Ahşap Tekne Yapımında Okaliptüsün Yeri ve

Ahşap Tekne Yapımında Okaliptüsün Yeri ve

Kahramanmara
Sütçü mam Üniversitesi
Orman Fakültesi
Dou Akdeniz
Ormanclk Aratrma
Müdürlüü
I. ULUSAL
OKALPTÜS SEMPOZYUMU
15-17 NSAN 2008, TARSUS
BLDRLER KTABI
EDTÖRLER:
U
Mustafa YILMAZ
Abdullah E. AKAY
Alaaddin YÜKSEL
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
Ahap Tekne Yapmnda Okaliptüsün Yeri ve Önemi
Bülent KAYGIN1, Alper AYTEKN2
14B
1
2
Bülent Kaygn, Yrd.Doç.Dr., ZKÜ Bartn Orman Fakültesi, 74100 – BARTIN, [email protected]
Alper Aytekin, Yrd.Doç.Dr., ZKÜ Bartn Orman Fakültesi, 74100 – BARTIN, [email protected]
Özet
Ahap tekneler, deniz içinde kullanlmakta ve açk hava koullarna dolaysyla, güne, yamur, deniz suyu, dalga
kuvveti, rüzgâr vb. birçok faktörün etkisine maruz kalmaktadrlar. Bu nedenle konstrüksiyon olarak salam
olmalar, üretimlerinde kaliteli malzemelerin kullanlmas ve iyi bir içiliin uygulanmas gerekmektedir. Genelde
ahap tekne yapmnda dikkat edilmesi gereken üç önemli husus vardr. Bunlar “ahap malzeme seçimi, uygulanan
konstrüksiyon ve yaptrc madde seçimi” olarak sralandrlabilir. Ahap tekne imalatnda birincil hammadde olan
ahap malzemenin seçimi, bu hususlar içerisinde en önemlisidir. Ahap tekneler, yapm teknikleri ve ahap tekneyi
oluturan elemanlar bakmndan muhtelif ksmlarnda farkl aaç türlerinin kullanmn gerektirmektedir.
Dolaysyla bu aaç türlerinin dikkatli ve özenli bir ekilde seçilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde teknik, ekonomik
ve kalite yönünden büyük kayplar yaanmas olasdr. Ülkemiz için zaten snrl olan orman varlmz hzla
tükenmekte, yenilenmesi ise güç ve uzun süreli olmaktadr. Bütün bunlara paralel olarak, aacn daha dikili halde
iken kullanm alanlarn geniletmek ve rasyonel olarak kullanmn salamak için, bu malzemeden en az zayiatla ve
optimum verimle yararlanma yollarnn aratrlmas gerekmektedir. Bu makalede, kât endüstrisi, lif yonga
sanayisi, mobilya, iç dekorasyon, lambri ve ambalaj gibi endüstriyel olarak birçok kullanm alan olan Okaliptüsün,
ahap tekne yapmndaki yeri ve önemi hakknda bilgiler verilecektir.
Anahtar kelimeler: Okaliptüs, ahap tekne, malzeme.
The Importance and the Areas of Use of Eucalyptus Wood in Wooden Shipboard Construction
Abstract
Wooden shipboards are exposed to a number of negative effects such as sunlight, rain, sea water, wave and wind
forces etc. Therefore they must be durable and structurally sound and made from the materials of high quality with
proper craftsmanship. Especially for wooden boat construction, constructors should pay attention to three matters.
Those are, the selection of raw materials, applied construction method and the selection of adhesives. The most
important part of the construction is the selection of wooden materials being the primary substance. Wooden boat
construction requires different kinds of wood species regarding their areas of use. Thus careful selection of these
materials gains more importance. Otherwise it would be possible to face serious technical, economical and quality
losses. The forest resources in Turkey are limited, and the renewal process takes a lot of time and hard work.
Therefore it is essential to investigate the utilization methods of trees when they are still alive with optimum
productivity and minimum loss in order to increase the areas of use and to use wooden materials rationally. Eucalypt
wood has various areas of use such as in paper industry, fiber and chipboard industry, furniture, interior design,
wooden flooring and wall construction and wooden boxes. In this article, information regarding the importance and
the areas of use of eucalypt wood in wooden shipboard construction was given.
Keywords: Eucalyptus, Wooden shipboards, material.
