HBV-HCV Korunma - Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi

Lütfen cep telefonlarınızı
kapatınız
HEPATİT B ve C VİRUS
BULAŞ YOLLARI VE
KORUNMA
Prof.Dr.M.ENVER DOLAR
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
GASTROENTEROLOJİ BİLİM DALI
ENFEKSİYON
Konak
Bağışıklık sistemi
İyileşme
Virusa ait
özellikler
Kronikleşme
Hepatit B Virusunun Önemi

Dünyada yaklaşık 350 milyon, ülkemizde
3 milyon
kişi HBV taşıyıcısıdır.

Her yıl dünyada 50 milyon yeni hepatit B enfeksiyonu
ve HBV'ye bağlı 1-2 milyon ölüm bildirilmektedir.

Ülkemiz nüfusunun yaklaşık
%5'i
(4-10) yani 3-5
milyon kişi HBV taşıyıcısıdır

En az 3 kişiden biride enfeksiyon ile karşılaşmıştır.
Hepatit B
HBV infeksiyonu geçiren
2 milyar kişi
Dünya nüfusu 6 milyar
25–40% (75–160 milyon) ‘ı
siroz ve HCC den ölüyor
Kronik Hepatit B İnfeksiyonlu
300–400 milyon
WHO and CDC Fact Sheets, www.who.int ve www.cdc.gov
HBV - Epidemiyoloji
HBsAg Taşıyıcılık Prevalansı
>8%
2-8%
<2%
WHO
Türkiye’de HBV Prevalans Çalışması
EuroStat Nuts bölgelerine uygun seçilen yerleşim yerlerinde (23 il)
toplam 5465 kişide (≥18 yaş, en az 1 yıldır aynı adrese kayıtlı) tarama
35%
30.6
31.9
30
25
20
15
10
3.9
5
0.9
0
HBsAg
Anti-HBc
Anti-HBs
Anti-HCV
TKAD Prevalans Çalışması 2009
%3.8
%6.1
%4.3
%3.4
%7.3
%2.3
%3.1
TKAD Prevalans Çalışması 2009
Yaş gruplarına göre HBsAg pozitifliği
TKAD Prevalans Çalışması 2009
9
Avrupa'da HBsAg yaygınlığı (2008)
≥%8 = yüksek
%2–7 = orta düzey
<%2 = düşük
HBsAg pozitif bireyler
(sayı)
Ülkelere göre tahmin edilen HBsAg-pozitif birey
sayısı (genel popülasyon)
Adaptasyon: European Centre for Disease Prevention and control. Hepatitis B and C in the EU neighbourhood: prevalence, burden of
disease and screening policies. Stockholm; European Centre for Disease Prevention and Control; 2010.
http://www.ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/TER_100914_Hep_B_C%20_EU_neighbourhood.pdf [Erişim: Ocak 2011].
7
Hepatit B Virusunun Önemi

Bulaş
daha
çok
çoçukluk
çağında
olmaktadır
ve
kronikleşme oranı yüksektir

Akut B hepatiti geçiren erişkinlerde kronikleşme oranı
düşüktür.

Perinatal
bulaş,
taşıyıcı
annelerdeki
HBeAg
pozitivitesinin düşük oranda olması nedeni ile nadirdir.

En
önemli
olmaktadır.
bulaş
yolu
ailevi
yakın
çevre
içinde
HBV – Doğal Seyir
Akut B Hepatitinin Klinik Sonuçları
İyileşme
Akut Hepatit
Fulminant
Subklinik Hepatit
Hepatit
Akut İnfeksiyon
Kronik İnfeksiyon
Ölüm
HBV infeksiyonunun doğal seyri
Kr.HBV İnfeksiyonu
> 95%
< 5%
Perinatal
Erişkin
Immun
Toleran
HBeAgKronik
Hepatit B
Siroz
HCC
Siroz
HBeAg+
Kronik
Hepatit B
Inaktif
Taşıyıcı
J Gastroenterol Hep. 1993;8:470-475.
N Engl J Med. 1987;316:965-970.
Hepatit C Virusunun Önemi








