UZAKTAN EĞİTİMİN TEMELLERİ

UZAKTAN EĞĠTĠMĠN
TANIMI, TARĠHÇESĠ
ve KURAMLARI
Öğrenme Çıktıları
1. Uzaktan eğitimin neden farklı şekillerde
tanımlandığını açıklayabilecektir.
2. Uzaktan eğitimin genel tarihçesini,
süreç içinde yaşanan gelişmeleri
listeleyebilecektir.
3. Uzaktan eğitimde kullanılan kuramsal
yaklaşımları açıklayabilecektir.
4. Farklı uzaktan eğitim kuramlarını
sentezleyebilecektir.
2
Uzaktan Eğitimin Bileşenleri
Kurumsal
Etkileşimli
Telekomünikasyon
Öğrenci ve
Öğretmenin
Ayrılması
Veri, Ses ve
Video Paylaşımı
(Öğrenme
Deneyimleri)
3
Tarihsel Gelişim

Uzaktan eğitim alanındaki gelişmeler eğitim teknolojisi alanındaki
gelişim aşamaları ile paralellik göstermektedir. Uzaktan eğitimdeki
uygulamaların bu doğrultuda başlangıçtan günümüze kadar sekiz
aşamalı bir gelişme süreci kaydettiğini söyleyebiliriz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Dışardan sınava alma uygulaması,
Yazılı iletişimi esas alma,
Radyo ve TV’yi esas alma,
Kitle iletişimini esas alma,
Bilgisayar ve çoklu ortamları esas alma,
Bireysel ve kitlesel süreçleri bütünleştirme,
Örgün ve yaygın eğitim kurumlarını bütünleştirmeyi esas alan
örgütlenme, ve
Uzaktan eğitim sistemini küreselleştirme gibi farklı nitelikte değişik
aşamalardan oluşmaktadır.” (Alkan,1996:19).
4
Uzaktan Eğitimin Tarihçesi
Mektupla Öğretim
1. Nesil
Radyo ve Televizyon
Yayınları
2. Nesil
Açık Öğretim
Kurumları
3. Nesil
Telekonferans
4. Nesil
Internet ve Web
5. Nesil
5
Başlangıç....
1728
İlk Uzaktan Eğitim çalışması Boston gazetesinde "Steno Dersleri" ile başlamıştır.
1833
İsveç Üniversitesinde hanımlara "Mektupla Kompozisyon Dersleri" verilmiştir.
1892
Chicago Üniversitesi'nde ilk Mektupla Eğitim bölümü açılmıştır.
1898
İsveç'te kurulan ve Uzaktan Eğitim'de dünyanın önde gelen kurumlarından olan "Hermands" kuruldu.
Bu kurumda dil eğitimi yapılıyordu.
1906
Yazışmalı İlköğretim ABD'de başladı.
191
ABD'de ilk eğitim ile ilgili radyo istasyonu Profesörler tarafından kuruluyor.
1920
ABD'de 176 tane eğitim amaçlı radyo istasyonu kuruluyor.
1923
ABD'de Mektupla Lise Eğitimi başlamıştır.
1932-1937
ABD'de eğitim televizyonu yayınları IOWA Üniversitesinde başladı.
1939
Fransa'da savaş yıllarında Uzaktan Eğitim ile öğrencilerin eğitimini sağlanıyor.
1960
İngiltere'de "British Open University" açıldı.
6
Mektupla Öğretim


Uzaktan öğrenimin başlangıcı sayılabilecek
mektupla öğrenim, bir okul veya yetkili kurum
tarafından posta vasıtasıyla yürütülen öğretim
yöntemiydi.
Her bilim dalında eğitim sağlıyordu. Özellikle
fiziksel engelliler ve eve bağlı olanlar için ideal
olan bu mektupla öğrenim kursları, körler ve
sağır çocukların anne-babaları için özel
programlar da düzenlemekteydi.
7
Mektupla Öğretim

Uzaktan öğretimin 1960 ile 1974 yılları arasında MEB
Mesleki ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı tarafından
yapılan çalışmalar ile bazı özel kurum ve kişilerin
yabancı dil ve meslek öğretimi alanlarında bu yöntemi
kullanmalarıdır. “Bu konuda ilk girişim 1961 yılında MEB
tarafından “Mektupla Öğretim Merkezi” nin kurulması
ve öğretim uygulamasına geçilmesidir. 1966 yılında ise
bu çalışmalar genel müdürlük düzeyinde örgütlenerek
yaygınlaştırılmıştır.” (Alkan, 1996: 21). Bu uygulamalar
dışardan sınavlara hazırlık, mesleki öğretim yapma,
mesleklerde geliştirme, öğretmeni olmayan ve boş
zamanları değerlendirme eğitimi gibi etkinlikleri
içermektedir.
8
Radyo ve Televizyon Yayınları