1. Giri
Ülkeler arasndaki snrlarn birer birer ortadan kalkt, küreselleme olgusunun dünyay etkisine ald
21. yüzylda, teknolojik gelimelere bal olarak, toplumlarn ekonomik, kültürel ve sosyal yaplar da
hzla gelimitir. Bu gelime, dier alanlarda olduu gibi orman ürünlerine olan talebi de hzla arttrmtr.
Orman alanlarnn plansz ve bilinçsizce yaplan ar tüketimler sonucunda hzla yok olmas ve tahrip
edilmesi, ahap malzemenin daha verimli kullanmn zorunlu klmtr. Ülkemizde, hzl gelien
endüstriyel orman plantasyonlarnn tevik edilerek yaygnlatrlmas ve bu yolla odun hammaddesi
üretiminin artrlmas, doal ormanlarmzn korunmalarn emniyet altna almak açsndan çok büyük
önem tamaktadr. Böylelikle doal orman alanlarmz dnda yeni odun üretim kaynaklar yaratlarak,
doal ormanlarmz üzerindeki odun hammaddesi talep basksn hafifletmek mümkün olacaktr.
70
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
Ahap, insanlarn ilk çadan beri kulland organik bir malzemedir. Bu malzemeden zaman içerisinde
çok sayda madde ve mamul üretilmitir. Neredeyse bugün hiç kimsenin ahap ve ahap ürünlerinden
soyutlanarak yaamas mümkün deildir. Polimer kimyasnn ürünü olan sentetik maddelerin
gelitirilmesi ve baz alanlarda ahap malzemelerin yerine kullanlmaya balanmasyla ahabn önemini
kaybedecei ve zaman içinde kullanmnn azalaca iddialar ortaya atlm olmasna ramen, ahap
tercih edilmeye devam etmi, fert bana düen ahap tüketimi bütün dünyada sürekli olarak artm ve
artmaya devam etmektedir. Bunun balca nedeni, hiçbir malzemede birlikte bulunmayan birçok üstün
özellie ahabn topluca sahip olmasdr (Özen, 1996).
Alt binden fazla kullanm alanna sahip olduu bildirilen (Bozkurt, 1982) ahap malzemenin kullanm
alanlarndan birisi de inceleme çalmamz tekil eden ahap tekne imalatdr. Masif aaç veya kereste,
ahap tekne imalat endüstrisinde daima birincil malzeme olmutur. Günümüzde, tekne yapmnda
kullanlan malzemelerden hiç biri heterojen özellikteki estetik yapl ahabn yerini alamamtr. Özellikle
gezi ve seyahat amaçl yat ve kotra tipi teknelerde kullanlan ahap malzeme, aadaki faydal
yönlerinden ötürü en tercih edilen malzeme olagelmitir:
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Hafifliine ramen statik ve dinamik direncinin yüksek olmas,
Dier malzemelere (çelik, fiberglas, plastik vb.) oranla daha kolay ilenebilirlii,
Estetik özelliinin iyi olmas,
Anan ve ypranan ksmlarn kolayca onarlmas,
Ar zorlanma ve darbelerde, mukavemeti farkl yönlere datarak absorbe etmesi ve salam bir
yap vermesi.
Tekne yapmnda kullanlan ahabn alternatifi olan malzemelerden çelik, korozyonel bir materyal
olmasndan; elyafl plastik malzemeler ise, mor ötesi (UV) nlardan etkilenmelerinden ötürü
sakncaldrlar. Fiberglas kullanm, özellikle kalp yardm ile tekne ksmnn ekillendirilmesinde, hem
kolaylk hem de az içilik gerektirdii için cazip olmaktadr. Ancak, fiberden yaplan tekneler, gerek
dayanm açsndan gerekse seri üretimin kaçnlmaz sonucu olan tekdüze tasarm açsndan (ayn tip
modelden onlarca, hatta yüzlercesinin olmas gibi), tüketiciye monotonluun verdii bir itici faktör olarak
yansmtr. Sonuç olarak, tüketici eilimi kaliteli, özgün ve orijinal çalmalar üzerinde odaklamakta
olup, bu ise tüketici davranna; alternatif malzemelere oranla yaps daha estetik olan ahap malzemenin
seçilmesi olarak yansmaktadr. te bu olumlu özelliklerinden ötürü ahap malzeme, günümüz tekne
imalat endüstrisinde alternatifi olan dier malzemelere oranla halen daha iyi bir konumdadr (Kaygn ve
Aytekin, 2005).