HCV
enfeksiyonu
ülkemizde
giderek
önem
kazanmaktadır
Halen belirli risk grupları için önem arz etmektedir.
Ülkemizde HCV prevalansı %0.6-1 civarındadır.
Bulaşta parenteral yol önemli
HCV almış kişilerin yaklaşık %40’ında bulaş yolu
saptanmamaktadır.
Perinatal bulaş nadirdir.
HCV’li annneden doğan bebeklerin %5’inden azında
bulaş gözlenir.
Henüz etkili bir aşı mevcut değildir.
Epidemiyoloji
Dünyada yaygın
Yaklaşık 170 milyon insan enfekte
Enfeksiyon görülme oranı yaşla beraber artar
Avrupa ve ABD’inde genel popülasyonda prevalans
%1-2
 Risk gruplarında prevalans yüksek
 Hemodiyaliz hastaları %10-36 (ABD)
 Diş hekimleri
% 6 (İtalya)
 Diyaliz ünitesi çal.
% 2 (ABD)
 İV ilaç bağımlıları
% 86 (Avustralya)

% 85.3 (ABD)




HBV ve HCV’nin vücut
sıvılarındaki konsantrasyonu

Yüksek




Kan
Serum
Yara eksüdası
Orta



Semen
Vajinal sıvı
Tükrük

Düşük/Yok





İdrar
Feçes
Ter
Gözyaşı
Anne sütü
HBV ve HCV’nin BULAŞMA
YOLLARI




PERKÜTAN (PARENTERAL)
CİNSEL TEMAS
HORİZONTAL
PERİNATAL
Bulaş yolları
Parenteral
 Cinsel temas
 Horizontal
 Perinatal

Antenatal
Natal
Postnatal
Temas ile Bulaşma Oranları
HIV
Perkütan
Mukozal
%
0.31
0.09
HBV
Perkütan
HBe Ag(+)
HBe Ag(-)
19-40
5-6
HCV
Perkütan
1.8-10
Perkütan Bulaşma Yolları

Kan ve kan ürünleriyle temas ve transfüzyon

Kontamine iğne, enjektör, bistürü, sonda, endoskop vs.

Hemodiyaliz

Damardan uyuşturucu kullanımı

Oral veya diş cerrahisi

Akapunktur, döğme, kulak delme, tıraş, diş fırçası,
manikür, vs.
Risk Grupları

HBsAg taşıyıcısı annelerin

bebekleri

HBV ve HCV taşıyanlarının
hastalar

cinsel eşleri ve aile
bireyleri


İmmün yetmezlikli
hastalar

Bakım evlerinde veya toplu
Homoseksüeller ve
yaşam ortamlarında
fahişeler
(yurt,yatakhane,
Damardan uyuşturucu
hapishane) yaşayanlar.
bağımlıları

Çok sayıda kan verilen
Hemodiyaliz hastalar

Sağlık personeli
Perinatal bulaşta etkili olan faktörler

Gebenin akut veya kronik hepatit olması

Gebeliğin dönemi

İnfektivite durumu

HBV-DNA ve HBeAg pozitif
bulaş riski %70-90

HBV-DNA ve HBeAg negatif
bulaş riski %10-40
Türkiye'de Çeşitli Risk Gruplarında
HBsAg Oranları-1
Risk grupları
HBsAg(%)

Sağlık personeli
3.5-16.4

Hemodiyaliz hastaları
5.4-28.5

Hemato-onkoloji hastaları
5.6-73.3

Psikiyatri hastaları
12

Hayat kadınları
7.4-24

Homoseksüeller
9.4
Türkiye'de Çeşitli Risk Gruplarında
HBsAg Oranları-2
Risk grupları
HBsAg(%)

IV uyuşturucu bağımlıları
18.1

Mahkum
19.7

Berber-Kuaför
10-14.3

Belediye işçisi
10

Et-balık işçisi-kasap
13-17.4

Aşçı-garson
4.8
Türkiye'de Çeşitli Risk Gruplarında
anti-HCV Oranları
Risk grupları
Anti-HCV (%)

