklıdır?
L
İ
S
T
A)
B)
C)
D)
abur cubur
ıvır zıvır
eski püskü
eciş bücüş
İ
K
18.
“Bu okula başlayalı aşağı yukarı beş yıl
oldu.”
Yukarıdaki cümlede altı çizili ikilemenin
cümleye kattığı anlam aşağıdaki
cümlelerin hangisinde vardır?
A)
B)
C)
D)
Yaklaşık olarak on yıldır bu işi yapıyor.
Yıllardan beri bana mektup yazmıyor.
Bu araba taş çatlasa on milyar eder.
İlk günden beridir ondan hoşlanıyorum.
İLKÖĞRETİM 6
28
TÜRKÇE