Tekne yapmnda, ahap malzeme ve konstrüksiyon kadar önemli bir dier husus ise, kullanlan yaptrc
maddelerdir. Tekne yapmnda kullanlacak yaptrc maddeler; ekstrem iklim koullar ve suyun bozucu
etkilerine maruz kalacandan, özellikle suya dirençli tipte olmaldrlar, kullanlan ahap malzeme ile iyi
uyum salamal ve birletirilen parçalarda oluan tutkal tabakasnn yapma direnci çok yüksek
olmaldr. Ancak tutkal tabakasnn yapma direncinin çok yüksek olmas tek bana yeterli deildir.
Ayn zamanda tutkal tabakas bu yüksek direnç özelliini, uzun yllar boyunca da muhafaza etmelidir
(Kaygn, 2002).
Bugün dünya çapnda 800.000 kiinin yat ve tekne imalat, servis, bakm ve onarm sanayisinde çalt
ve bu endüstrinin yllk 40-50 Milyar Dolarlk bir ciroya sahip olduu, istatistik verilerde yer almaktadr.
Verilen rakamlarda da göründüü üzere, yat ve tekne imalat sektörü bulunduu ülke ekonomisi içinde
oldukça büyük bir ekonomik güç ve istihdam olanana sahiptir (Dentur, 2008).
Türkiye, üç taraf denizlerle çevrili olmas ve uzun bir sahil eridine sahip olmas nedeniyle, ahap tekne
imalatçlna gerekli özen ve önemi göstermelidir. Bu sayede, limanlarmz süsleyen çou yabanc
bandral birbirinden farkl modellerdeki ahap yatlarn ülkemizde üretilip, tamir ve bakmlarnn
yaplmas ile ülke ekonomisi için ayr bir gelir kayna tekil edilmi olacaktr.
Yaplan ulusal ve uluslararas literatür aratrmas sonucunda, özellikle ulusal bazda okaliptüs odununun
ahap tekne yapmnda kullanmna ilikin hiçbir bilimsel çalmann olmad, uluslararas literatüre göre
ise, çeitli okaliptüs türlerinin ahap tekne yapmnda hammadde olarak kullanld tespit edilmitir. Bu
71
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
çalma kapsamnda, öncelikle ahap tekne yapmnda kullanlan önemli aaç türleri tantlm ve bu aaç
türlerinin baz özellikleri ile teknenin hangi ksmlarnda kullanldklarna ilikin bilgiler verilmitir. Daha
sonra çalmann asl amac olan dünyada ahap tekne yapmnda kullanlan baz okaliptüs türleri
hakknda genel bilgiler verilmitir.
2. Ahap tekne yapmnda kullanlan önemli aaç türleri
Aaç malzeme doal organik, higroskopik, anizotrop ve heterojen bir yapya sahip olduundan dolay,
aaç türleri kendi cinsleri arasnda dahi oldukça farkl karakteristiklere sahiptir. Bu yüzden çeitli
kullanm yerlerinde hammadde olarak kullanmnda olas ekonomik kayplarn yaanmamas için, aaç
türlerinin kimyasal, fiziksel, mekanik ve teknolojik özelliklerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Bu
balamda, ahap tekne imalatnda birincil hammadde olan ahap malzemenin seçiminde göz önünde
bulundurulmas gereken hususlar aada maddeler halinde verilmitir:
ƒ
Tekne yapmnda kullanlacak ahap malzeme, ar iklim koullarna (yamur, dolu, rüzgar vb.) ve
hava rutubetinin bozucu etkilerine kar dayankl olmaldr. Yani tekne imalatnda, fiziksel olarak
daralma ve genileme yüzdeleri düük aaç türleri tercih edilmelidir.
ƒ
Kullanm yerinde, tekne iskeletini oluturan tayc elemanlar (omurga, postalar, döekler vb.)
sürtünme, çarpma ve anma gibi mekanik etkilere maruzdur. Bu nedenle, özellikle tayc görevini
üstlenen ahap elemanlarn fiziksel ve mekaniksel direnç özellikleri yüksek olmaldr.