Hemodiyaliz hastaları
14-82

Sağlık personeli
0.2- 2.9

Genelev kadınları
2-12

Hematolojik hastalar
12-57

İV uyuşturucu kullanıcıları

Yetiştirme yurdu öğren.
54
2
HEPATİT B’den KORUNMA
 İmmünglobülin
 Hepatit
Profilaksisi
B Aşısı
Immünoglobülin Proflaksisi
Temastan Sonra Korunma Yapılması Gereken
Durumlar

HBV içeren materyalin deri yoluyla inokülasyon, ağzı
yoluyla alınması veya doğrudan mukozalara teması

Akut hepatit B geçiren kişi ile cinsel eşinin yakın
ilişkisi

Hepatit B'li anneden bebeğe fötal, neonatal temas ile
bulaşma
HEPATİT B AŞISI

Temas öncesi aşı uygulaması

Herhangi bir temas öncesi koruyucu olarak
uygulanır

Temas sonrası koruyucu aşı uygulaması

Kuşkulu bir viral hepatit B kaynağı ile temas
sonrası uygulanır
TEMAS ÖNCESİ AŞI
AŞI ŞEMASI
Aşı genel olarak her yaş grubuna

3 Doz uygulama şeması
0, 1, 6. aylarda

4 Doz uygulama şeması
0, 1, 2, 12. aylarda
AŞININ ETKİNLİĞİ






Erişkinlerde ilk doz aşıdan sonra koruyucu bir
düzeyde antikor elde etme oranı %30-55
2. doz aşıdan sonra %75
3. doz aşıdan sonra %90’ ın üstündedir.
Kırk yaşından büyüklerde %90’ın altına
60 yaşından sonra ise %75’in altına inmektedir.
Ayrıca
 sigara içme,
 obasite,
 genetik faktörler
 immun baskılanma gibi faktörler azalmış aşı
cevabında etkili

1. ile 2. doz arasında <4 hafta,

2. ile 3. doz arasında <8 hafta,

1. ile 3. doz arasında <16 hafta

İmmün sistemi baskılanmışlarda çift doz aşılama
yapılır

Primer aşılamaya cevep vermeyenlerde

Ek bir aşı dozuna %25-50’si,

Tekrar ek bir 3 doz aşı serisine %44-100’ü cevap
vermektedir.
RAPEL DOZ

HBV aşısının rapel dozu, normal immünitesi bulunan
kişilere tavsiye edilmemektedir.


İmmün sistemi baskılanmış kişiler
 Hemodiyaliz hastaları
 HIV ile enfekte kişiler,
 Kemoterapi alan hastalar,
 Hematopoetik kök hücre nakli yapılan hastalar
 Yıllık Anti-HBs konsantrasyonu < 10 mIU/mL
olduğu zaman rapel doz yapılmalı
MMWR 2006 VOL 55/RR-16:1-33

Aşılama programına başlamış, ancak tamamlanmamış olan
kişiler;

İlk doz Hepatit B aşısı yapıldıktan sonra diğer dozları
yapılmamış olan kişilere hemen ikinci doz aşı yapılmalı,
üçüncü dozla ikinci doz arasında en az iki ay süre
bulunmalıdır.

İlk iki dozu yapılıp üçüncü dozu zamanında yapılmamış
olanlara hemen üçüncü dozun yapılması önerilir.

Üçüncü doz yapıldıktan sonraki takibe anti-HBs
antikoruna bakılarak karar verilmelidir
Türkiye’de bulunan HBV aşıları
Aşı adı
Engerix-B
Euvax B
Firma
SmithKline
Beecham
Berk
10mg HBsAg/0.5ml; 0.5, 1, 3 ve 10 ml’lik
1 ve 20 flakon/kutu
Genhevac-B
Pasteur
Aventis
Pasteur
H-B-Vax II
Merk
Sharp&Dohme
Heberbiovac
Hepavax-Gene
Sunum şekli
E.dozu: 20mg HBsAg/ml
Ç dozu: 10mg HBsAg/0.5ml
Poyraz
Onko&
Koçsel
20 mg HBsAg
(S ve PreS protein)/0.5ml
E.dozu: 10mg HBsAg/ml
Ç.Dozu: 5mg HBsAg/0.5ml
Diyaliz hast:40mg HBsAg/ml
E.dozu: 20 mg HBsAg/ml
Ç.dozu: 10mg HBsAg/0.5 ml
10 yaş :10mgHBsAg/0.5 ml
10 yaş:20mg HBsAg
Hepatit B Aşısı Önerilen Kişi ve
Gruplar