Televizyonla öğretim, “Eğitim ve öğretim
amacıyla hazırlanan programın içeriğinde yer
alan bir konu, bir olay veya bir faaliyetin hem
ses hem de görüntü olarak elektromanyetik
dalgalar aracılığıyla belli bir öğrenci (izleyici)
kitlesine aktarılmasını esas alan öğretim
tekniğidir.” (Aydın, Hacıoğlu, Özkul,1989: 74).
9
Radyo ve Televizyon Yayınları

Uzaktan eğitim konusunda ilk deneme
uygulamalar 1974 yılında yapılmıştır. Öğretim
Merkezinin çalışmalarını 1975 yılında başlayan
ve 1978 yılına kadar süren Yaygın Öğretim
Kurumunun (YAYKUR) etkinlikleri izlemiştir.
YAYKUR çalışmalarını, basılı malzeme ve MEB’
na bağlı Film-Radyo-Televizyon ile Eğitim
Merkezi (FRTM) tarafından yapılan TV
programlarıyla yürütülmüştür. Ancak her iki
uygulama da değişik nedenlerle başarıya
ulaşamadığı görülmüştür.
10
Radyo ve Televizyon Yayınları

1950 yıllarına kadar eğitim alanında
kullanımının denenmeye başlandığı Televizyonla
öğretim birçok ülkede yaygın olarak
kullanılmaktadır. Ülkemizde Açık öğretim ve
Televizyon Okulu, bu tekniğin uygulama alanları
olmuştur. Bir öğretim aracı olarak Televizyon,
okul içi ve okul dışı yayınları ile bütün eğitim
araçlarını kendi bünyesinde kullanma imkanına
sahiptir.
11
Açık Öğretim Kurumları
Ülke
Kurum Adı
Kuruluş
Yılı
Öğrenci
Sayıları
Çin
China TV University System
1979
530000
Hindistan
Indira Gandhi National Open University
1985
242000
Endonezya
Universitas Terbuka
1984
353000
İran
Payame Noor University
1987
117000
Kore
Korean National Open University
1982
210578
İspanya
Universidad Nacional de Educacion a
Distancia
1972
110000
Tayland
Sukhothai Thammathirat OU
1978
216800
Türkiye
Anadolu University
1982
577804
İngiltere
The Open University
1969
157450
12
Telekonferans
Uydu Yayınları
 Etkileşimli Video Konferans
 İki-yönlü Video Konferans

13
Internet ve Web
ODTÜ – Enformatik Enstitüsü
 Internete dayalı Asenkron Eğitim (İDE-A)
 Sakarya Üniversitesi
 Milli Eğitim Bakanlığı
 ...

14
15
16
17
18
Türkiye’de UE
•1927-1960 yılları arasında bu konu
üzerine tartışma ve öneriler dönemi
olmuştur.
•1933-34 mektupla öğrenim
kurslarının düzenlenmesi,
•1953’ten buyana FONO dil öğretimi
•1956 yılında ilk UE uygulamasını
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma
Enstitüsü başlatmıştır.
Türkiye’de UE
•1960 yılında ise Orta Dereceli meslek
okulu mezunlarına üniversite olanağı
sağlamak amacıyla mektupla öğretim
yönteminin kullanılması, 1961 yılında
MEB. tarafından mektupla öğretim
merkezinin kurulması, (Açık Öğretim
Fakültesi)
• 1974 YAYKUR
Türkiye’de UE
•1980 ve 1990’lı yıllarda MEB’na
bağlı Okul Radyosu, TV okulu örgün
eğitimi destekleyip, isteyene yaygın
eğitim olanağı sağlamıştır
Türkiye’de UE
• 1990’lı yıllarda MEB’ bağlı okul çağı
dışındaki bireylere UE vermeyi
amaçlayan kurumlar ise;
•1997 yılında kurulan Açık
Öğretim Lisesi,
•1997-1998 de öğretime başlayan
Açık Öğretim İlkokulu,
•Mesleki ve Teknik Açık Öğretim
okuludur (Elektrik tesisatçılığı
vb.),
Türkiye’de UE

1990 Fırat Üniversitesi uzaktan eğitim
uygulamasına e-posta ile başladı

1991’de Fırat Üniversitesi televizyon
ile eğitime başladı
Türkiye’de UE

1993 Ahmet Yesevi Üniversitesi
(Türkiye-Kazakistan) uzaktan eğitim
teknolojilerinin bütün imkanlarından
yararlanma gayreti içindedir.