ƒ
Tekne konstrüksiyonunda, tekneyi oluturan baz elemanlar (postalar, paraçol vb.) ekil olarak eri
aaç malzemeden yaplmaktadr. Bu elemanlarn yapm içinse, doal olarak eri büyümü, bükülme
özellikleri yüksek, budaksz ve düzgün lifli aaç türleri kullanlmaldr. Tekne konstrüksiyonunda,
yaptrc maddeler yardmyla birbirlerine çeitli birletirme ekilleriyle yaptrlan aaç
malzemelerin, kullanlan yaptrc maddelerle iyi uyum salamas ve çok salam bir yapma
direnci göstermesi gerekir.
ƒ
Kullanlacak ahap malzeme, boya, vernik, cila vb. üst yüzey ilemlerine uygun olmaldr.
ƒ
Aletlerle ilenmesi kolay, çivi, vida ve dier birletirici balant elemanlar ile konstrüksiyonel
olarak tutunmalar salam olmaldr.
ƒ
Ahap tekne, denizde yaayan ve aaç malzemeyi tahrip eden biyolojik odun zararllarnn da
tehdidine maruz kalmaktadr. Bu zararllarn en önemlileri, Terodo navalis L. (Oyucu midye) ve
Limnoria lignerum Sars (Delici tespih böcei)’dur. Bu canllar, gerek beslenmek ve gerekse
barnmak amacyla oduna arz olmakta ve odun içerisinde açtklar yollarla odunu tahrip
etmektedirler. Bu zararllarn oduna arz olmasn engellemek amacyla, özellikle suyla temas eden
ahap ksmlar katran ya ya da epoksi reçinesiyle emprenye edilmektedir (Toper, 2001). Buradan
da anlalaca üzere, tekne yapmnda kullanlacak ahap malzemenin koruyucu maddelerle
emprenye edilebilme özelliinin yüksek olmas gerekmektedir. Ancak, emprenye ileminin yapma
direnci ile ilikisi de önemlidir. Nitekim Özen, Sönmez ve Altnok (1997), “Emprenye leminin
Yapma Direncine Etkisi” konulu aratrmalarnda, emprenye ileminin yapma direncini
azalttn bildirmektedirler.
Ahap tekne yapmnda kullanlacak aaç türlerinin seçiminde dikkat edilmesi gereken bir dier önemli
husus da tekne konstrüksiyonudur. Öyle ki, ahap tekne su yüzeyinde iken çeitli yönlerden gelen fiziksel
güçlerin etkisi altndadr. Bu nedenden ötürü, teknenin tayc yapsnn çok salam olmas
gerekmektedir. Bu salam yapy oluturan ise, teknenin iskeletidir. Tekne iskeletini oluturan enine ve
boyuna ahap yap elemanlar, birbirleriyle çeitli birletirme ekilleriyle birletirilmektedir. Ahap tekne
konstrüksiyonunda en çok kullanlan birletirme ekilleri düz birletirme ve geçmeli birletirmedir. Bu
birletirmelerde büyük ölçüde yaptrc maddeler kullanlmakta olup, çivi, vida ve cvata gibi mekanik
balama elemanlar da bunlarla kombine olarak kullanlmaktadr. Tekne tayc elemanlar arasndaki bu
birletirmeler fevkalade salam olmaldr. Çünkü bu birletirmelerde oluacak bir deformasyon, teknenin
tamamnn hasara uramasna ve hatta teknenin batmasna bile yol açabilir. Tüm bu nedenlerden dolay,
ahap tekne yapmnda iyi bir içilik ve çok iyi bir konstrüksiyon uygulanmaldr. Aksi takdirde, telafisi
zor ekonomik kayplar meydana gelecektir.
72
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
Türk Loydu’nda “Yatlarn Yapm ve Klaslanmasna likin Kurallar” belirtilmi olup, ahap tekne
konstrüksiyonunda kullanlacak ahap malzemenin seçim esaslar da çizelgeler halinde verilmitir. Buna
göre, tekne konstrüksiyonunda kullanma uygun ahap cinsleri Tablo 1’de görüldüü gibidir (Türk
Loydu, 2000).
Tablo 1. Tekne yapmnda kullanlan ahap malzemelerin ana fiziksel/mekanik özellikleri (Türk Loydu, 2000).