Sağlık personeli

Bazı hasta grupları ve bunlarla ilişkisi
olanlar

Yüksek hastalık insidansı olan gruplar

Cinsel yaşantıları nedeni ile yüksek risk
taşıyanlar
Sağlık Personeli

Doktorlar

Diş hekimleri ve ağız cerrahları

Kan ve diğer hasta materyelleri ile
karşılaşma riski olan personel

Diş teknisyeni ve hemşireler

Laboratuar çalışanları

Tıp ve hemşirelik öğrencileri
Bazı Hasta grupları ve Bunlarla
İlişkisi Olanlar

Hematoloji-onkoloji ve hemodiyaliz ünitesi hastaları ve
çalışanları

Sık ve/veya büyük hacimde kan ve kan ürünleri alması
gereken hastalar (hemofili, talasemi )

Zeka geriliği olan ve bu kişilerin izlendiği merkezlerde
çalışanlar

Devamlı antijenemisi olan ve agresif
gösterenlerle aynı sınıfta bulunan kişiler

Devamlı hepatit B antijenemisi olan kişilerle aynı evde
yaşayan veya yakın ilişki kuranlar
davranış
Yüksek Hastalık İnsidansı Olan
Gruplar

HBsAg pozitif anneden doğan bebekler

Cenaze yıkayıcıları

Kan bankası ve kan ürünleri yapan merkez çalışanları

Mahkumlar

İntravenöz uyuşturucu ve ilaç kullananlar

Yüksek risk taşıyan askeri personel
Cinsel Yaşantıları Nedeni İle Yüksek
Risk Taşıyanlar

Homoseksüel erkekler

Genelev kadınları

Cinsel yolla bulaşan hastalıklara sık yakalananlar
SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA
KORUNMA

Olası Bulaş Yolları;

Perkütan yol ………………..%78
 Kontamine

Mukoza membranlar…… %15
 Gözler

iğne/kesici-delici aletler
ağız, burun
Direkt inokülasyon ………..%5
İğne batmaları genellikle…





İğnelerin atılması sırasında
İnjeksiyon uygulamaları sırasında
Kan alırken
İğne kapaklarının tekrar kapatılması sırasında
Çöplerin toplanması ve temizlik sırasında
ÖNLEMLER

İnsan kaynaklı tüm beden sıvıları infeksiyöz
kabul edilir.

Kesici-delici araçları özel kapaklı atık kaplarına
at

Elleri yıka

İğne uçlarını, bükme, kırma, kapatmaya çalışma

Kapatmaya zorunlu isen tek el yöntemini kullan
ÖNLEMLER

Kişisel koruyucu araçların
kullanılması


Eldiven transfer edilecek olan
kan hacmini azaltmakta
Temizlik (sterilizasyon,
dezenfeksiyon, çevre
temizliği)
•HIV, dış ortamda %90-99
oranında birkaç saatte canlılığını
kayıp eder.
•HBV, kuruluğa, basit deterjanlara,
alkole dirençli, dış ortamda 7 güne
kadar canlılığını sürdürür.
•HCV, oda ısısında hızla degrade
olur.
KORUNMA

Kişisel korunma

Hastadan hastaya bulaşın önlenmesi

Sterilizasyon-dezenfeksiyon

Ortam temizliği

Atık yönetimi
KİŞİSEL KORUNMA





Standart önlemlere uyulması
El hijyeni
Kesici-delici alet yaralanmalarının önlenmesi
 Tıbbi atık-evsel atık ayrımının yapılması
 Kesici-delici alet kutularının kullanılması
 İğne uçlarının kapatılmaması
Riskli temas sonrası profilaksi
 Hepatit B: Hepatit B immünglobulini + hepatit B
aşısı
 Hepatit C: Mümkün değil
Aşı: Sadece Hepatit B için mümkün
 Tüm sağlık çalışanları aşılanmalı
Riskli Yaralanma Anında
Yapılması Gerekenler