1995’te Fırat Üniversitesi web destekli
öğretime başladı

1997 Sakarya Üniversitesi’nde internet
destekli öğretim başladı
Türkiye’de UE

Mayıs 1997 ODTÜ internet ile eğitim
konunda çalışmalarını
sürdürmektedir. 1998 İDE-A

2000-2001 öğretim döneminde YÖK
Uzaktan eğitim projesi (Harran
Üniversitesi-İstanbul Üniversitesi)
Türkiye’de UE

2001-2002 öğretim yılı bahar
döneminde Sakarya
Üniversitesi’nde1200 lisans
öğrencisine internet yoluyla eğitim
vermiştir.
Türkiye’de UE

2002-2003 yılında internet yoluyla
eğitim: Açıköğretim Fakültesi
bünyesinde Bilgi Yönetimi Önlisans
Programı
Uzaktan Eğitimin Temelleri
Neden Uzaktan Eğitim?

İnsanlara değişik eğitim seçeneği
sunma,

Öğrenme ve öğretme olanaklarını
erişimi artırma,

Fırsat eşitsizliğini ortadan kaldırma ya
da en aza indirme,

Kitle eğitimini kolaylaştırma,
Uzaktan Eğitimin Temelleri
Neden Uzaktan Eğitim?

Öğretmenlerin değişik kaynaklardan
yetişmiş olması, araç-gereç yetersizliği
vb. nedenlerle, eğitim programlarının
uygulanmasında karşı karşıya kalınan
standart düşüklüğünü yükseltme ve
standart bütünlüğü sağlama,

Güncelleştirme için olanak sağlar,
Uzaktan Eğitimin Temelleri
Neden Uzaktan Eğitim?

Bireye öğrenme sorumluluğu
kazandırma,

İlk kaynaktan bilgi sağlama,

Uzmanlardan çok sayıda bireylerin
yararlanmasını sağlama,

Başarının aynı koşullarda belirlenmesini
sağlama,
Uzaktan Eğitimin Temelleri
Neden Uzaktan Eğitim?

Eğitimi bir taraftan
kitleselleştirebilirken, diğer taraftan
bireyselleştirebilme,

Belli bir zamanda ve belli bir kapalı
alanda bulunma zorunluluğunu ortadan
kaldırma,

Mevcut eğitim sistemlerinin kalitesini
destekler,
Uzaktan Eğitimin Temelleri
Neden Uzaktan Eğitim?

Eğitim sisteminin kapasitesini artırır,

Belli hedef kitleye eğitim
kampanyalarını ulaştırır,

Yeni konu alanlarının eğitimini sağlar,

İş ve aile hayatı için eğitim seçenekleri
sunar,

Eğitim deneyimine ulusal boyut
kazandırır.
Uzaktan Eğitimin Temelleri
Neden Uzaktan Eğitim Değil?



Yüz yüze eğitim ilişkilerinin kolay
sağlanması,
Okul ortamındakine benzer sosyal
etkileşime yer vermemesi,
Yardımsız ve kendi kendine öğrenme
alışkanlığı olmayan öğrencilere
yeterince yardım sağlayamaması,
Uzaktan Eğitimin Temelleri
Neden Uzaktan Eğitim Değil?



Çalışan öğrencilerin dinlenme zamanını
alması,
Uygulama ve tutuma yönelik
davranışların gerçekleştirilmesinde
etkili olamaması,
İletişim teknolojilerine bağımlı olması.
Uzaktan Eğitim
Kuramları
Uzaktan Eğitim Kuramları
Yeni teknolojiler, globalleşme ve
öğrenmeye ilişkin yeni düşünceler nedeni
ile geleneksel eğitim yaklaşımları
değişmektedir.
 Uzaktan eğitimin nasıl uygulanması ve
araştırmaların ne şekilde yapılması
gerektiğine ilişkin farklı görüşler
bulunmaktadır.