Mekanik özellikler (4)
Ticari ad
Orijini (1)
Bilimsel ad (2)
Özgül
arlk
[kg/m3]
Doal
Emprenye
dayankllk
ilemine
(3)
uygunluk (3)
Rf
[N/mm2]
Rc
Ef
Rt
[N/mm2] [N/mm2] [N/mm2]
Ak dut
Türkiye
Morus alba
650
C/D
2
-
-
41
-
Dousse'
Afrika
Afzelia spp
800
A
4
114
16000
62
14,0
Iroko
Afrika
Chlorophora excelsa
650
A/B
4
85
10000
52
12,0
Larch
Avrupa
Larix decidua
550
C/D
3/4
89
12800
52
9,4
Karaaaç
Avrupa
Ulmus spp
650
D
2/3
89
10200
43
11,0
Karaaaç
Türkiye
Ulmus carpihifolia
680
C/D
2
89
11000
56
8,5
Kara çam
Türkiye
Pinus nigra
560
C/D
1
110
11300
48
6,7
Kestane
Avrupa
Castanea spp
600
B
4
59
8500
37
7,4
Kestane
Türkiye
Castanea sativa
630
B
4
77
9000
50
8,5
Khaya
Afrika
Khaya spp
520
C
4
74
9600
44
10,0
Kzl çam
Türkiye
Pinus brutia
570
C/D
1
82
8732
45
7,3
Köknar
Amerika
Pseudotsuga menziesi
500
C/D
3/4
85
13400
50
7,8
Köknar
Türkiye
Abios cilicica
680
C/D
3
84
10600
47
6,6
Makoré
Afrika
Tieghemella spp
660
A
4
86
9300
50
11,0
Ak mee
Amerika
Quercus spp
730
B/C
4
120
15000
65
12,6
Sapl mee Avrupa
Quercus robur
710
B
4
125
15600
68
13,0
Sapsz mee Türkiye
Quercus petrea
700
B/C
4
119
11300
61
-
Mogano
Amerika
Swietenia spp
550
B
4
79
10300
46
8,5
Okoumé
Sapeli
Afrika
Afrika
Aucoumea Kleineana
Entandrophragma
440
650
D
C
3
3
51
105
7800
12500
27
56
6,7
15,7
Sedir
Amerika
Thuja plicata
380
B/C
3
51
7600
31
6,8
Sedir
Türkiye
Cedrus libani
520
B
3
77
-
45
-
Sipo
Afrika
Entandrophragma utile
640
B/C
3/4
100
12000
53
15,0
Tik
Asya
Tectona grandis
680
A
4
100
Ksaltmalar:
Doal dayankllk
A = Çok dayankl
B = Dayankl (Deniz tipi kontrplan üretimi için izin verilen maksimum kalnlk : 5 mm.)
C = Çok dayankl deil (Deniz tipi kontrplan üretimi için izin verilen maksimum kalnlk 2,5 mm.)
D = Dayankl deil (Deniz tipi kontrplan üretimi için izin verilen maksimum kalnlk 2 mm.)
Emprenye ilemine uygunluk
1 = Geçirgen 2 = Çok dirençli deil 3 = Dirençli 4 = Çok dirençli
Notlar:
(1) Doal yetime alan
(2) Genel bilimsel ad (spp=deiik cinsler)
(3) Doal dayankllk düzeyi ve emprenye ilemine uygunluu EN 350/2 standardna göredir.
(4) %12 nem oranndaki mekanik özellikler, (Wood Handbook, 1987)
- En büyük eilme mukavemeti, Rf (ortada younlaan mukavemet)
- Eme elastisite modülü, Ef (ortada younlaan mukavemet)
- En büyük bas mukavemeti, Rc (damara paralel)
- En büyük kesme mukavemeti, Rt (damara paralel)
10600
58
13,0
cylindricum
U
U
Ahap tekne yapmnda kullanlan aaç türleri teknenin farkl ksmlarnda kullanlmaktadr. Bu nedenle
aaç türlerinin tantmndan önce konunun daha iyi anlalmas için tekne konstrüksiyonunda tekneyi
oluturan elemanlarn neler olduklar ve tekne orta kesitindeki yerleri ekil 1’de verilmitir.
Türk Loydu’na göre ahap malzemelerin çeitli tekne yaplarnda kullanma uygunluu Tablo 2’de
verilmitir.
73
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
ekil 1. Tekne orta kesiti (Gökta, 1995).