Yaralanmanın meydana geldiği cilt bölgesi su ve sabunla
yıkanmalı

Mukozal temas durumunda, kan veya vücut sıvısı ile
temas eden mukoza bölgesi bol su ile yıkanmalı

Yaralanmanın meydana geldiği bölge sıkılarak
kanatılmamalı
Riskli Yaralanma Anında
Yapılması Gerekenler

Yaralanmanın meydana geldiği bölgenin yıkandıktan
sonra antiseptik solüsyonla silinmesinde sakınca yok (ek
korunma sağlamıyor)

Yaralanmanın meydana geldiği bölgeye çamaşır suyu vb.
kostik maddeler ve dezenfektan solüsyonlar
sürülmemeli

Yaralan kişinin belirteçleri bilinmiyor ise hemen kan
alınarak HBs Ag, anti-HBs Ab, anti-HCV Ab bakılmalı

Yaralanan kişinin anti HBs Ab düzeyi > 10 mIU/ml ise
hepatit B’ye karşı yeterli korunma sağlar.

Ek bir müdahaleye (aşı veya immünoglobulin gibi)
gerek yoktur.

Yaralanan kişide Hbs Ag-negatif ve anti HBs antikoru
negatif veya anti HBs Ab düzeyi < 10 mIU/ml ise
kaynağın durumuna göre Hepatit B aşısı  Hepatit B Ig
yapılmasına karar verilir.

Gebelikte Hepatit B aşısı ve HBIG uygulaması
kontrendike değildir.

Hepatit C için etkinliği kanıtlanmış aşı ve immünoglobulin
yoktur.
 Riskli yaralanma sonrasında immmünoglobulin veya
interferon uygulamalarının Hepatit C’ye karşı korunma
sağlamadığı gösterilmiştir.
 Riskli yaralanma durumunda müdahale ve takip
 Kaynak biliniyor ise anti-HCV antikoru bakılmalıdır.
 Kaynak anti-HCV-pozitif ise yaralanan kişiden
kan alınarak bazal anti-HCV ve ALT düzeyi
saptanmalıdır.
 Takip amacıyla 3. ay ve 6. ay sonunda ALT ve
anti-HCV testleri tekrarlanmalıdır.
 Kaynak bilinmiyor ise takip amacıyla 3. ay ve 6. ay
sonunda ALT ve anti-HCV testleri tekrarlanmalıdır.
SONUÇ

HBV enfeksiyonun kontrolü, hepatit B aşısının uygun kullanımı ile
mümkündür.

Dünya sağlık örğütü (WHO), 1997'den ihtibaren, tüm ülkelerde her
yeni doğana hepatit B aşısının yapılmasını önermektedir.

Ülkemizde de 1998’ den ihtibaren çoçukluk çağı aşı protokolü
içindedir.

Ülkemizde horizontal bulaş yolu önemli olduğundan ailesinde ve
yaşadığı ortamda HBsAg (+) kişiler bulunan çocuk ve genç
erişkinlerin aşılanmalıdır.

Gebe kadınlarda HBsAg'nin taranması ve potansiyel enfeksiyöz anne
bebeklerinin perinatal enfeksiyona karşı immun profilaksisi ve
aşılama yapılmalıdır.
SON SÖZ

İğne batmaları sık izlenen kazalardır

En yüksek riski taşıyan araçlar geniş uçlu iğneler

Kan kaynaklı geçişlerden sık rapor edilen etmenler

HBV, HCV, HIV

HBV ve HCV bulaş riski HIV’e göre daha fazla

Aşı ve proflaksi uygulaması çok önemli

Evrensel korunma ilkelerini uygula, bulaş zincirini kır…
SON SÖZ
Hepatit B aşısı halen uygulanan çocukluk çağı aşı
programlarına entegre edilmiş olması ile adelosan ve
erişkin çağda ortaya çıkan enfeksiyon riski ortadan
kalkarak, yaklaşık iki kuşak sonra toplumdan HBV
temizlenebilecektir.