36
Uzaktan Eğitim Kuramları
Bağımsız çalışma kuramı
 Öğretimin endüstriyelleşmesi kuramı
 Etkileşim ve iletişim kuramı
 Yetişkin eğitimi kuramı (Andragoji)
 Eşitlik kuramı

37
Bağımsız Çalışma Kuramı
Wedemeyer,bağımsız çalışma sistemlerinin 6 özelliği
olduğunu söylüyor:






Öğrenci ve öğretmen ayrı yerlerde
İletişim yazılı veya farklı medyalar aracılığı ile
yürütülüyor
Öğretim bireyselleştiriliyor
Öğrenme, öğrenci etkinlikleri sonucu meydana geliyor
Öğrenme, öğrencinin kendi çevresinde erişilebilir
duruma geliyor
Her öğrenci kendi öğrenme sorumluluğunu alıyor,
istediği zaman başlama ve bitirme özgürlüğü var
38
Bağımsız Çalışma Kuramı
Moore, uzaktan eğitimi öğrenci-yönetiminde ve
öğretmen-yönetiminde olarak ikiye ayırıyor ve özellikle
iki değişken üzerinde duruyor.

Öğretmen ve öğrenci arasındaki uzaklık:
Uzaktan eğitimin 2 boyuttan oluştuğunu söylüyor: çiftyönlü iletişim (diyalog) ve programın öğrenci
ihtiyaçlarını karşılama düzeyi (yapı).

Öğrenci sorumluluğu ve kararlılık:
Kendi öğrenme sorumluluğunu almalı, öğretmenden çok
az yardım istemeli, aktif olmalı.
39
Öğretimin Endüstriyelleşmesi
Kuramı
Peters, uzaktan eğitimin
analizi için şu
terminolojileri
önermiştir:





Verimlileştirmek
Çalışmanın bölünmesi
Mekanikleştirme
Özel bir amaçla bir araya
toplanmış insanlar grubu
Toptan Üretim








Planlama
Organizasyon
Bilimsel kontrol
yöntemleri
Resmileştirme
Standartlaştırma
Fonksiyonel Değişim
Objektiflik
Konsantrasyon ve
merkezileşme
40
Etkileşim ve Ġletişim Kuramı
Holmberg, kuramını 7 öneriye dayandırmıştır:







Öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişim çok önemlidir
Duyuşsal katılım memnuniyeti etkiler
Memnuniyet motivasyonu destekler
Karar sürecine katılım öğrenci memnuniyeti açısından
tercih edilir
Güçlü bir motivasyon öğrenmeyi yönlendirir
Samimi iletişim ve kolay erişim, diğer boyutları
destekler
Öğretimin etkililiği, öğrencinin ne kadar öğrendiği ile
belirlenir
41
Yetişkin Eğitimi Kuramı
Knowles, yetişkinlerin öğrenmesine ilişkin 7 boyuta
dayandırdığı bir kuram geliştirmiştir:







Yetişkinlere uygun bir öğrenme ortamının yaratılması
Katılımcı bir organizasyon yapısı yaratılması
Hissedilen ve olması gereken öğrenci ihtiyaçlarının
incelenmesi
Yönlendirmelerin oluşturulması
Etkinliklere ilişkin tasarımların geliştirilmesi
Hedeflere yönelik planlamanın yapılması
Nitel ve nicel değerlendirme yapılması
42
Eşitlik Kuramı
Keegan, eğitimde herkese eşit olanaklar
sağlanması düşüncesinden hareketle bir
kuram oluşturmuştur.
 Öğrenme deneyimleri herkes için farklı
ortamlarda ve farklı koşullarda olsa bile
eşit olmalıdır.

43
Tartışalım...
Uzaktan eğitimin gerçekleştirilmesinde
farklı kuramların rolü nedir?
 Uzaktan eğitim kuramları, uzaktan
eğitimin tanımında ve uygulanmasında
farklılık yaratmakta mıdır?

44
Kaynaklar





Simonson M. R. (Ed.), Smaldino, S. E. & Zvacek, S. (2002). Teaching and
Learning at a Distance: Foundations of Distance Education (2nd Edition).
Prentice Hall, USA. http://www.prenhall.com/simonson
Moore, M. G. & Kearsley, G. (2004). Distance Education: A Systems View
(2nd Ed.). USA: Wadsworth Publishing. Çalışma Rehberi:
http://ouln.org/deguide.htm
http://www.ido.sakarya.edu.tr/sertifika/default.asp?d=g1
Alakuş, A. O. (2003). Öğretme - öğrenme sürecinde
Uzaktan öğretim ve türkiye’deki yansımaları. http://www.esosder.com/dergi/8AOALKSogrtmogrnm_6.doc
45