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Ana posta
D Kaplama
Omurga
Balast Omurga
iyer Kua
Sintine Stringeri
Döekler
Kemere
Güvertealt Tunalisi
Güverte Kaplamas
Güverte Stringer Tahtas
Üst Yap
Basma postalar
III
III
III
[2]
III
II
II
II
II
II
I
I
II
III
III
II
II
III
I
II
II
III
I
II
III
II
II
II
II
II
II
II
III
III
III
II
II
[1]
II
[1]
II
II
II
II
II
[1]
II
[1]
II
III
II
II
I
III
II
II
III
II
II
III
II
II
[2]
II
[2]
II
I
I
I
III
I
I
III
I
III
I
III
II
II
III
Tik
II
II
Sedir
(Amerika)
Sedir
(Türkiye)
II
Sapeli
II
II
I
Düey braketler
Mee
(Amerika)
Mee
(Türkiye)
II
III
I
Yatay braketler
Güverte kaplamalarnn
borda, marcin ve merkez
kaplamalar
II
II
II
II
[2]
Su hatt üzerindeki
kaplamalar
Güverte kaplamas
III
[2]
III
III
II
III
Su hatt altndaki kaplamalar
Kemereler, dip kirileri
Larch
III
Maun
II
Makoré
I
I
I
II
Köknar
(Amerika)
Köknar
(Türkiye)
II
Kestane
I
Kara aaç
(Avrupa)
Karaaaç
(Türkiye)
Iroko
Omurga, kontra omurga, kç
bodoslama
Ba bodoslama
Sintine stringeri
Kemere atks, kemere tirizi,
yal kütüü
Döekler
Kesme veya derin postalar
Doussie
Ahap cinsleriÖ
Yap elemanlarØ
Çam
Tablo 2. Tekne yapmnda kullanlacak ahap malzemenin seçim esaslar (Türk Loydu, 2000).
II
II
[1] [1]
II
II
[1]
I
I
II
II
III
I
II
[2]
I
Notlar: (1) Ahap malzeme doal veya tabakal olarak kullanlabilir, (2) Ahap malzeme, ancak tabakal olarak kullanlabilir.
U
U
Ahap malzemenin kullanm uygunluu: I : Çok uygun, II : Oldukça uygun, III : Az derecede uygun
74
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
3. Ahap tekne yapmnda kullanlan okaliptüs türleri
3.1 Eucalyptus globulus
Ticarette yaygn olarak bilinen isimleri “Blue gum” ya da “Eurrabbie” olan Eucalyptus globulus’un
bilimsel snflandrlmas aada görüldüü gibidir (Anonim 1).
Alem: Plantae
ube: Magnoliophyta
Snf: Magnoliopsida
Takm: Myrtales
Familya: Myrtaceae
Cins: Eucalyptus
Tür: Eucalyptus globulus
Avustralya’da doal olarak yetien bir türdür (ekil 2). Bu sert odun türü, ahap teknenin iskelet gibi
ksmlarnn yapm için uygundur. Hafif kahverengi odunu, belirgin olmayan yllk halka yapsna
sahiptir. Lifler düzgün olmakla birlikte, bazen girintili bir yap sergilerler. Bu nedenle bazen el aletleri ve
makinelerle ilenmesinde zorluklar görülebilir. Kurutulmas oldukça zordur. Odunu oldukça dayankl
olup, deniz zararllarna kar birçok odun türüne göre daha dirençlidir. Fakat yinede koruyucu önlemlerin
alnmas gereklidir. Teknelerin yük tamayan ksmlar ve eilme dayanmnn çok önemli olmad
omurga ksmlarnda kullanlabilir. Avrupa’da nadiren bulunur fakat doal ortamnda bile gittikçe
azalmaktadr (Frina ve Eng, 1991).
ekil 2. Eucalyptus globulus (Anonim 1).
3.2 Eucalyptus gigantea
Avustralya ve Asya’nn bir ksmnda doal olarak bulunur. Nadiren Avrupa’da görülür. Düzgün lifli,
yllk halkalar belirgin ve oldukça genitir. Kaba tekstürlü krem renkli odunu vardr. Bu türün odunu,
teknenin güverte kaplamas ve döeme ksmlarnn yapmnda kullanlr. Kolay bükülebilir ve kolay
ilenir. Orta düzeyde sert odunu vardr. Fakat odunu çok dayankl deildir (Frina ve Eng, 1991).
3.3 Eucalyptus regnans
Avustralya’da doal olarak yetimesine ramen dünya’nn birçok ksmnda görülür. Ahap tekne
yapmna uygun olup ilenmesi kolay, bükülmesi iyidir. Odunu çok dayankl deildir. Ahap teknelerin
güverte kaplama ve döemelerinde kullanlabilir. Lifleri düzgün, kaba tekstürlü, yllk halkalar oldukça
geni ve belirgindir. Odunu açk sar renklidir. Tehisi dier türlerle kartrlabileceinden zordur (Frina
ve Eng, 1991).
75
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
3.4 Eucalyptus marginata
Avustralya’nn güney dou kesiminde bulunur. Soluk kahverengi odunu vardr. Kesildikten sonra
maunumsu renge haiz olur. Aacn boyu 30-50 metreye kadar ular. Çap ise 1–1.5 metre kadardr.
Çallmas zor ve kesici aletleri körletirici etkisi vardr. Odunu oldukça dayankldr. Çürümeye kar da
oldukça dirençlidir. Odunu çarplma ve çalmaya müsaittir, tutkallanmas dikkat gerektirir. Odunu
özellikle d hava koullarna kar da oldukça dayankldr (Frina ve Eng, 1991). Sakz kanallar ve
keseleri yaygn kusurlarndandr. Younluu 0.68 g/cm 3 dür. Öz odunu oldukça güç emprenye edilir.
3.5 Eucalyptus fibrosa ve Eucalyptus paniculata
Ticarette yaygn ismi “ironbark” olan bu okaliptüs türleri, Avustralya’da oldukça yaygn olarak
kullanlmaktadr. Öz odunu krmzdan koyu kahverengine kadar deiir, diri odunu açk renklidir. Öz
odunu çürümeye kar oldukça dirençlidir, ayrca deniz zararllarna kar da dirençli olduu tespit
edilmitir Odunu ar, sert, salam ve orta düzeyde çalr. Ar olmas dolaysyla ahap tekne yapm
için dezavantaj oluturur. Yapma ve çivi tutma direnci oldukça iyidir (Anonim 2).
3.6 Eucalyptus saligna
Ticarette yaygn ismi “Sydney Blue Gum” olan bu tür ise sert, ar ve salam oduna haiz olmakla birlikte
çok iyi buhar yardm ile bükülebilme özellikleri gösterir. El ile ve makinelerle ilenmesi kolaydr. Kolay
tutkallanabilir, çivi ve vida tutmas iyidir. Younluu 0.9 g/cm3tür. Pembe ve koyu krmz renklerde
odunu vardr. Genel konstrüksiyon, mobilya ve ahap tekne yapmnda kullanlr. (Anonim 2).
4. Sonuç ve öneriler
Gürses, okaliptüs odununun Türkiye'de genellikle ambalaj sanayisinde kullanldn, oysaki okaliptüs
odununun, ayn zamanda, mobilyaclk, tornaclk ve parke yapmnda da kullanlmaya son derece uygun
olduunu, yeni pazarlar yaratlmas bakmndan okaliptüsün bu sektörlere de tantlmas gerekliliini
bildirmitir (Gürses, 1993). Yine Türkiye’de okaliptüs yetitiriciliinin gelitirilmesi hakknda
hazrlanm olan rapora göre (Gürses ve ark., 1995), okaliptüs odununun kaplama ve odun kömürü
üretiminde kullanm olanaklarnn aratrld ve baarl sonuçlar elde edildii bildirilmekte olup,
alternatif kullanm alanlarnn yaratlmasna yönelik bu örneklere benzer giriimlerin okaliptüs ile ilgili
her birim tarafndan gerçekletirilmesinin önemli olduu vurgulanmtr.
Bu alternatif kullanm alanlarndan birisi olan ahap tekne yapmnda, kullanlan malzemeler içerisinde en
önemli olan ahap hammaddesidir. Teknenin üretim maliyetleri de göz önüne alndnda, teknenin farkl
ksmlarnda kullanlacak aaç cinsleri arasnda seçim yaparken “en uygun türü ve kaliteden ödün
vermemek kaydyla fiyat olarak da en ekonomik olann” tercih etmek gerekmektedir. Bu aratrma
çalmasnn bir sonucu olarak, dünyada ahap tekne yapmclnda çeitli okaliptüs türlerinin bir
hammadde olarak kullanm alan bulduu, ancak Türkiye ahap tekne imalat sektöründe bu aaç türünün
henüz yeterli seviyede tannmad tespit edilmitir. Öyle ki, Türkiye’de ahap tekne yapmclnda en
yetkin kurululardan birisi olan Türk Loydu’nda dahi, ahap tekne yapmnda tekne konstrüksiyonunda
kullanlan uygun ahap cinsleri arasnda okaliptüs türleri yer almamaktadr.
Ülkemiz tekne üreticilerinin kullandklar malzeme ve aksesuarlarn % 60’n ithal ettikleri ve bunlarn
arasnda ahap malzemelerin de büyük bir paya sahip olmas, Türkiye’de yaklak 20 bin hektar alana
sahip olduu bildirilen okaliptüs plantasyonuna ait türlerin “tekne yapmnda kullanm olanaklar” üzerine
bilimsel aratrmalarn yaplmas gerektii sonucuna varlmtr. Önerilen bilimsel çalmalar neticesinde,
eer bu türlerin tekne yapmna uygun olduklar tespit edilirse, Türk Loydu’na bu aaç türünün de dahil
edilmesi için gerekli çalmalarn yaplmas ile ülkemizdeki okaliptüs plantasyonlarna ait türlerin
kullanm alanlarnn geniletilmesi mümkün olacaktr. Böylelikle yurt dndan ithal edilen aaç
malzemelere alternatif bir pazar oluturularak, olas ekonomik kayplarn da önlenmesi mümkün
olacaktr.
5. Kaynaklar
Anonim 1, http://www.answers.com/topic/eucalyptus-globulus-1.
Anonim 2, http://www.glen-l.com/wood-plywood.
76
I. Ulusal Okaliptüs Sempozyumu, 15-17 Nisan 2008, Tarsus
Bozkurt, A. Y., 1982. Aaç teknolojisi. Ü Orman Fak. Yaynlar, Ü Yay. No: 2839, Orman Fak. Yay. No: 296, stanbul.
Dentur, 2008. Türkiye yat ve tekne endüstrisinin mevcut durumu, sektörün üstünlükleri ve zayflklar, Deniz Turizmini ve
Denizcilii Gelitirme Dernei, http://www.dentur.org.
Frina, N. I. ve C. Eng, 1991. Cold-moulded and Strip-Planked Wood Boatbuilding. Bölüm:9, Sayfa: 179-181, Londra.
Gökta, O., 1995. Ahap Yat Tasarm ve malat Teknikleri. Yüksek Müh. Tezi, Dumlupnar Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Mobilya Eitimi Anabilim Dal, Kütahya, 85 s.
Gürses, M. K., 1993. Okaliptüsün Türkiye ormancl açsndan önemi ve baz öneriler. Orman Bakanl 1. Ormanclk uras
Tebliler ve Ön Çalma Gurubu Raporlar. Cilt:1, Seri No:13, Yayn No:006, s. 456-463, Ankara.
Gürses, M. K., A. G.Gülbaba, A. Özkurt, 1995. Türkiye’de okaliptüs yetitiriciliinin gelitirilmesi hakknda rapor. DOA
Dergisi, say:1, Mersin.
Kaygn, B., 2002. Ahap Tekne Yapmnda Kullanlan Aaç Türlerinin Diri Ve Öz Odunlarnn Yapma Dirençlerinin
Karlatrlmas. Doktora Tezi, ZKÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Endüstri Mühendislii Anabilim Dal, Bartn.
Kaygn, B. ve A. Aytekin, 2005. Ahap tekne konstrüksiyonu. ZKÜ Bartn Orman Fakültesi dergisi, Cilt: 7, Say: 7, Bartn.
Özen, R., 1996. Friedrich Nauman Vakf konferans notlar.
Özen, R., A. Sönmez, M. Altnok, 1997. XI. Dünya Ormanclk Kongresi Bildirileri. Cilt 4, s. 35.
Toper, A., 2001. Odun Zararllar Ders Notu. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Bartn Orman Fakültesi Yaynlar, Üniversite
Yayn No: 19, Fakülte Yayn No: 8, Bartn.
Türk Loydu, 2000. Yatlarn yapm ve klaslanmasna ilikin kurallar. Cilt C, Ksm 9, stanbul.
Wood Handbook, 1987. Wood as an engineering material ,USDA.
77